shǐ kě fǎ rèn mín yù děng hé gāng děng gāo hóng tú jiāng yuē guǎng zhōu biāo léi yǎn zuò
史可法(任民育等 何剛等) 高弘圖 姜曰廣(周鑣 雷縯祚)
shǐ kě fǎ, zì xiàn zhī, dà xìng jí, xiáng fú rén. shì jǐn yī bǎi hù. zǔ yīng yuán jǔ yú xiāng, guān huáng píng zhī zhōu, yǒu huì zhèng. yǔ qí zi cóng zhì yuē: wǒ jiā bì chāng. cóng zhì qī yǐn shì yǒu shēn, mèng wén tiān xiáng rù qí shě, shēng kě fǎ. yǐ xiào wén. jǔ chóng zhēn yuán nián jìn shì, shòu xī ān fǔ tuī guān, shāo qiān hù bù zhǔ shì, lì yuán wài láng láng zhōng.
史可法,字憲之,大興籍,祥符人。世錦衣百戶。祖應元舉於鄉,官黃平知州,有惠政。語其子從質曰:「我家必昌。」從質妻尹氏有身,夢文天祥入其舍,生可法。以孝聞。舉崇禎元年進士,授西安府推官,稍遷戶部主事,歷員外郎、郎中。
bā nián, qiān yòu cān yì, fēn shǒu chí zhōu tài píng. qí qiū, zǒng lǐ shì láng lú xiàng shēng dà jǔ tǎo zéi. gǎi kě fǎ fù shǐ, fēn xún ān qìng chí zhōu, jiān jiāng běi zhū jūn. huáng méi zéi lüè sù sōng qián shān tài hú, jiāng fàn ān qìng, kě fǎ zhuī jī zhī qián shān tiān táng zhài. míng nián, zǔ kuān pò zéi chú zhōu, zéi zǒu hé nán. shí èr yuè, zéi mǎ shǒu yīng hé luó rǔ cái lǐ wàn qìng zì yún yáng dōng xià. kě fǎ chí zhù tài hú, è qí chōng. shí nián zhēng yuè, zéi cóng jiān dào tū ān qìng shí pái, xún yí tóng chéng. cān jiāng pān kě dà jī zǒu zéi, zéi fù wèi lú fēng jūn suǒ è, huí tóng chéng, lüè sì jìng. zhī xiàn chén ěr míng yīng chéng shǒu, kě fǎ yǔ kě dà jiǎo bǔ. zéi zǒu lú jiāng, fàn qián shān, kě fǎ yǔ zuǒ liáng yù bài zhī fēng xiāng yì, zéi nǎi cuàn qián shān tài hú shān zhōng. sān yuè, kě dà jí fù jiāng chéng lóng bài mò yú sù sōng. zéi fēn qí dǎng yáo tiān dòng bié wèi yī yíng, ér hé bā yíng èr shí yú wàn zhòng, fēn tún tóng chéng zhī liàn tán shí jǐng táo chōng. zǒng bīng guān móu wén shòu liú liáng zuǒ jī bài zhī guà chē hé.
