mèng dōng
【孟冬】
yī yuē: mèng dōng zhī yuè, rì zài wěi, hūn wēi zhōng, dàn qī xīng zhōng. qí rì rén guǐ, qí dì zhuān xū, qí shén xuán míng, qí chóng jiè, qí yīn yǔ, lǜ zhōng yīng zhōng. qí shù liù, qí wèi xián, qí chòu xiǔ, qí sì xíng, jì xiān shèn. shuǐ shǐ bīng, dì shǐ dòng, zhì rù dà shuǐ wèi shèn. hóng cáng bú jiàn. tiān zǐ jū xuán táng zuǒ gè, chéng xuán lù, jià tiě lí, zài xuán qí, yī hēi yī, fú xuán yù, shí shǔ yǔ zhì, qí qì hóng yǐ yǎn. shì yuè yě, yǐ lì dōng. xiān lì dōng sān rì, tài shǐ yè zhī tiān zǐ yuē:" mǒu rì lì dōng, shèng dé zài shuǐ." tiān zǐ nǎi zhāi. lì dōng zhī rì, tiān zǐ qīn lǜ sān gōng jiǔ qīng dài fū, yǐ yíng dōng yú běi jiāo. hái, nǎi shǎng sǐ shì, xù gū guǎ. shì yuè yě, mìng tài bo dǎo cí guī cè, zhàn zhào shěn guà jí xiōng. yú shì chá ā shàng luàn fǎ zhě zé zuì zhī, wú yǒu yǎn bì. shì yuè yě, tiān zǐ shǐ qiú, mìng yǒu sī yuē:" tiān qì shàng téng, dì qì xià jiàng, tiān dì bù tōng, bì ér chéng dōng." mìng bǎi guān jǐn gài cáng. mìng sī tú xún xíng jī jù, wú yǒu bù liǎn fù chéng guō, jiè mén lǘ, xiū jiàn bì, shèn guān yuè, gù fēng xǐ, bèi biān jìng, wán yào sài, jǐn guān liáng, sāi xī jìng, chì sàng jì, biàn yī shang, shěn guān guǒ zhī hòu bó, yíng qiū lǒng zhī xiǎo dà gāo bēi bó hòu zhī dù, guì jiàn zhī děng jí. shì yuè yě, gōng shī xiào gōng, chén jì qì, àn dù chéng, wú huò zuò wéi yín qiǎo, yǐ dàng shàng xīn, bì gōng zhì wèi shàng. wù lēi gōng míng, yǐ kǎo qí chéng gōng yǒu bù dàng, bì xíng qí zuì, yǐ qióng qí qíng. shì yuè yě, dà yǐn zhēng, tiān zǐ nǎi qí lái nián yú tiān zōng. dà gē, cí yú gōng shè jí mén lǘ, xiǎng xiān zǔ wǔ sì, láo nóng fū yǐ xiū xī zhī. tiān zǐ nǎi mìng jiāng lǜ jiǎng wǔ, yì shè yù jué lì. shì yuè yě, nǎi mìng shuǐ yú yú shī shōu shuǐ quán chí zé zhī fù, wú huò gǎn qīn xuē zhòng shù zhào mín, yǐ wéi tiān zǐ qǔ yuàn yú xià, qí yǒu ruò cǐ zhě, xíng zuì wú shè. mèng dōng xíng chūn lìng, zé dòng bì bù mì, dì qì fā xiè, mín duō liú wáng. xíng xià lìng, zé guó duō bào fēng, fāng dōng bù hán, zhé chóng fù chū. xíng qiū lìng, zé xuě shuāng bù shí, xiǎo bīng shí qǐ, tǔ dì qīn xuē.
