zhuāng liè dì èr
◎莊烈帝二
shí yī nián chūn zhēng yuè dīng chǒu, hóng chéng chóu bài zéi yú zǐ tóng, zéi hái zǒu shǎn xī. dīng hài, cái nán jīng rǒng guān. èr yuè jiǎ chén, gǎi hé nán xún àn yù shǐ zhāng rèn xué wèi zǒng bīng guān. sān yuè wù yín, hè féng shèng zhì shì. shì yuè, lǐ zì chéng zì táo zhōu chū fān dì, zǒng bīng guān cáo biàn jiāo zhuī pò zhī, fù rù sāi, zǒu xī hé lǐ xiàn. xià sì yuè xīn chǒu, zhāng xiàn zhōng wěi jiàng yú gǔ chéng, xióng wén càn shòu zhī. wù shēn, zhāng zhì fā zhì shì. jǐ yǒu, yíng huò nì xíng, yù tíng chén xiū shěng. wǔ yuè guǐ hài shuò, cè shì kǎo xuǎn guān yú zhōng zuǒ mén. liù yuè guǐ sì, ān mín chǎng zāi, huài chéng yuán, shāng wàn yú rén. rén yín, kǒng zhēn yùn zhì shì. yǐ mǎo, bīng bù shàng shū yáng sì chāng hù bù shàng shū chéng guó xiáng lǐ bù shì láng fāng féng nián gōng bù shì láng cài guó yòng jù lǐ bù shàng shū, dà lǐ shǎo qīng fàn fù cuì wèi lǐ bù shì láng, bìng jiān dōng gé dà xué shì, yù jī wù. sì chāng réng zhǎng bīng bù. shì yuè, liǎng jī shān dōng hé nán dà hàn huáng. qiū qī yuè yǐ chǒu, shǎo zhān shì huáng dào zhōu yǐ lùn yáng sì chāng duó qíng, zhé àn chá sī zhào mó. bā yuè wù xū, yǐ zāi yì lǚ jiàn, zhāi jū yǒng shòu gōng, yù tíng chén xiū shěng. guǐ chǒu, fù guān zhì shì. wù wǔ, tíng xíng. liú zéi luó rǔ cái děng zì shǎn zhōu fàn xiāng yáng. jiǔ yuè, shǎn xī shān xī hàn jī. xīn sì, dà qīng bīng rù qiáng zi lǐng, zǒng dū jì liáo bīng bù shì láng wú ā héng sǐ zhī. guǐ wèi, jīng shī jiè yán. dōng shí yuè guǐ sì, lú xiàng shēng rù yuán, zhào duì yú wǔ yīng diàn. jiǎ wǔ, kuò mǎ. lú xiàng shēng gāo qǐ qián fēn dū yuán jūn. shì yuè, hóng chéng chóu cáo biàn jiāo dà pò zéi yú tóng guān nán yuán, lǐ zì chéng yǐ shù qí dùn. shí yī yuè wù chén, dà qīng bīng kè gāo yáng, zhì shì dà xué shì sūn chéng zōng sǐ zhī. wù zǐ, bà lú xiàng shēng, dài zuì lì gōng. liú yǔ liàng zì qǐng shì shī, xǔ zhī. shì yuè, luó rǔ cái jiàng. shí èr yuè gēng zǐ, fāng féng nián bà. lú xiàng shēng bīng bài yú jù lù, sǐ zhī. wù shēn, sūn chuán tíng wèi bīng bù shì láng dū yuán jūn. zhēng hóng chéng chóu rù wèi. shì nián, tǔ lǔ fān liú qiú rù gòng.
十一年春正月丁丑,洪承疇敗賊於梓潼,賊還走陝西。丁亥,裁南京冗官。二月甲辰,改河南巡按御史張任學為總兵官。三月戊寅,賀逢聖致仕。是月,李自成自洮州出番地,總兵官曹變蛟追破之,復入塞,走西和、禮縣。夏四月辛丑,張獻忠偽降於谷城,熊文燦受之。戊申,張至發致仕。己酉,熒惑逆行,諭廷臣修省。五月癸亥朔,策試考選官於中左門。六月癸巳,安民廠災,壞城垣,傷萬餘人。壬寅,孔貞運致仕。乙卯,兵部尚書楊嗣昌、戶部尚書程國祥、禮部侍郎方逢年、工部侍郎蔡國用俱禮部尚書,大理少卿范復粹為禮部侍郎,併兼東閣大學士,預機務。嗣昌仍掌兵部。是月,兩畿、山東、河南大旱蝗。秋七月乙丑,少詹事黃道周以論楊嗣昌奪情,謫按察司照磨。八月戊戌,以災異屢見,齋居永壽宮,諭廷臣修省。癸丑,傅冠致仕。戊午,停刑。流賊羅汝才等自陝州犯襄陽。九月,陝西、山西旱飢。辛巳,大清兵入牆子嶺,總督薊遼兵部侍郎吳阿衡死之。癸未,京師戒嚴。冬十月癸巳,盧象升入援,召對於武英殿。甲午,括馬。盧象升、高起潛分督援軍。是月,洪承疇、曹變蛟大破賊於潼關南原,李自成以數騎遁。十一月戊辰,大清兵克高陽,致仕大學士孫承宗死之。戊子,罷盧象升,戴罪立功。劉宇亮自請視師,許之。是月,羅汝才降。十二月庚子,方逢年罷。盧象升兵敗於巨鹿,死之。戊申,孫傳庭為兵部侍郎督援軍。征洪承疇入衛。是年,土魯番、琉球入貢。
shí èr nián chūn zhēng yuè jǐ wèi shuò, yǐ shí shì duō jiān, què tíng chén hè. gēng shēn, dà qīng bīng rù jì nán, dé wáng yóu shū bèi zhí, bù zhèng shǐ zhāng bǐng wén děng sǐ zhī. wù chén, liú yǔ liàng sūn chuán tíng huì shī shí bā wàn yú jìn zhōu, bù gǎn jìn. dīng chǒu, gǎi hóng chéng chóu zǒng dū jì liáo, sūn chuán tíng zǒng dū bǎo dìng shān dōng hé běi. èr yuè yǐ wèi, liú yǔ liàng bà. dà qīng bīng běi guī. sān yuè bǐng yín, chū qīng shān kǒu. fán shēn rù èr qiān lǐ, yuè wǔ yuè, xià jī nèi shān dōng qī shí yú chéng. bǐng zǐ, jiā shang xiào chún huáng tài hòu shì, zhào tiān xià. xià sì yuè wù shēn, chéng guó xiáng zhì shì. shì yuè, zuǒ liáng yù jī jiàng zéi shǒu lǐ wàn qìng. wǔ yuè jiǎ zǐ, lǐ bù shì láng yáo míng gōng zhāng sì zhī, bīng bù shì láng wèi zhào chéng, jù lǐ bù shàng shū jiān dōng gé dà xué shì, yù jī wù. yǐ chǒu, zhāng xiàn zhōng pàn yú gǔ chéng, luó