八年,遷右參議,分守池州、太平。其秋,總理侍郎盧象升大舉討賊。改可法副使,分巡安慶、池州,監江北諸軍。黃梅賊掠宿松、潛山、太湖,將犯安慶,可法追擊之潛山天堂寨。明年,祖寬破賊滁州,賊走河南。十二月,賊馬守應合羅汝才、李萬慶自鄖陽東下。可法馳駐太湖,扼其沖。十年正月,賊從間道突安慶石牌,尋移桐城。參將潘可大擊走賊,賊復為廬、風軍所扼,回桐城,掠四境。知縣陳爾銘嬰城守,可法與可大剿捕。賊走廬江,犯潛山,可法與左良玉敗之楓香驛,賊乃竄潛山、太湖山中。三月,可大及副將程龍敗歿於宿松。賊分其黨搖天動別為一營,而合八營二十餘萬眾,分屯桐城之練潭、石井、陶沖。總兵官牟文綬、劉良佐擊敗之掛車河。
dāng shì shí, shǎn kòu jù zhāng níng, fēn fàn mín táo qín chǔ yīng wǎn, qún dào biàn yě. zǒng lǐ lú xiàng shēng jì gǎi dū xuān dà, dài yǐ wáng jiā zhēn, zǔ kuān guān wài bīng yì běi guī. wèi jǐ, shàng fù yǐ xióng wén càn dài jiā zhēn, zhuān fǔ zéi. zéi yì kuáng chěng, pán yá jiāng běi, nán dōu zhèn jīng. qī yuè zhuó kě fǎ yòu qiān dōu yù shǐ, xún fǔ ān qìng lú zhōu tài píng chí zhōu sì fǔ, jí hé nán zhī guāng zhōu guāng shān gù shǐ luó tián, hú guǎng zhī qí zhōu guǎng jì huáng méi, jiāng xī zhī dé huà hú kǒu zhū xiàn, tí dū jūn wù, shè é bīng wàn rén. zéi yǐ dōng xiàn hé zhōu hán shān dìng yuǎn liù hé, fàn tiān zhǎng xū yí, qū hé nán. kě fǎ zòu miǎn bèi zāi tián zū. dōng, bù jiāng wāng yún fèng bài zéi qián shān, jīng jūn fù lián pò lǎo huí huí shū chéng lú jiāng, zéi dùn rù shān. shí jiān jūn qiān shì tāng kāi yuǎn shàn jī zéi, kě fǎ dōng xī chí yù, zéi shāo shāo bì qí fēng. shí yī nián xià, yǐ píng zéi yú qī, dài zuì lì gōng.
當是時,陝寇聚漳、寧,分犯岷、洮、秦、楚、應、皖,群盜遍野。總理盧象升既改督宣、大,代以王家禎,祖寬關外兵亦北歸。未幾,上復以熊文燦代家禎,專撫賊。賊益狂逞,盤牙江北,南都震驚。七月擢可法右僉都御史,巡撫安慶、廬州、太平、池州四府,及河南之光州、光山、固始、羅田,湖廣之蘄州、廣濟、黃梅,江西之德化、湖口諸縣,提督軍務,設額兵萬人。賊已東陷和州、含山、定遠、六合,犯天長、盱眙,趨河南。可法奏免被災田租。冬,部將汪雲鳳敗賊潛山,京軍復連破老回回舒城、廬江,賊遁入山。時監軍僉事湯開遠善擊賊,可法東西馳御,賊稍稍避其鋒。十一年夏,以平賊逾期,戴罪立功。
kě fǎ duǎn xiǎo jīng hàn, miàn hēi, mù shuò shuò yǒu guāng. lián xìn, yǔ xià jūn láo kǔ. jūn xíng, shì bù bǎo bù xiān shí, wèi shòu yī bù xiān yù, yǐ gù dé shì sǐ lì. lián bài zéi yīng shān liù hé, shùn tiān wáng qǐ xiáng. shí èr nián xià, dīng wài jiān qù. fú què, qǐ hù bù yòu shì láng jiān yòu qiān dōu yù shǐ. dài zhū dà diǎn zǒng dū cáo yùn, xún fǔ fèng yáng huái ān yáng zhōu, hé bà dū liáng dào sān rén, zēng shè cáo chǔ dào yī rén, dà jùn nán hé, cáo zhèng dà lí. bài nán jīng bīng bù shàng shū, cān zàn jī wù. yīn wǔ bèi jiǔ chí, zòu xíng gēng xīn bā shì.
