zhēng yuè, shǎn xī biān dào wáng zǐ shùn miáo měi lián táo bīng zhòng zhì sì qiān, lüè suī dé, nán wéi hán chéng, zǒng dū yáng hè xún fǔ liú guǎng shēng jī bài zhī. zéi dùn, fù fàn qīng jiàn, guān bīng zhuī zhú, zéi zǒu xī chuān. xiān shì, wàn lì shí cháo tíng niàn xī jūn láo kǔ, yù gěi sān yuè liáng, yǐ wèi cháng. zhì shì, qín hàn, sù téng guì, jūn xiǎng gào guì, wǎng wǎng huā kuì, wáng mìng shān gǔ, suì chàng jī mín wèi luàn. shí dōng shì yì jí, tíng yì hé bīng xiǎng, gè biān zhèn xián lí tài zhì shù shí wàn. chéng luàn bīng duō zào ér xià.
正月,陝西邊盜王子順苗美連逃兵眾至四千,掠綏德,南圍韓城,總督楊鶴、巡撫劉廣生擊敗之。賊遁,復犯清澗,官兵追逐,賊走西川。先是,萬曆時朝廷念西軍勞苦,預給三月糧,以為常。至是,秦旱,粟騰貴,軍餉告匱,往往嘩潰,亡命山谷,遂倡饑民為亂。時東事益急,廷議核兵餉,各邊鎮咸厘汰至數十萬。乘亂兵多噪而下。
qín kòu rù shān xī
秦寇入山西
sān yuè, qín kòu rù shān xī, fàn xiāng líng jí zhōu tài píng qǔ wò. sì yuè, xiàn pú xiàn, shān xī zì hé qū bǎo xìng zhì pú jīn qiān wǔ bǎi lǐ, zéi zì hào yuē héng tiān yī zì wáng.
三月,秦寇入山西,犯襄陵、吉州、太平、曲沃。四月,陷蒲縣,山西自河曲、保興至蒲津千五百里,賊自號曰橫天一字王。
zéi xiàn hé qū
賊陷河曲
shí yī yuè, shān xī zǒng bīng wáng guó liáng, zhuī zéi yú hé qū, fā xī yáng pào, pào liè bīng zì luàn, zéi chéng zhī, suì xiàn hé qū.
十一月,山西總兵王國梁,追賊於河曲,發西洋炮,炮裂兵自亂,賊乘之,遂陷河曲。
zéi xiàn huáng fǔ chuān qín kòu
賊陷黃甫川(秦寇)
wǔ yuè, zéi pò jīn suǒ guān, shā dū sī wáng lián. rén zǐ, wáng jiā yǔn xiàn huáng fǔ chuān qīng shuǐ èr yíng, cì rì xiàn fǔ gǔ xiàn, fù wéi gū shān bǎo, yú lín dào bái yí qīng qiǎn bīng bài zhī, dùn rù fǔ gǔ xiàn, yán suī xún fǔ hóng chéng chóu děng wéi zhī, zhǎn huò shén zhòng. jí jiǔ yuè sān rì jǐ mǎo, wáng jiā yǔn gōu xī rén rù lüè, hóng chéng chóu dù wén huàn cóng gū shān jìn jī, dà pò zhī. zéi yáng qǐ xiáng, réng duó lù zǒu.
五月,賊破金瑣關,殺都司王廉。壬子,王嘉允陷黃甫川、清水二營,次日陷府谷縣,復圍孤山堡,榆林道白貽清遣兵敗之,遁入府谷縣,延綏巡撫洪承疇等圍之,斬獲甚眾。及九月三日己卯,王嘉允勾西人入掠,洪承疇、杜文煥從孤山進擊,大破之。賊佯乞降,仍奪路走。
bái yí qīng, hào huì fēng, cháng zhōu rén hóng chéng chóu, zì hēng jiǔ, mǐn rén.
