mèng qiū
【孟秋】
yī yuē: mèng qiū zhī yuè, rì zài yì, hún dòu zhōng, dàn bì zhōng. qí rì gēng xīn, qí dì shǎo hào, qí shén rù shōu, qí chóng máo, qí yīn shāng, lǜ zhōng yí zé, qí shǔ jiǔ, qí wèi xīn, qí chòu xīng, qí sì mén, jì xiān gān. liáng fēng zhì, bái lù jiàng, hán chán míng, yīng nǎi jì niǎo, shǐ yòng xíng lù. tiān zǐ jū zǒng zhāng zuǒ gè, chéng róng lù, jià bái luò, zài bái qí, yī bái yī, fú bái yù, shí má yǔ quǎn, qí qì lián yǐ shēn. shì yuè yě, yǐ lì qiū. xiān lì qiū sān rì, dà shǐ yè zhī tiān zǐ yuē:" mǒu rì lì qiū. shèng dé zài jīn." tiān zǐ nǎi zhāi. lì qiū zhī rì, tiān zǐ qīn lǜ sān gōng jiǔ qīng zhū hóu dài fū, yǐ yíng qiū yú xī jiāo. hái, nǎi shǎng jūn lǜ wǔ rén yú cháo. tiān zǐ nǎi mìng jiàng shuài, xuǎn shì lì bīng, jiǎn liàn jié jùn, zhuān rèn yǒu gōng, yǐ zhēng bú yì, jí zhū bào màn, yǐ míng hào wù, xún bǐ yuǎn fāng. shì yuè yě, mìng yǒu sī xiū fǎ zhì, shàn líng yǔ, jù zhì gù, jìn zhǐ jiān, shèn zuì xié, wù bó zhí mìng lǐ zhān shāng chá chuàng shì zhé shěn duàn, jué yù sòng, bì zhèng píng, lù yǒu zuì, yán duàn xíng. tiān dì shǐ sù, bù kě yǐ yíng. shì yuè yě, nóng nǎi shēng gǔ, tiān zǐ cháng xīn, xiān jiàn qǐn miào. mìng bǎi guān shǐ shōu liǎn, wán dī fáng, jǐn yōng sè, yǐ bèi shuǐ lǎo xiū gōng shì, fù qiáng yuán, bǔ chéng guō. shì yuè yě, wú yǐ fēng hóu lì dà guān, wú gē tǔ dì xíng zhòng bì chū dà shǐ. xíng zhī shì lìng, ér liáng fēng zhì sān xún. mèng qiū xíng dōng lìng, zé yīn qì dà shèng, jiè chóng bài gǔ, róng bīng nǎi lái xíng chūn lìng, zé qí guó nǎi hàn, yáng qì fù huán, wǔ gǔ bù shí xíng xià lìng, zé duō huǒ zāi, hán rè bù jié, mín duō nüè jí.