可法短小精悍,面黑,目爍爍有光。廉信,與下均勞苦。軍行,士不飽不先食,未授衣不先御,以故得士死力。連敗賊英山、六合,順天王乞降。十二年夏,丁外艱去。服闋,起戶部右侍郎兼右僉都御史。代朱大典總督漕運,巡撫鳳陽、淮安、揚州,劾罷督糧道三人,增設漕儲道一人,大浚南河,漕政大厘。拜南京兵部尚書,參贊機務。因武備久弛,奏行更新八事。
shí qī nián sì yuè shuò, wén zéi fàn què, shì shī qín wáng. dù jiāng dǐ pǔ kǒu, wén běi dōu jì xiàn, gǎo yī fā sàng. huì nán dōu yì lì jūn, zhāng shèn yán lǚ dà qì jiāng yuē guǎng děng yuē: fú wáng yóu sōng, shén zōng sūn yě, lún xù dāng lì, ér yǒu qī bù kě: tān yín xù jiǔ bù xiào nüè xià bù dú shū gàn yù yǒu sī yě. lù wáng cháng yán fāng, shén zōng zhí yě, xián míng dāng lì. yí dié kě fǎ, kě fǎ yì yǐ wèi rán. fèng yáng zǒng dū mǎ shì yīng qián yǔ ruǎn dà chéng jì yì, zhǔ lì fú wáng, zī kě fǎ, kě fǎ yǐ qī bù kě gào zhī. ér shì yīng yǐ yǔ huáng dé gōng liú liáng zuǒ liú zé qīng gāo jié fā bīng sòng fú wáng zhì yí zhēn, yú shì kě fǎ děng yíng wáng. wǔ yuè shuò, wáng yè xiào líng fèng xiān diàn, chū jū nèi shǒu bèi fǔ. qún chén rù cháo, wáng sè nǎn yù bì. kě fǎ yuē: wáng wú bì, yí zhèng shòu. jì cháo, yì zhàn shǒu. kě fǎ yuē: wáng yí sù fú jiāo cì, fā shī běi zhēng, shì tiān xià yǐ bì bào chóu zhī yì. wáng wěi wěi. míng rì zài cháo, chū yì jiān guó shì. zhāng shèn yán yuē: guó xū wú rén, kě suì jí dà wèi. kě fǎ yuē: tài zǐ cún wáng wèi bǔ, tǎng nán lái ruò hé? chéng yì bó liú kǒng zhāo yuē: jīn rì jì dìng, shuí gǎn fù gèng? kě fǎ yuē: xú zhī. nǎi tuì. yòu míng rì, wáng jiān guó, tíng tuī gé chén, zhòng jǔ kě fǎ gāo hóng tú jiāng yuē guǎng. kǒng zhāo rǎng bì yù bìng liè, zhòng yǐ běn cháo wú xūn chén rù gé lì, è zhī. kǒng zhāo bó rán yuē: jí wǒ bù kě, mǎ shì yīng hé bù kě? nǎi bìng tuī shì yīng. yòu yì qǐ fèi, tuī zhèng sān jùn liú zōng zhōu xú shí qí. kǒng zhāo jǔ dà chéng, kě fǎ yuē: xiān dì qīn dìng nì àn, wú fù yán. yuè èr rì, bài kě fǎ lǐ bù shàng shū jiān dōng gé dà xué shì, yǔ shì yīng hóng tú bìng mìng. kě fǎ réng zhǎng bīng bù shì, shì yīng réng dū shī fèng yáng. nǎi dìng jīng yíng zhì, rú běi dōu gù shì, shì wèi jí jǐn yī wèi zhū jūn, xī rù wǔ cāo liàn. jǐn yī dōng xī liǎng sī fáng, jí nán běi liǎng zhèn fǔ sī guān, bù bèi shè, yǐ dù gào mì, ān rén xīn.
