hé qú sān
◎河渠三
yùn hé shàng
○運河上
míng chéng zǔ zhào jiàn běi jīng, zhuǎn cáo dōng nán, shuǐ lù jiān wǎn, réng yuán rén zhī jiù, cān yòng hǎi yùn. dǎi huì tōng hé kāi, hǎi lù bìng bà. nán jí jiāng kǒu, běi jǐn dà tōng qiáo, yùn dào sān qiān yú lǐ. zōng ér jì zhī, zì chāng píng shén shān quán zhū shuǐ, huì guàn dū chéng, guò dà tōng qiáo, dōng zhì tōng zhōu rù bái hé zhě, dà tōng hé yě. zì tōng zhōu ér nán zhì zhí gū, huì wèi hé rù hǎi zhě, bái hé yě. zì lín qīng ér běi zhì zhí gū, huì bái hé rù hǎi zhě, wèi shuǐ yě. zì wèn shàng nán wàng fēn liú, běi jīng zhāng qiū zhì lín qīng, huì wèi hé, nán zhì jì níng tiān jǐng zhá, huì sì yí guāng sān shuǐ zhě, wèn shuǐ yě. zì jì níng chū tiān jǐng zhá, yǔ wèn hé liú, zhì nán yáng xīn hé, jiù chū chá chéng, huì huáng qìn hòu chū xià zhèn, xún jiā hé dá zhí kǒu, rù huáng jì yùn zhě, sì guāng xiǎo yí hé jí shān dōng quán shuǐ yě. zì chá chéng qín gōu, nán lì xú lǚ, fú pī, huì dà yí hé, zhì qīng hé xiàn rù huái hòu, cóng zhí hé kǒu dǐ qīng kǒu zhě, huáng hé shuǐ yě. zì qīng kǒu ér nán, zhì yú guā yí zhě, huái yáng zhū hú shuǐ yě. guò cǐ zé zhǎng jiāng yǐ. zhǎng jiāng yǐ nán, zé sōng sū zhè jiāng yùn dào yě. huái yáng zhì jīng kǒu yǐ nán zhī hé, tōng wèi zhī zhuǎn yùn hé, ér yóu guā yí dá huái ān zhě, yòu wèi zhī nán hé, yóu huáng hé dá fēng pèi yuē zhōng hé, yóu shān dōng dá tiān jīn yuē běi hé, yóu tiān jīn dá zhāng jiā wān yuē tōng jì hé, ér zǒng míng yuē cáo hé. qí yú jīng shī ér dōng ruò jì zhōu, xī běi ruò chāng píng, jiē cháng yǒu hé tōng, zhuǎn cáo xiǎng jūn.
明成祖肇建北京,轉漕東南,水陸兼輓,仍元人之舊,參用海運。逮會通河開,海陸並罷。南極江口,北盡大通橋,運道三千餘里。綜而計之,自昌平神山泉諸水,匯貫都城,過大通橋,東至通州入白河者,大通河也。自通州而南至直沽,會衛河入海者,白河也。自臨清而北至直沽,會白河入海者,衛水也。自汶上南旺分流,北經張秋至臨清,會衛河,南至濟寧天井閘,會泗、沂、洸三水者,汶水也。自濟寧出天井閘,與汶合流,至南陽新河,舊出茶城,會黃、沁後出夏鎮,循泇河達直口,入黃濟運者,泗、洸、小沂河及山東泉水也。自茶城秦溝,南歷徐、呂,浮邳,會大沂河,至清河縣入淮後,從直河口抵清口者,黃河水也。自清口而南,至於瓜、儀者,淮、揚諸湖水也。過此則長江矣。長江以南,則松、蘇、浙江運道也。淮、揚至京口以南之河,通謂之轉運河,而由瓜、儀達淮安者,又謂之南河,由黃河達豐、沛曰中河,由山東達天津曰北河,由天津達張家灣曰通濟河,而總名曰漕河。其逾京師而東若薊州,西北若昌平,皆嘗有河通,轉漕餉軍。
cáo hé zhī bié, yuē bái cáo wèi cáo zhá cáo hé cáo hú cáo jiāng cáo zhè cáo. yīn dì wèi hào, liú sú suǒ tōng chēng yě. huái yáng zhū shuǐ suǒ huì, xú yǎn hé liú suǒ jīng, shū yuè jué pái, yī rén lì shì xì, gù zhá hé hú yú zhuǎn cáo yóu jí.
漕河之別,曰白漕、衛漕、閘漕、河漕、湖漕、江漕、浙漕。因地為號,流俗所通稱也。淮、揚諸水所匯,徐、兗河流所經,疏瀹決排,繄人力是系,故閘、河、湖於轉漕尤急。
zhá cáo zhě, jí huì tōng hé. běi zhì lín qīng, yǔ wèi hé huì, nán chū chá chéng kǒu, yǔ huáng hé huì, zī wèn guāng sì shuǐ jí shān dōng quán yuán. quán yuán zhī pài yǒu wǔ. yuē fēn shuǐ zhě, wèn shuǐ pài yě, quán bǎi sì shí yǒu wǔ. yuē tiān jǐng zhě, jì hé pài yě, quán jiǔ shí yǒu liù. yuē lǔ qiáo zhě, sì hé pài yě, quán èr shí yǒu liù. yuē shā hé zhě, xīn hé pài yě, èr shí yǒu bā. yuē pī zhōu zhě, yí hé pài yě, quán shí yǒu liù. zhū quán suǒ huì wèi hú, qí jìn shí wǔ. yuē nán wàng, dōng xī èr hú, zhōu bǎi wǔ shí yú lǐ, yùn qú guàn qí zhōng. běi yuē mǎ tà, nán yuē shǔ shān, yuē sū lǔ. yòu nán yuē mǎ chǎng. yòu nán bā shí lǐ yuē nán yáng, yì yuē dú shān, zhōu qī shí yú lǐ. běi yuē ān shān, zhōu bā shí sān lǐ. nán yuē dà xiǎo zhāo yáng, dà hú mào shí bā lǐ, xiǎo hú shā sān zhī yī, zhōu bā shí yú lǐ. yóu mǎ jiā qiáo liú chéng zhá ér nán, yuē wǔ jiā, yuē chì shān, yuē wēi shān, yuē lǚ mèng, yuē zhāng wáng zhū hú, lián zhù bā shí lǐ, yǐn xuē hé yóu dì bāng gōu chū, huì yú chì lóng tán, bìng qū chá chéng. zì nán wàng fēn shuǐ běi zhì lín qīng sān bǎi lǐ, dì jiàng jiǔ shí chǐ, wèi zhá èr shí yǒu yī nán zhì zhèn kǒu sān bǎi jiǔ shí lǐ, dì jiàng bǎi shí yǒu liù chǐ, wèi zhá èr shí yǒu qī. qí wài yòu yǒu jī shuǐ jìn shuǐ jiǎn shuǐ píng shuǐ zhī zhá wǔ shí yǒu sì. yòu wèi bà èr shí yǒu yī, suǒ yǐ fáng yùn hé zhī xiè, zuǒ zhá yǐ wèi yòng zhě yě. qí hòu kāi jiā hé èr bǎi liù shí lǐ, wèi zhá shí yī, wèi bà sì. yùn zhōu bù chū zhèn kǒu, yǔ huáng hé huì yú dǒng gōu.
閘漕者,即會通河。北至臨清,與衛河會,南出茶城口,與黃河會,資汶、洸、泗水及山東泉源。泉源之派有五。曰分水者,汶水派也,泉百四十有五。曰天井者,濟河派也,泉九十有六。曰魯橋者,泗河派也,泉二十有六。曰沙河者,新河派也,二十有八。曰邳州者,沂河派也,泉十有六。諸泉所匯為湖,其浸十五。曰南旺,東西二湖,周百五十餘里,運渠貫其中。北曰馬蹋,南曰蜀山,曰蘇魯。又南曰馬場。又南八十里曰南陽,亦曰獨山,周七十餘里。北曰安山,周八十三里。南曰大、小昭陽,大湖袤十八里,小湖殺三之一,周八十餘里。由馬家橋留城閘而南,曰武家,曰赤山,曰微山,曰呂孟,曰張王諸湖,連注八十里,引薛河由地浜溝出,會於赤龍潭,並趨茶城。自南旺分水北至臨清三百里,地降九十尺,為閘二十有一;南至鎮口三百九十里,地降百十有六尺,為閘二十有七。其外又有積水、進水、減水、平水之閘五十有四。又為壩二十有一,所以防運河之泄,佐閘以為用者也。其後開泇河二百六十里,為閘十一,為壩四。運舟不出鎮口,與黃河會於董溝。
hé cáo zhě, jí huáng hé. shàng zì chá chéng yǔ huì tōng hé huì, xià zhì qīng kǒu yǔ huái hé huì. qí dào yǒu sān: zhōng lù yuē zhuó hé, běi lù yuē yín hé, nán lù yuē fú lí hé. nán jìn líng, běi jìn yùn, wéi zhōng lù qù líng yuǎn, yú yùn yǒu jì. ér hé liú qiān xǐ bù cháng, shàng liú kǔ kuì, xià liú kǔ yū. yùn dào zì nán ér běi, chū qīng kǒu, jīng táo sù, sù èr hóng, rù zhèn kǒu, zhì xiǎn wǔ bǎi yú lǐ. zì èr hóng yǐ shàng, hé yǔ cáo bù xiāng shè yě. zhì jiā hé kāi ér èr hóng bì, dǒng gōu pì ér zhí hé yū, yùn dào zhī zī hé zhě èr bǎi liù shí lǐ ér zhǐ, dǒng gōu yǐ shàng, hé yòu wú bìng yú cáo yě.
河漕者,即黃河。上自茶城與會通河會,下至清口與淮河會。其道有三:中路曰濁河,北路曰銀河,南路曰符離河。南近陵,北近運,惟中路去陵遠,於運有濟。而河流遷徙不常,上流苦潰,下流苦淤。運道自南而北,出清口,經桃、宿,溯二洪,入鎮口,陟險五百餘里。自二洪以上,河與漕不相涉也。至泇河開而二洪避,董溝辟而直河淤,運道之資河者二百六十里而止,董溝以上,河又無病於漕也。
hú cáo zhě, yóu huái ān dǐ yáng zhōu sān bǎi qī shí lǐ, dì bēi jī shuǐ, huì wèi zé guó. shān yáng zé yǒu guǎn jiā shè yáng, bǎo yīng zé yǒu bái mǎ sì guāng, gāo yóu zé yǒu shí jiù pì shè wǔ ān shào bó zhū hú. yǎng shòu shàng liú zhī shuǐ, bàng jiē zhū shān zhī yuán, jù jìn lián gèn, yóu wǔ táng yǐ dá yú jiāng. lǜ huái dōng qīn, zhú gāo jiā yàn jù qí shàng liú, zhú wáng jiǎn zhāng fú èr dī yù qí fēn xiè. lǜ huái qīn ér cáo bài, kāi huái ān yǒng jì gāo yóu kāng jì bǎo yīng hóng jì sān yuè hé yǐ tōng zhōu. zhì yáng zi wān dōng, zé fēn èr dào: yī yóu yí zhēn tōng jiāng kǒu, yǐ cáo shàng jiāng hú guǎng jiāng xī yī yóu guā zhōu tōng xī jiāng zuǐ, yǐ cáo xià jiāng liǎng zhè. běn fēi hé dào, zhuān qǔ zhū hú zhī shuǐ, gù yuē hú cáo.
湖漕者,由淮安抵揚州三百七十里,地卑積水,匯為澤國。山陽則有管家、射陽,寶應則有白馬、汜光,高郵則有石臼、甓社、武安、邵伯諸湖。仰受上流之水,傍接諸山之源,巨浸連亘,由五塘以達於江。慮淮東侵,築高家堰拒其上流,築王簡、張福二堤御其分泄。慮淮侵而漕敗,開淮安永濟、高郵康濟、寶應弘濟三月河以通舟。至揚子灣東,則分二道:一由儀真通江口,以漕上江湖廣、江西;一由瓜洲通西江嘴,以漕下江兩浙。本非河道,專取諸湖之水,故曰湖漕。
tài zǔ chū qǐ dà jūn běi fá, kāi tà chǎng kǒu nài láo pō, tōng cáo yǐ xiǎng liáng jìn. dìng dū yīng tiān, yùn dào tōng lì: jiāng xī hú guǎng zhī sù, fú jiāng zhí xià zhè xī wú zhōng zhī sù, yóu zhuǎn yùn hé fèng sì zhī sù, fú huái hé nán shān dōng zhī sù, xià huáng hé. cháng yóu kāi fēng yùn sù, sù hé dá wèi, yǐ gěi shǎn xī, yòng hǎi yùn yǐ xiǎng liáo zú, yǒu shì yú xī běi zhě shén xiān. huái yáng zhī jiān, zhú gāo yóu hú dī èr shí yú lǐ, kāi bǎo yīng yǐ hú zhí qú sì shí lǐ, zhú dī hù zhī. tā xiǎo xiū zhú, wú dà lì hài yě.
太祖初起大軍北伐,開蹋場口、耐牢坡,通漕以餉梁、晉。定都應天,運道通利:江西、湖廣之粟,浮江直下;浙西、吳中之粟,由轉運河;鳳、泗之粟,浮淮;河南、山東之粟,下黃河。嘗由開封運粟,溯河達渭,以給陝西,用海運以餉遼卒,有事於西北者甚鮮。淮、揚之間,築高郵湖堤二十餘里,開寶應倚湖直渠四十里,築堤護之。他小修築,無大利害也。
yǒng lè sì nián, chéng zǔ mìng píng jiāng bó chén xuān dū zhuǎn yùn, yī réng yóu hǎi, ér yī zé fú huái rù hé, zhì yáng wǔ, lù wǎn bǎi qī shí lǐ dǐ wèi huī, fú yú wèi, suǒ wèi lù hǎi jiān yùn zhě yě. hǎi yùn duō xiǎn, lù wǎn yì jiān. jiǔ nián èr yuè nǎi yòng jì níng zhōu tóng zhī pān shū zhèng yán, mìng shàng shū sòng lǐ shì láng jīn chún dū du zhōu zhǎng jùn huì tōng hé. huì tōng hé zhě, yuán zhuǎn cáo gù dào yě, yuán mò yǐ fèi bù yòng. hóng wǔ èr shí sì nián, hé jué yuán wǔ, màn ān shān hú ér dōng, huì tōng jǐn yū, zhì shì fù zhī. yóu jì níng zhì lín qīng sān bǎi bā shí wǔ lǐ, yǐn wèn sì rù qí zhōng. sì chū sì shuǐ péi wěi shān, sì quán bìng fā, xī liú zhì yǎn zhōu chéng dōng, hé yú yí. wèn hé yǒu èr: xiǎo wèn hé chū xīn tài gōng shān xià dà wèn hé chū tài ān xiān tái lǐng nán, yòu chū lái wú yuán shān yīn jí zhài zi cūn. jù zhì jìng fēng zhèn hé liú, ráo cú lái shān yáng, ér xiǎo wèn hé lái huì. jīng níng yáng běi gāng chéng, xī nán liú bǎi yú lǐ, zhì wèn shàng. qí zhī liú yuē guāng hé, chū gāng chéng xī nán, liú sān shí lǐ, huì níng yáng zhū quán, jīng jì níng dōng, yǔ sì hé. yuán chū, bì fǔ guó shǐ yú gāng chéng zuǒ wèn shuǐ yīn zuò dòu mén, dǎo wèn rù guāng. zhì yuán zhōng, yòu fēn liú běi rù jì, yóu shòu zhāng zhì lín qīng, tōng zhāng yù rù hǎi.