一曰:孟冬之月,日在尾,昏危中,旦七星中。其日壬癸,其帝颛顼,其神玄冥,其虫介,其音羽,律中应钟。其数六,其味咸,其臭朽,其祀行,祭先肾。水始冰,地始冻,雉入大水为蜃。虹藏不见。天子居玄堂左个,乘玄辂,驾铁骊,载玄旗,衣黑衣,服玄玉,食黍与彘,其器宏以弇。是月也,以立冬。先立冬三日,太史谒之天子曰:“某日立冬,盛德在水。”天子乃斋。立冬之日,天子亲率三公九卿大夫,以迎冬於北郊。还,乃赏死事,恤孤寡。是月也,命太卜祷祠龟策,占兆审卦吉凶。於是察阿上乱法者则罪之,无有揜蔽。是月也,天子始裘,命有司曰:“天气上腾,地气下降,天地不通,闭而成冬。”命百官谨盖藏。命司徒循行积聚,无有不敛;附城郭,戒门闾,修楗闭,慎关龠,固封玺,备边境,完要塞,谨关梁,塞蹊径,饬丧纪,辨衣裳,审棺椁之厚薄,营丘垄之小大、高卑、薄厚之度,贵贱之等级。是月也,工师效功,陈祭器,按度程,无或作为淫巧,以荡上心,必功致为上。物勒工名,以考其诚;工有不当,必行其罪,以穷其情。是月也,大饮蒸,天子乃祈来年于天宗。大割,祠于公社及门闾,飨先祖五祀,劳农夫以休息之。天子乃命将率讲武,肄射御、角力。是月也,乃命水虞渔师收水泉池泽之赋,无或敢侵削众庶兆民,以为天子取怨于下,其有若此者,行罪无赦。孟冬行春令,则冻闭不密,地气发泄,民多流亡。行夏令,则国多暴风,方冬不寒,蛰虫复出。行秋令,则雪霜不时,小兵时起,土地侵削。
jié sàng
【节丧】
èr yuē: shěn zhī shēng, shèng rén zhī yào yě shěn zhī sǐ, shèng rén zhī jí yě. zhī shēng yě zhě, bù yǐ hài shēng, yǎng shēng zhī wèi yě zhī sǐ yě zhě, bù yǐ hài sǐ, ān sǐ zhī wèi yě. cǐ èr zhě, shèng rén zhī suǒ dú jué yě. fán shēng yú tiān dì zhī jiān, qí bì yǒu sǐ, suǒ bù miǎn yě. xiào zǐ zhī zhòng qí qīn yě, cí qīn zhī ài qí zi yě, tòng yú jī gǔ, xìng yě. suǒ zhòng suǒ ài, sǐ ér qì zhī gōu hè, rén zhī qíng bù rěn wèi yě, gù yǒu zàng sǐ zhī yì. zàng yě zhě, cáng yě, cí qīn xiào zǐ zhī suǒ shèn yě. shèn zhī zhě, yǐ shēng rén zhī xīn lǜ. yǐ shēng rén zhī xīn wèi sǐ zhě lǜ yě, mò rú wú dòng, mò rú wú fā. wú fā wú dòng, mò rú wú yǒu kě lì, zé cǐ zhī wèi zhòng bì. gǔ zhī rén yǒu cáng yú guǎng yě shēn shān ér ān zhě yǐ, fēi zhū yù guó bǎo zhī wèi yě, zàng bù kě bù cáng yě. zàng qiǎn zé hú lí hú zhī, shēn zé jí yú shuǐ quán. gù fán zàng bì yú gāo líng zhī shàng, yǐ bì hú lí zhī huàn shuǐ quán zhī shī. cǐ zé shàn yǐ, ér wàng jiān xié dào zéi kòu luàn zhī nán, qǐ bù huò zāi? pì zhī ruò gǔ shī zhī bì zhù yě, bì zhù ér jí chù yì yě. hú lí shuǐ quán jiān xié dào zéi kòu luàn zhī huàn, cǐ yì zhī dà zhě yě. cí qīn xiào zǐ bì zhī zhě, dé zàng zhī qíng yǐ. shàn guān guǒ, suǒ yǐ bì lóu yǐ shé chóng yě. jīn shì sú dà luàn, zhī zhǔ yù chǐ qí zàng, zé xīn fēi wéi hū sǐ zhě lǜ yě, shēng zhě yǐ xiāng jīn shàng yě. chǐ mí zhě yǐ wéi róng, jiǎn jié zhě yǐ wéi lòu, bù yǐ biàn sǐ wèi gù, ér tú yǐ shēng zhě zhī