shí huò èr
◎食貨二
fù yì
○賦役
fù yì zhī fǎ, táng zū yōng diào yóu wèi jìn gǔ. zì yáng yán zuò liǎng shuì fǎ, jiǎn ér yì xíng, lì dài xiāng yán, zhì míng bù gǎi. tài zǔ wèi wú wáng, fù shuì shí qǔ yī, yì fǎ jì tián chū fū. xiàn shàng zhōng xià sān děng, yǐ fù shí wàn liù wàn sān wàn shí xià wèi chà. fǔ sān děng, yǐ fù èr shí wàn shàng xià shí wàn shí xià wèi chà. jí wèi zhī chū, dìng fù yì fǎ, yī yǐ huáng cè wèi zhǔn. cè yǒu dīng yǒu tián, dīng yǒu yì, tián yǒu zū. zū yuē xià shuì, yuē qiū liáng, fán èr děng. xià shuì wú guò bā yuè, qiū liáng wú guò míng nián èr yuè. dīng yuē chéng dīng, yuē wèi chéng dīng, fán èr děng. mín shǐ shēng, jí qí míng yuē bù chéng dīng, nián shí liù yuē chéng dīng. chéng dīng ér yì, liù shí ér miǎn. yòu yǒu zhí yì yōu miǎn zhě, yì yuē lǐ jiǎ, yuē jūn yáo, yuē zá fàn, fán sān děng. yǐ hù jì yuē jiǎ yì, yǐ dīng jì yuē yáo yì, shàng mìng fēi shí yuē zá yì, jiē yǒu lì yì, yǒu gù yì. fǔ zhōu xiàn yàn cè dīng kǒu duō guǎ, shì chǎn hòu bó, yǐ jūn shì qí lì.
賦役之法,唐租庸調猶為近古。自楊炎作兩稅法,簡而易行,歷代相沿,至明不改。太祖為吳王,賦稅十取一,役法計田出夫。縣上、中、下三等,以賦十萬、六萬、三萬石下為差。府三等,以賦二十萬上下、十萬石下為差。即位之初,定賦役法,一以黃冊為準。冊有丁有田,丁有役,田有租。租曰夏稅,曰秋糧,凡二等。夏稅無過八月,秋糧無過明年二月。丁曰成丁,曰未成丁,凡二等。民始生,籍其名曰不成丁,年十六曰成丁。成丁而役,六十而免。又有職役優免者,役曰里甲,曰均徭,曰雜泛,凡三等。以戶計曰甲役,以丁計曰徭役,上命非時曰雜役,皆有力役,有雇役。府州縣驗冊丁口多寡,事產厚薄,以均適其力。
liǎng shuì, hóng wǔ shí, xià shuì yuē mǐ mài, yuē qián chāo, yuē juàn. qiū liáng yuē mǐ, yuē qián chāo, yuē juàn. hóng zhì shí, huì jì zhī shù, xià shuì yuē dà xiǎo mǐ mài, yuē mài qiáo, yuē sī mián bìng huāng sī, yuē shuì sī, yuē sī mián zhé juàn, yuē shuì sī zhé juàn, yuē běn shǎi sī, yuē nóng sāng sī zhé juàn, yuē nóng sāng líng sī, yuē rén dīng sī zhé juàn, yuē gǎi kē juàn, yuē mián huā zhé bù, yuē níng bù, yuē tǔ níng, yuē hóng huā, yuē má bù, yuē chāo, yuē zū chāo, yuē shuì chāo, yuē yuán é xiǎo juàn, yuē bì bó juàn, yuē běn shǎi juàn, yuē juàn, yuē zhé sè sī. qiū liáng yuē mǐ, yuē zū chāo, yuē lìn chāo, yuē shān zū chāo, yuē zū sī, yuē zū juàn, yuē cū zū má bù, yuē kè chéng mián bù, yuē zū níng bù, yuē niú zū mǐ gǔ, yuē dì mǔ mián huā róng, yuē zǎo zi yì mǐ, yuē zǎo zhū kè mǐ, yuē kè chéng níng má zhé mǐ, yuē mián bù, yuē yú kè mǐ, yuē gǎi kē sī zhé mǐ. wàn lì shí, xiǎo yǒu suǒ zēng sǔn, dà lüè yǐ mǐ mài wèi zhǔ, ér sī juàn yǔ chāo cì zhī. xià shuì zhī mǐ wéi jiāng xī hú guǎng guǎng dōng guǎng xī, mài qiáo wéi guì zhōu, nóng sāng sī biàn tiān xià, wéi bù jí chuān guǎng yún guì, yú gè shì qí dì chǎn.
兩稅,洪武時,夏稅曰米麥,曰錢鈔,曰絹。秋糧曰米,曰錢鈔,曰絹。弘治時,會計之數,夏稅曰大小米麥,曰麥荍,曰絲綿並荒絲,曰稅絲,曰絲綿折絹,曰稅絲折絹,曰本色絲,曰農桑絲折絹,曰農桑零絲,曰人丁絲折絹,曰改科絹,曰棉花折布,曰苧布,曰土苧,曰紅花,曰麻布,曰鈔,曰租鈔,曰稅鈔,曰原額小絹,曰幣帛絹,曰本色絹,曰絹,曰折色絲。秋糧曰米,曰租鈔,曰賃鈔,曰山租鈔,曰租絲,曰租絹,曰粗租麻布,曰課程棉布,曰租苧布,曰牛租米谷,曰地畝棉花絨,曰棗子易米,曰棗株課米,曰課程苧麻折米,曰棉布,曰魚課米,曰改科絲折米。萬曆時,小有所增損,大略以米麥為主,而絲絹與鈔次之。夏稅之米惟江西、湖廣、廣東、廣西,麥荍惟貴州,農桑絲遍天下,惟不及川、廣、雲、貴,餘各視其地產。
tài zǔ chū lì guó jí xià lìng, fán mín tián wǔ mǔ zhì shí mǔ zhě, zāi sāng má mù mián gè bàn mǔ, shí mǔ yǐ shàng bèi zhī. má mǔ zhēng bā liǎng, mù mián mǔ sì liǎng. zāi sāng yǐ sì nián qǐ kē. bù zhǒng sāng, chū juàn yī pǐ. bù zhǒng má jí mù mián, chū má bù mián bù gè yī pǐ. cǐ nóng sāng sī juàn suǒ yóu qǐ yě.
太祖初立國即下令,凡民田五畝至十畝者,栽桑、麻、木棉各半畝,十畝以上倍之。麻畝徵八兩,木棉畝四兩。栽桑以四年起科。不種桑,出絹一疋。不種麻及木棉,出麻布、棉布各一疋。此農桑絲絹所由起也。
hóng wǔ jiǔ nián, tiān xià shuì liáng, lìng mín yǐ yín chāo qián juàn dài shū. yín yī liǎng qián qiān wén chāo yī guàn, jiē zhé shū mǐ yī shí, xiǎo mài zé jiǎn zhí shí zhī èr. mián níng yī pǐ, zhé mǐ liù dòu, mài qī dòu. má bù yī pǐ, zhé mǐ sì dòu, mài wǔ dǒu. sī juàn děng gè yǐ qīng zhòng wèi sǔn yì, yuàn rén sù zhě tīng. shí qī nián, yún nán yǐ jīn yín bèi bù qī dān shā shuǐ yín dài qiū zū. yú shì wèi mǐ mài wèi běn shǎi, ér zhū zhé nà shuì liáng zhě, wèi zhī zhé sè. yuè èr nián, yòu lìng hù bù shì láng yáng jìng huì jì tiān xià cāng chǔ cún liáng, èr nián wài bìng shōu zhé sè, wéi běi fāng zhū bù zhèng sī xū liáng xiǎng biān, réng shǐ shū sù. sān shí nián yù hù bù yuē: xíng rén gāo zhěn yán, shǎn xī kùn bū fù. qí yì zì èr shí bā nián yǐ qián, tiān xià bū zū, xián xǔ rèn tǔ suǒ chǎn, zhé shōu bù juàn mián huā jí jīn yín děng wù, zhe wèi lìng. yú shì hù bù dìng: chāo yī dìng, zhé mǐ yī shí jīn yī liǎng, shí shí yín yī liǎng, èr shí juàn yī pǐ, shí yǒu èr dòu mián bù yī pǐ, yī shí níng bù yī pǐ, qī dòu mián huā yī jīn, èr dòu. dì yuē: zhé shōu bū fù, gài yù sū mín kùn yě. jīn fù zhòng ruò cǐ, jiāng yù kùn mín, qǐ xù zhī zhī yì zāi. jīn yín měi liǎng zhé mǐ jiā yī bèi. chāo zhǐ èr guàn wǔ bǎi wén zhé yī shí. yú cóng suǒ yì.
洪武九年,天下稅糧,令民以銀、鈔、錢、絹代輸。銀一兩、錢千文、鈔一貫,皆折輸米一石,小麥則減直十之二。棉苧一疋,折米六斗,麥七斗。麻布一疋,折米四斗,麥五斗。絲絹等各以輕重為損益,願人粟者聽。十七年,雲南以金、銀、貝、布、漆、丹砂、水銀代秋租。於是謂米麥為本色,而諸折納稅糧者,謂之折色。越二年,又令戶部侍郎楊靖會計天下倉儲存糧,二年外並收折色,惟北方諸布政司需糧餉邊,仍使輸粟。三十年諭戶部曰:「行人高稹言,陝西困逋賦。其議自二十八年以前,天下逋租,咸許任土所產,折收布、絹、棉花及金、銀等物,著為令。」於是戶部定:鈔一錠,折米一石;金一兩,十石;銀一兩,二石;絹一疋,石有二斗;棉布一疋,一石;苧布一疋,七斗;棉花一斤,二斗。帝曰:「折收逋賦,蓋欲蘇民困也。今賦重若此,將愈困民,豈恤之之意哉。金、銀每兩折米加一倍。鈔止二貫五百文折一石。餘從所議。」
yǒng lè zhōng, jì dé jiāo zhǐ, yǐ juàn, qī, sū mù, cuì yǔ, zhǐ shàn, chén sù ān xī zhū xiāng dài zū fù. guǎng dōng qióng zhōu lí rén zhào qìng yáo rén nèi fù, shū fù bǐ nèi dì. tiān xià běn shǎi shuì liáng sān qiān yú wàn shí, sī chāo děng èr qiān yú wàn. jì shì shí, yǔ nèi fù shù, fù rù yíng xiàn, mǐ sù zì shū jīng shī shù bǎi wàn shí wài, fǔ xiàn cāng lǐn xù jī shén fēng, zhì hóng fǔ bù kě shí. suì qiàn, yǒu sī wǎng wǎng xiān fā sù zhèn dài, rán hòu yǐ wén. suī suì gòng yín sān shí wàn liǎng yǒu qí, ér mín jiān jiāo yì yòng yín, réng yǒu lì jìn.