永樂四年,成祖命平江伯陳瑄督轉運,一仍由海,而一則浮淮入河,至陽武,陸挽百七十里抵衛輝,浮於衛,所謂陸海兼運者也。海運多險,陸挽亦艱。九年二月乃用濟寧州同知潘叔正言,命尚書宋禮、侍郎金純、都督周長浚會通河。會通河者,元轉漕故道也,元末已廢不用。洪武二十四年,河決原武,漫安山湖而東,會通盡淤,至是復之。由濟寧至臨清三百八十五里,引汶、泗入其中。泗出泗水陪尾山,四泉並發,西流至兗州城東,合於沂。汶河有二:小汶河出新泰宮山下;大汶河出泰安仙台嶺南,又出萊蕪原山陰及寨子村。俱至靜豐鎮合流,饒徂徠山陽,而小汶河來會。經寧陽北堈城,西南流百餘里,至汶上。其支流曰洸河,出堈城西南,流三十里,會寧陽諸泉,經濟寧東,與泗合。元初,畢輔國始於堈城左汶水陰作斗門,導汶入洸。至元中,又分流北入濟,由壽張至臨清,通漳、御入海。
nán wàng zhě, nán běi zhī jí yě. zì zuǒ ér nán, jù jì níng jiǔ shí lǐ, hé yí sì yǐ jì zì yòu ér běi, jù lín qīng sān bǎi yú lǐ, wú tā shuǐ, dú lài wèn. lǐ yòng wèn shàng lǎo rén bái yīng cè, zhú bà dōng píng zhī dài cūn, è wèn shǐ wú rù guāng, ér jǐn chū nán wàng, nán běi zhì zhá sān shí bā. yòu kāi xīn hé, zì wèn shàng yuán jiā kǒu zuǒ xǐ wǔ shí lǐ zhì shòu zhāng zhī shā wān, yǐ jiē jiù hé. qí qiū, lǐ hái, yòu qǐng shū dōng píng dōng jìng shā hé yū shā sān lǐ, zhú yàn zhàng zhī, hé mǎ cháng pō zhī liú rù huì tōng jì yùn. yòu yú wèn shàng dōng píng jì níng pèi xiàn bìng hú dì shè shuǐ guì dǒu mén. zài cáo hé xī zhě yuē shuǐ guì, dōng zhě yuē dǒu mén, guì yǐ xù quán, mén yǐ xiè zhǎng. chún fù jùn jiǎ lǔ hé gù dào, yǐn huáng shuǐ zhì tā chǎng kǒu huì wèn, jīng xú lǚ rù huái. yùn dào yǐ dìng.
南旺者,南北之脊也。自左而南,距濟寧九十里,合沂、泗以濟;自右而北,距臨清三百餘里,無他水,獨賴汶。禮用汶上老人白英策,築壩東平之戴村,遏汶使無入洸,而盡出南旺,南北置閘三十八。又開新河,自汶上袁家口左徙五十里至壽張之沙灣,以接舊河。其秋,禮還,又請疏東平東境沙河淤沙三里,築堰障之,合馬常泊之流入會通濟運。又於汶上、東平、濟寧、沛縣並湖地設水櫃、陡門。在漕河西者曰水櫃,東者曰陡門,櫃以蓄泉,門以泄漲。純復浚賈魯河故道,引黃水至塌場口會汶,經徐、呂入淮。運道以定。
qí hòu xuān zōng shí, cháng fā jūn mín shí èr wàn, jùn jì níng yǐ běi zì zhǎng gōu zhì zǎo lín zhá bǎi èr shí lǐ, zhì zhá zhū qiǎn, jùn hú táng yǐ yǐn shān quán. zhèng tǒng shí, jùn téng pèi yū hé, yòu yú jì níng shèng sān zhōu xiàn shū quán zhì zhá, yì jīn kǒu yàn tǔ bà wèi shí, xù shuǐ yǐ zī huì tōng. jǐng dì shí, zēng zhì jì níng dǐ lín qīng jiǎn shuǐ zhá. tiān shùn shí, tà lín qīng jiù zhá, yí wǔ shí zhàng. xiàn zōng shí, zhú wèn shàng jì níng jué dī bǎi yú lǐ, zēng nán wàng shàng xià jí ān shān sān zhá. mìng gōng bù shì láng dù qiān kān zhì wèn sì guāng zhū quán. wǔ zōng shí, zēng zhì wèn shàng yuán jiā kǒu jí sì qián pù shí zhá, jùn nán wàng yū bā shí lǐ, ér zhá cáo zhī zhì xiáng. wéi hé jué zé xié cáo ér qù, wèi dà hài.
其後宣宗時,嘗發軍民十二萬,浚濟寧以北自長溝至棗林閘百二十里,置閘諸淺,浚湖塘以引山泉。正統時,浚滕、沛淤河,又於濟寧、勝三州縣疏泉置閘,易金口堰土壩為石,蓄水以資會通。景帝時,增置濟寧抵臨清減水閘。天順時,拓臨清舊閘,移五十丈。憲宗時,築汶上、濟寧決堤百餘里,增南旺上、下及安山三閘。命工部侍郎杜謙勘治汶、泗、洸諸泉。武宗時,增置汶上袁家口及寺前鋪石閘,浚南旺淤八十里,而閘漕之治詳。惟河決則挾漕而去,為大害。
chén xuān zhī dū yùn yě, yú hú guǎng jiāng xī zào píng dǐ qiǎn bān sān qiān sōu. èr shěng jí jiāng zhè zhī mǐ jiē yóu jiāng yǐ rù, zhì huái ān xīn chéng, pán wǔ bà guò huái. rén yì èr bà zài dōng mén wài dōng běi, lǐ zhì xìn sān bà zài xī mén wài xī běi, jiē zì chéng nán yǐn shuǐ dǐ bà kǒu, qí wài jí huái hé. qīng jiāng pǔ zhě, zhí huái chéng xī, yǒng lè èr nián cháng yī xiū zhá. qí kǒu yū sè, zé cáo chuán yóu èr bà, guān mín shāng chuán yóu sān bà rù huái, wǎn shū shén láo kǔ. xuān fǎng zhī gù lǎo, yán: huái chéng xī guǎn jiā hú xī běi, jù huái hé yā chén kǒu jǐn èr shí lǐ, yǔ qīng jiāng kǒu xiāng zhí, yí záo wèi hé, yǐn hú shuǐ tōng cáo, sòng qiáo wéi yuè suǒ kāi shā hé jiù qú yě. xuān nǎi záo qīng jiāng pǔ, dǎo shuǐ yóu guǎn jiā hú rù yā chén kǒu dá huái. shí sān nián wǔ yuè, gōng chéng. yuán xī hú zhú dī gèn shí lǐ yǐ yǐn zhōu. huái kǒu zhì sì zhá, yuē yí fēng qīng jiāng fú xìng xīn zhuāng. yǐ shí qǐ bì, yán qí jìn. bìng jùn yí zhēn guā zhōu hé yǐ tōng jiāng hú, záo lǚ liáng bǎi bù èr hóng shí yǐ píng shuǐ shì, kāi tài zhōu bái tǎ hé yǐ dá dà jiāng. zhú gāo yóu hé dī, dī nèi záo qú sì shí lǐ. jiǔ zhī, fù zhì lǚ liáng shí zhá, bìng zhú bǎo yīng sì guāng bái mǎ zhū hú dī, dī jiē zhì hán dòng, hù xiāng guàn zhù. shì shí huái shàng xú zhōu jì níng lín qīng dé zhōu jiē jiàn cāng zhuǎn shū. bīn hé zhì shě wǔ bǎi liù shí bā suǒ, shě zhì qiǎn fū. shuǐ sè zhōu jiāo, bǐ zhī dǎo xíng. zēng zhì qiǎn chuán sān qiān yú sōu. shè xú pèi gū tóu jīn gōu shān dōng gǔ tíng lǔ qiáo děng zhá. zì shì cáo yùn zhí dá tōng zhōu, ér hǎi lù yùn jù fèi.
陳瑄之督運也,於湖廣、江西造平底淺般三千艘。二省及江、浙之米皆由江以入,至淮安新城,盤五壩過淮。仁、義二壩在東門外東北,禮、智、信三壩在西門外西北,皆自城南引水抵壩口,其外即淮河。清江浦者,直淮城西,永樂二年嘗一修閘。其口淤塞,則漕船由二壩,官民商船由三壩入淮,輓輸甚勞苦。瑄訪之故老,言:「淮城西管家湖西北,距淮河鴨陳口僅二十里,與清江口相值,宜鑿為河,引湖水通漕,宋喬維岳所開沙河舊渠也。」瑄乃鑿清江浦,導水由管家湖入鴨陳口達淮。十三年五月,工成。緣西湖築堤亘十里以引舟。淮口置四閘,曰移風、清江、福興、新莊。以時啟閉,嚴其禁。並浚儀真、瓜洲河以通江湖,鑿呂梁、百步二洪石以平水勢,開泰州白塔河以達大江。築高郵河堤,堤內鑿渠四十里。久之,復置呂梁石閘,並築寶應、汜光、白馬諸湖堤,堤皆置涵洞,互相灌注。是時淮上、徐州、濟寧、臨清、德州皆建倉轉輸。濱河置舍五百六十八所,舍置淺夫。水澀舟膠,俾之導行。增置淺船三千餘艘。設徐、沛、沽頭、金溝、山東、谷亭、魯橋等閘。自是漕運直達通州,而海陸運俱廢。
xuān dé liù nián yòng yù shǐ bái guī yán, jùn jīn lóng kǒu, yǐn hé shuǐ dá xú zhōu yǐ biàn cáo. mò nián zhì yīng zōng chū zài jùn, bìng jí fèng chí kǒu shuǐ, xú lǚ èr hóng, xī xiǎo hé, ér huì tōng ān liú, zì yǒng xuān zhì zhèng tǒng jiān fán shù shí zài. zhì shí sān nián, hé jué xíng yáng, dōng chōng zhāng qiū, kuì shā wān, yùn dào shǐ huài. mìng tíng chén sāi zhī.
宣德六年用御史白圭言,浚金龍口,引河水達徐州以便漕。末年至英宗初再浚,並及鳳池口水,徐、呂二洪,西小河,而會通安流,自永、宣至正統間凡數十載。至十三年,河決滎陽,東沖張秋,潰沙灣,運道始壞。命廷臣塞之。
jǐng tài sān nián wǔ yuè, dī gōng nǎi wán. wèi zā yuè ér běi mǎ tóu fù jué, chè cáo liú yǐ dōng. qīng hé xùn dǎo táng xué chéng yán: hé jué shā wān, lín qīng gào hé. dì bēi dī báo, huáng hé shì jí, gù fǔ wán dī ér fù jué yě. lín qīng zhì shā wān shí èr zhá, yǒu shuǐ zhī rì, qí shì shén dǒu. qǐng yú lín qīng yǐ nán jùn yuè hé tōng zhōu, zhí dǐ shā wān, bù fù yóu zhá, zé shuǐ shì huǎn ér cáo yùn tōng yǐ. dì jí mìng xué chéng yǔ shān dōng xún fǔ hóng yīng xiāng dù. gōng bù shì láng zhào róng zé yán: shā wān dǐ zhāng qiū àn báo, gù shù jué. qǐng yú jué chù zhì jiǎn shuǐ shí bà, shǐ dōng rù yán hé, zé yùn hé zhī shuǐ kě xù. rán hòu hòu dī àn, tián jué kǒu, shù wú hòu huàn.
景泰三年五月,堤工乃完。未匝月而北馬頭複決,掣漕流以東。清河訓導唐學成言:「河決沙灣,臨清告涸。地卑堤薄,黃河勢急,故甫完堤而複決也。臨清至沙灣十二閘,有水之日,其勢甚陡。請於臨清以南浚月河通舟,直抵沙灣,不復由閘,則水勢緩而漕運通矣。」帝即命學成與山東巡撫洪英相度。工部侍郎趙榮則言:「沙灣抵張秋岸薄,故數決。請於決處置減水石壩,使東入鹽河,則運河之水可蓄。然後厚堤岸,填決口,庶無後患。」
míng nián sì yuè, jué kǒu fāng bì gōng, ér jiǎn shuǐ bà jí nán fēn shuǐ dūn xiān bài, yǐ, fù jǐn chōng dūn àn qiáo liáng, jué běi mǎ tóu, chè cáo shuǐ rù yán hé, yùn zhōu xī zǔ. jiào yù péng xūn qǐng lì zhá yǐ zhì shuǐ shì, kāi hé yǐ fēn shàng liú. yù shǐ liàn gāng shàng qí cè. zhào xià shàng shū shí pú. pú nǎi záo hé sān lǐ, yǐ bì jué kǒu, shàng xià yǔ yùn hé tōng. shì suì, cáo zhōu bù qián zhě, mìng cáo yùn zǒng bīng guān xú gōng gū shū dōng chāng jì níng cāng. jí míng nián, yùn hé jiāo qiǎn rú gù. gōng yǔ dōu yù shǐ wáng hóng yán: cáo zhōu yǐ jù lín qīng shàng xià, qǐng jí chì dōu yù shǐ xú yǒu zhēn zhú sāi shā wān jué hé. yǒu zhēn bù kě, ér xiàn shàng sān cè, qǐng zhì shuǐ zhá, kāi fēn shuǐ hé, tiāo yùn hé.
明年四月,決口方畢工,而減水壩及南分水墩先敗,已,復盡沖墩岸橋樑,決北馬頭,掣漕水入鹽河,運舟悉阻。教諭彭塤請立閘以制水勢,開河以分上流。御史練綱上其策。詔下尚書石璞。璞乃鑿河三里,以避決口,上下與運河通。是歲,漕舟不前者,命漕運總兵官徐恭姑輸東昌、濟寧倉。及明年,運河膠淺如故。恭與都御史王竑言:「漕舟蟻聚臨清上下,請亟敕都御史徐有貞築塞沙灣決河。」有貞不可,而獻上三策,請置水閘,開分水河,挑運河。
liù nián sān yuè, zhào qún chén jí yì fāng lüè. gōng bù shàng shū jiāng yuān děng qǐng yòng guān jūn wǔ wàn yǐ jùn yùn. yǒu zhēn kǒng yì jūn fèi zhòng, qǐng fù chén xuān jiù zhì, zhì lāo qiǎn fū, yòng yán hé zhōu xiàn mín, miǎn qí yì.
