hé qú èr
◎河渠二
huáng hé xià
○黃河下
wàn lì yuán nián, hé jué fáng cūn, zhú dī wā zi tóu zhì qín gōu kǒu. míng nián, gěi shì zhōng zhèng yuè yán: yùn dào zì chá chéng zhì huái ān wǔ bǎi yú lǐ, zì jiā jìng sì shí sì nián hé shuǐ dà fā, huái kǒu chū shuǐ zhī jì, hǎi shā jiàn yū, jīn qiě gāo yǔ shān děng. zì huái ér shàng, hé liú bù xùn, ní shuǐ yù yū. yú shì pī zhōu qiǎn, fáng cūn jué, lǚ liáng èr hóng píng, chá chéng dào liú, jiē zuò cǐ yě. jīn bù zhì hǎi kǒu zhī shā, nǎi rì zhú xú pèi jiān dī àn, táo sù ér xià, tīng qí suǒ zhī. mín zhī wèi yú, wèi yǒu yǐ shí yě. yīn xiàn sòng lǐ gōng yì wáng lìng tú jùn chuān pá fǎ. mìng hé chén kān zòu, cóng qí suǒ yán. ér shì nián qiū, huái hé bìng yì. míng nián bā yuè hé jué dàng shān jí shào jiā kǒu cáo jiā zhuāng hán dēng jiā kǒu ér běi, huái yì jué gāo jiā yàn ér dōng, xú pī huái nán běi piāo méi qiān lǐ. zì cǐ táo qīng shàng xià hé dào yū sè, cáo sōu gěng zǔ zhě shù nián, huái yáng duō shuǐ huàn yǐ. zǒng hé dōu yù shǐ fù xī zhì gǎi zhú dàng shān yuè dī, zàn liú sān kǒu wèi xiè shuǐ zhī lù. qí dōng, bìng sāi zhī.
萬曆元年,河決房村,築堤窪子頭至秦溝口。明年,給事中鄭岳言:「運道自茶城至淮安五百餘里,自嘉靖四十四年河水大發,淮口出水之際,海沙漸淤,今且高與山等。自淮而上,河流不迅,泥水愈淤。於是邳州淺,房村決,呂、梁二洪平,茶城倒流,皆坐此也。今不治海口之沙,乃日築徐、沛間堤岸,桃、宿而下,聽其所之。民之為魚,未有已時也。」因獻宋李公義、王令圖浚川爬法。命河臣勘奏,從其所言。而是年秋,淮、河並溢。明年八月河決碭山及邵家口、曹家莊、韓登家口而北,淮亦決高家堰而東,徐、邳、淮南北漂沒千里。自此桃、清上下河道淤塞,漕艘梗阻者數年,淮、揚多水患矣。總河都御史傅希摯改築碭山月堤,暫留三口為泄水之路。其冬,並塞之。
sì nián èr yuè, dū cáo shì láng wú guì máng yán: huái yáng hóng lǎo bēn chōng, gài yuán hǎi bīn chà gǎng jiǔ yīn, rù hǎi zhǐ yún tī yī jìng, zhì hǎi yōng héng shā, hé liú fàn yì, ér yán ān gāo bǎo bù kě shōu shí. guó jiā zhuǎn yùn, wéi zhī jí cáo, ér bù xiá jí cáo, ér bù xiá jí mín, gù cháo tíng shè guān, yì zhǔ zhì hé, ér bù zhī zhì hǎi. qǐng shè shuǐ lì qiān shì yī yuán, zhuān shū hǎi dào, shěn dù dì lì, rú cǎo wān jí lǎo huáng hé jiē kě qū hǎi, hé bì zhuān shì yún tī zāi? dì yōu zhào bào kě.
四年二月,督漕侍郎吳桂芒言:「淮、揚洪潦奔沖,蓋緣海賓汊港久堙,入海止雲梯一徑,致海擁橫沙,河流泛溢,而鹽、安、高、寶不可收拾。國家轉運,惟知急漕,而不暇急漕,而不暇急民,故朝廷設官,亦主治河,而不知治海。請設水利僉事一員,專疏海道,審度地利,如草灣及老黃河皆可趨海,何必專事雲梯哉?」帝優詔報可。
guì fāng fù yán: huáng shuǐ dǐ qīng hé yǔ huái hé liú, jīng qīng jiāng pǔ wài hé, dōng zhì cǎo wān, yòu zhé ér xī nán, guò huái ān xīn chéng wài hé, zhuǎn rù ān dōng xiàn qián, zhí xià yún tī guān rù hǎi. jìn nián guān kǒu duō yōng, hé liú rì qiǎn, wéi cǎo wān dì dī xià, huáng hé chōng jué, qīn qīn yù duó ān dōng rù hǎi, yǐ xiàn zhì suǒ guān, lǚ jué lǚ sāi. qù suì, cǎo wān yí dōng zì jué yī kǒu, yí yú jué kǒu zhī xī kāi tiāo xīn kǒu, yǐ yíng sào wān zhī liū, ér yú jīn chéng zhì wǔ gǎng àn zhú dī shù shuǐ. yǔ yún: jiù yí lù kū, bù dāng fù jì yī jiā kū. jīn huái yáng fèng sì pī xú bù chì yí lù yǐ. ān dōng zì zhòng liú huì wéi, zhǐ wén miào xiàn shǔ jǐn cún chuán wǎ, qí shì chuí xiàn, bù rú wěi zhī, yǐ zhěng quán huái. dì bù yù qì ān dōng, ér mìng kāi cǎo wān rú suǒ qǐng. bā yuè, gōng jùn, zhǎng wàn yī qiān yī bǎi yú zhàng, sāi jué kǒu èr shí èr, yì fū sì wàn sì qiān. dì yǐ hǎi kǒu kāi jùn, shuǐ huàn jiàn píng, lài guì fāng děng yǒu chà.
桂芳復言:「黃水抵清河與淮合流,經清江浦外河,東至草灣,又折而西南,過淮安、新城外河,轉入安東縣前,直下雲梯關入海。近年關口多壅,河流日淺,惟草灣地低下,黃河衝決,駸駸欲奪安東入海,以縣治所關,屢決屢塞。去歲,草灣迤東自決一口,宜於決口之西開挑新口,以迎埽灣之溜,而於金城至五港岸築堤束水。語云:「救一路哭,不當復計一家哭。」今淮、揚、鳳、泗、邳、徐不啻一路矣。安東自眾流匯圍,只文廟、縣署僅存椽瓦,其勢垂陷,不如委之,以拯全淮。」帝不欲棄安東,而命開草灣如所請。八月,工竣,長萬一千一百餘丈,塞決口二十二,役夫四萬四千。帝以海口開浚,水患漸平,賚桂芳等有差。
wèi jǐ, hé jué wéi jiā lóu, yòu jué pèi xiàn lǚ shuǐ dī, fēng cáo èr xiàn zhǎng dī, fēng pèi xú zhōu suī níng jīn xiāng yú tái dān cáo tián lú piào nì wú suàn, hé liú niè sù qiān chéng. dì cóng guì fāng qǐng, qiān xiàn zhì zhú tǔ chéng bì zhī. yú shì yù shǐ chén shì bǎo qǐng fù lǎo huáng hé gù dào, yán: hé zì táo yuán sān yì zhèn lì qīng hé xiàn běi, zhì dà hé kǒu huì huái rù hǎi. yùn dào zì huái ān tiān fēi miào luàn huái ér xià, shí lǐ zhì dà hé kǒu, cóng sān yì zhèn chū kǒu xiàng táo yuán dà hé ér qù, fán qī shí yú lǐ, shì wèi lǎo huáng hé. zhì jiā jìng chū, sān yì zhèn kǒu yū, ér huáng hé gǎi qū qīng hé xiàn nán yǔ huái huì, zì cǐ yùn dào bù yóu dà hé kǒu ér jìng yóu qīng hé běi shàng yǐ. jìn zhě, cuī zhèn lǚ jué, hé shì jiàn qū gù dào. ruò réng kāi sān yì zhèn kǒu yǐn hé rù qīng hé běi, huò lìng chū dà hé kǒu yǔ huái liú hé, huò cóng qīng hé xī bié kāi yī hé, yǐn huái chū hé shàng yóu, zé yùn dào wú kǒng, ér huái sì zhī shuǐ bù wèi huáng liú suǒ zhǎng. bù fù yǔn xíng.
未幾,河決韋家樓,又決沛縣縷水堤,豐、曹二縣長堤,豐、沛、徐州、睢寧、金鄉、魚台、單、曹田廬漂溺無算,河流齧宿遷城。帝從桂芳請,遷縣治、築土城避之。於是御史陳世寶請復老黃河故道,言:「河自桃源三義鎮歷清河縣北,至大河口會淮入海。運道自淮安天妃廟亂淮而下,十里至大河口,從三義鎮出口向桃源大河而去,凡七十餘里,是為老黃河。至嘉靖初,三義鎮口淤,而黃河改趨清河縣南與淮會,自此運道不由大河口而徑由清河北上矣。近者,崔鎮屢決,河勢漸趨故道。若仍開三義鎮口引河入清河北,或令出大河口與淮流合,或從清河西別開一河,引淮出河上游,則運道無恐,而淮、泗之水不為黃流所漲。」部覆允行。
guì fāng yán: huái shuǐ xiàng jīng qīng hé huì huáng hé qū hǎi. zì qù qiū hé jué cuī zhèn, qīng jiāng zhèng hé yū diàn, huái kǒu gěng sè. yú shì huái ruò hé qiáng, bù néng duó cǎo wān rù hǎi zhī tú, ér quán huái nán xǐ, héng guàn shān yáng gāo bǎo jiān, xiàng lái hú shuǐ bù yú wǔ chǐ, dī jǐn qī chǐ, jīn dī jiā zhàng èr, ér shuǐ gèng guò zhī. yí jí hù hú dī yǐ shā shuǐ shì. bù yì yǐ wèi bì huái yǒu suǒ guī, ér hòu dī kě bǎo, qǐng lìng guì fāng děng shú jì. bào kě.
桂芳言:「淮水向經清河會黃河趨海。自去秋河決崔鎮,清江正河淤淀,淮口梗塞。於是淮弱河強,不能奪草灣入海之途,而全淮南徙,橫灌山陽、高、寶間,向來湖水不逾五尺,堤僅七尺,今堤加丈二,而水更過之。宜急護湖堤以殺水勢。」部議以為必淮有所歸,而後堤可保,請令桂芳等熟計。報可。
kāi hé hù dī èr shuō wèi dìng, ér hé fù jué cuī zhèn, sù pèi qīng táo liǎng àn duō huài, huáng hé rì yū diàn, huái shuǐ wèi hé suǒ pò, xǐ ér nán, shí wǔ nián bā yuè yě. xī zhì yì sāi jué kǒu, shù shuǐ guī cáo. guì fāng yù chōng shuā chéng hé, yǐ wèi lǎo huáng hé rù hǎi zhī lù. dì lìng jí sāi jué kǒu, ér qí shuǐ shì shāo dìng, nǎi cóng guì fāng yán. shí gěi shì zhōng tāng pìn yǐn yì dǎo huái rù jiāng yǐ bì huáng, huì guì fāng yán: huáng shuǐ xiàng lǎo huáng hé gù dào ér qù, xià bēn rú shǐ, huái suì chéng xū yǒng rù qīng kǒu gù dào, huái yáng shuǐ shì jiàn xiāo. bù yì xíng kān, yǐ hé huái jì hé, nǎi qǐn qí yì.
開河、護堤二說未定,而河複決崔鎮,宿、沛、清、桃兩岸多壞,黃河日淤墊,淮水為河所迫,徙而南,時五年八月也。希摯議塞決口,束水歸漕。桂芳欲沖刷成河,以為老黃河入海之路。帝令急塞決口,而俟水勢稍定,乃從桂芳言。時給事中湯聘尹議導淮入江以避黃,會桂芳言:「黃水向老黃河故道而去,下奔如駛,淮遂乘虛湧入清口故道,淮、揚水勢漸消。」部議行勘,以河、淮既合,乃寢其議。
guǎn lǐ nán hé gōng bù láng zhōng shī tiān lín yán:
管理南河工部郎中施天麟言:
huái sì zhī shuǐ bù xià qīng kǒu ér xià shān yáng, cóng huáng pǔ kǒu rù hǎi. pǔ kǒu bù néng jǐn xiè, jìn yín gāo bǎo shào bó zhū hú, ér hú dī jǐn méi, zé yǐ huái sì běn bù rù hú, ér jīn rù hú gù yě. huái sì zhī rù hú zhě, yòu yuán qīng kǒu xiàng wèi yū sè, ér jīn yū sè gù yě. qīng kǒu zhī yū sè zhě, yòu yuán huáng hé yū sè rì gāo, huái shuǐ bù dé bù ràng hé ér nán xǐ yě. gài huái shuǐ bìng lì dí huáng, shèng fù huò yì xiāng bàn, zì gāo jiā yàn fèi huài, ér qīng kǒu nèi tōng jì qiáo zhū jiā děng kǒu huái shuǐ nèi guàn, yú shì huái sì zhī lì fēn, ér huáng hé dé yǐ quán lì zhì qí bì, cǐ qīng kǒu suǒ yǐ dú yū yú jīn suì yě. xià liú jì yū, zé shàng liú bù dé bù jué.
「淮、泗之水不下清口而下山陽,從黃浦口入海。浦口不能盡泄,浸淫高、寶邵伯諸湖,而湖堤盡沒,則以淮、泗本不入湖,而今入湖故也。淮、泗之入湖者,又緣清口向未淤塞,而今淤塞故也。清口之淤塞者,又緣黃河淤塞日高,淮水不得不讓河而南徙也。蓋淮水併力敵黃,勝負或亦相半,自高家堰廢壞,而清口內通濟橋、朱家等口淮水內灌,於是淮、泗之力分,而黃河得以全力制其敝,此清口所以獨淤於今歲也。下流既淤,則上流不得不決。
měi suì liáng sōu yǐ sì wǔ yuè bì yùn, ér dī yǐ liù qī yuè huài. shuǐ fā zhī shí bù néng wèi lì, shuǐ luò zhī hòu fāng tú dǔ sè. fǔ jí chūn chū, yùn shì yòu pò, jǐn wán dī gōng, yú hé shēn wú yǔ. hé shēn bù tiāo zé lái nián yì gāo. shàng liú zhī jué, bì jí yú xú lǚ, ér bù zhǐ yú pī qiān xià liú zhī hé, jiāng jǐn hū pī qiān, ér bù zhǐ yú qīng táo. xū bù xī yī nián liáng yùn, bù xī shù wàn tǎng zàng, kāi tiāo zhèng hé, kuān xiàn zé chéng, nǎi wèi yī láo yǒng yì.
每歲糧艘以四五月畢運,而堤以六七月壞。水發之時不能為力,水落之後方圖堵塞。甫及春初,運事又迫,僅完堤工,於河身無與。河身不挑則來年益高。上流之決,必及於徐、呂,而不止於邳、遷;下流之涸,將盡乎邳、遷,而不止於清、桃。須不惜一年糧運,不惜數萬帑藏,開挑正河,寬限責成,乃為一勞永逸。
zhì gāo jiā yàn zhū jiā děng kǒu, yí jí shí zhú sāi, shǐ huái sì bìng lì zú yǐ dí huáng, zé huái shuǐ zhī gù dào kě fù, gāo bǎo zhī dà huàn kě jiǎn. ruò xìng yán hǎi kǒu yīn sāi, yì yí dà jiā shū jùn. ér hú dī duō jiàn jiǎn shuǐ dà zhá, dī xià duō kāi zhī hé. yào wèi yǒu bù xiān huáng hé ér kě yǐ zhì huái, yì wèi yǒu bù shū tōng huái shuǐ ér kě yǐ gù dī zhě yě. shì xià hé cáo zhū chén huì yì.
至高家堰、朱家等口,宜及時築塞,使淮、泗併力足以敵黃,則淮水之故道可復,高、寶之大患可減。若興、鹽海口堙塞,亦宜大加疏浚。而湖堤多建減水大閘,堤下多開支河。要未有不先黃河而可以治淮,亦未有不疏通淮水而可以固堤者也。」事下河漕諸臣會議。
huái zhī chū qīng kǒu yě, yǐ huáng shuǐ yóu lǎo huáng hé bēn zhù, ér lǎo huáng hé jiǔ yū, wèi jǐ fù sāi, huái shuǐ réng zhǎng yì. gěi shì zhōng liú xuàn qǐng jí kāi tōng hǎi kǒu, ér jiǎn dà chén huì tóng hé cáo zhū chén wǎng zhì. nǎi mìng guì fāng wèi gōng bù shàng shū jiān lǐ hé cáo, ér cái zǒng hé dōu yù shǐ guān. guì fāng fǔ shòu mìng ér zú.
