liú lǐ shùn shí jiǔ rì yì
劉理順(十九日縊)
liú lǐ shùn, zì fù lǐ, hào zhàn liù, hé nán kāi fēng qǐ xiàn rén. wàn lì sān shí yī nián guǐ mǎo, jǔ yú xiāng, fán shí shàng chūn guān, bù dì. rén xī gōng shù qí, gōng zì shì yí rán. zhì chóng zhēn jiǎ xū chéng jìn shì, tíng shì dì yī. xiān shì nǐ shǒu lǐ, shàng qīn yuè gōng juǎn chēng zhǐ, suì zhuó guān duō shì, ér lǐ zhì èr jiǎ dì yī rén, zhēng róng zhī. gōng yuē kē míng gù fēn nèi shì. xī sòng wáng céng jí dì, huò cháo zhī. gōng yuē: píng shēng zhì bù zài wēn bǎo. jīn zī zhī jǔ, wú jù yī shǐ, hé róng wèi? rén fú qí zhì. wèi yì shí bì zhuō yǒu shù lì. chū shòu xiū zhuàn, bǐng zǐ jì zhù qǐ jū. jǐ mǎo diǎn mǐn shì. qí chéng shì jiē shēn yú lǐ xué zhàn yú dào dé zhī yán. yú nián qiān yù dé. guǐ wèi fēn kǎo lǐ wéi, suǒ de duō wén zhāng jié yì zhī shì. jiǎ shēn sān yuè shí jiǔ píng dàn, gōng rù cháo, mén wèi qǐ, dà lǐ qīng líng yì qú shì láng wú lǚ zhōng zhì, chuán bào zéi qí rù chéng, xiāng gù è rán. é chuán shàng bēng. gōng fǔ yīng dà tòng yuē: lǐ shùn hé shàng tè jiǎn, wú suǒ bào xiào. guó shì zhì cǐ, wàn sǐ mò shú. hái yù, shǒu shū niǎn yú bì yuē: chéng rén qǔ yì, kǒng mèng suǒ chuán. wén xìn jiàn zhī, yú hé bù rán? jì duō wēi kē, qǐ kě gǒu quán! sān zhōng cí nèi, wú kuì qián xián. běi miàn zài bài zì jīng. qī wàn shì qiè lǐ shì jí zi xiào lián bìng pū sì rén jù xùn. yī yún: bìng bì pú shí bā rén, hé mén yì sǐ. gōng sù wèi dé xiāng lǐ, qí kuí tiān xià yě, xiāng rén shū bǎng yú mén yuē: tiān cóng rén yuàn. zhì shì, zéi duō zhōng zhōu rén, yǒu shù bǎi qí zhì qí yù yuē: cǐ wú xiāng qǐ xiàn liú zhuàng yuán, jū xiāng jí shàn, lǐ rén wú bù mù qí huì zhě. wú bèi fèng lǐ jiāng jūn lìng, zhèng lái hù wèi gōng, yǐ bào hòu dé, hé jù sǐ yě. jù xià mǎ tòng kū, luó bài ér qù. shí wèi chén sǐ jūn, qī sǐ fū, zi sǐ fù, pū sǐ zhǔ, yī jiā xùn nán zhě, yǐ liú zhuàng yuán wèi zuì. nán dōu zèng gōng zhān shì fǔ zhèng zhān shì. shì yuē wén zhèng. qī wàn shì, zèng shū rén, bìng qiè lǐ shì, tóng sì jīng zhōng cí.