一曰:孟秋之月,日在翼,魂斗中,旦毕忠。其日庚辛,其帝少皞,其神蓐收,其虫毛,其音商,律中夷则,其数九,其味辛,其臭腥,其祀门,祭先肝。凉风至,白露降,寒蝉鸣,鹰乃祭鸟,始用行戮。天子居总章左个,乘戎路,驾白骆,载白旗,衣白衣,服白玉,食麻与犬,其器廉以深。是月也,以立秋。先立秋三日,大史谒之天子曰:“某日立秋。盛德在金。”天子乃斋。立秋之日,天子亲率三公九卿诸侯大夫,以迎秋於西郊。还,乃赏军率武人於朝。天子乃命将帅,选士厉兵,简练桀俊,专任有功,以征不义,诘诛暴慢,以明好恶,巡彼远方。是月也,命有司修法制,缮囹圄,具桎梏,禁止奸,慎罪邪,务搏执;命理瞻伤察创、视折审断,决狱讼,必正平,戮有罪,严断刑。天地始肃,不可以赢。是月也,农乃升谷,天子尝新,先荐寝庙。命百官始收敛,完堤防,谨壅塞,以备水潦;修宫室,附墙垣,补城郭。是月也,无以封侯、立大官,无割土地、行重币、出大使。行之是令,而凉风至三旬。孟秋行冬令,则阴气大胜,介虫败谷,戎兵乃来;行春令,则其国乃旱,阳气复还,五谷不实;行夏令,则多火灾,寒热不节,民多疟疾。
dàng bīng
【荡兵】
èr yuē: gǔ shèng wáng yǒu yì bīng ér wú yǒu yǎn bīng. bīng zhī suǒ zì lái zhě shàng yǐ, yǔ shǐ yǒu mín jù. fán bīng yě zhě, wēi yě wēi yě zhě, lì yě. mín zhī yǒu wēi lì, xìng yě. xìng zhě, suǒ shòu yú tiān yě, fēi rén zhī suǒ néng wéi yě. wǔ zhě bù néng gé, ér gōng zhě bù néng yí. bīng suǒ zì lái zhě jiǔ yǐ. huáng yán gù yòng shuǐ huǒ yǐ, gòng gōng shì gù cì zuò nán yǐ, wǔ dì gù xiàng yǔ zhēng yǐ. dì xīng fèi, shèng zhě yòng shì. rén yuē" chī yóu zuò bīng", chī yóu fēi zuò bīng yě, lì qí xiè yǐ. wèi yǒu chī yóu zhī shí, mín gù bō lín mù yǐ zhàn yǐ, shèng zhě wèi zhǎng. zhǎng zé yóu bù zú zhì zhī, gù lì jūn. jūn yòu bù zú yǐ zhì zhī, gù lì tiān zǐ. tiān zǐ zhī lì yě chū yú jūn, jūn zhī lì yě chū yú zhǎng, zhǎng zhī lì yě chū yú zhēng. zhēng dòu zhī suǒ zì lái zhě jiǔ yǐ, bù kě jìn, bù kě zhǐ. gù gǔ zhī xián wáng yǒu yì bīng ér wú yǒu yǎn bīng. jiā wú nù chī, zé shù zǐ yīng ér zhī yǒu guò yě lì jiàn guó wú xíng fá, zé bǎi xìng zhī xiāng qīn yě lì jiàn tiān xià wú zhū fá, zé zhū hóu zhī xiāng bào yě lì jiàn. gù nù chī bù kě yǎn yú jiā, xíng fá bù kě yǎn yú guó, zhū fá bù kě yǎn yú tiān xià, yǒu qiǎo yǒu zhuō ér yǐ yǐ. gù gǔ zhī shèng wáng yǒu yì bīng ér wú yǒu yǎn bīng. fū yǒu yǐ yē sǐ zhě, yù jìn tiān xià zhī shí, bèi yǒu yǐ chéng zhōu sǐ zhě, yù jìn tiān xià zhī chuán, bèi yǒu yǐ yòng bīng sàng qí guó zhě, yù yǎn tiān xià zhī bīng, bèi. fū bīng bù kě yǎn yě, pì zhī ruò shuǐ huǒ rán, shàn yòng zhī zé wèi fú, bù néng yòng zhī zé wèi huò ruò yòng yào zhě rán, dé liáng yào zé huó rén, dé è yào zé shā rén. yì bīng zhī wèi tiān xià liáng yào yě yì dà yǐ. qiě bīng zhī suǒ zì lái zhě yuǎn yǐ, wèi cháng shǎo xuǎn bù yòng. guì jiàn zhǎng shǎo xián zhě bù xiào xiāng yǔ tóng, yǒu jù yǒu wēi ér yǐ yǐ. chá bīng zhī wēi: zài xīn ér wèi fā, bīng yě jí shì, bīng yě zuò sè, bīng yě ào yán, bīng yě yuán tuī, bīng yě lián fǎn, bīng yě chǐ dòu, bīng yě sān jūn gōng zhàn, bīng yě. cǐ bā zhě jiē bīng yě, wēi jù zhī zhēng yě. jīn shì zhī yǐ yǎn bīng jí shuō zhě, zhōng shēn yòng bīng ér bù zì zhī bèi, gù shuō suī qiáng, tán suī biàn, wén xué suī bó, yóu bú jiàn tīng. gù gǔ zhī shèng wáng yǒu yì bīng ér wú yǒu yǎn bīng. bīng chéng yì, yǐ zhū bào jūn ér zhèn kǔ mín, mín zhī shuō yě, ruò xiào zǐ zhī jiàn cí qīn yě, ruò jī zhě zhī jiàn měi shí yě mín zhī hào hū ér zǒu zhī, ruò qiáng nǔ zhī shè yú shēn xī yě, ruò jī dà shuǐ ér shī qí yōng dī yě. zhōng zhǔ yóu ruò bù néng yǒu qí mín, ér kuàng yú bào jūn hū?