fěi yù wéi wù. cǐ fēi cí qīn xiào zǐ zhī xīn yě. fù suī sǐ, xiào zǐ zhī zhòng zhī bù dài zi suī sǐ, cí qīn zhī ài zhī bù xiè. fū zàng suǒ ài suǒ zhòng, ér yǐ shēng zhě zhī suǒ shén yù, qí yǐ ān zhī yě, ruò zhī hé zāi? mín zhī yú lì yě, fàn liú shǐ, dǎo bái rèn, shè xuè chōu gān yǐ qiú zhī. yě rén zhī wú wén zhě, rěn qīn qī xiōng dì zhī jiāo yǐ qiú lì. jīn wú cǐ zhī wēi, wú cǐ zhī chǒu, qí wèi lì shén hòu, chéng chē shí ròu, zé jí zǐ sūn. suī shèng rén yóu bù néng jìn, ér kuàng yú luàn? guó mí dà, jiā mí fù, zàng mí hòu. hán zhū lín shī, wán hǎo huò bǎo, zhōng dǐng hú làn, yú mǎ yì pī gē jiàn, bù kě shèng qí shù. zhū yǎng shēng zhī jù, wú bù cóng zhě. tí còu zhī shì, guān guǒ shù xí, jī shí jī tàn, yǐ huán qí wài. jiān rén wén zhī, chuán yǐ xiāng gào. shàng suī yǐ yán wēi zhòng zuì jìn zhī, yóu bù kě zhǐ. qiě sǐ zhě mí jiǔ, shēng zhě mí shū shēng zhě mí shū, zé shǒu zhě mí dài shǒu zhě mí dài ér zàng qì rú gù, qí shì gù bù ān yǐ. shì sú zhī xíng sàng, zài zhī yǐ dà chūn, yǔ máo jīng qí rú yún lóu shà yǐ dū zhī, zhū yù yǐ pèi zhī, fǔ fú wén zhāng yǐ chì zhī, yǐn fú zhě zuǒ yòu wàn rén yǐ xíng zhī, yǐ jūn zhì lì zhī rán hòu kě. yǐ cǐ guān shì, zé měi yǐ, chǐ yǐ yǐ cǐ wéi sǐ, zé bù kě yě. gǒu biàn yú sǐ, zé suī pín guó láo mín, ruò cí qīn xiào zǐ zhě zhī suǒ bù cí wèi yě.
二曰:审知生,圣人之要也;审知死,圣人之极也。知生也者,不以害生,养生之谓也;知死也者,不以害死,安死之谓也。此二者,圣人之所独决也。凡生於天地之间,其必有死,所不免也。孝子之重其亲也,慈亲之爱其子也,痛於肌骨,性也。所重所爱,死而弃之沟壑,人之情不忍为也,故有葬死之义。葬也者,藏也,慈亲孝子之所慎也。慎之者,以生人之心虑。以生人之心为死者虑也,莫如无动,莫如无发。无发无动,莫如无有可利,则此之谓重闭。古之人有藏於广野深山而安者矣,非珠玉国宝之谓也,葬不可不藏也。葬浅则狐狸抇之,深则及於水泉。故凡葬必於高陵之上,以避狐狸之患、水泉之湿。此则善矣,而忘奸邪、盗贼、寇乱之难,岂不惑哉?譬之若瞽师之避柱也,避柱而疾触杙也。狐狸、水泉、奸邪、盗贼、寇乱之患,此杙之大者也。慈亲孝子避之者,得葬之情矣。善棺椁,所以避蝼蚁蛇虫也。今世俗大乱,之主愈侈其葬,则心非为乎死者虑也,生者以相矜尚也。侈靡者以为荣,俭节者以为陋,不以便死为故,而徒以生者之诽誉为务。此非慈亲孝子之心也。父虽死,孝子之重之不怠;子虽死,慈亲之爱之不懈。夫葬所爱所重,而以生者之所甚欲,其以安之也,若之何哉?民之於利也,犯流矢,蹈白刃,涉血抽肝以求之。野人之无闻者,忍亲戚、兄弟、知交以求利。今无此之危,无此之丑,其为利甚厚,乘车食肉,泽及子孙。虽圣人犹不能禁,而况於乱?国弥大,家弥富,葬弥厚。含珠鳞施,玩好货宝,锺鼎壶滥,舆马衣被戈剑,不可胜其数。诸养生之具,无不从者。题凑之室,棺椁数袭,积石积炭,以环其外。奸人闻之,传以相告。上虽以严威重罪禁之,犹不可止。且死者弥久,生者弥疏;生者弥疏,则守者弥怠;守者弥怠而葬器如故,其势固不安矣。世俗之行丧,载之以大輴,羽旄旌旗、如云偻翣以督之,珠玉以佩之,黼黻文章以饬之,引绋者左右万人以行之,以军制立之然後可。以此观世,则美矣,侈矣;以此为死,则不可也。苟便於死,则虽贫国劳民,若慈亲孝子者之所不辞为也。