劉理順,字復禮,號湛六,河南開封杞縣人。萬曆三十一年癸卯,舉於鄉,凡十上春官,不第。人惜公數奇,公自視夷然。至崇禎甲戌成進士,廷試第一。先是擬首李,上親閱公卷稱旨,遂擢冠多士,而李置二甲第一人,爭榮之。公曰科名固分內事。昔宋王曾及第,或嘲之。公曰:平生志不在溫飽。今茲之舉,吾懼伊始,何榮為?人服其志。謂異時必卓有豎立。初授修撰,丙子記注起居。己卯典閩試。其程式皆深於理學、湛於道德之言。逾年遷諭德。癸未分考禮闈,所得多文章節義之士。甲申三月十九平旦,公入朝,門未啟,大理卿凌義渠、侍郎吳履中至,傳報賊騎入城,相顧愕然。俄傳上崩。公撫膺大慟曰:理順荷上特簡,無所報效。國事至此,萬死莫贖。還寓,手書輦於壁曰:成仁取義,孔孟所傳。文信踐之,余何不然?既掇巍科,豈可苟全!三忠祠內,無愧前賢。北面再拜自經。妻萬氏、妾李氏及子孝廉並仆四人俱殉。一云:並婢僕十八人,合門縊死。公素為德鄉里,其魁天下也,鄉人書榜於門曰:天從人願。至是,賊多中州人,有數百騎至其寓曰:此吾鄉杞縣劉狀元,居鄉極善,里人無不沐其惠者。吾輩奉李將軍令,正來護衛公,以報厚德,何遽死也。俱下馬痛哭,羅拜而去。時為臣死君,妻死夫,子死父,仆死主,一家殉難者,以劉狀元為最。南都贈公詹事府正詹事。諡曰文正。妻萬氏,贈淑人,並妾李氏,同祀旌忠祠。
cháng lì kǎo sòng yuán yǐ lái, yǐ zhuàng yuán sǐ shì zhě, yú sòng dé sān rén, hé bǐng wén tiān xiáng chén wén lóng. yú yuán dé sān rén, lǐ fǔ tài bù huá lǐ qí ér běn cháo nǎi wǔ rén yān. xùn guó zhī shí, zé huáng shì zhōng guān tǔ mù zhī nán zé, yǒu cáo wén zhōng nài běi jīng zhī biàn, zé liú wén zhèng lǐ shùn ér zhè dōng yǒu yú shù zǐ huáng, jiāng yòu yǒu liú zhōng yǔn tóng shēng, xiān hòu jiē sǐ guó shì. cǐ yì kē míng rén wù zhī shèng, yì yú qián dài zhě yě. yú gōng huáng, zì wǔ zhēn, shào xìng huì jī rén. tiān qǐ yǐ chǒu zhuàng yuán, shòu hàn lín yuàn xiū zhuàn qǐ jū zhù. shí, wèi zhōng xián fāng yòng shì, xiū sān cháo yào diǎn. yī shū, gōng yǐ shǐ guān lián shǔ xián míng. chóng zhēn zhōng, lì guān zhì zhōng yǔn yù dé zhì zuǒ shù zǐ. yǐ qián shì wèi lùn zhě suǒ hé, gù bù dé dà yòng. lǔ wáng jiān guó zhè dōng, qǐ bài wèi bīng bù shàng shū. běi bīng zhì, tóu shuǐ ér sǐ. liú gōng tóng shēng zì jìn qīng, jí ān jí shuǐ rén. chóng zhēn dīng chǒu kē zhuàng yuán jí dì, shòu hàn lín yuàn xiū zhuàn. shū fǔ yáng sì chāng zhī duó qíng yě, shàng fāng ruì yì miè zéi xiàng yòng, gōng yǔ biān xiū zhào shì chūn, jiāo zhāng hé zòu, yīn jù jiàng zhé. gōng bǔ fú jiàn àn chá sī zhī shì, fù guān shēng yòu zhōng yǔn, qǐ yì bù yǔn, suì sǐ yú xiá jiāng. èr gōng zhī sǐ, jiē sǐ yú chóng zhēn yǐ hòu, yǐ kē míng gù, lián cì shū zhī.
