mù zōng
◎穆宗
mù zōng qì tiān lóng dào yuān yì kuān rén xiǎn wén guāng wǔ chún dé hóng xiào zhuāng huáng dì, huì zài hòu, shì zōng dì sān zi yě. mǔ dù kāng fēi. jiā jìng shí bā nián èr yuè fēng yù wáng, yǔ zhuāng jìng tài zǐ jǐng gōng wáng tóng rì shòu cè. yǐ ér zhuāng jìng hōng, shì zōng yǐ wáng zhǎng qiě xián, jì xù yǐ dìng, ér zhōng wài wēi yí, lǚ yǒu yán zhě, nǎi lìng jǐng wáng zhī guó.
穆宗契天隆道淵懿寬仁顯文光武純德弘孝莊皇帝,諱載垕,世宗第三子也。母杜康妃。嘉靖十八年二月封裕王,與莊敬太子、景恭王同日受冊。已而莊敬薨,世宗以王長且賢,繼序已定,而中外危疑,屢有言者,乃令景王之國。
sì shí wǔ nián shí èr yuè gēng zǐ, shì zōng bēng. rén zǐ, jí huáng dì wèi. yǐ míng nián wèi lóng qìng yuán nián, dà shè tiān xià. xiān cháo zhèng lìng bù biàn zhě, jiē yǐ yí zhào gǎi zhī. zhào yòng jiàn yán dé zuì zhū chén, sǐ zhě xù lù. fāng shì xī fù fǎ sī zhì zuì. bà yī qiè zhāi jiào gōng zuò jí lì wài cǎi mǎi. miǎn míng nián tiān xià tián fù zhī bàn, jí jiā jìng sì shí sān nián yǐ qián bū fù. shì hù bù zhǔ shì hǎi ruì yú yù. shì nián, tǔ lǔ fān rù gòng.
四十五年十二月庚子,世宗崩。壬子,即皇帝位。以明年為隆慶元年,大赦天下。先朝政令不便者,皆以遺詔改之。召用建言得罪諸臣,死者恤錄。方士悉付法司治罪。罷一切齋醮工作及例外採買。免明年天下田賦之半,及嘉靖四十三年以前逋賦。釋戶部主事海瑞於獄。是年,土魯番入貢。
lóng qìng yuán nián chūn zhēng yuè bǐng yín, bà ruì zōng míng táng pèi xiǎng. wù chén, fù zhèng wáng hòu wán jué. dīng chǒu, zhuī zūn mǔ kāng fēi wèi xiào kè huáng tài hòu. èr yuè wù zǐ, jì dà shè dà jì. yǐ wèi, cè fēi chén shì wèi huáng hòu. lì bù shì láng chén yǐ qín wèi lǐ bù shàng shū jiān wén yuān gé dà xué shì, lǐ bù shì láng zhāng jū zhèng wèi lì bù zuǒ shì láng jiān dōng gé dà xué shì, yù jī wù. sān yuè rén shēn, zàng sù huáng dì yú yǒng líng. yǐ yǒu, tǔ mán fàn liáo yáng, zhǐ huī wáng chéng dé zhàn mò. xià sì yuè bǐng xū shuò, xiǎng tài miào. bǐng wǔ, jìn shǔ guó wú xiàn zhēn qín yì shòu. dīng wèi, yù jīng yán. wǔ yuè jǐ wèi, huáng hé jué kǒu gōng chéng. xīn yǒu, sì dì yú běi jiāo. dīng chǒu, gāo gǒng bà. liù yuè wù xū, yǐ yín yǔ xiū shěng, sù fú bì diàn, yù huáng jí mén shì shì. shì yuè, xīn hé fù jué. qiū qī yuè xīn sì, zhāo fǔ shān dōng hé nán bèi zāi liú mín, fù wǔ nián. bā yuè guǐ wèi shuò, shì diàn yú xiān shī kǒng zǐ. jiǔ yuè yǐ mǎo, ǎn dá kòu dà tóng, zhào yán zhàn shǒu. guǐ hài, ǎn dá xiàn shí zhōu, shā zhī zhōu wáng liàng cǎi, lüè jiāo chéng wén shuǐ. rén shēn, tǔ mán fàn jì zhèn, lüè chāng lí lú lóng, zhì yú luán hé. zhào xuān dà zǒng dū shì láng wáng zhī gào hái zhù huái lái, xún fǔ dōu yù shǐ cáo hēng zhù bīng tōng zhōu. jiǎ xū, guō pǔ zhì shì. miǎn xiāng yáng yún yáng bèi zāi qiū liáng. yǐ hài, zǒng bīng guān lǐ shì zhōng yuán yǒng píng, yǔ dí zhàn yú fǔ níng, jīng shī jiè yán. dōng shí yuè bǐng xū, kòu tuì, jīng shī jiě yán. jiǎ chén, yù qún chén yì biān fáng shì yí. níng xià zǒng bīng guān léi lóng chū sài yāo jī hé tào bù, bài zhī. shí yī yuè guǐ hài, sì tiān yú nán jiāo. shì nián, guǎng dōng zéi dà qǐ. liú qiú rù gòng.