rǔ cái děng qǐ yīng zhī, xiàn fáng xiàn. yǐ hài, xuē sūn chuán tíng jí, xún dǎi xià yù. liù yuè, jī nèi shān dōng hé nán shān xī hàn huáng. jǐ yǒu, chōu liàn gè zhèn jīng bīng, fù jiā zhēng liàn xiǎng. qiū qī yuè rén shēn, zuǒ liáng yù tǎo zhāng xiàn zhōng, bài jī yú luó hóu shān, zǒng bīng guān luó dài bèi zhí sǐ zhī. xióng wén càn xuē jí, xún dǎi xià yù. bā yuè guǐ sì, zhào zhū fēng jiāng shī shì xún fǔ dōu yù shǐ yán jì zǔ, zǒng bīng guān ní chǒng zǔ kuān, nèi chén dèng xī zhào sūn mào lín děng sān shí sān rén, jù qì shì. jǐ hài, miǎn táng xiàn děng sì shí zhōu xiàn qù nián tián zū zhī bàn. rén zǐ, dà xué shì yáng sì chāng dū shī tǎo zéi, zǒng dū yǐ xià bìng tīng jié zhì. dōng shí yuè jiǎ shēn shuò, yáng sì chāng shì shī xiāng yáng. jiǎ wǔ, zuǒ liáng yù wèi píng zéi jiāng jūn. bǐng shēn, qīn dìng bǎo mín sì shì quán shū chéng, bān bù tiān xià. shí yī yuè xīn sì, sì tiān yú nán jiāo. shí èr yuè, luó rǔ cái fàn sì chuān. bǐng wǔ, xià bīng bù shàng shū fù zōng lóng yú yù. shì nián, liú qiú rù gòng.
十二年春正月己未朔,以時事多艱,卻廷臣賀。庚申,大清兵入濟南,德王由樞被執,布政使張秉文等死之。戊辰,劉宇亮、孫傳庭會師十八萬於晉州,不敢進。丁丑,改洪承疇總督薊、遼,孫傳庭總督保定、山東、河北。二月乙未,劉宇亮罷。大清兵北歸。三月丙寅,出青山口。凡深入二千里,閱五月,下畿內、山東七十餘城。丙子,加上孝純皇太后諡,詔天下。夏四月戊申,程國祥致仕。是月,左良玉擊降賊首李萬慶。五月甲子,禮部侍郎姚明恭、張四知,兵部侍郎魏照乘,俱禮部尚書兼東閣大學士,預機務。乙丑,張獻忠叛於谷城,羅汝才等起應之,陷房縣。乙亥,削孫傳庭籍,尋逮下獄。六月,畿內、山東、河南、山西旱蝗。己酉,抽練各鎮精兵,復加征練餉。秋七月壬申,左良玉討張獻忠,敗績於羅猴山,總兵官羅岱被執死之。熊文燦削籍,尋逮下獄。八月癸巳,詔誅封疆失事巡撫都御史顏繼祖,總兵官倪寵、祖寬,內臣鄧希詔、孫茂霖等三十三人,俱棄市。己亥,免唐縣等四十州縣去年田租之半。壬子,大學士楊嗣昌督師討賊,總督以下並聽節制。冬十月甲申朔,楊嗣昌誓師襄陽。甲午,左良玉為平賊將軍。丙申,《欽定保民四事全書》成,頒布天下。十一月辛巳,祀天於南郊。十二月,羅汝才犯四川。丙午,下兵部尚書傅宗龍於獄。是年,琉球入貢。
shí sān nián chūn rùn zhēng yuè yǐ yǒu, zhèn zhēn dìng jī. wù zǐ, zhèn jīng shī jī mín. guǐ mǎo, zhèn shān dōng jī. èr yuè rén zǐ shuò, sì rì yú dōng jiāo. wù wǔ, zǒng dū shǎn xī sān biān shì láng zhèng chóng jiǎn dà pò zhāng xiàn zhōng yú tài píng xiàn zhī mǎ nǎo shān, xiàn zhōng zǒu guī zhōu. wù yín, yǐ jiǔ hàn qiú zhí yán. sān yuè jiǎ shēn, dǎo yǔ. bǐng xū, dà fēng mái, zhào qīng xíng yù. wù zǐ, bà gè zhèn nèi chén. bǐng shēn, cì wèi zǎo dé děng jìn shì jí dì chū shēn yǒu chà. wù xū, zhèn jī nèi jī. dīng wèi, miǎn hé běi sān fǔ bū fù. xià sì yuè wù wǔ, dǎi jiāng xī xún fǔ qiān dōu yù shǐ jiě xué lóng jí suǒ jǔ huáng dào zhōu. jǐ mǎo, lì bù shàng shū xiè shēng wèi lǐ bù shàng shū, lǐ bù shì láng chén yǎn yǐ yuán guān bìng jiān dōng gé dà xué shì, yù jī wù. wǔ yuè, luó rǔ cái fàn kuí zhōu, shí zhù nǚ guān qín liáng yù lián zhàn què zhī. jiǎ shēn, sì dì yú běi jiāo. gēng xū, yáo míng gōng zhì shì. liù yuè xīn hài shuò, zǒng bīng guān hè rén lóng děng fēn dào zhú zéi, bài zhī, luó rǔ cái zǒu dà níng. gēng wǔ, cài guó yòng zú. xīn wèi, xuē guó guān bà. qiū qī yuè gēng chén shuò, jī nèi bǔ huáng. jǐ chǒu, fā tǎng zhèn bèi huáng zhōu xiàn. xīn mǎo, zuǒ liáng yù jí jīng yíng zǒng bīng guān sūn yīng yuán děng dà pò luó rǔ cái yú xìng shān. rǔ cái zǒu wū shān, yǔ zhāng xiàn zhōng hé. bā yuè jiǎ xū, zhèn jiāng běi jī. jiǔ yuè, shǎn xī guān jūn wéi lǐ zì chéng yú bā xī yú fù shān zhōng, zì chéng zǒu miǎn. guǐ sì, zhāng xiàn zhōng xiàn dà chāng, zǒng bīng guān zhāng lìng zhàn sǐ. xún xiàn jiàn zhōu mián zhōu. dōng shí yuè guǐ chǒu, xióng wén càn qì shì. shí yī yuè, yáng sì chāng jìn jūn zhòng qìng. dīng hài, sì tiān yú nán jiāo. wù zǐ, nán jīng dì zhèn. shí èr yuè dīng wèi shuò, yán jūn jī chāo chuán zhī jìn. xīn hài, zhāng xiàn zhōng xiàn lú zhōu. yǐ mǎo, dǎi xuē guó guān. shì yuè, lǐ zì chéng zì hú guǎng zǒu hé nán, jī mín fù zhī, lián xiàn yí yáng yǒng níng, shā wàn ān wáng cǎi è, xiàn yǎn shī, shì dà chì. shì nián, liǎng jī shān dōng hé nán shān shǎn hàn huáng, rén xiāng shí.