嘗歷考宋、元以來,以狀元死事者,於宋得三人,何稟、文天祥、陳文龍。於元得三人,李黼、泰不華、李齊;而本朝乃五人焉。遜國之時,則黃侍中觀;土木之難則,有曹文忠鼐;北京之變,則劉文正理順;而浙東有餘庶子煌,江右有劉中允同升,先後皆死國事。此亦科名人物之盛,軼於前代者也。余公煌,字武貞,紹興會稽人。天啟乙丑狀元,授翰林院修撰起居注。時,魏忠賢方用事,修三朝要典。一書,公以史官連署銜名。崇禎中,歷官至中允、諭德至左庶子。以前事為論者所齕,故不得大用。魯王監國浙東,起拜為兵部尚書。北兵至,投水而死。劉公同升字晉卿,吉安吉水人。崇禎丁丑科狀元及第,授翰林院修撰。樞輔楊嗣昌之奪情也,上方銳意滅賊向用,公與編修趙士春,交章劾奏,因俱降謫。公補福建按察司知事,復官升右中允,起義不允,遂死於峽江。二公之死,皆死於崇禎以後,以科名故,連次書之。
lùn yuē: liú gōng qí xùn guó shí huáng bó lán hòu yī rén zāi! bù rán, bìng liè dǐng yuán, shì zāo dà gù, yī mén jìng jié, hé dà zhì xiāng lèi yě. xiān hòu xiāng jù, jǐ sān bǎi nián, qǔ yì chéng rén, jiào rú yī zhé. yǔ yún: fēi cháng zhī shí, xián zhě chū yān, qí wèi shì yú!
論曰:劉公其遜國時黃伯瀾後一人哉!不然,並列鼎元,適遭大故,一門靖節,何大致相類也。先後相距,幾三百年,取義成仁,較如一轍。語云:非常之時,賢者出焉,其謂是歟!
chén sǐ jūn, zhōng yě zi sǐ fù, xiào yě qī sǐ fū, jié yě pū sǐ zhǔ, yì yě zhōng xiào jié yì, cuì yú yī mén, kě wèi shèng yǐ. kě wèi nán yǐ. ér liú gōng fù yǐ zhuàng yuán jí dì, jiān cǐ sì měi, yóu shèng zhōng zhī shèng nán zhōng zhī nán yě. xīn zhào qīng shǐ, xiū zāi!
臣死君,忠也;子死父,孝也;妻死夫,節也;仆死主,義也;忠孝節義,萃於一門,可謂盛矣。可謂難矣。而劉公復以狀元及第,兼此四美,尤盛中之盛、難中之難也。馨照青史,休哉!
wú lín zhēng
吳麟征
wú lín zhēng, zì lái yù, hào lěi zhāi, zhè jiāng jiā xìng hǎi yán rén. tiān qǐ rén xū jìn shì. chū rèn jiāng xī jiàn chāng sī lǐ, dīng yōu, qǐ bǔ mǐn zhī xìng huà, píng fǎn chū rù, yù wú yuān mín, zōng hé zhū shǔ, lì mò gǎn yǐ sī jìn. yǒu mù yè xì jīn fēng, yǐ zhì xíng gāo děng, zhēng bài lì kē gěi shì zhōng. tóng guān zhāng zhèng chén zhuāng áo xiàn yǐ jiàn yán wǔ zhǐ xià yù, gōng shàng shū lì jiù. yòu lùn ān mín zhī běn zài yú shǒu lìng, shǒu lián zé lìng bù gǎn tān, shǒu cí zé lìng bù gǎn nüè, shǒu jīng míng zé lìng bù gǎn cóng cuǒ. qiě wèi lìng zhě zhòng, yòu duō cāo dāo xué gē zhī tú, gù lín bié nán jīng wèi shǒu zhě guǎ, jiē xún zī jī fèng ér shēng, gù cái pǐn yì hé. yuàn huáng shàng tíng tuī lǐ qiǎn. fán shēng mín jí kǔ lì zhì zāng pǐ, shǐ de zì dá yú tiān zǐ. dài jī chéng ér hòu jiā bù cì zhī zhuó. shàng bù néng yòng. lì bīng xíng liǎng yuán, hòu zhǎng lì yuán. jiàn dào zéi lí qǐ, mín shēng diāo cuì, lǚ shū qǐ shēn rèn wēi jiāng, jìng bù jiàn xǔ. gēng chén dà jì, shí sān wú shǒu lìng, yǐ yào rén wèi kū xué, lì bù gǒng shǒu mò gǎn wèn. gōng yǔ zhǎng hé nán dào qí gōng biāo jiā, shǐ zhì chéng qīng. fán tūn zhōu lòu wǎng zhě, jiē