二曰:古圣王有义兵而无有偃兵。兵之所自来者上矣,与始有民俱。凡兵也者,威也;威也者,力也。民之有威力,性也。性者,所受於天也,非人之所能为也。武者不能革,而工者不能移。兵所自来者久矣。黄、炎故用水火矣,共工氏固次作难矣,五帝固相与争矣。递兴废,胜者用事。人曰“蚩尤作兵”,蚩尤非作兵也,利其械矣。未有蚩尤之时,民固剥林木以战矣,胜者为长。长则犹不足治之,故立君。君又不足以治之,故立天子。天子之立也出於君,君之立也出於长,长之立也出於争。争斗之所自来者久矣,不可禁,不可止。故古之贤王有义兵而无有偃兵。家无怒笞,则竖子、婴儿之有过也立见;国无刑罚,则百姓之相侵也立见;天下无诛伐,则诸侯之相暴也立见。故怒笞不可偃於家,刑罚不可偃於国,诛伐不可偃於天下,有巧有拙而已矣。故古之圣王有义兵而无有偃兵。夫有以噎死者,欲禁天下之食,悖;有以乘舟死者,欲禁天下之船,悖;有以用兵丧其国者,欲偃天下之兵,悖。夫兵不可偃也,譬之若水火然,善用之则为福,不能用之则为祸;若用药者然,得良药则活人,得恶药则杀人。义兵之为天下良药也亦大矣。且兵之所自来者远矣,未尝少选不用。贵贱、长少、贤者不肖相与同,有巨有微而已矣。察兵之微:在心而未发,兵也;疾视,兵也;作色,兵也;傲言,兵也;援推,兵也;连反,兵也;侈斗,兵也;三军攻战,兵也。此八者皆兵也,微巨之争也。今世之以偃兵疾说者,终身用兵而不自知悖,故说虽强,谈虽辨,文学虽博,犹不见听。故古之圣王有义兵而无有偃兵。兵诚义,以诛暴君而振苦民,民之说也,若孝子之见慈亲也,若饥者之见美食也;民之号呼而走之,若强弩之射於深溪也,若积大水而失其壅堤也。中主犹若不能有其民,而况於暴君乎?
zhèn luàn
【振乱】
sān yuē: dāng jīn zhī shì zhuó shén yǐ, qián shǒu zhī kǔ bù kě yǐ jiā yǐ. tiān zǐ jì jué, xián zhě fèi fú, shì zhǔ zì xíng, yǔ mín xiāng lí, qián shǒu wú suǒ gào sù. shì yǒu xián zhǔ xiù shì, yí chá cǐ lùn yě, zé qí bīng wèi yì yǐ. tiān xià zhī mín, qiě sǐ zhě yě ér shēng, qiě rǔ zhě yě ér róng, qiě kǔ zhě yě ér yì. shì zhǔ zì xíng, zé zhōng rén jiāng táo qí jūn, qù qí qīn, yòu kuàng yú bù xiào zhě hū? gù yì bīng zhì, zé shì zhǔ bù néng yǒu qí mín yǐ, rén qīn bù néng jìn qí zi yǐ. fán wèi tiān xià zhī mín zhǎng yě, lǜ mò rú zhǎng yǒu dào ér xī wú dào, shǎng yǒu yì ér fá bú yì. jīn zhī shì xué zhě duō fēi hū gōng fá. fēi gōng fá ér qǔ jiù shǒu, qǔ jiù shǒu, zé xiāng zhī suǒ wèi zhǎng yǒu dào ér xī wú dào shǎng yǒu yì ér fá bú yì zhī shù bù xíng yǐ. tiān xià zhī zhǎng mín, qí lì hài zài chá cǐ lùn yě. gōng fá zhī yǔ jiù shǒu yī shí yě, ér qǔ shè rén yì. yǐ biàn shuō qù zhī, zhōng wú suǒ dìng lùn. gù bù zhī, bèi yě zhī ér qī xīn, wū yě. wū bèi zhī shì, suī biàn wú yòng yǐ. shì fēi qí suǒ qǔ ér qǔ qí suǒ fēi yě, shì lì zhī ér fǎn hài zhī yě, ān zhī ér fǎn wēi zhī yě. wèi tiān xià zhī zhǎng huàn zhì qián shǒu zhī dà hài zhě, ruò shuō wèi shēn. fū yǐ lì tiān xià zhī mín wèi xīn zhě, bù kě yǐ bù shú chá cǐ lùn yě. fū gōng fá zhī shì, wèi yǒu bù gōng wú dào ér fá bú yì yě. gōng wú dào ér fá bú yì, zé fú mò dà yān, qián shǒu lì mò hòu yān. jìn zhī zhě, shì xī yǒu dào ér fá yǒu yì yě, shì qióng tāng wǔ zhī shì, ér suì jié zhòu zhī guò yě. fán rén zhī suǒ yǐ è wèi wú dào bú yì zhě, wèi qí fá yě suǒ yǐ qí yǒu dào, xíng yǒu yì zhě, wèi qí shǎng yě. jīn wú dào bú yì cún, cún zhě, shǎng zhī yě ér yǒu dào héng yì qióng, qióng zhě, fá zhī yě. shǎng bù shàn ér fá shàn, yù mín zhī zhì yě, bù yì nán hū? gù luàn tiān xià hài qián shǒu zhě, ruò lùn wèi dà.
三曰:当今之世浊甚矣,黔首之苦不可以加矣。天子既绝,贤者废伏,世主恣行,与民相离,黔首无所告诉。世有贤主秀士,宜察此论也,则其兵为义矣。天下之民,且死者也而生,且辱者也而荣,且苦者也而逸。世主恣行,则中人将逃其君,去其亲,又况於不肖者乎?故义兵至,则世主不能有其民矣,人亲不能禁其子矣。凡为天下之民长也,虑莫如长有道而息无道,赏有义而罚不义。今之世学者多非乎攻伐。非攻伐而取救守,取救守,则乡之所谓长有道而息无道、赏有义而罚不义之术不行矣。天下之长民,其利害在察此论也。攻伐之与救守一实也,而取舍人异。以辨说去之,终无所定论。固不知,悖也;知而欺心,诬也。诬悖之士,虽辨无用矣。是非其所取而取其所非也,是利之而反害之也,安之而反危之也。为天下之长患、致黔首之大害者,若说为深。夫以利天下之民为心者,不可以不熟察此论也。夫攻伐之事,未有不攻无道而罚不义也。攻无道而伐不义,则福莫大焉,黔首利莫厚焉。禁之者,是息有道而伐有义也,是穷汤、武之事,而遂桀、纣之过也。凡人之所以恶为无道、不义者,为其罚也;所以蕲有道,行有义者,为其赏也。今无道、不义存,存者,赏之也;而有道、行义穷,穷者,罚之也。赏不善而罚善,欲民之治也,不亦难乎?故乱天下、害黔首者,若论为大。
jìn sāi
【禁塞】