六年三月,詔群臣集議方略。工部尚書江淵等請用官軍五萬以浚運。有貞恐役軍費重,請復陳瑄舊制,置撈淺夫,用沿河州縣民,免其役。
wǔ yuè, jùn cáo gōng jùn. qī yuè, shā wān jué kǒu gōng yì jùn, huì tōng fù ān. dōu yù shǐ chén tài yī jùn huái yáng cáo hé, zhú kǒu zhì bà. huáng hé cháng guàn xīn zhuāng zhá zhì qīng jiāng pǔ sān shí yú lǐ, yū qiǎn zǔ cáo, shāo shāo jùn zhì, jí fù qí jiù. yīng zōng chū, mìng guān dū cáo, fēn jì níng nán běi wèi èr, shì láng zhèng chén zhì qí nán, fù dōu yù shǐ jiǎ liàng zhì qí běi.
五月,浚漕工竣。七月,沙灣決口工亦竣,會通復安。都御史陳泰一浚淮、揚漕河,築口置壩。黃河嘗灌新莊閘至清江浦三十餘里,淤淺阻漕,稍稍浚治,即復其舊。英宗初,命官督漕,分濟寧南北為二,侍郎鄭辰治其南,副都御史賈諒治其北。
chéng huà qī nián, yòu yīn tíng yì, fēn cáo hé pèi xiàn yǐ nán dé zhōu yǐ běi jí shān dōng wèi sān dào, gè wěi cáo láng jí jiān sī zhuān lǐ, qiě qǐng jiǎn fēng lì dà chén zǒng lǐ qí shì. shǐ mìng shì láng wáng shù wèi zǒng hé. èr shí yī nián chì gōng bù shì láng dù qiān jùn yùn dào, zì tōng zhōu zhì huái yáng, huì shān dōng hé nán fǔ àn xiāng dù jīng lǐ.
成化七年,又因廷議,分漕河沛縣以南、德州以北及山東為三道,各委曹郎及監司專理,且請簡風力大臣總理其事。始命侍郎王恕為總河。二十一年敕工部侍郎杜謙浚運道,自通州至淮、揚,會山東、河南撫按相度經理。
hóng zhì èr nián, hé fù jué zhāng qiū, chōng huì tōng hé, mìng hù bù shì láng bái áng xiāng zhì. áng zòu jīn lóng kǒu jué kǒu yǐ yū, hé bìng wèi yī dà zhī, yóu xiáng fú hé qìn xià xú zhōu ér qù. qí jiān hé dào qiǎn ài, yí yú suǒ jīng qī xiàn, zhú dī àn yǐ wèi zhāng qiū. xià gōng bù yì, cóng qí qǐng. áng yòu yǐ cáo chuán jīng gāo yóu pì shè hú duō nì, qǐng yú dī dōng kāi fù hé xī sì shí lǐ yǐ tōng zhōu. yuè sì nián, hé fù jué shù dào rù yùn hé, huài zhāng qiū dōng dī, duó wèn shuǐ rù hǎi, cáo liú jué. shí gōng bù shì láng chén zhèng zǒng lǐ hé dào, jí fū shí wǔ wàn, zhì wèi xiào ér zú.
弘治二年,河複決張秋,沖會通河,命戶部侍郎白昂相治。昂奏金龍口決口已淤,河並為一大支,由祥符合沁下徐州而去。其間河道淺隘,宜於所經七縣,築堤岸以衛張秋。下工部議,從其請。昂又以漕船經高郵甓社湖多溺,請於堤東開複河西四十里以通舟。越四年,河複決數道入運河,壞張秋東堤,奪汶水入海,漕流絕。時工部侍郎陳政總理河道,集夫十五萬,治未效而卒。
liù nián chūn, fù dōu yù shǐ liú dà xià fèng chì wǎng zhì jué hé. xià bàn, cáo zhōu lín jí, nǎi xiān zì jué kǒu xī àn záo yuè hé yǐ tōng cáo. jīng yíng èr nián, zhāng qiū jué kǒu jiù sāi, fù zhú huáng líng gāng shàng liú. yú shì hé fù nán xià, yùn dào wú zǔ. nǎi gǎi zhāng qiū yuē ān píng zhèn, jiàn miào cì é yuē xiǎn huì shén cí, mìng dà xué shì wáng ào jì qí shì, lēi yú shí. ér bái áng suǒ kāi gāo yóu fù hé yì chéng, cì míng kāng jì, qí xī àn yǐ shí zhòu zhī. yòu zhòu gāo yóu dī, zì háng jiā zhá zhì zhāng jiā zhèn fán sān shí lǐ. gāo yóu dī zhě, hóng wǔ shí suǒ zhú yě. chén xuān yīn jiù zēng zhú, yán jí bǎo yīng, tǔ rén xiāng yán wèi zhī lǎo dī. zhèng tǒng sān nián yì tǔ yǐ shí. chéng huà shí, qiǎn guān zhú zhòng dī yú gāo yóu shào bó bǎo yīng bái mǎ sì hú lǎo dī zhī dōng. ér wáng shù wèi zǒng hé, xiū huái ān yǐ nán zhū jué dī, qiě jùn huái yáng cáo hé. zhòng hú ruán mín dào jué gài tián zhī fá, zào zhá shí dá yǐ chǔ hú shuǐ. jí dà xià sāi zhāng qiū, ér áng yòu kāi kāng jì, cáo hé shàng xià wú dà huàn zhě èr shí yú nián.
六年春,副都御史劉大夏奉敕往治決河。夏半,漕舟鱗集,乃先自決口西岸鑿月河以通漕。經營二年,張秋決口就塞,復築黃陵岡上流。於是河復南下,運道無阻。乃改張秋曰安平鎮,建廟賜額曰顯惠神祠,命大學士王鏊紀其事,勒於石。而白昂所開高郵複河亦成,賜名康濟,其西岸以石甃之。又甃高郵堤,自杭家閘至張家鎮凡三十里。高郵堤者,洪武時所築也。陳瑄因舊增築,延及寶應,土人相沿謂之老堤。正統三年易土以石。成化時,遣官築重堤於高郵、邵伯、寶應、白馬四湖老堤之東。而王恕為總河,修淮安以南諸決堤,且浚淮、揚漕河。重湖壖民盜決溉田之罰,造閘〈石達〉以儲湖水。及大夏塞張秋,而昂又開康濟,漕河上下無大患者二十餘年。
shí liù nián, xún fǔ xú yuán yán: jì níng dì zuì gāo, bì yǐn shàng yuán guāng shuǐ yǐ jì, qí kǒu zài gāng chéng shí lài zhī shàng. yuán shí zhì zhá zuò yàn, shǐ shuǐ jǐn rù nán wàng, fēn jì nán běi yùn. chéng huà jiān, yì tǔ yǐ shí. fū tǔ yàn zhī lì, shuǐ xiǎo zé è yǐ rù táo, shuǐ dà zé bì zhá yǐ fáng shā yōng, tīng qí màn yàn xī liú. zì shí yàn chéng, shuǐ suì héng yì, shí yàn jì huài, mín tián yì chōng. guāng hé shā sāi, suī yǒu zhá mén, yā bù néng qǐ. qǐ huǐ shí fù tǔ, shū guāng kǒu yōng sè yǐ zhì jì níng, ér zhú gāng chéng yí xī chūn chéng kǒu zi jué àn. dì mìng shì láng lǐ suì wǎng kān, yán: gāng chéng shí yàn, yī kě è yū shā, bù wèi nán wàng hú zhī hài, yī kě shā shuǐ shì, bù lǜ dài cūn bà zhī chōng, bù yí huǐ. jìn yàn jī shā, yí jùn. gāng chéng shāo dōng yǒu yuán shí jiù zhá, yǐn guāng shuǐ rù jì níng, xià jiē xú lǚ cáo hé. dōng píng zhōu dài cūn, zé wèn shuǐ rù hǎi gù dào yě. zì yǒng lè chū, héng zhú yī bà, è wèn rù nán wàng hú, cáo hé shǐ tōng. jīn zì fēn shuǐ lóng wáng miào zhì tiān jǐng zhá jiǔ shí lǐ, shuǐ gāo sān zhàng yǒu qí, ruò guāng hé gèng jùn ér shēn, zé wèn liú jǐn xiàng jì níng ér nán, lín qīng hé dào bì hé. guāng kǒu bù kě jùn. gāng chéng kǒu zhì liǔ quán jiǔ shí lǐ, wú guān yùn dào, kě fú shì. liǔ quán zhì jì níng, wèn sì zhū shuǐ huì liú chù, yí shū zhě èr shí yú lǐ. chūn chéng kǒu, wài zhàng wèn shuǐ, nèi fáng mín tián, dī bēi àn báo, yí yǔ dài cūn bà bìng xiū zhú. cóng zhī. zhèng dé sì nián shí yuè, hé jué pèi xiàn fēi yún qiáo, rù yùn. xún sāi.
十六年,巡撫徐源言:「濟寧地最高,必引上源洸水以濟,其口在堈城石瀨之上。元時治閘作堰,使水盡入南旺,分濟南北運。成化間,易土以石。夫土堰之利,水小則遏以入洮,水大則閉閘以防沙壅,聽其漫堰西流。自石堰成,水遂橫溢,石堰既壞,民田亦沖。洸河沙塞,雖有閘門,壓不能啟。乞毀石復土,疏洸口壅塞以至濟寧,而築堈城迤西春城口子決岸。」帝命侍郎李遂往勘,言:「堈城石堰,一可遏淤沙,不為南旺湖之害,一可殺水勢,不慮戴村壩之沖,不宜毀。近堰積沙,宜浚。堈城稍東有元時舊閘,引洸水入濟寧,下接徐、呂漕河。東平州戴村,則汶水入海故道也。自永樂初,橫築一壩,遏汶入南旺湖,漕河始通。今自分水龍王廟至天井閘九十里,水高三丈有奇,若洸河更浚而深,則汶流盡向濟寧而南,臨清河道必涸。洸口不可浚。堈城口至柳泉九十里,無關運道,可弗事。柳泉至濟寧,汶、泗諸水會流處,宜疏者二十餘里。春城口,外障汶水,內防民田,堤卑岸薄,宜與戴村壩並修築。」從之。正德四年十月,河決沛縣飛雲橋,入運。尋塞。
shì zōng zhī chū, hé shù huài cáo. jiā jìng liù nián, guāng lù shǎo qīng huáng wǎn lùn quán yuán zhī lì, yán: cáo hé quán yuán jiē fā shān dōng nán wàng mǎ chǎng fán cūn ān shān zhū hú. quán shuǐ suǒ zhōng, jí yí xiū jùn, qiě yǐn tā quán bìng xù, zé cáo bù jié. nán wàng mǎ chǎng dī wài sūn cūn dì wā, ruò zhū wèi hú, gǎi zuò cáo dào, yóu kě miǎn jì níng gāo yuán qiǎn sè zhī kǔ. dì mìng zǒng hé shì láng zhāng zhěng yì. ér zhěng yǐ huáng shuǐ rù yùn, yùn chuán zǔ pèi shàng, fāng wèi yù shǐ wú zhòng suǒ hé. zhěng yán: hé sāi nán jù tōng, wéi jīn gōu kǒu yí běi xīn chōng yī qú kě lìng yùn chuán yóu cǐ rù zhāo yáng hú, chū shā hé bǎn qiáo. qí xiān zǔ qiǎn zhě, zé xī lì jī zhǒng sì, chū miào dào běi kǒu tōng xíng. xià bù bìng yì, wèi jué. gěi shì zhōng zhāng sōng yán: zhāo yáng hú dì bì, hé shì gāo, yǐn hé guàn hú, bì zhì mí màn, shǐ hú dào fù zǔ. qǐng bà zhěng, bié tuī dà chén. bù yì rú sōng yán. zhěng zài shū zì hé, qǐ bà, bù xǔ. zú yǐn yùn chuán dào hú zhōng. qí dōng, zhào zhěng hái jīng bié xù, ér mìng zé dà chén dū lǐ.
世宗之初,河數壞漕。嘉靖六年,光祿少卿黃綰論泉源之利,言:「漕河泉源皆發山東南旺、馬場、樊村、安山諸湖。泉水所鍾,亟宜修浚,且引他泉並蓄,則漕不竭。南旺、馬場堤外孫村地窪,若瀦為湖,改作漕道,尤可免濟寧高原淺澀之苦。」帝命總河侍郎章拯議。而拯以黃水入運,運船阻沛上,方為御史吳仲所劾。拯言:「河塞難遽通,惟金溝口迤北新沖一渠可令運船由此入昭陽湖,出沙河板橋。其先阻淺者,則西曆雞冢寺,出廟道北口通行。下部並議,未決。給事中張嵩言:「昭陽湖地庳,河勢高,引河灌湖,必致瀰漫,使湖道復阻。請罷拯,別推大臣。」部議如嵩言。拯再疏自劾,乞罷,不許。卒引運船道湖中。其冬,詔拯還京別敘,而命擇大臣督理。
zhū dà chén duō jìn zhì hé yì. zhān shì huò tāo wèi: qián yì yì shān dōng hé nán dīng fū shù wàn, shū jùn yū shā yǐ tōng yùn. rán shā suí shuǐ xià, xuán jùn xuán yū. jīn yùn zhōu yóu zhāo yáng hú rù jī míng tái zhì shā hé, yū huí bù guò bǎi lǐ. ruò yán hú zhú dī, jùn wèi xiǎo hé, hé kǒu wèi zhá, yǐ dài xù xiè, shuǐ yì kě bì fēng tāo, shuǐ hé yì wèi shū jùn. sān yuè ér tǔ dī chéng, yī nián ér shí dī chéng, yòng lì shǎo, qǔ xiào sù. huáng hé yù yì, yùn dào yù lì, jiào zhī yì dīng fū yǐ jùn yū tǔ, láo yì dà bù móu yě. shàng shū lǐ chéng xūn wèi: yú zhāo yáng hú zuǒ bié kāi yī hé, yǐn zhū quán wèi yùn dào, zì liú chéng shā hé wèi yóu biàn. yǔ dōu yù shǐ hú shì níng yì hé. qī nián zhēng yuè, zǒng hé dōu yù shǐ shèng yīng qī zòu rú shì níng cè, qǐng yú zhāo yáng hú dōng záo xīn hé, zì wāng jiā kǒu nán chū liú chéng kǒu, zhǎng bǎi sì shí lǐ, kè qī liù yuè bì gōng. gōng wèi bàn, ér yīng qī bà qù, yì suì yǐ. qí hòu sān shí nián, zhū héng shǐ xún qí yí jī, jùn ér chéng zhī. shì nián dōng, zǒng hé shì láng pān xī huì jiā zhú jì pèi jiān dōng xī liǎng dī, yǐ jù huáng hé.