ān sǐ
【安死】
sān yuē: shì zhī wèi qiū lǒng yě, qí gāo dà ruò shān, qí shù zhī ruò lín, qí shè quē tíng wèi gōng shì zào bīn zuò yě ruò dū yì. yǐ cǐ guān shì shì fù zé kě yǐ, yǐ cǐ wéi sǐ zé bù kě yě. fū sǐ, qí shì wàn suì yóu yī shùn yě. rén zhī shòu, jiǔ zhī bù guò bǎi, zhōng shòu bù guò liù shí. yǐ bǎi yǔ liù shí wèi wú qióng zhě zhī lǜ, qí qíng bì bù xiāng dāng yǐ. yǐ wú qióng wèi sǐ zhě zhī lǜ, zé dé zhī yǐ. jīn yǒu rén yú cǐ, wèi shí míng zhì zhī lǒng shàng, yuē: " cǐ qí zhōng zhī wù, jù zhū yù wán hǎo cái wù bǎo qì shén duō, bù kě bù hú, hú zhī bì dà fù, shì shì chéng chē shí ròu." rén bì xiāng yǔ xiào zhī, yǐ wéi dà huò. shì zhī hòu zàng yě, yǒu shì yú cǐ. zì gǔ jí jīn, wèi yǒu bù wáng zhī guó yě wú bù wáng zhī guó zhě, shì wú bù hú zhī mù yě. yǐ ěr mù suǒ wén jiàn, qí jīng yàn cháng wáng yǐ, sòng zhōng shān yǐ wáng yǐ, zhào wèi hán jiē wáng yǐ, qí jiē gù guó yǐ. zì cǐ yǐ shàng zhě, wáng guó bù kě shèng shǔ, shì gù dà mù wú bù hú yě. ér shì jiē zhēng wèi zhī, qǐ bù bēi zāi? jūn zhī bù lìng mín, fù zhī bù xiào zǐ, xiōng zhī bù tì dì, jiē xiāng lǐ zhī suǒ fǔ lt gé wǎ gt zhě ér zhú zhī. dàn gēng jià cǎi xīn zhī láo, bù kěn guān rén shì, ér qí měi yī chǐ shí zhī lè, zhì qiǎo qióng qū, wú yǐ wéi zhī, yú shì hū jù qún duō zhī tú, yǐ shēn shān guǎng zé lín sǒu, pū jī è duó, yòu shì míng qiū dà mù zàng zhī hòu zhě, qiú shě biàn jū, yǐ wēi hú zhī, rì yè bù xiū, bì děi suǒ lì, xiāng yǔ fēn zhī. fū yǒu suǒ ài suǒ zhòng, ér lìng jiān xié dào zéi kòu luàn zhī rén zú bì rǔ zhī, cǐ xiào zǐ zhōng chén qīn fù jiāo yǒu zhī dà shì. yáo zàng yú gǔ lín, tōng shù zhī shùn zàng yú jì shì, bù biàn qí sì, yǔ zàng yú kuài jī, bù biàn rén tú. shì gù xiān wáng yǐ jiǎn jié zàng sǐ yě, fēi ài qí fèi yě, fēi è qí láo yě, wèi sǐ zhě lǜ yě. xiān wáng zhī suǒ è, wéi sǐ zhě zhī rǔ yě. fā zé bì rǔ, jiǎn zé bù fā. gù xiān wáng zhī zàng, yǐ bì jiǎn. bì hé, bì tóng. hé wèi hé? hé wèi tóng? zàng yú shān lín zé hé hū shān lín, zàng yú bǎn xí