淮之出清口也,以黃水由老黃河奔注,而老黃河久淤,未幾復塞,淮水仍漲溢。給事中劉鉉請亟開通海口,而簡大臣會同河漕諸臣往治。乃命桂芳為工部尚書兼理河漕,而裁總河都御史官。桂芳甫受命而卒。
liù nián xià, pān jì xún dài. shí gěi shì zhōng lǐ lái qǐng duō jùn hǎi kǒu, yǐ dǎo zhòng shuǐ zhī guī. gěi shì zhōng wáng dào chéng zé qǐng sāi cuī zhèn jué kǒu, zhú táo sù zhǎng dī, xiū lǐ gāo jiā yàn, kāi fù lǎo huáng hé. bìng xià hé chén yì. jì xún yǔ dū cáo shì láng jiāng yī lín xiāng dù shuǐ shì, yán:
六年夏,潘季馴代。時給事中李淶請多浚海口,以導眾水之歸。給事中王道成則請塞崔鎮決口,築桃、宿長堤,修理高家堰,開復老黃河。並下河臣議。季馴與督漕侍郎江一麟相度水勢,言:
hǎi kǒu zì yún tī guān sì tào yǐ xià, kuò qī bā lǐ zhì shí yú lǐ, shēn sān sì zhàng. yù bié yì kāi záo, bì xū shēn kuò xiāng lèi, fāng kě zhù fàng, gōng lì shén nán. qiě wèi zhì hǎi kǒu, gān dì yóu kě shī gōng, qí jiāng rù hǎi zhī dì, cháo xī wǎng lái, yǔ jiù kǒu děng ěr. jiù kǒu jiē xì jī shā, rén lì suī bù kě jùn, shuǐ lì zì néng chōng shuā, hǎi wú kě jùn zhī lǐ. wéi dāng dǎo hé guī hǎi, zé yǐ shuǐ zhì shuǐ, jí jùn hǎi zhī cè yě. hé yì fēi kě yǐ rén lì dǎo, wéi dāng shàn zhì dī fáng, bǐ wú páng jué, zé shuǐ yóu dì zhōng, shā suí shuǐ qù, jí dǎo hé zhī cè yě.
「海口自雲梯關四套以下,闊七八里至十餘里,深三四丈。欲別議開鑿,必須深闊相類,方可注放,工力甚難。且未至海口,乾地猶可施工,其將入海之地,潮汐往來,與舊口等耳。舊口皆系積沙,人力雖不可浚,水力自能沖刷,海無可浚之理。惟當導河歸海,則以水治水,即浚海之策也。河亦非可以人力導,惟當繕治堤防,俾無旁決,則水由地中,沙隨水去,即導河之策也。
pín nián yǐ lái, rì yǐ shàn dī wèi shì, gù bēi báo ér bù néng zhī, pò jìn ér bù néng róng, zá yǐ fú shā ér bù néng jiǔ. shì yǐ hé jué cuī zhèn, shuǐ duō běi kuì, wèi wú dī yě. huái jué gāo jiā yàn huáng pǔ kǒu, shuǐ duō dōng kuì, dī fú gù yě. bù jiù zhì zhī wèi bèi, ér jiù zhú dī wèi xià cè, qǐ tōng lùn zāi! shàng liú jì páng kuì, yòu qí xià liú ér fēn zhī, qí qū yún tī rù hǎi kǒu zhě, pì yóu qiáng nǔ zhī mò ěr. shuǐ shì yì fēn zé lì yì ruò, ān néng dǎo jī shā yǐ zhù hǎi?
頻年以來,日以繕堤為事,顧卑薄而不能支,迫近而不能容,雜以浮沙而不能久。是以河決崔鎮,水多北潰,為無堤也。淮決高家堰、黃浦口,水多東潰,堤弗固也。不咎制之未備,而咎築堤為下策,豈通論哉!上流既旁潰,又岐下流而分之,其趨雲梯入海口者,譬猶強弩之末耳。水勢益分則力益弱,安能導積沙以注海?
gù jīn rì jùn hǎi jí wù, bì xiān sāi jué yǐ dǎo hé, yóu dāng gù dī yǐ dù jué, ér yù dī zhī bù jué, bì zhēn tǔ ér wù zá fú shā, gāo hòu ér wù xī jù fèi, ràng yuǎn ér wù yǔ zhēng dì, zé dī nǎi kě gù yě. yán hé dī gù, ér cuī zhèn kǒu sāi, zé huáng bù páng jué ér chōng cáo lì zhuān. gāo jiā yàn zhú, zhū jiā kǒu sāi, zé huái bù páng jué ér huì huáng lì zhuān. huái huáng jì hé, zì yǒu kòng hǎi zhī shì. yòu jù qí fēn ér lì ruò yě, bì zàn sāi qīng jiāng pǔ hé, ér yán sī qǐ bì yǐ fáng qí nèi bēn. gū zhì cǎo wān hé, ér zhuān fù yún tī yǐ hái qí gù dào. réng jiē zhú huái ān xīn chéng zhǎng dī, yǐ fáng qí mò liú. shǐ huáng huái lì quán, juān dī xī qū yú hǎi, zé lì qiáng qiě zhuān, xià liú zhī jī shā zì qù, hǎi bù jùn ér pì, hé bù tiāo ér shēn, suǒ wèi gù dī jí yǐ dǎo hé, dǎo hé jí yǐ jùn hǎi yě.
故今日浚海急務,必先塞決以導河,尤當固堤以杜決,而欲堤之不決,必真土而勿雜浮沙,高厚而勿惜鉅費,讓遠而勿與爭地,則堤乃可固也。沿河堤固,而崔鎮口塞,則黃不旁決而沖漕力專。高家堰築,朱家口塞,則淮不旁決而會黃力專。淮、黃既合,自有控海之勢。又懼其分而力弱也,必暫塞清江浦河,而嚴司啟閉以防其內奔。姑置草灣河,而專復雲梯以還其故道。仍接築淮安新城長堤,以防其末流。使黃、淮力全,涓滴悉趨於海,則力強且專,下流之積沙自去,海不浚而辟,河不挑而深,所謂固堤即以導河,導河即以浚海也。」
yòu yán: huáng shuǐ rù xú, lì pī sù táo qīng, zhì qīng kǒu huì huái ér dōng rù hǎi. huái shuǐ zì luò jí fèng, lì xū sì, zhì qīng kǒu huì hé ér dōng rù hǎi. cǐ liǎng hé gù dào yě. yuán cáo jiāng nán sù, zé yóu yáng zhōu zhí běi miào wān rù hǎi, wèi cháng sù huái. chén xuān shǐ dī guǎn jiā zhū hú, tōng huái wèi yùn dào. lǜ huái shuǐ zhǎng yì, zé zhú gāo jiā yàn dī yǐ hàn zhī, qǐ wǔ jiā dūn, jīng dà xiǎo jiàn zhì fù níng hú, ér huái bù dōng qīn. yòu lǜ huáng hé zhǎng yì, zé dī xīn chéng běi yǐ hàn zhī, qǐ qīng jiāng pǔ, yán bō chí shān liǔ pǔ wān yí dōng, ér huáng bù nán qīn.
又言:「黃水入徐,歷邳、宿、桃、清,至清口會淮而東入海。淮水自洛及鳳,歷盱、泗,至清口會河而東入海。此兩河故道也。元漕江南粟,則由揚州直北廟灣入海,未嘗溯淮。陳瑄始堤管家諸湖,通淮為運道。慮淮水漲溢,則築高家堰堤以捍之,起武家墩,經大、小澗至阜寧湖,而淮不東侵。又慮黃河漲溢,則堤新城北以捍之,起清江浦,沿缽池山、柳浦灣迤東,而黃不南侵。
qí hòu, dī àn jiàn qīng, shuǐ cóng gāo yàn jué rù, huái jùn suì tóng yú biē. ér dāng shì zhě wèi kǎo qí gù, wèi hǎi kǒu yōng bì, yí jí chuān zhī qú. jù zhī cǎo wān yī kāi, xī qiáo yǐ shàng zhèng hé suì zhì yū zǔ. fū xīn hé kuò èr shí yú zhàng, shēn jǐn zhàng xǔ, jiào gù dào jǐn sān shí zhī yī, qǐ néng shòu quán hé zhī shuǐ? xià liú jì yōng, shàng liú zì kuì, cǐ cuī zhèn zhū kǒu suǒ yóu jué yě. jīn xīn hé fù sāi, gù hé jiàn yǐ tōng liú, suī shēn kuò wèi jí yuán hé shí yī, ér liǎng hé quán xià, shā suí shuǐ shuā, yù qí quán fù hé shēn bù nán yě. hé shēn jì fù, kuò zhě qī bā lǐ, xiá yì bù xià sān sì bǎi zhàng, tāo tāo dōng xià, hé shuǐ bù róng? fěi wéi bù bì bié záo tā suǒ, jí cǎo wān yì kě zhì wù jùn yǐ.
其後,堤岸漸傾,水從高堰決入,淮郡遂同魚鱉。而當事者未考其故,謂海口壅閉,宜亟穿支渠。詎知草灣一開,西橋以上正河遂至淤阻。夫新河闊二十餘丈,深僅丈許,較故道僅三十之一,豈能受全河之水?下流既壅,上流自潰,此崔鎮諸口所由決也。今新河復塞,故河漸已通流,雖深闊未及原河十一,而兩河全下,沙隨水刷,欲其全復河身不難也。河身既復,闊者七八里,狹亦不下三四百丈,滔滔東下,何水不容?匪惟不必別鑿他所,即草灣亦可置勿浚矣。
gù wèi jīn jì, wéi xiū fù chén xuān gù jī, gāo zhú nán běi liǎng dī, yǐ duàn liǎng hé zhī nèi guàn, zé huái yáng hūn diàn kě miǎn. sāi huáng pǔ kǒu, zhú bǎo yīng dī, jùn dōng guān děng qiǎn, xiū wǔ zhá, fù wǔ bà, zé huái nán yùn dào wú yú. jiān sāi táo yuán yǐ xià cuī zhèn kǒu zhū jué, zé quán hé kě guī gù dào. huáng huái jì wú páng jué, bìng qū rù hǎi, zé shā suí shuǐ shuā, hǎi kǒu zì fù, ér táo qīng qiǎn zǔ, yòu bù zú yán. cǐ yǐ shuǐ zhì shuǐ zhī fǎ yě. ruò fú pá lāo zhī shuō, jǐn kě xíng zhū zhá hé, qián rù lǚ shì wú gōng, tú fèi gōng liào.
故為今計,惟修復陳瑄故跡,高築南北兩堤,以斷兩河之內灌,則淮、揚昏墊可免。塞黃浦口,築寶應堤,浚東關等淺,修五閘,復五壩,則淮南運道無虞。堅塞桃源以下崔鎮口諸決,則全河可歸故道。黃、淮既無旁決,並驅入海,則沙隨水刷,海口自復,而桃、清淺阻,又不足言。此以水治水之法也。若夫爬撈之說,僅可行諸閘河,前入屢試無功,徒費工料。」
yú shì tiáo shàng liù yì: yuē sāi jué kǒu yǐ wǎn zhèng hé, yuē zhú dī fáng yǐ dù kuì jué, yuē fù zhá bà yǐ fáng wài hé, yuē chuàng gǔn shuǐ bà yǐ gù dī àn, yuē zhǐ jùn hǎi gōng chéng yǐ shěng mí fèi, yuē qǐn kāi lǎo huáng hé zhī yì yǐ réng lì shè. dì xī cóng qí qǐng.
於是條上六議:曰塞決口以挽正河,曰築堤防以杜潰決,曰復閘壩以防外河,曰創滾水壩以固堤岸,曰止浚海工程以省糜費,曰寢開老黃河之議以仍利涉。帝悉從其請。
qī nián shí yuè, liǎng hé gōng chéng, lài jì xún yī lín yín bì, ér qiǎn gěi shì zhōng yǐn jǐn kān shí. bā nián chūn jìn jì xún tài zǐ tài bǎo gōng bù shàng shū, yīn yī zi. yī lín děng qiān zhuó yǒu chà. shì yì yě, zhú gāo jiā yàn dī liù shí yú lǐ, guī rén jí dī sì shí yú lǐ, liǔ pǔ wān dī dōng xī qī shí yú lǐ, sāi cuī zhèn děng jué kǒu bǎi sān shí, zhú xú suī pī sù táo qīng liǎng àn yáo dī wǔ wàn liù qiān yú zhàng, dàng fēng dà bà gè yī dào, xú pèi fēng dàng lǚ dī bǎi sì shí yú lǐ, jiàn cuī zhèn xú shēng jì tài sān yì jiǎn shuǐ shí bà sì zuò, qiān tōng jì zhá yú gān luó chéng nán, huái yáng jiān dī bà wú bù xiū zhú, fèi tǎng jīn wǔ shí liù wàn yǒu qí. qí qiū zhuó jì xún nán jīng bīng bù shàng shū. jì xún yòu qǐng fù xīn jí zhì xiǎo fú qiáo gù dào, gěi shì zhōng wáng dào chéng hé nán xún fǔ zhōu jiàn děng bù kě ér zhǐ. zì guì fāng jì xún shí bà zǒng hé bù shè, qí hòu dàn yǐ dū cáo jiān lǐ hé dào. gāo yàn chū zhú, qīng kǒu fāng chàng, liú lián shù nián, hé dào wú dà huàn.
七年十月,兩河工成,賚季馴、一麟銀幣,而遣給事中尹瑾勘實。八年春進季馴太子太保工部尚書,蔭一子。一麟等遷擢有差。是役也,築高家堰堤六十餘里,歸仁集堤四十餘里,柳浦灣堤東西七十餘里,塞崔鎮等決口百三十,築徐、睢、邳、宿、桃、清兩岸遙堤五萬六千餘丈,碭、豐大壩各一道,徐、沛、豐、碭縷堤百四十餘里,建崔鎮、徐升、季泰、三義減水石壩四座,遷通濟閘於甘羅城南,淮、揚間堤壩無不修築,費帑金五十六萬有奇。其秋擢季馴南京兵部尚書。季馴又請復新集至小浮橋故道,給事中王道成、河南巡撫周鑒等不可而止。自桂芳、季馴時罷總河不設,其後但以督漕兼理河道。高堰初築,清口方暢,流連數年,河道無大患。
zhì shí wǔ nián, fēng qiū yǎn shī dōng míng zhǎng yuán lǚ bèi chōng jué. dà xué shì shēn shí xíng yán: hé suǒ jué dì zài sān xǐng, shǒu chén huà dì fēn xiū, yì tuī wěi. hé dào wèi dà huài, bù bì shè dōu yù shǐ, yí qiǎn fēng lì lǎo chéng gěi shì zhōng yī rén xíng hé. nǎi mìng gōng kē dōu gěi shì zhōng cháng jū jìng wǎng. jū jìng qǐng xiū zhú dà shè jí dōng zhì bái máo jí zhǎng dī bǎi lǐ. cóng zhī.