十三年春閏正月乙酉,振真定飢。戊子,振京師饑民。癸卯,振山東飢。二月壬子朔,祀日於東郊。戊午,總督陝西三邊侍郎鄭崇儉大破張獻忠於太平縣之瑪瑙山,獻忠走歸州。戊寅,以久旱求直言。三月甲申,禱雨。丙戌,大風霾,詔清刑獄。戊子,罷各鎮內臣。丙申,賜魏藻德等進士及第、出身有差。戊戌,振畿內飢。丁未,免河北三府逋賦。夏四月戊午,逮江西巡撫僉都御史解學龍及所舉黃道周。己卯,吏部尚書謝升為禮部尚書,禮部侍郎陳演以原官併兼東閣大學士,預機務。五月,羅汝才犯夔州,石砫女官秦良玉連戰卻之。甲申,祀地於北郊。庚戌,姚明恭致仕。六月辛亥朔,總兵官賀人龍等分道逐賊,敗之,羅汝才走大寧。庚午,蔡國用卒。辛未,薛國觀罷。秋七月庚辰朔,畿內捕蝗。己丑,發帑振被蝗州縣。辛卯,左良玉及京營總兵官孫應元等大破羅汝才於興山。汝才走巫山,與張獻忠合。八月甲戌,振江北飢。九月,陝西官軍圍李自成於巴西魚腹山中,自成走免。癸巳,張獻忠陷大昌,總兵官張令戰死。尋陷劍州、綿州。冬十月癸丑,熊文燦棄市。十一月,楊嗣昌進軍重慶。丁亥,祀天於南郊。戊子,南京地震。十二月丁未朔,嚴軍機抄傳之禁。辛亥,張獻忠陷瀘州。乙卯,逮薛國觀。是月,李自成自湖廣走河南,饑民附之,連陷宜陽、永寧,殺萬安王采崿,陷偃師,勢大熾。是年,兩畿、山東、河南、山、陝旱蝗,人相食。
shí sì nián chūn zhēng yuè xīn sì, qí gǔ yú nán jiāo. jǐ chǒu, zǒng bīng guān měng rú hǔ zhuī zhāng xiàn zhōng jí yú kāi xiàn zhī huáng líng chéng, bài jī, cān jiāng liú shì jié děng zhàn sǐ, zéi suì dōng xià. bǐng shēn, lǐ zì chéng xiàn hé nán, fú wáng cháng xún yù hài, qián bīng bù shàng shū lǚ wéi qí děng sǐ zhī. èr yuè jǐ yǒu, zhào yǐ shí shì duō jiān, zāi yì dié jiàn, tòng zì kè zé, tíng jīn suì xíng xíng, zhū fàn jù jiǎn děng lùn. gēng xū, zhāng xiàn zhōng xiàn xiāng yáng, xiāng wáng yì míng guì yáng wáng cháng fǎ bìng yù hài, fù shǐ zhāng kè jiǎn děng sǐ zhī. wù wǔ, lǐ zì chéng gōng kāi fēng, zhōu wáng gōng xiāo xún àn yù shǐ gāo míng héng jù què zhī. yǐ chǒu, zhāng xiàn zhōng xiàn guāng zhōu. jǐ sì, zhào gé chén jiǔ qīng kē dào yú gān qīng gōng zuǒ shì. mìng fù mǎ dū wèi rǎn xìng ràng děng jī tǎng jīn zhèn xù hé nán bèi nán zōng shì. sān yuè bǐng zǐ shuò, yáng sì chāng zì sì chuān hái, zhì jīng zhōu zú. yǐ yǒu, dǎo yǔ. bǐng shēn, hóng chéng chóu huì bā zhèn bīng yú níng yuǎn. dīng yǒu, dǎi zhèng chóng jiǎn xià yù, xún qì shì. xià sì yuè rén zǐ, dà qīng bīng gōng jǐn zhōu, zǔ dà shòu jù shǒu. jǐ wèi, zǒng dū sān biān shì láng dīng qǐ ruì wèi bīng bù shàng shū, dū shī tǎo zéi. wǔ yuè gēng chén, fàn fù cuì zhì shì. shì fù zōng lóng yú yù, mìng wèi bīng bù shì láng, zǒng dū shǎn xī sān biān jūn wù, tǎo lǐ zì chéng. wù zǐ, sì dì yú běi jiāo. liù yuè, liǎng jī shān dōng hé nán zhè jiāng hú guǎng hàn huáng, shān dōng kòu qǐ. qiū qī yuè jǐ mǎo, lǐ zì chéng gōng dèng zhōu, yáng wén yuè zǒng bīng guān hǔ dà wēi jī bài zhī. rén yín, hóng chéng chóu yuán jǐn zhōu, zhù shī sōng shān. shì yuè, lín qīng yùn hé hé. jīng shī dà yì. bā yuè yǐ sì, yuán bīng zhàn yú sōng shān, yáng hé zǒng bīng guān yáng guó zhù bài méi. xīn hài, cì xuē guó guān sǐ. xīn yǒu, chóng jiàn tài xué chéng, shì diàn yú xiān shī kǒng zǐ. jiǎ zǐ, zǒng bīng guān wú sān guì wáng pǔ zì sōng shān dùn, zhū jūn yè kuì. shì yuè, zuǒ liáng yù dà bài zhāng xiàn zhōng yú xìn yáng. jiǔ yuè dīng chǒu, fù zōng lóng shuài shī cì xīn cài, yǔ zǒng dū bǎo dìng shì láng yáng wén yuè jūn huì. jǐ mǎo, yù zéi, hè rén lóng shī kuì, zōng lóng bèi wéi, wén yuè zǒu chén zhōu. jiǎ shēn, zhōu yán rú hè féng shèng fù rù gé. xīn mǎo, fēng huáng zǐ cí jiǒng wèi dìng wáng. rén chén, fù zōng lóng kuì wéi chū, qū xiàng chéng, bèi zhí sǐ zhī. zéi tú xiàng chéng jí shāng shuǐ fú gōu. wù xū, lǐ zì chéng luó rǔ cái xiàn yè xiàn, shǒu jiāng liú guó néng sǐ zhī. shì yuè, guān jūn pò zhāng xiàn zhōng yú yīng shān zhī wàng yún zhài. dōng shí yuè guǐ mǎo shuò, rì yǒu shí zhī. shí yī yuè bǐng zǐ, lǐ zì chéng xiàn nán yáng, táng wáng yù mò yù hài, zǒng bīng guān měng rú hǔ děng sǐ zhī. shí èr yuè, lǐ zì chéng lián xiàn wěi chuān xǔ zhōu zhǎng gé yān líng. jiǎ zǐ, shù jiě xué lóng huáng dào zhōu. lǐ zì chéng luó rǔ cái hé gōng kāi fēng, zhōu wáng gōng xiāo xún fǔ dōu yù shǐ gāo míng héng jù shǒu.