zhì shí yí bái jiǎn zhōng. qióng qí tāo tiè, wèi zhī yī qīng. gù shì: zhǎng lì yuán zhě, jì lì shì jùn, jí qí yuè yōu zhuó tài cháng, dú gōng bù zhì zǎi xiàng zhī mén, yī bó zài bó, zhèng fǔ qǐ hái, gōng mìng shǐ xià. cǐ jiǎ shēn sān yuè chū qī yě. shí kòu jǐng qiě pò, gōng yǐ shí èr shòu shì, shí wǔ fèng mìng zuò xī zhí mén. shí liù jiǎ chén, kòu tū zhì chéng xià, gōng huàn jiǎ yī duǎn yī qǐn chù chéng yú, kòu gōng xī běi yī dài zuì jí, xī zhí yóu dāng zéi chōng. tóng shǒu zhě xiāng jì bì qù. gōng yí yǒu rén shū yuē: shí shì jué liè, yī dàn zhì cǐ, tóng guān qián shēn yuǎn hài, mǒu wéi zhì mìng suì zhì, zì shǐ ér yǐ. shí shàng xià cāng huáng shī cuò, huǒ gōng bèi yù duō bù xí. gōng dēng pí zhōu shì, shǐ cóng shè rú wèi, yì lì bù shāo tuì, zhǐ huī yì lì. shì zú guì liáng yǐ wǔ yuè, mò kěn yòng mìng. gōng yè zuò fǔ bìng zú, hū duò dà pào, pò wǎ luò gōng àn qián, chuán yíng jǐn dào. gōng shén sè bù biàn, shǒu fǔ rú gù. shì zú jiē gǎn qì. shí qī yǐ sì, gōng qīn dū tú zhě, zài tǔ shí sāi mén, tóng shǒu wǔ ān hóu zhèng mǒu, bó zhāng mǒu, shàng kāi mén nà nán mín, zéi shù bǎi qí wěi qí hòu bù jué, gōng shǒu shī jiàn pào, zéi shāo xì. shǐ cóng gōng yì, sāi mén chéng tóu huàn sì, xiān fú nù mǎ, xiāng shì bù jīng, gāo qíng qīng gài, chí zǒu zá náo, shǒu zú yù shàn qǐ bì, fán zuò mén zhū chén jù bù dé dēng chéng wàng zéi. gōng duó lù shàng chéng, jiàn zéi hū jǐn yì fēi yī, é ér tóng shǒu yī guān, yì yì fēi yī dēng pí. gōng guài ér mù chì zhī. shì xī gēng shēn, tài jiān mǒu mì qiǎn èr zú, shǒu jiàn fēi zhì, zhǎn guān qiú chū, gōng qīn jié zhī, yǔ sāi, nǎi lì xì zhī. é cóng dé shèng mén qù yǐ. shí bā bǐng wǔ, zéi jí chéng huáng, duō léi ruò nán zǐ, gōng zhào zhū zú yù zhī, néng shā yī zéi zhě, shǎng wǔ shí jīn. xū yú jiàn zú shù bǎi, zhuì chéng gé shā zéi bǎi yú rén, qín shí yú rén, jí zhǎn zhī chéng xià. zéi fēn mǎ bù, dōng xī huí gù, zhuàng rú yù tuì, chéng shàng huān hū. gōng yuē: cǐ zéi jiǎo ěr, bì hé yíng zhì yǐ. wèi jǐ, guǒ dà zhì, gōng yì jí. qī chén guì chén, xiāng yǔ yì, shì bù kě zhī. gōng qǐng jiàn tiān zǐ yán zhuàng. zhì xī zhǎng ān mén, èr gǔ yǐ, mén shǒu shǎo zǎi shěn wéi bǐng, jìn chū rù. gōng pái mén zhí rù, mén yù fǔ chén wèi zǎo dé, yǐn gōng shǒu yuē: cháo tíng dà fú, zì wú tā yú. dàn xī xiǎng qiě jí, gōng