至十五年,封丘、偃師、東明、長垣屢被衝決。大學士申時行言:「河所決地在三省,守臣畫地分修,易推委。河道未大壞,不必設都御史,宜遣風力老成給事中一人行河。」乃命工科都給事中常居敬往。居敬請修築大社集東至白茅集長堤百里。從之。
chū, huáng hé yóu xú zhōu xiǎo fú qiáo rù yùn, qí hé shēn qiě jìn hóng, néng shuā hóng yǐ shēn hé, lì yú yùn dào. hòu jiàn xǐ pèi xiàn fēi yún qiáo jí xú zhōu dà xiǎo liū gōu. zhì jiā jìng mò, jué shào jiā kǒu, chū qín gōu, yóu zhuó hé kǒu rù yùn, hé qiǎn, pò chá chéng, chá chéng suì yū, yùn dào shù hài. wàn lì wǔ nián dōng, hé fù nán qū, chū xiǎo fú qiáo gù dào, wèi jǐ fù yīn. pān jì xún zhī sāi cuī zhèn yě, hòu zhú dī àn, shù shuǐ guī cáo. sì hòu shuǐ fā, hé chén zhé jiā dī, ér hé shēn rì gāo yǐ. yú shì dū cáo qiān dōu yù shǐ yáng yī kuí yù fù huáng hé gù dào, qǐng zì guī dé yǐ xià dīng jiā dào kǒu jùn zhì shí jiāng jūn miào, lìng hé réng zì xiǎo fú qiáo chū. yòu yán: shàn zhì shuǐ zhě, yǐ shū bù yǐ zhàng. nián lái dī shàng jiā dī, shuǐ gāo líng kōng, bù chì guò sǎng. bīn hé chéng guō, jué shuǐ kě guàn. yí cè hé shēn shēn qiǎn, suí chù tiāo jùn, ér yú huáng hé fēn liú gù dào, shè jiǎn shuǐ shí mén yǐ xiè bào zhǎng. gěi shì zhōng wáng shì xìng zé qǐng fù lǎo huáng hé gù dào. dà lüè yán:
初,黃河由徐州小浮橋入運,其河深且近洪,能刷洪以深河,利於運道。後漸徙沛縣飛雲橋及徐州大、小溜溝。至嘉靖末,決邵家口,出秦溝,由濁河口入運,河淺,迫茶城,茶城歲淤,運道數害。萬曆五年冬,河復南趨,出小浮橋故道,未幾復堙。潘季馴之塞崔鎮也,厚築堤岸,束水歸漕。嗣後水發,河臣輒加堤,而河身日高矣。於是督漕僉都御史楊一魁欲復黃河故道,請自歸德以下丁家道口浚至石將軍廟,令河仍自小浮橋出。又言:「善治水者,以疏不以障。年來堤上加堤,水高凌空,不啻過顙。濱河城郭,決水可灌。宜測河身深淺,隨處挑浚,而於黃河分流故道,設減水石門以泄暴漲。」給事中王士性則請復老黃河故道。大略言:
zì xú ér xià, hé shēn rì gāo, ér wèi dī yǐ shù zhī, dī yǔ xú zhōu chéng děng. shù yì jí, liú yì xùn, wěi quán lì yú huái ér huái bù rèn. gù xī zhī huáng huái hé, jīn huáng qiáng ér huái yì suō, bù fù hé yǐ. huáng qiáng ér yī qǐ tiān fēi tōng jì zhū zhá, zé guàn yùn hé rú jiàn líng. gāo bǎo yī gěng, jiāng nán zhī yùn zuò fèi. huái suō zé tuì ér qīn sì. wèi zǔ líng jì, bù dé bù jiàn shí dī hù zhī. dī zēng hé yì gāo, gēn běn dà kě yú yě. hé zhì qīng hé fán sì zhé ér hòu rù hǎi. huái ān gāo bǎo yán xìng shù bǎi wàn shēng líng zhī mìng tuō zhī yī wán ní, jué zé jǐn chéng yú xiá yǐ.
「自徐而下,河身日高,而為堤以束之,堤與徐州城等。束益急,流益迅,委全力於淮而淮不任。故昔之黃、淮合,今黃強而淮益縮,不複合矣。黃強而一啟天妃、通濟諸閘,則灌運河如建瓴。高、寶一梗,江南之運坐廢。淮縮則退而侵泗。為祖陵計,不得不建石堤護之。堤增河益高,根本大可虞也。河至清河凡四折而後入海。淮安、高、寶、鹽、興數百萬生靈之命托之一丸泥,決則盡成魚暇矣。
fēn fēn zhī yì, yǒu yù zēng dī sì zhōu zhě, yǒu yù kāi yán jiā guàn kǒu yǒng jì sān hé, nán zhòu gāo jiā yàn běi zhú gǔn shuǐ bà zhě. zǒng bù rú fù hé gù dào, wèi yī láo yǒng yì zhī jì yě. hé gù dào yóu sān yì zhèn dá yè jiā chōng yǔ huái hé, zài qīng hé xiàn běi bié yǒu jì yùn hé, zài xiàn nán gài zhī hé ěr. hé qiáng duó zhī hé, zhí qū xiàn nán, ér zì qì běi liú zhī dào, rán hé xíng gù zài yě. zì táo yuán zhì wǎ zi tān fán jiǔ shí lǐ, wā xià bù gēng, wú shì lú tián mù zhī ài, suī kāi hé fèi jù, ér gù dào yī fù, wèi lì wú qióng.
紛紛之議,有欲增堤泗州者,有欲開顏家、灌口、永濟三河,南甃高家堰、北築滾水壩者。總不如復河故道,為一勞永逸之計也。河故道由三義鎮達葉家沖與淮合,在清河縣北別有濟運河,在縣南蓋支河耳。河強奪支河,直趨縣南,而自棄北流之道,然河形固在也。自桃源至瓦子灘凡九十里,窪下不耕,無室廬填墓之礙,雖開河費鉅,而故道一復,為利無窮。」
yì jiē wèi dìng. jū jìng jí yù shǐ qiáo bì xīng jiē qǐng fù zhuān shè zǒng lǐ dà chén. nǎi mìng pān jì xún wèi yòu dōu yù shǐ zǒng dū hé dào.
議皆未定。居敬及御史喬璧星皆請復專設總理大臣。乃命潘季馴為右都御史總督河道。
shí dì cóng jū jìng yán, bà lǎo huáng hé yì, ér jì xún dǐ guān, yán: qīn jí gù dào, gù lǎo yán tóng bāng tiě dǐ, dāng kāi, dàn suì jiǎn fèi fán, wèi néng jù xíng. yòu yán: huáng shuǐ zhuó ér qiáng, wèn sì qīng qiě ruò, jiāo huì chá chéng. fú qiū huáng shuǐ fā, zé dào guàn rén cáo, shā tíng ér yū, shì suǒ bì zhì. rán huáng shuǐ yī luò, cáo jí cóng zhī, shā suí shuǐ qù, bù jùn zì tōng, zòng yǒu qiǎn zǔ, bù guò xún rì. wǎng shí jiàn gǔ hóng nèi huá èr zhá, huáng zhǎng zé bì zhá yǐ è zhuó liú, huáng tuì zé qǐ zhá yǐ zòng quán shuǐ. jìn zhě jū jìng fù zēng jiàn zhèn kǒu zhá, qù hé yù jìn, zé tǔ nà yù yì. dàn dāng yán zhá jìn rú qīng jiāng pǔ sān zhá zhī fǎ, zé hé qú yǒng lài yǐ. dì fāng wěi jì xún, jí cóng qí yán, bà gù dào zhī yì. wèi jǐ, shuǐ huàn yì shén.
時帝從居敬言,罷老黃河議,而季馴抵官,言:「親集故道,故老言『銅幫鐵底』,當開,但歲儉費繁,未能遽行。」又言:「黃水濁而強,汶、泗清且弱,交會茶城。伏秋黃水發,則倒灌人漕,沙停而淤,勢所必至。然黃水一落,漕即從之,沙隨水去,不浚自通,縱有淺阻,不過旬日。往時建古洪、內華二閘,黃漲則閉閘以遏濁流,黃退則啟閘以縱泉水。近者居敬復增建鎮口閘,去河愈近,則吐納愈易。但當嚴閘禁如清江浦三閘之法,則河渠永賴矣。」帝方委季馴,即從其言,罷故道之議。未幾,水患益甚。
shí qī nián liù yuè, huáng shuǐ bào zhǎng, jué shòu yī kǒu yuè dī, màn lǐ jǐng gāo kǒu xīn dī, chōng rù xià zhèn nèi hé, huài tián lú, méi rén mín wú suàn. shí yuè, jué kǒu sāi. shí bā nián, dà yì, xú zhōu shuǐ jī chéng zhōng zhě yú nián. zhòng yì qiān chéng gǎi hé. jì xún jùn kuí shān zhī hé yǐ tōng zhī, qǐ sū bó hú zhì xiǎo hé kǒu, jī shuǐ nǎi xiāo. shí jiǔ nián jiǔ yuè, sì zhōu dà shuǐ, zhōu zhì yān sān chǐ, jū mín chén nì shí jiǔ, jìn jí zǔ líng. ér shān yáng fù hé jué, jiāng dū shào bó yòu yīn hú shuǐ xià zhù, tián lú jìn shāng. gōng bù shàng shū céng tóng hēng shàng qí shì, yì zhě fēn qǐ. nǎi mìng gōng kē gěi shì zhōng zhāng zhēn guān wǎng sì zhōu kān shì shuǐ shì, ér cóng gěi shì zhōng yáng qí xiū yán, fàng jì xún guī, yòng shū yīng lóng wèi gōng bù shàng shū zǒng dū hé dào.
十七年六月,黃水暴漲,決獸醫口月堤,漫李景高口新堤,沖入夏鎮內河,壞田廬,沒人民無算。十月,決口塞。十八年,大溢,徐州水積城中者逾年。眾議遷城改河。季馴浚魁山支河以通之,起蘇伯湖至小河口,積水乃消。十九年九月,泗州大水,州治淹三尺,居民沉溺十九,浸及祖陵。而山陽復河決,江都、邵伯又因湖水下注,田廬浸傷。工部尚書曾同亨上其事,議者紛起。乃命工科給事中張貞觀往泗州勘視水勢,而從給事中楊其休言,放季馴歸,用舒應龍為工部尚書總督河道。
èr shí nián sān yuè, jì xún jiāng qù, tiáo shàng biàn huò zhě liù shì, lì yán hé bù liǎng xíng, xīn hé bù dāng kāi, zhī qú bù dāng jùn. yòu zhe shū yuē hé fáng yī lǎn, dà zhǐ zài zhú dī zhàng hé, shù shuǐ guī cáo zhú yàn zhàng huái, bī huái zhù huáng. yǐ qīng shuā zhuó, shā suí shuǐ qù. hé zé liú jí, jí zé dàng dí ér hé shēn fēn zé liú huǎn, huǎn zé tíng zhì ér shā jī. shàng liú jì jí, zé hǎi kǒu zì pì ér wú dài yú kāi. qí zhì dī zhī fǎ, yǒu lǚ dī yǐ shù qí liú, yǒu yáo dī yǐ kuān qí shì, yǒu gǔn shuǐ bà yǐ xiè qí nù. fǎ shén xiáng, yán shén biàn. rán dāng shì shí, shuǐ shì héng kuì, xú sì huái yáng jiān wú suì bù shòu huàn, zǔ líng bèi shuǐ. jì xún wèi dāng zì xiāo, yǐ ér bù yàn. yú shì jì xún yán qū, ér fēn huáng dǎo huái zhī yì yóu cǐ qǐ yǐ.
二十年三月,季馴將去,條上辨惑者六事,力言河不兩行,新河不當開,支渠不當浚。又著書曰河防一覽,大旨在築堤障河,束水歸漕;築堰障淮,逼淮注黃。以清刷濁,沙隨水去。合則流急,急則蕩滌而河深;分則流緩,緩則停滯而沙積。上流既急,則海口自辟而無待於開。其治堤之法,有縷堤以束其流,有遙堤以寬其勢,有滾水壩以泄其怒。法甚詳,言甚辯。然當是時,水勢橫潰,徐、泗、淮、揚間無歲不受患,祖陵被水。季馴謂當自消,已而不驗。於是季馴言詘,而分黃導淮之議由此起矣。
zhēn guān dǐ sì zhōu yán: chén yè zǔ líng, jiàn sì chéng rú shuǐ shàng fú yú, yú zhōng zhī shuǐ fù mǎn. zǔ líng zì shén lù zhì sān qiáo dan chi, wú yī bù bèi shuǐ. qiě gāo yàn wēi rú lěi luǎn, yòu gāo bǎo yǐn huò yě. jīn yù xiè huái, dāng yǐ pì hǎi kǒu jī shā wèi dì yī yì. rán xiè huái bù ruò shā huáng, ér shā huáng yú huái liú zhī jì hé, bù ruò shā yú wèi hé. dàn shā yú jì hé zhě yǔ yùn wú fáng, shā yú wèi hé zhě yǔ yùn shāo ài. bié biāo běn, jiū lì hài, bì dāng shā yú wèi hé zhī xiān. zhì yú guǎng rù hǎi zhī tú, zé zì bào jiā kǒu huáng jiā yíng zhì yú gōu jīn chéng zuǒ yòu, dì shì pō xià, shì dāng yīn ér lì dǎo zhī. zhēn guān yòu huì yīng lóng jí zǒng cáo chén yú bì děng yán: huái huáng tóng qū zhě wéi hǎi, ér huái zhī yóu huáng dá hǎi zhě wéi qīng kǒu. zì hǎi shā kāi jùn wú qī, yīn ér hé shēn rì gāo zì hé liú dào guàn wú yǐ, yīn ér qīng kǒu rì sāi. yǐ zhì huái shuǐ shàng jìn zǔ líng, màn jí gāo bǎo, ér xìng tài yùn dī yì chōng jué yǐ. jīn yì pì qīng kǒu shā, qiě fēn huáng hé zhī liú yú qīng kǒu shàng liú shí lǐ dì, qù kǒu bù yuǎn, bù zhì wèi yùn dào gěng. fēn yú shàng, fù hé yú xià, zé chōng hǎi zhī lì zhuān. hé bì yú cǎo wān zhī xià, kǒng qí fù chōng zhèng hé, wèi huái chéng huàn yě. sāi bào jiā kǒu huáng jiā yíng èr jué, kǒng héng chōng xīn hé, sàn yì wú guī. liǎng àn jù dī, zé dōng běi qīng shù hǎi ān wā xià dì bù yú kuì jué. jì fèi fán sān shí liù wàn yǒu qí. ruò hǎi kǒu zhī sāi, zé cháo xī mò kuī qí yá, nán shī běn chā. wéi huái huáng hé liú dōng xià, hé shēn dí ér jiàn shēn, hǎi kǒu shuā ér jiàn pì, yì shì lǐ zhī kě bì zhě. dì xī cóng qí qǐng. nǎi yì yú qīng kǒu shàng liú běi àn, kāi yāo pù zhī hé dá yú cǎo wān.
貞觀抵泗州言:「臣謁祖陵,見泗城如水上浮盂,盂中之水復滿。祖陵自神路至三橋、丹墀,無一不被水。且高堰危如累卵,又高、寶隱禍也。今欲泄淮,當以辟海口積沙為第一義。然泄淮不若殺黃,而殺黃於淮流之既合,不若殺於未合。但殺於既合者與運無妨,殺於未合者與運稍礙。別標本,究利害,必當殺於未合之先。至於廣入海之途,則自鮑家口、黃家營至魚溝、金城左右,地勢頗下,似當因而利導之。」貞觀又會應龍及總漕陳於陛等言:「淮、黃同趨者惟海,而淮之由黃達海者惟清口。自海沙開浚無期,因而河身日高;自河流倒灌無已,因而清口日塞。以致淮水上浸祖陵,漫及高、寶,而興、泰運堤亦衝決矣。今議辟清口沙,且分黃河之流於清口上流十里地,去口不遠,不至為運道梗。分於上,複合於下,則沖海之力專。合必於草灣之下,恐其復沖正河,為淮城患也。塞鮑家口、黃家營二決,恐橫衝新河,散溢無歸。兩岸俱堤,則東北清、沭、海、安窪下地不虞潰決。計費凡三十六萬有奇。若海口之塞,則潮汐莫窺其涯,難施畚鍤。惟淮、黃合流東下,河身滌而漸深,海口刷而漸辟,亦事理之可必者。」帝悉從其請。乃議於清口上流北岸,開腰鋪支河達於草灣。
jì ér huái shuǐ zì jué zhāng fú dī. zhí lì xún àn péng yīng cān yán: zǔ líng dù kě wú yú, qiě fāng dōng bèi wō jǐng, yí zàn tíng hé gōng. bù yì lìng hé chén shú jì. yīng lóng zhēn guān yán: wèi zǔ líng jiǔ yuǎn jì, zhī hé shí bì bù róng yǐ zhī gōng, qǐng hòu míng chūn wō jǐng níng xī jǔ xíng. qí shì suì qǐn.