十四年春正月辛巳,祈谷於南郊。己丑,總兵官猛如虎追張獻忠及於開縣之黃陵城,敗績,參將劉士傑等戰死,賊遂東下。丙申,李自成陷河南,福王常洵遇害,前兵部尚書呂維祺等死之。二月己酉,詔以時事多艱,災異疊見,痛自刻責,停今歲行刑,諸犯俱減等論。庚戌,張獻忠陷襄陽,襄王翊銘、貴陽王常法並遇害,副使張克儉等死之。戊午,李自成攻開封,周王恭枵、巡按御史高名衡拒卻之。乙丑,張獻忠陷光州。己巳,召閣臣、九卿、科道於乾清宮左室。命駙馬都尉冉興讓等齎帑金振恤河南被難宗室。三月丙子朔,楊嗣昌自四川還,至荊州卒。乙酉,禱雨。丙申,洪承疇會八鎮兵於寧遠。丁酉,逮鄭崇儉下獄,尋棄市。夏四月壬子,大清兵攻錦州,祖大壽拒守。己未,總督三邊侍郎丁啟睿為兵部尚書,督師討賊。五月庚辰,范復粹致仕。釋傅宗龍於獄,命為兵部侍郎,總督陝西三邊軍務,討李自成。戊子,祀地於北郊。六月,兩畿、山東、河南、浙江、湖廣旱蝗,山東寇起。秋七月己卯,李自成攻鄧州,楊文岳、總兵官虎大威擊敗之。壬寅,洪承疇援錦州,駐師松山。是月,臨清運河涸。京師大疫。八月乙巳,援兵戰於松山,陽和總兵官楊國柱敗沒。辛亥,賜薛國觀死。辛酉,重建太學成,釋奠於先師孔子。甲子,總兵官吳三桂、王朴自松山遁,諸軍夜潰。是月,左良玉大敗張獻忠於信陽。九月丁丑,傅宗龍帥師次新蔡,與總督保定侍郎楊文岳軍會。己卯,遇賊,賀人龍師潰,宗龍被圍,文岳走陳州。甲申,周延儒、賀逢聖復入閣。辛卯,封皇子慈炯為定王。壬辰,傅宗龍潰圍出,趨項城,被執死之。賊屠項城及商水、扶溝。戊戌,李自成、羅汝才陷葉縣,守將劉國能死之。是月,官軍破張獻忠於英山之望雲寨。冬十月癸卯朔,日有食之。十一月丙子,李自成陷南陽,唐王聿鏌遇害,總兵官猛如虎等死之。十二月,李自成連陷洧川、許州、長葛、鄢陵。甲子,戍解學龍、黃道周。李自成、羅汝才合攻開封,周王恭枵、巡撫都御史高名衡拒守。
shí wǔ nián chūn zhēng yuè guǐ wèi, sūn chuán tíng wèi bīng bù shì láng, dū jīng jūn jiù kāi fēng. yǐ yǒu, yáng wén yuè yuán kāi fēng, zéi jiě qù, nán xiàn xī huá. wù zǐ, miǎn tiān xià shí èr nián yǐ qián bū fù. shì yuè, shān dōng zéi xiàn zhāng qiū dōng píng, jié cáo sōu. tài jiān wáng yù mín liú yuán bīn shuài jìn bīng huì yǎn dōng guān jūn tǎo píng zhī. èr yuè wù shēn, zhèn shān dōng jiù fǔ luàn mín. guǐ chǒu, zǒng dū shǎn xī dōu yù shǐ wāng qiáo nián cì xiāng chéng, yù zéi, hè rén lóng děng bēn rù guān, qiáo nián bèi wéi. dīng sì, chéng xiàn, bèi zhí sǐ zhī. wù wǔ, dà qīng bīng kè sōng shān, hóng chéng chóu jiàng, xún fǔ dōu yù shǐ qiū mín yǎng, zǒng bīng guān cáo biàn jiāo wáng tíng chén, fù zǒng bīng jiāng zhù ráo xūn děng sǐ zhī. shì yuè, sūn chuán tíng zǒng dū sān biān jūn wù. sān yuè, lǐ zì chéng xiàn chén zhōu. dīng chǒu, wèi zhào chéng zhì shì. jǐ mǎo, zǔ dà shòu yǐ jǐn zhōu jiàng yú dà qīng. xīn mǎo, lǐ zì chéng xiàn suī zhōu tài kāng níng líng kǎo chéng. rén chén, fēng huáng zǐ cí zhào wèi yǒng wáng. bǐng shēn, lǐ zì chéng xiàn guī dé. shì chūn, jiāng běi zéi xiàn hán shān hé zhōu, nán jīng jiè yán. xià sì yuè guǐ hài, lǐ zì chéng fù wéi kāi fēng. yǐ chǒu, xuē xiè shēng jí. wǔ yuè jǐ sì, sūn chuán tíng rù guān, zhū hè rén lóng. jiǎ xū, zhāng xiàn zhōng xiàn lú zhōu. dīng hài, wáng pǔ qì shì. liù yuè wù shēn, hè féng shèng zhì shì. guǐ chǒu, zhāng sì zhī zhì shì. jiǎ yín, zhào tiān xià tíng xíng sān nián. jǐ wèi, zhān shì jiǎng dé jǐng huáng jǐng fǎng, róng zhèng shì láng wú shēn, jù lǐ bù shàng shū jiān dōng gé dà xué shì, yù jī wù. gēng shēn, zhào sūn chuán tíng chū guān. bīng bù shì láng hóu xún dū zuǒ liáng yù jūn yuán kāi fēng. rén xū, yǐ huì tuī gé chén xià lì bù shàng shū lǐ rì xuān liù rén yú yù, zhé shù yǒu chà. jiǎ zǐ, sì dì yú běi jiāo. shì yuè, zhú tán qīn jì sǐ shì wén wǔ dà chén. shān xī zǒng bīng guān xǔ dìng guó yuán kāi fēng, kuì yú qìn shuǐ, níng wǔ bīng kuì yú tán huái. qiū qī yuè jǐ sì, zuǒ liáng yù hǔ dà wēi yáng dé zhèng fāng guó ān sì zhèn bīng kuì yú zhū xiān zhèn. bā yuè gēng xū, ān qìng bīng biàn, shā dōu zhǐ huī xú liáng xiàn, guān jūn tǎo dìng zhī. yǐ chǒu, shì huáng dào zhōu yú shù suǒ, fù qí guān. dīng mǎo, bīng bù shàng shū chén xīn jiǎ xià yù, xún qì shì. jiǔ yuè rén wǔ, zéi jué hé guàn kāi fēng. guǐ wèi, chéng pǐ, shì mín nì sǐ zhě shù shí wàn rén. jǐ chǒu, sūn chuán tíng shuài shī fù hé nán. xīn mǎo, fèng yáng zǒng bīng guān huáng dé gōng liú liáng zuǒ dà bài zhāng xiàn zhōng yú qián shān. dōng shí yuè xīn yǒu, sūn chuán tíng bài jī yú jiá xiàn, zǒu rù guān. shí yī yuè dīng mǎo, yuán biàn zǒng bīng guān liú chāo jù yǒng chéng fǎn. gēng wǔ, fā tǎng zhèn kāi fēng bèi nán zōng shì bīng mín. rén shēn, dà qīng bīng fēn dào rù sāi, jīng shī jiè yán. mìng xūn chén fēn shǒu jiǔ mén, tài jiān wáng chéng ēn dū chá chéng shǒu. zhào jǔ kān dū shī dà jiāng zhě. wù yín, zhēng zhū zhèn rù yuán. gēng chén, dà qīng bīng kè jì zhōu. dīng hài, jì zhèn zǒng dū zhào guāng biàn tí diào yuán bīng. wù zǐ, zhāng xiàn zhōng xiàn wú wèi. jǐ chǒu, liáo dōng dū shī shì láng fàn zhì wán rù yuán. rùn yuè guǐ mǎo, xià zhào zuì jǐ, qiú zhí yán. rén yín, dà qīng bīng nán xià, jī nán jùn yì duō bù shǒu. dīng sì, qǐ fèi jiāng. shì yuè, lǐ zì chéng xiàn rǔ níng, qián zǒng dū shì láng yáng wén yuè qiān shì wáng shì cóng bù qū sǐ. shí èr yuè, dà qīng bīng qū cáo pú, shān dōng zhōu xiàn xiāng jì xià, lǔ wáng yǐ pài zì shā. jǐ sì, lǐ zì chéng xiàn xiāng yáng, jù zhī. zuǒ liáng yù bēn chéng tiān, xún zǒu wǔ chāng. zéi fēn bīng xià dé ān yí líng jīng mén, suì xiàn jīng zhōu. guǐ sì, fén xiàn líng.
十五年春正月癸未,孫傳庭為兵部侍郎,督京軍救開封。乙酉,楊文岳援開封,賊解去,南陷西華。戊子,免天下十二年以前逋賦。是月,山東賊陷張秋、東平,劫漕艘。太監王裕民、劉元斌帥禁兵會兗東官軍討平之。二月戊申,振山東就撫亂民。癸丑,總督陝西都御史汪喬年次襄城,遇賊,賀人龍等奔入關,喬年被圍。丁巳,城陷,被執死之。戊午,大清兵克松山,洪承疇降,巡撫都御史丘民仰,總兵官曹變蛟、王廷臣,副總兵江翥、饒勛等死之。是月,孫傳庭總督三邊軍務。三月,李自成陷陳州。丁丑,魏照乘致仕。己卯,祖大壽以錦州降於大清。辛卯,李自成陷睢州、太康、寧陵、考城。壬辰,封皇子慈召為永王。丙申,李自成陷歸德。是春,江北賊陷含山、和州,南京戒嚴。夏四月癸亥,李自成復圍開封。乙丑,削謝升籍。五月己巳,孫傳庭入關,誅賀人龍。甲戌,張獻忠陷廬州。丁亥,王朴棄市。六月戊申,賀逢聖致仕。癸丑,張四知致仕。甲寅,詔天下停刑三年。己未,詹事蔣德璟、黃景昉,戎政侍郎吳甡,俱禮部尚書兼東閣大學士,預機務。庚申,詔孫傳庭出關。兵部侍郎侯恂督左良玉軍援開封。壬戌,以會推閣臣下吏部尚書李日宣六人於獄,謫戍有差。甲子,祀地於北郊。是月,築壇親祭死事文武大臣。山西總兵官許定國援開封,潰於沁水,寧武兵潰於覃懷。秋七月己巳,左良玉、虎大威、楊德政、方國安四鎮兵潰於朱仙鎮。八月庚戌,安慶兵變,殺都指揮徐良憲,官軍討定之。乙丑,釋黃道周於戍所,復其官。丁卯,兵部尚書陳新甲下獄,尋棄市。九月壬午,賊決河灌開封。癸未,城圮,士民溺死者數十萬人。己丑,孫傳庭帥師赴河南。辛卯,鳳陽總兵官黃得功、劉良佐大敗張獻忠於潛山。冬十月辛酉,孫傳庭敗績於郟縣,走入關。十一月丁卯,援汴總兵官劉超據永城反。庚午,發帑振開封被難宗室兵民。壬申,大清兵分道入塞,京師戒嚴。命勛臣分守九門,太監王承恩督察城守。詔舉堪督師大將者。戊寅,征諸鎮入援。庚辰,大清兵克薊州。丁亥,薊鎮總督趙光抃提調援兵。戊子,張獻忠陷無為。己丑,遼東督師侍郎范志完入援。閏月癸卯,下詔罪己,求直言。壬寅,大清兵南下,畿南郡邑多不守。丁巳,起廢將。是月,李自成陷汝寧,前總督侍郎楊文岳、僉事王世琮不屈死。十二月,大清兵趨曹、濮,山東州縣相繼下,魯王以派自殺。己巳,李自成陷襄陽,據之。左良玉奔承天,尋走武昌。賊分兵下德安、彝陵、荊門,遂陷荊州。癸巳,焚獻陵。