sì yuē: fū jiù shǒu zhī xīn, wèi yǒu bù shǒu wú dào ér jiù bú yì yě. shǒu wú dào ér jiù bú yì, zé huò mò dà yān, wèi tiān xià zhī mín hài mò shēn yān. fán jiù shǒu zhě, tài shàng yǐ shuō, qí cì yǐ bīng. yǐ shuō zé chéng cóng duō qún, rì yè sī zhī, shì xīn rèn jīng, qǐ zé sòng zhī, wò zé mèng zhī, zì jīn dān chún gàn fèi, fèi shén shāng hún, shàng chēng sān huáng wǔ dì zhī yè yǐ yú qí yì, xià chēng wǔ bó míng shì zhī móu yǐ xìn qí shì, zǎo cháo yàn bà, yǐ gào zhì bīng zhě, xíng shuō yǔ zhòng, yǐ míng qí dào. dào bì shuō dān ér bù xíng, zé bì fǎn zhī bīng yǐ. fǎn zhī yú bīng, zé bì dòu zhēng zhī qíng, bì qiě shā rén, shì shā wú zuì zhī mín yǐ xìng wú dào yǔ bú yì zhě yě. wú dào yǔ bú yì zhě cún, shì cháng tiān xià zhī hài ér zhǐ tiān xià zhī lì, suī yù xìng ér shèng, huò qiě shǐ zhǎng. xiān wáng zhī fǎ yuē:" wéi shàn zhě shǎng, wèi bù shàn zhě fá." gǔ zhī dào yě, bù kě yì. jīn bù bié qí yì yǔ bú yì, ér jí qǔ jiù shǒu, bú yì mò dà yān, hài tiān xià zhī mín zhě mò shén yān. gù qǔ gōng fá zhě bù kě, fēi gōng fá bù kě qǔ jiù shǒu bù kě, fēi jiù shǒu bù kě qǔ wéi yì bīng wèi kě. bīng gǒu yì, gōng fá yì kě, jiù shǒu yì kě bīng bú yì, gōng fá bù kě, jiù shǒu bù kě. shǐ xià jié yīn zhòu wú dào zhì yú cǐ zhě, xìng yě shǐ wú fū chāi zhì bó yáo qīn duó zhì yú cǐ zhě, xìng yě shǐ jìn lì chén líng sòng kāng bù shàn zhì yú cǐ zhě, xìng yě. ruò lìng jié zhòu zhī bì guó wáng shēn sǐ, tiǎn wú hòu lèi, wú wèi zhī qí lì wèi wú dào zhī zhì yú cǐ yě wú wáng fū chāi zhì bó yáo zhī bì guó wèi qiū xū, shēn wéi xíng lù, wú wèi zhī qí wèi bù shàn wú dào qīn duó zhī zhì yú cǐ yě jìn lì zhī bì sǐ yú jiàng lì shì, chén líng zhī bì sǐ yú xià zhēng shū, sòng kāng zhī bì sǐ yú wēn, wú wèi zhī qí wèi bù shàn zhī zhì yú cǐ yě. cǐ qī jūn zhě, dà wéi wú dào bú yì, suǒ cán shā wú zuì zhī mín zhě, bù kě wèi wàn shù. zhuàng jiǎo lǎo yòu tāi mài zhī sǐ zhě, dà shí píng yuán, guǎng yīn shēn xī dà gǔ, fù jù shuǐ, jī huī tián gōu xù xiǎn zǔ. fàn liú shǐ, dǎo bái rèn, jiā zhī yǐ dòng è jī hán zhī huàn, yǐ zhì yú jīn zhī shì, wèi zhī yù shén. gù bào hái gǔ wú liàng shù, wèi jīng qiū ruò shān líng. shì yǒu xìng zhǔ rén shì, shēn yì niàn cǐ, yì kě yǐ tòng xīn yǐ, yì kě yǐ bēi āi yǐ. chá cǐ qí suǒ zì shēng, shēng yú yǒu dào zhě zhī fèi, ér wú dào zhě zhī zì xíng. fū wú dào zhě zhī zì xíng, xìng yǐ. gù shì zhī huàn, bù zài jiù shǒu, ér zài yú bù xiào zhě zhī xìng yě. jiù shǒu zhī shuō chū, zé bù xiào zhě yì xìng yě, xián zhě yì yí yǐ. gù dà luàn tiān xià zhě, zài yú bù lùn qí yì ér jí qǔ jiù shǒu.