諸大臣多進治河議。詹事霍韜謂:「前議役山東、河南丁夫數萬,疏浚淤沙以通運。然沙隨水下,旋浚旋淤。今運舟由昭陽湖入雞鳴台至沙河,迂迴不過百里。若沿湖築堤,浚為小河,河口為閘,以待蓄泄,水溢可避風濤,水涸易為疏浚。三月而土堤成,一年而石堤成,用力少,取效速。黃河愈溢,運道愈利,較之役丁夫以浚淤土,勞逸大不侔也。」尚書李承勛謂:「於昭陽湖左別開一河,引諸泉為運道,自留城沙河為尤便。」與都御史胡世寧議合。七年正月,總河都御史盛應期奏如世寧策,請於昭陽湖東鑿新河,自汪家口南出留城口,長百四十里,刻期六月畢工。工未半,而應期罷去,役遂已。其後三十年,朱衡始循其遺蹟,浚而成之。是年冬,總河侍郎潘希會加築濟、沛間東西兩堤,以拒黃河。
shí jiǔ nián qī yuè, hé jué yě jī gāng, èr hóng hé. dū lǐ hé cáo shì láng wáng yǐ qí qǐng jùn shān dōng zhū quán yǐ jì yùn, qiě zhú zhǎng dī jù shuǐ, rú zhá hé zhì. suì qīng jiù quán bǎi qī shí bā, kāi xīn quán sān shí yī. yǐ qí fù zòu sì shì. yī qǐng yǐ zhū quán fēn lì shǒu tǔ guān jiān lǐ qí shì, wú shǐ yīn sāi. yī qǐng yú jìng shān zhèn xú lǚ èr hóng zhī xià, gè jiàn shí zhá, xù shuǐ shù chǐ yǐ xíng zhōu, páng liú yuè hé yǐ xiè bào xùn zhú sì mù zhá yú wǔ jiā gōu xiǎo hé kǒu shí chéng shi tóu wān, ér zhì fāng chuán yú shā fāng děng qiǎn, yǐ bèi lāo jùn. yī yán cáo hé liǎng àn yǒu nán wàng ān shān mǎ chǎng zhāo yáng sì hú, míng wèi shuǐ guì, suǒ yǐ huì zhū quán jì cáo hé yě. háo qiáng qīn zhàn, xù shuǐ bù duō, ér zhāo yáng yī hú yū chéng gāo dì, dà fēi guó chū shè hú chū yì. yí wěi guān qīng lǐ, tiān zhì zhá bà dòu mén, péi zhú dī àn, duō kāi gōu qú, jùn shēn hé dǐ, yǐ fù sì guì. yī yán huáng hé nán xǐ, jiù zhá kǒu jù sāi, wéi sūn jì yī kǒu dú cún. dǎo hé chū xú zhōu xiǎo fú qiáo, xià xú lǚ èr hóng, cǐ jì yùn zhī dà zhě. qǐng yú sūn jì kǒu duō kāi yī gōu, jí shí shū yuè, shù èr hóng dé jì. dì kě qí zòu, ér yǐ guǎn quán zhuān zé zhī bù cáo.
十九年七月,河決野雞岡,二洪涸。督理河漕侍郎王以旂請浚山東諸泉以濟運,且築長堤聚水,如閘河制。遂清舊泉百七十八,開新泉三十一。以旂復奏四事。一請以諸泉分隸守土官兼理其事,毋使堙塞。一請於境山鎮、徐、呂二洪之下,各建石閘,蓄水數尺以行舟,旁留月河以泄暴汛;築四木閘於武家溝、小河口、石城、匙頭灣,而置方船於沙坊等淺,以備撈浚。一言漕河兩岸有南旺、安山、馬場、昭陽四湖,名為水櫃,所以匯諸泉濟漕河也。豪強侵占,蓄水不多,而昭陽一湖淤成高地,大非國初設湖初意。宜委官清理,添置閘、壩、斗門,培築堤岸,多開溝渠,浚深河底,以復四櫃。一言黃河南徙,舊閘口俱塞,惟孫繼一口獨存。導河出徐州小浮橋,下徐、呂二洪,此濟運之大者。請於孫繼口多開一溝,及時疏瀹,庶二洪得濟。帝可其奏,而以管泉專責之部曹。
xú lǚ èr hóng zhě, hé cáo yān hóu yě. zì chén xuān záo shí shū qú, zhèng tǒng chū, fù jùn hóng xī xiǎo hé. cáo yùn cān jiāng tāng jié yòu yǐ hóng xùn bài zhōu, yú shàng liú zhú yàn, bī shuǐ guī yuè hé, hé nán jiàn zhá yǐ xù shuǐ shì. chéng huà sì nián, guǎn hé zhǔ bù guō shēng yǐ dà shí zhú liǎng dī, gù yǐ tiě dìng, záo wài hóng bài chuán è shí sān bǎi, ér píng zhú lǐ hóng dī àn, yòu zhòu shí àn dōng xī sì bǎi yú zhàng. shí liù nián zēng zhòu lǚ liáng hóng shí dī shí bà èr bǎi yú zhàng, yǐ zī qiān wǎn. jí shì jiàn zhá, xíng zhě yì biàn zhī.
徐、呂二洪者,河漕咽喉也。自陳瑄鑿石疏渠,正統初,復浚洪西小河。漕運參將湯節又以洪迅敗舟,於上流築堰,逼水歸月河,河南建閘以蓄水勢。成化四年,管河主簿郭升以大石築兩堤,錮以鐵錠,鑿外洪敗船惡石三百,而平築里洪堤岸,又甃石岸東西四百餘丈。十六年增甃呂梁洪石堤、石壩二百餘丈,以資牽挽。及是建閘,行者益便之。
sì shí sì nián qī yuè, hé dà jué pèi xiàn, màn zhāo yáng hú, yóu shā hé zhì èr hóng, hào miǎo wú jì, yùn dào yū sè bǎi yú lǐ. dū lǐ hé cáo shàng shū zhū héng xún lǎn shèng yīng qī suǒ záo xīn hé yí jī, qǐng kāi nán yáng liú chéng shàng xià. zǒng hé dōu yù shǐ pān jì xún bù kě. héng yán: shì hé zhí qín gōu, yǒu suǒ shù ài. fú qiū huáng shuǐ shèng, zhāo yáng shòu zhī, bù wèi hè yě. nǎi jué jì kāi jùn, shēn zì dū gōng, zhòng chéng bù yòng mìng zhě. gěi shì zhōng zhèng qīn hé héng gù xìng nán chéng zhī yì, nüè mín xìng gōng. cháo tíng qiǎn guān kān xīn jiù hé shú lì. gěi shì zhōng hé qǐ míng kān hé hái, yán: jiù hé nán fù yǒu wǔ, ér xīn hé zhī nán chéng zhě yì yǒu sān. gù xīn hé duō jiù dī gāo fù, huáng shuǐ nán qīn, suō ér tōng zhī, yùn dào bì lì. suǒ wèi sān nán zhě, yī yǐ xià cūn yí běi dì gāo, kǒng nán jiē shuǐ, rán dì shì gāo dī, dà yuē bù guò èr zhàng, yī shì shuǐ píng jiā shēn, hé huàn shuǐ qiǎn. yī yǐ sān hé kǒu jī shā shēn hòu, shuǐ shì tuān jí, bù wú zǔ sè, rán jiàn bà lán jié, suì yī tiāo jùn zhī, hé huàn shā yōng. yī yǐ mǎ jiā qiáo zhú dī, wēi shān qǔ tǔ bù biàn, yòu kǒng shuǐ kǒu tóu sào, shì bì bù jiān, rán shǐ wěi rèn dé rén, péi zhú gāo hòu, wú bì bù kě cuò lì zhī lǐ. kāi xīn hé biàn. xià tíng chén jí yì, yán xīn hé yǐ yǒu cì dì, bù kě zhǐ. kuàng bǎi zhòng qiáo zhì liú chéng bái yáng qiǎn, chū jìng shān, shū jùn bǔ zhú, yì bù quán qì jiù hé, qún yì jù hé. dì yì nǎi jué. shí dà yǔ, huáng shuǐ zhòu fā, jué mǎ jiā qiáo, huài xīn zhú dōng xī èr dī. gěi shì zhōng wáng yuán chūn yù shǐ huáng xiāng jiē hé héng qī wù, qǐ míng yì biàn qí shuō. huì héng zòu xīn jiù hé bǎi jiǔ shí sì lǐ jù yǐ liú tōng, cáo chuán zhì nán yáng chū kǒu wú zhì. zhào liú héng yǔ jì xún xiáng yì kāi shàng yuán zhú zhǎng dī zhī biàn.
四十四年七月,河大決沛縣,漫昭陽湖,由沙河至二洪,浩渺無際,運道淤塞百餘里。督理河漕尚書朱衡循覽盛應期所鑿新河遺蹟,請開南陽、留城上下。總河都御史潘季馴不可。衡言:「是河直秦溝,有所束隘。伏秋黃水盛,昭陽受之,不為壑也。」乃決計開浚,身自督工,重懲不用命者。給事中鄭欽劾衡故興難成之役,虐民幸功。朝廷遣官勘新舊河孰利。給事中何起鳴勘河還,言:「舊河難復有五,而新河之難成者亦有三。顧新河多舊堤高阜,黃水難侵,睃而通之,運道必利。所謂三難者,一以夏村迤北地高,恐難接水,然地勢高低,大約不過二丈,一視水平加深,何患水淺。一以三河口積沙深厚,水勢湍急,不無阻塞,然建壩攔截,歲一挑浚之,何患沙壅。一以馬家橋築堤,微山取土不便,又恐水口投埽,勢必不堅,然使委任得人,培築高厚,無必不可措力之理。開新河便。」下廷臣集議,言新河已有次第,不可止。況百中橋至留城白洋淺,出境山,疏浚補築,亦不全棄舊河,群議俱合。帝意乃決。時大雨,黃水驟發,決馬家橋,壞新築東西二堤。給事中王元春、御史黃襄皆劾衡欺誤,起鳴亦變其說。會衡奏新舊河百九十四里俱已流通,漕船至南陽出口無滯。詔留衡與季馴詳議開上源、築長堤之便。
lóng qìng yuán nián zhēng yuè, héng qǐng bà shàng yuán yì, wéi kāi guǎng qín gōu, jiān zhú nán zhǎng dī. wǔ yuè, xīn hé chéng, xī qù jiù hé sān shí lǐ. jiù hé zì liú chéng yǐ běi, jīng xiè gōu xià gū tóu zhōng gū tóu jīn gōu sì zhá, guò pèi xiàn, yòu jīng miào dào kǒu hú líng chéng mèng yáng bā lǐ wān gǔ tíng wǔ zhá, ér zhì nán yáng zhá. xīn hé zì liú chéng ér běi, jīng mǎ jiā qiáo xī liǔ zhuāng mǎn jiā qiáo xià zhèn yáng zhuāng zhū méi lì jiàn qī zhá, zhì nán yáng zhá hé jiù hé, fán bǎi sì shí lǐ yǒu qí. yòu yǐn nián yú zhū quán jí xuē hé shā hé zhù qí zhōng, ér shè bà yú sān hé zhī kǒu, zhú mǎ jiā qiáo dī, è huáng shuǐ rù qín gōu, yùn dào nǎi dà tōng. wèi jǐ, nián yú kǒu shān shuǐ bào jué, méi cáo sōu. dì cóng héng qǐng, zì dōng shào kāi zhī hé sān dào yǐ fēn xiè zhī, yòu kāi zhī hé yú dōng shào zhī shàng, lì dōng cāng qiáo yǐ dá bǎi zhòng qiáo, záo zhì lǐ gōu zhū chù wèi qú, shǐ shuǐ rù chì shān hú, yóu zhī yǐ guī lǚ mèng hú, xià jìng shān ér qù.
隆慶元年正月,衡請罷上源議,惟開廣秦溝,堅築南長堤。五月,新河成,西去舊河三十里。舊河自留城以北,經謝溝、下沽頭、中沽頭、金溝四閘,過沛縣,又經廟道口、湖陵城、孟陽、八里灣、谷亭五閘,而至南陽閘。新河自留城而北,經馬家橋、西柳莊、滿家橋、夏鎮、楊莊、硃梅、利建七閘,至南陽閘合舊河,凡百四十里有奇。又引鯰魚諸泉及薛河、沙河注其中,而設壩於三河之口,築馬家橋堤,遏黃水入秦溝,運道乃大通。未幾,鯰魚口山水暴決,沒漕艘。帝從衡請,自東邵開支河三道以分泄之,又開支河於東邵之上,歷東滄橋以達百中橋,鑿豸里溝諸處為渠,使水入赤山湖,由之以歸呂孟湖,下境山而去。
héng zhào rù wèi gōng bù shàng shū, dōu yù shǐ wēng dà lì dài, shàng yán: cáo hé zī quán shuǐ, ér dì xíng dōng gāo xī xià, fēi hú zhū zhī zé hé, gù cáo hé yǐ dōng jiē yǒu guì fēi hú xiè zhī zé kuì, gù cáo hé yǐ xī jiē yǒu hè. huáng liú nì bēn, zé yǐ zhāo yáng hú wèi sǎn màn zhī qū shān shuǐ dōng tū, zé yǐ nán yáng hú wèi zhū xù zhī dì. yí yóu huí huí mù kāi tōng yǐ dá hóng gōu, lìng gǔ tíng hú líng zhī shuǐ jiē rù zhāo yáng hú, jí jùn hóng gōu fèi qú, yǐn zhāo yáng hú shuǐ yán qú dōng chū liú chéng. qí hú dì tuì tān zhě, yòu kě dé tián shù qiān qǐng. dà lì yòu yán: xuē hé shuǐ tuān hàn, jīn jǐn zhù chì shān hú, rù wēi shān hú yǐ dá lǚ mèng hú, cǐ shàng shū héng chéng jī yě. wéi lǚ mèng zhī nán wèi shào jiā lǐng, huáng liú tián yū, dì xíng gāo yǎng, qiū shuǐ shí zhì, xī nà zhě xiǎo, jìn yín píng yě, duó mín tián zhī lì. wēi shān zhī xī wèi mǎ jiā qiáo, bǐ cǎo chuàng yī dī yǐ kāi yùn dào, tǔ wèi jí jiān ér shí wèi jī shuǐ suǒ hàn, yǐ xún zhàng zhī zhǐ, èr liú jiā gōng, lǜ yǒu qīng pǐ. yí záo shào jiā lǐng, lìng shuǐ yóu dì bāng gōu chū jìng shān yǐ rù cáo hé, zé hú dì kě gēng, hé dī bù kuì. gèng yú mǎ jiā qiáo jiàn jiǎn shuǐ zhá, shì hàn lào wèi qǐ bì, nǎi tōng cáo zhǎng cè yě. bìng cóng zhī.