hé cōng jù wèi? lā gōng tóng chū. gōng jì bù dé miàn shèng, fù zǒu yè zǒng xiàn lǐ gōng bāng huá, dào bù kě wèi zhuàng, xiāng chí ér qì. suì hái xī zhí mén. shí jiǔ dīng wèi lí míng, gōng rén shù qiān bǎi, jìng cóng dōng huá mén chū, chéng zhōng dà rǎo, é yán tiān zǐ tā xìng, chéng shǒu yì chí. zéi suì yuán dé shèng mén rù, shǒu zú jǐn yì. gōng jí jù hù zì jīng, wèi cóng zhě suǒ jiě, yōng gōng kū. gōng yuē: wǒ ruò dé yī jiàn tiān zǐ, wú wú hàn yǐ. cóng zhě shì gōng zǒu, fēng chén mǎn miàn, zú bù néng qián. rù dào zuǒ sān yuán cí, jǔ shǒu shì wū liáng yuē: wú zhōng cǐ yǐ. suì suǒ jiǔ yǐn. yǔ cóng rén yuē: wú shòu ēn, liè qīng sì, guó wáng zéi rù, suī jūn fù xiāo xī wèi zhēn, yì hé yán zì huó. zhòng jiē kū. gōng zhǐ zhī yuē: wú luàn wǒ fāng cùn. qiě shuì qù, yuē èr gǔ, gōng hóu jiān gé gé yǒu shēng, jiā rén zhāng jiǎn zhě, xiān jué qí qǐ shì, yǐ yòng jiù shuì zuò jié zì jīng, jí jiě zhī, dé sū. gōng yuē: shā wǒ! shā wǒ! jiā rén qì ér qǐng yuē: míng dàn dài zhù xiào lián zhì, kě yī jué. gōng xǔ zhī. gài zhù yuān nǎi gōng zhī mì yǒu, tóng xiāng jǔ rén, yǐ zòu duì liú zōng zhōu bèi dǎi shí liú jīng shī yě. gōng suì qǐ zuò jué bǐ yún: zǔ zōng èr bǎi qī shí yú nián zōng shè, yī dàn ér shī, suī shàng yǒu yuán lóng zhī huǐ, xià yǒu yú làn zhī yāng, ér shēn jū jiàn yuán, bù néng kuāng jiù, fǎ yīng chǐ fú. liàn shí yòng jiǎo zhōng qīng yī, fù yǐ dān qīn, diàn yǐ bù xí, zú yǐ. guān yí sù guī, kǒng xì xiān rén zhī wàng. máng máng quán lù, jiǒng jiǒng cùn xīn. suǒ yǐ míng yǔ mù zhě, yòu bù zài hu cǐ yě. chóng zhēn shí qī nián sān yuè èr shí rì, zuì chén wú lín zhēng jué bǐ. yòu jì dì piān yuán zhōng chéng lín ruì shū, zé yōu jiāng nán yǒu shì. jì cóng dì shū, zé míng shēng píng xué wén shān, yào qióng jiù qióng, yào sǐ jiù sǐ zhī zhì. jì zhū zi zé jiào yǐ dú shū míng yì lǐ, chóng jiǎn pǔ, bù néng běi miàn shì rén yì. shì rì yǒu tóng guān mǒu, jì shēn xǔ zéi, fù qiǎn yī yì zhāo gōng, móu guī lǐ. gōng huī yì qù. yǐ ér fù lái, jǐ zhī hù wài. nì chén gāo xiáng hàn, yǐ shòu zéi shǔ, yǎ zhī zhòng gōng, jiě shuō bǎi duān, gōng lì cí xì zhī. hèn hèn qù. zhù xiào lián wén zhuàng lái shì gōng. gōng zhuó jiǔ kāng kǎi yǔ bié, xiāng duì qì shù xíng xià. gào xiào lián yuē: wǎng yǔ wèn dào shān yīn liú niàn tái xiān shēng. xiān shēng