白貽清,號惠風,常州人;洪承疇,字亨九,閩人。
yáng hè wù fǔ
楊鶴誤撫
dū sī ài mù, cù zéi yú yán chuān. qīng jiàn zéi shǐ qiú fǔ. sān biān zǒng dū yáng hè jí shǎn fǔ liú guǎng shēng, gè qiǎn cái guān chí pái sì chū zhāo zéi, zéi kuí huáng hǔ xiǎo hóng niáng yī zhàng qīng lóng jiāng shuǐ lüě dì hǔ hǎo xiǎo quán děng, jù gěi pái miǎn sǐ, ān zhì yán suī hé xī, rán zéi jiàng pàn bù cháng, qí zhòng jǐn bù fén shā ér yín lüè rú gù. lí dú yì shén. bǎi xìng tūn shēng, yǒu sī chéng fǔ chén yì, mò gǎn gào, ér kòu huàn chéng yǐ.
都司艾穆,蹙賊於延川。清澗賊始求撫。三邊總督楊鶴及陝撫劉廣生,各遣材官持牌四出招賊,賊魁黃虎、小紅娘、一丈青、龍江水、掠地虎、郝小泉等,俱給牌免死,安置延綏河西,然賊降叛不常,其眾僅不焚殺而淫掠如故。罹毒益甚。百姓吞聲,有司承撫臣意,莫敢告,而寇患成矣。
yáng hè, hào wú shān, hú guǎng wǔ líng rén.
楊鶴,號無山,湖廣武陵人。
liú mào yán qín kòu
劉懋言秦寇
liù yuè, gěi shì liú mào shàng yán: qín zhī liú zéi, jí yán qìng zhī bīng dīng tǔ zéi yě. biān zéi yǐ shì guān wèi xiāng dǎo, tǔ kòu yǐ biān zéi wèi yǔ yì. shǐ shù bù duō, zhì jìn nián huāng hàn pín réng, yú mín yǐng fù, zéi shì shǐ dà, dāng shì yǐ bù liàn zhī bīng, jiǎo zhī bù kè, yòu yì fǔ zhī. qí jiǎo yě, suǒ zhǎn huò jiē jī mín, ér zhēn zéi bǎo yáng yǐ qù. qí fǔ yě, fēi bù chēng jiàng jù zhòng, wú shí réng chū jié lüè, míng jiàng ér shí fēi jiàng yě.
六月,給事劉懋上言:秦之流賊,即延慶之兵丁土賊也。邊賊倚士冠為鄉導,土寇倚邊賊為羽翼。始數不多,至近年荒旱頻仍,愚民影附,賊勢始大,當事以不練之兵,剿之不克,又議撫之。其剿也,所斬獲皆饑民,而真賊飽揚以去。其撫也,非不稱降聚眾,無食仍出劫掠,名降而實非降也。
jù zéi shén yī yuán
劇賊神一元
shí èr yuè jǐ sì shuò, jù zéi shén yī yuán děng, pò xīn ān xiàn, chū jiǔ rì dīng chǒu, pò níng sāi xiàn, jù qí chéng. shí sān xīn sì, yǐn xī rén sì qiān qí, rù kòu, xiàn shù jiàn jí bǎo ān zhū chéng. zhì míng nián zhēng yuè, fù zǒng bīng zhāng yīng chāng jī bài zhī. yī yuán sǐ, dì yī kuí lǐng qí zhòng.
十二月己巳朔,劇賊神一元等,破新安縣,初九日丁丑,破寧塞縣,據其城。十三辛巳,引西人四千騎,入寇,陷樹澗及保安諸城。至明年正月,副總兵張應昌擊敗之。一元死,弟一魁領其眾。
xú xiào fù pōu gān jìn gū
徐孝婦剖肝進姑
