èr shí wǔ rén wǔ
二十五壬午
wěi lǐ zhèng fǔ shì yún: zhǔ shàng bù rì dōng hái, gāi yá mén sù bèi dēng jí yí wù.
偽禮政府示云:主上不日東還,該衙門速備登極儀物。
èr shí liù guǐ wèi
二十六癸未
lǐ zì chéng huí jīng. yǒu zhū shī qīn zhě, qìng fān zōng shì, wèi xiāng hé zhī xiàn, qì guān zǒu wú qiáo, wěi fáng yù guān jié qiú zhī yú dé zhōu. jié yǔ zhōu mù wú zhēng wén, zhēng bǐ xiǎng yín, kù jí, gòng guān mǎ yuán lù, àn xiāng jiū jié, zhū shēng xiè bì, yī hū ér qǐ, shā jié zhēng wén, chū shī qīn wèi zhǔ, quán chēng jì wáng, yí gào yuǎn jìn, shā zhú wěi guān. wèi fù zhě sì shí yú zhōu xiàn. dà shì jì yún: yǎn qīng dēng lái děng chù, jiān bì zì shǒu.
李自成回京。有朱師欽者,慶藩宗室,為香河知縣,棄官走吳橋,偽防禦關傑囚之於德州。傑與州牧吳徵文,征比餉銀,酷急,貢官馬元騄,暗相糾結,諸生謝陛,一呼而起,殺傑、徵文,出師欽為主,權稱濟王,移告遠近,殺逐偽官。未附者四十餘州縣。大事記云:兗青登萊等處,堅壁自守。
èr shí qī jiǎ shēn
二十七甲申
zéi zòng qí xià dà sì yín lüè, wú yī jiā dé miǎn.
賊縱其下大肆淫掠,無一家得免。
èr shí bā yǐ yǒu
二十八乙酉
pō tóu xiù cái guō shù jiā fù, zéi xiè rù jīng qù.
泊頭秀才郭樹家富,賊械入京去。
èr shí jiǔ bǐng xū
二十九丙戌
lǐ zì chéng chēng dì. wǔ hòu yùn cǎo rù gōng, chù chù jiē mǎn.
李自成稱帝。午後運草入宮,處處皆滿。
sì yuè sān shí rì zì chéng xī bēn
四月三十日自成西奔
dīng hài mèi shuǎng, lǐ zì chéng xī bēn. qún zéi jiē cóng, liú zōng mǐn xiān yǔ wú sān guì zhàn, shí yǐ shè shāng, wò zhǎng zhuō shàng, yòng bèi dié fù shǒu zú ér chū, suí lái jiù guān, jiē yǒu jūn hù, xīn yòng zhě wú zhī. xuē suǒ yùn yǐ sòng jūn shī mì lìng dé chū pái yù, bǎi xìng chū chéng bì shù shí lǐ zhī wài, jí zāo shā lüè. zéi xiān yú gōng zhōng liè pào fàng huǒ, gè sī yù yì fàng huǒ, líng zéi fēi mǎ shā rén, bǎi xìng gè yǐ chuáng jǐ shì sāi xiàng kǒu, huò chí tǐng tū chū jī zhī, xū yú jiǔ lóu chéng wài jiē huǒ, zéi dōng xī chí bù dé chū, zhì mù xū bì, chéng wài cǎo chǎng zhī huǒ, yǔ gōng zhōng huǒ xiāng yìng chè, yè rú bái rì.