衡召入為工部尚書,都御史翁大立代,上言:「漕河資泉水,而地形東高西下,非湖瀦之則涸,故漕河以東皆有櫃;非湖泄之則潰,故漕河以西皆有壑。黃流逆奔,則以昭陽湖為散漫之區;山水東突,則以南陽湖為瀦蓄之地。宜由回回墓開通以達鴻溝,令谷亭、湖陵之水皆入昭陽湖,即浚鴻溝廢渠,引昭陽湖水沿渠東出留城。其湖地退灘者,又可得田數千頃。」大立又言:「薛河水湍悍,今盡注赤山湖,入微山湖以達呂孟湖,此尚書衡成績也。惟呂孟之南為邵家嶺,黃流填淤,地形高仰,秋水時至,翕納者小,浸淫平野,奪民田之利。微山之西為馬家橋,比草創一堤以開運道,土未及堅而時為積水所撼,以尋丈之址,二流夾攻,慮有傾圮。宜鑿邵家嶺,令水由地浜溝出境山以入漕河,則湖地可耕,河堤不潰。更於馬家橋建減水閘,視旱澇為啟閉,乃通漕長策也。」並從之。
sān nián qī yuè, hé jué pèi xiàn, chá chéng yū sè, liáng sōu èr qiān yú jiē zǔ pī zhōu. dà lì yán: chén àn xíng xú zhōu, xún zǐ fáng shān, guò liáng shān, zhì jìng shān, rù dì bāng gōu, zhí qū mǎ jiā qiáo, shàng xià bā shí lǐ jiān, kě bié kāi yī hé yǐ cáo. jí suǒ wèi jiā hé yě. qǐng jí tíng yì, shàng jí mìng xíng zhī. wèi jǐ, huáng luò cáo tōng, qián yì suì qǐn. shí huái shuǐ zhǎng yì, zì qīng hé zhì huái ān chéng xī yū sān shí yú lǐ, jué lǐ xìn èr bà chū hǎi, bǎo yīng hú dī duō huài. shān dōng zhū shuǐ cóng zhí hé chū pī zhōu. dà lì yǐ wén. qí dōng, zì huái ān bǎn zhá zhì qīng hé xī hú zuǐ kāi jùn chuí chéng, ér lǐ kǒu fù sāi. dū cáo shì láng zhào kǒng zhāo yán: qīng jiāng yī dài huáng hé wǔ shí lǐ, yí zhú yàn yǐ fáng hé yì huái hé gāo liáng jiàn yī dài qī shí yú lǐ, yí zhú yàn yǐ fáng huái zhǎng. dì lìng jí jùn lǐ kǒu, yǔ dà lì shāng zhú yàn shì yí, bìng yì hǎi kǒu zhú sāi jí bǎo yīng yuè hé èr shì.
三年七月,河決沛縣,茶城淤塞,糧艘二千餘皆阻邳州。大立言:「臣按行徐州,循子房山,過梁山,至境山,入地浜溝,直趨馬家橋,上下八十裡間,可別開一河以漕。」即所謂泇河也。請集廷議,上即命行之。未幾,黃落漕通,前議遂寢。時淮水漲溢,自清河至淮安城西淤三十餘里,決禮、信二壩出海,寶應湖堤多壞。山東諸水從直河出邳州。大立以聞。其冬,自淮安板閘至清河西湖嘴開浚垂成,而里口復塞。督漕侍郎趙孔昭言:「清江一帶黃河五十里,宜築堰以防河溢;淮河高良澗一帶七十餘里,宜築堰以防淮漲。」帝令亟浚里口,與大立商築堰事宜,並議海口築塞及寶應月河二事。
sì nián liù yuè, huái hé jí hóng gōu jìng shān shū jùn gōng jùn. dà lì fāng zòu wén, zhū shuǐ hū zhòu yì, jué zhòng jiā qiǎn, yǔ huáng hé hé, chá chéng fù yū. wèi jǐ, zì tài shān miào zhì qī lǐ gōu, huái hé yū shí yú lǐ, qí shuǐ cóng zhū jiā gōu páng chū, zhì qīng hé xiàn hé nán zhèn yǐ hé yú huáng hé. dà lì qǐng kāi xīn zhuāng zhá yǐ tōng huí chuán, jiān jùn gǔ suī hé, xiè èr hóng shuǐ, qiě fēn hé zì yú gōu xià cǎo wān, bǎo nán běi yùn dào. dì mìng xīn rèn zǒng hé dōu yù shǐ pān jì xún qū huà. qǐng zhī, hé dà jué pī zhōu, suī níng yùn dào yū bǎi yú lǐ. dà lì qǐng kāi jiā kǒu xiāo xiàn èr hé. huì jì xún zhú sāi zhū jué, hé shuǐ guī zhèng liú, cáo chuán huò tōng. dà lì kǒng zhāo jiē yǐ chí wù cáo liáng xuē jí, kāi jiā zhī yì bù guǒ xíng.
四年六月,淮河及鴻溝境山疏浚工竣。大立方奏聞,諸水忽驟溢,決仲家淺,與黃河合,茶城復淤。未幾,自泰山廟至七里溝,淮河淤十餘里,其水從朱家溝旁出,至清河縣河南鎮以合於黃河。大立請開新莊閘以通回船,兼浚古睢河,泄二洪水,且分河自魚溝下草灣,保南北運道。帝命新任總河都御史潘季馴區畫。頃之,河大決邳州,睢寧運道淤百餘里。大立請開泇口、蕭縣二河。會季馴築塞諸決,河水歸正流,漕船獲通。大立、孔昭皆以遲誤漕糧削籍,開泇之議不果行。
wǔ nián sì yuè, hé fù jué pī zhōu wáng jiā kǒu, zì shuāng gōu ér xià, nán běi jué kǒu shí yú, sǔn cáo chuán yùn jūn qiān jì, méi liáng sì shí wàn yú shí, ér shi tóu wān yǐ xià bā shí lǐ jiē yū. yú shì jiāo lái hǎi yùn zhī yì fēn qǐ. huì jì xún zòu pī hé gōng chéng. dì yǐ cáo yùn chí, qiǎn gěi shì zhōng luò zūn wǎng kān. zǒng cáo chén kài jí jì xún jù bà guān.
五年四月,河複決邳州王家口,自雙溝而下,南北決口十餘,損漕船運軍千計,沒糧四十萬餘石,而匙頭灣以下八十里皆淤。於是膠、萊海運之議紛起。會季馴奏邳河功成。帝以漕運遲,遣給事中雒遵往勘。總漕陳炌及季馴俱罷官。
liù nián, cóng luò zūn yán, xiū zhú chá chéng zhì qīng hé zhǎng dī wǔ bǎi wǔ shí lǐ, sān lǐ yī pù, pù shí fū, shè guān huà dì ér shǒu. yòu jiē zhú chá chéng zhì kāi fēng liǎng àn dī. cóng zhū héng yán, shàn fēng pèi dà huáng dī. héng yòu yán: cáo hé qǐ yí zhēn qì zhāng jiā wān èr qiān bā bǎi yú lǐ, hé shì fán sì duàn, gè bù xiāng tóng. qīng jiāng pǔ yǐ nán, lín qīng yǐ běi, jiē yuǎn gé huáng hé, bù fán yòng lì. wéi chá chéng zhì lín qīng, zé zhá zhū quán wèi hé, yǔ huáng xiāng jìn. qīng hé zhì chá chéng, zé huáng hé jí yùn hé yě. chá chéng yǐ běi, dāng fáng huáng hé zhī jué ér rù chá chéng yǐ nán, dāng fáng huáng hé zhī jué ér chū. fáng huáng hé jí suǒ yǐ bǎo yùn hé, gù zì chá chéng zhì pī qiān, gāo zhú liǎng dī, sù qiān zhì qīng hé, jǐn sāi quē kǒu, gài yǐ fáng huáng shuǐ zhī chū, zé zhèng hé bì yū, zuó suì xú pī zhī huàn shì yě. zì chá chéng qín gōu kǒu zhì fēng pèi cáo dān, chuàng zhú zēng zhú yǐ jiē lǚ shuǐ jiù dī, gài yǐ fáng huáng shuǐ zhī rù, zé zhèng hé bì jué, wǎng nián cáo pèi zhī huàn shì yě. èr chù gào jùn, gù hé shēn shuǐ shù, wú páng jué zhōng kuì zhī yú. shui shì xiàn zhī yáo zi tóu zhì qín gōu kǒu, yīng zhú dī qī shí lǐ, jiē gǔ běi dī. xú pī zhī jiān, dī bī hé shēn, yí yú xīn dī wài bié zhú yáo dī. zhào rú qí yì, yǐ mìng zǒng hé shì láng wàn gōng.
六年,從雒遵言,修築茶城至清河長堤五百五十里,三里一鋪,鋪十夫,設官畫地而守。又接築茶城至開封兩岸堤。從朱衡言,繕豐、沛大黃堤。衡又言:「漕河起儀真訖張家灣二千八百餘里,河勢凡四段,各不相同。清江浦以南,臨清以北,皆遠隔黃河,不煩用力。惟茶城至臨清,則閘諸泉為河,與黃相近。清河至茶城,則黃河即運河也。茶城以北,當防黃河之決而入;茶城以南,當防黃河之決而出。防黃河即所以保運河,故自茶城至邳、遷,高築兩堤,宿遷至清河,盡塞缺口,蓋以防黃水之出,則正河必淤,昨歲徐、邳之患是也。自茶城秦溝口至豐、沛、曹、單,創築增築以接縷水舊堤,蓋以防黃水之入,則正河必決,往年曹、沛之患是也。二處告竣,故河深水束,無旁決中潰之虞。氵市縣之窯子頭至秦溝口,應築堤七十里,接古北堤。徐、邳之間,堤逼河身,宜於新堤外別築遙堤。」詔如其議,以命總河侍郎萬恭。
wàn lì yuán nián, gōng yán: zǔ zōng shí zào qiǎn chuán jìn wàn, fēi bù zhī mǎn zài shěng zhōu zhī biàn, yǐ zhá hé liú qiǎn, gù bù gǎn guò sì bǎi shí yě. qí zhì dǐ píng cāng qiǎn, dǐ píng zé rù shuǐ bù shēn, cāng qiǎn zé fù zài bù mǎn. yòu xiàn qiǎn chuán yòng shuǐ bù dé guò liù ná, shēn dà zhǐ yǔ shí zhǐ xiāng jù wèi yī ná, liù ná bù guò sān chǐ xǔ, míng shòu shuǐ qiǎn yě. jīn bù wù zūn xíng, ér jìng gù chuán dā yùn. gù chuán yǒu sān hài, dā yùn yǒu wǔ hài, jiē bìng hé dào. qǐng xī zūn jiù zhì. cóng zhī.
萬曆元年,恭言:「祖宗時造淺船近萬,非不知滿載省舟之便,以閘河流淺,故不敢過四百石也。其制底平、倉淺,底平則入水不深,倉淺則負載不滿。又限淺船用水不得過六拏,伸大指與食指相距為一拏,六拏不過三尺許,明受水淺也。今不務遵行,而競僱船搭運。僱船有三害,搭運有五害,皆病河道。請悉遵舊制。」從之。
gōng yòu qǐng fù huái nán píng shuǐ zhū zhá, shàng yán: gāo bǎo zhū hú zhōu zāo shù bǎi lǐ, xī shòu tiān zhǎng qī shí yú hé, tú shì bǎi lǐ zhǎng dī, ruò zhàng zhī shǐ wú shū xiè, shì kuì dī yě. yǐ gù zǔ zōng zhī fǎ, piān zhì shù shí xiǎo zhá yú zhǎng dī zhī jiān, yòu wèi lìng yuē: dàn xǔ shēn hú, bù xǔ gāo dī, gù shè qiǎn chuán qiǎn fū qǔ hú zhī yū yǐ hòu dī. fū zhá duō zé shuǐ yì luò ér dī jiān, jùn qín zé hú yù shēn ér dī hòu, yì zhì shēn yuǎn yě. bǐ nián wèi xiū zhá zhī láo, měi huài yī zhá jí yīn yī zhá, suì yuè jì jiǔ, zhū zhá jǐn yīn, ér zhǎng dī wèi sǐ zhàng yǐ. wèi jùn qiǎn zhī kǔ, měi hú qiǎn yī chǐ zé jiā dī yī chǐ, suì yuè jì jiǔ, hú shuǐ pěng qǐ, ér gāo bǎo wèi yú chéng yǐ. qiě hú cáo wù dī yǔ wú cáo tóng, hú dī wù zhá yǔ wú dī tóng. chén xuān dà zhì jiǎn shuǐ zhá shù shí, hú shuǐ yì zé xiè yǐ lì dī, shuǐ luò zé bì yǐ lì cáo, zuì wèi wán jì. jī jiǔ ér jiǎn shuǐ gù jī bù kě fù dé, hú qiě chén dī. qǐng fù jiàn píng shuǐ zhá, zhá yù mì, mì zé shuǐ shū, wú zhǎng mèn huàn zhá yù xiá, xiá zé shì huǎn, wú niè jué yú. shàng shū héng fù zòu rú qí qǐng. yú shì yí zhí jiāng dū gāo yóu bǎo yīng shān yáng shè zhá èr shí sān, jùn qiǎn fán wǔ shí yī chù, gè shè lāo qiǎn chuán èr, qiǎn fū shí.