十七年四月朔,聞賊犯闕,誓師勤王。渡江抵浦口,聞北都既陷,縞衣發喪。會南都議立君,張慎言、呂大器、姜曰廣等曰:「福王由崧,神宗孫也,倫序當立,而有七不可:貪、淫、酗酒、不孝、虐下、不讀書、干預有司也。潞王常訁芳,神宗侄也,賢明當立。」移牒可法,可法亦以為然。鳳陽總督馬士英潛與阮大鋮計議,主立福王,咨可法,可法以七不可告之。而士英已與黃得功、劉良佐、劉澤清、高傑發兵送福王至儀真,於是可法等迎王。五月朔,王謁孝陵、奉先殿,出居內守備府。群臣入朝,王色赧欲避。可法曰:「王毋避,宜正受。」既朝,議戰守。可法曰:「王宜素服郊次,發師北征,示天下以必報仇之義。」王唯唯。明日再朝,出議監國事。張慎言曰:「國虛無人,可遂即大位。」可法曰:「太子存亡未卜,倘南來若何?」誠意伯劉孔昭曰:「今日既定,誰敢復更?」可法曰:「徐之。」乃退。又明日,王監國,廷推閣臣,眾舉可法、高弘圖、姜曰廣。孔昭攘臂欲並列,眾以本朝無勛臣入閣例,遏之。孔昭勃然曰:「即我不可,馬士英何不可?」乃並推士英。又議起廢,推鄭三俊、劉宗周、徐石麒。孔昭舉大鋮,可法曰:「先帝欽定逆案,毋復言。」越二日,拜可法禮部尚書兼東閣大學士,與士英、弘圖並命。可法仍掌兵部事,士英仍督師鳳陽。乃定京營制,如北都故事,侍衛及錦衣衛諸軍,悉入伍操練。錦衣東西兩司房,及南北兩鎮撫司官,不備設,以杜告密,安人心。
dāng shì shí, shì yīng dàn xī jì rù xiàng. jí mìng xià, dà nù, yǐ kě fǎ qī bù kě shū zòu zhī wáng. ér yōng bīng rù jìn, bài biǎo jí xíng. kě fǎ suì qǐng dū shī, chū zhèn huái yáng. shí wǔ rì, wáng jí wèi. míng rì, kě fǎ bì cí, jiā tài zǐ tài bǎo, gǎi bīng bù shàng shū wǔ yīng diàn dà xué shì. shì yīng jí yǐ shì rì rù zhí, yì fēn jiāng běi wèi sì zhèn. dōng píng bó liú zé qīng xiá huái hǎi, zhù huái běi, jīng lǐ shān dōng yí lù. zǒng bīng guān gāo jié xiá xú sì, zhù sì shuǐ, jīng lǐ kāi guī yí lù. zǒng bīng guān liú liáng zuǒ xiá fèng shòu, zhù lín huái, jīng lǐ chén qǐ yí lù. jìng nán bó huáng dé gōng xiá chú hé, zhù lú zhōu, jīng lǐ guāng gù yí lù. kě fǎ qǐ xíng, jí qiǎn shǐ fǎng dà xíng dì hòu zǐ gōng jí tài zǐ èr wáng suǒ zài, fèng mìng jì gào fèng sì èr líng.
當是時,士英旦夕冀入相。及命下,大怒,以可法七不可書奏之王。而擁兵入覲,拜表即行。可法遂請督師,出鎮淮、揚。十五日,王即位。明日,可法陛辭,加太子太保,改兵部尚書、武英殿大學士。士英即以是日入直,議分江北為四鎮。東平伯劉澤清轄淮、海,駐淮北,經理山東一路。總兵官高傑轄徐、泗,駐泗水,經理開、歸一路。總兵官劉良佐轄鳳、壽,駐臨淮,經理陳、杞一路。靖南伯黃得功轄滁、和,駐廬州,經理光、固一路。可法啟行,即遣使訪大行帝後梓宮及太子二王所在,奉命祭告鳳、泗二陵。
kě fǎ qù, shì yīng kǒng zhāo bèi yì wú suǒ dàn. kǒng zhāo yǐ shèn yán jǔ wú shēn, huā diàn shàng, bá dāo zhú shèn yán. kě fǎ chí shū jiě, kǒng zhāo zú è shēn bù yòng. kě fǎ jì èr líng bì, shàng shū yuē: bì xià jiàn zuò chū, zhī yè xiào líng, kū qì jǐn āi, dào lù gǎn dòng. ruò gōng yè èr líng, qīn jiàn sì fèng hāo lái mǎn mù, jī quǎn wú shēng, dāng yì bēi fèn. yuàn shèn zhōng rú shǐ, chù shēn gōng guǎng shà, zé sī dōng běi zhū líng hún pò zhī wèi ān xiǎng yù shí dà páo, zé sī dōng běi zhū líng mài fàn zhī wú zhǎn yīng tú shòu lù, zé niàn xiān dì zhī jí mù yù xiǔ, hé yǐ hū gòu wēi wáng zǎo cháo yàn bà, zé niàn xiān dì zhī kè jiǎn kè qín, hé yǐ zú huī dà yè. zhàn jīng tì lì, wú shí dài huāng, èr zǔ liè zōng jiāng mò yòu zhōng xìng. ruò yàn chù dōng nán, bù sī yuǎn lüè, xián jiān wú biàn, wēi duàn bù líng, lǎo chéng tóu zān, háo jié guǒ zú, zǔ zōng yuàn dòng, tiān mìng qián yí, dōng nán yī yú wèi kě bǎo yě. wáng jiā dá zhī.