永樂中,既得交阯,以絹,漆,蘇木,翠羽,紙扇,沉、速、安息諸香代租賦。廣東瓊州黎人、肇慶瑤人內附,輸賦比內地。天下本色稅糧三千餘萬石,絲鈔等二千餘萬。計是時,宇內富庶,賦入盈羨,米粟自輸京師數百萬石外,府縣倉廩蓄積甚豐,至紅腐不可食。歲歉,有司往往先發粟振貸,然後以聞。雖歲貢銀三十萬兩有奇,而民間交易用銀,仍有厲禁。
zhì zhèng tǒng yuán nián, fù dōu yù shǐ zhōu quán yán: xíng zài gè wèi guān fèng zhī mǐ nán jīng, dào yuǎn fèi duō, zhé yǐ mǐ yì huò, guì mǎi jiàn shòu, shí bù jí yī. cháo tíng xū mí lǐn lù, gè guān bù dé shí huì. qǐng yú nán jī zhè jiāng jiāng xī hú guǎng bù tōng zhōu jí dì, zhé shōu bù juàn bái jīn, jiě jīng chōng fèng. jiāng xī xún fǔ zhào xīn yì yǐ wèi yán, hù bù shàng shū huáng fú fù tiáo yǐ qǐng. dì yǐ wèn xíng zài hù bù shàng shū hú yíng. yíng duì yǐ tài zǔ cháng zhé nà shuì liáng yú shǎn xī zhè jiāng, mín yǐ wèi biàn. suì fǎng qí zhì, mǐ mài yī shí, zhé yín èr qián wǔ fēn. nán jī zhè jiāng jiāng xī hú guǎng fú jiàn guǎng dōng guǎng xī mǐ mài gòng sì bǎi yú wàn shí, zhé yín bǎi wàn yú liǎng, rù nèi chéng yùn kù, wèi zhī jīn huā yín. qí hòu gài xíng yú tiān xià. zì qǐ yùn duì jūn wài, liáng sì shí shōu yín yī liǎng jiě jīng, yǐ wèi yǒng lì. zhū fāng fù rù zhé yín, ér cāng lǐn zhī jī jiàn shǎo yǐ.
至正統元年,副都御史周銓言:「行在各衛官俸支米南京,道遠費多,輒以米易貨,貴買賤售,十不及一。朝廷虛糜廩祿,各官不得實惠。請於南畿、浙江、江西、湖廣不通舟楫地,折收布、絹、白金,解京充俸。」江西巡撫趙新亦以為言,戶部尚書黃福復條以請。帝以問行在戶部尚書胡濙。濙對以太祖嘗折納稅糧於陝西、浙江,民以為便。遂仿其制,米麥一石,折銀二錢五分。南畿、浙江、江西、湖廣、福建、廣東、廣西米麥共四百餘萬石,折銀百萬餘兩,入內承運庫,謂之金花銀。其後概行於天下。自起運兌軍外,糧四石收銀一兩解京,以為永例。諸方賦入折銀,而倉廩之積漸少矣。
chū, tài zǔ dìng tiān xià guān mín tián fù, fán guān tián mǔ shuì wǔ shēng sān hé wǔ sháo, mín tián jiǎn èr shēng, zhòng zū tián bā shēng wǔ hé wǔ sháo, méi guān tián yī dòu èr shēng. wéi sū sōng jiā hú, nù qí wèi zhāng shì chéng shǒu, nǎi jí zhū háo zú jí fù mín tián yǐ wèi guān tián, àn sī zū bù wèi shuì é. ér sī nóng qīng yáng xiàn yòu yǐ zhè xī dì gāo yú, zēng qí fù, mǔ jiā èr bèi.
初,太祖定天下官、民田賦,凡官田畝稅五升三合五勺,民田減二升,重租田八升五合五勺,沒官田一斗二升。惟蘇、松、嘉、湖,怒其為張士誠守,乃籍諸豪族及富民田以為官田,按私租簿為稅額。而司農卿楊憲又以浙西地膏腴,增其賦,畝加二倍。
gù zhè xī guān mín tián shì tā fāng bèi xǐ, mǔ shuì yǒu èr sān shí zhě. dà dǐ sū zuì zhòng, sōng jiā hú cì zhī, cháng háng yòu cì zhī. hóng wǔ shí sān nián mìng hù bù cái qí é, mǔ kē qī dòu wǔ shēng zhì sì dòu sì shēng zhě jiǎn shí zhī èr, sì dòu sān shēng zhì sān dǒu lìu shēng zhě jù zhǐ zhēng sān dòu wǔ shēng, qí yǐ xià zhě réng jiù. shí sū zhōu yī fǔ, qiū liáng èr bǎi qī shí sì wàn liù qiān yú shí, zì mín liáng shí wǔ wàn shí wài, jiē guān tián liáng. guān liáng suì é yǔ zhè jiāng tōng shěng liè, qí zhòng yóu rú cǐ. jiàn wén èr nián zhào yuē: jiāng zhè fù dú zhòng, ér sū sōng zhǔn sī zū qǐ kē, tè yǐ chéng yī shí wán mín, qǐ kě wèi dìng zé yǐ zhòng kùn yī fāng. yí xī yǔ jiǎn miǎn, mǔ bù dé guò yī dòu. chéng zǔ jǐn gé jiàn wén zhèng, zhè xī zhī fù fù zhòng. xuān zōng jí wèi, guǎng xī bù zhèng shǐ zhōu gàn xún shì sū cháng jiā hú zhū fǔ hái, yán: zhū fǔ mín duō táo wáng, xún zhī qí lǎo, jiē yún zhòng fù suǒ zhì. rú wú jiāng kūn shān mín tián zū, jiù mǔ wǔ shēng, xiǎo mín diàn zhǒng fù mín tián, mǔ shū sī zū yī shí. hòu yīn shì gù rù guān, zhé rú sī zū lì jǐn qǔ zhī. shí fēn qǔ bā, mín yóu bù kān, kuàng jǐn qǔ hū. jǐn qǔ, zé mín bì dòng něi, yù bù táo wáng, bù kě de yě. rén hé hǎi níng kūn shān hǎi shuǐ xiàn guān mín tián qiān jiǔ bǎi yú qǐng, dǎi jīn shí yǒu yú nián, yóu zhēng qí zū. tián méi yú hǎi, zū cóng hé chū? qǐng jiāng méi guān tián jí gōng hóu hái guān tián zū, jù shì bǐ chù guān tián qǐ kē, mǔ shuì liù dòu. hǎi shuǐ lún xiàn tián, xī chú qí shuì, zé tián wú huāng wú zhī huàn, ér xì mín huò ān shēng yǐ. dì mìng bù yì xíng zhī. xuān dé wǔ nián èr yuè zhào: jiù é guān tián zū, mǔ yī dòu zhì sì dòu zhě gè jiǎn shí zhī èr, sì dòu yī shēng zhì yī shí yǐ shàng zhě jiǎn shí zhī sān. zhe wèi lìng. yú shì jiāng nán xún fǔ zhōu chén yǔ sū zhōu zhī fǔ kuàng zhōng, qū jì jiǎn sū liáng qī shí yú wàn, tā fǔ yǐ wèi chà, ér dōng nán mín lì shǎo shū yǐ. chén yòu lìng sōng jiāng guān tián yī mín tián qǐ kē, hù bù hé yǐ biàn luàn chéng fǎ. xuān zōng suī bù zuì, yì bù néng cóng. ér cháo tíng shù xià zhào shū, juān chú zū fù. chí chóu zhě zhé sī jiè yǒu sī, wù yǐ zhào shū wèi cí. dì yǔ shàng shū hú yíng yán jì chén yōng è gāo zé, rán bù shēn zuì yě. zhèng tǒng yuán nián lìng sū sōng zhè jiāng děng chù guān tián, zhǔn mín tián qǐ kē, qiū liáng sì dòu yī shēng zhì èr shí yǐ shàng zhě jiǎn zuò sān dòu, èr dòu yī shēng yǐ shàng zhì sì dòu zhě jiǎn zuò èr dòu, yī dòu yī shēng zhì èr dòu zhě jiǎn zuò yī dòu. gài xuān dé mò, sū zhōu bū liáng zhì qī bǎi jiǔ shí wàn shí, mín kùn jí yǐ. zhì shì, nǎi huò shǎo sū. yīng zōng fù pì zhī chū, lìng zhèn shǒu zhè jiāng shàng shū sūn yuán zhēn děng dìng háng jiā hú zé lì, yǐ qǐ kē zhòng zhě zhēng mǐ yí shǎo, qǐ kē qīng zhě zhēng mǐ yí duō. nǎi dìng guān tián mǔ kē yī shí yǐ xià, mín tián qī dòu yǐ xià zhě, měi shí suì zhēng píng mǐ yī shí sān dòu guān mín tián sì dòu yǐ xià zhě, měi shí suì zhēng píng mǐ yī shí wǔ dǒu guān tián èr dòu yǐ xià, mín tián èr dòu qī shēng yǐ xià zhě, měi shí suì zhēng píng mǐ yī shí qī dòu guān tián bā shēng yǐ xià, mín tián qī shēng yǐ xià zhě, měi shí suì zhēng píng mǐ èr shí èr dòu. fán zhòng zhě qīng zhī, qīng zhě zhòng zhī, yù shǐ kē zé shì jūn, ér mǔ kē yī shí zhī shuì wèi cháng jiǎn yún.
