zuǒ liáng yù dèng qǐ hè rén lóng gāo jié liú zé qīng zǔ kuān
左良玉(鄧玘 賀人龍) 高傑(劉澤清) 祖寬
zuǒ liáng yù, zì kūn shān, lín qīng rén. guān liáo dōng chē yòu yíng dū sī. chóng zhēn yuán nián, níng yuǎn bīng biàn, xún fǔ bì zì sù zì jīng sǐ, liáng yù zuò xuē zhí huí wèi. yǐ, fù guān. zǒng lǐ mǎ shì lóng lìng cóng yóu jī cáo wén zhào yuán yù tián fēng rùn, lián zhàn hóng qiáo dà qiàn shān, zhí dǐ zūn huà. lùn huī fù sì chéng gōng, yǔ wén zhào děng jù jìn zhì, lì chāng píng dū zhì shì láng hóu xún huī xià. dà líng hé wéi jí, zhào chāng píng jūn fù yuán, zǒng bīng yóu shì wēi hù líng bù de xíng, jiàn liáng yù kě dài lǜ bīng wǎng. yǐ, xún jiàn wèi fù jiāng, zhàn sōng shān xìng shān xià, lù gōng dì yī.
左良玉,字崑山,臨清人。官遼東車右營都司。崇禎元年,寧遠兵變,巡撫畢自肅自經死,良玉坐削職回衛。已,復官。總理馬世龍令從游擊曹文詔援玉田、豐潤,連戰洪橋、大塹山,直抵遵化。論恢復四城功,與文詔等俱進秩,隸昌平督治侍郎侯恂麾下。大凌河圍急,詔昌平軍赴援,總兵尤世威護陵不得行,薦良玉可代率兵往。已,恂薦為副將,戰松山、杏山下,錄功第一。
liáng yù shǎo gū, yù yú shū fù. qí guì yě, bù zhī qí mǔ xìng. zhǎng shēn chēng miàn, xiāo yǒng, shàn zuǒ yòu shè. mù bù zhī shū, duō zhì móu, fǔ shì zú dé qí huān xīn, yǐ gù zhàn zhé yǒu gōng. shí shǎn xī zéi rù hé nán, tú huái qìng. tíng yì lìng liáng yù jiāng chāng píng bīng wǎng jiǎo, dà zhǐ zhuān bàn hé nán. huì zéi kòu xiū wǔ qīng huà zhě cuàn rù píng yáng, yīn xí liáng yù rù shān xī yù zhī, pō yǒu zhǎn huò. hé nán xún fǔ fán shàng jǐng yǐ liáng yù zhù zé zhōu, è yù jìn yàn hóu, kě sì miàn wèi yuán bīng. zhào cóng zhī. shí cáo wén zhào jiāng shǎn xī bīng, dì lìng liáng yù shòu shàng jǐng jié zhì, yǔ wén zhào tóng xīn tǎo zéi, yǒu jí zé qín bīng dōng, yù bīng xī, liáng yù bīng cóng zhōng héng jī.
良玉少孤,育於叔父。其貴也,不知其母姓。長身赬面,驍勇,善左右射。目不知書,多智謀,撫士卒得其歡心,以故戰輒有功。時陝西賊入河南,圖懷慶。廷議令良玉將昌平兵往剿,大指專辦河南。會賊寇修武、清化者竄入平陽,因檄良玉入山西御之,頗有斬獲。河南巡撫樊尚璟以良玉駐澤州,扼豫、晉咽侯,可四面為援兵。詔從之。時曹文詔將陝西兵,帝令良玉受尚璟節制,與文詔同心討賊,有急則秦兵東,豫兵西,良玉兵從中橫擊。
liù nián zhēng yuè, zéi fàn xí zhōu, xiàn yáng chéng. liáng yù bài zhī yú shè xiàn zhī xī bēi. èr yuè, liáng yù bīng yǔ zéi zhàn wǔ ān, dà bài. shàng jǐng bà, yǐ tài cháng shǎo qīng xuán mò dài zhī. sān yuè, zéi zài rù hé nèi, liáng yù zì huī xiàn zhú zhī. zéi bēn xiū wǔ, shā yóu jī yuè xiào zhōng, zhuī cān jiāng táo xī qiān, xī qiān zhuì mǎ sǐ. liáng yù jī zhī wàn shàn yì, zhì liǔ shù kǒu dà bài zhī, qín zéi shǒu shù rén, zéi suì xī bēn. hé nán é bīng jǐn qī qiān, shù bèi zéi, zhé wáng dài jǐn. liáng yù jiāng chāng píng bīng èr qiān yú, shù zhàn, suī yǒu gōng, shì gū shén. zǒng bīng dèng qǐ fāng lì gōng lái zhōu, nǎi mìng jiāng chuān bīng yì yǐ shí zhù tǔ sī mǎ fèng yí bīng chí fù liáng yù, yǔ gòng jiǎo zéi. yǐ ér fèng yí yǐ gū jūn zhàn méi yú hòu jiā zhuāng.
六年正月,賊犯隰州,陷陽城。良玉敗之於涉縣之西陂。二月,良玉兵與賊戰武安,大敗。尚璟罷,以太常少卿玄默代之。三月,賊再入河內,良玉自輝縣逐之。賊奔修武,殺游擊越效忠,追參將陶希謙,希謙墜馬死。良玉擊之萬善驛,至柳樹口大敗之,擒賊首數人,賊遂西奔。河南額兵僅七千,數被賊,折亡殆盡。良玉將昌平兵二千餘,數戰,雖有功,勢孤甚。總兵鄧玘方立功萊州,乃命將川兵益以石砫土司馬鳳儀兵馳赴良玉,與共角賊。已而鳳儀以孤軍戰沒於侯家莊。
dāng shì shí, zéi shì yǐ dà chì, zòng héng sān jìn jī fǔ hé běi jiān. zhū jiāng cáo wén zhào lǐ bēi ài wàn nián tāng jiǔ zhōu dèng qǐ liáng yù děng xiān hòu yǔ zéi zhàn, shèng fù lüè xiāng dāng. liáng yù qǐ bàn hé nán, lǚ pò zhī yú guān cūn, yú qìn hé, yú qīng huà, yú wàn shàn. liáng yù yòu è zhī wǔ ān bā dé, zhǎn huò yóu duō. huì dì mìng ní chǒng wáng pǔ wèi zǒng bīng, jiāng jīng yíng bīng liù qiān fù hé nán, yǐ zhōng guān yáng jìn cháo lú jiǔ dé jiān qí jūn, ér bié qiǎn zhōng guān jiān liáng yù děng jūn. zhí fāng láng zhōng lǐ jì zhēn yuē: liáng yù lǐ bēi shēn jīng bǎi zhàn, wèi fǎn zài chǒng pǔ xià, kǒng wén ér jiě tǐ. nǎi lìng liáng yù bēi shǔ dū du qiān shì, wèi yuán jiǎo zǒng bīng guān, yǔ chǒng pǔ tǐ xiāng dí. jīng yíng bīng zhì, gòng jī zéi, shù yǒu gōng. liáng yù bài zéi jì yuán hé nèi, yòu bài zhī yǒng níng qīng shān lǐng yín dòng gōu, yòu zì yè xiàn zhuī zhì xiǎo wǔ dāng shān, jiē zhǎn zéi kuí shén zhòng. rán zhū jiāng yǐ zhōng guān jiān jūn, yì fú shàn yě.
當是時,賊勢已大熾,縱橫三晉、畿輔、河北間。諸將曹文詔、李卑、艾萬年、湯九州、鄧玘、良玉等先後與賊戰,勝負略相當。良玉、玘辦河南,屢破之於官村,於沁河,於清化,於萬善。良玉又扼之武安八德,斬獲尤多。會帝命倪寵、王朴為總兵,將京營兵六千赴河南,以中官楊進朝、盧九德監其軍,而別遣中官監良玉等軍。職方郎中李繼貞曰:「良玉、李卑身經百戰,位反在寵、朴下,恐聞而解體。」乃令良玉、卑署都督僉事,為援剿總兵官,與寵、朴體相敵。京營兵至,共擊賊,數有功。良玉敗賊濟源、河內,又敗之永寧青山嶺銀洞溝,又自葉縣追至小武當山,皆斬賊魁甚眾。然諸將以中官監軍,意弗善也。
qí dōng, zéi xī bēn zhě fù zhé ér dōng. liáng yù jiǔ zhōu è qí qián, jīng yíng bīng wěi qí hòu, zéi dà kùn, guān jūn lián pò zhī liǔ quán měng hǔ cūn. zéi zhāng miào shǒu hè shuāng quán děng sān shí liù jiā guǐ cí qǐ fǔ yú fēn xún bù zhèng sī cháng dào lì, yīn jiān jūn jìn cháo yǐ qǐng. zhū jiāng qí cháo mìng, bù chū zhàn. huì tiān hán hé bīng hé, zéi suì cóng miǎn chí jìng dù, xún fǔ mò lǜ liáng yù jiǔ zhōu bēi qǐ bīng dài zhī jìng shàng. zéi nǎi cuàn lú shì shān zhōng, yóu cǐ zì yún xiāng rù chuān zhōng, zhé ér lüè qín lǒng, fù chū méi chuān zhōng hú běi, yǐ fàn hé nán, zhōng yuán yì dà cán pò, ér sān jìn jī fǔ dú bù shòu zéi huò zhě shí nián.
其冬,賊西奔者復折而東。良玉、九州扼其前,京營兵尾其後,賊大困,官軍連破之柳泉、猛虎村。賊張妙手、賀雙全等三十六家詭詞乞撫於分巡布政司常道立,因監軍進朝以請。諸將俟朝命,不出戰。會天寒河冰合,賊遂從澠池徑渡,巡撫默率良玉、九州、卑、玘兵待之境上。賊乃竄盧氏山中,由此自鄖、襄入川中,折而掠秦隴,復出沒川中、湖北,以犯河南,中原益大殘破,而三晉、畿輔獨不受賊禍者十年。
zéi jì dù hé qù, liáng yù yǔ zhū jiāng fēn dì shǒu. chén qí yú lú xiàng shēng fāng jiǎo zéi qín chǔ, qī nián chūn xià jiān, zhōng zhōu xìng wú shì. jì ér qí yú shī lǐ zì chéng yú chē xiāng, tíng yì hé jìn yù chǔ shǔ bīng sì miàn jiǎo zhī. zéi nǎi fēn jūn sān: yī xiàng qìng yáng, yī qū yún yáng, ér yī chū guān qū hé nán. qū hé nán zhě yòu fēn wèi sān, jùn yì suǒ zài gào jí. liáng yù è xīn ān miǎn chí, tā jiāng chén zhì bāng zhù rǔ zhōu, chén yǒng fú è nán yáng, jiē zuò jiǎ zì bǎo ér yǐ, bù néng dà chuàng zéi yě. zéi měi yíng shù wàn, bīng fān jìn, jiē yīn liáng sù bǎo wǒ bīng guǎ bèi duō, kuì xiǎng bù jì. zéi jiè mǎ chí, yī rì yè shù bǎi lǐ wǒ bù bīng duō, qí shǎo, xíng shù shí lǐ zhé pí fá, yǐ gù duō wèi zéi. ér liáng yù zài huái qìng shí, yǔ dū fǔ yì bù hé, yīn shì shēng xīn, huǎn zhuī yǎng kòu, duō shōu xiáng zhě yǐ zì zhòng. dū fǔ xí diào, bù shí yīng mìng, shāo shāo lù bá hù duān yǐ. shí èr yuè yù zéi yú cí shān, dà zhàn shù shí, zhuī bēn bǎi yú lǐ.
賊既渡河去,良玉與諸將分地守。陳奇瑜、盧象升方角賊秦、楚,七年春夏間,中州幸無事。既而奇瑜失李自成於車箱,廷議合晉、豫、楚、蜀兵四面剿之。賊乃分軍三:一向慶陽,一趨鄖陽,而一出關趨河南。趨河南者又分為三,郡邑所在告急。良玉扼新安、澠池,他將陳治邦駐汝州,陳永福扼南陽,皆坐甲自保而已,不能大創賊也。賊每營數萬,兵番進,皆因糧宿飽;我兵寡備多,饋餉不繼。賊介馬馳,一日夜數百里;我步兵多,騎少,行數十里輒疲乏,以故多畏賊。而良玉在懷慶時,與督撫議不合,因是生心,緩追養寇,多收降者以自重。督撫檄調,不時應命,稍稍露跋扈端矣。十二月遇賊於磁山,大戰數十,追奔百餘里。
bā nián zhēng yuè, hé nán zéi pò yǐng zhōu, huǐ fèng yáng huáng líng. qí xiàn lù yì zhè chéng níng líng tōng xǔ zhě, liáng yù zài xǔ zhōu bù néng jiù. sì yuè, dū shī hóng chéng chóu zài rǔ zhōu, lìng zhū jiāng fēn dì zhē zéi. yóu shì wēi shǒu luò nán, chén yǒng fú kòng lú shì yǒng níng, dèng qǐ yóu dí wén zhāng yīng chāng xǔ chéng míng è hú guǎng. yǐ wú cūn wǎ wū nǎi nèi xiāng xī chuān yào dì, lìng liáng yù yǔ tāng jiǔ zhōu yǐ wǔ qiān rén è zhī. wèi jǐ, dèng yí yǐ bīng huā sǐ, ér cáo wén zhào tǎo shǎn zéi, bài méi yú zhēn níng. zéi yì zhāng, suì chāo lú shì, bēn yǒng níng. xún fǔ mò bèi dǎi wèi qù, xí liáng yù zì nèi xiāng yǔ chén zhì bāng mǎ liáng wén děng yuán lú shì. bā yuè bài zéi yú yān líng. jiǔ yuè niè zéi yú jiá zhī shén hòu shān. zéi lián yíng shù shí lǐ, fān xiū gèng zhàn, yǐ pí wǒ bīng, liáng yù shōu qí jūn ér zhǐ. zéi zài gōng mì, liáng yù zì jiá yuán zhī, nǎi qù. shí yuè, liáng yù dǐ líng bǎo, hé liáo dōng zǒng bīng zǔ kuān bīng jiǎn zéi yú jiàn kǒu jiāo cūn. jiāo cūn, zhū yáng guān dì yě. shí yī yuè, lǐ zì chéng chū zhū yáng guān, zhāng xiàn zhōng jiǔ jù líng bǎo, chuǎng wáng gāo yíng xiáng yì yǔ hé. liáng yù kuān yù zhī líng bǎo, bù néng zhī, shǎn zhōu xiàn. zéi dōng xià gōng luò yáng, liáng yù kuān cóng xún fǔ chén bì qiān jiù luò yáng, zéi nǎi qù. yíng xiáng zì chéng zǒu yǎn shī gǒng. xiàn zhōng zǒu sōng rǔ. liáng yù chū luò zhuī yíng xiáng zì chéng. kuān fēn jī xiàn zhōng jiù rǔ. huì zǒng lǐ lú xiàng shēng zhì zì hú guǎng, yǔ kuān dà bài zéi rǔ xī, lìng bì jiāng pò zéi yú yí yáng huáng jiàn kǒu.
