mù zōng
◎穆宗
mù zōng qì tiān lóng dào yuān yì kuān rén xiǎn wén guāng wǔ chún dé hóng xiào zhuāng huáng dì, huì zài hòu, shì zōng dì sān zi yě. mǔ dù kāng fēi. jiā jìng shí bā nián èr yuè fēng yù wáng, yǔ zhuāng jìng tài zǐ jǐng gōng wáng tóng rì shòu cè. yǐ ér zhuāng jìng hōng, shì zōng yǐ wáng cháng qiě xián, jì xù yǐ dìng, ér zhōng wài wēi yí, lǚ yǒu yán zhě, nǎi lìng jǐng wáng zhī guó.
穆宗契天隆道渊懿宽仁显文光武纯德弘孝庄皇帝,讳载垕,世宗第三子也。母杜康妃。嘉靖十八年二月封裕王,与庄敬太子、景恭王同日受册。已而庄敬薨,世宗以王长且贤,继序已定,而中外危疑,屡有言者,乃令景王之国。
sì shí wǔ nián shí èr yuè gēng zǐ, shì zōng bēng. rén zǐ, jí huáng dì wèi. yǐ míng nián wèi lóng qìng yuán nián, dà shè tiān xià. xiān cháo zhèng lìng bù biàn zhě, jiē yǐ yí zhào gǎi zhī. zhào yòng jiàn yán dé zuì zhū chén, sǐ zhě xù lù. fāng shì xī fù fǎ sī zhì zuì. bà yī qiè zhāi jiào gōng zuò jí lì wài cǎi mǎi. miǎn míng nián tiān xià tián fù zhī bàn, jí jiā jìng sì shí sān nián yǐ qián bū fù. shì hù bù zhǔ shì hǎi ruì yú yù. shì nián, tǔ lǔ fān rù gòng.
四十五年十二月庚子,世宗崩。壬子,即皇帝位。以明年为隆庆元年,大赦天下。先朝政令不便者,皆以遗诏改之。召用建言得罪诸臣,死者恤录。方士悉付法司治罪。罢一切斋醮工作及例外采买。免明年天下田赋之半,及嘉靖四十三年以前逋赋。释户部主事海瑞于狱。是年,土鲁番入贡。
lóng qìng yuán nián chūn zhēng yuè bǐng yín, bà ruì zōng míng táng pèi xiǎng. wù chén, fù zhèng wáng hòu wán jué. dīng chǒu, zhuī zūn mǔ kāng fēi wèi xiào kè huáng tài hòu. èr yuè wù zǐ, jì dà shè dà jì. yǐ wèi, cè fēi chén shì wèi huáng hòu. lì bù shì láng chén yǐ qín wèi lǐ bù shàng shū jiān wén yuān gé dà xué shì, lǐ bù shì láng zhāng jū zhèng wèi lì bù zuǒ shì láng jiān dōng gé dà xué shì, yù jī wù. sān yuè rén shēn, zàng sù huáng dì yú yǒng líng. yǐ yǒu, tǔ mán fàn liáo yáng, zhǐ huī wáng chéng dé zhàn mò. xià sì yuè bǐng xū shuò, xiǎng tài miào. bǐng wǔ, jìn shǔ guó wú xiàn zhēn qín yì shòu. dīng wèi, yù jīng yán. wǔ yuè jǐ wèi, huáng hé jué kǒu gōng chéng. xīn yǒu, sì dì yú běi jiāo. dīng chǒu, gāo gǒng bà. liù yuè wù xū, yǐ yín yǔ xiū shěng, sù fú bì diàn, yù huáng jí mén shì shì. shì yuè, xīn hé fù jué. qiū qī yuè xīn sì, zhāo fǔ shān dōng hé nán bèi zāi liú mín, fù wǔ nián. bā yuè guǐ wèi shuò, shì diàn yú xiān shī kǒng zǐ. jiǔ yuè yǐ mǎo, ǎn dá kòu dà tóng, zhào yán zhàn shǒu. guǐ hài, ǎn dá xiàn shí zhōu, shā zhī zhōu wáng liàng cǎi, lüè jiāo chéng wén shuǐ. rén shēn, tǔ mán fàn jì zhèn, lüè chāng lí lú lóng, zhì yú luán hé. zhào xuān dà zǒng dū shì láng wáng zhī gào hái zhù huái lái, xún fǔ dōu yù shǐ cáo hēng zhù bīng tōng zhōu. jiǎ xū, guō pǔ zhì shì. miǎn xiāng yáng yún yáng bèi zāi qiū liáng. yǐ hài, zǒng bīng guān lǐ shì zhōng yuán yǒng píng, yǔ dí zhàn yú fǔ níng, jīng shī jiè yán. dōng shí yuè bǐng xū, kòu tuì, jīng shī jiě yán. jiǎ chén, yù qún chén yì biān fáng shì yí. níng xià zǒng bīng guān léi lóng chū sài yāo jī hé tào bù, bài zhī. shí yī yuè guǐ hài, sì tiān yú nán jiāo. shì nián, guǎng dōng zéi dà qǐ. liú qiú rù gòng.