既而淮水自決張福堤。直隸巡按彭應參言:「祖陵度可無虞,且方東備倭警,宜暫停河工。」部議令河臣熟計。應龍、貞觀言:「為祖陵久遠計,支河實必不容已之工,請候明春倭警寧息舉行。」其事遂寢。
èr shí yī nián chūn, zhēn guān bào mìng, yì kāi guī xú dá xiǎo hé kǒu, yǐ jiù xú pī zhī yì dǎo zhuó hé rù xiǎo fú qiáo gù dào, yǐ shū zhèn kǒu zhī huàn. xià zǒng hé huì guān jí yì, wèi dìng. wǔ yuè, dà yǔ, hé jué dān xiàn huáng gù kǒu, yī yóu xú zhōu chū xiǎo fú qiáo, yī yóu jiù hé dá zhèn kǒu zhá. pī chéng xiàn shuǐ zhōng, gāo bǎo zhū hú dī jué kǒu wú suàn. míng nián, hú dī jǐn zhú sāi, ér huáng shuǐ dà zhǎng, qīng kǒu shā diàn, huái shuǐ bù néng dōng xià, yú shì xié shàng yuán fù líng zhū hú yǔ shān xī zhī shuǐ, bào jìn zǔ líng, sì chéng yān méi. èr shí sān nián, yòu jué gāo yóu zhōng dī jí gāo jiā yàn gāo liáng jiàn, ér shuǐ huàn yì jí yǐ.
二十一年春,貞觀報命,議開歸、徐達小河口,以救徐、邳之溢;導濁河入小浮橋故道,以紓鎮口之患。下總河會官集議,未定。五月,大雨,河決單縣黃堌口,一由徐州出小浮橋,一由舊河達鎮口閘。邳城陷水中,高、寶諸湖堤決口無算。明年,湖堤盡築塞,而黃水大漲,清口沙墊,淮水不能東下,於是挾上源阜陵諸湖與山溪之水,暴浸祖陵,泗城淹沒。二十三年,又決高郵中堤及高家堰、高良澗,而水患益急矣。
xiān shì, yù shǐ chén bāng kē yán: gù dī shù shuǐ wèi shōu shuā shā zhī lì, ér fǎn zhì chōng jué. fǎ dāng yòng jùn, qí fāng yǒu sān. dōng chūn shuǐ hé, lìng yán hé qiǎn fū chéng shí lāo qiǎn, zé shā bù tíng ér qù, yī yě. guān mín chuán wǎng lái, chuán wěi xī xì bǎ lí, chéng fēng sōu dí, zé shā bù níng ér qù, èr yě. fǎng shuǐ mó shuǐ duì zhī fǎ, zhì wèi mù jī, chéng shuǐ gǔn dàng, zé shā bù liú ér qù, sān yě. zhì huái bì bù kě bù huì huáng, gù gāo yàn duàn bù kě qì. hú yì bì shāng dī, gù zhōu jiā qiáo kuì chù duàn bù kě kāi. yǐ qì zhī dào bì yū mǎn, gù lǎo huáng hé cǎo wān děng chù duàn bù kě. shū xià suǒ sī yì. hù bù láng zhōng huá cún lǐ zé qǐng fù huáng hé gù dào, bìng jùn cǎo wān. ér shì shí yāo pù yóu wèi kāi, gōng bù shì láng shěn jié fǔ yán: fù huáng hé wèi kě qīng yì, zhì zhū cè jiē dì bǔ piān jiù bì ér yǐ, yí gài tíng bà. nǎi zhào yīng lóng hái gōng bù, shí èr shí èr nián jiǔ yuè yě.
先是,御史陳邦科言:「固堤束水未收刷沙之利,而反致衝決。法當用浚,其方有三。冬春水涸,令沿河淺夫乘時撈淺,則沙不停而去,一也。官民船往來,船尾悉系鈀犁,乘風搜滌,則沙不寧而去,二也。仿水磨、水碓之法,置為木機,乘水滾盪,則沙不留而去,三也。至淮必不可不會黃,故高堰斷不可棄。湖溢必傷堤,故周家橋潰處斷不可開。已棄之道必淤滿,故老黃河、草灣等處斷不可。」疏下所司議。戶部郎中華存禮則請復黃河故道,並浚草灣。而是時腰鋪猶未開,工部侍郎沈節甫言:「復黃河未可輕議,至諸策皆第補偏救弊而已,宜概停罷。」乃召應龍還工部,時二十二年九月也。
jì ér gěi shì zhōng wú yīng míng yán: xiān yīn huáng hé qiān xǐ wú cháng, shè yáo lǚ èr dī shù shuǐ guī cáo, jí shuǐ guò shā tíng, hé shēn rì gāo, xú pī yǐ xià jū mín jǐn zài shuǐ dǐ. jīn qīng kǒu wài zé huáng liú zǔ è, qīng kǒu nèi zé yū shā héng jié, qiáng hé héng guàn shàng liú yuē bǎi lǐ xǔ, huái shuǐ jǐn chū shā shàng zhī fú liú, ér zhū xù yú xū sì zhě suì wèi zǔ líng huàn yǐ. zhāng zhēn guān suǒ yì yāo pù zhī hé guī zhī cǎo wān, huò cóng qīng hé nán àn bié kāi xiǎo hé zhì luò jiā yíng mǎ chǎng děng dì, chū huì dà hé, jiàn zhá qǐ bì, yī yù yùn qiǎn, jí xíng cǐ hé, yì cè zhī biàn zhě. zhì zhì sì shuǐ, zé yǒu yì kāi lǎo zi shān, yǐn huái shuǐ rù jiāng zhě. yí zhì zhá yǐ shí qǐ bì, chāi zhāng fú dī ér dī qīng kǒu, shǐ hé shuǐ wú nán xiàng. bù yì xià hé cáo zhū chén huì kān. zhí lì xún àn niú yīng yuán yīn yè zǔ líng, mù jī hé huàn, huì tú yǐ jìn, yīn shàng shū yán:
既而給事中吳應明言:「先因黃河遷徙無常,設遙、縷二堤束水歸漕,及水過沙停,河身日高,徐、邳以下居民盡在水底。今清口外則黃流阻遏,清口內則淤沙橫截,強河橫灌上流約百里許,淮水僅出沙上之浮流,而瀦蓄於盱、泗者遂為祖陵患矣。張貞觀所議腰鋪支河歸之草灣,或從清河南岸別開小河至駱家營、馬廠等地,出會大河,建閘啟閉,一遇運淺,即行此河,亦策之便者。」至治泗水,則有議開老子山,引淮水入江者。宜置閘以時啟閉,拆張福堤而堤清口,使河水無南向。部議下河漕諸臣會勘。直隸巡按牛應元因謁祖陵,目擊河患,繪圖以進,因上疏言:
huáng gāo huái yōng, qǐ yú jiā jìng mò nián hé chén záo xú lǚ èr hóng jù shí, ér shā rì tíng, hé shēn rì gāo, kuì jué yóu cǐ qǐ. dāng shì zhě jì wú fù zhī, liǎng àn zhú zhǎng dī yǐ shù, yuē lǚ dī. lǚ dī fù jué, gèng yú shù lǐ wài zhú zhòng dī yǐ fáng, yuē yáo dī. suī suì jué suì bǔ, ér mò kě shuí hé yǐ.
「黃高淮壅,起於嘉靖末年河臣鑿徐、呂二洪巨石,而沙日停,河身日高,潰決由此起。當事者計無復之,兩岸築長堤以束,曰縷堤。縷堤複決,更於數里外築重堤以防,曰遙堤。雖歲決歲補,而莫可誰何矣。
huáng huái jiāo huì, běn zì qīng hé běi èr shí lǐ luò jiā yíng, zhé ér dōng zhì dà hé kǒu huì huái, suǒ chēng lǎo huáng hé shì yě. chén xuān yǐ qí yū qū, cóng luò jiā yíng kāi yī zhī hé, wèi jiàn jīn hé dào, ér lǎo huáng hé yū yǐ. wàn lì jiān, fù kāi cǎo wān zhī hé, huáng shě gù dào ér qū, yǐ zhì qīng kǒu jiāo huì zhī dì, èr shuǐ xiàng chí, huái bù shèng huáng, zé cuàn rù gè zhá kǒu, huái ān shì mín yú gè zhá kǒu zhú yī tǔ gěng yǐ fáng zhī. sì hòu huáng huái bào zhǎng, shuǐ tuì shā tíng, qīng kǒu suì yū, jīn chēng mén xiàn shā shì yě. dāng shì zhě bù sī tiāo mén xiàn shā, nǎi bàng tǔ gěng zhú gāo yàn, héng gèn liù shí lǐ, zhì quán huái zhèng liú zhī kǒu bù shì, fù jiāng cóng páng rù huáng zhī zhāng fú kǒu yī bìng zhú dī sāi zhī, suì dào liú ér wèi sì líng huàn yǐ. qián suì, kē chén zhēn guān yì pì mén xiàn shā, cái zhāng fú dī, qí suǒ chóng yòu zài zhī hé yāo pù zhī kāi.
黃、淮交會,本自清河北二十里駱家營,折而東至大河口會淮,所稱老黃河是也。陳瑄以其迂曲,從駱家營開一支河,為見今河道,而老黃河淤矣。萬曆間,復開草灣支河,黃舍故道而趨,以致清口交會之地,二水相持,淮不勝黃,則竄入各閘口,淮安士民於各閘口築一土埂以防之。嗣後黃、淮暴漲,水退沙停,清口遂淤,今稱門限沙是也。當事者不思挑門限沙,乃傍土埂築高堰,橫亘六十里,置全淮正流之口不事,復將從旁入黃之張福口一併築堤塞之,遂倒流而為泗陵患矣。前歲,科臣貞觀議辟門限沙,裁張福堤,其所重又在支河腰鋪之開。
zǒng zhī, quán kǒu yū shā wèi jǐn tiāo pì, jí yāo pù gōng chéng, huái shuǐ wèi néng chū yě, kuàng xià liú bào wáng zhū kǒu yǐ jué, nán yǐ shī gōng. qǐ ruò fù huáng hé gù dào, jǐn pì qīng kǒu yū shā zhī wèi yào hū? qiě shū shàng liú, bù ruò kē chén yīng míng suǒ yì, jiù cǎo wān xià liú jùn zhū jué kǒu, bǐ yóu ān dōng guī wǔ gǎng, huò yú zhōu jiā qiáo liàng wèi shū tōng, ér jí sāi huáng gù kǒu, tiāo xiāo dàng qú dào, jùn fú lí qiǎn zǔ. zhì sù qiān xiǎo hé wèi huái shuǐ rù huáng zhèng lù, jí yí tiāo pì, shǐ yǒu suǒ guī.
總之,全口淤沙未盡挑辟,即腰鋪工成,淮水未能出也,況下流鮑、王諸口已決,難以施工。豈若復黃河故道,盡辟清口淤沙之為要乎?且疏上流,不若科臣應明所議,就草灣下流浚諸決口,俾由安東歸五港,或於周家橋量為疏通,而急塞黃堌口,挑蕭、碭渠道,浚符離淺阻。至宿遷小河為淮水入黃正路,急宜挑辟,使有所歸。」
yīng lóng yán: zhāng fú dī yǐ jué bǎi yú zhàng, qīng kǒu fāng tiāo shā, ér yāo pù zhī kāi yóu bù kě fèi. gōng bù shì láng chén sī xiào yīn yán: lǎo huáng hé zì sān yì zhèn zhì yè jiā chōng jǐn bā qiān yú zhàng, hé xíng shàng cún. yí jí kāi jùn, zé hé fēn wèi èr, yī cóng gù dào dǐ yán jiā hé rù hǎi, yī cóng qīng kǒu huì huái, huàn dāng zì mǐ. qǐng qiǎn fēng lì kē chén yī rén, yǔ hé cáo zhū chén dìng huà yī zhī jì. nǎi mìng lǐ kē gěi shì zhōng zhāng qǐ chéng wǎng kān. ér yǐ shuǐ huàn lěi nián, qì wú chéng huà, qiān yán mí fèi, bà yīng lóng zhí wèi mín, cháng jū jìng zhāng zhēn guān péng yīng cān děng jiē qiǎn zé yǒu chà.
應龍言:「張福堤已決百餘丈,清口方挑沙,而腰鋪之開尤不可廢。」工部侍郎沈思孝因言:「老黃河自三義鎮至葉家沖僅八千餘丈,河形尚存。宜亟開浚,則河分為二,一從故道抵顏家河入海,一從清口會淮,患當自弭。請遣風力科臣一人,與河漕諸臣定畫一之計。」乃命禮科給事中張企程往勘。而以水患累年,迄無成畫,遷延糜費,罷應龍職為民,常居敬、張貞觀、彭應參等皆譴責有差。
yù shǐ gāo jǔ qǐng shū zhōu jiā qiáo, cái zhāng fú dī, pì mén xiàn shā, jiàn gǔn shuǐ shí bà yú zhōu jiā qiáo dà xiǎo jiàn kǒu wǔ jiā dūn lǜ yáng gōu shàng xià, ér bà wài jùn hé zhú àn, shǐ xíng dì zhōng. gǎi táng gěng shí èr zhá wèi bà, guàn zhá wài shí èr hé, yǐ pì rù hǎi zhī lù. jùn máng dào hé, qiě duō jiàn bīn jiāng shuǐ zhá, yǐ guǎng rù jiāng zhī tú. rán hǎi kǒu rì yōng, zé hé shā rì jī, hé shēn rì gāo, ér huái yì bù néng ān liú. yǒu guàn kǒu zhě, shì zhū kǒu pō dà, ér jìn rì suǒ jué jiǎng jiā bào jiā bì jiā sān kǒu zhí yǔ xiāng shè, yí tiāo jùn chéng hé, bǐ yóu cǐ rù hǎi. gōng bù zhǔ shì fán zhào chéng yì yì pì hǎi kǒu, ér yán: jiù hǎi kǒu jué bù kě jùn, dāng zì bào jiā yíng zhì wǔ gǎng kǒu tiāo jùn chéng hé, lìng cóng guàn kǒu rù hǎi. jù xià gōng bù. qǐng bìng wěi qǐ chéng kān yì.
御史高舉請「疏周家橋,裁張福堤,辟門限沙,建滾水石壩於周家橋、大小澗口、武家墩、綠楊溝上下,而壩外浚河築岸,使行地中。改塘埂十二閘為壩,灌閘外十二河,以辟入海之路。浚芒稻河,且多建濱江水閘,以廣入江之途。然海口日壅,則河沙日積,河身日高,而淮亦不能安流。有灌口者,視諸口頗大,而近日所決蔣家、鮑家、畀家三口直與相射,宜挑浚成河,俾由此入海。」工部主事樊兆程亦議辟海口,而言:「舊海口決不可浚,當自鮑家營至五港口挑浚成河,令從灌口入海。」俱下工部。請並委企程勘議。
shì shí, zǒng hé gōng bù shàng shū yáng yī kuí bèi lùn, qǐ bà, yīn yán: qīng kǒu yí jùn, huáng hé gù dào yí fù, gāo yàn bù bì xiū, shí dī bù bì qì, jiǎn shuǐ zhá bà bù bì yòng. dì bù yǔn cí, ér zhào yǐ jǐn xīn rèn shì. yù shǐ xià zhī chén zé yán: hǎi kǒu shā bù kě pī, cǎo wān hé bù bì jùn, yāo pù xīn hé sì shí lǐ bù bì kāi, yún tī guān bù bì pì, wéi dāng jí kāi gāo yàn, yǐ jiù zǔ líng. qiě yán: lì nián yǐ lái, gāo liáng jiàn tǔ dī měi yù fú qiū jí chōng jué, dà jiàn kǒu shí dī měi yù xiōng yǒng jí bēng kuì. shì gāo yàn zài, wèi gāo bǎo zhī lì xiǎo ér gāo yàn jué, zé wèi gāo bǎo zhī hài dà yě. shú ruò míng yì ér míng kāi zhī, shǐ zhī qū bì hū? gěi shì zhōng huáng yùn tài zé yòu yán: huáng hé xià liú wèi xiè, ér jù kāi gāo yàn zhōu qiáo yǐ xiè huái shuǐ, zé huái liú nán xià, huáng bì chéng zhī, gāo bǎo jiān jǐn wèi zhǎo, ér yùn dào yuè hé bì chōng jué yǐ. bù rú jùn wǔ gǎng kǒu, dá guàn kǒu mén, yǐ rù yú hǎi zhī wèi de yě. zhào bìng xíng kān yì.