八年正月,河南賊破潁州,毀鳳陽皇陵。其陷鹿邑、柘城、寧陵、通許者,良玉在許州不能救。四月,督師洪承疇在汝州,令諸將分地遮賊。尤世威守雒南,陳永福控盧氏、永寧,鄧玘、尤翟文、張應昌、許成名遏湖廣。以吳村、瓦屋乃內鄉、淅川要地,令良玉與湯九州以五千人扼之。未幾,鄧圯以兵嘩死,而曹文詔討陝賊,敗沒於真寧。賊益張,遂超盧氏,奔永寧。巡撫默被逮未去,檄良玉自內鄉與陳治邦、馬良文等援盧氏。八月敗賊於鄢陵。九月躡賊於郟之神垕山。賊連營數十里,番休更戰,以疲我兵,良玉收其軍而止。賊再攻密,良玉自郟援之,乃去。十月,良玉抵靈寶,合遼東總兵祖寬兵剪賊於澗口、焦村。焦村,朱陽關地也。十一月,李自成出朱陽關,張獻忠久據靈寶,闖王高迎祥亦與合。良玉、寬御之靈寶,不能支,陝州陷。賊東下攻洛陽,良玉、寬從巡撫陳必謙救洛陽,賊乃去。迎祥、自成走偃師、鞏。獻忠走嵩、汝。良玉出雒追迎祥、自成。寬分擊獻忠救汝。會總理盧象升至自湖廣,與寬大敗賊汝西,令裨將破賊於宜陽黃澗口。
jiǔ nián èr yuè, zéi bài yú dēng fēng gào chéng zhèn, zǒu shí yáng guān, yǔ yī sōng zhī zéi hé. gù zǒng bīng jiǔ zhōu yóu sōng xiàn shēn rù, yǔ liáng yù jiā jiǎo. liáng yù zhōng dào dùn guī, jiǔ zhōu chéng shèng qióng zhuī sì shí lǐ, wú yuán bài mò, liáng yù fǎn yǐ jié wén. wǔ yuè, xiàng shēng qiǎn zǔ kuān lǐ zhòng zhèn suí shǎn xī zǒng dū hóng chéng chóu xī xíng. liáng yù jūn zuì qiáng, yòu lǜ zhōng zhōu rén, gù dú jiǔ liú zhī. ér yǐ qí jiāo kàng nán yòng, yòng kǒng dào xìng dài qí piān jiāng zhào zhù zhù líng bǎo, fáng luò xī liáng yù yǔ luó dài zhù yí yǒng, fáng luò dōng. qī yuè, liáng yù bīng dǐ kāi fēng, yóu dēng fēng zhī táng zhuāng shēn rù jī zéi, zì chén áo zhì shēn, zéi bù zhī xī zǒu. chén yǒng fú fāng bài zéi yú táng hé, zéi zhì tián jiā yíng, liáng yù dù hé jī zhī, zhǎn huò pō zhòng. jiǔ yuè, xún fǔ yáng shéng wǔ hé liáng yù bì zéi, zé lìng dài zuì zì shú.
九年二月,賊敗於登封郜城鎮,走石陽關,與伊、嵩之賊合。故總兵九州由嵩縣深入,與良玉夾剿。良玉中道遁歸,九州乘勝窮追四十里,無援敗歿,良玉反以捷聞。五月,象升遣祖寬、李重鎮隨陝西總督洪承疇西行。良玉軍最強,又率中州人,故獨久留之。而以其驕亢難用,用孔道興代其偏將趙柱駐靈寶,防雒西;良玉與羅岱駐宜、永,防雒東。七月,良玉兵抵開封,由登封之唐莊深入擊賊,自辰鏖至申,賊不支西走。陳永福方敗賊於唐河,賊至田家營,良玉渡河擊之,斬獲頗眾。九月,巡撫楊繩武劾良玉避賊,責令戴罪自贖。
shí nián zhēng yuè, zéi lǎo huí huí hé cáo cāo chuǎng tā tiān zhū bù yán liú dōng xià, ān qìng gào jǐng, zhào liáng yù cóng zhōng zhōu jiù zhī. liáng yù dào jiǎo shā nán yáng tǔ kòu yáng sì hóu yù mín guō sān hǎi, jí dǐ lù ān, yǔ zéi yù. bù jiāng dài dào xìng chéng shèng lián zhàn, dà pò zéi. zéi zǒu huò qián shān. huì mǎ kuàng liú liáng zuǒ yì lǚ bài zéi yú tóng chéng lú zhōu lù ān, zéi zài chú hé zhě yì xī dùn, jiāng běi jǐng shǎo xī. yīng tiān xún fǔ zhāng guó wéi sān xí liáng yù rù shān sōu jiǎo, bù yīng, fàng bīng lüè fù nǚ. tún shū chéng yuè yú, hé nán jiān jūn tài jiān lì cù zhī, shǐ běi qù, zéi yǐ bǎo lüè rù shān yǐ. yǐ, xī chuān xiàn, liáng yù yōng bīng bù jiù. yǐ lù ān pò zéi gōng, zhào luò zhí dài zuì, xún fù zhī. zéi dōng xià xí liù hé, gōng tiān zhǎng, fēn lüè guā zhōu yí zhēn, pò xū yí. liáng yù jiān bù kěn jiù, lìng zhōng zhōu shì dài fū hé shū liú jǐ. dì zhī chū liáng yù yì, bù néng duó yě. shí yuè, zǒng lǐ xióng wén càn zhì ān qìng, bù xí yǐ liáng yù jūn lì yān, liáng yù qīng wén càn bù wèi yòng.
十年正月,賊老回回合曹操、闖塌天諸部沿流東下,安慶告警,詔良玉從中州救之。良玉道剿殺南陽土寇楊四、侯馭民、郭三海,急抵六安,與賊遇。部將岱、道興乘勝連戰,大破賊。賊走霍、潛山。會馬爌、劉良佐亦屢敗賊於桐城、廬州、六安,賊在滁、和者亦西遁,江北警少息。應天巡撫張國維三檄良玉入山搜剿,不應,放兵掠婦女。屯舒城月余,河南監軍太監力促之,始北去,賊已飽掠入山矣。已,淅川陷,良玉擁兵不救。以六安破賊功,詔落職戴罪,尋復之。賊東下襲六合,攻天長,分掠瓜洲、儀真,破盱眙。良玉堅不肯救,令中州士大夫合疏留己。帝知出良玉意,不能奪也。十月,總理熊文燦至安慶,部檄以良玉軍隸焉,良玉輕文燦不為用。
shí yī nián zhēng yuè, liáng yù yǔ zǒng bīng chén hóng fàn dà pò zéi yú yún xī. zhāng xiàn zhōng jiǎ guān qí hào xí nán yáng, tún yú nán guān. liáng yù shì zhì, yí ér jí zhào zhī, xiàn zhōng yì qù. zhuī jí, fā liǎng shǐ, zhōng qí jiān, fù huī dāo jī zhī, miàn liú xiě. qí bù xià jiù yǐ miǎn, suì táo zhī gǔ chéng. wèi jǐ, qǐng jiàng, liáng yù zhī qí wěi, lì qǐng jī zhī, wén càn bù xǔ. jiǔ yuè, wén càn jiǎo yún xiāng zhū zéi, liáng yù yǔ hóng fàn jí fù jiāng lóng zài tián jī pò zhī shuāng gōu yíng, zhǎn shǒu èr qiān yú jí. shí èr yuè, hé nán xún fǔ cháng dào lì diào liáng yù yú shǎn zhōu. zéi chéng lú shì xū, dùn rù nèi xī. shì yuè, xǔ zhōu bīng biàn, liáng yù jiā zài xǔ, jiān yān.
十一年正月,良玉與總兵陳洪範大破賊於鄖西。張獻忠假官旗號襲南陽,屯於南關。良玉適至,疑而急召之,獻忠逸去。追及,發兩矢,中其肩,復揮刀擊之,面流血。其部下救以免,遂逃之谷城。未幾,請降,良玉知其偽,力請擊之,文燦不許。九月,文燦剿鄖、襄諸賊,良玉與洪範及副將龍在田擊破之雙溝營,斬首二千餘級。十二月,河南巡撫常道立調良玉於陝州。賊乘盧氏虛,遁入內、淅。是月,許州兵變,良玉家在許,殲焉。
shí èr nián èr yuè, liáng yù lǜ jiàng jiāng liú guó néng rù yuán jīng shī, zhào hái tǎo hé nán zéi. bīng guò bà tóu wú qiáo, dà lüè, tài jiān lú jiǔ dé shū wén, zhào lìng dài zuì. yǐ ér pò zéi mǎ jìn zhōng yú zhèn píng guān. jìn zhōng jiàng. yòu yǔ guó néng zài pò zéi lǐ wàn qìng yú zhāng jiā lín qī lǐ hé, wàn qìng yì jiàng. qī yuè, xiàn zhōng pàn qù, liáng yù yǔ luó dài zhuī zhī, shǐ dài wèi qián fēng, jǐ suí qí hòu. yú fáng xiàn bā shí lǐ, zhì luó hóu shān, jūn fá shí. fú qǐ, dài mǎ guà yú téng, chōu dāo duàn zhī, jué ér fù jìn, qì mǎ dēng shān, zéi wéi jí, shǐ jǐn bèi huò. liáng yù dà bài bēn hái, jūn fú yìn xìn jǐn shī, qì jūn zī qiān wàn yú, shì zú sǐ zhě wàn rén. shì wén, yǐ qīng jìn biǎn sān zhì.
十二年二月,良玉率降將劉國能入援京師,詔還討河南賊。兵過灞頭、吳橋,大掠,太監盧九德疏聞,詔令戴罪。已而破賊馬進忠於鎮平關。進忠降。又與國能再破賊李萬慶於張家林、七里河,萬慶亦降。七月,獻忠叛去,良玉與羅岱追之,使岱為前鋒,己隨其後。逾房縣八十里,至羅猴山,軍乏食。伏起,岱馬掛於藤,抽刀斷之,蹶而復進,棄馬登山,賊圍急,矢盡被獲。良玉大敗奔還,軍符印信盡失,棄軍資千萬餘,士卒死者萬人。事聞,以輕進貶三秩。
shí sān nián chūn, dū shī yáng sì chāng jiàn liáng yù suī bài, yǒu dà jiāng cái, bīng yì kě yòng, suì bài píng zéi jiāng jūn. dāng shì shí, zéi fēn wèi sān: xī zé zhāng xiàn zhōng, jù chǔ shǔ jiāo dōng zé gé lǐ yǎn zuǒ jīn wáng děng sì yíng, shǐ tū suí yīng má huáng nán zé cáo cāo guò tiān xīng děng shí yíng, fú zhāng fáng xìng yuǎn jiān. rùn zhēng yuè, liáng yù hé zhū jūn jī zéi yú gǒu píng guān, xiàn zhōng bài zǒu, liáng yù nǎi qǐng cóng hàn yáng xī xiāng rù shǔ zhuī zhī. sì chāng móu yǐ shǎn xī zǒng dū zhèng chóng jiǎn lǜ hè rén lóng lǐ guó qí cóng xī xiāng rù shǔ, ér lìng liáng yù zhù bīng xìng píng, bié qiǎn piān jiāng zhuī jiǎo, liáng yù bù cóng. sì chāng xí liáng yù yuē: zéi shì shì bù néng rù chuān, réng dāng zǒu sǐ qín jiè ěr. jiāng jūn cóng hàn yáng xī xiāng rù chuān, wàn yī zéi cóng jiù lù jí qū píng lì, réng rù zhú fáng, jiāng hé yǐ yù? bù zé zǒu níng chāng, rù guī wū, yǔ cáo cāo hé, wǒ yǐ dà jiāng wěi zhuī, cù zéi fǎn chǔ, fēi suàn yě. liáng yù bào yuē: shǔ dì féi yǎn, zéi dù xiǎn rèn qí bēn yì, hòu nán zhì. qiě zéi rù chuān zé yǒu liáng kě yīn, huí yún zé wú dì kě lüè, qí bù fù cuàn chǔ jìng míng yǐ. fū bīng hé zé qiáng, fēn zé ruò. jīn yǐ liú liú guó néng lǐ wàn qìng shǒu yún, ruò zài fēn sān qiān rén rù shǔ, jí zhù xìng píng, bīng lì yǐ báo, zéi lái néng è zhī yé? jīn dāng chū qí bù yì jí gōng zhī, yī dà chuàng zì rán wǎ jiě, zòng zhé huí fáng zhú jiān, rén jī duàn jué, bǐ cóng hé dé shí? kuàng yún bīng è zhī yú qián, qín fǔ zài zǐ xìng è zhī yú yòu, shì bì bù dé chěng. ruò níng chāng guī wū xiǎn qiě yuǎn, cáo cāo xiàn zhōng bù xiāng xià. tǎng qióng ér guī cáo, bì nèi xiāng tūn, qí wáng lì jiàn. liáng yù yǐ yú èr yuè shuò shè shǔ jiè zhī yú xī dù yǐ. sì chāng dù lì bù néng zhì, ér qí jì liáng shì, suì cóng zhī.