隆庆元年春正月丙寅,罢睿宗明堂配享。戊辰,复郑王厚烷爵。丁丑,追尊母康妃为孝恪皇太后。二月戊子,祭大社大稷。乙未,册妃陈氏为皇后。吏部侍郎陈以勤为礼部尚书兼文渊阁大学士,礼部侍郎张居正为吏部左侍郎兼东阁大学士,预机务。三月壬申,葬肃皇帝于永陵。乙酉,土蛮犯辽阳,指挥王承德战殁。夏四月丙戌朔,享太庙。丙午,禁属国毋献珍禽异兽。丁未,御经筵。五月己未,黄河决口工成。辛酉,祀地于北郊。丁丑,高拱罢。六月戊戌,以霪雨修省,素服避殿,御皇极门视事。是月,新河复决。秋七月辛巳,招抚山东、河南被灾流民,复五年。八月癸未朔,释奠于先师孔子。九月乙卯,俺答寇大同,诏严战守。癸亥,俺答陷石州,杀知州王亮采,掠交城、文水。壬申,土蛮犯蓟镇,掠昌黎、卢龙,至于滦河。诏宣大总督侍郎王之诰还驻怀来,巡抚都御史曹亨驻兵通州。甲戌,郭朴致仕。免襄阳、郧阳被灾秋粮。乙亥,总兵官李世忠援永平,与敌战于抚宁,京师戒严。冬十月丙戌,寇退,京师解严。甲辰,谕群臣议边防事宜。宁夏总兵官雷龙出塞邀击河套部,败之。十一月癸亥,祀天于南郊。是年,广东贼大起。琉球入贡。
èr nián chūn zhēng yuè jǐ mǎo, jǐ shì zhōng shí xīng shū chén liù shì, zhàng què xià, chì wèi mín. èr yuè dīng yǒu, kòu fàn chái gōu bǎo, shǒu bèi hán shàng zhōng zhàn sǐ. jǐ hài, gēng jí tián. dīng wèi, rú tiān shòu shān, yè cháng líng yǒng líng. gēng xū, hái gōng, miǎn suǒ guò tián zū yǒu chà. sān yuè xīn yǒu, lì huáng zǐ yì jūn wèi huáng tài zǐ, zhào shè tiān xià. yǐ chǒu, guǎng xī zǒng bīng guān yú dà yóu tǎo guǎng dōng zéi. wù chén, cì luó wàn huà děng jìn shì jí dì chū shēn yǒu chà. bǐng zǐ, xìng nán hǎi zǐ. wù yín, jīng shī dì zhèn, mìng bǎi guān xiū shěng. xià liù yuè gēng chén, qiǎn shǐ liǎng jī lù qiú. jǐ chǒu, guǎng dōng zéi céng yī běn kòu guǎng zhōu, shā zhī xiàn liú shī yán. qiū qī yuè jǐ yǒu, zéi rù lián zhōu. bǐng yín, xú jiē zhì shì. dōng shí yuè wù yín, miǎn nán jī bèi zāi qiū liáng, zhèn huái xú jī. jǐ hài, fèi liáo wáng xiàn jié wèi shù rén. jiǎ chén, miǎn jī nèi hé nán bèi zāi qiū liáng, shí yī yuè rén zǐ, xuān fǔ zǒng bīng guān mǎ fāng xí ǎn dá yú zhǎng shuǐ hǎi zǐ, yòu bài zhī ān zǐ shān. xīn yǒu, miǎn jiāng xī bèi zāi shuì liáng, wù chén, sì tiān yú nán jiāo. jǐ sì, mìng guǎng dōng fú jiàn dū fǔ jiàng lǐng huì jiǎo céng yī běn. shí èr yuè gēng yín, shì zōng shén zhǔ fù tài miào. dīng yǒu, xiàn xūn qī zhuāng tián. shì nián, liú qiú rù gòng.