丁亥昧爽,李自成西奔。群賊皆從,劉宗敏先與吳三桂戰,時已射傷,臥長桌上,用被疊覆手足而出,隨來舊官,皆有軍護,新用者無之。薛所蘊以宋軍師密令得出牌諭,百姓出城避;數十里之外,即遭殺掠。賊先於宮中列炮放火,各私寓亦放火,零賊飛馬殺人,百姓各以床幾室塞巷口,或持挺突出擊之,須臾九樓城外皆火,賊東西馳不得出,至暮胥斃,城外草場之火,與宮中火相映徹,夜如白日。
chéng yuán yún: zéi bīng jǐn cóng qí huà mén chū, zì chéng réng chuān jiàn yī, dàn duō yī huáng gài ěr. cóng zéi wěi guān, jù yú qí huà mén kòu tóu, zéi chuán miǎn sòng, hòu duì zhì wǔ kè jǐn chū. yòu yún: yǒu xū zhī jiān, nì chuǎng yōng dà bīng chū qián mén, zhǐ liú cán zú shù qiān zài nèi, fàng huǒ. sān shí rì tiān míng, gōng diàn jí tài miào jù bèi fén huǐ, zhǐ cún wǔ yīng diàn. gōng nǚ fù táo chū wú shù. dà nèi shàng yǒu zhòng dà qì wù, wú lài xiǎo mín yú wēi jìn zhōng qǔ jué wú yí. wǔ jiān, jiǔ mén yì huǒ, zhǐ liú dà míng mén jí zhèng yáng mén, dōng xī jiāng mǐ xiàng yī dài wèi shāo. gài zéi liú yī miàn chū lù yě. qí wèi chū zhě, xī wèi bǎi xìng suǒ shā. fán èr qiān yú. qiáo shǐ yún: zéi fén wǔ fèng lóu, jiǔ mén fàng huǒ, huǒ guāng zhú tiān, hào kū zhī shēng, wén shù shí lǐ.
程源云:賊兵盡從齊化門出,自成仍穿箭衣,但多一黃蓋耳。從賊偽官,俱於齊化門叩頭,賊傳免送,後隊至午刻盡出。又云:酉、戌之間,逆闖擁大兵出前門,止留殘卒數千在內,放火。三十日天明,宮殿及太廟俱被焚毀,止存武英殿。宮女復逃出無數。大內尚有重大器物,無賴小民於煨燼中取攫無遺。午間,九門亦火,止留大明門及正陽門,東西江米巷一帶未燒。蓋賊留一面出路也。其未出者,悉為百姓所殺。凡二千餘。樵史云:賊焚五鳳樓,九門放火,火光燭天,號哭之聲,聞數十里。
zéi wú tā jì liǎ, dào chù xiān yòng zéi dǎng bàn zuò wǎng lái kè shāng, sì chù chuán bù, shuō zéi bù shā rén, bù ài cái, bù jiān yín, bù qiǎng lüè, píng mǎi píng mài, juān miǎn qián liáng, qiě jiāng fù jiā yín qián, fēn zhèn qióng mín, pō ài sī wén, xiù cái yíng zhě xiān shǎng yín bì, sì jí kǎo xiào, yī děng zuò fǔ, èr děng zuò xiàn. shí fù jiàn xuǎn lái fǔ xiàn wěi guān, duō xì shān shǎn xiù cái, yì xìn wèi zhēn yú shì bù tōng xiù cái, jiē wàng zuò guān, wú zhī qióng mín, jiē wàng dé qián, tuō qiàn qián liáng zhě, jiē wàng juān miǎn. zhēn bǎo jiān mín yáo, yǒu kāi le dà mén yíng chuǎng wáng, chuǎng wáng lái shí bù nà liáng děng yǔ. yīn cǐ zéi jì dé shòu. zéi dǎn yì zhāng. zhǐ yǐ sān sì rén huò sì wǔ rén biàn lái dào rèn, guǐ yán dà bīng zài hòu jí zhì, dì fāng guān wén fēng xiān dùn, ér wěi guān yǎn rán nán miàn yǐ.