十三年春,督師楊嗣昌薦良玉雖敗,有大將才,兵亦可用,遂拜平賊將軍。當是時,賊分為三:西則張獻忠,踞楚、蜀郊;東則革里眼、左金王等四營,豕突隨、應、麻、黃;南則曹操、過天星等十營,伏漳、房、興、遠間。閏正月,良玉合諸軍擊賊於枸坪關,獻忠敗走,良玉乃請從漢陽、西鄉入蜀追之。嗣昌謀以陝西總督鄭崇儉率賀人龍、李國奇從西鄉入蜀,而令良玉駐兵興平,別遣偏將追剿,良玉不從。嗣昌檄良玉曰:「賊勢似不能入川,仍當走死秦界耳。將軍從漢陽、西鄉入川,萬一賊從舊路疾趨平利,仍入竹、房,將何以御?不則走寧昌,入歸、巫,與曹操合,我以大將尾追,促賊反楚,非算也。」良玉報曰:「蜀地肥衍,賊渡險任其奔軼,後難制。且賊入川則有糧可因,回鄖則無地可掠,其不復竄楚境明矣。夫兵合則強,分則弱。今已留劉國能、李萬慶守鄖,若再分三千人入蜀,即駐興平,兵力已薄,賊來能遏之耶?今當出其不意疾攻之,一大創自然瓦解,縱折回房、竹間,人跡斷絕,彼從何得食?況鄖兵扼之於前,秦撫在紫、興扼之於右,勢必不得逞。若寧昌、歸、巫險且遠,曹操、獻忠不相下。倘窮而歸曹,必內相吞,其亡立見。」良玉已於二月朔涉蜀界之漁溪渡矣。嗣昌度力不能制,而其計良是,遂從之。
shí xiàn zhōng yíng tài píng xiàn dà zhú hé, liáng yù zhù yú xī dù. wèi jǐ, zǒng dū chóng jiǎn yǐn qí bīng lái huì. zéi yí jūn jiǔ gǔn píng, jiàn mǎ nǎo shān jùn xiǎn, jiāng jù zhī. liáng yù shǐ dǐ shān xià, zéi yǐ jù shān diān, chéng gāo gǔ zào. liáng yù xià mǎ zhōu lǎn zhě jiǔ zhī, yuē: wú zhī suǒ yǐ pò zéi yǐ. fēn suǒ jìn dào wèi sān, jǐ dāng qí èr, qín bīng dāng qí yī. lìng yuē: wén gǔ shēng ér shàng. liǎng jūn jiā jī, zéi zhèn jiān bù kě dòng. áo zhàn jiǔ zhī, zéi dà kuì, zhuì yá jiàn zhě wú suàn. zhuī bēn sì shí lǐ, liáng yù bīng zhǎn sǎo dì wáng cáo wēi bái mǎ dèng tiān wáng děng qú kuí shí liù rén. xiàn zhōng qī qiè yì bèi qín, dùn rù xìng shān guī zhōu zhī shān zhōng, xún zì yán jǐng cuàn xìng guī jiè shàng. shì yì yě, liáng yù gōng dì yī. shì wén, jiā tài zǐ shǎo bǎo. sì yuè, liáng yù jìn tún xìng ān píng lì zhū shān, lián yíng bǎi lǐ. zhū jūn dàn shān xiǎn, wéi ér bù gōng. jiǔ zhī, xiàn zhōng zì xìng fáng zǒu bái yáng shān ér xī, yǔ luó rǔ cái hé. qī yuè, liáng yù chéng shèng jī guò tiān xīng, jiàng zhī. guò tiān xīng zhě, míng huì dēng xiāng, jì jiàng, suì shǐ zhōng wèi liáng yù bù jiāng.
時獻忠營太平縣大竹河,良玉駐漁溪渡。未幾,總督崇儉引其兵來會。賊移軍九滾坪,見瑪瑙山峻險,將據之。良玉始抵山下,賊已踞山顛,乘高鼓譟。良玉下馬周覽者久之,曰:「吾知所以破賊矣。」分所進道為三,己當其二,秦兵當其一。令曰:「聞鼓聲而上。」兩軍夾擊,賊陣堅不可動。鏖戰久之,賊大潰,墜崖澗者無算。追奔四十里,良玉兵斬掃地王曹威、白馬鄧天王等渠魁十六人。獻忠妻妾亦被擒,遁入興山、歸州之山中,尋自鹽井竄興、歸界上。是役也,良玉功第一。事聞,加太子少保。四月,良玉進屯興安、平利諸山,連營百里。諸軍憚山險,圍而不攻。久之,獻忠自興、房走白羊山而西,與羅汝才合。七月,良玉乘勝擊過天星,降之。過天星者,名惠登相,既降,遂始終為良玉部將。
chū, liáng yù shòu píng zéi jiāng jūn yìn, jìn jiāo, bù kěn shòu dū shī yuē shù. ér hè rén lóng lǚ pò zéi yǒu gōng, sì chāng sī xǔ yǐ rén lóng dài liáng yù. jí liáng yù zòu mǎ nǎo shān jié, sì chāng yǔ rén lóng xū hòu mìng. rén lóng dà hèn, jù yǐ qián yǔ gào liáng yù, liáng yù yì nèi hèn. dāng xiàn zhōng zhī bài zǒu yě, zhuī qiě jí, qiǎn qí dǎng mǎ yuán lì cāo zhòng bǎo dàn liáng yù yuē: xiàn zhōng zài, gù gōng jiàn zhòng. gōng suǒ bù duō shā lüè, ér gé bù cāi qiě zhuān. wú xiàn zhōng, jí gōng miè bù jiǔ yǐ. liáng yù xīn dòng, zòng zhī qù. jiān jūn wàn yuán jí zhī liáng yù bá hù bù kě shǐ, quàn sì chāng lìng qián jūn niè zéi, hòu jūn jì zhī, ér shēn cóng jiān dào chū zǐ tóng è guī yǐ qí jì shī, sì chāng bù yòng. zéi jì rù shǔ zhī bā zhōu, rén lóng bīng zào ér xī guī. zhào liáng yù bīng hé jī, jiǔ xí jiē bù zhì.
初,良玉受平賊將軍印,浸驕,不肯受督師約束。而賀人龍屢破賊有功,嗣昌私許以人龍代良玉。及良玉奏瑪瑙山捷,嗣昌語人龍鬚後命。人龍大恨,具以前語告良玉,良玉亦內恨。當獻忠之敗走也,追且及,遣其黨馬元利操重寶啖良玉曰:「獻忠在,故公見重。公所部多殺掠,而閣部猜且專。無獻忠,即公滅不久矣。」良玉心動,縱之去。監軍萬元吉知良玉跋扈不可使,勸嗣昌令前軍躡賊,後軍繼之,而身從間道出梓潼扼歸以俟濟師,嗣昌不用。賊既入蜀之巴州,人龍兵噪而西歸。召良玉兵合擊,九檄皆不至。
shí sì nián zhēng yuè, zhū jūn zhuī zéi kāi xiàn zhī huáng líng chéng. cān jiāng liú shì jié shēn rù, suǒ dāng pī mǐ. xiàn zhōng dēng gāo wàng, jiàn wú qín rén qí zhì, ér liáng yù bīng qián bù wú dòu zhì, dú shì jié gū jūn. nǎi mì xuǎn zhuàng shì qián xíng qìng gǔ zhōng, chéng gāo dà hū chí xià, liáng yù bīng xiān kuì, zǒng bīng měng rú hǔ kuì wéi chū. sì chāng fāng huǐ bù yòng yuán jí yán, ér xiàn zhōng yǐ xí juǎn chū chuān, xī jué xīn kāi yì zhì, chǔ shǔ xiāo xī zhōng duàn, suì yǐ jì dài rù xiāng yáng chéng. xiāng wáng bèi zhí, sì chāng bù shí zú. zéi bīn sǐ fù zòng, qì yǐ wáng guó zhě, yǐ liáng yù sù jiāo jiǎn bù yòng mìng gù yě. èr yuè, zhào liáng yù xuē zhí dài zuì, píng zéi zì shú. wǔ yuè, xiàn zhōng xiàn nán yáng, jí gōng qìn yáng pò zhī. liáng yù zhì nán yáng, zéi dùn qù. liáng yù bù jí shì, qìn rén tuō yú zéi zhě, yù guān jūn wú jiào lèi. jì ér xiàn zhōng xiàn yún xī, lüě dì zhì xìn yáng, lǚ shèng ér jiāo. liáng yù nǎi cóng nán yáng jìn bīng, fù dà pò zhī, jiàng qí zhòng shù wàn. xiàn zhōng zhōng gǔ, fù zhòng shāng yè dùn. ér shì shí, lǐ zì chéng fāng cán xiāng chéng, wéi liáng yù yú yǎn chéng, jǐ xiàn. huì shǎn xī zǒng dū wāng qiáo nián chū guān, zì chéng nǎi chuò wéi, yǔ qiáo nián zhàn xiāng yáng chéng wài. qiáo nián jūn jǐn fù, liáng yù bù néng jiù. dì jì zhǎn hè rén lóng yǐ sù jūn gōng, zhuān yǐ liáng yù bàn zéi.
十四年正月,諸軍追賊開縣之黃陵城。參將劉士傑深入,所當披靡。獻忠登高望,見無秦人旗幟,而良玉兵前部無鬥志,獨士傑孤軍。乃密選壯士潛行箐谷中,乘高大呼馳下,良玉兵先潰,總兵猛如虎潰圍出。嗣昌方悔不用元吉言,而獻忠已席捲出川,西絕新開驛置,楚、蜀消息中斷,遂以計紿入襄陽城。襄王被執,嗣昌不食卒。賊瀕死復縱,迄以亡國者,以良玉素驕蹇不用命故也。二月,詔良玉削職戴罪,平賊自贖。五月,獻忠陷南陽,即攻沁陽破之。良玉至南陽,賊遁去。良玉不戢士,沁人脫於賊者,遇官軍無噍類。既而獻忠陷鄖西,掠地至信陽,屢勝而驕。良玉乃從南陽進兵,復大破之,降其眾數萬。獻忠中股,負重傷夜遁。而是時,李自成方殘襄城,圍良玉於郾城,幾陷。會陝西總督汪喬年出關,自成乃輟圍,與喬年戰襄陽城外。喬年軍盡覆,良玉不能救。帝既斬賀人龍以肅軍攻,專倚良玉辦賊。
shí wǔ nián sì yuè, zì chéng fù wéi kāi fēng, nǎi shì gù shàng shū chū jiàn liáng yù zhě hóu xún yú yù, qǐ wèi dū shī, fā tǎng jīn shí wǔ wàn kào liáng yù yíng jiāng shì, jī quàn zhī. liáng yù jí hǔ dà wēi yáng dé zhèng huì shī zhū xiān zhèn, zéi yíng xī, guān jūn yíng běi. liáng yù jiàn zéi shì shèng, yī xī bá yíng dùn, zhòng jūn wàng jiàn jiē kuì. zì chéng jiè shì zú dài liáng yù bīng guò, cóng hòu jī zhī. guān jūn xìng zhuī zhě huǎn, jí chí bā shí lǐ. zéi yǐ yú qí qián chuān qiàn shēn guǎng gè èr xún, huán rào bǎi lǐ, zì chéng qīn lǜ zhòng zhē yú hòu. liáng yù bīng dà luàn, xià mǎ dù gōu, jiāng pū xī gǔ zhōng, zhǐ qí diān ér guò. zéi cóng ér róu zhī, jūn dà bài, qì mǎ luó wàn pǐ, qì xiè wú suàn, liáng yù zǒu xiāng yáng. dì wén liáng yù bài, zhào xún jù hé tú zéi, ér lìng liáng yù yǐ bīng lái huì. liáng yù wèi zì chéng, qiān yán bù zhì. jiǔ yuè, kāi fēng yǐ hé jué ér wáng. dì nù xún, bà qí guān, bù néng zuì liáng yù yě. kāi fēng jì wáng, zì chéng wú suǒ de, jù yǐn bīng xī, móu bá xiāng yáng wèi gēn běn.
十五年四月,自成復圍開封,乃釋故尚書初薦良玉者侯恂於獄,起為督師,發帑金十五萬犒良玉營將士,激勸之。良玉及虎大威、楊德政會師朱仙鎮,賊營西,官軍營北。良玉見賊勢盛,一夕拔營遁,眾軍望見皆潰。自成戒士卒待良玉兵過,從後擊之。官軍幸追者緩,疾馳八十里。賊已於其前穿塹深廣各二尋,環繞百里,自成親率眾遮於後。良玉兵大亂,下馬渡溝,僵仆溪谷中,趾其顛而過。賊從而蹂之,軍大敗,棄馬騾萬匹,器械無算,良玉走襄陽。帝聞良玉敗,詔恂拒河圖賊,而令良玉以兵來會。良玉畏自成,遷延不至。九月,開封以河決而亡。帝怒恂,罷其官,不能罪良玉也。開封既亡,自成無所得,遽引兵西,謀拔襄陽為根本。
shí liáng yù bì fán chéng, dà zào zhàn jiàn, qū xiāng yáng yī jùn rén yǐ shí jūn, zhū jiàng zéi fù zhī, yǒu zhòng èr shí wàn. rán qīn jūn ài jiāng dà bàn sǐ, ér jiàng rén bù fèng yuē shù, liáng yù yì jiàn shuāi duō bìng, bù fù néng yǔ zì chéng jiǎo yǐ. zì chéng chéng shèng gōng liáng yù, liáng yù tuì bīng nán àn, jié shuǐ zhài xiāng chí, yǐ wàn rén è qiǎn zhōu. zéi bīng shí wàn zhēng dù, bù néng è. liáng yù nǎi xiāo dùn, yǐn qí zhōu shī, zuǒ bù yòu qí ér xià. zhì wǔ chāng, cóng chǔ wáng qǐ èr shí wàn rén xiǎng, yuē: wǒ wèi wáng bǎo jìng. wáng bù yīng, liáng yù zòng bīng dà lüè, huǒ guāng zhào jiāng zhōng. zōng shì shì mín bēn cuàn shān gǔ, duō wèi tǔ kòu suǒ hài. yì chuán dào wáng yáng jī duó mén chū, liáng yù bīng lüè qí zī, bìng jí qí zǐ nǚ. zì shí èr yuè èr shí sì rì dǐ wǔ chāng, zhì shí liù nián zhēng yuè zhōng, bīng shǐ qù. jū rén dēng shé shān yǐ wàng, jiào hū gēng shēng, yuē: zuǒ bīng guò yǐ! liáng yù jì dōng, zì chéng suì xiàn chéng tiān, bàng lüè zhū zhōu xiàn.
時良玉壁樊城,大造戰艦,驅襄陽一郡人以實軍,諸降賊附之,有眾二十萬。然親軍愛將大半死,而降人不奉約束,良玉亦漸衰多病,不復能與自成角矣。自成乘勝攻良玉,良玉退兵南岸,結水寨相持,以萬人扼淺洲。賊兵十萬爭渡,不能遏。良玉乃宵遁,引其舟師,左步右騎而下。至武昌,從楚王乞二十萬人餉,曰:「我為王保境。」王不應,良玉縱兵大掠,火光照江中。宗室士民奔竄山谷,多為土寇所害。驛傳道王揚基奪門出,良玉兵掠其貲,並及其子女。自十二月二十四日抵武昌,至十六年正月中,兵始去。居人登蛇山以望,叫呼更生,曰:「左兵過矣!」良玉既東,自成遂陷承天,傍掠諸州縣。
dāng shì shí, jiàng bīng pàn zú lǜ jiǎ zuǒ jūn hào zì piāo lüè, qí zhōu shǒu jiāng wáng yǔn chéng wèi luàn shǒu, pò jiàn dé, jié chí yáng, qù wú hú sì shí lǐ, pō zhōu sān shān dí gǎng, cáo sōu yán bó jǐn duó yǐ zài bīng. shēng yán zhū jiāng jì tǎng nán jīng, qǐng yǐ qīn xìn sān qiān rén yǔ jù. nán jīng zhū wén wǔ guān jí cāo jiāng dū yù shǐ zhì chén shī jiāng shàng wèi shǒu yù. shì mín yī xī shù xǐ, shāng lǚ bù xíng. dōu yù shǐ lǐ bāng huá bèi zhào, dào hú kǒu, cǎo xí gào liáng yù, yǐ wēi cí dòng zhī. ér lìng ān qìng xún fǔ fā jiǔ jiāng kù yín shí wǔ wàn liǎng, bǔ liù yuè liáng, jūn xīn nǎi dìng. bāng huá rù jiàn dì, lùn liáng yù kuì bīng zhī zuì, qǐng guī zuì yú wáng yǔn chéng. dì nǎi lìng liáng yù zhū yǔn chéng, ér jiǎng qí néng dìng biàn. liáng yù zú liú yǔn chéng yú jūn zhōng, bù zhū yě. liáng yù liú ān qìng jiǔ zhī, xú sù jiǔ jiāng shàng. wén xiàn zhōng pò hú guǎng, chén chǔ wáng yú jiāng, zuò shì bù jiù.