四曰:夫救守之心,未有不守无道而救不义也。守无道而救不义,则祸莫大焉,为天下之民害莫深焉。凡救守者,太上以说,其次以兵。以说则承从多群,日夜思之,事心任精,起则诵之,卧则梦之,自今单唇干肺,费神伤魂,上称三皇五帝之业以愉其意,下称五伯名士之谋以信其事,早朝晏罢,以告制兵者,行说语众,以明其道。道毕说单而不行,则必反之兵矣。反之於兵,则必斗争之情,必且杀人,是杀无罪之民以兴无道与不义者也。无道与不义者存,是长天下之害而止天下之利,虽欲幸而胜,祸且始长。先王之法曰:“为善者赏,为不善者罚。” 古之道也,不可易。今不别其义与不义,而疾取救守,不义莫大焉,害天下之民者莫甚焉。故取攻伐者不可,非攻伐不可;取救守不可,非救守不可;取惟义兵为可。兵苟义,攻伐亦可,救守亦可;兵不义,攻伐不可,救守不可。使夏桀、殷纣无道至於此者,幸也;使吴夫差、智伯瑶侵夺至於此者,幸也;使晋厉、陈灵、宋康不善至於此者,幸也。若令桀、纣知必国亡身死,殄无後类,吾未知其厉为无道之至於此也;吴王夫差、智伯瑶知必国为丘墟,身为刑戮,吾未知其为不善、无道、侵夺之至於此也;晋厉知必死於匠丽氏,陈灵知必死於夏徵舒,宋康知必死於温,吾未知其为不善之至於此也。此七君者,大为无道不义,所残杀无罪之民者,不可为万数。壮佼、老幼、胎卖之死者,大实平原,广堙深溪大谷,赴巨水,积灰填沟洫险阻。犯流矢,蹈白刃,加之以冻饿饥寒之患,以至於今之世,为之愈甚。故暴骸骨无量数,为京丘若山陵。世有兴主仁士,深意念此,亦可以痛心矣,亦可以悲哀矣。察此其所自生,生於有道者之废,而无道者之恣行。夫无道者之恣行,幸矣。故世之患,不在救守,而在於不肖者之幸也。救守之说出,则不肖者益幸也,贤者益疑矣。故大乱天下者,在於不论其义而疾取救守。
huái chǒng
【怀宠】
wǔ yuē: fán jūn zǐ zhī shuō yě, fēi gǒu biàn yě shì zhī yì yě, fēi gǒu yǔ yě. bì zhōng lǐ rán hòu shuō, bì dāng yì rán hòu yì. gù shuō yì ér wáng gōng dà rén yì hǎo lǐ yǐ, shì mín qián shǒu yì xíng yì yǐ. yì lǐ zhī dào zhāng, zé bào nüè jiān zhà qīn duó zhī shù xī yě. bào nüè jiān zhà zhī yǔ yì lǐ fǎn yě, qí shì bù jù shèng, bù liǎng lì. gù bīng rù yú dí zhī jìng, zé mín zhī suǒ bì yǐ, qián shǒu zhī bù sǐ yǐ. zhì yú guó yì zhī jiāo, bù nüè wǔ gǔ, bù jué fén mù, bù fá shù mù, bù shāo jī jù, bù fén shì wū, bù qǔ liù chù. dé mín lǔ fèng ér tí guī zhī, yǐ zhāng hào wù xìn yǔ mín qī, yǐ duó dí zī. ruò cǐ. ér yóu yǒu yōu hèn mào jí suì guò bù tīng zhě, suī xíng wǔ yān yì kě yǐ. xiān fā shēng chū hào yuē:" bīng zhī lái yě, yǐ jiù mín zhī sǐ. zi zhī zài shàng wú dào, jù ào huāng dài, tān lì nüè zhòng, zì suī zì yòng yě, pì yuǎn shèng zhì, áo chǒu xiān wáng, pái zī jiù diǎn, shàng bù shùn tiān, xià bù huì mín, zhēng liǎn wú qī, qiú suǒ wú yàn, zuì shā bù gū, qìng shǎng bù dàng. ruò cǐ zhě, tiān zhī suǒ zhū yě, rén