二年春正月己卯,给事中石星疏陈六事,杖阙下,斥为民。二月丁酉,寇犯柴沟堡,守备韩尚忠战死。己亥,耕耤田。丁未,如天寿山,谒长陵、永陵。庚戌,还宫,免所过田租有差。三月辛酉,立皇子翊钧为皇太子,诏赦天下。乙丑,广西总兵官俞大猷讨广东贼。戊辰,赐罗万化等进士及第、出身有差。丙子,幸南海子。戊寅,京师地震,命百官修省。夏六月庚辰,遣使两畿录囚。己丑,广东贼曾一本寇广州,杀知县刘师颜。秋七月己酉,贼入廉州。丙寅,徐阶致仕。冬十月戊寅,免南畿被灾秋粮,振淮、徐饥。己亥,废辽王宪节为庶人。甲辰,免畿内、河南被灾秋粮,十一月壬子,宣府总兵官马芳袭俺答于长水海子,又败之鞍子山。辛酉,免江西被灾税粮,戊辰,祀天于南郊。己巳,命广东、福建督抚将领会剿曾一本。十二月庚寅,世宗神主祔太庙。丁酉,限勋戚庄田。是年,琉球入贡。
sān nián chūn zhēng yuè rén zǐ, dà tóng zǒng bīng guān zhào kě bài ǎn dá yú hóng cì bǎo. èr yuè gēng chén, miǎn shǎn xī bèi zāi qiū liáng. sān yuè wù chén, céng yī běn xiàn jié shí wèi, pí jiàng zhōu yún xiáng shā cān jiāng gěng zōng yuán pàn, fù yú zéi. xià sì yuè jǐ chǒu, zǒng bīng guān léi lóng chū sài xí hé tào bù, bài zhī. wǔ yuè gēng xū, zǒng bīng guān guō chéng děng pò zéi yú píng shān, zhōu yún xiáng fú zhū. jiǎ yín, yù shǐ zhān yǎng bì qǐng bà mí fèi, chì wèi mín. qiū qī yuè rén wǔ, hé jué pèi xiàn. yǐ yǒu, zhào tiān xià yǒu sī shí xiū jī gǔ bèi huāng zhī zhèng. rén chén, qiǎn shǐ zhèn yán hé bèi zāi zhōu xiàn. bā yuè guǐ chǒu, guǎng dōng zéi píng, céng yī běn fú zhū. rén xū, lǐ bù shàng shū zhào zhēn jí jiān wén yuān gé dà xué shì, yù jī wù. dīng mǎo, zhèn nán jī zhè jiāng shān dōng shuǐ zāi. jiǔ yuè bǐng zǐ, ǎn dá fàn dà tóng, lüè shān yīn yīng zhōu huái rén hún yuán. xīn mǎo, dà yuè. dōng shí yī yuè jiǎ xū, sì tiān yú nán jiāo. gēng chén, jīng shī dì zhèn yǒu shēng, chì xiū shěng. shí èr yuè jǐ hài, mìng chǎng wèi mì fǎng bù yuàn zhèng shì. gēng shēn, zhào gāo gǒng fù rù gé. yǐ chǒu, shàng bǎo sì chéng zhèng lǚ chún yǐ yán shì tíng zhàng xià yù. shì dōng, miǎn liǎng jī shān dōng zhè jiāng hé nán hú guǎng shuì liáng. shì nián, shǎn xī zéi qǐ. liú qiú tǔ lǔ fān rù gòng.