當是時,降兵叛卒率假左軍號恣剽掠,蘄州守將王允成為亂首,破建德,劫池陽,去蕪湖四十里,泊舟三山、荻港,漕艘鹽舶盡奪以載兵。聲言諸將寄帑南京,請以親信三千人與俱。南京諸文武官及操江都御史至陳師江上為守御。士民一夕數徙,商旅不行。都御史李邦華被召,道湖口,草檄告良玉,以危詞動之。而令安慶巡撫發九江庫銀十五萬兩,補六月糧,軍心乃定。邦華入見帝,論良玉潰兵之罪,請歸罪於王允成。帝乃令良玉誅允成,而獎其能定變。良玉卒留允成於軍中,不誅也。良玉留安慶久之,徐溯九江上。聞獻忠破湖廣,沉楚王於江,坐視不救。
bā yuè nǎi rù wǔ chāng, lì jūn fǔ zhāo lái, xià liú cū dìng, fēn mìng fù jiāng wú xué lǐ yuán yuán zhōu. jiāng xī xún fǔ guō dōu xián è qí yín lüè, xí guī zhī, ér zì mù tǔ rén wèi shù shǒu. huì zéi xiàn zhǎng shā jí zhōu, fù xiàn yuán zhōu yuè zhōu, liáng yù qiǎn mǎ jìn zhōng yuán yuán zhōu, mǎ shì xiù yuán yuè zhōu. shì xiù lǜ shuǐ shī bài zéi yuè zhōu chéng xià, èr chéng suì bìng fù. shí dì mìng bīng bù shì láng lǚ dà qì dài hóu xún wèi zǒng dū, xún jiě rèn, zhōng dào dǎi xià yù. liáng yù zhī qí wèi jǐ gù, xīn yāng yāng, yǔ dà qì jǔ yǔ. zéi lián xiàn jiàn chāng zhū fǔ, dà qì wú bīng bù néng jiù, liáng yù yì bù yuán. jìn zhōng yǔ zéi zhàn jiā yú, zài shī lì, liáng yù jūn suì bù zhèn. huì xiàn zhōng cóng jīng hé rù shǔ, liáng yù qiǎn bīng zhuī zhī, jù jīng zhōu qī shí lǐ. jīng xiāng zhū zéi yīn zì chéng rù guān, jǐn xiè. liáng yù zhēn zhī, nǎi qiǎn fù jiāng lú guāng zǔ shàng suí zǎo chéng dé, ér huì dēng xiāng zì jūn fáng, liú hóng qǐ zì nán yáng, jǐ zéi hòu, shōu qí kōng xū dì yǐ zì wèi gōng.
八月乃入武昌,立軍府招徠,下流粗定,分命副將吳學禮援袁州。江西巡撫郭都賢惡其淫掠,檄歸之,而自募土人為戍守。會賊陷長沙、吉州,復陷袁州、岳州,良玉遣馬進忠援袁州,馬士秀援岳州。士秀率水師敗賊岳州城下,二城遂並復。時帝命兵部侍郎呂大器代侯恂為總督,恂解任,中道逮下獄。良玉知其為己故,心鞅鞅,與大器齟齬。賊連陷建昌諸府,大器無兵不能救,良玉亦不援。進忠與賊戰嘉魚,再失利,良玉軍遂不振。會獻忠從荊河入蜀,良玉遣兵追之,距荊州七十里。荊、襄諸賊因自成入關,盡懈。良玉偵知,乃遣副將盧光祖上隨、棗、承德,而惠登相自均、房,劉洪起自南陽,掎賊後,收其空虛地以自為功。
shí qī nián sān yuè, zhào fēng liáng yù wèi níng nán bó, bì qí zi mèng gēng píng zéi jiāng jūn yìn, gōng chéng shì shǒu wǔ chāng. mìng gěi shì zhōng zuǒ mào dì biàn dào dū zhàn, liáng yù nǎi tiáo rì yuè jìn bīng zhuàng yǐ wén. shū rù, wèi fèng zhǐ, wén jīng shī bèi xiàn, zhū jiāng xiōng xiōng, yǐ jiāng nán zì lì jūn, qǐng yǐn bīng dōng xià. liáng yù tòng kū, shì bù xǔ. fù jiāng shì xiù fèn yuē: yǒu bù fèng gōng lìng fù yán dōng xià zhě, wú jī zhī! yǐ jù jiàn zhì pào duàn jiāng, zhòng nǎi dìng.
十七年三月,詔封良玉為寧南伯,畀其子夢庚平賊將軍印,功成世守武昌。命給事中左懋第便道督戰,良玉乃條日月進兵狀以聞。疏入,未奉旨,聞京師被陷,諸將洶洶,以江南自立君,請引兵東下。良玉慟哭,誓不許。副將士秀奮曰:「有不奉公令復言東下者,吾擊之!」以巨艦置炮斷江,眾乃定。
fú wáng lì, jìn liáng yù wèi hóu, yīn yī zi jǐn yī wèi zhèng qiān hù, qiě bìng fēng huáng dé gōng gāo jié liú zé qīng liú liáng zuǒ wèi zhū zhèn, jù yīn zi shì xí, ér yǐ shàng liú zhī shì zhuān wěi liáng yù, xún jiā tài zǐ tài fù. shí lǐ zì chéng bài yú guān mén, liáng yù dé yǐ qí jiān shāo fù chǔ xī jìng zhī jīng zhōu dé ān chéng tiān. ér hú guǎng xún fǔ hé téng jiāo jí zǒng dū yuán jì xián jū jiāng xī, jiē yǔ liáng yù shàn, nán dōu yǐ wèi píng bì.
福王立,晉良玉為侯,蔭一子錦衣衛正千戶,且並封黃得功、高傑、劉澤清、劉良佐為諸鎮,俱蔭子世襲,而以上流之事專委良玉,尋加太子太傅。時李自成敗於關門,良玉得以其間稍復楚西境之荊州、德安、承天。而湖廣巡撫何騰蛟及總督袁繼咸居江西,皆與良玉善,南都倚為屏蔽。
liáng yù bīng bā shí wàn, hào bǎi wàn, qián wǔ yíng wèi qīn jūn, hòu wǔ yíng wèi jiàng jūn. měi chūn qiū yì bīng wǔ chāng zhū shān, yī shān zhì yī sè, shān gǔ wèi mǎn. jūn fǎ yòng liǎng rén jiā mǎ chí, yuē: guò duì. mǎ zú dòng dì yīn rú léi, shēng wén shù lǐ. zhū zhèn bīng wéi gāo jié zuì qiáng, bù jí liáng yù yuǎn shén. rán liáng yù zì zhū xiān zhèn zhī bài, jīng ruì lüè jǐn, qí hòu guī zhě duō wū hé, jūn róng suī zhuàng, fǎ lìng bù fù xiāng shè. liáng yù jiā jiān yú xǔ zhōu, qí zài wǔ chāng, zhū yíng yōu chāng gē wǔ dá dàn, liáng yù kuài rán dú chù, wú jī shì. cháng yè yàn liáo zuǒ, zhào yíng jì shí yú rén xíng jiǔ, lǚ fén jiāo cuò, shǎo yān zuǒ gù ér kài, yǐ cì yǐn chū. bīn kè sù rán, zuǒ yòu mò gǎn yǎng shì. qí tǒng yù yǒu tǐ, wèi xià suǒ fú duō cǐ lèi. ér shì shí, liáng yù yǐ lǎo qiě bìng, wú zhōng yuán yì yǐ.
良玉兵八十萬,號百萬,前五營為親軍,後五營為降軍。每春秋肄兵武昌諸山,一山幟一色,山谷為滿。軍法用兩人夾馬馳,曰:「過對」。馬足動地殷如雷,聲聞數里。諸鎮兵惟高傑最強,不及良玉遠甚。然良玉自朱仙鎮之敗,精銳略盡,其後歸者多烏合,軍容雖壯,法令不復相懾。良玉家殲於許州,其在武昌,諸營優娼歌舞達旦,良玉塊然獨處,無姬侍。嘗夜宴僚佐,召營妓十餘人行酒,履濆交錯,少焉左顧而欬,以次引出。賓客肅然,左右莫敢仰視。其統馭有體,為下所服多此類。而是時,良玉已老且病,無中原意矣。
liáng yù zhī qǐ yóu hóu xún. xún, gù dōng lín yě. mǎ shì yīng ruǎn dà chéng yòng shì, lǜ dōng lín yǐ liáng yù wèi nán, mán yǔ xiū hǎo, ér yīn jì zhī, zhú bǎn jī chéng wèi xī fáng. liáng yù tàn yuē: jīn xī hé suǒ fáng, dài fáng wǒ ěr. huì cháo shì rì fēi, jiān jūn yù shǐ huáng shù xié liáng yù shì, miàn chù mǎ ruǎn. jì fǎn, qiǎn tí qí dǎi shù, liáng yù liú shù bù qiǎn. shù yǔ zhū jiāng rì yǐ qīng jūn cè wèi qǐng, liáng yù chóu chú fú yīng. wáng hé, yǒu běi lái tài zǐ shì, shù jí cǐ jī zhòng yǐ bào jǐ yuàn, zhào sān shí liù yíng dà jiāng yǔ zhī méng. liáng yù fǎn yì nǎi jué, chuán xí tǎo mǎ shì yīng, zì hàn kǒu dá qí zhōu, liè zhōu èr bǎi yú lǐ. liáng yù jí yǐ jù, zhì jiǔ jiāng, yāo zǒng dū yuán jì xián rù zhōu zhōng, xiù zhōng chū mì yù, yún zì huáng tài zǐ, jié zhū jiāng méng, jì xián zhèng cí jù zhī. bù jiāng hǎo xiào zhōng yīn rù chéng, zòng huǒ cán qí chéng ér qù. liáng yù wàng chéng zhōng huǒ guāng, yuē: yǔ fù yuán gōng. ǒu xuè shù shēng, shì yè sǐ. shí shùn zhì èr nián sì yuè yě. zhū jiāng mì bù fā sàng, gòng tuī qí zi mèng gēng wèi liú hòu. qī rì, jūn dōng xià, cháo mìng huáng dé gōng dù jiāng fáng jiǎo.
良玉之起由侯恂。恂,故東林也。馬士英、阮大鋮用事,慮東林倚良玉為難,謾語修好,而陰忌之,築板磯城為西防。良玉嘆曰:「今西何所防,殆防我耳。」會朝事日非,監軍御史黃澍挾良玉勢,面觸馬、阮。既返,遣緹騎逮澍,良玉留澍不遣。澍與諸將日以清君側為請,良玉躊躇弗應。亡何,有北來太子事,澍藉此激眾以報己怨,召三十六營大將與之盟。良玉反意乃決,傳檄討馬士英,自漢口達蘄州,列舟二百餘里。良玉疾已劇,至九江,邀總督袁繼咸入舟中,袖中出密諭,雲自皇太子,劫諸將盟,繼咸正辭拒之。部將郝效忠陰入城,縱火殘其城而去。良玉望城中火光,曰:「予負袁公。」嘔血數升,是夜死。時順治二年四月也。諸將秘不發喪,共推其子夢庚為留後。七日,軍東下,朝命黃得功渡江防剿。
chū, mèng gēng zì lì, yáng yǔ jì xián zhì chí zhōu hóu zhǐ. dǐ chí, jì xián mì yǐ shū wén, dào gěng bù dé dá. huì dēng xiāng zhě, chū wèi zéi, jì jiàng, wèi liáng yù fù jiāng. zhū jūn zì péng zé xià, lián xiàn jiàn dé dōng liú, cán ān qìng chéng, dú chí zhōu bù pò, yí shū dēng xiāng yuē: liú cǐ yǐ dài hòu jūn. dēng xiāng dà gòu yuē: ruò cǐ, zé wǒ fǎn bù rú qián wèi liú zéi shí yǐ, rú xiān shuài mò mìng hé! xí qí jūn fǎn. mèng gēng jiàn hēi qí chuán xī shàng, suǒ qīng gě zhuī jí zhī, dēng xiāng yǔ xiāng jiàn dà tòng. yǐ mèng gēng bù zú shì, yǐn bīng jué jiāng ér qù, zhū jiāng nǎi yì xuán shī. shí dà qīng bīng yǐ xià sì zhōu, bī yí zhēn yǐ. mèng gēng suì xié shù yǐ zhòng jiàng yú jiǔ jiāng.
初,夢庚自立,佯語繼咸至池州侯旨。抵池,繼咸密以疏聞,道梗不得達。惠登相者,初為賊,既降,為良玉副將。諸軍自彭澤下,連陷建德、東流,殘安慶城,獨池州不破,貽書登相曰:「留此以待後軍。」登相大詬曰:「若此,則我反不如前為流賊時矣,如先帥末命何!」檄其軍返。夢庚見黑旗船西上,索輕舸追及之,登相與相見大慟。以夢庚不足事,引兵絕江而去,諸將乃議旋師。時大清兵已下泗州,逼儀真矣。夢庚遂偕澍以眾降於九江。
dèng qǐ, sì chuān rén. tiān qǐ chū, cóng jūn, jī gōng dé shǒu bèi. ān bāng yàn fǎn, qǐ zhuī zéi zhī jīn, yǒng guān zhū jiāng. yǐ, bài zhī jī hé bīn. lǔ qīn bài mò, zéi fàn wēi qīng. qǐ yè zhuó yíng zǒu zéi, jìn dū sī qiān shū. tǎo bài miáo qiú lǐ ā èr. zì guì zhōu yòng bīng, bì jiāng yáng míng kǎi liú zhì mǐn zhāng yún péng bìng xiāo yǒng, bù dé wèi dà jiāng, wéi qǐ yǐ gōng míng wén.