可法去,士英、孔昭輩益無所憚。孔昭以慎言舉吳甡,嘩殿上,拔刀逐慎言。可法馳疏解,孔昭卒扼甡不用。可法祭二陵畢,上疏曰:「陛下踐阼初,祗謁孝陵,哭泣盡哀,道路感動。若躬謁二陵,親見泗、鳳蒿萊滿目,雞犬無聲,當益悲憤。願慎終如始,處深宮廣廈,則思東北諸陵魂魄之未安;享玉食大庖,則思東北諸陵麥飯之無展;膺圖受籙,則念先帝之集木馭朽,何以忽遘危亡;早朝晏罷,則念先帝之克儉克勤,何以卒隳大業。戰兢惕厲,無時怠荒,二祖列宗將默佑中興。若晏處東南,不思遠略,賢奸無辨,威斷不靈,老成投簪,豪傑裹足,祖宗怨恫,天命潛移,東南一隅未可保也。」王嘉答之。
dé gōng zé qīng jié zhēng yù zhù yáng zhōu. jié xiān zhì, dà shā lüè, shī héng yě. chéng zhōng xiōng jù, dēng pí shǒu, jié gōng zhī jiā yuè. zé qīng yì dà lüè huái shàng. lín huái bù nà liáng zuǒ jūn, yì bèi gōng. cháo mìng kě fǎ wǎng jiě, dé gōng liáng zuǒ zé qīng jiē tīng mìng. nǎi yì jié. jié sù dàn kě fǎ, kě fǎ lái, jié yè jué kǎn shí bǎi, mái bào hái. dàn rì cháo kě fǎ zhàng zhōng, cí sè jù biàn, hàn jiā bèi. kě fǎ tǎn huái dài zhī, jiē piān bì yǐ wēn yǔ, jié dà xǐ guò wàng. rán jié yì zì shì yì kě fǎ, yòng jǐ jiǎ shì fáng wèi, wén xí bì qǔ shì ér hòu xíng. kě fǎ yí rán wèi jù shū, tún qí zhòng yú guā zhōu, jié yòu dà xǐ. jié qù, yáng zhōu yǐ ān, kě fǎ nǎi kāi fǔ yáng zhōu.
得功、澤清、傑爭欲駐揚州。傑先至,大殺掠,屍橫野。城中恟懼,登陴守,傑攻之浹月。澤清亦大掠淮上。臨淮不納良佐軍,亦被攻。朝命可法往解,得功、良佐、澤清皆聽命。乃詣傑。傑素憚可法,可法來,傑夜掘坎十百,埋暴骸。旦日朝可法帳中,辭色俱變,汗浹背。可法坦懷待之,接偏裨以溫語,傑大喜過望。然傑亦自是易可法,用己甲士防衛,文檄必取視而後行。可法夷然為具疏,屯其眾於瓜洲,傑又大喜。傑去,揚州以安,可法乃開府揚州。
liù yuè, dà qīng bīng jī bài zéi lǐ zì chéng, zì chéng qì jīng shī xī zǒu. qīng zhōu zhū jùn xiàn zhēng shā wěi guān, jù chéng zì bǎo. kě fǎ qǐng bān jiān guó dēng jí èr zhào, wèi shān dōng hé běi jūn mín xīn. kāi lǐ xián guǎn, zhāo sì fāng cái zhì, yǐ jiān jì tuī guān yīng tíng jí lǐng qí shì. bā yuè chū xún huái ān, yuè zé qīng shì mǎ. fǎn yáng zhōu, qǐng xiǎng wèi jìn qǔ zī. shì yīng jìn bù fā, kě fǎ shū qù zhī. yīn yán: ěr zhě rén cái rì hào, shì tú rì xiáo, yóu míng xīn shèng ér shí yì bù xiū, yì lùn duō ér chéng gōng shǎo. jīn shì shì gèng fēi xī bǐ, bì zhuān zhǔ tǎo zéi fù chóu. shě chóu bīng chóu xiǎng wú yì lùn, shě zhì bīng zhì xiǎng wú rén cái. yǒu zhí shí fú tán qiǎo yíng huá yào zhě, fá wú shè! wáng yōu zhào dá zhī.