隆慶元年春正月丙寅,罷睿宗明堂配享。戊辰,復鄭王厚烷爵。丁丑,追尊母康妃為孝恪皇太后。二月戊子,祭大社大稷。乙未,冊妃陳氏為皇后。吏部侍郎陳以勤為禮部尚書兼文淵閣大學士,禮部侍郎張居正為吏部左侍郎兼東閣大學士,預機務。三月壬申,葬肅皇帝於永陵。乙酉,土蠻犯遼陽,指揮王承德戰歿。夏四月丙戌朔,享太廟。丙午,禁屬國毋獻珍禽異獸。丁未,御經筵。五月己未,黃河決口工成。辛酉,祀地於北郊。丁丑,高拱罷。六月戊戌,以霪雨修省,素服避殿,御皇極門視事。是月,新河複決。秋七月辛巳,招撫山東、河南被災流民,復五年。八月癸未朔,釋奠於先師孔子。九月乙卯,俺答寇大同,詔嚴戰守。癸亥,俺答陷石州,殺知州王亮采,掠交城、文水。壬申,土蠻犯薊鎮,掠昌黎、盧龍,至於灤河。詔宣大總督侍郎王之誥還駐懷來,巡撫都御史曹亨駐兵通州。甲戌,郭朴致仕。免襄陽、鄖陽被災秋糧。乙亥,總兵官李世忠援永平,與敵戰於撫寧,京師戒嚴。冬十月丙戌,寇退,京師解嚴。甲辰,諭群臣議邊防事宜。寧夏總兵官雷龍出塞邀擊河套部,敗之。十一月癸亥,祀天於南郊。是年,廣東賊大起。琉球入貢。
èr nián chūn zhēng yuè jǐ mǎo, gěi shì zhōng shí xīng shū chén liù shì, zhàng què xià, chì wèi mín. èr yuè dīng yǒu, kòu fàn chái gōu bǎo, shǒu bèi hán shàng zhōng zhàn sǐ. jǐ hài, gēng jí tián. dīng wèi, rú tiān shòu shān, yè zhǎng líng yǒng líng. gēng xū, hái gōng, miǎn suǒ guò tián zū yǒu chà. sān yuè xīn yǒu, lì huáng zǐ yì jūn wèi huáng tài zǐ, zhào shè tiān xià. yǐ chǒu, guǎng xī zǒng bīng guān yú dà yóu tǎo guǎng dōng zéi. wù chén, cì luó wàn huà děng jìn shì jí dì chū shēn yǒu chà. bǐng zǐ, xìng nán hǎi zǐ. wù yín, jīng shī dì zhèn, mìng bǎi guān xiū shěng. xià liù yuè gēng chén, qiǎn shǐ liǎng jī lù qiú. jǐ chǒu, guǎng dōng zéi céng yī běn kòu guǎng zhōu, shā zhī xiàn liú shī yán. qiū qī yuè jǐ yǒu, zéi rù lián zhōu. bǐng yín, xú jiē zhì shì. dōng shí yuè wù yín, miǎn nán jī bèi zāi qiū liáng, zhèn huái xú jī. jǐ hài, fèi liáo wáng xiàn jié wèi shù rén. jiǎ chén, miǎn jī nèi hé nán bèi zāi qiū liáng, shí yī yuè rén zǐ, xuān fǔ zǒng bīng guān mǎ fāng xí ǎn dá yú zhǎng shuǐ hǎi zǐ, yòu bài zhī ān zǐ shān. xīn yǒu, miǎn jiāng xī bèi zāi shuì liáng, wù chén, sì tiān yú nán jiāo. jǐ sì, mìng guǎng dōng fú jiàn dū fǔ jiāng lǐng huì jiǎo céng yī běn. shí èr yuè gēng yín, shì zōng shén zhǔ fù tài miào. dīng yǒu, xiàn xūn qī zhuāng tián. shì nián, liú qiú rù gòng.