鄧玘,四川人。天啟初,從軍,積功得守備。安邦彥反,玘追賊織金,勇冠諸將。已,敗織績河濱。魯欽敗歿,賊犯威清。玘夜斫營走賊,進都司僉書。討敗苗酋李阿二。自貴州用兵,裨將楊明楷、劉志敏、張雲鵬並驍勇,不得為大將,惟玘以功名聞。
chóng zhēn chū, lǚ qiān sì chuān fù zǒng bīng, yǔ hóu liáng zhù gòng zhǎn ān bāng yàn. jīng shī yǒu jǐng, lǜ liù qiān rén qín wáng, gòng fù zūn yǒng sì chéng. jiā shǔ dū du qiān shì, shì yīn qiān hù. xún zhuó zǒng bīng guān, zhèn shǒu zūn huà. zhàn xǐ fēng kǒu jí hóng shān, bìng yǒu gōng, jìn zhì wèi zhēn. wǔ nián chūn, pàn jiāng luàn dēng lái, wáng hóng děng wú gōng. qǐ zì qǐng xíng, mìng wèi yuán jiǎo zǒng bīng guān, yǔ hóng jí liú guó zhù yù zéi shā hé, zhàn xiāng dāng. yǐ ér dùn zǒu, zéi chéng zhī, dà bài. xún yǔ zhū jiāng jīn guó qí děng fù dēng lái èr chéng, lù gōng jìn shǔ dū du tóng zhī.
崇禎初,屢遷四川副總兵,與侯良柱共斬安邦彥。京師有警,率六千人勤王,共復遵、永四城。加署都督僉事,世蔭千戶。尋擢總兵官,鎮守遵化。戰喜峰口及洪山,並有功,進秩為真。五年春,叛將亂登、萊,王洪等無功。玘自請行,命為援剿總兵官,與洪及劉國柱御賊沙河,戰相當。已而遁走,賊乘之,大敗。尋與諸將金國奇等復登、萊二城,錄功進署都督同知。
qǐ shù zūn huà jiǔ, sī guī. jí dēng lái shì jùn, fù yǐ wèi yán. huì zéi rù hé běi, yán zhě qǐng lìng qǐ jiǎo, qǐ yàng yàng ér xíng. gěi shì zhōng fàn shū tài hé qǐ nüè mín, dì bù wèn, xuán qiǎn jìn shì jiān qí jūn. qǐ zhì jì yuán, shè shā wáng zì yòng yú shàn yáng shān, jí zéi zǐ jīn liáng yě. qǐng zhī, zéi bī cí zhōu, jù què zhī péng chéng zhèn. yǔ zuǒ liáng yù jī zéi qīng chí liǔ zhuāng, zéi zǒu lín xiàn. qǐ bù jiāng yáng yù chūn yāo zéi, zhōng fú sǐ. zéi yòng qí qí, bìng yòu shā tā jiāng, zì shì qīng qǐ. é yǔ liáng yù zhú zéi shā hé, zéi wéi tāng yīn, qǐ bèi kùn tǔ qiáo wō, liáng yù jiù nǎi miǎn. yǐ, gòng pò zéi guān cūn qìn hé qīng huà wàn shàn, yí shī jī nán, bài zéi bái cǎo guān. zéi fàn píng shān, bài zhī hóng zi diàn mǎ zhǒng chuān. zéi dùn qīng shí lǐng bài zhī hóng jiàn cūn zuì hàn kǒu. zéi fàn lín chéng, bài zhī yú guì lǐng.
玘戍遵化久,思歸。及登、萊事竣,復以為言。會賊入河北,言者請令玘剿,玘怏怏而行。給事中范淑泰劾玘虐民,帝不問,旋遣近侍監其軍。玘至濟源,射殺王自用於善陽山,即賊紫金梁也。頃之,賊逼磁州,拒卻之彭城鎮。與左良玉擊賊清池、柳莊,賊走林縣。玘部將楊遇春邀賊,中伏死。賊用其旗,並誘殺他將,自是輕玘。俄與良玉逐賊沙河,賊圍湯陰,玘被困土樵窩,良玉救乃免。已,共破賊官村、沁河、清化、萬善,移師畿南,敗賊白草關。賊犯平山,敗之紅子店、馬種川。賊遁青石嶺敗之紅澗村、醉漢口。賊犯臨城,敗之魚桂嶺。
dāng shì shí, zéi màn hé sù jí jī nán, tiān zǐ tè qiǎn ní chǒng wáng pǔ jiāng jīng jūn, ér bǎo dìng liáng fǔ, hé nán zuǒ liáng yù, tāng jiǔ zhōu hé qǐ jūn zú tiǎn zéi. qún shuài shì xiāng yà, bǐ cǐ guān wàng, tuō shān shēn dào qí yǐ zì jiě, mò lì xiān rù, zéi suì yóu miǎn chí nán dù. ér zhū shuài gè yǒu jìn shì wèi zhōng jūn, shì yì yǎn shì, suǒ bào gōng duō bù yǐ shí yě. shí yī yuè, zéi nán dùn, qǐ zhuī bài zhī miǎn chí kòu zi shān, zhì yí yáng lú shì ér hái. shì yuè yǐ qǐ wèi bǎo dìng zǒng bīng guān, dài liáng fǔ.
當是時,賊蔓河溯及畿南,天子特遣倪寵、王朴將京軍,而保定梁甫,河南左良玉,湯九州合玘軍足殄賊。群帥勢相軋,彼此觀望,托山深道岐以自解,莫利先入,賊遂由澠池南渡。而諸帥各有近侍為中軍,事易掩飾,所報功多不以實也。十一月,賊南遁,玘追敗之澠池扣子山,至宜陽、盧氏而還。是月以玘為保定總兵官,代梁甫。
qī nián zhēng yuè yǐ zéi jǐn rù yún xiāng, mìng qǐ yuán jiǎo, jiě nán zhāng wéi. xún bài zéi hú dì chōng, zhǎn chuǎng tiān wáng jiǔ tiáo lóng cǎo shàng fēi zhuā shān hǔ shuāng yì hǔ. jiǎo fáng xiàn zhú shān nán zhāng zéi, zhàn shī zi yá shí zhāng shān, zhǎn yī zhī hǔ mǎn tiān fēi. yǐ, jī zéi xún yáng miē jiā gōu, lián zhàn jiē jié, huò shǒu gōng yī qiān yǒu qí. bā yuè xù wǔ fēng shān pò zéi gōng, jìn yòu dū du. qǐ bù shàn yù jūn, jūn xīn yì bù fù, zào yú yún xī, qǐ dù hé yǐ bì zhī, zǒng dū chén qí yú kào wèi nǎi dìng. qí yú jí zhū jiāng tǎo zhú shān zhú xī zhū zéi, qǐ pín yǒu gōng. shí yī yuè, zéi dà rù hé nán, mìng qǐ yuán jiǎo.
七年正月以賊盡入鄖、襄,命玘援剿,解南漳圍。尋敗賊胡地沖,斬闖天王、九條龍、草上飛、抓山虎、雙翼虎。剿房縣、竹山、南漳賊,戰獅子崖、石漳山,斬一隻虎、滿天飛。已,擊賊洵陽乜家溝,連戰皆捷,獲首功一千有奇。八月敘五峰山破賊功,進右都督。玘不善馭軍,軍心亦不附,噪於鄖西,玘渡河以避之,總督陳奇瑜犒慰乃定。奇瑜集諸將討竹山、竹溪諸賊,玘頻有功。十一月,賊大入河南,命玘援剿。
bā nián chūn, zéi xiàn xīn cài, zhī xiàn wáng xìn mà zéi sǐ, qǐ zhuī bài zéi luó shān. shì shí, zéi xiàn fèng yáng, mìng qǐ zì huáng zhōu sù yuán ān qìng. jí tóng chéng bèi wéi, jìng bù zhì. yù shǐ qián shǒu lián hé qǐ jiǎo zéi luó shān, shā liáng mào gōng, mìng zǒng dū hóng chéng chóu hé zhī. sì yuè, chéng chóu zhì rǔ zhōu, lìng qǐ shù fán chéng, fáng hàn jiāng. shì yuè, bù jiāng wáng yǔn chéng yǐ kè xiǎng gǔ zào, shā qí èr pū. qǐ jù, dēng lóu yuè qiáng duò dì sǐ.
八年春,賊陷新蔡,知縣王信罵賊死,玘追敗賊 羅山。是時,賊陷鳳陽,命玘自黃州速援安慶。及桐城被圍,竟不至。御史錢守廉劾玘剿賊羅山,殺良冒功,命總督洪承疇核之。四月,承疇至汝州,令玘戍樊城,防漢江。是月,部將王允成以克餉鼓譟,殺其二仆。玘懼,登樓越牆墮地死。
qǐ yóu xiǎo xiào, dà xiǎo shù bǎi zhàn, suǒ xiàng kè jié. yǐ jiǔ shù jué wàng, zì qí xià yín lüè. dà xué shì wáng yīng xióng yǐ xiāng lǐ bì zhī, qǐ yì wú suǒ dàn. qí sǐ yě, rén yǐ wèi yì fá yún.
玘由小校,大小數百戰,所向克捷。以久戍觖望,恣其下淫掠。大學士王應熊以鄉里庇之,玘益無所憚。其死也,人以為逸罰雲。
hè rén lóng, mǐ zhī rén. chū yǐ shǒu bèi lì yán suī xún fǔ hóng chéng chóu huī xià. chóng zhēn sì nián, chéng chóu shòu zéi jiàng, mìng rén lóng láo yǐ jiǔ, fú bīng jī zhǎn sān bǎi èr shí rén. qí dōng, zhāng fú zhēn dài chéng chóu, qiǎn rén lóng jiǎo zéi dǎng xióng, zhǎn huò èr bǎi yǒu qí. míng nián xià, cóng fú zhēn qín zéi sūn shǒu fǎ. qí qiū, yǐ suǒ bù yuán jiǎo shān xī. liù nián chūn, yǔ zǒng bīng yóu shì lù fù liáo zhōu. yǐ, bài zéi yuán qǔ jiàng xiàn. jìn dū sī qiān shū. yòu lián pò zéi shuǐ tóu zhèn huā chí sāi tāng hú cūn. huì shān xī zéi jǐ jǐn, nǎi hái shǎn xī. cóng xún fǔ chén qí yú tǎo píng yán chuān zéi, fú zhǎn yī qiān yǒu qí. qí yú zhuó zǒng dū, yǐ rén lóng zì suí.
賀人龍,米脂人。初以守備隸延綏巡撫洪承疇麾下。崇禎四年,承疇受賊降,命人龍勞以酒,伏兵擊斬三百二十人。其冬,張福臻代承疇,遣人龍剿賊黨雄,斬獲二百有奇。明年夏,從福臻擒賊孫守法。其秋,以所部援剿山西。六年春,與總兵尤世祿復遼州。已,敗賊垣曲、絳縣。進都司僉書。又連破賊水頭鎮、花池塞、湯湖村。會山西賊幾盡,乃還陝西。從巡撫陳奇瑜討平延川賊,浮斬一千有奇。奇瑜擢總督,以人龍自隨。
qī nián sì yuè jī zéi xí zhōu, qín kè tiān hǔ, jìn cān jiāng. qí yú zhuī zéi yún xiāng xìng hàn, rén lóng bìng yǒu gōng. zéi yì chē xiāng xiá, xiàn lǒng zhōu xī qù, qí yú qiǎn rén lóng jiù zhī. fǔ rù lǒng zhōu, lǐ zì chéng fù zhì, huán gōng. yǐ rén lóng tóng lǐ hàn, qiǎn qí jiāng gāo jié yí shū lìng fǎn, rén lóng bù bào. gù shǒu liǎng yuè, zuǒ guāng xiān jiù zhì, wéi shǐ jiě. shí èr yuè bài zéi zhōng zhuāng. míng nián zhēng yuè, fèng yáng xiàn, zǒng dū hóng chéng chóu qiǎn rén lóng chí jiù, bài zéi suī zhōu. jìn fù zǒng bīng. chéng chóu yǐ shǎn xī jí, lǜ rén lóng rù guān. shāng luò zéi mǎ guāng yù děng báo xī ān, jù dà jūn wǔ shí lǐ. chéng chóu mìng rén lóng rù zǐ wǔ gǔ, yāo zéi zhī nán bié jiāng liú chéng gōng wáng yǒng xiáng yāo zéi zhī běi zhāng quán chāng cóng xián yáng rào xìng píng dōng. zéi yǐ cǐ bù gǎn nán dùn, jǐn zǒu wǔ gōng fú fēng, yòu dù wèi zǒu méi xiàn. chéng chóu zhuī zhì wáng qú zhèn, zéi fāng lüè nán shān. rén lóng chéng gōng děng yǔ zhàn, zhuī bēn sān shí lǐ, zhì dà ní yù, zéi qì mǎ dēng shān zǒu. qī yuè, gāo yíng xiáng zhāng xiàn zhōng lüè qín ān qīng shuǐ, rén lóng xié quán chāng pò zhī zhāng jiā chuān. yǐ ér shī lì, dū sī tián yīng lóng děng sǐ. bā yuè, gāo jié jiàng, chéng chóu lìng rén lóng jí yóu jī sūn shǒu fǎ xié zhī qū fù píng, chéng yè jī bài zéi. rén lóng xún yí shǒu yán suī.
七年四月擊賊隰州,擒克天虎,進參將。奇瑜追賊鄖、襄、興、漢,人龍並有功。賊軼車箱峽,陷隴州西去,奇瑜遣人龍救之。甫入隴州,李自成復至,環攻。以人龍同里閈,遣其將高傑移書令反,人龍不報。固守兩月,左光先救至,圍始解。十二月敗賊中莊。明年正月,鳳陽陷,總督洪承疇遣人龍馳救,敗賊睢州。進副總兵。承疇以陝西急,率人龍入關。商、洛賊馬光玉等薄西安,距大軍五十里。承疇命人龍入子午谷,邀賊之南;別將劉成功、王永祥邀賊之北;張全昌從咸陽繞興平東。賊以此不敢南遁,盡走武功、扶風,又渡渭走郿縣。承疇追至王渠鎮,賊方掠南山。人龍、成功等與戰,追奔三十里,至大泥峪,賊棄馬登山走。七月,高迎祥、張獻忠掠秦安、清水,人龍偕全昌破之張家川。已而失利,都司田應龍等死。八月,高傑降,承疇令人龍及游擊孫守法挾之趨富平,乘夜擊敗賊。人龍尋移守延綏。
jiǔ nián qī yuè cóng xún fǔ sūn chuán tíng dà pò zéi zhōu fēi, qín yíng xiáng. jiǔ yuè, huì dēng xiāng děng tún bǎo jī, chéng chóu qiǎn rén lóng děng wǎng jī, zhàn yú jiǎ jiā cūn. zhuī bēn, wèi zéi suǒ jié. chuān jiāng céng róng yào děng lái yuán, bài qù, rén lóng zuò chǐ guān lì gōng. shí nián, xiǎo hóng láng wéi hàn zhōng, ruì wáng gào jí. chéng chóu lǜ rén lóng bīng yóu liǎng dāng qū jiù, zéi jiě qù, zhào fù rén lóng guān. huī qín yì zéi dōng qū píng fèng, rén lóng niè zhì liǔ lín, bù lì. zéi kuī xī ān, rén lóng yù zhī, zhǎn huò duō. qí dōng, zì chéng dēng xiāng rù sì chuān, chéng chóu lǜ rén lóng děng wǎng yuán. suì mù zhì guǎng yuán, zéi yǐ bī chéng dū, zì chéng bié yóu sōng pān hái shǎn yòu.