shí liù nián chūn zhēng yuè dīng yǒu, lǐ zì chéng xiàn chéng tiān, xún fǔ dōu yù shǐ sòng yī hè liú shǒu shěn shòu chóng děng sǐ zhī. gēng shēn, zhāng xiàn zhōng xiàn qí zhōu. èr yuè yǐ chǒu shuò, rì yǒu shí zhī. jǐ sì, fàn zhì wán zhào guāng biàn huì shī yú píng yuán. sān yuè gēng zǐ, lǐ zì chéng shā luó rǔ cái, bìng qí zhòng. rén yín, mìng dà xué shì wú shēn dū shī tǎo zéi. dīng wèi, zéi xiàn wǔ gāng, shā mín wáng qǐ biàn. zhāng xiàn zhōng xiàn huáng zhōu. xià sì yuè dīng mǎo, zhōu yán rú zì qǐng dū shī, xǔ zhī. xīn mǎo, dà qīng bīng běi guī, zhàn yú luó shān, zǒng bīng guān zhāng dēng kē hé yīng jiàn bài méi, bā zhèn bīng jiē kuì. shì yuè, liú chāo píng. wǔ yuè guǐ sì shuò, zhāng xiàn zhōng xiàn hàn yáng. rén yín, zhōu yán rú hái jīng shī. bǐng wǔ, xiū zhuàn wèi zǎo dé wèi shǎo zhān shì jiān dōng gé dà xué shì, yù jī wù. wù shēn, wú shēn bà. dīng sì, zhōu yán rú bà. rén xū, zhāng xiàn zhōng xiàn wǔ chāng, shěn chǔ wáng huá kuí yú jiāng, zài jí dà xué shì hè féng shèng děng sǐ zhī. liù yuè guǐ hài, zhào miǎn zhí shěng cán pò zhōu xiàn sān xiǎng jí yī qiè cháng fù èr nián. jǐ mǎo, dǎi fàn zhì wán xià yù. bǐng xū, léi zhèn fèng xiān diàn shòu wěn, chì xiū shěng. qiū qī yuè dīng yǒu, qīn jū fàn zhì wán yú zhōng zuǒ mén. yǐ mǎo, qīn jū qián wén xuǎn láng zhōng wú chāng shí yú zhōng zuǒ mén, zhēng zhōu yán rú tīng kān. jǐ wèi, jiè tíng chén sī yè gé chén. jīng shī zì èr yuè zhì yú shì yuè dà yì, zhào shì qīng fàn, fā tǎng liáo zhì, yì wǔ chéng bào hái. bā yuè rén xū shuò, zuǒ liáng yù fù wǔ chāng hàn yáng. bǐng yín, zhāng xiàn zhōng xiàn yuè zhōu. bǐng xū, xiàn zhǎng shā. gēng yín, xiàn héng zhōu. jiǔ yuè bǐng shēn, zhāng xiàn zhōng xiàn bǎo qìng. jǐ hài, huáng jǐng fǎng zhì shì. xīn chǒu, sūn chuán tíng fù bǎo fēng, jìn cì jiá xiàn, lǐ zì chéng yíng zhàn, jī bài zhī. gēng xū, zhāng xiàn zhōng xiàn yǒng zhōu, xún àn yù shǐ liú xī zuò sǐ zhī. xīn hài, cì yáng tíng jiàn děng jìn shì jí dì chū shēn yǒu chà. rén zǐ, sūn chuán tíng bīng yǐ fá shí yǐn tuì, zéi zhuī jí zhī, hái zhàn dà bài, chuán tíng yǐ yú zhòng tuì bǎo tóng guān. shì yuè, fèng yáng dì lǚ zhèn. dōng shí yuè xīn yǒu shuò, xiǎng tài miào. bǐng yín, lǐ zì chéng xiàn tóng guān, dū shī shàng shū sūn chuán tíng sǐ zhī. zéi lián xiàn huá zhōu wèi nán lín tóng. mìng yǒu sī yǐ shú huán chōng xiǎng. wù chén, lǐ zì chéng tú shāng zhōu. gēng wǔ, zhāng xiàn zhōng xiàn cháng dé. rén shēn, lǐ zì chéng xiàn xī ān, qín wáng cún shū jiàng, xún fǔ dōu yù shǐ féng shī kǒng àn chá shǐ huáng jiōng děng sǐ zhī. dīng chǒu, zhāng xiàn zhōng xiàn jí ān. shí yī yuè jiǎ wǔ, lǐ zì chéng xiàn yán ān, xún tú fèng xiáng. rén yín, sì tiān yú nán jiāo. xīn hài, lì bù shì láng lǐ jiàn tài fù dōu yù shǐ fāng yuè gòng bìng jiān dōng gé dà xué shì, yù jī wù. guǐ chǒu, fàn zhì wán zhào guāng biàn qì shì, shù wú shēn yú jīn chǐ. dīng sì, lǐ zì chéng xiàn yú lín, bīng bèi fù shǐ dōu rèn zài jí zǒng bīng guān yóu shì wēi děng sǐ zhī. níng xià qìng yáng xiāng jì xiàn, hán wáng dǎn jí bèi zhí. shí èr yuè rén xū, zhāng xiàn zhōng xiàn jiàn chāng. yǐ chǒu, zhōu yán rú yǒu zuì cì sǐ. dīng mǎo, zhāng xiàn zhōng xiàn fǔ zhōu. xīn sì, zéi dù hé, xiàn píng yáng, shān xī zhōu xiàn xiāng jì kuì jiàng. jiǎ shēn, zéi xiàn gān zhōu, xún fǔ dōu yù shǐ lín rì ruì zǒng bīng guān mǎ kuàng děng sǐ zhī. bǐng xū, zuǒ liáng