故浙西官、民田視他方倍蓰,畝稅有二三石者。大抵蘇最重,松、嘉、湖次之,常、杭又次之。洪武十三年命戶部裁其額,畝科七斗五升至四斗四升者減十之二,四斗三升至三斗六升者俱止徵三斗五升,其以下者仍舊。時蘇州一府,秋糧二百七十四萬六千餘石,自民糧十五萬石外,皆官田糧。官糧歲額與浙江通省埒,其重猶如此。建文二年詔曰:「江、浙賦獨重,而蘇、松准私租起科,特以懲一時頑民,豈可為定則以重困一方。宜悉與減免,畝不得過一斗。」成祖盡革建文政,浙西之賦復重。宣宗即位,廣西布政使周干巡視蘇、常、嘉、湖諸府還,言:「諸府民多逃亡,詢之耆老,皆雲重賦所致。如吳江、崑山民田租,舊畝五升,小民佃種富民田,畝輸私租一石。後因事故入官,輒如私租例盡取之。十分取八,民猶不堪,況盡取乎。盡取,則民必凍餒,欲不逃亡,不可得也。仁和、海寧、崑山海水陷官、民田千九百餘頃,逮今十有餘年,猶征其租。田沒於海,租從何出?請將沒官田及公、侯還官田租,俱視彼處官田起科,畝稅六斗。海水淪陷田,悉除其稅,則田無荒蕪之患,而細民獲安生矣。」帝命部議行之。宣德五年二月詔:「舊額官田租,畝一斗至四斗者各減十之二,四斗一升至一石以上者減十之三。著為令。」於是江南巡撫周忱與蘇州知府況鍾,曲計減蘇糧七十餘萬,他府以為差,而東南民力少紓矣。忱又令松江官田依民田起科,戶部劾以變亂成法。宣宗雖不罪,亦不能從。而朝廷數下詔書,蠲除租賦。持籌者輒私戒有司,勿以詔書為辭。帝與尚書胡濙言「計臣壅遏膏澤」,然不深罪也。正統元年令蘇、松、浙江等處官田,准民田起科,秋糧四斗一升至二石以上者減作三斗,二斗一升以上至四斗者減作二斗,一斗一升至二斗者減作一斗。蓋宣德末,蘇州逋糧至七百九十萬石,民困極矣。至是,乃獲少蘇。英宗復辟之初,令鎮守浙江尚書孫原貞等定杭、嘉、湖則例,以起科重者徵米宜少,起科輕者徵米宜多。乃定官田畝科一石以下,民田七斗以下者,每石歲徵平米一石三斗;官民田四斗以下者,每石歲徵平米一石五斗;官田二斗以下,民田二斗七升以下者,每石歲徵平米一石七斗;官田八升以下,民田七升以下者,每石歲徵平米二石二斗。凡重者輕之,輕者重之,欲使科則適均,而畝科一石之稅未嘗減雲。
jiā jìng èr nián, yù shǐ lí guàn yán: guó chū xià qiū èr shuì, mài sì bǎi qī shí yú wàn shí, jīn shǎo jiǔ wàn mǐ èr qiān sì bǎi qī shí yú wàn shí, jīn shǎo èr bǎi wǔ shí yú wàn. ér zōng shì zhī fān, guān lì zhī rǒng, nèi guān zhī zhòng, jūn shì zhī zēng, xī qǔ gěi qí zhōng. fù rù zé rì sǔn, zhī fèi zé rì jiā. qǐng hé zǔ zōng fù é jí jīng fèi duō guǎ zhī shù, yī yī qū huà, zé zhī fù rù yǒu xiàn, ér fú fèi bù róng bù jié yǐ. yú shì hù bù yì: lìng tiān xià guān lì kǎo mǎn qiān zhì, bì yán hé rèn nèi zū shuì, zhēng jiě zú shù, fāng xǔ gěi yóu jiāo dài. réng qǐ cháo tíng gōng xíng jié jiǎn, yǐ xiān tiān xià. dì nà zhī. jì ér yù dé gù dǐng chén tiáo shàng qián liáng jī bì sì shì:
嘉靖二年,御史黎貫言:「國初夏秋二稅,麥四百七十餘萬石,今少九萬;米二千四百七十餘萬石,今少二百五十餘萬。而宗室之蕃,官吏之冗,內官之眾,軍士之增,悉取給其中。賦入則日損,支費則日加。請核祖宗賦額及經費多寡之數,一一區畫,則知賦入有限,而浮費不容不節矣。」於是戶部議:「令天下官吏考滿遷秩,必嚴核任內租稅,徵解足數,方許給由交代。仍乞朝廷躬行節儉,以先天下。」帝納之。既而諭德顧鼎臣條上錢糧積弊四事:
yī yuē chá lǐ tián liáng jiù é. qǐng zé zhōu xiàn guān, yú nóng xì shí, lìng lǐ jiǎ děng fǎng hóng wǔ zhèng tǒng jiān yú lín fēng qí zhī shì, biān zào tú cè, xì liè yuán é tián liáng zì wéi zé hào tiáo duàn tān huāng chéng shú bù kǒu shù mù, guān wèi fù kān, fēn bié jiè zhǐ, lǚ mǔ jiǎn tà zhàng liáng, jù kāi kěn gǎi zhèng huō chú zhī shù. kān kè chéng shū, shōu zhù guān kù, gěi sàn lǐ zhōng, yǒng wèi jī kǎo. réng zhēn zhuó xiān nián xún fǔ zhōu chén wáng shù jiǎn biàn kě xíng shì lì, lì wèi dìng guī. qǔ měi suì shí zhēng qǐ yùn cún liú jiā hào běn shǎi zhé sè bìng chù bǔ zàn zhēng dài zhēng tíng zhēng děng jiàn shù mù, huì jì yǐ dìng, zhāng bǎng xiǎo yù. shù lì xū bù dé shòu qí jiān qī, ér xiǎo mín miǎn péi lèi kē rǎo zhī huàn. yī yuē cuī zhēng suì bàn qián liáng. chéng hóng yǐ qián, lǐ jiǎ cuī zhēng, liáng hù shàng nà, liáng zhǎng shōu jiě, zhōu xiàn lín shōu. liáng zhǎng bù gǎn duō shōu hú miàn, liáng hù bù gǎn chān zá shuǐ gǔ kāng bǐ, duì liáng guān jūn bù gǎn zǔ nán duō suǒ, gōng sī liǎng biàn. jìn zhě, yǒu sī bù fù bǐ jiào jīng cuī lǐ jiǎ fù liáng rén hù, dàn lì xiàn qiāo pū liáng zhǎng, lìng xià xiāng zhuī zhēng. háo qiáng zhě zé dà hú bèi shōu, duō fāng suǒ qǔ, suǒ zhì jī quǎn wèi kōng. chán ruò zhě wèi shì háo suǒ líng, dān yán qī lài, bù miǎn biàn chǎn bǔ nà. zhì huò jiù yì qīn qiàn, zé cháng xīn qiān, yī rén bū fù, zhū lián qīn shǔ, wú gū zhī mín sǐ yú chuí chǔ líng yǔ zhě jǐ shù bǎi rén. qiě wǎng shí měi qū liáng zhǎng bù guò zhèng fù èr míng, jìn duō zhì shí rén yǐ shàng. qí shí shōu zhǎng guǎn liáng zhī shù shǎo, ér kē liǎn dǎ diǎn shǐ yòng nián lì zhī shù duō. zhōu xiàn yī nián zhī jiān, zhé pò zhōng rén bǎi jiā zhī chǎn, hài mò dà yān. yí lìng hù bù yì dìng shì lì, zhuǎn xíng suǒ sī, shěn biān liáng zhǎng wù zūn jiù guī. rú zhōu xiàn guān duō qiān liáng zhǎng, zòng róng xià xiāng, jí bù wěi lǐ jiǎ cuī bàn, zhé kù xíng xiàn bǐ liáng zhǎng zhě, zuì zhī. zhì rén mìng duō sǐ zhě, yǐ gù kān lùn.
一曰察理田糧舊額。請責州縣官,於農隙時,令里甲等仿洪武、正統間魚鱗、風旗之式,編造圖冊,細列元額田糧、字圩、則號、條段、坍荒、成熟步口數目,官為覆勘,分別界址,履畝檢踏丈量,具開墾改正豁除之數。刊刻成書,收貯官庫,給散里中,永為稽考。仍斟酌先年巡撫周忱、王恕簡便可行事例,立為定規。取每歲實徵、起運、存留、加耗、本色、折色並處補、暫徵、帶徵、停徵等件數目,會計已定,張榜曉諭。庶吏胥不得售其奸欺,而小民免賠累科擾之患。一曰催徵歲辦錢糧。成、弘以前,里甲催徵,糧戶上納,糧長收解,州縣臨收。糧長不敢多收斛面,糧戶不敢攙雜水谷糠粃,兌糧官軍不敢阻難多索,公私兩便。近者,有司不複比較經催里甲負糧人戶,但立限敲扑糧長,令下鄉追徵。豪強者則大斛倍收,多方索取,所至雞犬為空。孱弱者為勢豪所凌,耽延欺賴,不免變產補納。至或舊役侵欠,責償新僉,一人逋負,株連親屬,無辜之民死於箠楚囹圄者幾數百人。且往時每區糧長不過正、副二名,近多至十人以上。其實收掌管糧之數少,而科斂打點使用年例之數多。州縣一年之間,輒破中人百家之產,害莫大焉。宜令戶部議定事例,轉行所司,審編糧長務遵舊規。如州縣官多僉糧長,縱容下鄉,及不委里甲催辦,輒酷刑限比糧長者,罪之。致人命多死者,以故勘論。
qí èr zé yì qiǎn guān zōng lǐ jí fù yù bèi cāng liáng yě. shū xià, hù bù yán: suǒ chén jù qiè shí bì, lìng suǒ sī jǔ xíng. qiān yán shù zài rú gù.
其二則議遣官綜理及復預備倉糧也。疏下,戶部言:「所陳俱切時弊,令所司舉行。」遷延數載如故。
liáng zhǎng zhě, tài zǔ shí, lìng tián duō zhě wèi zhī, dū qí xiāng fù shuì. suì qī yuè, zhōu xiàn wěi guān xié yì jīng, lǐng kān hé yǐ xíng. liáng wàn shí, zhǎng fù gè yī rén, shū yǐ shí zhì, dé zhào jiàn, yǔ hé, zhé méng zhuó yòng. mò nián gēng dìng, měi qū zhèng fù èr míng lún chōng. xuān dé jiān, fù yǒng chōng. kē liǎn héng yì, mín shòu qí hài, huò sī mài guān liáng yǐ móu lì. qí bà zhě, kuī sǔn gōng fù, shì jué, zhì yǔn shēn sàng jiā. jǐng tài zhōng, gé liáng zhǎng, wèi jǐ yòu fù. zì guān jūn duì yùn, liáng zhǎng bù fù shū jīng shī, zài zhōu lǐ jiān pō zī hài, gù dǐng chén jí zhī.