九年七月從巡撫孫傳庭大破賊盩啡,擒迎祥。九月,惠登相等屯寶雞,承疇遣人龍等往擊,戰於賈家村。追奔,為賊所截。川將曾榮耀等來援,敗去,人龍坐褫官立功。十年,小紅狼圍漢中,瑞王告急。承疇率人龍兵由兩當趨救,賊解去,詔復人龍官。徽、秦逸賊東趨平、鳳,人龍躡至柳林,不利。賊窺西安,人龍御之,斬獲多。其冬,自成、登相入四川,承疇率人龍等往援。歲暮至廣元,賊已逼成都,自成別由松潘還陝右。
shí yī nián, chéng chóu dū rén lóng děng zì jiē wén qióng zhuī, zì chéng zǒu rù xī qiāng jiè, rén lóng yǔ cáo biàn jiāo děng dà zhàn èr shí qī rì. zì chéng yǐn cán zú rù sāi, cuàn shān zhōng, móu rù sì chuān, wèi rén lóng jí mǎ kē suǒ zhuī. tū hàn zhōng, è yú zuǒ guāng xiān. qí dǎng qí zǒng guǎn jiàng, zì chéng jǐ miè. xiáng biàn jiāo chuán. qí dōng, jīng shī jiè yán, zhuó rén lóng zǒng bīng guān, shuài shī rù wèi. rén lóng suǒ bù duō jiàng zéi, zhì shān xī ér zào, xún fǔ dìng. dǐ jīng, yǔ biàn jiāo děng zòu jié yú tài píng. míng nián shì dìng, hái shǎn xī. qí qiū, zhāng xiàn zhōng luó rǔ cái pàn, móu rù shǎn. rén lóng jí fù jiāng lǐ guó qí děng è zhī xìng ān, nǎi rù chuān dōng. yáng sì chāng xí shǎn xī zǒng dū zhèng chóng jiǎn lǜ rén lóng guó qí jūn huì jiǎo. shí èr yuè, rén lóng jī zéi, dà bài zhī.
十一年,承疇督人龍等自階、文窮追,自成走入西羌界,人龍與曹變蛟等大戰二十七日。自成引殘卒入塞,竄山中,謀入四川,為人龍及馬科所追。突漢中,扼於左光先。其黨祁總管降,自成幾滅。詳《變蛟傳》。其冬,京師戒嚴,擢人龍總兵官,帥師入衛。人龍所部多降賊,至山西而噪,尋撫定。抵京,與變蛟等奏捷於太平。明年事定,還陝西。其秋,張獻忠、羅汝才叛,謀入陝。人龍及副將李國奇等扼之興安,乃入川東。楊嗣昌檄陝西總督鄭崇儉率人龍、國奇軍會剿。十二月,人龍擊賊,大敗之。
shí sān nián èr yuè yǔ zuǒ liáng yù dà pò zéi mǎ nǎo shān, rén lóng dé yī qiān sān bǎi yú jí, jiàng zéi jiāng èr shí wǔ rén. liù yuè, rǔ cái dēng xiāng fàn kāi xiàn, zǒng bīng zhèng jiā dòng jī zhī xiān sì lǐng, rén lóng jī zhī mǎ ruò xī, gòng zhǎn shǒu yī qiān èr bǎi. rǔ cái dēng xiāng dōng xī zǒu, zhuī zhī bù néng jí. shí zéi jǐn jí yú chuān, jiān jūn wàn yuán jí lìng chuān jiāng shǒu bā wū zhū ài, rén lóng guó qí jí chǔ jiāng zhāng yīng yuán wāng yún lóng zhāng zòu kǎi zhuān zhǔ zhuī jī. jí yīng yuán jūn rù kuí, yíng tǔ dì lǐng, rén lóng dòu liú bù zhì, zhū jūn suì dà bài, rén lóng jìng hái shǎn. yǐ ér xiàn zhōng rǔ cái xiàn jiàn zhōu, qū guǎng yuán, jiāng cóng jiān dào rù hàn zhōng. rén lóng jù zhī yáng píng bǎi zhàng èr guān, zéi nǎi tuì. shí èr yuè, sì chāng zhì zhòng qìng, sān xí rén lóng huì shī, bù zhì.
十三年二月與左良玉大破賊瑪瑙山,人龍得一千三百餘級,降賊將二十五人。六月,汝才、登相犯開縣,總兵鄭嘉棟擊之仙寺嶺,人龍擊之馬弱溪,共斬首一千二百。汝才、登相東西走,追之不能及。時賊盡集於川,監軍萬元吉令川將守巴、巫諸隘,人龍、國奇及楚將張應元、汪雲龍、張奏凱專主追擊。及應元軍入夔,營土地嶺,人龍逗留不至,諸軍遂大敗,人龍竟還陝。已而獻忠、汝才陷劍州,趨廣元,將從間道入漢中。人龍拒之陽平、百丈二關,賊乃退。十二月,嗣昌至重慶,三檄人龍會師,不至。
chū, sì chāng è zuǒ liáng yù, xǔ rén lóng dài wèi píng zéi jiāng jūn. jí zhàn mǎ nǎo shān, liáng yù gōng dì yī, sì chāng yǔ rén lóng gū dài zhī. rén lóng dà jué wàng, xiào liáng yù suǒ wèi, bù fèng yuē shù, sì chāng yì bù néng zhì. zéi xiàn lú zhōu ér běi, rén lóng tún xiǎo shì xiāng, gé yī shuǐ bù jī. zéi suì yuè chéng dū zǒu hàn zhōu dé yáng, rén lóng jūn dà zào ér guī.
初,嗣昌惡左良玉,許人龍代為平賊將軍。及戰瑪瑙山,良玉功第一,嗣昌語人龍姑待之。人龍大觖望,效良玉所為,不奉約束,嗣昌亦不能制。賊陷瀘州而北,人龍屯小市廂,隔一水不擊。賊遂越成都走漢州德陽,人龍軍大噪而歸。
shí sì nián sān yuè, sì chāng zú, dīng qǐ ruì dài, lìng rén lóng guó qí chū dāng yáng, jī bài zì chéng yú líng bǎo shān zhōng. rén lóng zi dà míng zhàn mò. jiǔ yuè, zǒng dū fù zōng lóng tǒng rén lóng guó qí jūn chū guān, cì xīn cài, yù zéi mèng jiā zhuāng. jiāng zhàn, rén lóng xiān zǒu, guó qí zhàn bù shèng, yì zǒu, zōng lóng suì mò. shí wǔ nián zhēng yuè, zǒng dū wāng qiáo nián chū guān jī zéi, rén lóng jí zhèng jiā dòng niú chéng hǔ cóng. zhì xiāng chéng yù zéi, fù bù zhàn zǒu, qiáo nián yì mò. dì dà nù, yù zhū zhī, lǜ qí wèi biàn, gū duó zhí, dài zuì shì shì. jí sūn chuán tíng dū shī shǎn xī, dì shòu yǐ yì. rén lóng zhù xián yáng yú huò, xiǎo yè wèi bèi. chuán tíng yǐ rén lóng jiā mǐ zhī, qí zōng zú duō zài zéi zhōng, wèi kě qīng fā, zài dào yáng shàng shū yuē: rén lóng chén jiù jiāng, yuàn shì qí zuì, bǐ cóng chén zì xiào. dì yì yáng xǔ zhī. rén lóng shāo zì ān. chuán tíng zhì shǎn, mì yǔ xún fǔ zhāng ěr zhōng móu, yǐ wǔ yuè shuò zhào rén lóng jì shì, shù qí zuì zhǎn zhī. qí bù jiāng zhōu guó qīng jiāng jīng zú èr bǎi rén yǔ tóng dǎng wèi dà hēng hè guó xián gāo jìn kù děng jiāng táo hái jīng yáng qǔ qí nú, yǔ zéi wèi luàn. ěr zhōng qiǎn cān jiāng sūn shǒu fǎ xiān rù jīng yáng, zhì qí qī zǐ. guó qīng qióng, móu zhǎn dà hēng děng yǐ jiàng. ěr zhōng mì wén zhī dà hēng, suì zhǎn guó qīng, hán sòng qí shǒu. tā bù jiāng gāo jié gāo rǔ lì hè yǒng dǒng xué lǐ děng shí sì rén jù réng gù guān, yī jūn nǎi dìng.
十四年三月,嗣昌卒,丁啟睿代,令人龍、國奇出當陽,擊敗自成於靈寶山中。人龍子大明戰歿。九月,總督傅宗龍統人龍、國奇軍出關,次新蔡,遇賊孟家莊。將戰,人龍先走,國奇戰不勝,亦走,宗龍遂歿。十五年正月,總督汪喬年出關擊賊,人龍及鄭嘉棟、牛成虎從。至襄城遇賊,復不戰走,喬年亦歿。帝大怒,欲誅之,慮其為變,姑奪職,戴罪視事。及孫傳庭督師陝西,帝授以意。人龍駐咸陽虞禍,曉夜為備。傳庭以人龍家米脂,其宗族多在賊中,未可輕發,在道佯上疏曰:「人龍臣舊將,願貰其罪,俾從臣自效。」帝亦佯許之。人龍稍自安。傳庭至陝,密與巡撫張爾忠謀,以五月朔召人龍計事,數其罪斬之。其部將周國卿將精卒二百人與同黨魏大亨、賀國賢、高進庫等將逃還涇陽取其孥,與賊為亂。爾忠遣參將孫守法先入涇陽,質其妻子。國卿窮,謀斬大亨等以降。爾忠密聞之大亨,遂斬國卿,函送其首。他部將高傑、高汝利、賀勇、董學禮等十四人俱仍故官,一軍乃定。
gāo jié, mǐ zhī rén. yǔ lǐ zì chéng tóng yì, tóng qǐ wèi dào. chóng zhēn qī nián rùn bā yuè, zǒng dū chén qí yú qiǎn cān jiāng hè rén lóng jiù lǒng zhōu, bèi wéi dà kùn. zì chéng lìng jié yí shū yuē rén lóng fǎn, bù bào. shǐ zhě guī, xiān jiàn jié, hòu jiàn zì chéng. bǐ wéi chéng liǎng yuè bù bá, zì chéng xīn yí jié, qiǎn bié bù jiāng wǎng dài, jié guī shǒu yíng. zì chéng qī xíng shì wǔ duō zhì, zhǎng jūn zī, měi rì zhī liáng zhàng. jié guò shì yíng, fēn hé fú yàn. shì wěi jié mào, yǔ zhī tōng, kǒng zì chéng jué, móu guī jiàng. cì nián bā yuè suì qiè xíng shì lái guī. hóng chéng chóu yǐ fù rén lóng, shǐ qí yóu jī sūn shǒu fǎ xié yǐ pò zéi, qǔ lì xiào wèi xìn, zì shì jié cháng lì rén lóng huī xià. shí sān nián, zhāng xiàn zhōng bài yú mǎ nǎo shān, cuàn xìng guī jiè shàng, jié suí rén lóng jí fù jiāng lǐ guó qí dà bài zhī yán jǐng.
高傑,米脂人。與李自成同邑,同起為盜。崇禎七年閏八月,總督陳奇瑜遣參將賀人龍救隴州,被圍大困。自成令傑遺書約人龍反,不報。使者歸,先見傑,後見自成。比圍城兩月不拔,自成心疑傑,遣別部將往代,傑歸守營。自成妻邢氏武多智,掌軍資,每日支糧仗。傑過氏營,分合符驗。氏偉傑貌,與之通,恐自成覺,謀歸降。次年八月遂竊邢氏來歸。洪承疇以付人龍,使其游擊孫守法挾以破賊,取立效為信,自是傑常隸人龍麾下。十三年,張獻忠敗於瑪瑙山,竄興、歸界上,傑隨人龍及副將李國奇大敗之鹽井。
shí wǔ nián, rén lóng yǐ zuì zhū, mìng jié wèi shí shòu yóu jī. shí yuè, shǎn xī zǒng dū sūn chuán tíng zhì nán yáng, zì chéng yǔ luó rǔ cái xī xíng nì zhī. chuán tíng yǐ jié yǔ lǔ mǒu wèi xiān fēng, yù yú zhǒng tóu, dà zhàn bài zéi, zhuī bēn liù shí lǐ. rǔ cái jiàn zì chéng bài lái jiù, rào chū guān jūn hòu. hòu jūn zuǒ ráng wàng jiàn zéi, bù ér xiān bēn, zhòng jūn jiē bēn, suì dà kuì, jié suǒ wáng shī dú shǎo.
十五年,人龍以罪誅,命傑為實授游擊。十月,陝西總督孫傳庭至南陽,自成與羅汝才西行逆之。傳庭以傑與魯某為先鋒,遇於冢頭,大戰敗賊,追奔六十里。汝才見自成敗來救,繞出官軍後。後軍左勷望見賊,怖而先奔,眾軍皆奔,遂大潰,傑所亡失獨少。
shí liù nián jìn fù zǒng bīng, yǔ zǒng bīng bái guǎng ēn wèi jūn fēng, liǎng rén jiē jiàng jiāng yě. guǎng ēn zhì áo, sù bù fèng yuē shù, ér jié yóu xiōng bào. cháo tíng yǐ jié wèi zì chéng suǒ qiè chǐ, gù mìng lì chuán tíng bàn zéi. jiǔ yuè cóng chuán tíng kè bǎo fēng, fù jiá xiàn. shí guān jūn chéng shèng shēn rù, fá shí. jiàng jiāng lǐ jì yù tōng zéi, zì chéng shuài jīng qí dà zhì. chuán tíng wèn jì yú zhū jiāng, jié qǐng zhàn, guǎng ēn bù kě. chuán tíng yǐ guǎng ēn wèi qiè, guǎng ēn bù yì, yǐn suǒ bù dùn qù. guān jūn jiē zhàn, xiàn fú zhōng. jié dēng lǐng shàng wàng zhī yuē: bù kě zhī yǐ. yì huī zhòng tuì. jūn suì dà bēn, sǐ zhě shù wàn. guǎng ēn zǒu rǔ zhōu bù jiù, jié nǎi suí chuán tíng zǒu hé běi. yǐ ér zì shān xī dù hé, zhuǎn rù tóng guān, guǎng ēn yǐ xiān zhì. shí yī yuè, zì chéng gōng guān, guǎng ēn lì zhàn. ér jié yuàn guǎng ēn yǐ bǎo fēng zhī bài bù jiù jǐ, yì yōng zhòng bù kěn jiù. guǎng ēn zhàn bài, guān suì pò, chuán tíng bèi shā. zì chéng pò xī ān, jù zhī. jié běi zǒu yán ān, zéi jiāng lǐ guò zhuī jié. jié dōng zǒu yí chuān, hé bīng shì hé, suì dù, rù pú jīn yǐ shǒu. zéi zhì, bīng jiě bù dé dù, nǎi miǎn. guǎng ēn jì bài, zǒu gù yuán, wèi zéi jiāng zhuī jí, suì yǐ chéng jiàng. shí qī nián jìn jié zǒng bīng. dì lìng zǒng dū lǐ huà xī lǜ jié bīng chí jiù shān xī, ér pú zhōu píng yáng yǐ xiàn jiǔ, jié tuì zhì zé zhōu, yán tú dà lüè, zéi suì báo tài yuán.