zé tóng hū bǎn xí. cǐ zhī wèi ài rén. fū ài rén zhě zhòng, zhī ài rén zhě guǎ. gù sòng wèi wáng ér dōng zhǒng hú, qí wèi wáng ér zhuāng gōng zhǒng hú. guó ān níng ér yóu ruò cǐ, yòu kuàng bǎi shì zhī hòu ér guó yǐ wáng hū? gù xiào zǐ zhōng chén qīn fù jiāo yǒu bù kě bù chá yú cǐ yě. fū ài zhī ér fǎn wēi zhī, qí cǐ zhī wèi hū! shī yuē:" bù gǎn bào hǔ, bù gǎn féng hé. rén zhī qí yī, mò zhī qí tā." cǐ yán bù zhī lín lèi yě. gù fǎn yǐ xiāng fēi, fǎn yǐ xiāng shì. qí suǒ fēi fāng qí suǒ shì yě, qí suǒ shì fāng qí suǒ fēi yě. shì fēi wèi dìng, ér xǐ nù dòu zhēng fǎn wèi yòng yǐ. wú bù fēi dòu, bù fēi zhēng, ér fēi suǒ yǐ dòu, fēi suǒ yǐ zhēng. gù fán dòu zhēng zhě, shì fēi yǐ dìng zhī yòng yě. jīn duō bù xiān dìng qí shì fēi, ér xiān jí dòu zhēng, cǐ huò zhī dà zhě yě. lǔ jì sūn yǒu sàng, kǒng zǐ wǎng diào zhī. rù mén ér zuǒ, cóng kè yě. zhǔ rén yǐ yú fán shōu, kǒng zǐ jìng tíng ér qū, lì jí ér shàng, yuē:" yǐ bǎo yù shōu, pì zhī yóu bào hái zhōng yuán yě." jìng tíng lì jí, fēi lǐ yě suī rán, yǐ jiù guò yě.
三曰:世之为丘垄也,其高大若山,其树之若林,其设阙庭、为宫室、造宾阼也若都邑。以此观世示富则可矣,以此为死则不可也。夫死,其视万岁犹一瞬也。人之寿,久之不过百,中寿不过六十。以百与六十为无穷者之虑,其情必不相当矣。以无穷为死者之虑,则得之矣。今有人於此,为石铭置之垄上,曰: “此其中之物,具珠玉、玩好、财物、宝器甚多,不可不抇,抇之必大富,世世乘车食肉。”人必相与笑之,以为大惑。世之厚葬也,有似於此。自古及今,未有不亡之国也;无不亡之国者,是无不抇之墓也。以耳目所闻见,齐、荆、燕尝亡矣,宋、中山已亡矣,赵、魏、韩皆亡矣,其皆故国矣。自此以上者,亡国不可胜数,是故大墓无不抇也。而世皆争为之,岂不悲哉?君之不令民,父之不孝子,兄之不悌弟,皆乡里之所釜<鬲瓦>者而逐之。惮耕稼采薪之劳,不肯官人事,而祈美衣侈食之乐,智巧穷屈,无以为之,於是乎聚群多之徒,以深山广泽林薮,扑击遏夺,又视名丘大墓葬之厚者,求舍便居,以微抇之,日夜不休,必得所利,相与分之。夫有所爱所重,而令奸邪、盗贼、寇乱之人卒必辱之,此孝子、忠臣、亲父、交友之大事。尧葬於谷林,通树之;舜葬於纪市,不变其肆,禹葬於会稽,不变人徒。是故先王以俭节葬死也,非爱其费也,非恶其劳也,为死者虑也。先王之所恶,惟死者之辱也。发则必辱,俭则不发。故先王之葬,以必俭。必合,必同。何谓合?何谓同?葬於山林则合乎山林,葬於阪隰则同乎阪隰。此之谓爱人。夫爱人者众,知爱人者寡。故宋未亡而东冢抇,齐未亡而庄公冢抇。国安宁而犹若此,又况百世之後而国已亡乎?故孝子、忠臣、亲父、交友不可不察於此也。夫爱之而反危之,其此之谓乎!《诗》曰:“不敢暴虎,不敢冯河。人知其一,莫知其他。”此言不知邻类也。故反以相非,反以相是。其所非方其所是也,其所是方其所非也。是非未定,而喜怒斗争反为用矣。吾不非斗,不非争,而非所以斗,非所以争。故凡斗争者,是非已定之用也。今多不先定其是非,而先疾斗争,此惑之大者也。鲁季孙有丧,孔子往吊之。入门而左,从客也。主人以玙璠收,孔子径庭而趋,历级而上,曰:“以宝玉收,譬之犹暴骸中原也。”径庭历级,非礼也;虽然,以救过也。
yì bǎo
【异宝】