六月,大清兵擊敗賊李自成,自成棄京師西走。青州諸郡縣爭殺偽官,據城自保。可法請頒監國、登極二詔,慰山東、河北軍民心。開禮賢館,招四方才智,以監紀推官應廷吉領其事。八月出巡淮安,閱澤清士馬。返揚州,請餉為進取資。士英靳不發,可法疏趣之。因言:「邇者人才日耗,仕途日淆,由名心勝而實意不修,議論多而成功少。今事勢更非昔比,必專主討賊復仇。舍籌兵籌餉無議論,舍治兵治餉無人才。有摭拾浮談、巧營華要者,罰無赦!」王優詔答之。
chū, kě fǎ yú jié bá hù, zhù dé gōng yí zhēn fáng zhī. jiǔ yuè shuò, dé gōng jié gòu bīng, qū zài jié. lài kě fǎ diào jì, shì dé jiě. běi dōu jiàng zéi zhū chén nán hái, kě fǎ yán: zhū chén yuán jí běi tǔ zhě, yí lìng fù lì bīng èr bù lù yòng, fǒu zé kǒng jué qí nán guī zhī xīn. yòu yán: běi dōu zhī biàn, fán shǔ chén zǐ jiē yǒu zuì. zài běi zhě yīng cóng sǐ, qǐ zài nán zhě fēi rén chén? jí chén kě fǎ miù diǎn nán shū, chén shì yīng dāo rèn fèng dū, wèi néng xī dōng nán jiǎ jí qū běi yuán, zhèn chén zé qīng jié yǐ bīng lì bù zhī, zhé ér nán zǒu. shì shǒu yīng zhòng lùn zhě, chén děng zuì yě. nǎi yīn shèng míng jì tǒng, jīn wèi yuè wèi jiā, ēn róng dié bèi. ér dú yú zài běi zhū chén máo jǔ ér gài shéng zhī, qǐ sàn zhì xián cáo, zé fǎn zhòng yú nán shū fèng dū zāi. yí zhāi zuì zhuàng xiǎn zhù zhě, zhòng chéng shì jǐng. ruò wěi mìng wèi wū, shēn bèi xíng rǔ, kě zhì wù wèn. qí táo bì běi fāng pái huái ér hòu zhì zhě, xǔ dài zuì tǎo zéi, fù chén jūn qián zhuó yòng. tíng yì bìng cóng zhī.
初,可法虞傑跋扈,駐得功儀真防之。九月朔,得功、傑構兵,曲在傑。賴可法調劑,事得解。北都降賊諸臣南還,可法言:「諸臣原籍北土者,宜令赴吏、兵二部錄用,否則恐絕其南歸之心。」又言:「北都之變,凡屬臣子皆有罪。在北者應從死,豈在南者非人臣?即臣可法謬典南樞,臣士英叨任鳳督,未能悉東南甲疾趨北援,鎮臣澤清、傑以兵力不支,折而南走。是首應重論者,臣等罪也。乃因聖明繼統,釒未鉞未加,恩榮疊被。而獨於在北諸臣毛舉而概繩之,豈散秩閒曹,責反重於南樞、鳳督哉。宜摘罪狀顯著者,重懲示儆。若偽命未污,身被刑辱,可置勿問。其逃避北方、俳徊而後至者,許戴罪討賊,赴臣軍前酌用。」廷議並從之。
jié jū yáng zhōu, jié ào shén. kě fǎ kāi chéng bù gōng, dǎo yǐ jūn chén dà yì. jié dà gǎn wù, fèng yuē shù. shí yuè, jié shuài shī běi zhēng. kě fǎ fù qīng jiāng pǔ, qiǎn guān tún tián kāi fēng, wèi jīng lüè zhōng yuán jì. zhū zhèn fēn xùn dì, zì wáng jiā yíng ér běi zhì sù qiān, zuì chōng yào, kě fǎ zì rèn zhī, zhú lěi yuán hé nán àn. shí yī yuè sì rì, zhōu cì hè zhèn, dié bào wǒ dà qīng bīng rù sù qiān. kě fǎ jìn zhì bái yáng hé, lìng zǒng bīng guān liú zhào jī wǎng yuán. dà qīng bīng hái gōng pī zhōu, zhào jī fù yuán zhī, xiāng chí bàn yuè ér jiě.