二年春正月己卯,給事中石星疏陳六事,杖闕下,斥為民。二月丁酉,寇犯柴溝堡,守備韓尚忠戰死。己亥,耕耤田。丁未,如天壽山,謁長陵、永陵。庚戌,還宮,免所過田租有差。三月辛酉,立皇子翊鈞為皇太子,詔赦天下。乙丑,廣西總兵官俞大猷討廣東賊。戊辰,賜羅萬化等進士及第、出身有差。丙子,幸南海子。戊寅,京師地震,命百官修省。夏六月庚辰,遣使兩畿錄囚。己丑,廣東賊曾一本寇廣州,殺知縣劉師顏。秋七月己酉,賊入廉州。丙寅,徐階致仕。冬十月戊寅,免南畿被災秋糧,振淮、徐飢。己亥,廢遼王憲節為庶人。甲辰,免畿內、河南被災秋糧,十一月壬子,宣府總兵官馬芳襲俺答於長水海子,又敗之鞍子山。辛酉,免江西被災稅糧,戊辰,祀天於南郊。己巳,命廣東、福建督撫將領會剿曾一本。十二月庚寅,世宗神主祔太廟。丁酉,限勛戚莊田。是年,琉球入貢。
sān nián chūn zhēng yuè rén zǐ, dà tóng zǒng bīng guān zhào kě bài ǎn dá yú hóng cì bǎo. èr yuè gēng chén, miǎn shǎn xī bèi zāi qiū liáng. sān yuè wù chén, céng yī běn xiàn jié shí wèi, bì jiāng zhōu yún xiáng shā cān jiāng gěng zōng yuán pàn, fù yú zéi. xià sì yuè jǐ chǒu, zǒng bīng guān léi lóng chū sài xí hé tào bù, bài zhī. wǔ yuè gēng xū, zǒng bīng guān guō chéng děng pò zéi yú píng shān, zhōu yún xiáng fú zhū. jiǎ yín, yù shǐ zhān yǎng bì qǐng bà mí fèi, chì wèi mín. qiū qī yuè rén wǔ, hé jué pèi xiàn. yǐ yǒu, zhào tiān xià yǒu sī shí xiū jī gǔ bèi huāng zhī zhèng. rén chén, qiǎn shǐ zhèn yán hé bèi zāi zhōu xiàn. bā yuè guǐ chǒu, guǎng dōng zéi píng, céng yī běn fú zhū. rén xū, lǐ bù shàng shū zhào zhēn jí jiān wén yuān gé dà xué shì, yù jī wù. dīng mǎo, zhèn nán jī zhè jiāng shān dōng shuǐ zāi. jiǔ yuè bǐng zǐ, ǎn dá fàn dà tóng, lüè shān yīn yīng zhōu huái rén hún yuán. xīn mǎo, dà yuè. dōng shí yī yuè jiǎ xū, sì tiān yú nán jiāo. gēng chén, jīng shī dì zhèn yǒu shēng, chì xiū shěng. shí èr yuè jǐ hài, mìng chǎng wèi mì fǎng bù yuàn zhèng shì. gēng shēn, zhào gāo gǒng fù rù gé. yǐ chǒu, shàng bǎo sì chéng zhèng lǚ chún yǐ yán shì tíng zhàng xià yù. shì dōng, miǎn liǎng jī shān dōng zhè jiāng hé nán hú guǎng shuì liáng. shì nián, shǎn xī zéi qǐ. liú qiú tǔ lǔ fān rù gòng.