糧長者,太祖時,令田多者為之,督其鄉賦稅。歲七月,州縣委官偕詣京,領勘合以行。糧萬石,長、副各一人,輸以時至,得召見,語合,輒蒙擢用。末年更定,每區正副二名輪充。宣德間,復永充。科斂橫溢,民受其害,或私賣官糧以牟利。其罷者,虧損公賦,事覺,至隕身喪家。景泰中,革糧長,未幾又復。自官軍兌運,糧長不復輸京師,在州裡間頗滋害,故鼎臣及之。
wèi jǐ, yù shǐ guō hóng huà děng yì qǐng tōng xíng zhàng liáng, yǐ dù bāo péi jiān bìng zhī bì. dì kǒng fēn rǎo, bù cóng. gěi shì zhōng xú jùn mín yán: jīn zhī tián fù, yǒu shòu dì yú guān, suì gōng zū shuì zhě, wèi zhī guān tián. yǒu jiāng shuǐ fàn yì gōu chéng yān méi zhě, wèi zhī tān jiāng. yǒu liú yí wáng jué, tián qì liáng cún zhě, wèi zhī shì gù. guān tián pín mín diàn zhǒng, mǔ rù zū sān dòu, huò wǔ liù dòu huò shí yǐ shàng zhě yǒu zhī. tān jiāng shì gù xū liáng, lǐ jiǎ péi nà, huò shù shí shí huò bǎi yú shí zhě yǒu zhī. fū mín tián zhī jià shí bèi guān tián, pín mín jì bù néng zhì. ér guān tián liáng zhòng, měi bìng qǔ yíng, yì yǐ tān jiāng shì gù xū liáng, yòu lìng tān nà, zhuī hū qiāo pū, suì wú níng rì. ér jiān fù huá xū fāng qiě guǐ jì nà yí, bìng qīng fēn zhòng. cǐ xiǎo mín jí kǔ, lǘ yán diāo cuì, suǒ yǐ rì yì ér rì zēng yě. qǐng dìng jūn liáng xiàn tián zhī zhì. tān jiāng shì gù, xī yǔ juān miǎn. ér hé guān mín tián wèi yī, dìng shàng zhōng xià sān zé qǐ kē yǐ jūn liáng. fù rén bù dé guò qiān mǔ, tīng yǐ bǎi mǔ zì gěi, qí xiàn zhě zé jiā shū biān shuì. rú cǐ, zé duō guǎ yǒu jié, qīng zhòng shì yí, pín fù xiāng ān, gōng sī jù zú yǐ. bù yì: jiāng tǔ mín sú gè yì, lìng suǒ sī shú jì qí biàn. bù xíng.
未幾,御史郭弘化等亦請通行丈量,以杜包賠兼併之弊。帝恐紛擾,不從。給事中徐俊民言:「今之田賦,有受地於官,歲供租稅者,謂之官田。有江水泛溢溝塍淹沒者,謂之坍江。有流移亡絕,田棄糧存者,謂之事故。官田貧民佃種,畝入租三斗,或五六斗或石以上者有之。坍江、事故虛糧,里甲賠納,或數十石或百餘石者有之。夫民田之價十倍官田,貧民既不能置。而官田糧重,每病取盈,益以坍江、事故虛糧,又令攤納,追呼敲扑,歲無寧日。而奸富猾胥方且詭寄、那移,並輕分重。此小民疾苦,閭閻凋瘁,所以日益而日增也。請定均糧、限田之制。坍江、事故,悉與蠲免。而合官民田為一,定上、中、下三則起科以均糧。富人不得過千畝,聽以百畝自給,其羨者則加輸邊稅。如此,則多寡有節,輕重適宜,貧富相安,公私俱足矣。」部議:「疆土民俗各異,令所司熟計其便。」不行。
yuè shù nián, nǎi cóng yīng tiān xún fǔ hóu wèi zòu, miǎn sū zhōu tān hǎi tián liáng jiǔ wàn yú shí, rán nà yí fēi sǎ zhī bì, xiāng yán bù gǎi. zhì shí bā nián, dǐng chén wèi dà xué shì, fù yán: sū sōng cháng zhèn jiā hú háng qī fǔ, gōng shū jiǎ tiān xià, ér lǐ xū háo yòu dù bì tè shén. yí jiāng qī yǐn jí tān huāng tián tǔ, yī yī jiǎn hé gǎi zhèng. yú shì yīng tiān xún fǔ ōu yáng duó jiǎn huāng tián sì qiān yú qǐng, jì zū shí yī wàn shí yǒu qí, yǐ suǒ qī yǐn tián liáng liù wàn yú shí bǔ zhī, yú qǐng huò miǎn. hù bù zhōng chí bù xià. shí jiā xìng zhī fǔ zhào yíng jiàn yì: tián bù fēn guān mín, shuì bù fēn děng zé, yī qiè yǐ sān dòu qǐ zhēng. duó nǎi yǔ sū zhōu zhī fǔ wáng yí jǐn kuò guān mín tián póu yì zhī. lǚ mǔ qīng zhàng, dìng wèi děng zé. suǒ zào jīng fù cè, yǐ bā shì dìng shuì liáng: yuē yuán é jī shǐ, yuē shì gù chú xū, yuē fēn xiàng bié yì, yuē guī zǒng zhèng shí, yuē zuò pài qǐ yùn, yuē yùn yú bō cún, yuē cún yú kǎo jī, yuē zhēng yí dìng é. yòu yǐ bā shì kǎo lǐ jiǎ: yuē dīng tián, yuē qìng hè, yuē jì sì, yuē xiāng yǐn, yuē kē hè, yuē xù zhèng, yuē gōng fèi, yuē bèi yòng. yǐ sān shì dìng jūn yáo: yuē yín chà, yuē lì chà, yuē mǎ chà. zhe wèi lì.
越數年,乃從應天巡撫侯位奏,免蘇州坍海田糧九萬餘石,然那移、飛灑之弊,相沿不改。至十八年,鼎臣為大學士,復言:「蘇、松、常、鎮、嘉、湖、杭七府,供輸甲天下,而里胥豪右蠹弊特甚。宜將欺隱及坍荒田土,一一檢核改正。」於是應天巡撫歐陽鐸檢荒田四千餘頃,計租十一萬石有奇,以所欺隱田糧六萬餘石補之,餘請豁免。戶部終持不下。時嘉興知府趙瀛建議:「田不分官、民,稅不分等則,一切以三鬥起徵。」鐸乃與蘇州知府王儀盡括官、民田裒益之。履畝清丈,定為等則。所造經賦冊,以八事定稅糧:曰元額稽始,曰事故除虛,曰分項別異,曰歸總正實,曰坐派起運,曰運餘撥存,曰存餘考積,曰徵一定額。又以八事考里甲:曰丁田,曰慶賀,曰祭祀,曰鄉飲,曰科賀,曰恤政,曰公費,曰備用。以三事定均徭:曰銀差,曰力差,曰馬差。著為例。
zhēng yī zhě, zǒng zhēng yín mǐ zhī fán, ér jì mǔ jūn shū zhī. qí kē zé zuì zhòng yǔ zuì qīng zhě, shāo yǐ hào sǔn yì tuī yí. zhòng zhě bù néng jǐn sǔn, wéi dì jiǎn hào mǐ, pài qīng jī zhé chú zhī, yīn yǔ yǐ qīng. qīng zhě bù néng jiā yì, wèi zhēng běn shǎi, dì zēng hào mǐ jiā chéng zhī, yīn yǔ yǐ zhòng. tuī shōu zhī fǎ, yǐ tián wèi mǔ, hù wèi zi. shí háo yòu duō gěng qí yì, dǐng chén dú yǐ wèi shàn, yuē: shì fǎ xíng, wú jiā yì qiān dàn shū, rán pín mín jiǎn qiān dàn yǐ, bù kě yì yě. gù qí shí, shàng bù néng sǔn fù é, zhǎng mín zhě sī yǐ jǐ yì biàn tōng. yóu shì guān tián bù zhì piān zhòng, ér mín tián zhī fù fǎn jiā yǐ.
徵一者,總徵銀米之凡,而計畝均輸之。其科則最重與最輕者,稍以耗損益推移。重者不能盡損,惟遞減耗米,派輕齎折除之,陰予以輕。輕者不能加益,為徵本色,遞增耗米加乘之,陰予以重。推收之法,以田為母,戶為子。時豪右多梗其議,鼎臣獨以為善,曰:「是法行,吾家益千石輸,然貧民減千石矣,不可易也。」顧其時,上不能損賦額,長民者私以己意變通。由是官田不至偏重,而民田之賦反加矣。
shí yòu yǒu gāng yín yī chuàn líng zhū fǎ. gāng yín zhě, jǔ mín jiān yīng yì suì fèi, dīng sì liáng liù zǒng zhēng zhī, yì zhī ér bù fán, yóu wǎng zhī yǒu gāng yě. yī chuàn líng, zé huǒ shōu fēn xiè fǎ yě. zì shì mín jiān shū nà, zhǐ shōu běn shǎi jí zhé sè yín yǐ.
時又有綱銀、一串鈴諸法。綱銀者,舉民間應役歲費,丁四糧六總徵之,易知而不繁,猶網之有綱也。一串鈴,則夥收分解法也。自是民間輸納,止收本色及折色銀矣。
shì shí tiān xià cái fù, suì rù tài cāng kù zhě èr bǎi wàn liǎng yǒu qí. jiù zhì yǐ qī fēn jīng fèi ér cún jī sān fēn bèi bīng qiàn, yǐ wèi cháng. shì zōng zhōng nián, biān gōng fèi fán, jiā yǐ tǔ mù dǎo sì, yuè wú xū rì, tǎng zàng guì jié. sī nóng bǎi jì shēng cái, shèn zhì biàn mài sì tián, shōu shú jūn zuì, yóu bù néng gěi. èr shí jiǔ nián, ǎn dā fàn jīng shī, zēng bīng shè shù, xiǎng é guò bèi. sān shí nián, jīng biān suì yòng zhì wǔ bǎi jiǔ shí wǔ wàn, hù bù shàng shū sūn yīng kuí hāo mù wú cè, nǎi yì yú nán jī zhè jiāng děng zhōu xiàn zēng fù bǎi èr shí wàn, jiā pài yú shì shǐ.