sì yuē: gǔ zhī rén fēi wú bǎo yě, qí suǒ bǎo zhě yì yě. sūn shū áo jí, jiāng sǐ, jiè qí zǐ yuē:" wáng shù fēng wǒ yǐ, wú bù shòu yě. wèi wǒ sǐ, wáng zé fēng rǔ, bì wú shòu lì dì. chǔ yuè zhī jiān yǒu qǐn zhī qiū zhě, cǐ qí dì bù lì, ér míng shén è. jīng rén wèi guǐ, ér yuè rén xìn jī. kě zhǎng yǒu zhě, qí wéi cǐ yě." sūn shū áo sǐ, wáng guǒ yǐ měi dì fēng qí zi, ér zi cí, qǐng qǐn zhī qiū, gù zhì jīn bù shī. sūn áo shū zhī zhī, zhī bù yǐ lì wèi lì yǐ. zhī yǐ rén zhī suǒ è wèi jǐ zhī suǒ xǐ, cǐ yǒu dào zhě zhī suǒ yǐ yì hū sú yě. wǔ yuán wáng, jīng jí qiú zhī, dēng tài xíng ér wàng zhèng yuē:" gài shì guó yě, dì xiǎn ér mín duō zhī qí zhǔ, sú zhǔ yě, bù zú yǔ jǔ." qù zhèng ér zhī xǔ, jiàn xǔ gōng ér wèn suǒ zhī. xǔ gōng bù yīng, dōng nán xiàng ér tuò. wǔ yuán zài bài shòu cì, yuē:" zhī suǒ zhī yǐ." yīn rú wú. guò yú jīng, zhì jiāng shàng, yù shè, jiàn yī zhàng rén, cì xiǎo chuán, fāng jiāng yú, cóng ér qǐng yān. zhàng rén dù zhī, jué jiāng. wèn qí míng zú, zé bù kěn gào, jiě qí jiàn yǐ yǔ zhàng rén, yuē: " cǐ qiān jīn zhī jiàn yě, yuàn xiàn zhī zhàng rén." zhàng rén bù kěn shòu, yuē:" jīng guó zhī fǎ, dé wǔ yuán zhě, jué zhí guī, lù wàn yán, jīn qiān yì. xī zhě zi xū guò, wú yóu bù qǔ, jīn wǒ hé yǐ zi zhī qiān jīn jiàn wèi hū?" wǔ yuán guò yú wú, shǐ rén qiú zhī jiāng shàng, zé bù néng de yě. měi shí bì jì zhī, zhù yuē:" jiāng shàng zhī zhàng rén!" tiān dì zhì dà yǐ, zhì zhòng yǐ, jiāng xī bù yǒu wéi yě? ér wú yǐ wéi. wèi yǐ, ér wú yǐ wéi zhī. míng bù kě dé ér wén, shēn bù kě dé ér jiàn, qí wéi jiāng shàng zhī zhàng rén hū! sòng zhī yě rén gēng ér dé yù, xiàn zhī sī chéng zi hǎn, zi hǎn bù shòu. yě rén qǐng yuē:" cǐ yě rén zhī bǎo yě, yuàn xiàng guó wèi zhī cì ér shòu zhī yě." zi hǎn yuē: " zi yǐ yù wèi bǎo, wǒ yǐ bù shòu wèi bǎo." gù sòng guó zhī zhǎng zhě yuē:" zi hǎn fēi wú bǎo yě, suǒ bǎo zhě yì yě." jīn yǐ bǎi jīn yǔ tuán shǔ yǐ shì ér zi, ér zi bì qǔ tuán shǔ yǐ yǐ hé shì zhī bì yǔ bǎi jīn yǐ shì bǐ rén, bǐ rén bì qǔ bǎi jīn yǐ yǐ hé shì zhī bì dào dé zhī zhì yán yǐ shì xián zhě, xián zhě bì qǔ zhì yán yǐ. qí zhī mí jīng, qí suǒ qǔ mí jīng qí zhī mí cū, qí suǒ qǔ mí cū.