恭又請復淮南平水諸閘,上言:「高、寶諸湖周遭數百里,西受天長七十餘河,徒恃百里長堤,若障之使無疏泄,是潰堤也。以故祖宗之法,偏置數十小閘於長堤之間,又為令曰:「但許深湖,不許高堤」,故設淺船淺夫取湖之淤以厚堤。夫閘多則水易落而堤堅,浚勤則湖愈深而堤厚,意至深遠也。比年畏修閘之勞,每壞一閘即堙一閘,歲月既久,諸閘盡堙,而長堤為死障矣。畏浚淺之苦,每湖淺一尺則加堤一尺,歲月既久,湖水捧起,而高、寶為盂城矣。且湖漕勿堤與無漕同,湖堤勿閘與無堤同。陳瑄大置減水閘數十,湖水溢則瀉以利堤,水落則閉以利漕,最為完計。積久而減水故跡不可復得,湖且沉堤。請復建平水閘,閘欲密,密則水疏,無漲懣患;閘欲狹,狹則勢緩,無齧決虞。」尚書衡覆奏如其請。於是儀直、江都、高郵、寶應、山陽設閘二十三,浚淺凡五十一處,各設撈淺船二,淺夫十。
gōng yòu yán: qīng jiāng pǔ hé liù shí lǐ, chén xuān jùn zhì tiān fēi cí dōng, zhù yú huáng hé. yùn sōu chū tiān fēi kǒu rù huáng chuān qīng tè bàn xiǎng ěr. hòu huáng zhǎng, nì zhù rù kǒu, qīng suì duō yū. yì zhě bù zhì tiān fēi kǒu ér jù sāi zhī, lìng huái shuǐ wù yǔ huáng zhí. kāi xīn hé yǐ jiē huái hé, yuē jiē qīng liú wù jiē zhuó liú, kě bù yū yě. bù zhī huáng hé fēi ān liú zhī shuǐ, fú qiū shèng fā, zé xī yōng huái liú shù shí lǐ, bìng guàn xīn kāi hé. bǐ tiān fēi kǒu, yī huáng shuǐ zhī yū ěr. jīn huái huáng huì yú xīn zhá kāi hé kǒu, shì èr yū yě. fáng yī yū, shēng èr yū, yòu shēng huái huáng jiāo huì zhī qiǎn. suì yì dīng fū qiān bǎi, jùn zhì fāng bì, shuǐ guò fù hé. yòu shǐ yùn sōu yū bā lǐ qiǎn zhì ér shǐ dá yú qīng hé, shú yǔ chū tiān fēi kǒu zhě zhī biàn qiě lì? qǐng jiàn tiān fēi zhá, bǐ cáo chuán zhí dá qīng hé. yùn jǐn ér huáng shuǐ shèng fā, zé bì zhá jué huáng, shuǐ luò zé qǐ tiān fēi zhá yǐ lì shāng chuán. xīn hé kǒu wù jùn kě yě.. nǎi jiàn tiān fēi miào kǒu shí zhá.
恭又言:「清江浦河六十里,陳瑄浚至天妃祠東,注於黃河。運艘出天妃口入黃穿清特半餉耳。後黃漲,逆注入口,清遂多淤。議者不制天妃口而遽塞之,令淮水勿與黃值。開新河以接淮河,曰「接清流勿接濁流,可不淤也」。不知黃河非安流之水,伏秋盛發,則西擁淮流數十里,並灌新開河。彼天妃口,一黃水之淤耳。今淮、黃會於新閘開河口,是二淤也。防一淤,生二淤,又生淮、黃交會之淺。歲役丁夫千百,浚治方畢,水過複合。又使運艘迂八里淺滯而始達於清河,孰與出天妃口者之便且利?請建天妃閘,俾漕船直達清河。運盡而黃水盛發,則閉閘絕黃,水落則啟天妃閘以利商船。新河口勿浚可也。」。乃建天妃廟口石閘。
gōng yòu yán: yóu huáng hé rù zhá hé wèi chá chéng, chū lín qīng bǎn zhá qī bǎi yú lǐ, jiù yǒu qī shí èr qiǎn. zì chuàng kāi xīn hé, wèn liú píng yǎn, dì shì gāo xià bù shèn xiāng xuán, qī shí qiǎn xī wèi tōng qú. wéi chá huáng jiāo huì jiān, yùn shèng zhī shí, zhèng zhí huáng hé shuǐ luò zhī hòu, gāo xià bù xiāng jiē, shì yǐ yǒu chá chéng huáng jiā zhá zhī qiǎn, lián nián huàn zhī. zǔ zōng shí, cháng jiàn jìng shān zhá, zì xīn hé shuǐ píng, zhá méi ní nào qiě zhàng yú. qí zhá shàng jù huáng jiā zhá èr shí lǐ, xià jiē chá chéng shí lǐ, yīn gù jī lèi shí wèi zhī, kě liú huáng jiā zhá wài èr shí lǐ zhī shàng liú, jiē chá chéng nèi shí lǐ zhī xià liú, qiě xié èr shí lǐ shuǐ shì, chōng shí lǐ zhī xiá liú, miè bù shèng yǐ. nǎi fù jìng shān jiù zhá.
恭又言:「由黃河入閘河為茶城,出臨清板閘七百餘里,舊有七十二淺。自創開新河,汶流平衍,地勢高下不甚相懸,七十淺悉為通渠。惟茶、黃交會間,運盛之時,正值黃河水落之候,高下不相接,是以有茶城黃家閘之淺,連年患之。祖宗時,嘗建境山閘,自新河水平,閘沒泥淖且丈餘。其閘上距黃家閘二十里,下接茶城十里,因故基累石為之,可留黃家閘外二十里之上流,接茶城內十里之下流,且挾二十里水勢,沖十里之狹流,蔑不勝矣。」乃復境山舊閘。
gōng jiàn sān yì, shàng shū héng fù xíng zhī, wèi yùn dào yǒng lì. ér shì shí, chá chéng suì yū, gōng fāng bào zhèng hé ān liú, huí kōng chuán sù chū. gěi shì zhōng zhū nán yōng yǐ huí kōng duō zǔ, hé gōng yǐn bì nì zhí. dì qiè zé gōng, bà qù.
恭建三議,尚書衡覆行之,為運道永利。而是時,茶城歲淤,恭方報正河安流,回空船速出。給事中朱南雍以回空多阻,劾恭隱蔽溺職。帝切責恭,罷去。
sān nián èr yuè, zǒng hé dōu yù shǐ fù xī zhì qǐng kāi jiā hé yǐ bì huáng xiǎn, bù guǒ xíng. xī zhì yòu qǐng jùn liáng shān yǐ xià, yǔ chá chéng hù yòng, yū jiù zé tōng xīn ér tiāo jiù, yū xīn zé tōng jiù ér tiāo xīn, zhú bà duàn liú, cháng tōng qí yī yǐ bèi bù yú. zhào cóng suǒ qǐng. gōng wèi chéng, ér hé jué cuī zhèn, huái jué gāo jiā yàn, gāo yóu hú jué qīng shuǐ tán dīng zhì děng kǒu, huái chéng jǐ méi. zhī fǔ shào yuán zhé kāi jú huā tán, yǐ xiè huái ān gāo bǎo sān chéng zhī shuǐ, dōng fāng chú mǐ shǎo tōng.
三年二月,總河都御史傅希摯請開泇河以避黃險,不果行。希摯又請浚梁山以下,與茶城互用,淤舊則通新而挑舊,淤新則通舊而挑新,築壩斷流,常通其一以備不虞。詔從所請。工未成,而河決崔鎮,淮決高家堰,高郵湖決清水潭、丁志等口,淮城幾沒。知府邵元哲開菊花潭,以泄淮安、高、寶三城之水,東方芻米少通。
míng nián chūn, dū cáo shì láng zhāng chōng yǐ zhú qīng shuǐ tán dī gōng jù bù kè jiù, yù lìng liáng chuán zàn yóu quān zi tián yǐ xíng. xún àn yù shǐ chén gōng bù kě. hé cáo shì láng wú guì fāng yán: gāo yóu hú lǎo dī, chén xuān suǒ jiàn. hòu bái áng kāi yuè hé, jù hú shù lǐ, zhōng wèi tǔ dī, dōng wèi shí dī, shǒu wěi jiàn zhá, míng wèi kāng jì hé. qí zhōng dī zhī xī, lǎo dī zhī dōng, mín tián shù wàn mǔ, suǒ wèi quān zi tián yě. hé hú xiāng qù tài yuǎn, lǎo dī quē huài bù xiū, suì zhì shuǐ rù quān tián, yòu chéng yī hú. ér zhōng dī kuì huài, dōng dī dú shòu shù bǎi lǐ hú tāo, qīng shuǐ tán zhī jué, shì suǒ bì zhì. yí zūn hóng zhì jiān wáng shù zhī yì, jiù lǎo dī wèi yuè hé, dàn xiū dōng xī èr dī, fèi shěng ér gōng yì jǔ. dì mìng rú suǒ qǐng xíng zhī. shì nián, yuán zhé xiū zhú huái ān zhǎng dī, yòu shū yán chéng shí shí dá kǒu xià liú rù hǎi.
明年春,督漕侍郎張翀以築清水潭堤工鉅不克就,欲令糧船暫由圈子田以行。巡按御史陳功不可。河漕侍郎吳桂芳言:「高郵湖老堤,陳瑄所建。後白昂開月河,距湖數里,中為土堤,東為石堤,首尾建閘,名為康濟河。其中堤之西,老堤之東,民田數萬畝,所謂圈子田也。河湖相去太遠,老堤缺壞不修,遂至水入圈田,又成一湖。而中堤潰壞,東堤獨受數百里湖濤,清水潭之決,勢所必至。宜遵弘治間王恕之議,就老堤為月河,但修東西二堤,費省而工易舉。」帝命如所請行之。是年,元哲修築淮安長堤,又疏鹽城石〈石達〉口下流入海。
wǔ nián èr yuè, gāo yóu shí dī jiāng chéng, guì fāng qǐng bàng lǎo dī shí shù zhàng kāi tiāo yuè hé. yīn yán: bái áng kāng jì yuè hé qù lǎo dī tài yuǎn, rén xīn niǔ yuè hé zhī ān, wàng lǎo dī wài hàn zhī lì. nián fù yī nián, bù jiā shěng shì, lǎo zhōng èr dī jù huài, ér dōng dī bù néng dú cún. jīn hé yǔ lǎo dī jìn, zé yì yú guǎn shè. yù shǐ chén shì bǎo lùn jiāng běi hé dào, qǐng yú bǎo yīng hú dī bǔ shí dī yǐ gù qí wài, ér yú shí dī zhī dōng fù zhú yī dī, yǐ tōng yuè hé, cáo zhōu xíng qí zhōng. bìng yì xíng. qí dōng, gāo yóu hú tǔ shí èr dī xīn kāi cáo hé nán běi èr zhá jí lǎo dī jiā shí zēng hù dī mù chéng gè gōng jùn shì. guì fāng yòu yǔ yuán zhé zēng zhú shān yáng zhǎng dī, zì bǎn zhá zhì huáng pǔ gèn qī shí lǐ, bì tōng jì zhá bù yòng, ér jiàn xìng wén zhá, qiě xiū xīn zhuāng zhū zhá, zhú qīng jiāng pǔ nán dī, chuàng bǎn zhá cáo dī, nán běi yǔ xīn jiù dī jiē. bǎn zhá jí gù yí fēng zhá yě. dī zhá bìng xiū, huái yáng cáo dào jiàn gù.
五年二月,高郵石堤將成,桂芳請傍老堤十數丈開挑月河。因言:「白昂康濟月河去老堤太遠,人心狃月河之安,忘老堤外捍之力。年復一年,不加省視,老、中二堤俱壞,而東堤不能獨存。今河與老堤近,則易於管攝。」御史陳世寶論江北河道,請於寶應湖堤補石堤以固其外,而於石堤之東復築一堤,以通月河,漕舟行其中。並議行。其冬,高郵湖土石二堤、新開漕河南北二閘及老堤加石、增護堤木城各工竣事。桂芳又與元哲增築山陽長堤,自板閘至黃浦亘七十里,閉通濟閘不用,而建興文閘,且修新莊諸閘,築清江浦南堤,創板閘漕堤,南北與新舊堤接。板閘即故移風閘也。堤、閘並修,淮、揚漕道漸固。
liù nián, zǒng lǐ hé cáo dōu yù shǐ pān jì xún zhú gāo jiā yàn, jí qīng jiāng pǔ liǔ pǔ wān yǐ dōng jiā zhú lǐ zhì èr bà, xiū bǎo yīng huáng qīng děng bā qiǎn dī, gāo bǎo jiǎn shuǐ zhá sì, yòu chāi xīn zhuāng zhá ér gǎi jiàn tōng jì zhá yú gān luó chéng nán. míng chū yùn liáng, zì guā yí zhì huái ān wèi zhī lǐ hé, zì wǔ bà zhuǎn huáng hé wèi zhī wài hé, bù xiāng tōng. jí kāi qīng jiāng pǔ, shè zhá tiān fēi kǒu, chūn xià zhī jiāo zhòng yùn bì, jí bì yǐ jù huáng. suì jiǔ fǎ chí, zhá bù fēng ér huáng shuǐ rù. jiā jìng mò, sāi tiān fēi kǒu, yú pǔ nán sān lǐ gōu kāi xīn hé, shè tōng jì zhá yǐ jiù huái shuǐ. yǐ yòu cóng wàn gōng yán, fù tiān fēi zhá. wèi jǐ yòu cóng yù shǐ liú guāng guó yán, zēng zhú tōng jì, zì zhòng xià zhì jì qiū, gé rì yī fàng huí kōng cáo chuán. jì ér qǐ bì bù shí, yū sè rì shén, kāi zhū jiā kǒu yǐn qīng shuǐ guàn zhī, jǐn tōng zhōu. zhì shì gǎi jiàn gān luó chéng nán, zhuān xiàng huái shuǐ, shǐ hé bù dé zhí shè.
六年,總理河漕都御史潘季馴築高家堰,及清江浦柳浦灣以東加築禮、智二壩,修寶應、黃清等八淺堤,高、寶減水閘四,又拆新莊閘而改建通濟閘於甘羅城南。明初運糧,自瓜、儀至淮安謂之里河,自五壩轉黃河謂之外河,不相通。及開清江浦,設閘天妃口,春夏之交重運畢,即閉以拒黃。歲久法馳,閘不封而黃水入。嘉靖末,塞天妃口,於浦南三里溝開新河,設通濟閘以就淮水。已又從萬恭言,復天妃閘。未幾又從御史劉光國言,增築通濟,自仲夏至季秋,隔日一放回空漕船。既而啟閉不時,淤塞日甚,開朱家口引清水灌之,僅通舟。至是改建甘羅城南,專向淮水,使河不得直射。
shí nián, dū cáo shàng shū líng yún yì yǐ yùn chuán yóu qīng jiāng pǔ chū kǒu duō jiān xiǎn, nǎi zì pǔ xī kāi yǒng jì hé sì shí wǔ lǐ, qǐ chéng nán yáo wān, lì lóng jiāng zhá, zhì yáng jiā jiàn chū wǔ jiā dūn, zhé ér dōng, hé tōng jì zhá chū kǒu. gèng zhì zhá sān, yǐ bèi qīng jiāng pǔ zhī xiǎn. shì shí cáo hé jiù zhì, huái yáng miǎn shuǐ zāi zhě shí yú nián. chū, huáng hé zhī hài cáo yě, zì jīn lóng kǒu ér dōng, zé huì tōng yǐ yū. dài sāi shā wān zhāng qiū zhá, cáo yǐ ān, zé xú shui shì jiān shù bèi qí hài. zhì cuī zhèn gāo yàn zhī jué, huáng huái jiāo zhǎng ér hài cáo, nǎi zài huái yáng jiān, hú kuì zé bài cáo. jì xún yǐ gāo yàn zhàng hóng zé, bǐ yàn dōng sì hú wù shòu huái qīn, cáo shǐ wú bài. ér hé cáo zhū chén jù hú hài, rì yè cháng zhuì zhuì.