yuē: rén zhī chū niàn, wèi cháng bù shàn, wǎng wǎng yǐ zhuǎn niàn shī zhī. shòu mìng, wǒ chū yì yě, wǒ huì shì fàng bǎng zhī xī, mèng yī rén yì shǒu xiàng bèi, kǒu yín wén xìn guó jù zèng zhī yún: shān hé pò suì fēng piāo xù, shēn shì fú chén yǔ dǎ píng. wèn lù rén yún: shì liú zōng zhōu. wǒ yǔ liú tóng chū, ér liú xiān yǐn. jīn shān hé pò suì, bù sǐ hé wèi. wǒ chén zhěng chì jiāng nán, shū chén bù xǔ. wǒ qǐng shēn rèn wēi jiāng, zhǒng chén bù xǔ. tiān xià shì shàng kě wèi, zhǐ suǒ dài zhī hòu rén ěr. huò yuē huáng guān guī gù xiāng, jīn yì kě rán fǒu? gōng xiào yuē: wén shān zhī yán suī ěr, wén shān zhī shì ruò hé. dǐ mù, xiào lián bié, gōng qù suì tóu huán, yí kè nǎi shì, yán sè lǐn lǐn, bái rán jǐ zhāng, chuān rì hán míng rú shēng shí. chuán zéi jiāng gān xīn xùn jié zhě, zuǒ yòu cuò è wú suǒ chū. ní gōng yuán lù, liù rì shǐ liàn. xǔ gōng zhí yú shī yàn shì dé liàn. shī gōng bāng yào, lài jiāng yòu céng míng jīng zi yù dé liàn, lǐ gōng bāng huá, jì yàn, jù bù gǎn gài guān. wéi xiào lián céng gōng yí mìng jí rì guān liàn, zú yì wú huàn. zéi jì rù jīng, bā mén qí qǐ, wéi xī zhí mén jiān sāi bù néng kāi. èr shí rì, yóu wén pào gōng. èr shí yī rì, shǐ dé jì rán. zú cóng píng zi dé shèng mén ér rù. xī zhí shàng wú yàng. hòu dà qīng shī zhì yàn, yú wǔ yuè chū qī, qiǎn chéng xī yù shǐ mǒu, fā jué xī zhí mén, rán hòu jǐn kāi. qí yǒu gōng chéng shǒu ruò cǐ. dāng guǐ wèi dōng jiǎ shēn chūn, jiān yǒu chè níng yuǎn shǒu guān mén zhī yì, dū chén wáng yǒng jí shū chén zhāng jìn yàn zhèn chén wú sān guì chàng zhī. tiān zǐ xià qí yì, wéi gōng yán chè zhī biàn. yī shí tíng lùn qún yì zhī. fǔ chén chén yǎn wèi zǎo dé yóu yǔ gōng zuǒ. cì fǔ fāng yuè gòng yí shū nán sī mǎ shǐ kě fǎ, shēn jiù gōng shǒu guān zhī yì. shì jìng qǐn. yòu cháng yú rén wǔ dōng, chén zhěng chì jiāng nán gēn běn zhòng dì, wèi jīng shī yīng yuán, qǐng jiǎ nán sī mǎ yǐ quán, jié zhì zhū shuài, yì wèi qún lùn suǒ gé yún. nán dōu zèng gōng bīng bù yòu shì láng, shì zhōng jié, sì jīng zhōng cí. chū, chéng xiàn, é yán xiān dì nì qián mén wài, cóng zhě duō quàn gōng xuē fà nán xùn, tú shì bào guó. gōng yǔ zhī yuē: wǒ shēn jū jiàn yuán, yán bù zú dòng zhǔ, mù jī shí wēi, měi yù qiān yù yī kū chén qí xiáng, zì chù ér sǐ, yǐ shī wèi jiàn. kuàng guó pò rì hū?