yù fù zhǎng shā. shì nián, xiān luó, liú qiú hā mì rù gòng. shí qī nián chūn zhēng yuè gēng yín shuò, dà fēng mái, fèng yáng dì zhèn. gēng zǐ, lǐ jiàn tài zì qǐng cuò xiǎng zhì bīng tǎo zéi, xǔ zhī. yǐ mǎo, xìng zhèng yáng mén lóu, jiàn lǐ jiàn tài chū shī. nán jīng dì zhèn. bǐng chén, gōng bù shàng shū fàn jǐng wén lǐ bù shì láng qiū yú bìng jiān dōng gé dà xué shì, yù jī wù. shì yuè, zhāng xiàn zhōng rù sì chuān. èr yuè xīn yǒu, lǐ zì chéng xiàn fén zhōu, bié zéi xiàn huái qìng. bǐng yín, xiàn tài yuán, zhí jìn wáng qiú guì, xún fǔ dōu yù shǐ cài mào dé děng sǐ zhī. rén shēn, xià zhào zuì jǐ. guǐ yǒu, lù ān xiàn. yǐ hài, yì jīng shī chéng shǒu. lǐ zì chéng gōng dài zhōu, zǒng bīng guān zhōu yù jí lì zhàn, shí jǐn, tuì shǒu níng wǔ guān. dīng chǒu, zéi bié jiāng xiàn gù guān, fàn jī nán. jǐ mǎo, qiǎn nèi chén gāo qǐ qián dù xūn děng shí rén jiān shì zhū biān jí jìn jī yào hài. rén wǔ, zhēn dìng zhī fǔ qiū mào huá shā zǒng dū shì láng xú biāo, xí suǒ shǔ jiàng zéi. jiǎ shēn, zéi zhì zhāng dé, zhào wáng cháng shui yú jiàng. dīng hài, zhào tiān xià qín wáng. mìng tíng chén shàng zhàn shǒu shì yí. zuǒ dōu yù shǐ lǐ bāng huá yòu shù zǐ lǐ míng ruì qǐng nán qiān jí tài zǐ fǔ jūn jiāng nán, jiē bù xǔ. wù zǐ, chén yǎn zhì shì. lǐ zì chéng xiàn níng wǔ, zhōu yù jí lì zhàn sǐ zhī. sān yuè gēng yín, zéi zhì dà tóng, zǒng bīng guān jiāng guī jiàng zéi, dài wáng chuán qí yù hài, xún fǔ dōu yù shǐ wèi jǐng yuàn bèi zhí, zì yì sǐ. xīn mǎo, lǐ jiàn tài shū qǐng nán qiān. rén chén, zhào tíng chén yú píng tái, shì jiàn tài shū, yuē: guó jūn sǐ shè jì, zhèn jiāng yān wǎng? lǐ bāng huá děng fù qǐng tài zǐ fǔ jūn nán jīng, bù tīng. jiǎng dé jǐng zhì shì. guǐ sì, fēng zǒng bīng guān wú sān guì zuǒ liáng yù táng tōng huáng dé gōng jù wèi bó. jiǎ wǔ, zhēng zhū zhèn bīng rù yuán. yǐ wèi, zǒng bīng guān táng tōng rù wèi, mìng xié nèi chén dù zhī zhì shǒu jū yōng guān. wù xū, tài jiān wáng chéng ēn tí dū chéng shǒu. jǐ hài, lǐ zì chéng zhì xuān fǔ, jiān shì tài jiān dù xūn jiàng, xún fǔ dōu yù shǐ zhū zhī féng děng sǐ zhī. guǐ mǎo, táng tōng dù zhī zhì jiàng yú zì chéng, zéi suì rù guān. jiǎ chén, xiàn chāng píng. yǐ sì, zéi fàn jīng shī, jīng yíng bīng kuì. bǐng wǔ, rì bū, wài chéng xiàn. shì xī, huáng hòu zhōu shì bēng. dīng wèi, mèi shuǎng, nèi chéng xiàn. dì bēng yú wàn suì shān, wáng chéng ēn cóng sǐ. yù shū yī jīn yuē: zhèn liáng dé miǎo gōng, shàng gàn tiān jiù, rán jiē zhū chén wù zhèn. zhèn sǐ wú miàn mù jiàn zǔ zōng, zì qù guān miǎn, yǐ fā fù miàn. rèn zéi fēn liè, wú shāng bǎi xìng yī rén. zì dà xué shì fàn jǐng wén ér xià sǐ zhě shù shí rén. bǐng chén, zéi qiān dì hòu zǐ gōng yú chāng píng. chāng píng rén qǐ tián guì fēi mù yǐ zàng. míng wáng. shì nián xià sì yuè, wǒ dà qīng bīng pò zéi yú shān hǎi guān, wǔ yuè, rù jīng shī, yǐ dì tǐ gǎi zàng, lìng chén mín wèi fú sàng sān rì, shì yuē zhuāng liè mǐn huáng dì, líng yuē sī líng.