賊無他伎倆,到處先用賊黨扮作往來客商,四處傳布,說賊不殺人,不愛財,不姦淫,不搶掠,平買平賣,蠲免錢糧,且將富家銀錢,分賑窮民,頗愛斯文,秀才迎者先賞銀幣,嗣即考校,一等作府,二等作縣。時復見選來府縣偽官,多系山陝秀才,益信為真於是不通秀才,皆望做官,無知窮民,皆望得錢,拖欠錢糧者,皆望蠲免。真保間民謠,有「開了大門迎闖王,闖王來時不納糧」等語。因此賊計得售。賊膽益張。只以三四人或四五人便來到任,詭言大兵在後即至,地方官聞風先遁,而偽官儼然南面矣。
zéi bù shí zì, qí wěi chì shū gào shì duō bié zì, rú fèi chí é fèi chí, shì wù é shì wù. yǒu hù bù wú chí wèi zéi yòng, fù qí guān, zéi měi hū qí míng wèi wú hǔ yún.
賊不識字,其偽敕書告示多別字,如廢弛訛費弛,事務訛事騖。有戶部吳篪為賊用,復其官,賊每呼其名為吳虎雲。
zéi bīng rù chéng zhě, sì shí yú wàn, gè sì lǔ lüè, zì chéng huò jìn zhǐ, zhé huā yuē: huáng dì ràng rǔ zuò, jīn yín fù nǚ bù ràng wǒ bèi yé?
賊兵入城者,四十餘萬,各肆擄掠,自成或禁止,輒嘩曰:皇帝讓汝做,金銀婦女不讓我輩耶?
zéi móu jié cáo, cáo hé zhōng hé, zéi dé huā gāng, qù huā yǐ wèi mǎ cáo, wú yòng dà zhě yǐ dǎo suàn, xiǎo zhě zuò yóu zhǎn.
賊謀劫漕,漕河中涸,賊得花缸,去花以為馬槽,無用大者以搗蒜,小者作油盞。
dōng cūn lǎo rén yuē: zì chéng rù jīng, dà lèi chì méi huáng cháo. gài dào zéi zhī xìng běn, wú bà wáng zhī lüè, huò zhě tiān yàn nèi wài zhū chén, tān fēng chì shèng, tè shēng cǐ è mó, yǐ dàng dí zhī ěr.
東村老人曰:自成入京,大類赤眉黃巢。蓋盜賊之性本,無霸王之略,或者天厭內外諸臣,貪風熾盛,特生此惡魔,以蕩滌之耳。
lǐ zì chéng zǔ mù
李自成祖墓
xiān shì, shǎn xī cān zhèng dōu rèn, fèn lǐ zéi suǒ zhì jué líng zhǒng, fǔ lì yán ān, jí jū lǐ shì zōng ér jié zì chéng fù mǔ hái gé hé zài. chū, jìn bù tǔ, zé dà hū wú jiāng jǐn jué lǐ shì mù. shǐ yǒu bào zhě. jué shì zé fū sè rú shēng, gǔ qiě yǒu ròu, nǎi dāo cuò ér fèn zhū zhī.
先是,陝西參政都任,憤李賊所至掘陵冢,甫蒞延安,即拘李氏宗而詰自成父母骸骼何在。初,噤不吐,則大呼吾將盡掘李氏墓。始有報者。掘視則膚色如生,骨且有肉,乃刀銼而糞瀦之。
lǐ zì chéng yáo chèn
李自成謠讖
sòng xiàn cè yún, wǒ zhǔ zhǐ kě wèi mǎ shàng wáng, hùn guò jǐ nián ér yǐ. yòu yún yù qín ér xìng, yù lǔ ér wáng. yòu qián yuè jué yī shí bēi yún: liú rù shùn hé gàn, xiàn zài shí bā tān, ruò yào shàng yún tiān, duò luò yàn mén guān. yòu kǒu yáo yún: zì chéng gē jù fēi tiān zǐ, mǎ shàng dēng tái wèi xǔ nián. zhǐ hòu zhū chèn gài kě xìn yǐ.