是時,總河工部尚書楊一魁被論,乞罷,因言:「清口宜浚,黃河故道宜復,高堰不必修,石堤不必砌,減水閘壩不必用。」帝不允辭,而詔以盡心任事。御史夏之臣則言:「海口沙不可劈,草灣河不必浚,腰鋪新河四十里不必開,雲梯關不必辟,惟當急開高堰,以救祖陵。」且言:「歷年以來,高良澗土堤每遇伏秋即衝決,大澗口石堤每遇洶湧即崩潰。是高堰在,為高、寶之利小;而高堰決,則為高、寶之害大也。孰若明議而明開之,使知趨避乎?」給事中黃運泰則又言:「黃河下流未泄,而遽開高堰、周橋以泄淮水,則淮流南下,黃必乘之,高、寶間盡為沼,而運道月河必衝決矣。不如浚五港口,達灌口門,以入於海之為得也。」詔並行勘議。
qǐ chéng nǎi shàng yán: qián cǐ hé bù wèi líng huàn, zì lóng qìng mò nián gāo bǎo huái yáng gào jí, dāng shì niǔ yú mù qián, qīng kǒu jì yū, yòu zhú gāo yàn yǐ è zhī, dī zhāng fú yǐ shù zhī, zhàng quán huái zhī shuǐ yǔ huáng jiǎo shèng, bù yú qí shì bù dí yě. dài hòu zhòu shí jiā zhú, yīn sāi yù jiān, jǔ qī shí èr xī zhī shuǐ huì yú sì zhě, jǐn liú shù zhàng yī kǒu chū zhī, chū zhě shén yī, tíng zhě shén jiǔ. hé shēn rì gāo, liú rì yōng, huái rì yì bù dé chū, ér zhū xù rì yì shēn, ān dé bù dǎo liú páng yì wèi sì líng huàn hū? jīn yì shū huái yǐ ān líng, shū huáng yǐ dǎo huái zhě, yán rén rén shū. ér wèi gāo yàn dāng jué zhě, chén yǐ wèi píng hàn huái yáng, dài bù kě shǎo. mò ruò yú qí nán wǔ shí lǐ kāi zhōu jiā qiáo zhù cǎo zi hú, dà jiā kāi jùn, yī yóu jīn jiā wān rù máng dào hé zhù zhī jiāng, yī yóu zi yīng gōu rù guǎng yáng hú dá zhī hǎi, zé huái shuǐ shàng liú bàn yǒu xuān xiè yǐ. yú qí běi shí wǔ lǐ kāi wǔ jiā dūn, zhù yǒng jì hé, yóu yáo wān zhá chū kǒu zhí dá jīng hé, cóng shè yáng hú rù hǎi, zé huái shuǐ xià liú bàn yǒu guī sù yǐ. cǐ jí jiù zǔ líng dì yī yì yě. huì shì shí, zǔ líng jī shuǐ shāo tuì, yī kuí yǐ wén, dì dà yuè, réng yù zhū chén jí xié yì xuān xiè.
企程乃上言:「前此河不為陵患,自隆慶末年高、寶、淮、揚告急,當事狃於目前,清口既淤,又築高堰以遏之,堤張福以束之,障全淮之水與黃角勝,不虞其勢不敵也。迨後甃石加築,堙塞愈堅,舉七十二溪之水匯於泗者,僅留數丈一口出之,出者什一,停者什九。河身日高,流日壅,淮日益不得出,而瀦蓄日益深,安得不倒流旁溢為泗陵患乎?今議疏淮以安陵,疏黃以導淮者,言人人殊。而謂高堰當決者,臣以為屏翰淮、揚,殆不可少。莫若於其南五十里開周家橋注草子湖,大加開浚,一由金家灣入芒稻河注之江,一由子嬰溝入廣洋湖達之海,則淮水上流半有宣洩矣。於其北十五里開武家墩,注永濟河,由窯灣閘出口直達涇河,從射陽湖入海,則淮水下流半有歸宿矣。此急救祖陵第一義也。」會是時,祖陵積水稍退,一魁以聞,帝大悅,仍諭諸臣急協議宣洩。
yú shì qǐ chéng yī kuí gòng yì yù fēn shā huáng liú yǐ zòng huái, bié shū hǎi kǒu yǐ dǎo huáng. ér dū cáo shàng shū chǔ fū zé yǐ jiāng běi suì jìn, mín bù kān dà yì, yù xiān xiè huái ér xú yì fēn huáng. yù shǐ yīng yuán shé zhōng qí shuō, yán: dǎo huái shì biàn ér gōng yì, fēn huáng gōng dà ér lì yuǎn. gù hé chén suǒ qǐng yì dì liù shí bā wàn jīn, guó jiā yì hé jìn yú cǐ? yù shǐ chén kuǐ cháng lìng bǎo yīng, lǜ zhōu jiā qiáo jì kāi, zé yǐ gāo yóu shào bó wèi hè, yùn dào mín chǎn yán chǎng jiāo shòu qí hài, shàng shū zhēng zhī, yǔ shén jī, dà zhǐ fēn huáng wèi xiān, ér huái bù bì shēn zhì. qiě yù duō kāi rù hǎi zhī lù, lìng gāo bǎo zhū hú zhī shuǐ jiē dōng, ér hòu zhōu jiā qiáo wǔ jiā dūn zhī shuǐ kě zhù. ér huái ān zhī fǔ mǎ huà lóng fù jìn fēn huáng wǔ nán zhī shuō. yǐng zhōu bīng bèi dào lǐ hóng dào yòu wèi yí kāi gāo yàn. fū suì jù yǐ shàng wén. gěi shì zhōng lín xī chūn bó zhī, yán: huái yóu xī rì zhī huái, ér hé fēi xī rì zhī hé, xiān shì hé shēn wèi gāo, ér huái shàng ān liú, jīn zé hé shēn jì gāo, ér huái shòu dào guàn, cǐ dǎo huái gù yǐ wèi huái, fēn huáng yì yǐ wèi huái. gōng bù nǎi fù zòu yún: xiān yì kāi yāo pù zhī hé yǐ fēn huáng liú, yǐ wō jǐng zāi shāng tíng qǐn, suì yí jīn rì zhī huàn. jīn huáng jiā bà fēn huáng zhī gōng ruò fù jǔ gé, huái yōng wèi hài, shuí zhí qí jiù? qǐng lìng zhì hé zhū chén dǎo huái fēn huáng, jí xíng xìng jǔ. bào kě.
於是企程、一魁共議欲分殺黃流以縱淮,別疏海口以導黃。而督漕尚書褚鈇則以江北歲祲,民不堪大役,欲先泄淮而徐議分黃。御史應元折衷其說,言:「導淮勢便而功易,分黃功大而利遠。顧河臣所請亦第六十八萬金,國家亦何靳於此?」御史陳煃嘗令寶應,慮周家橋既開,則以高郵、邵伯為壑,運道、民產、鹽場交受其害,上疏爭之,語甚激,大旨分黃為先,而淮不必深治。且欲多開入海之路,令高、寶諸湖之水皆東,而後周家橋、武家墩之水可注。而淮安知府馬化龍復進分黃五難之說。潁州兵備道李弘道又謂宜開高堰。鈇遂據以上聞。給事中林熙春駁之,言:「淮猶昔日之淮,而河非昔日之河,先是河身未高,而淮尚安流,今則河身既高,而淮受倒灌,此導淮固以為淮,分黃亦以為淮。」工部乃覆奏云:「先議開腰鋪支河以分黃流,以倭儆、災傷停寢,遂貽今日之患。今黃家壩分黃之工若復沮格,淮壅為害,誰職其咎?請令治河諸臣導淮分黃,亟行興舉。」報可。
èr shí sì nián bā yuè, yī kuí xìng gōng wèi jùn, fù tiáo shàng fèn huái dǎo huáng shì yí shí shì. shí yuè, hé gōng gào chéng, zhí lì xún àn yù shǐ jiǎng chūn fāng yǐ wén, fù tiáo shàng shàn hòu shì yí shí liù shì. nǎi shǎng lài yī kuí děng yǒu chà. shì yì yě, yì fū èr shí wàn, kāi táo yuán huáng hé bà xīn hé, qǐ huáng jiā zuǐ, zhì ān dōng wǔ gǎng guàn kǒu, zhǎng sān bǎi yú lǐ, fēn xiè huáng shuǐ rù hǎi, yǐ yì huáng qiáng. pì qīng kǒu shā qī lǐ, jiàn wǔ jiā dūn gāo liáng jiàn zhōu jiā qiáo shí zhá, xiè huái shuǐ sān dào rù hǎi, qiě yǐn qí zhī liú rù jiāng. yú shì sì líng shuǐ huàn píng, ér huái yáng ān yǐ.
二十四年八月,一魁興工未竣,復條上分淮導黃事宜十事。十月,河工告成,直隸巡按御史蔣春芳以聞,復條上善後事宜十六事。乃賞賚一魁等有差。是役也,役夫二十萬,開桃源黃河壩新河,起黃家嘴,至安東五港、灌口,長三百餘里,分泄黃水入海,以抑黃強。辟清口沙七里,建武家墩、高良澗、周家橋石閘,泄淮水三道入海,且引其支流入江。於是泗陵水患平,而淮、揚安矣。
rán shì shí yī kuí zhuān lì táo qīng huái sì jiān, ér shàng liú dān xiàn huáng gù kǒu zhī jué, yǐ wèi bù bì sāi. fū jí chūn fāng jiē qǐng sāi zhī. gěi shì zhōng lǐ yīng cè yán: cáo chén zhǔ yùn, hé chén zhǔ gōng, gè zì wèi jiàn. yí zài lìng xī yì. yī kuí yán: huáng gù kǒu yī zhī yóu yú chéng xià yì jiē dàng shān xiāo xiàn sù zhōu zhì sù qiān, chū bái yáng hé, yī xiǎo zhī fēn xiāo xiàn liǎng hé kǒu, chū xú zhōu xiǎo fú qiáo, xiāng jù bù mǎn sì shí lǐ. dāng shū jùn yǔ zhèng hé huì, gèng tōng zhèn kǒu zhá lǐ hú zhī shuǐ, yǔ xiǎo fú qiáo èr shuǐ huì, zé huáng gù kǒu bù bì sāi, ér yùn dào wú zhì yǐ. cóng zhī. yú shì yì jùn xiǎo fú qiáo yí hé kǒu xiǎo hé kǒu yǐ jì xú pī yùn dào, yǐ xiè dàng xiāo màn liú, póu guī rén dī yǐ hù líng qǐn.
然是時一魁專力桃、清、淮、泗間,而上流單縣黃堌口之決,以為不必塞。鈇及春芳皆請塞之。給事中李應策言:「漕臣主運,河臣主工,各自為見。宜再令析議。」一魁言:「黃堌口一支由虞城、夏邑接碭山、蕭縣、宿州至宿遷,出白洋河,一小支分蕭縣兩河口,出徐州小浮橋,相距不滿四十里。當疏浚與正河會,更通鎮口閘里湖之水,與小浮橋二水會,則黃堌口不必塞,而運道無滯矣。」從之。於是議浚小浮橋、沂河口、小河口以濟徐、邳運道,以泄碭、蕭漫流,掊歸仁堤以護陵寢。
shì shí, xú pī fù jiàn qīng sì yùn dào bù lì, fū zhōng yǐ wèi yōu. èr shí wǔ nián zhēng yuè, fù jí yán huáng gù kǒu bù sāi, zé quán hé nán xǐ, hài qiě lì jiàn. yì zhě yì duō kǒng xià niè guī rén, wèi èr líng huàn. sān yuè, xiǎo fú qiáo děng kǒu gōng chuí jùn, yī kuí yán:
是時,徐、邳復見清、泗運道不利,鈇終以為憂。二十五年正月,復極言黃堌口不塞,則全河南徙,害且立見。議者亦多恐下齧歸仁,為二陵患。三月,小浮橋等口工垂竣,一魁言:
yùn dào tōng lì, hé xǐ bù xiāng fáng, yǐ yǒu míng yàn. wéi yì zhě yǐ zǔ líng wèi lǜ, qǐng zhēng wǎng shì zhé zhī. hóng wǔ èr shí sì nián, hé jué yuán wǔ, dōng nán zhì shòu zhōu rù huái. yǒng lè jiǔ nián, hé běi rù yú tái. wèi jǐ fù nán jué, yóu wō hé jīng huái yuǎn rù huái. shí liǎng hé hé liú, lì fèng sì yǐ chū qīng kǒu, wèi wén wèi zǔ líng huàn. zhèng tǒng shí sān nián, hé běi chōng zhāng qiū. jǐng tài zhōng, xú yǒu zhēn sāi zhī, fù yóu wō hé rù huái. hóng zhì èr nián, hé yòu běi chōng, bái áng liú dà xià sāi zhī, fù nán liú, yī yóu zhōng mù zhì yǐng shòu, yī yóu bó zhōu zhì wō hé rù huái, yī yóu sù qiān xiǎo hé kǒu huì sì. quán hé dà shì zòng héng yǐng bó fèng sì jiān, xià yì fú lí suī sù, wèi wén wèi zǔ líng lǜ, yì bù wén dī jí guī rén yě.
「運道通利,河徙不相妨,已有明驗。惟議者以祖陵為慮,請徵往事折之。洪武二十四年,河決原武,東南至壽州入淮。永樂九年,河北入魚台。未幾復南決,由渦河經懷遠入淮。時兩河合流,歷鳳、泗以出清口,未聞為祖陵患。正統十三年,河北沖張秋。景泰中,徐有貞塞之,復由渦河入淮。弘治二年,河又北沖,白昂、劉大夏塞之,復南流,一由中牟至潁、壽,一由亳州至渦河入淮,一由宿遷小河口會泗。全河大勢縱橫潁、亳、鳳、泗間,下溢符離、睢、宿,未聞為祖陵慮,亦不聞堤及歸仁也。
zhèng dé sān nián hòu, hé jiàn běi xǐ, yóu xiǎo fú qiáo fēi yún qiáo gǔ tíng sān dào rù cáo, jǐn qū xú pī, chū èr hóng, yùn dào suī jì, ér fàn yì shí shén. jiā jìng shí yī nián, zhū shang shǐ yǒu wō hé yī zhī zhōng jīng fèng yáng zǔ líng wèi gǎn qīng jǔ zhī shuō. rán dāng shí yóu shí jùn xiáng fú zhī dǒng pén kǒu níng líng zhī wǔ lǐ pù xíng zé zhī sūn jiā dù lán yáng zhī zhào pí zhài, yòu huò jué suī zhōu zhī dì qiū diàn jiè pái kǒu yě jī gāng, níng líng zhī yáng cūn pù, jù rù jiù hé, cóng bó fèng rù huái, nán liú wèi jué, yì hé cháng wèi zǔ líng huàn?
正德三年後,河漸北徙,由小浮橋、飛雲橋、谷亭三道入漕,盡趨徐、邳,出二洪,運道雖濟,而泛溢實甚。嘉靖十一年,朱裳始有渦河一支中經鳳陽祖陵未敢輕舉之說。然當時猶時浚祥符之董盆口、寧陵之五里舖、滎澤之孫家渡、蘭陽之趙皮寨,又或決睢州之地丘店、界牌口、野雞岡,寧陵之楊村鋪,俱入舊河,從亳、鳳入淮,南流未絕,亦何嘗為祖陵患?
jiā jìng èr shí wǔ nián hòu, nán liú gù dào shǐ jǐn sāi, huò yóu qín gōu rù cáo, huò yóu zhuó hé rù cáo. wǔ shí nián lái quán hé jǐn chū xú pī, duó sì rù huái. ér dāng shì zhě fāng rèn kè zuò zhǔ, rì zhú dī ér jiǒng zhī, yǐ zhì hé liú rì yōng, huái bù dí huáng, tuì ér nèi zhū, suì yí xū sì zǔ líng zhī huàn. cǐ shí yóu nèi shuǐ zhī tíng yōng, bù yóu wài shuǐ zhī chōng shè yě. wàn lì qī nián, pān jì xún shǐ lǜ huáng liú dào guàn xiǎo hé bái yáng děng kǒu, xié zhū hé shuǐ chōng shè zǔ líng, nǎi zuò guī rén dī wèi bǎo zhàng jì, fù zhāng dà qí shuō, wèi zǔ líng mìng mài quán lài cǐ dī. xí wén qí shuō zhě, suì yí huáng gù zhī jué, xià niè guī rén, bù zhī huáng gù yī jué, xià liú yì xiè, bì wú shàng guàn zhī yú. kuàng jīn xiǎo hé bù rì jùn gōng, yǐn hé fù guī gù dào, yún guī rén yì yuǎn, xī fán guò jì wèi? bào kě.