三年春正月壬子,大同总兵官赵岢败俺答于弘赐堡。二月庚辰,免陕西被灾秋粮。三月戊辰,曾一本陷碣石卫,裨将周云翔杀参将耿宗元叛,附于贼。夏四月己丑,总兵官雷龙出塞袭河套部,败之。五月庚戌,总兵官郭成等破贼于平山,周云翔伏诛。甲寅,御史詹仰庇请罢靡费,斥为民。秋七月壬午,河决沛县。乙酉,诏天下有司实修积谷备荒之政。壬辰,遣使振沿河被灾州县。八月癸丑,广东贼平,曾一本伏诛。壬戌,礼部尚书赵贞吉兼文渊阁大学士,预机务。丁卯,振南畿、浙江、山东水灾。九月丙子,俺答犯大同,掠山阴、应州、怀仁、浑源。辛卯,大阅。冬十一月甲戌,祀天于南郊。庚辰,京师地震有声,敕修省。十二月己亥,命厂卫密访部院政事。庚申,召高拱复入阁。乙丑,尚宝寺丞郑履淳以言事廷杖下狱。是冬,免两畿、山东、浙江、河南、湖广税粮。是年,陕西贼起。琉球、土鲁番入贡。
sì nián chūn zhēng yuè jǐ sì shuò, rì yǒu shí zhī, miǎn cháo hè. xīn wèi, bì diàn xiū shěng. shì yuè, wō rù guǎng hǎi wèi chéng. èr yuè yǐ chǒu, fēn shè sān dà yíng wén wǔ tí dū liù rén. xià sì yuè wù xū, jīng shī dì zhèn. bǐng wǔ, ǎn dá kòu dà tóng xuān fǔ, guān bīng jù què zhī. shì yuè, shǎn xī zéi kòu sì chuān. wǔ yuè guǐ yǒu, jǐ shì zhōng lǐ jǐ jiàn mǎi jīn bǎo, tíng zhàng xià yù. qiū qī yuè jǐ sì, jìn zhāng zòu fú rǒng. mìng fǔ àn guān yán jìn yǒu sī kù xíng. wù zǐ, chén yǐ qín zhì shì. yǐ wèi, miǎn sì chuān bèi zāi shuì liáng. bā yuè gēng xū, xuān dà gào jǐng, chì biān bèi. jiǔ yuè guǐ yǒu, shǎn xī shuǐ zāi, juān zhèn yǒu chà. jiǎ xū, hé jué pī zhōu. rén wǔ, miǎn běi jī hú guǎng bèi zāi shuì liáng. guǐ wèi, kòu fàn dà tóng, fù zǒng bīng qián dòng zhàn sǐ. wù zǐ, fàn jǐn zhōu, zǒng bīng guān wáng zhì dào děng zhàn sǐ. jiǎ wǔ, bà jīng yíng wén wǔ tí dū, zhì zǒng dū xié lǐ dà chén. dōng shí yuè guǐ mǎo, ǎn dá sūn bǎ hàn nà jí lái jiàng. dīng wèi, yǐ bǎ hàn nà jí wèi zhǐ huī shǐ. rén xū, kǎo chá jǐ shì zhōng yù shǐ. shí yī yuè dīng chǒu, ǎn dá qǐ fēng. jǐ mǎo, sì tiān yú nán jiāo. yǐ yǒu, zhào zhēn jí bà. jǐ chǒu, lǐ bù shàng shū yīn shì dān jiān wén yuān gé dà xué shì, yù jī wù. shí èr yuè dīng yǒu, ǎn dá zhí pàn rén zhào quán děng jiǔ rén lái xiàn, zhào qiǎn bǎ hàn nà jí guī, hòu cì zhī. yǐ mǎo, shòu fú, zhé zhào quán děng yú shì.
四年春正月己巳朔,日有食之,免朝贺。辛未,避殿修省。是月,倭入广海卫城。二月乙丑,分设三大营文武提督六人。夏四月戊戌,京师地震。丙午,俺答寇大同、宣府,官兵拒却之。是月,陕西贼寇四川。五月癸酉,给事中李己谏买金宝,廷杖下狱。秋七月己巳,禁章奏浮冗。命抚、按官严禁有司酷刑。戊子,陈以勤致仕。乙未,免四川被灾税粮。八月庚戌,宣、大告警,敕边备。九月癸酉,陕西水灾,蠲振有差。甲戌,河决邳州。壬午,免北畿、湖广被灾税粮。癸未,寇犯大同,副总兵钱栋战死。戊子,犯锦州,总兵官王治道等战死。甲午,罢京营文武提督,置总督协理大臣。冬十月癸卯,俺答孙把汉那吉来降。丁未,以把汉那吉为指挥使。壬戌,考察给事中、御史。十一月丁丑,俺答乞封。己卯,祀天于南郊。乙酉,赵贞吉罢。己丑,礼部尚书殷士儋兼文渊阁大学士,预机务。十二月丁酉,俺答执叛人赵全等九人来献,诏遣把汉那吉归,厚赐之。乙卯,受俘,磔赵全等于市。
wǔ nián chūn èr yuè jiǎ wǔ, tíng chén jí cháo jìn guān yè huáng tài zǐ yú wén huá zuǒ mén. jǐ wèi, fēng huáng zǐ yì liú wèi lù wáng. sān yuè jǐ mǎo, cì zhāng yuán biàn děng jìn shì jí dì chū shēn yǒu chà. jǐ chǒu, fēng ǎn dá wèi shùn yì wáng. xià sì yuè jiǎ wǔ, hé fù jué pī zhōu. wǔ yuè rén xū, gǔ tián tóng zéi píng. wù yín, lǐ chūn fāng zhì shì. liù yuè xīn mǎo, jīng shī dì zhèn zhě sān, chì xiū shěng. jiǎ chén, shòu hé tào bù zhǎng jí néng wéi dū du tóng zhī. jiǎ yín, shùn yì wáng ǎn dá gòng mǎ, gào miào shòu hè. bǐng chén, ǎn dá zhí zhào quán yú dǎng shí sān rén lái xiàn. qiū bā yuè guǐ mǎo, xǔ hé tào bù hù shì. jiǔ yuè guǐ wèi, sān zhèn gòng shì chéng. dōng shí yuè jǐ hài, hé nán shān dōng dà shuǐ, shēn chì hé fáng. shí yī yuè jǐ sì, yīn shì dān zhì shì. shì nián, liú qiú tǔ lǔ fān rù gòng.