三年春正月壬子,大同總兵官趙岢敗俺答於弘賜堡。二月庚辰,免陝西被災秋糧。三月戊辰,曾一本陷碣石衛,裨將周雲翔殺參將耿宗元叛,附於賊。夏四月己丑,總兵官雷龍出塞襲河套部,敗之。五月庚戌,總兵官郭成等破賊於平山,周雲翔伏誅。甲寅,御史詹仰庇請罷靡費,斥為民。秋七月壬午,河決沛縣。乙酉,詔天下有司實修積穀備荒之政。壬辰,遣使振沿河被災州縣。八月癸丑,廣東賊平,曾一本伏誅。壬戌,禮部尚書趙貞吉兼文淵閣大學士,預機務。丁卯,振南畿、浙江、山東水災。九月丙子,俺答犯大同,掠山陰、應州、懷仁、渾源。辛卯,大閱。冬十一月甲戌,祀天於南郊。庚辰,京師地震有聲,敕修省。十二月己亥,命廠衛密訪部院政事。庚申,召高拱復入閣。乙丑,尚寶寺丞鄭履淳以言事廷杖下獄。是冬,免兩畿、山東、浙江、河南、湖廣稅糧。是年,陝西賊起。琉球、土魯番入貢。
sì nián chūn zhēng yuè jǐ sì shuò, rì yǒu shí zhī, miǎn cháo hè. xīn wèi, bì diàn xiū shěng. shì yuè, wō rù guǎng hǎi wèi chéng. èr yuè yǐ chǒu, fēn shè sān dà yíng wén wǔ tí dū liù rén. xià sì yuè wù xū, jīng shī dì zhèn. bǐng wǔ, ǎn dá kòu dà tóng xuān fǔ, guān bīng jù què zhī. shì yuè, shǎn xī zéi kòu sì chuān. wǔ yuè guǐ yǒu, gěi shì zhōng lǐ jǐ jiàn mǎi jīn bǎo, tíng zhàng xià yù. qiū qī yuè jǐ sì, jìn zhāng zòu fú rǒng. mìng fǔ àn guān yán jìn yǒu sī kù xíng. wù zǐ, chén yǐ qín zhì shì. yǐ wèi, miǎn sì chuān bèi zāi shuì liáng. bā yuè gēng xū, xuān dà gào jǐng, chì biān bèi. jiǔ yuè guǐ yǒu, shǎn xī shuǐ zāi, juān zhèn yǒu chà. jiǎ xū, hé jué pī zhōu. rén wǔ, miǎn běi jī hú guǎng bèi zāi shuì liáng. guǐ wèi, kòu fàn dà tóng, fù zǒng bīng qián dòng zhàn sǐ. wù zǐ, fàn jǐn zhōu, zǒng bīng guān wáng zhì dào děng zhàn sǐ. jiǎ wǔ, bà jīng yíng wén wǔ tí dū, zhì zǒng dū xié lǐ dà chén. dōng shí yuè guǐ mǎo, ǎn dá sūn bǎ hàn nà jí lái jiàng. dīng wèi, yǐ bǎ hàn nà jí wèi zhǐ huī shǐ. rén xū, kǎo chá gěi shì zhōng yù shǐ. shí yī yuè dīng chǒu, ǎn dá qǐ fēng. jǐ mǎo, sì tiān yú nán jiāo. yǐ yǒu, zhào zhēn jí bà. jǐ chǒu, lǐ bù shàng shū yīn shì dān jiān wén yuān gé dà xué shì, yù jī wù. shí èr yuè dīng yǒu, ǎn dá zhí pàn rén zhào quán děng jiǔ rén lái xiàn, zhào qiǎn bǎ hàn nà jí guī, hòu cì zhī. yǐ mǎo, shòu fú, zhé zhào quán děng yú shì.
四年春正月己巳朔,日有食之,免朝賀。辛未,避殿修省。是月,倭入廣海衛城。二月乙丑,分設三大營文武提督六人。夏四月戊戌,京師地震。丙午,俺答寇大同、宣府,官兵拒卻之。是月,陝西賊寇四川。五月癸酉,給事中李己諫買金寶,廷杖下獄。秋七月己巳,禁章奏浮冗。命撫、按官嚴禁有司酷刑。戊子,陳以勤致仕。乙未,免四川被災稅糧。八月庚戌,宣、大告警,敕邊備。九月癸酉,陝西水災,蠲振有差。甲戌,河決邳州。壬午,免北畿、湖廣被災稅糧。癸未,寇犯大同,副總兵錢棟戰死。戊子,犯錦州,總兵官王治道等戰死。甲午,罷京營文武提督,置總督協理大臣。冬十月癸卯,俺答孫把漢那吉來降。丁未,以把漢那吉為指揮使。壬戌,考察給事中、御史。十一月丁丑,俺答乞封。己卯,祀天於南郊。乙酉,趙貞吉罷。己丑,禮部尚書殷士儋兼文淵閣大學士,預機務。十二月丁酉,俺答執叛人趙全等九人來獻,詔遣把漢那吉歸,厚賜之。乙卯,受俘,磔趙全等於市。
wǔ nián chūn èr yuè jiǎ wǔ, tíng chén jí cháo jìn guān yè huáng tài zǐ yú wén huá zuǒ mén. jǐ wèi, fēng huáng zǐ yì liú wèi lù wáng. sān yuè jǐ mǎo, cì zhāng yuán biàn děng jìn shì jí dì chū shēn yǒu chà. jǐ chǒu, fēng ǎn dá wèi shùn yì wáng. xià sì yuè jiǎ wǔ, hé fù jué pī zhōu. wǔ yuè rén xū, gǔ tián tóng zéi píng. wù yín, lǐ chūn fāng zhì shì. liù yuè xīn mǎo, jīng shī dì zhèn zhě sān, chì xiū shěng. jiǎ chén, shòu hé tào bù zhǎng jí néng wèi dū du tóng zhī. jiǎ yín, shùn yì wáng ǎn dá gòng mǎ, gào miào shòu hè. bǐng chén, ǎn dá zhí zhào quán yú dǎng shí sān rén lái xiàn. qiū bā yuè guǐ mǎo, xǔ hé tào bù hù shì. jiǔ yuè guǐ wèi, sān zhèn gòng shì chéng. dōng shí yuè jǐ hài, hé nán shān dōng dà shuǐ, shēn chì hé fáng. shí yī yuè jǐ sì, yīn shì dān zhì shì. shì nián, liú qiú tǔ lǔ fān rù gòng.