四曰:古之人非无宝也,其所宝者异也。孙叔敖疾,将死,戒其子曰:“王数封我矣,吾不受也。为我死,王则封汝,必无受利地。楚、越之间有寝之丘者,此其地不利,而名甚恶。荆人畏鬼,而越人信禨。可长有者,其唯此也。”孙叔敖死,王果以美地封其子,而子辞,请寝之丘,故至今不失。孙敖叔之知,知不以利为利矣。知以人之所恶为己之所喜,此有道者之所以异乎俗也。五员亡,荆急求之,登太行而望郑曰:“盖是国也,地险而民多知;其主,俗主也,不足与举。”去郑而之许,见许公而问所之。许公不应,东南向而唾。五员载拜受赐,曰:“知所之矣。”因如吴。过於荆,至江上,欲涉,见一丈人,刺小船,方将渔,从而请焉。丈人度之,绝江。问其名族,则不肯告,解其剑以予丈人,曰: “此千金之剑也,愿献之丈人。”丈人不肯受,曰:“荆国之法,得五员者,爵执圭,禄万檐,金千镒。昔者子胥过,吾犹不取,今我何以子之千金剑为乎?” 五员过於吴,使人求之江上,则不能得也。每食必祭之,祝曰:“江上之丈人!” 天地至大矣,至众矣,将奚不有为也?而无以为。为矣,而无以为之。名不可得而闻,身不可得而见,其惟江上之丈人乎!宋之野人耕而得玉,献之司城子罕,子罕不受。野人请曰:“此野人之宝也,愿相国为之赐而受之也。”子罕曰: “子以玉为宝,我以不受为宝。”故宋国之长者曰:“子罕非无宝也,所宝者异也。”今以百金与抟黍以示儿子,儿子必取抟黍矣;以和氏之璧与百金以示鄙人,鄙人必取百金矣;以和氏之璧、道德之至言以示贤者,贤者必取至言矣。其知弥精,其所取弥精;其知弥粗,其所取弥粗。
yì yòng
【异用】
wǔ yuē: wàn wù bù tóng, ér yòng zhī yú rén yì yě, cǐ zhì luàn cún wáng sǐ shēng zhī yuán. gù guó guǎng jù, bīng qiáng fù, wèi bì ān yě zūn guì gāo dà, wèi bì xiǎn yě: zài yú yòng zhī. jié zhòu yòng qí cái ér yǐ chéng qí wáng, tāng wǔ yòng qí cái ér yǐ chéng qí wáng. tāng jiàn zhù wǎng zhě, zhì sì miàn, qí zhù yuē:" cóng tiān zhuì zhě, cóng dì chū zhě, cóng sì fāng lái zhě, jiē lí wú wǎng." tāng yuē:" xī! jǐn zhī yǐ. fēi jié, qí shú wèi cǐ yě?" tāng shōu qí sān miàn, zhì qí yī miàn, gèng jiào zhù yuē:" xī zhū máo zuò wǎng gǔ, jīn zhī rén xué shū. yù zuǒ zhě zuǒ, yù yòu zhě yòu, yù gāo zhě gāo, yù xià zhě xià, wú qǔ qí fàn mìng zhě." hàn nán zhī guó wén zhī yuē:" tāng zhī dé jí qín shòu yǐ." sì shí guó guī zhī. rén zhì sì miàn, wèi bì děi niǎo tāng qù qí sān miàn, zhì qí yī miàn, yǐ wǎng qí sì shí guó, fēi tú wǎng niǎo yě. zhōu wén wáng shǐ rén hú chí, de sǐ rén zhī hái. lì yǐ wén yú wén wáng, wén wáng