zhī suǒ chóu yě, bù dàng wèi jūn. jīn bīng zhī lái yě, jiāng yǐ zhū bù dàng wèi jūn zhě yě, yǐ chú mín zhī chóu ér shùn tiān zhī dào yě. mín yǒu nì tiān zhī dào wèi rén zhī chóu zhě, shēn sǐ jiā lù bù shè. yǒu néng yǐ jiā tīng zhě, lù zhī yǐ jiā, yǐ lǐ tīng zhě, lù zhī yǐ lǐ yǐ xiāng tīng zhě, lù zhī yǐ xiāng yǐ yì tīng zhě, lù zhī yǐ yì yǐ guó tīng zhě, lù zhī yǐ guó." gù kè qí guó, bù jí qí mín, dú zhū suǒ zhū ér yǐ yǐ. jǔ qí xiù shì ér fēng hóu zhī, xuǎn qí xián liáng ér zūn xiǎn zhī, qiú qí gū guǎ ér zhèn xù zhī, jiàn qí zhǎng lǎo ér jìng lǐ zhī. jiē yì qí lù, jiā qí jí. lùn qí zuì rén ér jiù chū zhī fēn fǔ kù zhī jīn, sàn cāng lǐn zhī sù, yǐ zhèn fǔ qí zhòng, bù sī qí cái wèn qí cóng shè dà cí mín zhī suǒ bù yù fèi zhě, ér fù xīng zhī, qū jiā qí sì lǐ. shì yǐ xián zhě róng qí míng, ér zhǎng lǎo shuō qí lǐ, mín huái qí dé. jīn yǒu rén yú cǐ, néng shēng sǐ yī rén, zé tiān xià bì zhēng shì zhī yǐ. yì bīng zhī shēng yī rén yì duō yǐ, rén shú bù shuō? gù yì bīng zhì, zé lín guó zhī mín guī zhī ruò liú shuǐ, zhū guó zhī mín wàng zhī ruò fù mǔ, xíng dì zī yuǎn, dé mín zī zhòng, bīng bù jiē rèn ér mín fú ruò huà.
五曰:凡君子之说也,非苟辨也;士之议也,非苟语也。必中理然後说,必当义然後议。故说义而王公大人益好理矣,士民黔首益行义矣。义理之道彰,则暴虐、奸诈、侵夺之术息也。暴虐、奸诈之与义理反也,其势不俱胜,不两立。故兵入於敌之境,则民知所庇矣,黔首知不死矣。至於国邑之郊,不虐五谷,不掘坟墓,不伐树木,不烧积聚,不焚室屋,不取六畜。得民虏奉而题归之,以彰好恶;信与民期,以夺敌资。若此。而犹有忧恨、冒疾、遂过、不听者,虽行武焉亦可矣。先发声出号曰:“兵之来也,以救民之死。子之在上无道,据傲荒怠,贪戾虐众,恣睢自用也,辟远圣制,謷丑先王,排訾旧典,上不顺天,下不惠民,徵敛无期,求索无厌,罪杀不辜,庆赏不当。若此者,天之所诛也,人之所雠也,不当为君。今兵之来也,将以诛不当为君者也,以除民之雠而顺天之道也。民有逆天之道、卫人之雠者,身死家戮不赦。有能以家听者,禄之以家,以里听者,禄之以里;以乡听者,禄之以乡;以邑听者,禄之以邑;以国听者,禄之以国。” 故克其国,不及其民,独诛所诛而已矣。举其秀士而封侯之,选其贤良而尊显之,求其孤寡而振恤之,见其长老而敬礼之。皆益其禄,加其级。论其罪人而救出之;分府库之金,散仓廪之粟,以镇抚其众,不私其财;问其丛社、大祠民之所不欲废者,而复兴之,曲加其祀礼。是以贤者荣其名,而长老说其礼,民怀其德。今有人於此,能生死一人,则天下必争事之矣。义兵之生一人亦多矣,人孰不说?故义兵至,则邻国之民归之若流水,诛国之民望之若父母,行地滋远,得民滋众,兵不接刃而民服若化。