十六年春正月丁酉,李自成陷承天,巡撫都御史宋一鶴、留守沈壽崇等死之。庚申,張獻忠陷蘄州。二月乙丑朔,日有食之。己巳,范志完、趙光抃會師於平原。三月庚子,李自成殺羅汝才,並其眾。壬寅,命大學士吳甡督師討賊。丁未,賊陷武岡,殺岷王企昪。張獻忠陷黃州。夏四月丁卯,周延儒自請督師,許之。辛卯,大清兵北歸,戰於螺山,總兵官張登科、和應薦敗沒,八鎮兵皆潰。是月,劉超平。五月癸巳朔,張獻忠陷漢陽。壬寅,周延儒還京師。丙午,修撰魏藻德為少詹事兼東閣大學士,預機務。戊申,吳甡罷。丁巳,周延儒罷。壬戌,張獻忠陷武昌,沈楚王華奎於江,在籍大學士賀逢聖等死之。六月癸亥,詔免直省殘破州縣三餉及一切常賦二年。己卯,逮范志完下獄。丙戌,雷震奉先殿獸吻,敕修省。秋七月丁酉,親鞫范志完於中左門。乙卯,親鞫前文選郎中吳昌時於中左門,征周延儒聽勘。己未,戒廷臣私謁閣臣。京師自二月至於是月大疫,詔釋輕犯,發帑療治,瘞五城暴骸。八月壬戌朔,左良玉復武昌、漢陽。丙寅,張獻忠陷岳州。丙戌,陷長沙。庚寅,陷衡州。九月丙申,張獻忠陷寶慶。己亥,黃景昉致仕。辛丑,孫傳庭復寶豐,進次郟縣,李自成迎戰,擊敗之。庚戌,張獻忠陷永州,巡按御史劉熙祚死之。辛亥,賜楊廷鑒等進士及第、出身有差。壬子,孫傳庭兵以乏食引退,賊追及之,還戰大敗,傳庭以餘眾退保潼關。是月,鳳陽地屢震。冬十月辛酉朔,享太廟。丙寅,李自成陷潼關,督師尚書孫傳庭死之。賊連陷華州、渭南、臨潼。命有司以贖鍰充餉。戊辰,李自成屠商州。庚午,張獻忠陷常德。壬申,李自成陷西安,秦王存樞降,巡撫都御史馮師孔、按察使黃絅等死之。丁丑,張獻忠陷吉安。十一月甲午,李自成陷延安,尋屠鳳翔。壬寅,祀天於南郊。辛亥,吏部侍郎李建泰、副都御史方岳貢併兼東閣大學士,預機務。癸丑,范志完、趙光抃棄市,戍吳甡於金齒。丁巳,李自成陷榆林,兵備副使都任、在籍總兵官尤世威等死之。寧夏、慶陽相繼陷,韓王亶塉被執。十二月壬戌,張獻忠陷建昌。乙丑,周延儒有罪賜死。丁卯,張獻忠陷撫州。辛巳,賊渡河,陷平陽,山西州縣相繼潰降。甲申,賊陷甘州,巡撫都御史林日瑞、總兵官馬爌等死之。丙戌,左良玉復長沙。是年,暹羅,琉球、哈密入貢。十七年春正月庚寅朔,大風霾,鳳陽地震。庚子,李建泰自請措餉治兵討賊,許之。乙卯,幸正陽門樓,餞李建泰出師。南京地震。丙辰,工部尚書范景文、禮部侍郎丘瑜併兼東閣大學士,預機務。是月,張獻忠入四川。二月辛酉,李自成陷汾州,別賊陷懷慶。丙寅,陷太原,執晉王求桂,巡撫都御史蔡懋德等死之。壬申,下詔罪己。癸酉,潞安陷。乙亥,議京師城守。李自成攻代州,總兵官周遇吉力戰,食盡,退守寧武關。丁丑,賊別將陷固關,犯畿南。己卯,遣內臣高起潛、杜勛等十人監視諸邊及近畿要害。壬午,真定知府丘茂華殺總督侍郎徐標,檄所屬降賊。甲申,賊至彰德,趙王常氵臾降。丁亥,詔天下勤王。命廷臣上戰守事宜。左都御史李邦華、右庶子李明睿請南遷及太子撫軍江南,皆不許。戊子,陳演致仕。李自成陷寧武,周遇吉力戰死之。三月庚寅,賊至大同,總兵官姜瑰降賊,代王傳齊遇害,巡撫都御史衛景瑗被執,自縊死。辛卯,李建泰疏請南遷。壬辰,召廷臣於平台,示建泰疏,曰:「國君死社稷,朕將焉往?」李邦華等復請太子撫軍南京,不聽。蔣德璟致仕。癸巳,封總兵官吳三桂、左良玉、唐通、黃得功俱為伯。甲午,征諸鎮兵入援。乙未,總兵官唐通入衛,命偕內臣杜之秩守居庸關。戊戌,太監王承恩提督城守。己亥,李自成至宣府,監視太監杜勛降,巡撫都御史朱之馮等死之。癸卯,唐通、杜之秩降於自成,賊遂入關。甲辰,陷昌平。乙巳,賊犯京師,京營兵潰。丙午,日晡,外城陷。是夕,皇后周氏崩。丁未,昧爽,內城陷。帝崩於萬歲山,王承恩從死。御書衣襟曰:「朕涼德藐躬,上干天咎,然皆諸臣誤朕。朕死無面目見祖宗,自去冠冕,以發覆面。任賊分裂,無傷百姓一人。」自大學士范景文而下死者數十人。丙辰,賊遷帝、後梓宮於昌平。昌平人啟田貴妃墓以葬。明亡。是年夏四月,我大清兵破賊於山海關,五月,入京師,以帝體改葬,令臣民為服喪三日,諡曰莊烈愍皇帝,陵曰思陵。
zàn yuē: dì chéng shén xī zhī hòu, kǎi rán yǒu wèi. jí wèi zhī chū, shěn jī dú duàn, yì chú jiān nì, tiān xià xiǎng wàng zhì píng. xī hū dà shì yǐ qīng, jī xí nán wǎn. zài tíng zé mén hù jiū fēn. jiāng yì zé jiāng jiāo zú duò. bīng huāng sì gào, liú kòu màn yán. suì zhì kuì làn ér mò kě jiù, kě wèi bù xìng yě yǐ. rán zài wèi shí yǒu qī nián, bù ěr shēng sè, yōu quàn tì lì, dān xīn zhì lǐ. lín cháo hào tàn, kǎi rán sī dé fēi cháng zhī cái, ér yòng fěi qí rén, yì yǐ fèn shì. nǎi fù xìn rèn huàn guān, bù liè yào dì, jǔ cuò shī dāng, zhì zhì guāi fāng. zuò qì yùn yí, shēn lí huò biàn, qǐ fēi qì shù shǐ rán zāi. dài zhì dà mìng yǒu guī, yāo fēn jǐn sǎo, ér dì dé jiā shì jiàn líng, diǎn lǐ yōu hòu. shì zé shèng cháo shèng dé, dù yuè qiān gǔ, yì kě yǐ zhī dì zhī méng nán ér bù rǔ qí shēn, wèi wáng guó zhī yì liè yǐ.
贊曰:帝承神、熹之後,慨然有為。即位之初,沈機獨斷,刈除奸逆,天下想望治平。惜乎大勢已傾,積習難挽。在廷則門戶糾紛。疆埸則將驕卒惰。兵荒四告,流寇蔓延。遂至潰爛而莫可救,可謂不幸也已。然在位十有七年,不邇聲色,憂勸惕勵,殫心治理。臨朝浩嘆,慨然思得非常之材,而用匪其人,益以僨事。乃覆信任宦官,布列要地,舉措失當,制置乖方。祚訖運移,身罹禍變,豈非氣數使然哉。迨至大命有歸,妖氛盡掃,而帝得加諡建陵,典禮優厚。是則聖朝盛德,度越千古,亦可以知帝之蒙難而不辱其身,為亡國之義烈矣。