嘉靖二十五年後,南流故道始盡塞,或由秦溝入漕,或由濁河入漕。五十年來全河盡出徐、邳,奪泗入淮。而當事者方認客作主,日築堤而窘之,以致河流日壅,淮不敵黃,退而內瀦,遂貽盱、泗祖陵之患。此實由內水之停壅,不由外水之沖射也。萬曆七年,潘季馴始慮黃流倒灌小河、白洋等口,挾諸河水沖射祖陵,乃作歸仁堤為保障計,復張大其說,謂祖陵命脈全賴此堤。習聞其說者,遂疑黃堌之決,下齧歸仁,不知黃堌一決,下流易泄,必無上灌之虞。況今小河不日竣工,引河復歸故道,雲歸仁益遠,奚煩過計為?」報可。
yī kuí jì kāi xiǎo fú qiáo, zhú yì ān shān, jùn xiǎo hé kǒu, yǐn wǔ yí quán jì yùn. jí shì nián sì yuè, hé fù dà jué huáng gù kǒu, yì xià yì yǒng chéng, yóu sù zhōu fǔ lí qiáo chū sù qiān xīn hé kǒu rù dà hé, qí bàn yóu xú zhōu rù jiù hé jì yùn. shàng yuán shuǐ kū, ér yì ān shù shuǐ héng bà fù chōng èr shí yú zhàng, xiǎo fú qiáo shuǐ mài wēi xì, èr hóng gào hé, yùn dào zǔ sè. yī kuí yīn yì tiāo huáng gù kǒu yí shàng sào wān yū zuǐ èr chù, qiě dà tiāo qí xià lǐ jí kǒu běi xià zhuó hé, jiù xiǎo fú qiáo shàng liú shù shí lǐ zhī hé. fù shàng yán: huáng hé nán xuán zhì hán jiā dào pán chà hé dīng jiā zhuāng, jù àn kuò bǎi zhàng, shēn yú èr zhàng, nǎi tóng bāng tiě dǐ gù dào yě. zhì liú jiā wā, shǐ qiáng bàn nán liú, dé shān xī pō yǒng hé hú yǐ wèi hè, chū xī kǒu rù fú lí hé, yì gù dào yě. wéi xú pī yùn dào qiǎn hé, suǒ yǐ shǒu yì kāi xiǎo fú qiáo, zài jiā tiāo pì, bì dà wèi yùn dào zhī lì. nǎi yù zì huáng gù wǎn huí quán hé, bì xū tiāo sì bǎi lǐ yū gāo zhī hé shēn, zhú sān bǎi lǐ nán àn zhī zhǎng dī, bù wéi suǒ fèi bù zī, qiè kǒng hòu huàn wú yǐ. yù shǐ yáng guāng xùn děng yì yì tiāo sào wān zhí qú, zhǎn jì zhuó hé, jí zhú shān xī pō guī rén dī, yǔ yī kuí hé, dú fū yì yì. dì mìng cóng yī kuí yán.
一魁既開小浮橋,築義安山,浚小河口,引武沂泉濟運。及是年四月,河復大決黃堌口,溢夏邑、永城,由宿州府離橋出宿遷新河口入大河,其半由徐州入舊河濟運。上源水枯,而義安束水橫壩復沖二十餘丈,小浮橋水脈微細,二洪告涸,運道阻澀。一魁因議挑黃堌口迤上埽灣、淤嘴二處,且大挑其下李吉口北下濁河,救小浮橋上流數十里之涸。復上言:「黃河南旋至韓家道、盤岔河、丁家莊,俱岸闊百丈,深逾二丈,乃銅幫鐵底故道也。至劉家窪,始強半南流,得山西坡、永涸湖以為壑,出溪口入符離河,亦故道也。惟徐、邳運道淺涸,所以首議開小浮橋,再加挑辟,必大為運道之利。乃欲自黃堌挽回全河,必須挑四百里淤高之河身,築三百里南岸之長堤,不惟所費不貲,竊恐後患無已。」御史楊光訓等亦議挑埽灣直渠,展濟濁河,及築山西坡歸仁堤,與一魁合,獨鈇異議。帝命從一魁言。
yī kuí fù yán: guī rén zài xī běi, sì zhōu zài dōng nán, xiāng jù bǎi jiǔ shí lǐ, zhōng gé zhòng gāng dié zhàng. qiě guī rén zhī běi yǒu bái yáng hé zhū jiā gōu zhōu jiā gōu hú jiā gōu xiǎo hé kǒu xiè rù yùn hé, shì rú jiàn líng, jí wú guī rén, zǔ líng wú zú lǜ. zhuó hé yū diàn, gāo chū dì shàng, cáo dān jiān kuò yī èr bǎi zhàng, shēn èr sān zhàng, shàng bù miǎn héng liú, xú pī jiān jǐn bǎi zhàng, shēn zhǐ zhàng yú, xú xī yǒu qiǎn zhì èr sān chǐ zhě, ér xià yǒng hán jiā dào kǒu zhì fú lí, hé kuò shēn shì cáo dān, bì gāo jiù xià, shuǐ zhī běn xìng, hé liú suǒ qì, zì gǔ nán fù. qiě yùn hé běn jí shān dōng zhū quán, bù zī huáng shuǐ, wéi dāng fǎng zhèng tǒng jiān èr hóng nán běi kǒu jiàn zhá zhī zhì, yú zhèn kǒu zhī xià, dà fú qiáo zhī shàng, lǚ liáng zhī xià hóng, pī zhōu zhī shā fāng, gè jiàn shí zhá, jié xuān wèn sì, ér yǐ xiǎo fú qiáo yí hé kǒu èr shuǐ zhù zhī, gèng yú zhèn kǒu xī zhú bà jié huáng, kāi táng jiā kǒu ér zhù zhī lóng gōu, huì xiǎo fú qiáo rù yùn, yǐ dù guàn yū zhèn kǒu zhī hài, shí wàn quán jì yě. bào kě.
一魁復言:「歸仁在西北,泗州在東南,相距百九十里,中隔重岡疊嶂。且歸仁之北有白洋河、朱家溝、周家溝、胡家溝、小河口泄入運河,勢如建瓴,即無歸仁,祖陵無足慮。濁河淤墊,高出地上,曹、單間闊一二百丈,深二三丈,尚不免橫流,徐、邳間僅百丈,深止丈餘,徐西有淺至二三尺者,而夏、永、韓家道口至符離,河闊深視曹、單,避高就下,水之本性,河流所棄,自古難復。且運河本籍山東諸泉,不資黃水,惟當仿正統間二洪南北口建閘之制,於鎮口之下,大浮橋之上,呂梁之下洪,邳州之沙坊,各建石閘,節宣汶、泗,而以小浮橋、沂河口二水助之,更於鎮口西築壩截黃,開唐家口而注之龍溝,會小浮橋入運,以杜灌淤鎮口之害,實萬全計也。」報可。
èr shí liù nián chūn, cóng yáng guāng xùn děng yì, chè fū, mìng yī kuí jiān guǎn cáo yùn. liù yuè, zhào yī kuí zhǎng bù shì, mìng liú dōng xīng wèi gōng bù shì láng, zǒng lǐ hé cáo.
二十六年春,從楊光訓等議,撤鈇,命一魁兼管漕運。六月,召一魁掌部事,命劉東星為工部侍郎,總理河漕。
èr shí qī nián chūn, dōng xīng shàng yán: hé zì shāng yú ér xià, yóu dīng jiā dào kǒu dǐ hán jiā dào kǒu zhào jiā quān shí jiāng jūn miào liǎng hé kǒu, chū xiǎo fú qiáo xià èr hóng, nǎi jiǎ lǔ gù dào yě. zì yuán jí wǒ cháo xíng zhī shén lì. jiā jìng sān shí qī nián běi xǐ zhuó hé, ér cǐ hé suì yū. pān jì xún yì fù kāi zhī, yǐ gōng fèi hào fán ér zhǐ. jīn hé dōng jué huáng gù, yóu hán jiā dào kǒu zhì zhào jiā quān bǎi yú lǐ, chōng shuā chéng hé, jí jì xún yì fù zhī gù dào yě. yóu zhào jiā quān zhì liǎng hé kǒu, zhí jiē sān xiān tái xīn qú, zhǎng jǐn sì shí lǐ, mù fū wǔ wàn jùn zhī, yú yuè dāng jùn, ér dà tiāo yùn hé, xiǎo tiāo zhuó hé, jù kě jié shěng. wéi lǐ jí kǒu gù dào cháng tiāo fù yū, qù dōng yǐ tiāo shù lǐ, qián gōng nán qì, rán zhì zhèn kǒu sān bǎi lǐ ér yáo, bù ruò zhào jiā quān zhì liǎng hé kǒu sì shí lǐ ér jìn. kuàng dà fú qiáo yǐ jiàn zhá xù wèn sì zhī shuǐ, zé zhèn kǒu jì yùn yì wú jí huáng liú. bào kě. shí yuè, gōng chéng, jiā dōng xīng gōng bù shàng shū, yī kuí jí yú guān shǎng lài yǒu chà.
二十七年春,東星上言:「河自商、虞而下,由丁家道口抵韓家道口、趙家圈、石將軍廟、兩河口,出小浮橋下二洪,乃賈魯故道也。自元及我朝行之甚利。嘉靖三十七年北徙濁河,而此河遂淤。潘季馴議復開之,以工費浩繁而止。今河東決黃堌,由韓家道口至趙家圈百餘里,沖刷成河,即季馴議復之故道也。由趙家圈至兩河口,直接三仙台新渠,長僅四十里,募夫五萬浚之,逾月當竣,而大挑運河,小挑濁河,俱可節省。惟李吉口故道嘗挑復淤,去冬已挑數里,前功難棄,然至鎮口三百里而遙,不若趙家圈至兩河口四十里而近。況大浮橋已建閘蓄汶、泗之水,則鎮口濟運亦無藉黃流。」報可。十月,功成,加東星工部尚書,一魁及餘官賞賚有差。
chū, gěi shì zhōng yáng tíng lán yīn huáng gù zhī jué, qǐng kāi jiā hé, gěi shì zhōng yáng yīng wén yì zhǔ qí shuō. jì ér zhí lì xún àn yù shǐ èr qí fù yán zhī. dōng xīng jì kāi zhào jiā quān, fù cǎi zhòng shuō, záo jiā hé, yǐ dì duō shā shí, gōng wèi jiù ér dōng xīng bìng. hé jì nán xǐ, lǐ jí kǒu yū shui diàn rì gāo, běi liú suì jué, ér zhào jiā quān yì rì jiù yū sè, xú pī jiān sān bǎi lǐ, hé shuǐ chǐ yú, liáng sōu zǔ sè.
初,給事中楊廷蘭因黃堌之決,請開泇河,給事中楊應文亦主其說。既而直隸巡按御史佴祺復言之。東星既開趙家圈,復采眾說,鑿泇河,以地多沙石,工未就而東星病。河既南徙,李吉口淤氵殿日高,北流遂絕,而趙家圈亦日就淤塞,徐、邳間三百里,河水尺餘,糧艘阻塞。
èr shí jiǔ nián qiū, gōng kē gěi shì zhōng zhāng wèn dá shū lùn zhī. huì kāi guī dà shuǐ, hé zhǎng shāng qiū, jué xiāo jiā kǒu, quán hé jǐn nán zhù. hé shēn biàn wèi píng shā, shāng jiǎ zhōu jiāo shā shàng. nán àn méng qiáng sì hū xǐ zhì běi àn, shāng yú duō bèi yān méi, hé shì jǐn qū dōng nán, ér huáng gù duàn liú. hé nán xún fǔ céng rú chūn yǐ wén, yuē: cǐ hé xǐ, fēi jué yě. wèn dá fù yán: xiāo jiā kǒu zài huáng gù shàng liú, wèi yǒu shāng zhōu bù néng xíng yú xiāo jiā kǒu ér néng xíng yú huáng gù yǐ dōng zhě, yùn sōu dà kě lǜ. dì cóng qí yán, fāng mìng dōng xīng kān yì, ér dōng xīng zú yǐ. wèn dá fù yán: yùn dào zhī huài, yī yīn huáng gù kǒu zhī jué, bù zǎo dù sè gèng yīn bìng lì jiā hé, yǐ zhì zhào jiā quān yū sè duàn liú, hé shēn rì gāo, hé shuǐ rì qiǎn, ér xiāo jiā kǒu suì jué, quán hé bēn kuì rù huái, shì jí líng qǐn. dōng xīng yǐ shì, yí jí bǔ hé chén, zǎo dìng zhǎng cè. dà xué shì shěn yī guàn gěi shì zhōng guì yǒu gēn jiē qù jiǎn hé chén.
二十九年秋,工科給事中張問達疏論之。會開、歸大水,河漲商丘,決蕭家口,全河盡南注。河身變為平沙,商賈舟膠沙上。南岸蒙牆寺忽徙置北岸,商、虞多被淹沒,河勢盡趨東南,而黃堌斷流。河南巡撫曾如春以聞,曰:「此河徙,非決也。」問達復言:「蕭家口在黃堌上流,未有商舟不能行於蕭家口而能行於黃堌以東者,運艘大可慮。」帝從其言,方命東星勘議,而東星卒矣。問達復言:「運道之壞,一因黃堌口之決,不早杜塞;更因併力泇河,以致趙家圈淤塞斷流,河身日高,河水日淺,而蕭家口遂決,全河奔潰入淮,勢及陵寢。東星已逝,宜急補河臣,早定長策。」大學士沈一貫、給事中桂有根皆趣簡河臣。
yù shǐ gāo jǔ xiàn sān cè. qǐng jùn huáng gù kǒu yǐ xià jiù hé, yǐn huáng shuǐ zhù zhī dōng, suì sāi huáng gù kǒu, ér è qí nán, qí jiù hé chōng shuā shēn, zé bìng sāi xīn jué zhī kǒu. qí èr zé qǐng kāi jiā hé jí jiāo lái hé, ér yán hé cáo bù yí bìng yú yī rén, dāng xuǎn zé fēn rèn qí shì. jiāng běi xún àn yù shǐ wú chóng lǐ zé qǐng zì méng qiáng sì xī běi huáng hé wān qū zhī suǒ, kāi jùn zhí hé, yǐn shuǐ dōng liú. qiě jùn lǐ jí kǒu zhì jiān chéng jí yū dào sān shí yú lǐ, ér jǐn sāi huáng gù yǐ nán jué kǒu, shǐ hé liú jǐn guī zhèng cáo. gōng bù shàng shū yī kuí zhuó jǔ chóng lǐ zhī yì, yǐ kāi zhí hé sāi huáng gù kǒu jùn yū dào wèi zhèng cè, ér yǐ jiā hé wèi páng cè, jiāo lái wèi bèi cè. dì mìng jí tiāo jiù hé, sāi jué kǒu, qiě jiān tiāo jiā hé yǐ bèi yòng. xià shān dōng fǔ àn kān shì jiāo lái hé.
御史高舉獻三策。請浚黃堌口以下舊河,引黃水注之東,遂塞黃堌口,而遏其南,俟舊河沖刷深,則並塞新決之口。其二則請開泇河及膠萊河,而言河漕不宜並於一人,當選擇分任其事。江北巡按御史吳崇禮則請自蒙牆寺西北黃河灣曲之所,開浚直河,引水東流。且浚李吉口至堅城集淤道三十餘里,而盡塞黃堌以南決口,使河流盡歸正漕。工部尚書一魁酌舉崇禮之議,以開直河、塞黃堌口、浚淤道為正策,而以泇河為旁策,膠萊為備策。帝命急挑舊河,塞決口,且兼挑泇河以備用。下山東撫按勘視膠萊河。
sān shí nián chūn, yī kuí fù hé fǔ rú chūn shū yán: huáng hé shì qū pī sù, qǐng zhú biàn dī zì guī dé zhì líng hóng, yǐ zhàng nán xǐ. qiě shū xiǎo hé kǒu, shǐ huáng liú jǐn guī zhī, zé mí màn zì xiāo, zǔ líng kě wú huàn. dì xǐ nà zhī. yǐ ér yán zhě zài shū gōng yī kuí. dì yǐ yī kuí bù sāi huáng gù kǒu, zhì chōng zǔ líng, chì wèi mín. fù yòng chóng lǐ yì, fēn shè hé cáo èr chén, mìng rú chūn wèi gōng bù shì láng, zǒng lǐ hé dào. rú chūn yì kāi yú chéng wáng jiā kǒu, wǎn quán hé dōng guī, xū fèi liù shí wàn.