五年春二月甲午,廷臣及朝覲官謁皇太子於文華左門。己未,封皇子翊鏐為潞王。三月己卯,賜張元忭等進士及第、出身有差。己丑,封俺答為順義王。夏四月甲午,河複決邳州。五月壬戌,古田僮賊平。戊寅,李春芳致仕。六月辛卯,京師地震者三,敕修省。甲辰,授河套部長吉能為都督同知。甲寅,順義王俺答貢馬,告廟受賀。丙辰,俺答執趙全餘黨十三人來獻。秋八月癸卯,許河套部互市。九月癸未,三鎮貢市成。冬十月己亥,河南、山東大水,申飭河防。十一月己巳,殷士儋致仕。是年,琉球、土魯番入貢。
liù nián chūn zhēng yuè xīn wèi, zhú xú zhōu zhì sù qiān dī sān bǎi qī shí lǐ. èr yuè bǐng shēn, wō kòu guǎng dōng, xiàn shén diàn wèi, dà lüè. shān kòu fù qǐ. rùn yuè dīng mǎo, yù huáng jí diàn mén, jí zuò, jù hái gōng. yǐ hài, wō kòu gāo léi, guān jūn jī bài zhī. xià sì yuè wù chén, lǐ bù shàng shū gāo yí jiān wén yuān gé dà xué shì, yù jī wù. wǔ yuè rén chén, miǎn guǎng dōng yòng bīng zhū jùn bū fù. jǐ yǒu, dà jiàn, zhào dà xué shì gāo gǒng zhāng jū zhèng gāo yí shòu gù mìng. gēng xū, bēng yú gān qīng gōng, nián sān shí yǒu liù. qī yuè bǐng xū, shàng zūn shì, miào hào mù zōng, zàng zhāo líng.
六年春正月辛未,築徐州至宿遷堤三百七十里。二月丙申,倭寇廣東,陷神電衛,大掠。山寇復起。閏月丁卯,御皇極殿門,疾作,遽還宮。乙亥,倭寇高、雷,官軍擊敗之。夏四月戊辰,禮部尚書高儀兼文淵閣大學士,預機務。五月壬辰,免廣東用兵諸郡逋賦。己酉,大漸,召大學士高拱、張居正、高儀受顧命。庚戌,崩於乾清宮,年三十有六。七月丙戌,上尊諡,廟號穆宗,葬昭陵。
zàn yuē: mù zōng zài wèi liù zài, duān gǒng guǎ yíng, gōng xíng jiǎn yuē, shàng shí suì shěng jù wàn. xǔ ǎn dá fēng gòng, jiǎn fù xī mín, biān chuí níng mì. jì tǐ shǒu wén, kě chēng lìng zhǔ yǐ. dì bǐng chén xiāng yà, mén hù jiàn kāi, ér dì wèi néng zhèn sù gān gāng, jiǎo chú jī xí, gài yì kuān shù yǒu yú, ér gāng míng bù zú zhě yú!
贊曰:穆宗在位六載,端拱寡營,躬行儉約,尚食歲省巨萬。許俺答封貢,減賦息民,邊陲寧謐。繼體守文,可稱令主矣。第柄臣相軋,門戶漸開,而帝未能振肅乾綱,矯除積習,蓋亦寬恕有餘,而剛明不足者歟!