是時天下財賦,歲入太倉庫者二百萬兩有奇。舊制以七分經費而存積三分備兵、歉,以為常。世宗中年,邊供費繁,加以土木、禱祀,月無虛日,帑藏匱竭。司農百計生財,甚至變賣寺田,收贖軍罪,猶不能給。二十九年,俺荅犯京師,增兵設戍,餉額過倍。三十年,京邊歲用至五百九十五萬,戶部尚書孫應奎蒿目無策,乃議於南畿、浙江等州縣增賦百二十萬,加派於是始。
sì hòu, jīng biān suì yòng, duō zhě guò wǔ bǎi wàn, shǎo zhě yì sān bǎi yú wàn, suì rù bù néng chōng suì chū zhī bàn. yóu shì dù zhī wèi yī qiè zhī fǎ, qí jī liǎn cái huì tí zēng pài kuò zāng shú suàn shuì qì zhé mín zhuàng tí biān jūn yáo tuī guǎng shì lì xìng yān. qí chū yì lài yǐ jì guì, jiǔ zhī zhū suǒ guàn shū yì shǎo. yòu sì fāng duō shì, yǒu sī wǎng wǎng wèi qí dì zòu liú huò qǐng miǎn: zhè zhí yǐ bèi wō, chuān guì yǐ cǎi mù, shān shǎn xuān dà yǐ bīng huāng. bù wéi tíng gé jūn xìng suǒ zhēng fā, jí suì é èr bǎi wàn, qiě kuī qí sān zhī yī. ér nèi tíng zhī shǎng gěi, zhāi diàn zhī jīng yíng, gōng zhōng yè bàn chū piàn zhǐ, lì suī jí, wú gǎn yán qǐng kè zhě. sān shí qī nián, dà tóng yòu wèi gào jǐng, fù rù tài cāng zhě jǐn qī wàn, tǎng chǔ dà jiào bù jí shí wàn. hù bù shàng shū fāng dùn děng yōu jù bù zhī suǒ chū, nǎi chéng jiān jù chén tǎng zàng kōng xū zhuàng, yīn tiáo shàng pián yí qī shì yǐ qǐng. jì, yòu lìng qún chén gè tiáo lǐ cái zhī cè, yì xíng zhě fán èr shí jiǔ shì, yì suǒ xiè, fēi guó tǐ. ér lěi nián yǐ qián jī bū wú bù zhuī zhēng, nán fāng běn shǎi bū fù yì jiē zhuī zhēng zhé sè yǐ.
嗣後,京邊歲用,多者過五百萬,少者亦三百餘萬,歲入不能充歲出之半。由是度支為一切之法,其箕斂財賄、題增派、括贓贖、算稅契、折民壯、提編、均徭、推廣事例興焉。其初亦賴以濟匱,久之諸所灌輸益少。又四方多事,有司往往為其地奏留或請免:浙、直以備倭,川、貴以采木,山、陝、宣、大以兵荒。不惟停格軍興所徵發,即歲額二百萬,且虧其三之一。而內廷之賞給,齋殿之經營,宮中夜半出片紙,吏雖急,無敢延頃刻者。三十七年,大同右衛告警,賦入太倉者僅七萬,帑儲大較不及十萬。戶部尚書方鈍等憂懼不知所出,乃乘間具陳帑藏空虛狀,因條上便宜七事以請。既,又令群臣各條理財之策,議行者凡二十九事,益瑣屑,非國體。而累年以前積逋無不追徵,南方本色逋賦亦皆追徵折色矣。
shì shí, dōng nán bèi wō, nán jī zhè mǐn duō é wài tí biān, jiāng nán zhì sì shí wàn. tí biān zhě, jiā pài zhī míng yě. qí fǎ, yǐ yín lì chà pái biān shí jiǎ, rú yī jiǎ bù zú, zé tí xià jiǎ bǔ zhī, gù wèi zhī tí biān. jí wō huàn píng, yīng tiān xún fǔ zhōu rú dòu qǐ jiǎn jiā pài, gěi shì zhōng hé kuǐ yì jù chén nán jī kùn bì, yán: jūn mén yǎng bīng, gōng bù liào jià, cāo jiāng mù bīng, bīng bèi dào zhuàng dīng, fǔ zhōu xiàn xiāng bīng, lǜ wèi mín lèi, shèn zhě zhǐ yī kē shí, qǐng jìn gé zhī. mìng rú kuǐ yì, ér tí biān zhī é bù néng jiǎn.
是時,東南被倭,南畿、浙、閩多額外提編,江南至四十萬。提編者,加派之名也。其法,以銀力差排編十甲,如一甲不足,則提下甲補之,故謂之提編。及倭患平,應天巡撫周如斗乞減加派,給事中何煃亦具陳南畿困敝,言:「軍門養兵,工部料價,操江募兵,兵備道壯丁,府州縣鄉兵,率為民累,甚者指一科十,請禁革之。」命如煃議,而提編之額不能減。
lóng wàn zhī shì, zēng é jì rú gù, yòu duō wú yì zhī zhēng, bū liáng yù duō, guī bì yì yì qiǎo. yǐ jiě ér qiān xiàn huò zhì shí yú nián, wèi zhēng ér bào shōu, yī xiàn yǒu zhì shí wàn zhě. bū qiàn zhī duō, xiàn gè shù shí wàn. lài xíng yī tiáo biān fǎ, wú tā kē rǎo, mín lì bù dà chù.
隆、萬之世,增額既如故,又多無藝之徵,逋糧愈多,規避亦益巧。已解而愆限或至十餘年,未徵而報收,一縣有至十萬者。逋欠之多,縣各數十萬。賴行一條鞭法,無他科擾,民力不大絀。
yī tiáo biān fǎ zhě, zǒng kuò yī zhōu xiàn zhī fù yì, liàng dì jì dīng, dīng liáng bì shū yú guān. yī suì zhī yì, guān wèi qiān mù. lì chà, zé jì qí gōng shí zhī fèi, liàng wèi zēng jiǎn yín chà, zé jì qí jiāo nà zhī fèi, jiā yǐ zēng hào. fán é bàn pài bàn jīng kù suì xū yǔ cún liú gōng yì zhū fèi, yǐ jí tǔ gòng fāng wù, xī bìng wèi yī tiáo, jiē jì mǔ zhēng yín, zhé bàn yú guān, gù wèi zhī yī tiáo biān. lì fǎ pō wèi jiǎn biàn. jiā jìng jiān, shù xíng shù zhǐ, zhì wàn lì jiǔ nián nǎi jǐn xíng zhī.
一條鞭法者,總括一州縣之賦役,量地計丁,丁糧畢輸於官。一歲之役,官為僉募。力差,則計其工食之費,量為增減;銀差,則計其交納之費,加以增耗。凡額辦、派辦、京庫歲需與存留、供億諸費,以及土貢方物,悉並為一條,皆計畝徵銀,折辦於官,故謂之一條鞭。立法頗為簡便。嘉靖間,數行數止,至萬曆九年乃盡行之。
qí hòu jiē zhǒng sān dà zhēng, pō yǒu jiā pài, shì bì xuán yǐ. zhì sì shí liù nián, zhòu zēng liáo xiǎng sān bǎi wàn. shí nèi tǎng chōng jī, dì jìn bù kěn fā. hù bù shàng shū lǐ rǔ huá nǎi yuán zhēng wō bō lì, mǔ jiā sān lí wǔ háo, tiān xià zhī fù zēng èr bǎi wàn yǒu qí. míng nián fù jiā sān lí wǔ háo. míng nián, yǐ bīng gōng èr bù qǐng, fù jiā èr lí. tōng qián hòu jiǔ lí, zēng fù wǔ bǎi èr shí wàn, suì wèi suì é. suǒ bù jiā zhě, jī nèi bā fǔ jí guì zhōu ér yǐ.
其後接踵三大征,頗有加派,事畢旋已。至四十六年,驟增遼餉三百萬。時內帑充積,帝靳不肯發。戶部尚書李汝華乃援征倭、播例,畝加三厘五毫,天下之賦增二百萬有奇。明年復加三厘五毫。明年,以兵工二部請,復加二厘。通前後九厘,增賦五百二十萬,遂為歲額。所不加者,畿內八府及貴州而已。
tiān qǐ yuán nián, gěi shì zhōng zhēn shū yán: liáo xiǎng jiā pài, yì zhì bù jūn. gài tiān xià hù kǒu yǒu hù kǒu zhī yín, rén dīng yǒu rén dīng zhī yín, tián tǔ yǒu tián tǔ zhī yín, yǒu sī zhēng shōu, zǒng yuē yín é. àn yín jiā pài, zé qí shù bù lòu. dōng xī nán běi zhī mín, gān kǔ bù tóng, bù bó sù mǐ lì yì zhī fǎ, zhēng nà bù tóng. wéi shǒu lìng zì zhī qí gān kǔ, ér tōng róng qí zhēng nà. jīn yīn rén tǔ zhī yí, zé wú piān kū zhī lèi. qí fǎ, yǐ yín é wèi zhǔ, ér tōng rén qíng, zhuó tǔ sú, bān shì zhí shěng. měi suì cún liú qǐ jiè gè xiàng yín liǎng zhī shù, yǐ suǒ jiā xiǎng é, àn yín shù fēn pài, zǒng tí zhé kòu, póu duō yì guǎ, qī bù shī xiǎng é ér zhǐ. rú cǐ, zé yú mín yì zhī, kě dù jiān xū yì wèi zēng jiǎn zhī bì. qiě xiǎo mín suǒ zuì kǔ zhě, wú tián zhī liáng, wú mǐ zhī dīng, tián yù fù shì, chǎn qù liáng cún, ér yóu shū dīng fù. yí qǔ é dīng é mǐ, liǎng héng ér dìng qí shù, mǐ ruò gān jí dài dīng ruò gān. mǎi tián zhě, shōu mǐ biàn shōu dīng, zé xiàn cè bù shī dīng é, pín mín bù zhì péi lèi, ér yǒu sī yì miǎn bū fù zhī huàn. xià bù fù yì, cóng zhī.