十六年進副總兵,與總兵白廣恩為軍鋒,兩人皆降將也。廣恩鷙鰲,素不奉約束,而傑尤凶暴。朝廷以傑為自成所切齒,故命隸傳庭辦賊。九月從傳庭克寶豐,復郟縣。時官軍乘勝深入,乏食。降將李際遇通賊,自成帥精騎大至。傳庭問計於諸將,傑請戰,廣恩不可。傳庭以廣恩為怯,廣恩不懌,引所部遁去。官軍接戰,陷伏中。傑登嶺上望之曰:「不可支矣。」亦麾眾退。軍遂大奔,死者數萬。廣恩走汝州不救,傑乃隨傳庭走河北。已而自山西渡河,轉入潼關,廣恩已先至。十一月,自成攻關,廣恩力戰。而傑怨廣恩以寶豐之敗不救己,亦擁眾不肯救。廣恩戰敗,關遂破,傳庭被殺。自成破西安,據之。傑北走延安,賊將李過追傑。傑東走宜川,河冰適合,遂渡,入蒲津以守。賊至,冰解不得渡,乃免。廣恩既敗,走固原,為賊將追及,遂以城降。十七年進傑總兵。帝令總督李化熙率傑兵馳救山西,而蒲州、平陽已陷久,傑退至澤州,沿途大掠,賊遂薄太原。
jīng shī xiàn, jié nán zǒu, fú wáng fēng jié xìng píng bó, liè yú sì zhèn, lǐng yáng zhōu, zhù chéng wài. jié gù yù rù chéng, yáng zhōu mín wèi jié bù nà. jié gōng chéng jí, rì lüè xiāng cūn fù nǚ, mín yì è zhī. zhī fǔ mǎ míng lù tuī guān tāng lái hè jiān shǒu yuè yú. jié zhī bù kě gōng, yì shāo dài. gé bù shǐ kě fǎ yì yǐ guā zhōu yǔ jié, nǎi zhǐ. jiǔ yuè mìng jié yí zhù xú zhōu, yǐ zuǒ zhōng yǔn wèi yìn wén jiān bīng kē gěi shì zhōng jiān qí jūn xī tǎo. xú zhōu tǔ zéi chéng jì kǒng bèi qín zhì jīng shī, chéng lǐ zì chéng luàn táo guī, shí èr yuè, jié qín zhǎn zhī. jiā tài zǐ shǎo fù, yīn yī zi, shì xí jǐn yī qiān shì.
京師陷,傑南走,福王封傑興平伯,列於四鎮,領揚州,駐城外。傑固欲入城,揚州民畏傑不納。傑攻城急,日掠廂村婦女,民益惡之。知府馬鳴騄、推官湯來賀堅守月余。傑知不可攻,意稍怠。閣部史可法議以瓜州予傑,乃止。九月命傑移駐徐州,以左中允衛胤文兼兵科給事中監其軍西討。徐州土賊程繼孔被擒至京師,乘李自成亂逃歸,十二月,傑擒斬之。加太子少傅,蔭一子,世襲錦衣僉事。
chū, jié fú bīng yào jī huáng dé gōng yú tǔ qiáo, dé gōng jǐ bù miǎn, liǎng zhèn suì xiāng chóu yuàn, shì jiàn dé gōng chuán. jié zhēng yáng zhōu shí, kě fǎ pō wèi suǒ jiǒng. zhì shì, jié gǎn kě fǎ zhōng, yǔ móu huī fù. yì diào dé gōng yǔ liú zé qīng èr zhèn fù pī sù fáng hé, jié zì tí bīng zhí qū guī kāi, qiě kàn wǎn luò jīng xiāng, yǐ wèi gēn běn. suì jù shū shàng zhī, yǔ jī qiè. qiě yún: dé gōng yǔ chén yóu jiè jiè qián shì. chén zhī bào jūn xuě chǐ ér yǐ, ān néng yǔ tóng liè jiào duǎn zhǎng zāi! rán dé gōng zhōng bù yù wèi jié hòu jìn, ér zé qīng yóu jiǎo héng nán rèn. kě fǎ bù dé yǐ, diào liú liáng zuǒ fù xú yǔ jié wèi shēng yuán.
初,傑伏兵要擊黃得功於土橋,得功幾不免,兩鎮遂相仇怨,事見《得功傳》。傑爭揚州時,可法頗為所窘。至是,傑感可法忠,與謀恢復。議調得功與劉澤清二鎮赴邳、宿防河,傑自提兵直趨歸、開,且瞰宛、洛、荊、襄,以為根本。遂具疏上之,語激切。且云:「得功與臣猶介介前事。臣知報君雪恥而已,安能與同列較短長哉!」然得功終不欲為傑後勁,而澤清尤狡橫難任。可法不得已,調劉良佐赴徐與傑為聲援。
shùn zhì èr nián zhēng yuè, jié dǐ guī dé. zǒng bīng xǔ dìng guó fāng zhù suī zhōu, yǒu yán qí sòng zi dù hé zhě. jié zhāo dìng guó lái huì, bù yīng. fù yāo xún fǔ yuè qí jié xún àn chén qián fū tóng wǎng suī zhōu, dìng guó shǐ jiāo nì. qí jié fěng jié wù rù chéng, jié xīn qīng dìng guó, bù tīng, suì rù chéng. shí yī rì, dìng guó zhì jiǔ xiǎng jié. jié yǐn hān, wèi dìng guó kè xíng qī, qiě wēi jí sòng zi shì. dìng guó yì yí, wú lí suī yì. jié gù cù zhī xíng, dìng guó nù, yè fú bīng chuán pào dà hū. qí jié děng jí dùn zǒu, jié zuì wò zhàng zhōng wèi qǐ, zhòng yōng zhì dìng guó suǒ shā zhī. xiān shì, jié yǐ dìng guó jiāng qù suī, jǐn fā bīng shù kāi fēng, suǒ liú qīn zú shù shí rén ér yǐ. dìng guó wěi gōng shùn, duō xuǎn jì shì jié, ér yǐ èr jì ǒu yī zú qǐn. zú jǐn zuì, jí wén pào yù qǐ, wèi èr jì suǒ chè bù dé tuō, jiē sǐ. míng rì, jié bù xià zhì, gōng chéng, lǎo ruò wú jié yí. dìng guó zǒu jiàng dà qīng jūn.
順治二年正月,傑抵歸德。總兵許定國方駐睢州,有言其送子渡河者。傑招定國來會,不應。復邀巡撫越其傑、巡按陳潛夫同往睢州,定國始郊逆。其傑諷傑勿入城,傑心輕定國,不聽,遂入城。十一日,定國置酒享傑。傑飲酣,為定國刻行期,且微及送子事。定國益疑,無離睢意。傑固促之行,定國怒,夜伏兵傳炮大呼。其傑等急遁走,傑醉臥帳中未起,眾擁至定國所殺之。先是,傑以定國將去睢,盡發兵戍開封,所留親卒數十人而已。定國偽恭順,多選妓侍傑,而以二妓偶一卒寢。卒盡醉,及聞炮欲起,為二妓所掣不得脫,皆死。明日,傑部下至,攻城,老弱無孑遺。定國走降大清軍。
jié wèi rén yín dú, yáng mín wén qí sǐ, jiē xiāng hè. rán shì xíng yě, jìn qǔ yì shén ruì, gù shí yǒu xī zhī zhě. shǐ cháo tíng xǔ zhū zhèn yǔ wén guó shì, gù jié lǚ tiáo zòu jiù jiàng zéi zhě, jí qǐng shì wǔ sù yú yù, bù yǔn. fù shū jiàn wú shēn zhèng sān jùn jīn guāng chén jiāng cài xióng kāi yuán jīn shēng shěn zhèng zōng děng. dà dǐ qí shí wǔ chén fēng shàng duō lèi cǐ. jié sǐ, zèng tài zǐ tài bǎo, yǐ qí zi yuán jué xí xìng píng bó.
傑為人淫毒,揚民聞其死,皆相賀。然是行也,進取意甚銳,故時有惜之者。始朝廷許諸鎮與聞國是,故傑屢條奏救降賊者,及請釋武愫於獄,不允。復疏薦吳甡、鄭三俊、金光辰、姜埰、熊開元、金聲、沈正宗等。大抵其時武臣風尚多類此。傑死,贈太子太保,以其子元爵襲興平伯。
liú zé qīng, cáo xiàn rén. yǐ jiāng cái shòu liáo dōng níng qián wèi shǒu bèi, qiān shān dōng dū sī qiān shū, jiā cān jiāng. chóng zhēn sān nián, dà qīng bīng gōng tiě chǎng, yù jù yǐ jué fēng rùn liáng dào. yuán shǒu sān tún zǒng bīng yáng zhào jī qiǎn zé qīng lái yuán, wèi zhì tiě chǎng yī shí wǔ lǐ, yù dà bīng, lì zhàn, zì chén zhì wǔ bù jué. dé jì shī, zhuǎn zhàn zhì zūn huà, jiā jī, suì dé rù chéng. xù gōng, jiā èr jí zhì fù zǒng bīng. wǔ nián yǐ qīn kè jūn liáng bèi hé, zhào lì gōng chōng yào dì. liù nián qiān zǒng bīng. qí dōng jiā zuǒ dū du, huī fù dēng zhōu yǒu gōng. bā nián zhào tǒng shān dōng bīng fáng cáo. jiǔ nián, jīng shī jiè yán, tǒng bīng rù wèi, lìng zhù xīn chéng wèi nán běi kòng è, fù mìng liú shǒu tōng zhōu. jiā zuǒ dū du tài zǐ tài shī.
劉澤清,曹縣人。以將材授遼東寧、前衛守備,遷山東都司僉書,加參將。崇禎三年,大清兵攻鐵廠,欲據以絕豐潤糧道。援守三屯總兵楊肇基遣澤清來援,未至鐵廠一十五里,遇大兵,力戰,自辰至午不決。得濟師,轉戰至遵化,夾擊,遂得入城。敘功,加二級至副總兵。五年以侵克軍糧被劾,詔立功衝要地。六年遷總兵。其冬加左都督,恢復登州有功。八年詔統山東兵防漕。九年,京師戒嚴,統兵入衛,令駐新城為南北控扼,復命留守通州。加左都督、太子太師。
shí sān nián wǔ yuè, shān dōng dà jī, mín xiāng jù wèi kòu, cáo pú yóu shén. dì mìng zé qīng huì zǒng bīng yáng yù fān bīng jiǎo bǔ zhī. bā yuè jiàng yòu dū du, zhèn shǒu shān dōng fáng hǎi. zé qīng yǐ shēng zhǎng shān dōng, jiǔ zhèn dōng shěng fēi yí, qǐng cí rèn. dì lìng zhěng lǚ dù hé, hé zhū zhèn xīng chí yuán jiǎo.
十三年五月,山東大飢,民相聚為寇,曹、濮尤甚。帝命澤清會總兵楊御蕃兵剿捕之。八月降右都督,鎮守山東防海。澤清以生長山東,久鎮東省非宜,請辭任。帝令整旅渡河,合諸鎮星馳援剿。
shí liù nián èr yuè, zéi wéi kāi fēng jiǔ, zé qīng fù yuán. yǐ zhū jiā zhài qù biàn bā lǐ, tí wǔ qiān rén nán dù, yǐ hé wèi zhài, shū shuǐ huán zhī, yù yǐ cì jié bā zhài dá dà dī, zhú yǒng dào, kuì xiǎng chéng zhōng. bì lěi wèi chéng, zéi lái zhēng. xiāng chí sān rì, hù yǒu shā shāng. zé qīng jí mìng bá yíng qù, huáng rǎo bēn bèng, shì zhēng zhōu, duō nì sǐ zhě.
十六年二月,賊圍開封久,澤清赴援。以朱家寨去汴八里,提五千人南渡,倚河為寨,疏水環之,欲以次結八寨達大堤,築甬道,饋饟城中。壁壘未成,賊來爭。相持三日,互有殺傷。澤清即命拔營去,惶擾奔迸,士爭舟,多溺死者。
zé qīng wèi rén xìng kuāng qiè, huái sī guān wàng. cháng wàng bào dà jié yāo shǎng cì, yòu guǐ chēng duò mǎ bèi shāng, zhào lài yào zī sì shí liǎng. mìng fù bǎo dìng jiǎo zéi, bù cóng, rì dà lüè lín qīng. lǜ bīng nán xià, suǒ zhì fén jié yī kōng. kòu fēn rì jí, gěi shì zhōng hán rú yù mǎ jiā zhí jiē móu fèng shǐ nán guī. rú yù cháng hé zé qīng, guò dōng chāng, zé qīng qiǎn rén shā zhī yú dào, wú gǎn shàng wén zhě.
澤清為人性恇怯,懷私觀望。嘗妄報大捷邀賞賜,又詭稱墮馬被傷,詔賚藥資四十兩。命赴保定剿賊,不從,日大掠臨清。率兵南下,所至焚劫一空。寇氛日急,給事中韓如愈、馬嘉植皆謀奉使南歸。如愈常劾澤清,過東昌,澤清遣人殺之於道,無敢上聞者。
jīng shī xiàn, zé qīng zǒu nán dōu, fú wáng yǐ wèi zhū zhèn zhī yī, fēng dōng píng bó, zhù lú zhōu. shí wǔ chén gè zhàn fēn dì, fù rù bù yǐ shàng gòng, zì qí suǒ yòng, zhì fēng jiāng bīng shì yī qiè bù wèn. yǔ tíng chén hù fēn dǎng yuán, gàn yù cháo zhèng, pái jǐ yì yǐ, zòu dú fēn rú, jì gāng jǐn liè, ér zé qīng suǒ yán yóu kuáng bèi. wáng chū lì, jí yuán jìng kāng gù shì, qǐng yǐ jīn suì wǔ yuè gǎi yuán, yòu qǐng yòu gù fǔ zhōu yán rú zhù xiǎng zāng yín. dōu yù shǐ liú zōng zhōu hé zhū jiāng bá hù zhuàng, zé qīng suì liǎng shū hé zōng zhōu, qiě yuē: shàng ruò zhū zōng zhōu, chén jí xiè zhí. cháo tíng bù dé yǐ, wēn zhào jiě zhī. yòu qǐng jìn xún àn bù dé ná fǎng zhuī zāng, qǐng fǎ sī yán jī gù zǒng dū hóu xún jí qí zi fāng yù, cháo tíng jiē qū yì cóng zhī.