十年,督漕尚書凌雲翼以運船由清江浦出口多艱險,乃自浦西開永濟河四十五里,起城南窯灣,歷龍江閘,至楊家澗出武家墩,折而東,合通濟閘出口。更置閘三,以備清江浦之險。是時漕河就治,淮、揚免水災者十餘年。初,黃河之害漕也,自金龍口而東,則會通以淤。迨塞沙灣、張秋閘,漕以安,則徐、氵市間數被其害。至崔鎮高堰之決,黃、淮交漲而害漕,乃在淮、揚間,湖潰則敗漕。季馴以高堰障洪澤,俾堰東四湖勿受淮侵,漕始無敗。而河漕諸臣懼湖害,日夜常惴惴。
shí sān nián cóng zǒng cáo dōu yù shǐ lǐ shì dá yì, kāi bǎo yīng yuè hé. bǎo yīng sì guāng hú, zhū hú zhōng zuì tuān xiǎn zhě yě, guǎng bǎi èr shí yú lǐ. huái jiǎo lóu dāng qí zhōng, xíng qū rú jī, wǎ diàn yì qí nán, chèng gōu wān yì qí běi. xī fēng gǔ làng, wǎng wǎng fù zhōu. chén xuān zhú dī hú dōng, xù shuǐ wèi yùn dào. shàng yǒu suǒ shòu, xià wú suǒ xuān, suì jué wèi bā qiǎn, huì wèi liù tán, xìng yán zhū chǎng jiē méi. ér huái shuǐ yòu cóng zhōu jiā qiáo màn rù, nì rén mín, hài cáo yùn. wǔ zōng mò nián, láng zhōng yáng zuì qǐng kāi yuè hé, bù fù bù cóng. jiā jìng zhōng, gōng bù láng zhōng chén yù xián hù bù yuán wài fàn sháo yù shǐ wén rén quán yùn liáng qiān hù lǐ xiǎn jiē yǐ wèi yán, yì xíng wèi guǒ. zhì shì, gōng bù láng zhōng xǔ yīng kuí jiàn yì, shì dá yòng qí yán yǐ zòu, nǎi jué xíng zhī. jùn hé qiān qī bǎi yú zhàng, zhì shí zhá sān, jiǎn shuǐ zhá èr, zhú dī jiǔ qiān yú zhàng, shí dī sān zhī yī, zǐ dī wǔ qiān yú zhàng. gōng chéng, cì míng hóng jì. xún gǎi shí zhá wèi píng shuǐ zhá. yīng kuí yòu zhú gāo yóu hù chéng dī. qí hòu, hóng jì nán běi zhá, xià qiū huái zhǎng, tūn tǔ bù jí, zhōu duō fù zhě. shén zōng jì nián, dū cáo shì láng chén jiàn yú nán běi gè kāi yuè hé yǐ shā hé nù, ér liū shǐ píng.
十三年從總漕都御史李世達議,開寶應月河。寶應汜光湖,諸湖中最湍險者也,廣百二十餘里。槐角樓當其中,形曲如箕,瓦店翼其南,秤鈎灣翼其北。西風鼓浪,往往覆舟。陳瑄築堤湖東,蓄水為運道。上有所受,下無所宣,遂決為八淺,匯為六潭,興、鹽諸場皆沒。而淮水又從周家橋漫入,溺人民,害漕運。武宗末年,郎中楊最請開月河,部覆不從。嘉靖中,工部郎中陳毓賢、戶部員外范韶、御史聞人詮、運糧千戶李顯皆以為言,議行未果。至是,工部郎中許應逵建議,世達用其言以奏,乃決行之。浚河千七百餘丈,置石閘三,減水閘二,築堤九千餘丈,石堤三之一,子堤五千餘丈。工成,賜名弘濟。尋改石閘為平水閘。應逵又築高郵護城堤。其後,弘濟南北閘,夏秋淮漲,吞吐不及,舟多覆者。神宗季年,督漕侍郎陳薦於南北各開月河以殺河怒,而溜始平。
shí wǔ nián, dū cáo shì láng yáng yī kuí qǐng xiū gāo jiā yàn yǐ bǎo shàng liú, qì fàn jiā kǒu yǐ zhì páng jué, shū cǎo wān yǐ shā hé shì, xiū lǐ bà yǐ bǎo xīn chéng. zhào rú qí yì. yī kuí yòu gǎi jiàn gǔ hóng zhá. xiān shì, wèn sì zhī shuǐ yóu chá chéng huì huáng hé. lóng qìng jiān, zhuó liú dào guàn, jī zǔ yùn chuán, láng zhōng chén yīng yí huáng hé kǒu yú chá chéng dōng bā lǐ, jiàn gǔ hóng nèi huá èr zhá, cáo hé cóng gǔ hóng chū kǒu. hòu huáng shuǐ fā, yū yì shén. yī kuí jì gǎi gǔ hóng, dì yòu cóng gěi shì zhōng cháng jū jìng yán, lìng zēng zhú zhèn kǒu zhá yú gǔ hóng wài, jù hé jǐn bā shí zhàng, tǔ nà yì yì, liáng yùn lì zhī.
十五年,督漕侍郎楊一魁請修高家堰以保上流,砌范家口以制旁決,疏草灣以殺河勢,修禮壩以保新城。詔如其議。一魁又改建古洪閘。先是,汶、泗之水由茶城會黃河。隆慶間,濁流倒灌,稽阻運船,郎中陳瑛移黃河口於茶城東八里,建古洪、內華二閘,漕河從古洪出口。後黃水發,淤益甚。一魁既改古洪,帝又從給事中常居敬言,令增築鎮口閘於古洪外,距河僅八十丈,吐納益易,糧運利之。
gōng bù shàng shū shí xīng yì jì xún jū jìng tiáo shàng shàn hòu shì yí, qǐng fēn dì zé chéng: jiē zhú tǎ shān lǚ dī, qīng jiāng pǔ cǎo bà, chuàng zhú bǎo yīng xī dī, shí qì shào bó hú dī, shū jùn lǐ hé yū qiǎn, dāng zài huái yáng xìng jǔ chá fù nán wàng mǎ tà shǔ shān mǎ chǎng sì hú, jiàn zhú kǎn hé gǔn shuǐ bà, jiā jiàn tōng jì yǒng tōng èr zhá, chá fù ān shān hú dì, dāng zài shān dōng xìng jǔ. dì cóng qí yì. wèi jǐ, zhòng gōng jiē chéng.
工部尚書石星議季馴、居敬條上善後事宜,請分地責成:接築塔山縷堤,清江浦草壩,創築寶應西堤,石砌邵伯湖堤,疏浚里河淤淺,當在淮、揚興舉;察復南旺、馬踏、蜀山、馬場四湖,建築坎河滾水壩,加建通濟、永通二閘,察復安山湖地,當在山東興舉。帝從其議。未幾,眾工皆成。
shí jiǔ nián, jì xún yán: sù qiān yǐ nán, dì xíng xī wā, qǐng kāi lǚ dī fàng shuǐ. shā suí shuǐ rù, dì suí shā gāo, shù shuǐ huàn xiāo ér fèi kě shěng. yòu qǐng yì gāo jiā yàn tǔ dī wèi shí, zhú mǎn jiā zhá xī lán hé bà, shǐ wèn sì jǐn guī xīn hé. shè jiǎn shuǐ zhá yú lǐ jiā kǒu, yǐ xiè pèi xiàn jī shuǐ. cóng zhī. shí yuè, huái hú dà zhǎng, jiāng dū chún jiā wān shí dī shào bó nán bà gāo yóu zhōng dī zhū jiā dūn qīng shuǐ tán jiē jué. láng zhōng huáng rì jǐn zhú sāi jǐn jùn, ér shān yáng dī yì jué.
十九年,季馴言:「宿遷以南,地形西窪,請開縷堤放水。沙隨水入,地隨沙高,庶水患消而費可省。」又請易高家堰土堤為石,築滿家閘西攔河壩,使汶、泗盡歸新河。設減水閘於李家口,以泄沛縣積水。從之。十月,淮湖大漲,江都淳家灣石堤、邵伯南壩、高郵中堤、朱家墩、清水潭皆決。郎中黃日謹築塞僅竣,而山陽堤亦決。
èr shí yī nián wǔ yuè, héng yǔ. cáo hé fàn yì, kuì jì níng jí huái hé zhū dī àn. zǒng hé shàng shū shū yīng lóng yì: zhú gāng chéng bà, è wèn shuǐ zhī nán, kāi mǎ tà hú yuè hé kǒu, dǎo wèn shuǐ zhī běi. kāi tōng jì zhá, fàng yuè hé tǔ bà yǐ shā xiōng yǒng zhī shì. cóng qí zòu. shù nián zhī jiān, huì tōng shàng xià wú zǔ, ér huáng huái bìng zhǎng, gāo yàn jí gāo yóu dī shù jué hài cáo. yīng lóng zú bà qù. jiàn yì zhě fēn fēn, wèi yǒu suǒ dìng.
二十一年五月,恆雨。漕河泛溢,潰濟寧及淮河諸堤岸。總河尚書舒應龍議:築堽城壩,遏汶水之南,開馬踏湖月河口,導汶水之北。開通濟閘,放月河土壩以殺洶湧之勢。從其奏。數年之間,會通上下無阻,而黃、淮並漲,高堰及高郵堤數決害漕。應龍卒罷去。建議者紛紛,未有所定。
yáng yī kuí dài yīng lóng wèi zǒng hé shàng shū, lì zhǔ fēn huáng dǎo huái. zhì yú nián, gōng jiāng jùn, yòu qǐng jué hú shuǐ yǐ shū cáo qú, yán: gāo bǎo zhū hú běn wò rǎng yě, zì huái huáng nì yōng, suì chéng hūn diàn. jīn rù jiāng rù hǎi zhī lù jí jùn, yí kāi zhì jīng hé zi yīng gōu jīn wān hé zhū zhá jí guā yí èr zhá, dà fàng hú shuǐ, jiù hú shū qú, yǔ gāo bǎo yuè hé xiāng jiē. jì bì yùn dào fēng bō zhī xiǎn, ér shuǐ hé chéng tián, gěi mín gēng zhǒng, jiàn yì qǐ kē, kě chōng hé fèi. mìng rú yì xíng. shí xià liú jì shū, huái shuǐ jiàn tiē, ér hé fāng jué huáng gù kǒu. dū cáo dōu yù shǐ chǔ fū kǒng xiè tài duō, xú pī yū zǔ, lì qǐng sāi zhī. yī kuí chí bù kě, jùn liǎng hé kǒu zhì xiǎo fú qiáo gù dào yǐ tōng cáo. rán hé dà shì nán xǐ, èr hóng cáo lǚ hé, fù dà tiāo huáng gù xià zhī lǐ jí kǒu, wǎn huáng yǐ jì zhī, fēi jiǔ zhé yū.
楊一魁代應龍為總河尚書,力主分黃導淮。治逾年,工將竣,又請決湖水以疏漕渠,言:「高、寶諸湖本沃壤也,自淮、黃逆壅,遂成昏墊。今入江入海之路即浚,宜開治涇河、子嬰溝、金灣河諸閘及瓜、儀二閘,大放湖水,就湖疏渠,與高、寶月河相接。既避運道風波之險,而水涸成田,給民耕種,漸議起科,可充河費。」命如議行。時下流既疏,淮水漸帖,而河方決黃堌口。督漕都御史褚鈇恐泄太多,徐、邳淤阻,力請塞之。一魁持不可,浚兩河口至小浮橋故道以通漕。然河大勢南徙,二洪漕屢涸,復大挑黃堌下之李吉口,挽黃以濟之,非久輒淤。
yī kuí rù zhǎng bù shì. èr shí liù nián, liú dōng xīng jì zhī, shǒu yī kuí jiù yì, lǐ jí kǒu yū yì gāo. suì dōng yuè, jí qí dì kāi yī xiǎo hé, chūn xià yǐn shuǐ rù xú zhōu, rú shì zhě sān nián, dà dǐ zhì qiū jí yū. nǎi fù kāi zhào jiā quān yǐ jiē huáng, kāi jiā hé yǐ jì yùn. zhào jiā quān xuán yū, jiā hé wèi fù, ér dōng xīng zú. yú shì fèng yáng xún fǔ dōu yù shǐ lǐ sān cái jiàn yì zì zhèn kǒu zhá zhì mó ér zhuāng fǎng zhá hé zhì, sān shí lǐ yī zhá, fán jiàn liù zhá yú hé zhōng, jié xuān wèn jì zhī shuǐ, liáo yǐ tōng cáo. cáo zhōu zhì jīng, bù fù néng rú qī yǐ. dōng xīng zài shì, kāi shào bó yuè hé, zhǎng shí bā lǐ, kuò shí bā zhàng yǒu qí, yǐ bì hú xiǎn. yòu kāi jiè shǒu yuè hé, zhǎng qiān bā bǎi yú zhàng. gè jiàn jīn mén shí zhá èr, cáo zhōu lì yān.
一魁入掌部事。二十六年,劉東星繼之,守一魁舊議,李吉口淤益高。歲冬月,即其地開一小河,春夏引水入徐州,如是者三年,大抵至秋即淤。乃復開趙家圈以接黃,開泇河以濟運。趙家圈旋淤,泇河未復,而東星卒。於是鳳陽巡撫都御史李三才建議自鎮口閘至磨兒莊仿閘河制,三十里一閘,凡建六閘於河中,節宣汶、濟之水,聊以通漕。漕舟至京,不復能如期矣。東星在事,開邵伯月河,長十八里,闊十八丈有奇,以避湖險。又開界首月河,長千八百餘丈。各建金門石閘二,漕舟利焉。
sān shí èr nián, zǒng hé shì láng lǐ huà lóng shǐ dà kāi jiā hé, zì zhí hé zhì lǐ jiā gǎng èr bǎi liù shí yú lǐ, jǐn bì huáng hé zhī xiǎn. huà lóng yōu qù, zǒng hé shì láng cáo shí pìn zhōng qí shì, shū xù jiā hé zhī gōng, yán: shū yīng lóng chuàng kāi hán jiā zhuāng yǐ xiè hú shuǐ, ér lù shǐ tōng. liú dōng xīng dà kāi liáng chéng hòu jiā zhuāng yǐ shì xíng yùn, ér lù jiàn guǎng. lǐ huà lóng shàng kāi lǐ jiā gǎng, záo dōu shuǐ shí, xià kāi zhí hé kǒu, tiāo tián jiā zhuāng, dān lì jīng yíng, xíng yùn guò bàn, ér lù shǐ kāi, gù chén dé jiē zhǒng gào jùn. yīn tiáo shàng shàn hòu liù shì, yùn dào yóu cǐ dà tōng. qí hòu měi nián sān yuè kāi jiā hé bà, yóu zhí hé kǒu jìn, jiǔ yuè kāi zhào gōng bà rù huáng hé, liáng sōu jí guān mín chuán xī yǐ wèi zhǔn.