天啟元年,給事中甄淑言:「遼餉加派,易致不均。蓋天下戶口有戶口之銀,人丁有人丁之銀,田土有田土之銀,有司徵收,總曰銀額。按銀加派,則其數不漏。東西南北之民,甘苦不同,布帛粟米力役之法,徵納不同。惟守令自知其甘苦,而通融其徵納。今因人土之宜,則無偏枯之累。其法,以銀額為主,而通人情,酌土俗,頒示直省。每歲存留、起解各項銀兩之數,以所加餉額,按銀數分派,總提折扣,裒多益寡,期不失餉額而止。如此,則愚民易知,可杜奸胥意為增減之弊。且小民所最苦者,無田之糧,無米之丁,田鬻富室,產去糧存,而猶輸丁賦。宜取額丁、額米,兩衡而定其數,米若干即帶丁若干。買田者,收米便收丁,則縣冊不失丁額,貧民不致賠累,而有司亦免逋賦之患。」下部覆議,從之。
chóng zhēn sān nián, jūn xìng, bīng bù shàng shū liáng tíng dòng qǐng zēng tián fù. hù bù shàng shū bì zì yán bù néng zhǐ, nǎi yú jiǔ lí wài mǔ fù zhēng sān lí. wéi shùn tiān yǒng píng yǐ xīn bèi bīng wú suǒ jiā, yú liù fǔ mǔ zhēng liù lí, dé tā shěng zhī bàn, gòng zēng fù bǎi liù shí wǔ wàn sì qiān yǒu qí. hòu wǔ nián, zǒng dū lú xiàng shēng qǐng jiā huàn hù tián fù shí zhī yī, mín liáng shí liǎng yǐ shàng tóng zhī. jì ér gài zhēng měi liǎng yī qián, míng yuē zhù xiǎng. yuè èr nián, fù xíng jūn shū fǎ, yīn liáng shū xiǎng, mǔ jì mǐ liù hé, shí zhé yín bā qián, yòu mǔ jiā zhēng yī fēn sì lí jiǔ sī. yuè èr nián, yáng sì chāng dū shī, mǔ jiā liàn xiǎng yín yī fēn. bīng bù láng zhāng ruò qí qǐng shōu bīng cán yí chǎn wèi guān zhuāng, fēn shàng zhōng xià, mǔ nà zū bā dǒu zhì èr sān dòu yǒu chà. yù shǐ wèi zhōu yìn yán: sì chāng liú dú tiān xià, jiǎo liàn zhī xiǎng duō zhì qī bǎi wàn, mín yuàn hé jí. yù shǐ hǎo jìn yì yán: wàn lì mò nián, hé jiǔ biān xiǎng zhǐ èr bǎi bā shí wàn. jīn jiā pài liáo xiǎng zhì jiǔ bǎi wàn. jiǎo xiǎng sān bǎi sān shí wàn, yè yǐ tíng bà, xuán jiā liàn xiǎng qī bǎi sān shí yú wàn. zì gǔ yǒu yī nián ér kuò èr qiān wàn yǐ shū jīng shī, yòu kuò jīng shī èr qiān wàn yǐ shū biān zhě hū? shū yǔ suī qiè zhí, ér shí shì wēi jí, bù néng cóng yě.
崇禎三年,軍興,兵部尚書梁廷棟請增田賦。戶部尚書畢自嚴不能止,乃於九厘外畝復徵三厘。惟順天、永平以新被兵無所加,餘六府畝徵六厘,得他省之半,共增賦百六十五萬四千有奇。後五年,總督盧象升請加宦戶田賦十之一,民糧十兩以上同之。既而概徵每兩一錢,名曰助餉。越二年,復行均輸法,因糧輸餉,畝計米六合,石折銀八錢,又畝加徵一分四厘九絲。越二年,楊嗣昌督師,畝加練餉銀一分。兵部郎張若麒請收兵殘遺產為官莊,分上、中、下,畝納租八斗至二三斗有差。御史衛周胤言:「嗣昌流毒天下,剿練之餉多至七百萬,民怨何極。」御史郝晉亦言:「萬曆末年,合九邊餉止二百八十萬。今加派遼餉至九百萬。剿餉三百三十萬,業已停罷,旋加練餉七百三十餘萬。自古有一年而括二千萬以輸京師,又括京師二千萬以輸邊者乎?」疏語雖切直,而時事危急,不能從也。
yì fǎ dìng yú hóng wǔ yuán nián. tián yī qǐng chū dīng fū yī rén, bù jí qǐng zhě yǐ tā tián zú zhī, míng yuē jūn gōng fū. xún biān yīng tiān shí bā fǔ zhōu, jiāng xī jiǔ jiāng ráo zhōu nán kāng sān fǔ jūn gōng fū tú cè. měi suì nóng xì fù jīng, gōng yì sān shí rì qiǎn guī. tián duō dīng shǎo zhě, yǐ diàn rén chōng fū, ér tián zhǔ chū mǐ yī shí zī qí yòng. fēi diàn rén ér jì mǔ chū fū zhě, mǔ zī mǐ èr shēng wǔ hé. dài zào huáng cè chéng, yǐ yī bǎi shí hù wèi yī lǐ, lǐ fēn shí jiǎ yuē lǐ jiǎ. yǐ shàng zhōng xià hù wèi sān děng, wǔ suì jūn yì, shí suì yī gēng zào. yī suì zhōng zhū suì zá mù yīng yì zhě, biān dì jūn zhī, yín lì cóng suǒ biàn, yuē jūn yáo. tā zá yì. fán zhī yīng jìn zǐ gōng bīng, xī qiān shì mín, wú yì liáng hù. é wài kē yī qián yì yī fū zhě, zuì liú xǐ.
役法定於洪武元年。田一頃出丁夫一人,不及頃者以他田足之,名曰均工夫。尋編應天十八府州,江西九江、饒州、南康三府均工夫圖冊。每歲農隙赴京,供役三十日遣歸。田多丁少者,以佃人充夫,而田主出米一石資其用。非佃人而計畝出夫者,畝資米二升五合。迨造黃冊成,以一百十戶為一里,里分十甲曰里甲。以上、中、下戶為三等,五歲均役,十歲一更造。一歲中諸歲雜目應役者,編第均之,銀、力從所便,曰均徭。他雜役。凡祗應、禁子、弓兵,悉僉市民,毋役糧戶。額外科一錢、役一夫者,罪流徙。
hòu fǎ shāo chí, biān yáo yì lǐ jiǎ zhě, yǐ hù wèi duàn, fàng dà hù ér gōu dān xiǎo. yú shì yì zhě yán, jūn yáo zhī fǎ, àn cè jí dīng liáng, yǐ zī chǎn wèi zōng, hé rén hù shàng xià, yǐ xù cáng dé shí yě. jī cè jí, zé fù shāng dà jiǎ miǎn yì, ér tǔ zhù kùn hé rén hù, zé guān lì lǐ xū qīng zhòng qí shǒu, ér xiǎo mín yì qióng cù. èr zhě jiāo bìng. rán zhuān lùn dīng liáng, shù jǐ gǔ rén zū yōng diào zhī yì. nǎi lìng yǐ jiù biān lì chà yín chà zhī shù dāng dīng liáng zhī shù, nán yì qīng zhòng zhuó qí zhōng. yì yǐ yīng chà, lǐ jiǎ chú dāng fù zhě, lùn dīng liáng duō shǎo biān cì xiān hòu, yuē shǔ wěi cè, àn ér zhēng zhī. shì mín shāng jiǎ jiā yīn zú ér wú tián chǎn zhě, tīng zì zhàn, yǐ zuǒ yín chà. zhèng tǒng chū, qiān shì xià shí chuàng xíng yú jiāng xī, tā shěng fǎng xíng zhī, yì yǐ shāo píng.
後法稍馳,編徭役里甲者,以戶為斷,放大戶而勾單小。於是議者言,均徭之法,按冊籍丁糧,以資產為宗,核人戶上下,以蓄藏得實也。稽冊籍,則富商大賈免役,而土著困;核人戶,則官吏里胥輕重其手,而小民益窮蹙。二者交病。然專論丁糧,庶幾古人租庸調之意。乃令以舊編力差、銀差之數當丁糧之數,難易輕重酌其中。役以應差,里甲除當復者,論丁糧多少編次先後,曰鼠尾冊,按而徵之。市民商賈家殷足而無田產者,聽自占,以佐銀差。正統初,僉事夏時創行於江西,他省仿行之,役以稍平。
qí hòu zhū shàng gòng zhě, guān wèi zhī jiě, ér guān fǔ gōng sī suǒ xū, fù gěi suǒ shū yín yú fāng lǐ zhǎng, zé qí yíng bàn. gěi bù néng yī èr, gōng zhě huò shén bó, shèn zhì wú suǒ gěi, wéi jì zhí nián lǐ jiǎ zhī yīng fū mǎ yǐn shí, ér lǐ jiǎ bìng yǐ. fán jūn yáo, jiě hù shàng gòng wèi jīng yáo, zhǔ nà wèi zhōng guān liú nán, bù yì zhōng nà, wǎng fù gǎi mào, lǜ zhì qīng chǎn. qí tā yì kē suǒ zhī bì, bù kě máo jǔ.
其後諸上供者,官為支解,而官府公私所須,復給所輸銀於坊里長,責其營辦。給不能一二,供者或什伯,甚至無所給,惟計值年裡甲祗應夫馬飲食,而里甲病矣。凡均徭,解戶上供為京徭,主納為中官留難,不易中納,往復改貿,率至傾產。其他役苛索之弊,不可毛舉。
míng chū, lìng tiān xià gòng tǔ suǒ yǒu, yǒu cháng é, zhēn qí wán hǎo bù yǔ. jí xū yòng, biān zhī lǐ jiǎ, chū yín yǐ shì. gù qí mù rǒng suì, jiān xiá zhě yuán wèi lì kǒng. yòu dà gōng yíng shàn, cí guān zhù lí, zī yòng fán yì. dài zhì zhōng yè, wō kòu jiāo hòng, réng suì hé jué, guó yòng hào dān. yú shì lǐ jiǎ jūn yáo, fú yú suì é yǐ.