吳麟征,字來玉,號磊齋,浙江嘉興海鹽人。天啟壬戌進士。初任江西建昌司李,丁憂,起補閩之興化,平反出入,獄無冤民,綜核諸屬,吏莫敢以私進。有暮夜郤金風,以治行高等,征拜吏科給事中。同官章正宸、莊鰲獻以建言忤旨下獄,公上疏力救。又論安民之本在於守令,守廉則令不敢貪,守慈則令不敢虐,守精明則令不敢叢脞。且為令者眾,又多操刀學割之徒,故遴別難精;為守者寡,皆循資積俸而升,故才品易核。願皇上廷推禮遣。凡生民疾苦、吏治臧否,使得自達於天子。迨績成而後加不次之擢。上不能用。歷兵、刑兩垣,後掌吏垣。見盜賊蠡起,民生凋瘁,屢疏乞身任危疆,竟不見許。庚辰大計,時三吳守令,倚要人為窟穴,吏部拱手莫敢問。公與掌河南道祁公彪佳,矢志澄清。凡吞舟漏網者,皆置拾遺白簡中。窮奇饕餮,為之一清。故事:掌吏垣者,計吏事竣,即其月優擢太常,獨公不至宰相之門,一駁再駁,政輔乞骸,公命始下。此甲申三月初七也。時寇警且迫,公以十二受事,十五奉命坐西直門。十六甲辰,寇突至城下,公擐甲衣短衣寢處城隅,寇攻西北一帶最急,西直尤當賊沖。同守者相繼避去。公遺友人書曰:時事決裂,一旦至此,同官潛身遠害,某惟致命遂志,自矢而已。時上下倉皇失措,火攻備御多不習。公登陴周視,矢叢射如蝟,屹立不稍退,指麾益厲。士卒匱糧已五月,莫肯用命。公夜坐撫病卒,忽墮大炮,破瓦落公案前,椽楹盡倒。公神色不變,手撫如故。士卒皆感泣。十七乙巳,公親督徒者,載土石塞門,同守武安侯鄭某,伯張某,尚開門納難民,賊數百騎尾其後不覺,公手施箭炮,賊稍郤。始從公議,塞門城頭宦寺,鮮服怒馬,相視不驚,高擎青蓋,馳走雜撓,守卒欲擅啟閉,凡坐門諸臣俱不得登城望賊。公奪路上城,見賊忽盡易緋衣,俄而同守一官,亦易緋衣登陴。公怪而目叱之。是夕更深,太監某密遣二卒,手箭飛至,斬關求出,公親詰之,語塞,乃厲郤之。俄從德勝門去矣。十八丙午,賊集城隍,多羸弱男子,公召諸卒諭之,能殺一賊者,賞五十金。須臾健卒數百,縋城格殺賊百餘人,擒十餘人,即斬之城下。賊分馬步,東西回顧,狀如欲退,城上歡呼。公曰:此賊狡耳,必合營至矣。未幾,果大至,攻益急。戚臣、貴臣,相與議,勢不可支。公請見天子言狀。至西長安門,二鼓矣,門守少宰沈惟炳,禁出入。公排門直入,門遇輔臣魏藻德,引公手曰:朝廷大福,自無他虞。旦夕餉且集,公何匆遽為?拉公同出。公既不得面聖,復走謁總憲李公邦華,道不可為狀,相持而泣。遂還西直門。十九丁未黎明,宮人數千百,競從東華門出,城中大擾,訛言天子他幸,城守益弛。賊遂緣德勝門入,守卒盡逸。公即距戶自經,為從者所解,擁公哭。公曰:我若得一見天子,吾無憾矣。從者侍公走,風塵滿面,卒不能前。入道左三元祠,舉首視屋樑曰:吾終此矣。遂索酒飲。語從人曰:吾受恩,列卿寺,國亡賊入,雖君父消息未真,亦何顏自活。眾皆哭。公止之曰:無亂我方寸。且睡去,約二鼓,公喉間格格有聲,家人張儉者,先覺其起視,已用舊帨作結自經,亟解之,得蘇。公曰:殺我!殺我!家人泣而請曰:明旦待祝孝廉至,可一訣。公許之。蓋祝淵乃公之密友,同鄉舉人,以奏對劉宗周被逮時留京師也。公遂起作絕筆云:祖宗二百七十餘年宗社,一旦而失,雖上有元龍之悔,下有魚爛之殃,而身居諫垣,不能匡救,法應褫服。殮時用角中青衣,覆以單衾,墊以布席,足矣。棺宜速歸,恐系先人之望。茫茫泉路,炯炯寸心。所以暝予目者,又不在乎此也。崇禎十七年三月二十日,罪臣吳麟征絕筆。又寄弟偏沅中丞麟瑞書,則憂江南有事。寄從弟書,則明生平學文山,要窮就窮,要死就死之志。寄諸子則教以讀書明義理,崇儉樸,不能北面事人義。