三十二年,總河侍郎李化龍始大開泇河,自直河至李家港二百六十餘里,盡避黃河之險。化龍憂去,總河侍郎曹時聘終其事,疏敘泇河之功,言:「舒應龍創開韓家莊以泄湖水,而路始通。劉東星大開良城、侯家莊以試行運,而路漸廣。李化龍上開李家港,鑿都水石,下開直河口,挑田家莊,殫力經營,行運過半,而路始開,故臣得接踵告竣。」因條上善後六事,運道由此大通。其後每年三月開泇河壩,由直河口進,九月開召公壩入黃河,糧艘及官民船悉以為準。
sì shí sì nián, xún cáo yù shǐ zhū jiē qǐng xiū fù quán hú, yán: sòng lǐ zhú bà dài cūn, duó èr wèn rù hǎi zhī lù, guàn yǐ chéng hé, fù dǎo zhū sì guāng yí zhū shuǐ yǐ zuǒ zhī. wèn suī lǜ zhòng liú chū quán lì yǐ fèng cáo, rán xíng yuǎn ér jié, yǐ zì nán zhī. zhì nán wàng, yòu fēn qí sì yǐ nán yíng huái, liù yǐ běi fù wèi, lì fēn yì báo. kuàng cǐ shuǐ xià qiū zé zhǎng, dōng chūn ér hé, wú yǔ jí xià qiū yì hé. lǐ nì lǜ qí bù kě shì, nǎi yú yán hé zhāo yáng nán wàng mǎ tà shǔ shān ān shān zhū hú shè lì dòu mén, míng yuē shuǐ guì. cáo hé shuǐ zhǎng, zé zhū qí yì chū zhě yú hú, shuǐ xiāo zé jué ér zhù zhī cáo. jī xiè yǒu fǎ, dào jué yǒu zuì, gù hàn lào shì yǐ wú kǒng. jí suì jiǔ jìn chí, hú qiǎn kě gēng, duō wèi shì háo suǒ zhàn, zhāo yáng yī hú yǐ zuò fān tián. bǐ lái shān dōng bàn nián bù yǔ, quán yù duàn liú, àn tú ér suǒ shuǐ guì, máng wú zhī zhě. qǐ chì hé chén qīng hé, jí zhú dī bà dòu mén yǐ guǎng xù chǔ. dì cóng qí qǐng.
四十四年,巡漕御史朱堦請修復泉湖,言:「宋禮築壩戴村,奪二汶入海之路,灌以成河,復導洙、泗、洸、沂諸水以佐之。汶雖率眾流出全力以奉漕,然行遠而竭,已自難支。至南旺,又分其四以南迎淮,六以北赴衛,力分益薄。況此水夏秋則漲,冬春而涸,無雨即夏秋亦涸。禮逆慮其不可恃,乃於沿河昭陽、南旺、馬踏、蜀山、安山諸湖設立斗門,名曰水櫃。漕河水漲,則瀦其溢出者於湖,水消則決而注之漕。積泄有法,盜決有罪,故旱澇恃以無恐。及歲久禁馳,湖淺可耕,多為勢豪所占,昭陽一湖已作藩田。比來山東半年不雨,泉欲斷流,按圖而索水櫃,茫無知者。乞敕河臣清核,亟築堤壩斗門以廣蓄儲。」帝從其請。
fāng yì jùn quán hú, ér hé jué xú zhōu láng shǐ gōu, yóu há mán zhū hú rù jiā hé, chū zhí kǒu, yùn chuán yíng liū jiān xiǎn. dū cáo shì láng chén jiàn kāi wǔ hé děng kǒu, xiè shuǐ píng liū. hòu èr nián, jué kǒu zhǎng yū shā, hé shǐ fù gù dào. zǒng hé shì láng wáng zuǒ jiā zhú yuè bà yǐ zhàng zhī. zhì tài chāng yuán nián dōng, zuǒ yán: zhū hú shuǐ guì yǐ fù, ān shān hú qiě fù wǔ shí wǔ lǐ, chéng kě lì cáo. qǐng yǐ shuǐ guì zhī fèi xìng wèi hé guān diàn zuì. cóng zhī.
方議浚泉湖,而河決徐州狼矢溝,由蛤鰻諸湖入泇河,出直口,運船迎溜艱險。督漕侍郎陳薦開武河等口,泄水平溜。後二年,決口長淤沙,河始復故道。總河侍郎王佐加築月壩以障之。至泰昌元年冬,佐言:「諸湖水櫃已復,安山湖且復五十五里,誠可利漕。請以水櫃之廢興為河官殿最。」從之。
tiān qǐ yuán nián, huái huáng zhǎng yì, jué lǐ hé wáng gōng cí, huái ān zhī fǔ sòng tǒng yīn shān yáng zhī xiàn liàn guó shì lì sāi zhī. sān nián qiū, wài hé fù jué shù kǒu, xún sāi. shì nián dōng, jùn yǒng jì xīn hé. zì líng yún yì kāi shì hé, wèi jǐ ér bì. zǒng hé dōu yù shǐ liú shì zhōng cháng kāi bà yǐ jì yùn, yǐ fù sāi. ér huái ān zhèng hé sān shí nián wèi jùn. gù yì xiān tiāo xīn hé, tōng yùn chuán huí kōng, nǎi jùn zhèng hé, zì xǔ jiā zhá zhì huì jì cí zhǎng qiān sì bǎi yú zhàng, fù jiàn tōng jì yuè hé xiǎo zhá, yùn chuán jiē yóu zhèng hé, xīn hé fù bì. shí wáng jiā jí mó ér zhuāng tuān liū rì shén, cáo chǔ cān zhèng zhū guó shèng móu gǎi jùn yī hé yǐ wèi cáo jì, lìng tóng zhī sòng shì zhōng zì jiā kǒu yí dōng dǐ sù qiān chén gōu kǒu, fù sù luò mǎ hú, shàng zhì mǎ jiá hé, wǎng huí xiāng dù. nǎi yì kāi mǎ jiā zhōu, qiě shū mǎ jiá hé kǒu yū sè, shàng jiē jiā liú, xià bì liú kǒu zhī xiǎn, yòu shū sān chà hé liú shā shí sān lǐ, kāi tāo zhuāng hé bǎi yú zhàng, jùn shēn xiǎo hé èr shí lǐ, kāi wáng néng zhuāng èr shí lǐ, yǐ tōng luò mǎ hú kǒu, zhú sāi zhāng jiā děng gōu shù shí dào, shù shuǐ guī cáo. jì hé wǔ shí qī lǐ, míng tōng jì xīn hé. wǔ nián sì yuè, gōng chéng, yùn dào cóng xīn hé, wú liú kǒu mó ér zhuāng zhū xiǎn zhī huàn. míng nián, zǒng hé shì láng lǐ cóng xīn kāi chén gōu dì shí lǐ, yǐ jìng qián gōng.
天啟元年,淮、黃漲溢,決里河王公祠,淮安知府宋統殷、山陽知縣練國事力塞之。三年秋,外河複決數口,尋塞。是年冬,浚永濟新河。自凌雲翼開是河,未幾而閉。總河都御史劉士忠嘗開壩以濟運,已復塞。而淮安正河三十年未浚。故議先挑新河,通運船回空,乃浚正河,自許家閘至惠濟祠長千四百餘丈,復建通濟月河小閘,運船皆由正河,新河復閉。時王家集、磨兒莊湍溜日甚,漕儲參政朱國盛謀改浚一河以為漕計,令同知宋士中自泇口迤東抵宿遷陳溝口,復溯駱馬湖,上至馬頰河,往回相度。乃議開馬家洲,且疏馬頰河口淤塞,上接泇流,下避劉口之險,又疏三汊河流沙十三里,開滔莊河百餘丈,浚深小河二十里,開王能莊二十里,以通駱馬湖口,築塞張家等溝數十道,束水歸漕。計河五十七里,名通濟新河。五年四月,工成,運道從新河,無劉口、磨兒莊諸險之患。明年,總河侍郎李從心開陳溝地十里,以竟前工。
chóng zhēn èr nián, huái ān sū jiā zuǐ xīn gōu dà bà bìng jué, méi shān yán gāo tài mín tián. wǔ nián, yòu jué jiàn yì běi bà. zǒng hé shàng shū zhū guāng zuò jùn luò mǎ hú, bì hé xiǎn shí sān chù, míng shùn jì hé. liù nián, liáng chéng zhì xú táng yū wèi píng lù, cáo yùn qiān qī, duó guāng zuò guān, liú róng sì jì zhī.
崇禎二年,淮安蘇家嘴、新溝大壩並決,沒山、鹽、高、泰民田。五年,又決建義北壩。總河尚書朱光祚浚駱馬湖,避河險十三處,名順濟河。六年,良城至徐塘淤為平陸,漕運愆期,奪光祚官,劉榮嗣繼之。
bā nián, luò mǎ hú yū zǔ, róng sì kāi hé xú sù, yǐn zhù huáng shuǐ, bèi hé, dé zhòng zuì. shì láng zhōu dǐng jì zhī, nǎi zhuān lì yú jiā hé, jùn mài hé zhī hé, zhú wáng mǔ shān qián hòu bà shèng yáng shān dōng dī mǎ tí yá shí zì hé lán shuǐ bà, tiāo liáng chéng zhá dǐ xú táng kǒu liù qiān yú zhàng. jiǔ nián xià, jiā hé fù tōng, yóu sù qiān chén gōu kǒu hé dà hé. dǐng yòu xiū gāo jiā yàn jí xīn gōu yàng tián yíng dī, zēng zhú tiān fēi zhá shí gōng, qù nán wàng hú péng kǒu shā jiāng, jùn liú lǚ zhuāng zhì huáng lín zhuāng bǎi liù shí lǐ. ér shì shí huáng huái zhǎng yì rì shén, dào guàn hài cáo. dǐng zài shì wǔ nián, zú yǐ yùn zǔ xuē zhí. jì zhī zhě shì láng zhāng guó wéi, fǔ lì rèn, jí yǐ cáo hé bèi zé.
八年,駱馬湖淤阻,榮嗣開河徐、宿,引注黃水,被劾,得重罪。侍郎周鼎繼之,乃專力於泇河,浚麥河支河,築王母山前後壩、勝陽山東堤、馬蹄厓十字河攔水壩,挑良城閘抵徐塘口六千餘丈。九年夏,泇河復通,由宿遷陳溝口合大河。鼎又修高家堰及新溝漾田營堤,增築天妃閘石工,去南旺湖彭口沙礓,浚劉呂莊至黃林莊百六十里。而是時黃、淮漲溢日甚,倒灌害漕。鼎在事五年,卒以運阻削職。繼之者侍郎張國維,甫蒞任,即以漕涸被責。
shí sì nián, guó wéi yán: jì níng yùn dào zì zǎo lín zhá sù shī jiā zhuāng zhòng jiā qiǎn èr zhá, suì huàn yū qiǎn, měi yǐn sì hé yóu lǔ qiáo rù yùn yǐ jì zhī. fú qiū shuǐ zhǎng, zú zī lì shè. ér xié shā zhù hé, shuǐ tuì shā jī, lì hài cān bàn. páng zì bái mǎ hé huì zōu xiàn zhū quán, yǔ sì hé liú ér chū lǔ qiáo, lì ruò bù néng dí sì, hé shēn bàn yū, bù wèi cáo yòng. rán qí shàng yuán kuān chù zhèng yǔ zhòng jiā qiǎn zhá xiāng duì, dǎo lìng yóu cǐ rù yùn, jiào lǔ qiáo gāo xià xuán shū, qiě yì xì liú wèi hóng liú, yòu jiǎn shā shèn zhī huàn, ér jì zhòng jiā qiǎn jí shī zhuāng zǎo lín, yǒu sān biàn. yòu yán: nán wàng shuǐ běn dì jí, wéi jí tài ān xīn tài lái wú níng yáng wèn shàng dōng píng píng yīn féi chéng bā zhōu xiàn quán yuán, yóu wèn rù yùn, gù yùn hé dé tōng. jīn dōng píng píng yīn féi chéng yū shā zhōng duàn, qǐng jí jùn zhī. fù shàng shū yùn liù cè: yī fù ān shān hú shuǐ guì yǐ jì běi zhá, yī gǎi tiāo cāng làng hé cóng wàn nián cāng chū kǒu yǐ lì sì zhá, yī zhǎn jùn wèn hé táo hé shàng yuán yǐ jì pī pài, yī gǎi dào yí hé chū xú táng kǒu yǐ bìng lì pī sù, qí èr jí kāi sān zhōu xiàn yū shā jí gǎi tiāo bái mǎ hú yě. jiē mìng zhuó xíng. guó wéi yòu jùn huái yáng cáo hé sān bǎi yú lǐ. dāng shì shí, hé chén jié lì bǔ jū, nán hé shāo níng, běi hé shù qiǎn zǔ. ér hé nán shǒu chén yōng huáng hé yǐ guàn zéi. hé dà jué kāi fēng, xià liú rì yū, hé shì yì huài, wèi jǐ ér míng wáng yǐ.
十四年,國維言:「濟寧運道自棗林閘溯師家莊、仲家淺二閘,歲患淤淺,每引泗河由魯橋入運以濟之。伏秋水長,足資利涉。而挾沙注河,水退沙積,利害參半。旁自白馬河匯鄒縣諸泉,與泗合流而出魯橋,力弱不能敵泗,河身半淤,不為漕用。然其上源寬處正與仲家淺閘相對,導令由此入運,較魯橋高下懸殊,且易細流為洪流,又減沙滲之患,而濟仲家淺及師莊、棗林,有三便。」又言:「南旺水本地脊,惟藉泰安、新泰、萊蕪、寧陽、汶上、東平、平陰、肥城八州縣泉源,由汶入運,故運河得通。今東平、平陰、肥城淤沙中斷,請亟浚之。」復上疏運六策:一復安山湖水櫃以濟北閘,一改挑滄浪河從萬年倉出口以利四閘,一展浚汶河、陶河上源以濟邳派,一改道沂河出徐塘口以並利邳、宿,其二即開三州縣淤沙及改挑白馬湖也。皆命酌行。國維又浚淮、揚漕河三百餘里。當是時,河臣竭力補苴,南河稍寧,北河數淺阻。而河南守臣壅黃河以灌賊。河大決開封,下流日淤,河事益壞,未幾而明亡矣。