三十年春,一魁覆河撫如春疏言:「黃河勢趨邳、宿,請築汴堤自歸德至靈、虹,以障南徙。且疏小河口,使黃流盡歸之,則瀰漫自消,祖陵可無患。」帝喜納之。已而言者再疏攻一魁。帝以一魁不塞黃堌口,致沖祖陵,斥為民。復用崇禮議,分設河漕二臣,命如春為工部侍郎,總理河道。如春議開虞城王家口,挽全河東歸,須費六十萬。
sān shí yī nián chūn, shān dōng xún fǔ huáng kè zuǎn yán: wáng jiā kǒu wèi méng qiáng shàng yuán, shàng liú jì dá, zé xià liú bù kě páng xiè, yí suì sāi méng qiáng kǒu. cóng zhī. shí méng qiáng jué kǒu guǎng bā shí yú zhàng, rú chūn suǒ kāi xīn hé wèi jí qí bàn, sāi ér zhù zhī, lǜ bù rèn shòu. yǒu xiàn cè zhě yán: hé liú jì huí, shì ruò léi tíng, jí qí shì chōng zhī, qiǎn zhě kě shēn yě. rú chūn suì lìng fàng shuǐ, shuǐ jiē ní shā, liú shǎo huǎn, xuán yū. xià sì yuè, shuǐ bào zhǎng, chōng yú dān fēng pèi jiān, rú chūn yǐ yōu zú. nǎi mìng lǐ huà lóng wèi gōng bù shì láng, dài qí rèn.
三十一年春,山東巡撫黃克纘言:「王家口為蒙牆上源,上流既達,則下流不可旁泄,宜遂塞蒙牆口。」從之。時蒙牆決口廣八十餘丈,如春所開新河未及其半,塞而注之,慮不任受。有獻策者言:「河流既回,勢若雷霆,藉其勢沖之,淺者可深也。」如春遂令放水,水皆泥沙,流少緩,旋淤。夏四月,水暴漲,沖魚、單、豐、沛間,如春以憂卒。乃命李化龍為工部侍郎,代其任。
gěi shì zhōng sòng yī hán yán: huáng hé gù dào yǐ fù, líng yùn wú yú. jué kǒu jù nán sāi, yí shēn jùn jiān chéng yǐ shàng qiǎn zǔ, ér zēng zhú xú pī liǎng àn, shǐ xià liú yǒu suǒ róng, zé jiù hé kě sài. gěi shì zhōng mèng chéng jǐ yán: sāi jiù hé jí, ér jùn xīn hé yóu jí. huà lóng fǔ zhì, hé dà jué dān xiàn sū jiā zhuāng jí cáo xiàn lǚ dī, yòu jué pèi xiàn sì pù kǒu tài xíng dī, guàn zhāo yáng hú, rù xià zhèn, héng chōng yùn dào. huà lóng yì kāi jiā hé, shǔ zhī pī zhōu zhí hé, yǐ bì hé xiǎn. gěi shì zhōng hóu qìng yuǎn yīn yán: jiā hé chéng, zé tā gōng kě xú tú, dì wú zòng hé rù huái. huái lì zé hóng zé shuǐ jiǎn, ér líng zì ān yǐ.
給事中宋一韓言:「黃河故道已復,陵、運無虞。決口懼難塞,宜深浚堅城以上淺阻,而增築徐、邳兩岸,使下流有所容,則舊河可塞。」給事中孟成己言:「塞舊河急,而浚新河尤急。」化龍甫至,河大決單縣蘇家莊及曹縣縷堤,又決沛縣四鋪口太行堤,灌昭陽湖,入夏鎮,橫衝運道。化龍議開泇河,屬之邳州直河,以避河險。給事中侯慶遠因言:「泇河成,則他工可徐圖,第毋縱河入淮。淮利則洪澤水減,而陵自安矣。」
sān shí èr nián zhēng yuè, bù fù huà lóng shū, dà lüè yán: hé zì guī dé ér xià, hé yùn rù hǎi, qí lù yǒu sān: yóu lán yáng dào kǎo chéng zhì lǐ jí kǒu, guò jiān chéng jí, rù liù zuò lóu, chū chá chéng ér xiàng xú pī, shì míng zhuó hé, wèi zhōng lù yóu cáo dān jīng fēng pèi, chū fēi yún qiáo, fàn zhāo yáng hú, rù lóng táng, chū qín gōu ér xiàng xú pī, shì míng yín hé, wèi běi lù yóu pān jiā kǒu guò sī jiā dào kǒu, zhì hé jiā dī, jīng fú lí, dào suī níng, rù sù qiān, chū xiǎo hé kǒu rù yùn, shì míng fú lí hé, wèi nán lù. nán lù jìn líng, běi lù jìn yùn, wéi zhōng lù jì yuǎn yú líng, qiě kě jì yùn, qián hé chén xìng yì wèi jùn, ér hé xíng shàng zài. yīn zòu kāi jiā yǒu liù shàn. dì cóng qí yì.
三十二年正月,部覆化龍疏,大略言:「河自歸德而下,合運入海,其路有三:由蘭陽道考城至李吉口,過堅城集,入六座樓,出茶城而向徐、邳,是名濁河,為中路;由曹、單經豐、沛,出飛雲橋,泛昭陽湖,入龍塘,出秦溝而向徐、邳,是名銀河,為北路;由潘家口過司家道口,至何家堤,經符離,道睢寧,入宿遷,出小河口入運,是名符離河,為南路。南路近陵,北路近運,惟中路既遠於陵,且可濟運,前河臣興役未竣,而河形尚在。」因奏開泇有六善。帝從其議。
gōng bù shàng shū yáo jì kě yán: huáng hé chōng xǐ, hé chén yì yú jiān chéng jí yǐ shàng kāi qú yǐn hé, shǐ xià liú shū tōng, fù fēn liù zuò lóu yuàn jiā lóu èr lù shā qí shuǐ shì, jì kě yí fēng pèi zhī huàn, yòu bù zhì zhǎo dàng shān zhī chéng. kāi jiā fēn huáng, liǎng gōng bìng jǔ, qǐ sù fā tǎng yǐ jì. yǔn zhī. bā yuè, huà lóng zòu fēn shuǐ hé chéng. shì jù jiā hé zhì zhōng. jiā huà lóng tài zǐ shǎo bǎo bīng bù shàng shū. huì huà lóng dīng jiān hòu dài, mìng cáo shí pìn wèi gōng bù shì láng, zǒng lǐ hé dào. shì qiū, hé jué fēng xiàn, yóu zhāo yáng hú chuān lǐ jiā gǎng kǒu, chū zhèn kǒu, shàng guàn nán yáng, ér dān xiàn jué kǒu fù kuì, yú tái jì níng jiān píng dì chéng hú.
工部尚書姚繼可言:「黃河沖徙,河臣議於堅城集以上開渠引河,使下流疏通,復分六座樓、苑家樓二路殺其水勢,既可移豐、沛之患,又不至沼碭山之城。開泇分黃,兩工並舉,乞速發帑以濟。」允之。八月,化龍奏分水河成。事具《泇河志》中。加化龍太子少保兵部尚書。會化龍丁艱候代,命曹時聘為工部侍郎,總理河道。是秋,河決豐縣,由昭陽湖穿李家港口,出鎮口,上灌南陽,而單縣決口復潰,魚台、濟寧間平地成湖。
sān shí sān nián chūn, huà lóng yán: fēng zhī shī, yóu xún shǒu bù yán, dān zhī shī, yóu xià sào bù zǎo, ér jiē yóu sū jiā zhuāng zhī jué. nán zhí shān dōng xiāng tuī wěi, qǐng gè fá fáng hé shǒu chén. zhì nián lái huǎn dī fáng ér jí tiāo jùn, dī huài shuǐ yì, bù jiù shǒu dī zhī bù lì, wéi wěi jùn hé zhī bù shēn. fū hé běi àn zì cáo xiàn yǐ xià wú rù zhāng qiū zhī lù, nán àn zì yú chéng yǐ xià wú rù huái zhī lù, wéi yóu xú pī dá zhèn kǒu wèi yùn dào. gù hé běi jué cáo yùn fēng pèi jiān, zé yóu zhāo yáng hú chū lǐ jiā kǒu, ér yùn dào yì nán jué yú xià xú pī jiān, zé yóu xiǎo hé kǒu jí bái yáng hé, ér yùn dào hé. jīn jiā hé jì chéng, qǐ zhí hé zhì xià zhèn, yǔ huáng hé gé jué, shān dōng zhí lì jiān, hé bù néng zhì yùn dào zhī mìng. dú zhū wàng kǒu yǐ shàng, jué dān zé dān zhǎo, jué cáo zé cáo yú, jí fēng pèi xú pī yú dàng jiē mìng xuán yī xiàn dī fáng, hé kě huǎn yě? zhì zhōng zhōu jīng lóng kǒu tóng wǎ xiāng jiē rù zhāng qiū zhī lù, sūn jiā dù yě jī gāng méng qiáng sì jiē rù huái zhī lù, yī bù shǒu, zé běi huài yùn, nán fàn líng, qí hài shén dà. qǐng xī zì kāi fēng, dōng zhì xú pī, wú bù shǒu zhī dì, shàng zì sī dào, xià zhì fǔ xiàn, wú bù shǒu zhī rén, shù jǐ kě xī hé huàn. nǎi chì shí pìn shēn chì yān.
三十三年春,化龍言:「豐之失,由巡守不嚴,單之失,由下埽不早,而皆由蘇家莊之決。南直、山東相推諉,請各罰防河守臣。至年來緩堤防而急挑浚,堤壞水溢,不咎守堤之不力,惟委浚河之不深。夫河北岸自曹縣以下無入張秋之路,南岸自虞城以下無入淮之路,惟由徐、邳達鎮口為運道。故河北決曹、鄆、豐、沛間,則由昭陽湖出李家口,而運道溢;南決虞、夏、徐、邳間,則由小河口及白洋河,而運道涸。今泇河既成,起直河至夏鎮,與黃河隔絕,山東、直隸間,河不能制運道之命。獨朱旺口以上,決單則單沼,決曹則曹魚,及豐、沛、徐、邳、魚、碭皆命懸一線堤防,何可緩也?至中州荊隆口、銅瓦廂皆入張秋之路,孫家渡、野雞岡、蒙牆寺皆入淮之路,一不守,則北壞運,南犯陵,其害甚大。請西自開封,東至徐、邳,無不守之地,上自司道,下至府縣,無不守之人,庶幾可息河患。」乃敕時聘申飭焉。
qí qiū, shí pìn yán: zì sū zhuāng yī jué, quán hé běi zhù zhě sān nián. chū fàn fēng pèi, jì zhǎo dān yú, chén càn zhī sāi bù chéng, nán yáng zhī dī jǐn huài. jīn qiě shàng guàn quán jì, páng qīn yùn dào yǐ. chén qīn yì cáo dān, shàng shì wáng jiā kǒu xīn zhú zhī bà, xià shì zhū wàng kǒu běi kuì zhī liú, zhī hé zhī dà kě yōu zhě sān, ér jī zhī bù kě shī zhě èr. hé jué xíng dī, fàn yì píng dì, zhāo yáng rì diàn, xià liú rì yū, shuǐ chū lǐ jiā kǒu zhě rì jiàn wēi huǎn, shì bù dé bù tuì ér shàng yì. yì yú nán, zé sūn jiā dù yě jī gāng jiē rù huái gù dào, wú wèi méng qiáng yǐ sāi, ér wú yōu yú líng. yì yú běi, zé zhī má zhuāng jīng lóng kǒu jiē rù zhāng qiū gù dào, wú wèi jiā yì yǐ chéng, ér wú yōu yú yùn. qiě nán zhī xià shāng, běi zhī cáo pú, qí dì yì chā, qí huò yì liè, qí wǎn huí yì bù yì, wú wèi zāi zhǐ yú jì, ér wú yōu yú mín. gù zì wáng jiā kǒu yǐ dá zhū wàng, xīn dǎo zhī hé zài yān. shū qí xià liú yǐ chū xiǎo fú qiáo, zé sān bǎi lǐ zhǎng hé chàng liú, jī kě chéng zhě yī.
其秋,時聘言:「自蘇莊一決,全河北注者三年。初泛豐、沛,繼沼單、魚,陳燦之塞不成,南陽之堤盡壞。今且上灌全濟,旁侵運道矣。臣親詣曹、單,上視王家口新築之壩,下視朱旺口北潰之流,知河之大可憂者三,而機之不可失者二。河決行堤,泛溢平地,昭陽日墊,下流日淤,水出李家口者日漸微緩,勢不得不退而上溢。溢於南,則孫家渡、野雞岡皆入淮故道,毋謂蒙牆已塞,而無憂於陵。溢於北,則芝麻莊、荊隆口皆入張秋故道,毋謂泇役已成,而無憂於運。且南之夏、商,北之曹、濮,其地益插,其禍益烈,其挽回益不易,毋謂災止魚、濟,而無憂於民。顧自王家口以達朱旺,新導之河在焉。疏其下流以出小浮橋,則三百里長河暢流,機可乘者一。
zì xú ér xià, qīng huáng bìng xíng, shā suí shuǐ shuā, cǐ shù shí nián suǒ wèi yǒu, yīn ér dǎo shuǐ guī xú, róng shòu yǒu dì, jī kě chéng zhě èr. chén yǔ zhū chén shú jì, hé zhī zhōng lù yǒu nán běi èr zhī: běi chū zhuó hé, cháng zài shū zài yōng wéi nán chū xiǎo fú qiáo, dì xíng bēi xià, qí shì shén shùn, dù zhǎng sān wàn zhàng yǒu qí, gū yín bā shí wàn liǎng. gōng zhū xū hào, qǐ duō fāng chù gěi. shū shàng liú zhōng. shí pìn nǎi dà tiāo zhū wàng kǒu. shí yī yuè xìng gōng, yòng fū wǔ shí wàn. sān shí sì nián sì yuè, gōng chéng, zì zhū wàng dá xiǎo fú qiáo yán mào bǎi qī shí lǐ, qú guǎng dī hòu, hé guī gù dào.
自徐而下,清黃並行,沙隨水刷,此數十年所未有,因而導水歸徐,容受有地,機可乘者二。臣與諸臣熟計,河之中路有南北二支:北出濁河,嘗再疏再壅;惟南出小浮橋,地形卑下,其勢甚順,度長三萬丈有奇,估銀八十萬兩。公諸虛耗,乞多方處給。」疏上留中。時聘乃大挑朱旺口。十一月興工,用夫五十萬。三十四年四月,工成,自朱旺達小浮橋延袤百七十里,渠廣堤厚,河歸故道。
liù yuè, hé jué xiāo xiàn guō nuǎn lóu rén zì kǒu, běi zhī zhì chá chéng zhèn kǒu. sān shí wǔ nián, jué dān xiàn. sān shí jiǔ nián liù yuè, jué xú zhōu láng shǐ gōu. sì shí nián jiǔ yuè, jué xú zhōu sān shān, chōng lǚ dī èr bǎi bā shí zhàng, yáo dī bǎi qī shí yú zhàng, lí lín pù yǐ xià èr shí lǐ zhèng hé xī wèi píng lù, pī suī hé shuǐ hào jié. zǒng hé dōu yù shǐ liú shì zhōng kāi hán jiā bà wài xiǎo qú yǐn shuǐ, yóu shì bà yǐ dōng shǐ tōng zhōu jí. sì shí èr nián, jué líng bì chén pù. sì shí sì nián wǔ yuè, fù jué láng shǐ gōu, yóu há mán zhōu liǔ zhū hú rù jiā hé, chū zhí kǒu, fù yǔ huáng huì. liù yuè, jué kāi fēng táo jiā diàn zhāng jiā wān, yóu huì chéng dà dī xià chén liú, rù bó zhōu wō hé. sì shí qī nián jiǔ yuè, jué yáng wǔ pí shā gāng, yóu fēng qiū cáo dān zhì kǎo chéng, fù rù jiù hé. shí cháo zhèng rì chí, hé chén zòu bào duō bù xǐng. sì shí èr nián, liú shì zhōng zú, zǒng hé yuè sān nián bù bǔ. sì shí liù nián rùn sì yuè, shǐ mìng gōng bù shì láng wáng zuǒ dū hé dào. hé fáng rì yǐ fèi huài, dāng shì zhě bù néng yǒu wèi.