五年春二月甲午,廷臣及朝觐官谒皇太子于文华左门。己未,封皇子翊镠为潞王。三月己卯,赐张元忭等进士及第、出身有差。己丑,封俺答为顺义王。夏四月甲午,河复决邳州。五月壬戌,古田僮贼平。戊寅,李春芳致仕。六月辛卯,京师地震者三,敕修省。甲辰,授河套部长吉能为都督同知。甲寅,顺义王俺答贡马,告庙受贺。丙辰,俺答执赵全余党十三人来献。秋八月癸卯,许河套部互市。九月癸未,三镇贡市成。冬十月己亥,河南、山东大水,申饬河防。十一月己巳,殷士儋致仕。是年,琉球、土鲁番入贡。
liù nián chūn zhēng yuè xīn wèi, zhù xú zhōu zhì sù qiān dī sān bǎi qī shí lǐ. èr yuè bǐng shēn, wō kòu guǎng dōng, xiàn shén diàn wèi, dà lüè. shān kòu fù qǐ. rùn yuè dīng mǎo, yù huáng jí diàn mén, jí zuò, jù hái gōng. yǐ hài, wō kòu gāo léi, guān jūn jī bài zhī. xià sì yuè wù chén, lǐ bù shàng shū gāo yí jiān wén yuān gé dà xué shì, yù jī wù. wǔ yuè rén chén, miǎn guǎng dōng yòng bīng zhū jùn bū fù. jǐ yǒu, dà jiàn, zhào dà xué shì gāo gǒng zhāng jū zhèng gāo yí shòu gù mìng. gēng xū, bēng yú qián qīng gōng, nián sān shí yǒu liù. qī yuè bǐng xū, shàng zūn shì, miào hào mù zōng, zàng zhāo líng.
六年春正月辛未,筑徐州至宿迁堤三百七十里。二月丙申,倭寇广东,陷神电卫,大掠。山寇复起。闰月丁卯,御皇极殿门,疾作,遽还宫。乙亥,倭寇高、雷,官军击败之。夏四月戊辰,礼部尚书高仪兼文渊阁大学士,预机务。五月壬辰,免广东用兵诸郡逋赋。己酉,大渐,召大学士高拱、张居正、高仪受顾命。庚戌,崩于乾清宫,年三十有六。七月丙戌,上尊谥,庙号穆宗,葬昭陵。
zàn yuē: mù zōng zài wèi liù zài, duān gǒng guǎ yíng, gōng xíng jiǎn yuē, shàng shí suì shěng jù wàn. xǔ ǎn dá fēng gòng, jiǎn fù xī mín, biān chuí níng mì. jì tǐ shǒu wén, kě chēng lìng zhǔ yǐ. dì bǐng chén xiāng yà, mén hù jiàn kāi, ér dì wèi néng zhèn sù gān gāng, jiǎo chú jī xí, gài yì kuān shù yǒu yú, ér gāng míng bù zú zhě yú!
赞曰:穆宗在位六载,端拱寡营,躬行俭约,尚食岁省巨万。许俺答封贡,减赋息民,边陲宁谧。继体守文,可称令主矣。第柄臣相轧,门户渐开,而帝未能振肃乾纲,矫除积习,盖亦宽恕有余,而刚明不足者欤!