明初,令天下貢土所有,有常額,珍奇玩好不與。即須用,編之里甲,出銀以市。顧其目冗碎,奸黠者緣為利孔。又大工營繕,祠官祝厘,資用繁溢。迨至中葉,倭寇交訌,仍歲河決,國用耗殫。於是里甲、均徭,浮於歲額矣。
fán yì mín, zì lǐ jiǎ zhèng bàn wài, rú liáng zhǎng jiě hù mǎ chuán tóu guǎn fū zhī hòu gōng bīng zào lì mén jìn chú dòu wèi cháng yì. hòu yòu yǒu zhuó xīn tái chái xiū hé xiū cāng yùn liào jiē dì zhàn pù chā qiǎn fū zhī lèi, yīn shì biān qiān, suì yǒu zēng yì. jiā lóng hòu, xíng yī tiáo biān fǎ, tōng jì yī shěng dīng liáng, jūn pài yī shěng yáo yì. yú shì jūn yáo lǐ jiǎ yǔ liǎng shuì wèi yī, xiǎo mín dé wú rǎo, ér shì yì yì jí. rán liáng zhǎng lǐ zhǎng, míng bà shí cún, zhū yì zú zhì, fù qiān nóng máng. tiáo biān fǎ xíng shí yú nián, guī zhì dùn wěn, bù néng jǐn zūn yě. tiān qǐ shí, yù shǐ lǐ yīng shēng shū chén shí hài, qí sān tiáo qiè yán mǎ fū hé yì liáng jiǎ xiū bàn bái yì rǎo mín zhī bì. chóng zhēn sān nián, hé nán xún fǔ fàn jǐng wén yán: mín suǒ huàn kǔ, mò rú chāi yì. qián liáng yǒu shōu hù jiě hù yì dì yǒu mǎ hù, gōng yīng yǒu xíng hù, jiē qiān yǒu lì zhī jiā chōng zhī, míng yuē dà hù. jiū zhī, suǒ qiān fēi fù mín, zhōng rén zhī chǎn zhé wèi zhī qīng. zì biàn wèi tiáo biān fǎ, yǐ jìng nèi zhī yì jūn yú jìng nèi zhī liáng, yí shǎo sū yǐ, nǎi mín jiān réng suì bēn zǒu, qìng zī jīn tiē, shì tiáo biān xíng ér dà hù wèi cháng gé yě. shí gěi shì zhōng liú mào fù zòu cái yì fū, zhēng diào wǎng lái, réng zé biān hù. yì fū wú suǒ de shí, zhì xiāng shuài cóng liú zéi wèi luàn yún.
凡役民,自里甲正辦外,如糧長、解戶、馬船頭、館夫、祗候、弓兵、皂隸、門禁、廚斗為常役。後又有斫薪、抬柴、修河、修倉、運料、接遞、站鋪、插淺夫之類,因事編僉,歲有增益。嘉、隆後,行一條鞭法,通計一省丁糧,均派一省徭役。於是均徭、里甲與兩稅為一,小民得無擾,而事亦易集。然糧長、里長,名罷實存,諸役卒至,復僉農氓。條鞭法行十餘年,規制頓紊,不能盡遵也。天啟時,御史李應升疏陳十害,其三條切言馬夫、河役、糧甲、修辦、白役擾民之弊。崇禎三年,河南巡撫范景文言:「民所患苦,莫如差役。錢糧有收戶、解戶、驛遞有馬戶,供應有行戶,皆僉有力之家充之,名曰大戶。究之,所僉非富民,中人之產輒為之傾。自變為條鞭法,以境內之役均於境內之糧,宜少蘇矣,乃民間仍歲奔走,罄資津貼,是條鞭行而大戶未嘗革也。」時給事中劉懋復奏裁驛夫,徵調往來,仍責編戶。驛夫無所得食,至相率從流賊為亂雲。
fán jūn jiàng zào hù, yì jiē yǒng chōng. jūn hù sǐ ruò táo zhě, yú yuán jí gōu bǔ. jiàng hù èr děng: yuē zhù zuò, yuē lún bān. zhù zuò zhī jiàng, yuè shàng gōng shí rì. bù fù bān zhě, shū fá bān yín yuè liù qián, gù wèi zhī shū bān. jiān jú zhōng guān, duō zhàn jiàng yì, yòu kuò chōng yòu jiàng, dòng yǐ qiān jì, sǐ ruò táo zhě, gōu bǔ rú jūn. zào hù yǒu shàng zhōng xià sān děng. měi yī zhèng dīng, tiē yǐ yú dīng. shàng zhōng hù dīng lì duō, huò tiē èr sān dīng, xià hù gài yǔ yōu miǎn. tā rú líng hù yuán hù hǎi hù miào hù fān fū kù yì, suǒ mò bù kě shèng jì.
凡軍、匠、灶戶,役皆永充。軍戶死若逃者,於原籍勾補。匠戶二等:曰住坐,曰輪班。住坐之匠,月上工十日。不赴班者,輸罰班銀月六錢,故謂之輸班。監局中官,多占匠役,又括充幼匠,動以千計,死若逃者,勾補如軍。灶戶有上、中、下三等。每一正丁,貼以餘丁。上、中戶丁力多,或貼二三丁,下戶概予優免。他如陵戶、園戶、海戶、廟戶、幡夫、庫役,瑣末不可勝計。
míng chū, gōng yì zhī fán, zì yíng jiàn liǎng jīng zōng miào gōng diàn què mén wáng dǐ, cǎi mù táo pì, gōng jiàng zào zuò, yǐ wàn wàn jì. suǒ zài zhú chéng jùn bēi, bǎi yì jù jǔ. qì yú hóng xuān, jiāo tán cāng yǔ yóu wèi qì gōng. zhèng tǒng tiān shùn zhī jì, sān diàn liǎng gōng nán nèi lí gōng, cì dì xìng jiàn. hóng zhì shí, dà xué shì liú jí yán: jìn nián gōng yì, jù zhāi fā jīng yíng jūn shì, nèi wài jūn guān jìn bù dé gū gōng yòng dà xiǎo duō guǎ. běn yòng wǔ qiān rén, zòu qǐng zhì yī èr wàn, wú suǒ jī hé. lǐ bù shàng shū ní yuè yán: zhū yì fèi dòng yǐ shù shí wàn jì, shuǐ hàn xiāng réng, qǐ shǎo tíng zhǐ. nán jīng lǐ bù shàng shū tóng xuān fù chén gōng yì zhī kǔ. lì bù shàng shū lín hàn yì yán: liǎng jī pín nián xiōng zāi, kùn yú bǎi yì, qióng chóu yuàn tàn. shān shǎn gōng yì jūn xìng, yún nán guǎng dōng xī zhēng fā jiǎo pàn. shān dōng hé nán hú guǎng sì chuān jiāng xī xìng zào wáng dǐ, cái lì bù shàn. zhè jiāng fú jiàn bàn wù liào, shì jiù rì zēng duō. kù cáng kōng guì, bù kě bù lǜ. dì jiē nà qí yán, rán bù néng jǐn cóng yě. wǔ zōng shí, gān qīng gōng yì yóu dà. yǐ tài sù diàn chū zhì pǔ jiǎn, gǎi zuò diāo jùn, yòng yín zhì èr qiān wàn yú liǎng, yì gōng jiàng sān qiān yú rén, suì zhī gōng shí mǐ wàn sān qiān yú shí. yòu xiū níng cuì zhāo hé chóng zhì guāng jì zhū diàn, yù mǎ lín zhōng gǔ sī nán chéng bào fáng xīn fáng huǒ yào kù jiē dǐng xīn zhī. quán xìng yān huàn zhuāng yuán cí mù xiāng huǒ sì guān, gōng bù fù qiè guān yín yǐ mèi yān. gěi shì zhōng zhāng yuán yán: gōng jiàng yǎng fù mǔ qī zǐ, chǐ jí zhī bīng yù wài wǔ, jīng yíng zhī jūn wèi wáng shì, jīn nài hé lìng mín wú suǒ lài, bīng bù lì wǔ, lì guī sī mén, yuàn cóng gōng shì hū? shū rù, zhé guì zhōu xīn tiān yì chéng. shì zōng yíng jiàn zuì fán, shí wǔ nián yǐ qián, míng wèi tài shěng, ér jīng fèi yǐ liù qī bǎi wàn. qí hòu zēng shí shù bèi, zhāi gōng mì diàn bìng shí ér xìng. gōng chǎng èr sān shí chù, yì jiàng shù wàn rén, jūn chēng zhī, suì fèi èr sān bǎi wàn. qí shí zōng miào wàn shòu gōng zāi, dì bù zhī shěng, yíng shàn yì jí. jīng fèi bù fū, nǎi lìng chén mín xiàn zhù xiàn zhù bù yǐ, fù xíng kāi nà. láo mín hào cái, shì wǔ zōng guò zhī. wàn lì yǐ hòu, yíng jiàn zhī zào, yì jīng zhì shù bèi, jiā yǐ zhēng diào kāi cǎi, mín bù dé shǎo xiū. dài yān rén luàn zhèng, jiàn dì yíng fén, tiě yuè wáng děng, gōng dé sī cí biàn tiān xià. gài èr bǎi yú nián, mín lì dān cán jiǔ yǐ. qí yǐ zhí yì yōu miǎn zhě, shǎo zhě yī èr dīng, duō zhě zhì shí liù dīng. wàn lì shí, miǎn tián yǒu zhì èr sān qiān zhě.