宋獻策雲,我主止可為馬上王,溷過幾年而已。又雲遇秦而興,遇魯而亡。又前月掘一石碑云:流入順河干,陷在十八灘,若要上雲天,墮落雁門關。又口謠云:自成割據非天子,馬上登台未許年。只後諸讖概可信矣。
lǐ zì chéng zhù qián
李自成鑄錢
cháng sī qián zhě, jī bù kě shí, hán bù kě yī, yòu fēi ěr mù zhī wán hǎo, ér nǎi míng zhī wèi bǎo, yì zì yǒu shuō. gài guān hū shí zhī shèng shuāi zhě yě. qián dài wú lùn yǐ, jí chóng zhēn jì nián sī qián shèng xíng, dà rú é yǎn, měi guàn bā fēn, yǔ qiè wèi jiàn zhī zhì cǐ, bǎo shī qí bǎo yǐ. qiě qián bèi jù zhù yī mǎ xíng, shì yǐn shì chóng zhēn zhī hòu, jí yǒu chuǎng kòu yě. rán chuǎng kòu zhī bù jiǔ, yì kě qiān qián yàn zhī. xī zì chéng yú shān xī zhù qián bù chéng, zhì jīng yòu zhù, wén zhuǎn chéng tài chāng yòu zhù jiǔ xǐ, fù bù chéng. qǐ fēi bǎo zhī suǒ zài, shén yǒu sī zhī zhě hū? yǒu xī ān rén yǔ yǔ yuē: zì chéng zhī qián jì zhòng qiě dà, mín jiān bù biàn yì bù shèn. yòng yǔ wèn zhī yuē: qí qián yǔ jīn dà yì, qīng zhòng bù yī, měi yī qián, yǒu bàn liǎng zhòng zhě, zuò yín yī fēn yī liǎng zhòng zhě, zuò sān fēn yī liǎng bàn zhòng zhě, zuò wǔ fēn èr liǎng zhòng zhě, zuò qián jí qīng. wǔ qián qǐ zhì èr liǎng zhòng zhǐ. bǎi xìng shì líng xīng zhī wù, shén wèi bù biàn, yǐ zēng jiǎn tài duō gù ěr. fán yòng zhě, jù jiāng qián xuán yú xiàng shàng, bù xǔ cáng yāo xiù zhōng. jí dà qīng bīng rù qín, bǎi xìng xī qì qián yú dì, ér bù qǔ, rán zé tōng bǎo zhě, tōng xíng qiān shì. nèi wèi bǎo, rén jiān bù xíng, qǐ zú wèi bǎo hū? àn mín jiān ǒu yǒu yī èr xì qián, cǐ jiǎ qián, fēi zì chéng suǒ zhù. yǔ wén mǎ ruì zhī mǔ, jiàn xiǎo qián ér tàn míng shuāi, zhēn yǒu shí zāi!
嘗思錢者,飢不可食,寒不可衣,又非耳目之玩好,而乃名之為寶,亦自有說。蓋關乎時之盛衰者也。前代無論矣,即崇禎季年私錢盛行,大如鵝眼,每貫八分,予竊謂賤之至此,寶失其寶矣。且錢背俱鑄一馬形,是隱示崇禎之後,即有闖寇也。然闖寇之不久,亦可千錢驗之。昔自成於山西鑄錢不成,至京又鑄,文轉成太昌;又鑄九璽,復不成。豈非寶之所在,神有司之者乎?有西安人語予曰:自成之錢既重且大,民間不便;亦不甚。用予問之曰:其錢與今大異,輕重不一,每一錢,有半兩重者,作銀一分;一兩重者,作三分;一兩半重者,作五分;二兩重者,作錢極輕。五錢起至二兩重止。百姓市零星之物,甚為不便,以增減太多故耳。凡用者,俱將錢懸於項上,不許藏腰袖中。及大清兵入秦,百姓悉棄錢於地,而不取,然則通寶者,通行千世。內為寶,人間不行,豈足為寶乎?按民間偶有一二細錢,此假錢,非自成所鑄。予聞馬瑞之母,見小錢而嘆明衰,真有識哉!