京師陷,澤清走南都,福王以為諸鎮之一,封東平伯,駐廬州。時武臣各占分地,賦入不以上供,恣其所用,置封疆兵事一切不問。與廷臣互分黨援,干預朝政,排擠異已,奏牘紛如,紀綱盡裂,而澤清所言尤狂悖。王初立,即援靖康故事,請以今歲五月改元,又請宥故輔周延儒助餉髒銀。都御史劉宗周劾諸將跋扈狀,澤清遂兩疏劾宗周,且曰:「上若誅宗周,臣即卸職。」朝廷不得已,溫詔解之。又請禁巡按不得拿訪追髒,請法司嚴緝故總督侯恂及其子方域,朝廷皆曲意從之。
shùn zhì èr nián sì yuè, yáng zhōu gào jí, mìng zé qīng děng wǎng yuán, ér zé qīng yǐ qián móu shū kuǎn yǐ. dà qīng è qí fǎn fù, zhé zhū zhī.
順治二年四月,揚州告急,命澤清等往援,而澤清已潛謀輸款矣。大清惡其反覆,磔誅之。
zé qīng pō shè wén yì, hǎo yín yǒng. cháng zhào kè yǐn jiǔ chàng hè. mù zhōng xù liǎng yuán, yǐ míng hū zhī jí zhì. yī rì, yàn qí gù rén zǐ, zhuó jiǔ jīn ōu zhōng, ōu kě róng sān shēng xǔ, hū yuán pěng jiǔ guì sòng kè. yuán zhēng níng shén, kè zhàn diào, qūn xún bù gǎn qǔ. zé qīng xiào yuē: jūn bù yé? mìng qǔ qiú pū sǐ jiē xià, wān qí nǎo jí xīn gān, zhì ōu zhōng, hé jiǔ, fù yuán pěng zhī qián. yǐn lèi, yán sè zì ruò. qí xiōng rěn duō cǐ lèi.
澤清頗涉文藝,好吟詠。嘗召客飲酒唱和。幕中蓄兩猿,以名呼之即至。一日,宴其故人子,酌酒金甌中,甌可容三升許,呼猿捧酒跪送客。猿猙獰甚,客戰掉,逡巡不敢取。澤清笑曰:「君怖耶?」命取囚撲死階下,剜其腦及心肝,置甌中,和酒,付猿捧之前。飲酹,顏色自若。其凶忍多此類。
zǔ kuān, liáo dōng rén. shǎo yǒu yǒng lì. gěi shì zǔ dà shòu jiā, cóng jūn yǒu gōng, lèi guān níng yuǎn cān jiāng. bù zú duō sài wài jiàng rén, suǒ xiàng kè jié.
祖寬,遼東人。少有勇力。給侍祖大壽家,從軍有功,累官寧遠參將。部卒多塞外降人,所向克捷。
chóng zhēn wǔ nián qī yuè, pàn jiāng lǐ jiǔ chéng děng wéi lái zhōu jí, zhào fā guān wài bīng tǎo zhī. kuān yǔ jìn guó chén zǔ dà bì zhāng tāo lǜ bīng dǐ chāng yì. xún fǔ zhū dà huáng diǎn huò zéi shū, yuē kuān děng wèi nèi yīng, yǐ shì kuān děng. jiē shì miè zéi yǐ zì míng, nǎi yòng kuān guó chén wèi qián fēng. kuān zhì shā hé yǔ zéi yù, zhòng guǎ bù dí, shāo què. huì guó chén zhì, bá dāo dà hū zhí qián, kuān dà bì tāo xián shū sǐ zhàn, dà bài zéi bīng, zhú běi dǐ chéng xià, lì jiě lái zhōu wéi. shì yuè huì, jìn bīng huáng xiàn. zéi qīng cháo chū zhàn, kuān děng fù dà bài zhī, suì yǔ liú zé qīng děng zhú zhǎng wéi yǐ kùn dēng zhōu. míng nián èr yuè, zéi shǐ píng. yǔ xiáng dà diǎn chuán. kuān yǐ jiě wéi gōng, jìn dū du qiān shì. zài xù gōng, shì yīn wài wèi fù qiān hù, jìn fù zǒng bīng.
崇禎五年七月,叛將李九成等圍萊州急,詔發關外兵討之。寬與靳國臣、祖大弼、張韜率兵抵昌邑。巡撫朱大黃典獲賊書,約寬等為內應,以示寬等。皆誓滅賊以自明,乃用寬、國臣為前鋒。寬至沙河與賊遇,眾寡不敵,稍卻。會國臣至,拔刀大呼直前,寬、大弼、韜咸殊死戰,大敗賊兵,逐北抵城下,立解萊州圍。是月晦,進兵黃縣。賊傾巢出戰,寬等復大敗之,遂與劉澤清等築長圍以困登州。明年二月,賊始平。語詳《大典傳》。寬以解圍功,進都督僉事。再敘功,世蔭外衛副千戶,進副總兵。
bā nián qiū, mìng wèi yuán jiǎo zǒng bīng guān, dū guān wài bīng sān qiān tǎo liú zéi. shí yuè zhì hé nán, xún fǔ chén bì qiān jiān jì tuī guān tāng kāi yuǎn lìng yǔ zuǒ liáng yù dǐ líng bǎo, zhì zé cuò zhāng xiàn zhōng yú jiāo cūn. wú hé, gāo yíng xiáng lǐ zì chéng zhì, yǔ xiàn zhōng hé gōng wén xiāng. kuān fù jiù, zéi jiě ér qū líng bǎo, duàn liáng yù kuān jūn bù xiāng yīng, suì dōng xiàn shǎn zhōu, gōng luò yáng. liáng yù kuān zhì, yíng xiáng zì chéng xiàn zhōng jiē zǒu. liáng yù zhuī yíng xiáng, ér kuān fēn jī xiàn zhōng, yè dū fù jiāng zǔ kè yǒng děng qū gé jiā zhuāng, lí míng yù zéi, dà pò zhī. zéi bēn sōng xiàn jiǔ gāo shān, kuān fú èr jūn yú shān gōu yòu zhī. zéi qū xià, fú fā, zhǎn guó jiǔ bǎi yǒu qí. xún yǔ fù jiāng liú zhào jī luó dài yù zéi rǔ zhōu gē liào zhèn, fù dà bài zéi, fú shī èr shí yú lǐ, zhǎn guó qiān liù bǎi yǒu qí. xiàn zhōng fèn, hé yíng xiáng zì chéng bīng, yǔ kuān zhàn lóng mén bái shā, jié guān jūn wèi èr. kuān zì duàn hòu, shì zú shū sǐ dòu, zì chén zhì yè fēn, fù dà jié, zhǎn guó yī qiān yǒu qí. yíng xiáng zì chéng nǎi zǒu kuī guāng zhōu, kuān dū fù jiāng lǐ fǔ míng niè qí hòu. zéi zǒu gōng què shān, kuān děng chí jiù, dà pò zhī, zhǎn guó wǔ bǎi bā shí yǒu qí. zì chéng děng suì dōng zǒu lú zhōu, gōng wéi qī zhòu yè. míng nián zhēng yuè, kuān děng zhì, zéi bēn quán jiāo, suì wéi chú zhōu. nán jīng tài pú qīng lǐ jué sī zhī zhōu liú dà gǒng lì yù zhī. ér kuān děng jūn zhì, fèn jī dà hū, zhū jūn wú bù yī dāng bǎi, zì chén zhì bū, zéi dà bài. cóng chéng dōng wǔ lǐ zhuī zhì guān shān zhī zhū lóng qiáo, héng shī zhěn jiè, shuǐ wèi bù liú. èr yuè, yòu cóng zǒng lǐ lú xiàng shēng pò zéi qī dǐng shān, jiān zì chéng jīng zú dài jǐn. xiàng shēng yí jūn nán yáng, mìng kuān bèi dèng zhōu. huì zéi dù hàn jiāng, rù yún xiāng, yú zhòng sān wàn nì nèi xiāng xī chuān shān zhōng. xiàng shēng mìng kuān yǔ zǔ dà lè děng rù shān sōu tǎo.
八年秋,命為援剿總兵官,督關外兵三千討流賊。十月至河南,巡撫陳必謙、監紀推官湯開遠令與左良玉抵靈寶,至則挫張獻忠於焦村。無何,高迎祥、李自成至,與獻忠合攻閿鄉。寬赴救,賊解而趨靈寶,斷良玉、寬軍不相應,遂東陷陝州,攻洛陽。良玉、寬至,迎祥、自成、獻忠皆走。良玉追迎祥,而寬分擊獻忠,夜督副將祖克勇等趨葛家莊,黎明遇賊,大破之。賊奔嵩縣九皋山,寬伏二軍於山溝誘之。賊趨下,伏發,斬馘九百有奇。尋與副將劉肇基、羅岱遇賊汝州圪料鎮,復大敗賊,伏屍二十餘里,斬馘千六百有奇。獻忠憤,合迎祥、自成兵,與寬戰龍門、白沙,截官軍為二。寬自斷後,士卒殊死斗,自晨至夜分,復大捷,斬馘一千有奇。迎祥、自成乃走窺光州,寬督副將李輔明躡其後。賊走攻確山,寬等馳救,大破之,斬馘五百八十有奇。自成等遂東走廬州,攻圍七晝夜。明年正月,寬等至,賊奔全椒,遂圍滁州。南京太僕卿李覺斯、知州劉大鞏力御之。而寬等軍至,奮擊大呼,諸軍無不一當百,自晨至晡,賊大敗。從城東五里追至關山之朱龍橋,橫屍枕藉,水為不流。二月,又從總理盧象升破賊七頂山,殲自成精卒殆盡。象升移軍南陽,命寬備鄧州。會賊渡漢江,入鄖、襄,餘眾三萬匿內鄉、淅川山中。象升命寬與祖大樂等入山搜討。
biān jūn qiáng hān, xìng yì tā zú, bù kě yǐ fǎ shéng. wǎng shí guān jūn duō guān zhōng rén, yǔ zéi xiāng lǐ, lín zhèn xiāng láo kǔ, pāo shēng kǒu, qì zī zhòng, jí zòng zhī qù, wèi zhī dǎ huó zhàng. biān jūn bù tōng yán yǔ, féng zéi jí shā, gù duō shèng. rán suǒ guò fén lú shě, yín fù nǚ, shì gōng bù jí yòu lì yě zhàn, dàn sōu shān qiě jiàn zéi yuǎn cuàn, fēi xún shuò kě dìng, zì yǐ wèi kè jiāng, wú chí jiǔ xīn. kuān zú fāng guò hé, zào ér yì. xiàng shēng jī quàn zài sān, shǐ tīng mìng. zhì dǎng zǐ kǒu, réng àn jiǎ bù xíng. ér zǒng bīng lǐ zhòng zhèn sù kuāng qiè, jì xiè zé, zhòng yì sī guī. xiàng shēng nǎi lì chén rù shān sōu jiǎo zhī nán, qǐng lìng kuān zhòng zhèn fù guān zhōng tǎo zéi. huì zǒng dū hóng chéng chóu yì qǐng zhī, kuān děng suì yí jūn shǎn xī, lì chéng chóu huī xià. bā yuè, jīng shī bèi bīng, zhào rù wèi. jīn lù chú zhōu gōng, jìn yòu dū du, lài yín bì. shì dìng, mìng fù níng yuǎn xié shǒu.
邊軍強憨,性異他卒,不可以法繩。往時官軍多關中人,與賊鄉里,臨陣相勞苦,拋生口,棄輜重,即縱之去,謂之「打活仗」。邊軍不通言語,逢賊即殺,故多勝。然所過焚廬舍,淫婦女,恃功不戢;又利野戰,憚搜山;且見賊遠竄,非旬朔可定,自以為客將,無持久心。寬卒方過河,噪而逸。象升激勸再三,始聽命。至黨子口,仍按甲不行。而總兵李重鎮素恇怯,冀卸責,眾益思歸。象升乃力陳入山搜剿之難,請令寬、重鎮赴關中討賊。會總督洪承疇亦請之,寬等遂移軍陝西,隸承疇麾下。八月,京師被兵,召入衛。釒錄滁州功,進右都督,賚銀幣。事定,命赴寧遠協守。
shí yī nián dōng, zhào kuān lǜ shī yuán jī fǔ. jí shān dōng gào jí, kuān dòu liú. míng nián zhēng yuè, jì nán shī shǒu, chǐ zhí bèi dǎi, zuò shī xiàn fān fēng, jìng qì shì.
十一年冬,詔寬率師援畿輔。及山東告急,寬逗遛。明年正月,濟南失守,褫職被逮,坐失陷藩封,竟棄市。
kuān gǎn zhàn yǒu gōng, chēng xiāo jiāng. xìng gāng shǐ qì, bù wèi wén lì suǒ xǐ, zú zhì dà pì, mò wèi lùn jiù.
寬敢戰有功,稱驍將。性剛使氣,不為文吏所喜,卒致大辟,莫為論救。
zàn yuē: zuǒ liáng yù yǐ xiāo yǒng zhī cái, pín jiān jù kòu, suì yōng qiáng bīng, jiāo kàng zì zì, huǎn zé yǎng kòu yǐ yí yōu, jí zé qì jiǎ yǐ zhì kuì. dāng shí yǐ bù yòng mìng zuì zhū jiāng zhě lǚ yǐ, ér liáng yù yǎn jiǎn fèn shì, wèi zhèng xíng zhāng, gū xī niàng huàn, shì yǐ zú zhì chēng bīng fàn què ér bù gù yě. gāo jié zǔ kuān jiē gāng hàn nán xún, shì gōng bù jí, ér jié yóu wèi xiōng ào. rán jié bèi qiāng yú ruì yì jìn qǔ zhī shí, kuān shòu zhū yú lì zhàn fù yuán zhī hòu, sǐ fēi qí zuì, bù néng wú yí hàn yān.
贊曰:左良玉以驍勇之材,頻殲劇寇,遂擁強兵,驕亢自恣,緩則養寇以貽憂,急則棄甲以致潰。當時以不用命罪諸將者屢矣,而良玉偃蹇僨事,未正刑章,姑息釀患,是以卒至稱兵犯闕而不顧也。高傑、祖寬皆剛悍難馴,恃功不戢,而傑尤為凶驁。然傑被戕於銳意進取之時,寬受誅於力戰赴援之後,死非其罪,不能無遺憾焉。