是日有同官某,既身許賊,復遣一役招公,謀歸里。公麾役去。已而復來,擠之戶外。逆臣高翔漢,已授賊署,雅知重公,解說百端,公厲辭郤之。恨恨去。祝孝廉聞狀來視公。公酌酒慷慨與別,相對泣數行下。告孝廉曰:往予問道山陰劉念台先生。先生曰:人之初念,未嘗不善,往往以轉念失之。授命,我初意也,我會試放榜之夕,夢一人義手向背,口吟文信國句贈之云:山河破碎風飄絮,身世浮沉雨打萍。問路人云:是劉宗周。我與劉同出,而劉先隱。今山河破碎,不死何為。我陳整飭江南,樞臣不許。我請身任危疆,冢臣不許。天下事尚可為,只索待之後人耳。或曰黃冠歸故鄉,今亦可然否?公笑曰:文山之言雖爾,文山之事若何。抵暮,孝廉別,公去遂投環,移刻乃逝,顏色凜凜,白髯戟張,川日含暝如生時。傳賊將甘心殉節者,左右錯愕無所出。倪公元璐,六日始殮。許公直舁屍驗視得殮。施公邦曜,賴江右曾明經子聿得殮,李公邦華,既驗,懼不敢蓋棺。惟孝廉曾公遺命即日棺殮,卒亦無患。賊既入京,八門齊啟,惟西直門堅塞不能開。二十日,猶聞炮攻。二十一日,始得寂然。卒從平子德勝門而入。西直尚無恙。後大清師至燕,於五月初七,遣城西御史某,發掘西直門,然後盡開。其有功城守若此。當癸未冬、甲申春,間有撤寧遠守關門之議,督臣王永吉、樞臣張縉彥、鎮臣吳三桂倡之。天子下其議,惟公言撤之便。一時廷論群議之。輔臣陳演、魏藻德尤與公左。次輔方岳貢貽書南司馬史可法,深咎公守關之議。事竟寢。又嘗於壬午冬,陳整飭江南根本重地,為京師應援,請假南司馬以權,節制諸帥,亦為群論所格雲。南都贈公兵部右侍郎,諡忠節,祀旌忠祠。初,城陷,訛言先帝匿前門外,從者多勸公削髮南遜,圖事報國。公語之曰:我身居諫垣,言不足動主,目擊時危,每欲牽御衣哭陳其詳,自觸而死,以屍為諫。況國破日乎?
lùn yuē: yān jīng zhī nán xùn zhě shù rén, rán sǐ zé sǐ ěr, yú guó shì wèi yǒu jì yě. wéi gōng zé bù rán, shǐ qì níng yuǎn, cóng wú shuài zhī shuō xíng, shàng zé wèi fèng tiān zhī lǐ chéng, cì zé wèi biàn dōu zhī zhǒng shī dào, wú nán yě. hé zhì fēng shǐ zhǎng shé, píng líng wú jì, fù wǒ zōng shè, zéi wǒ jūn fù zāi? jí bù rán, rén jǐn jiān shǒu rú gōng, zéi dùn bīng chéng xià, yuán shī jiàn jí, yǒu niǎo bēn shòu kuì ěr. kuàng dé zǎo cóng gōng nán sī mǎ jié zhì zhū shuài zhī yì, wēi bǐng jì sù, qín wáng yì lǚ, kě yī hū jí hū. rán zé shì tú yǐ xùn jié mù gōng, qǐ wèi zhī gōng zhě zāi!
論曰:燕京之難殉者數人,然死則死耳,於國事未有濟也。惟公則不然,使棄寧遠,從吳帥之說行,上則為奉天之李晟,次則為汴都之种師道,無難也。何至封豕長蛇,憑陵無忌,覆我宗社,賊我君父哉?即不然,人盡堅守如公,賊頓兵城下,援師漸集,有鳥奔獸潰耳。況得早從公南司馬節制諸帥之議,威柄既肅,勤王義旅,可一呼集乎。然則世徒以殉節目公,豈為知公者哉!