yuē: " gèng zàng zhī." lì yuē:" cǐ wú zhǔ yǐ." wén wáng yuē:" yǒu tiān xià zhě, tiān xià zhī zhǔ yě yǒu yī guó zhě, yī guó zhī zhǔ yě. jīn wǒ fēi qí zhǔ yě?" suì lìng lì yǐ yī guān gèng zàng zhī. tiān xià wén zhī yuē:" wén wáng xián yǐ! zé jí cī gǔ, yòu kuàng yú rén hū?" huò dé bǎo yǐ wēi qí guó, wén wáng dé xiǔ gǔ yǐ yù qí yì, gù shèng rén yú wù yě wú bù cái. kǒng zǐ zhī dì zǐ cóng yuǎn fāng lái zhě, kǒng zǐ hé zhàng ér wèn zhī yuē:" zi zhī gōng bù yǒu yàng hū?" bó zhàng ér yī zhī, wèn yuē:" zi zhī fù mǔ bù yǒu yàng hū?" zhì zhàng ér wèn yuē:" zi zhī xiōng dì bù yǒu yàng hū?" gē bù ér bèi zhī, wèn yuē:" zi zhī qī zǐ bù yǒu yàng hū?" gù kǒng zǐ yǐ liù chǐ zhī zhàng, yù guì jiàn zhī děng, biàn shū qīn zhī yì, yòu kuàng yú yǐ zūn wèi hòu lù hū? gǔ zhī rén guì néng shè yě, yǐ cháng yòu yǎng lǎo yě. jīn zhī rén guì néng shè yě, yǐ gōng zhàn qīn duó yě. qí xì zhě yǐ jié ruò bào guǎ yě, yǐ è duó wèi wù yě. rén rén zhī dé yí, yǐ yǎng jí shì lǎo yě. zhí yǔ qǐ zú dé yí, yǐ kāi bì qǔ jiàn yě.
五曰:万物不同,而用之於人异也,此治乱、存亡、死生之原。故国广巨,兵强富,未必安也;尊贵高大,未必显也:在於用之。桀、纣用其材而以成其亡,汤、武用其材而以成其王。汤见祝网者,置四面,其祝曰:“从天坠者,从地出者,从四方来者,皆离吾网。”汤曰:“嘻!尽之矣。非桀,其孰为此也?”汤收其三面,置其一面,更教祝曰:“昔蛛蝥作网罟,今之人学纾。欲左者左,欲右者右,欲高者高,欲下者下,吾取其犯命者。”汉南之国闻之曰:“汤之德及禽兽矣。”四十国归之。人置四面,未必得鸟;汤去其三面,置其一面,以网其四十国,非徒网鸟也。周文王使人抇池,得死人之骸。吏以闻於文王,文王曰: “更葬之。”吏曰:“此无主矣。”文王曰:“有天下者,天下之主也;有一国者,一国之主也。今我非其主也?”遂令吏以衣棺更葬之。天下闻之曰:“文王贤矣!泽及髊骨,又况於人乎?”或得宝以危其国,文王得朽骨以喻其意,故圣人於物也无不材。孔子之弟子从远方来者,孔子荷杖而问之曰:“子之公不有恙乎?”搏杖而揖之,问曰:“子之父母不有恙乎?”置杖而问曰:“子之兄弟不有恙乎?”戈步而倍之,问曰:“子之妻子不有恙乎?”故孔子以六尺之杖,谕贵贱之等,辨疏亲之义,又况於以尊位厚禄乎?古之人贵能射也,以长幼养老也。今之人贵能射也,以攻战侵夺也。其细者以劫弱暴寡也,以遏夺为务也。仁人之得饴,以养疾侍老也。跖与企足得饴,以开闭取楗也。