xiào fù, hú guǎng hàn yáng rén, yòu zì cūn mín wāng juǎn. juǎn gù pín jù, wèi rén yōng. mǔ dèng mào yǐ, fù guī juǎn, zhòu gēng mù zhī, qí shì gū, jī tún shū cài, wèi cháng guì fá. chóng zhēn jǐ sì gēng wǔ jiān. dà jī yì, fù yǔ juǎn qǐ shí, shí wú cóng qǐ. yù shēn, shēn wú cóng yù. dèng qiě bìng chuí bì, ǒu sī zhū gān. fù pú fú wǎng shì, guì qiú tú zhě. tú bù yǔ, yuē jì wú qián, wù wàng gān yě. fù bù dé yǐ qì guī, niàn zhū gān bù kě dé, rén gān zhū gān, wèi huò tóng, wàn yī rén gān kě yī wǒ gū, gū shēng ér wǒ sǐ, sǐ hé xī, suì yè bàn zì yǐn dāo gē qí xié fán sān pōu, gān bù chū, jiāng gèng jǔ dāo, hū jiàn bái yī yù, wèi rǔ bù de yòng dāo fǎ, dāo yí héng, bù yí zhí, fù cóng zhī. zòu dāo huò rán, gān guǒ chū, nǎi wèi tāng yǐ jìn gū. gū dùn yù. dāng wèi tāng shí, fù quán bù jué, yú shí chuàng shén, fù hūn kuì, fù jiàn bái yī yù zhě, wèi rǔ wú lǜ, wǒ qǐ rǔ, fù guǒ huò rán. yuè shù nián, gū shòu zhōng, fù qì shàng jié cǎo, lú gū mù, yī gēng yī míng, bì gōng pěng diàn mù qián. mù zài shān pì chù, fēng yǔ huì míng, yān wù sì sāi, shān guǐ hào hū, shé shǐ héng tū, fù wú jù yì. zì dān xīn jí shuǐ wèi cháng, huò zhù yǐ yī shí zhě xiè bù shòu. yuē láo kǔ dòng è, bù guò sǐ ěr. wǒ zì gē gān shí sǐ yǐ. wèi gū huó, jīn sǐ mù, zǎo wǎn bù lùn yě. hàn yáng lìng yáng sì zhī rěn qí shì, zòu jì shàng tái wèi qǐng jīng yú cháo.
孝婦,湖廣漢陽人,幼字村民汪卷。卷固貧窶,為人傭。母鄧耄矣,婦歸卷,晝耕暮織,其事姑,雞豚蔬菜,未嘗匱乏。崇禎己巳庚午間。大飢疫,婦與卷乞食,食無從乞。鬻身,身無從鬻。鄧且病垂斃,偶思豬肝。婦匍匐往市,跪求屠者。屠不與,曰既無錢,勿望肝也。婦不得已泣歸,念豬肝不可得,人肝豬肝,味或同,萬一人肝可醫我姑,姑生而我死,死何惜,遂夜半自引刀割其脅凡三剖,肝不出,將更舉刀,忽見白衣嫗,謂汝不得用刀法,刀宜橫,不宜直,婦從之。奏刀砉然,肝果出,乃為湯以進姑。姑頓愈。當為湯時,婦全不覺,逾時創甚,婦昏聵,復見白衣嫗者,謂汝無慮,我起汝,婦果霍然。越數年,姑壽終,婦砌上結草,廬姑墓,一羹一茗,必躬捧奠墓前。墓在山僻處,風雨晦冥,煙霧四塞,山鬼號呼,蛇豕橫突,婦無懼意。自擔薪汲水為常,或助以衣食者謝不受。曰勞苦凍餓,不過死耳。我自割肝時死矣。為姑活,今死墓,早晚不論也。漢陽令楊四知稔其事,奏記上台為請旌於朝。
yú dú tóng shǐ yí biān, jiàn gē ěr duàn bì, jù fù rén wú xiá qì, rán yáo chí bīng xuě, huò gān xīn kàng lì, ér wèi bì shǐ niàn xuān tíng, hào jiāng fù shī, jù nǚ zǐ wú xiào xíng, rán bào shí huái shā, huò jié niàn máo lǐ, ér wèi bì dǔ qíng gū zhāng kuī gǔ zhù fà. jù ér fù wàng gāo táng, rán huǐ róng shāng tǐ, huò bào tòng zhī jié ér wèi bì jǐn guān shēng sǐ, dú fù yī niàn dǔ zhì, jiǔ sǐ bù huí, mào bái rèn ér rú xuě. bǐ pōu xīn yǐ tóng tǐ, xún qí xiào, yì zhì xiào yě kě yǐ chuán yǐ.
余讀彤史遺編,見割耳斷臂,詎婦人無俠氣,然瑤池冰雪,或甘心伉儷,而未必矢念萱庭,號江負屍,詎女子無孝行,然抱石懷沙,或結念毛里,而未必篤情姑嫜刲股祝髮。詎兒婦忘高堂,然毀容傷體,或抱痛肢節而未必盡關生死,獨婦一念篤至,九死不回,冒白刃而如雪。比剖心以同體,洵奇孝,亦至孝也;可以傳矣。