明初,工役之繁,自營建兩京宗廟、宮殿、闕門、王邸,采木、陶甓,工匠造作,以萬萬計。所在築城、浚陂,百役具舉。迄於洪、宣,郊壇、倉庾猶未迄工。正統、天順之際,三殿、兩宮、南內、離宮,次第興建。弘治時,大學士劉吉言:「近年工役,俱摘發京營軍士,內外軍官禁不得估工用大小多寡。本用五千人,奏請至一二萬,無所稽核。」禮部尚書倪岳言:「諸役費動以數十萬計,水旱相仍,乞少停止。」南京禮部尚書童軒復陳工役之苦。吏部尚書林瀚亦言:「兩畿頻年凶災,困於百役,窮愁怨嘆。山、陝供億軍興,雲南、廣東西徵發剿叛。山東、河南、湖廣、四川、江西興造王邸,財力不贍。浙江、福建辦物料,視舊日增多。庫藏空匱,不可不慮。」帝皆納其言,然不能盡從也。武宗時,乾清宮役尤大。以太素殿初制朴儉,改作雕峻,用銀至二千萬餘兩,役工匠三千餘人,歲支工食米萬三千餘石。又修凝翠、昭和、崇智、光霽諸殿,御馬臨、鐘鼓司、南城豹房新房、火藥庫皆鼎新之。權幸閹宦莊園祠墓香火寺觀,工部復竊官銀以媚焉。給事中張原言:「工匠養父母妻子,尺籍之兵御外侮,京營之軍衛王室,今奈何令民無所賴,兵不麗伍,利歸私門,怨叢公室乎?」疏入,謫貴州新添驛丞。世宗營建最繁,十五年以前,名為汰省,而經費已六七百萬。其後增十數倍,齋宮、秘殿並時而興。工場二三十處,役匠數萬人,軍稱之,歲費二三百萬。其時宗廟、萬壽宮災,帝不之省,營繕益急。經費不敷,乃令臣民獻助;獻助不已,復行開納。勞民耗財,視武宗過之。萬曆以後,營建織造,溢經制數倍,加以徵調、開採,民不得少休。迨閹人亂政,建第營墳,僣越亡等,功德私祠遍天下。蓋二百餘年,民力殫殘久矣。其以職役優免者,少者一二丁,多者至十六丁。萬曆時,免田有至二三千者。
zhì ruò fù shuì juān miǎn, yǒu ēn juān, yǒu zāi juān. tài zǔ zhī xùn, fán sì fāng shuǐ hàn zhé miǎn shuì, fēng suì wú zāi shāng, yì zé dì jí mín pín zhě yōu miǎn zhī. fán suì zāi, jǐn juān èr shuì, qiě dài yǐ mǐ, shèn zhě cì mǐ bù ruò chāo. yòu shè yù bèi cāng, lìng lǎo rén yùn chāo yì mǐ yǐ chǔ sù. jīng qí shuǐ zāi, mìng hù bù zhǔ shì zhào gān wǎng zhèn, qiān yán bàn zài, nù ér zhū zhī. qīng zhōu hàn huáng, yǒu sī bù yǐ wén, dǎi zhì qí guān lì. hàn shāng zhōu xiàn, yǒu sī bù zòu, xǔ qí mín shēn sù, chù yǐ jí xíng. xiào gǎn jī, qí lìng qǐng yǐ yù bèi cāng zhèn dài, dì mìng xíng rén chí yì wǎng, qiě yù hù bù: zì jīn fán suì jī, xiān fā cāng yǔ yǐ dài, rán hòu wén, zhe wèi lìng. zài wèi sān shí yú nián, cì yǔ bù chāo shù bǎi wàn, mǐ bǎi yú wàn, suǒ juān zū shuì wú shù. chéng zǔ wén hé nán jī, yǒu sī nì bù yǐ wén, dǎi zhǎo zhī. yīn mìng dōu yù shǐ chén yīng bǎng yù tiān xià, yǒu sī shuǐ hàn zāi shāng bù yǐ wén zhě, zuì bù yòu. yòu chì cháo tíng suì qiǎn xún shì guān, mù jī mín jiān bù yán zhě, xī dǎi xià yù. rén zōng jiān guó shí, yǒu yǐ fā zhèn qǐng zhě, qiǎn rén chí yù zhī, yán: jūn mín kùn fá, dài bǔ áo áo, shàng cóng róng qǐ qǐng dài bào, bù néng xiào hàn jí àn yé? xuān zōng shí, hù bù qǐng hé jī mín. dì yuē: mín jī wú shí, jì zhī dāng rú zhěng nì jiù fén, xī dài kān. gài èr zǔ rén xuān shí, rén zhèng jí xíng. yù bèi cāng zhī wài, yòu shí shí jié qǐ yùn, cì nèi tǎng. bèi zāi chù wú chǔ sù zhě, fā páng xiàn mǐ zhèn zhī. huáng nǎn shǐ shēng, bì qiǎn rén bǔ fén. yù zǐ nǚ zhě, guān wèi shōu shú. qiě lìng fù rén juān diàn hù zū. dà hù dài pín mín sù, miǎn qí zá yì wèi xī, fēng nián cháng zhī. huáng zhuāng hú pō jiē chí jìn, tīng mín cǎi qǔ. jī mín hái jí, gěi yǐ kǒu liáng. jīng tōng cāng mǐ, píng jià chū tiào. jiān yù gěi fèng liáng yǐ shā mǐ jià, jiàn guān shě yǐ chù liú mín, gěi liáng yǐ shōu qì yīng, yǎng jì yuàn qióng mín gè zhù jí, wú jí zhě shōu yǎng là zhú fān gān èr sì. qí xù mín rú cǐ. shì zōng shén zōng yú mín shì lüè yǐ, ér zāi huāng shū zhì, bì cì juān zhèn, bù gǎn wéi zǔ zhì yě.
至若賦稅蠲免,有恩蠲,有災蠲。太祖之訓,凡四方水旱輒免稅,豐歲無災傷,亦擇地瘠民貧者優免之。凡歲災,盡蠲二稅,且貸以米,甚者賜米布若鈔。又設預備倉,令老人運鈔易米以儲粟。荊、蘄水災,命戶部主事趙乾往振,遷延半載,怒而誅之。青州旱蝗,有司不以聞,逮治其官吏。旱傷州縣,有司不奏,許耆民申訴,處以極刑。孝感飢,其令請以預備倉振貸,帝命行人馳驛往,且諭戶部:自今凡歲飢,先發倉庾以貸,然後聞,著為令。」在位三十餘年,賜予布鈔數百萬,米百餘萬,所蠲租稅無數。成祖聞河南飢,有司匿不以聞,逮沼之。因命都御史陳瑛榜諭天下,有司水旱災傷不以聞者,罪不宥。又敕朝廷歲遣巡視官,目擊民艱不言者,悉逮下獄。仁宗監國時,有以發振請者,遣人馳諭之,言:「軍民睏乏,待哺嗷嗷,尚從容啟請待報,不能效漢汲黯耶?」宣宗時,戶部請核饑民。帝曰:「民飢無食,濟之當如拯溺救焚,奚待勘。」蓋二祖、仁、宣時,仁政亟行。預備倉之外,又時時截起運,賜內帑。被災處無儲粟者,發旁縣米振之。蝗蝻始生,必遣人捕枌。鬻子女者,官為收贖。且令富人蠲佃戶租。大戶貸貧民粟,免其雜役為息,豐年償之。皇莊、湖泊皆馳禁,聽民採取。饑民還籍,給以口糧。京、通倉米,平價出糶。兼預給俸糧以殺米價,建官舍以處流民,給糧以收棄嬰,養濟院窮民各注籍,無籍者收養蠟燭、幡竿二寺。其恤民如此。世宗、神宗於民事略矣,而災荒疏至,必賜蠲振,不敢違祖制也。
zhèn mǐ zhī fǎ, míng chū, dà kǒu liù dòu, xiǎo kǒu sān dòu, wǔ suì yǐ xià bù yǔ. yǒng lè yǐ hòu, jiǎn qí shù.
振米之法,明初,大口六斗,小口三斗,五歲以下不與。永樂以後,減其數。
nà mǐ zhèn jì shú zuì zhě, jǐng dì shí, zá fàn sǐ zuì liù shí shí, liú tú jiǎn sān zhī yī, yú dì jiǎn yǒu chà. juān nà shì lì, zì xiàn zōng shǐ. shēng yuán nà mǐ bǎi shí yǐ shàng, rén guó zi jiān jūn mín nà èr bǎi wǔ shí shí, wèi zhèng jiǔ pǐn sàn guān, jiā wǔ shí shí, zēng èr jí, zhì zhèng qī pǐn zhǐ. wǔ zōng shí, fù mín nà sù zhèn jì, qiān dàn yǐ shàng zhě biǎo qí mén, jiǔ bǎi shí zhì èr sān bǎi shí zhě, shòu sàn guān, dé zhì cóng liù pǐn. shì zōng lìng yì mín chū gǔ èr shí shí zhě, gěi guān dài, duō zhě shòu guān zhèng qī pǐn, zhì wǔ bǎi shí zhě, yǒu sī wèi lì fāng.
納米振濟贖罪者,景帝時,雜犯死罪六十石,流徒減三之一,餘遞減有差。捐納事例,自憲宗始。生員納米百石以上,人國子監;軍民納二百五十石,為正九品散官,加五十石,增二級,至正七品止。武宗時,富民納粟振濟,千石以上者表其門,九百石至二三百石者,授散官,得至從六品。世宗令義民出谷二十石者,給冠帶,多者授官正七品,至五百石者,有司為立坊。
zhèn zhōu zhī fǎ, zì shì zōng shǐ.
振粥之法,自世宗始。
bào zāi zhī fǎ, hóng wǔ shí bù jū shí xiàn. hóng zhì zhōng, shǐ xiàn xià zāi bù dé guò wǔ yuè zhōng, qiū zāi bù dé guò jiǔ yuè zhōng. wàn lì shí, yòu fēn jìn dì wǔ yuè qī yuè, biān dì qī yuè jiǔ yuè.
報災之法,洪武時不拘時限。弘治中,始限夏災不得過五月終,秋災不得過九月終。萬曆時,又分近地五月、七月,邊地七月、九月。
hóng wǔ shí, kān zāi jì shí, jǐn yǔ juān miǎn. hóng zhì zhōng, shǐ dìng quán zāi miǎn qī fēn, zì jiǔ fēn zāi yǐ xià dì jiǎn. yòu zhǐ miǎn cún liú, bù jí qǐ yùn, hòu suì wèi yǒng zhì yún.
洪武時,勘災既實,盡與蠲免。弘治中,始定全災免七分,自九分災以下遞減。又止免存留,不及起運,後遂為永制雲。