六月,河決蕭縣郭暖樓人字口,北支至茶城、鎮口。三十五年,決單縣。三十九年六月,決徐州狼矢溝。四十年九月,決徐州三山,沖縷堤二百八十丈,遙堤百七十餘丈,梨林鋪以下二十里正河悉為平陸,邳、睢河水耗竭。總河都御史劉士忠開韓家壩外小渠引水,由是壩以東始通舟楫。四十二年,決靈璧陳鋪。四十四年五月,複決狼矢溝,由蛤鰻、周柳諸湖入泇河,出直口,復與黃會。六月,決開封陶家店、張家灣,由會城大堤下陳留,入亳州渦河。四十七年九月,決陽武脾沙堽,由封丘、曹、單至考城,復入舊河。時朝政日馳,河臣奏報多不省。四十二年,劉士忠卒,總河閱三年不補。四十六年閏四月,始命工部侍郎王佐督河道。河防日以廢壞,當事者不能有為。
tiān qǐ yuán nián, hé jué líng pì shuāng gōu huáng pù, yóu yǒng jī hú chū bái yáng xiǎo hé kǒu, réng yǔ huáng huì, gù dào yān hé. zǒng hé shì láng chén dào hēng yì fū zhú sāi. shí huái ān yín yǔ lián xún, huáng huái bào zhǎng shù chǐ, ér shān yáng lǐ wài hé jí qīng hé jué kǒu huì chéng jù jìn, shuǐ guàn huái chéng, mín yǐ chéng yǐ jū, zhōu xíng jiē shì. jiǔ zhī shǐ sāi. sān nián, jué xú zhōu qīng tián dà lóng kǒu, xú pī líng suī hé bìng yū, lǚ liáng chéng nán yú yǐn, shā gāo píng dì zhàng xǔ, shuāng gōu jué kǒu yì mǎn, shàng xià bǎi wǔ shí lǐ xī chéng píng lù. sì nián liù yuè, jué xú zhōu kuí shān dī, dōng běi guàn zhōu chéng, chéng zhōng shuǐ shēn yī zhàng sān chǐ, yī zì nán mén zhì yún lóng shān xī běi dà ān qiáo rù shí gǒu hú, yī yóu jiù zhī hé nán liú zhì dèng èr zhuāng, lì zū gōu dōng nán yǐ dá xiǎo hé, chū bái yáng, réng yǔ huáng huì. xú mín kǔ yān nì, yì jí zī qiān chéng. gěi shì zhōng lù wén xiàn shàng xú chéng bù kě qiān liù yì. ér shì bù dé yǐ, suì qiān zhōu zhì yú yún lóng, hé shì zhì bù jiǎng yǐ. liù nián qī yuè, hé jué huái ān, nì rù luò mǎ hú, guàn pī sù.
天啟元年,河決靈譬雙溝、黃鋪,由永姬湖出白洋、小河口,仍與黃會,故道湮涸。總河侍郎陳道亨役夫築塞。時淮安霪雨連旬,黃、淮暴漲數尺,而山陽里外河及清河決口匯成巨浸,水灌淮城,民蟻城以居,舟行街市。久之始塞。三年,決徐州青田大龍口,徐、邳、靈、睢河並淤,呂梁城南隅隱,沙高平地丈許,雙溝決口亦滿,上下百五十里悉成平陸。四年六月,決徐州魁山堤,東北灌州城,城中水深一丈三尺,一自南門至雲龍山西北大安橋入石狗湖,一由舊支河南流至鄧二莊,歷租溝東南以達小河,出白洋,仍與黃會。徐民苦淹溺,議集貲遷城。給事中陸文獻上徐城不可遷六議。而勢不得已,遂遷州治於雲龍,河事置不講矣。六年七月,河決淮安,逆入駱馬湖,灌邳、宿。
chóng zhēn èr nián chūn, hé jué cáo xiàn shí sì pù kǒu. sì yuè, jué suī níng, zhì qī yuè zhōng, chéng jǐn pǐ. zǒng hé shì láng lǐ ruò xīng qǐng qiān chéng bì zhī, ér kāi pī zhōu bà xiè shuǐ rù gù dào, qiě sāi cáo jiā kǒu shi tóu wān, bī shuǐ běi zhù, yǐ jiǎn suī níng zhī huàn. cóng zhī. sì nián xià, hé jué yuán wǔ hú cūn pù, yòu jué fēng qiū jīng lóng kǒu, bài cáo xiàn tǎ ér wān dà xíng dī. liù yuè huáng huái jiāo zhǎng, hǎi kǒu yōng sè, hé jué jiàn yì zhū kǒu, xià guàn xìng huà yán chéng, shuǐ shēn èr zhàng, cūn luò jǐn piào méi. qūn xún yú nián, shǐ yì zhú sāi. xìng gōng wèi jǐ, fú qiū shuǐ fā, huáng huái bēn zhù, xìng yán wèi hè, ér hǎi cháo fù nì chōng, huài fàn gōng dī. jūn mín jí shāng zào hù sǐ zhě wú suàn, shǎo zhuàng zhuǎn xǐ, gài jiāng yí tōng tài jiān, dào zéi qiān bǎi xiào jù. zhì liù nián, yán chéng mín xú ruì děng yán qí zhuàng. dì mǐn zhī, mìng yì fá hé cáo guān. ér shì shí, zǒng hé zhū guāng zuò fāng yì kāi gāo yàn sān zhá. huái yáng zài cháo zhě hé shū yán: jiàn yì zhū kǒu wèi sāi, mín tián jǐn chén shuǐ dǐ. sān zhá yī kāi, gāo bǎo zhū yì dàng wèi hú hǎi, ér cáo liáng yán kè jiē hài yǐ. gāo yàn jiàn zhá shǐ yú wàn lì èr shí sān nián, wèi jǐ quán sāi. jīn gāo yàn rì huài, fāng dāng jí yì xiū zhú, kě qīng yán kāi jùn hū? dì shì qí yán, shì suì qǐn. yòu cóng yù shǐ wú zhèn yīng qǐng, xiū sù níng shàng xià xī běi jiù dī, yǐ hàn guī rén. qī nián èr yuè, jiàn yì jué kǒu gōng chéng, cì dū cáo shàng shū yáng yī péng zǒng hé shàng shū liú róng sì yín bì.
崇禎二年春,河決曹縣十四鋪口。四月,決睢寧,至七月中,城盡圮。總河侍郎李若星請遷城避之,而開邳州壩泄水入故道,且塞曹家口匙頭灣,逼水北注,以減睢寧之患。從之。四年夏,河決原武湖村鋪,又決封丘荊隆口,敗曹縣塔兒灣大行堤。六月黃、淮交漲,海口壅塞,河決建義諸口,下灌興化、鹽城,水深二丈,村落盡漂沒。逡巡逾年,始議築塞。興工未幾,伏秋水發,黃、淮奔注,興、鹽為壑,而海潮復逆沖,壞范公堤。軍民及商灶戶死者無算,少壯轉徙,丐江、儀、通、泰間,盜賊千百嘯聚。至六年,鹽城民徐瑞等言其狀。帝憫之,命議罰河曹官。而是時,總河朱光祚方議開高堰三閘。淮、揚在朝者合疏言:「建義諸口未塞,民田盡沉水底。三閘一開,高、寶諸邑盪為湖海,而漕糧鹽課皆害矣。高堰建閘始於萬曆二十三年,未幾全塞。今高堰日壞,方當急議修築,可輕言開浚乎?」帝是其言,事遂寢。又從御史吳振纓請,修宿、寧上下西北舊堤,以捍歸仁。七年二月,建義決口工成,賜督漕尚書楊一鵬、總河尚書劉榮嗣銀幣。
bā nián jiǔ yuè, róng sì dé zuì. chū, róng sì yǐ luò mǎ hú yùn dào kuì yū, chuàng wǎn hé zhī yì, qǐ sù qiān zhì xú zhōu, bié záo xīn hé, fēn huáng shuǐ zhù qí zhōng, yǐ tōng cáo yùn. jì gōng èr bǎi yú lǐ, jīn qián wǔ shí wàn. ér qí suǒ záo pī zhōu shàng xià, xī huáng hé gù dào, jùn chǐ xǔ, qí xià jiē shā, tiāo jué chéng hé, jīng sù shā luò, hé kǎn fù píng, rú cǐ zhě shù sì. dài yǐn huáng shuǐ rù qí zhōng, bō liú xùn jí, shā suí shuǐ xià, lǜ yū qiǎn bù kě yǐ zhōu. jí cáo zhōu jiāng zhì, ér luò mǎ hú zhī kuì jué shì píng, zhōu rén jiē bù yuàn yóu xīn hé. róng sì zì wǎng dū zhī, yù shéng yǐ jūn fǎ. yǒu rù zhě zhé kǔ yū qiǎn, biàn zú duō yuàn. xún cáo yù shǐ ní yú yì hé qí qī wǎng wù gōng, nán jīng gěi shì zhōng cáo jǐng cān fù zhòng hé zhī, dǎi wèn, zuò zāng, fù zǐ jiē yǔ sǐ. láng zhōng hú liǎn fēn gōng dú duō, yì zuò sǐ. qí hòu luò mǎ hú fù kuì, zhōu xíng xīn hé, wú bù sī róng sì gōng zhě.
八年九月,榮嗣得罪。初,榮嗣以駱馬湖運道潰淤,創挽河之議,起宿遷至徐州,別鑿新河,分黃水注其中,以通漕運。計工二百餘里,金錢五十萬。而其所鑿邳州上下,悉黃河故道,浚尺許,其下皆沙,挑掘成河,經宿沙落,河坎復平,如此者數四。迨引黃水入其中,波流迅急,沙隨水下,率淤淺不可以舟。及漕舟將至,而駱馬湖之潰決適平,舟人皆不願由新河。榮嗣自往督之,欲繩以軍法。有入者輒苦淤淺,弁卒多怨。巡漕御史倪於義劾其欺罔誤工,南京給事中曹景參復重劾之,逮問,坐贓,父子皆瘐死。郎中胡璉分工獨多,亦坐死。其後駱馬湖復潰,舟行新河,無不思榮嗣功者。
dāng shì shí, hé huàn rì jí, ér dì yòu zhòng fǎ chéng xià, lǐ ruò xīng yǐ xiū jùn bù lì bà guān, zhū guāng zuò yǐ jiàn yì sū zuǐ jué kǒu dǎi xì. liù nián zhī zhōng, hé chén sān yì. gěi shì zhōng wáng jiā yàn cháng qiè yán zhī. guāng zuò yì jìng yǔ sǐ. ér jì róng sì zhě zhōu dǐng xiū jiā lì yùn pō yǒu gōng, zài shì wǔ nián, jìng zuò cáo zhōu zǔ qiǎn, yòng gù jué hé fáng lì, qiǎn shù yān zhàng. gěi shì zhōng shěn yìn péi xíng bù shì láng huì shì yáng zǒng hé shì láng zhāng guó wéi gè shū qǐng kuān zhī, nǎi huò yòu miǎn yún.
當是時,河患日棘,而帝又重法懲下,李若星以修浚不力罷官,朱光祚以建義蘇嘴決口逮系。六年之中,河臣三易。給事中王家彥嘗切言之。光祚亦竟瘐死。而繼榮嗣者周鼎修泇利運頗有功,在事五年,竟坐漕舟阻淺,用故決河防例,遣戍煙瘴。給事中沈胤培、刑部侍郎惠世揚、總河侍郎張國維各疏請寬之,乃獲宥免雲。
shí wǔ nián, liú zéi wéi kāi fēng jiǔ, shǒu chén móu yǐn huáng hé guàn zhī. zéi zhēn zhī, yù wèi bèi. chéng shuǐ zhǎng, lìng qí dǎng jué hé guàn chéng, mín jǐn nì sǐ. zǒng hé shì láng zhāng guó wéi fāng fèng zhào fù jīng, zòu qí zhuàng. shān dōng xún fǔ wáng yǒng jí shàng yán: huáng hé jué biàn chéng, zhí zǒu suī yáng, dōng nán zhù yān líng lù yì, bì hài bó sì, qīn zǔ líng, ér pī sù yùn hé bì hé. dì lìng zǒng hé shì láng huáng xī xiàn jí wǎng hàn yù, xī xiàn yǐ shēn jū jì níng bù néng shè biàn, qǐng tè shè zhòng chén dū lǐ. mìng gōng bù shì láng zhōu kān gēng dū xiū biàn hé.
十五年,流賊圍開封久,守臣謀引黃河灌之。賊偵知,預為備。乘水漲,令其黨決河灌城,民盡溺死。總河侍郎張國維方奉詔赴京,奏其狀。山東巡撫王永吉上言:「黃河決汴城,直走睢陽,東南注鄢陵、鹿邑,必害亳、泗,侵祖陵,而邳、宿運河必涸。」帝令總河侍郎黃希憲急往捍禦,希憲以身居濟寧不能攝汴,請特設重臣督理。命工部侍郎周堪賡督修汴河。
shí liù nián èr yuè, kān gēng shàng yán: hé zhī jué kǒu yǒu èr: yī wèi zhū jiā zhài, kuān èr lǐ xǔ, jū hé xià liú, shuǐ miàn kuān ér shuǐ shì huǎn yī wèi mǎ jiā kǒu, kuān yī lǐ yú, jū hé shàng liú, shuǐ shì měng, shēn bù kě cè. liǎng kǒu xiāng jù sān shí lǐ, zhì biàn dī zhī wài, hé wèi yī liú, jué yī dà kǒu, zhí chōng biàn chéng yǐ qù, ér hé zhī gù dào zé hé wèi píng dì. nù tāo qiān qǐng, gōng lì nán shī, bì guǎng jùn jiù qú, yuǎn shù shí lǐ, fēn shā shuǐ shì, rán hòu běn chā kě cuò. gù zhú jùn bìng jǔ, xū fū sān wàn. hé běi huāng hàn, yǎn xī bīng huǒ, jié lì yǐ gōng, bù mǎn wàn rén, hé nán wàn sǐ yī shēng zhī yú, wèi shěn néng yīng mù fǒu, shì bù dé bù jí zhù yú fǔ zhèn zhī bīng yě. nǎi chì bīng bù sù yì, ér lìng kān gēng kè qī xìng gōng. zhì sì yuè, sāi zhū jiā zhài jué kǒu, xiū dī sì bǎi yú zhàng. mǎ jiā kǒu gōng wèi jiù, hū chōng dōng àn, zhū sào jǐn piào méi. kān gēng qǐng tíng dōng àn ér zhuān shì xī àn. dì lìng jí jùn gōng.
十六年二月,堪賡上言:「河之決口有二:一為朱家寨,寬二里許,居河下流,水面寬而水勢緩;一為馬家口,寬一里餘,居河上流,水勢猛,深不可測。兩口相距三十里,至汴堤之外,合為一流,決一大口,直衝汴城以去,而河之故道則涸為平地。怒濤千頃,工力難施,必廣浚舊渠,遠數十里,分殺水勢,然後畚鍤可措。顧築浚並舉,需夫三萬。河北荒旱,兗西兵火,竭力以供,不滿萬人,河南萬死一生之餘,未審能應募否,是不得不藉助於撫鎮之兵也。」乃敕兵部速議,而令堪賡刻期興工。至四月,塞朱家寨決口,修堤四百餘丈。馬家口工未就,忽沖東岸,諸埽盡漂沒。堪賡請停東岸而專事西岸。帝令急竣工。
liù yuè, kān gēng yán: mǎ jiā jué kǒu bǎi èr shí zhàng, liǎng àn jiē zhú sì zhī yī, zhōng jiān qī shí yú zhàng, shuǐ shēn liú jí, nán yǐ cuò shǒu, qǐng qí shuāng jiàng hòu xìng gōng. yǐ ér yán: wǔ yuè fú shuǐ dà zhǎng, gù dào shā tān yōng hé zhě shuā shēn shù zhàng, hé zhī dà shì jǐn guī yú dōng, yùn dào yǐ tōng, líng yuán wú yàng. shū fǔ shàng, jué kǒu zài kuì. dì qù jiū gōng, wèi zòu jī ér míng wáng.
六月,堪賡言:「馬家決口百二十丈,兩岸皆築四之一,中間七十餘丈,水深流急,難以措手,請俟霜降後興工。」已而言:「五月伏水大漲,故道沙灘壅涸者刷深數丈,河之大勢盡歸於東,運道已通,陵園無恙。」疏甫上,決口再潰。帝趣鳩工,未奏績而明亡。