傑居揚州,桀驁甚。可法開誠布公,導以君臣大義。傑大感悟,奉約束。十月,傑帥師北征。可法赴清江浦,遣官屯田開封,為經略中原計。諸鎮分汛地,自王家營而北至宿遷,最衝要,可法自任之,築壘緣河南岸。十一月四日,舟次鶴鎮,諜報我大清兵入宿遷。可法進至白洋河,令總兵官劉肇基往援。大清兵還攻邳州,肇基復援之,相持半月而解。
shí zì chéng jì zǒu shǎn xī, yóu wèi miè, kě fǎ qǐng bān tǎo zéi zhào shū, yán:
時自成既走陝西,猶未滅,可法請頒討賊詔書,言:
zì sān yuè yǐ lái, dà chóu zài mù, yī shǐ wèi jiā. xī jìn zhī dōng yě, qí jūn chén rì tú zhōng yuán, ér jǐn bǎo jiāng zuǒ sòng zhī nán yě, qí jūn chén jǐn lì chǔ shǔ, ér jǐn bǎo lín ān. gài piān ān zhě, huī fù zhī tuì bù, wèi yǒu zhì zài piān ān, ér jù néng zì lì zhě yě. dà biàn zhī chū, qián lí sǎ qì, shēn shì bēi āi, yóu yǒu zhāo qì. jīn zé bīng jiāo xiǎng chù, wén tián wǔ xī, dùn chéng mù qì yǐ. hé shàng zhī fáng, bǎi wèi jīng lǐ, rén xīn bù sù, wēi lìng bù xíng. fù chóu zhī shī bù wén jí guān shǎn, tǎo zéi zhī zhào bù wén dá yàn qí. jūn fù zhī chóu, zhì zhū mó wài. fū wǒ jí bēi gōng fēi shí, cháng dǎn wò xīn, jù cái zhì jīng shén, zhěn gē dài dàn, hé fāng zhōu wù lì, pò fǔ chén zhōu, shàng yú wú jiù. yǐ chén guān miào táng móu huà, bǎi zhí shì jīng yíng, shū wèi jǐn rán. fū jiāng suǒ yǐ néng kè dí zhě, qì yě jūn suǒ yǐ néng yù jiāng zhě, zhì yě. miào táng zhì bù fèn, zé xíng jiān qì bù gǔ. xià shào kāng bù wàng chū dòu zhī rǔ, hàn guāng wǔ bù wàng ruò xīn zhī shí. chén yuàn bì xià wèi shào kāng guāng wǔ, bù yuàn zuǒ yòu zài wèi, jǐn yǐ jìn yuán sòng gāo zhī shuō jìn yě.
自三月以來,大仇在目,一矢未加。昔晉之東也,其君臣日圖中原,而僅保江左;宋之南也,其君臣盡力楚、蜀,而僅保臨安。蓋偏安者,恢復之退步,未有志在偏安,而遽能自立者也。大變之初,黔黎灑泣,紳士悲哀,猶有朝氣。今則兵驕餉絀,文恬武嬉,頓成暮氣矣。河上之防,百未經理,人心不肅,威令不行。復仇之師不聞及關、陝,討賊之詔不聞達燕、齊。君父之仇,置諸膜外。夫我即卑宮菲食,嘗膽臥薪,聚才智精神,枕戈待旦,合方州物力,破釜沉舟,尚虞無救。以臣觀廟堂謀畫,百執事經營,殊未盡然。夫將所以能克敵者,氣也;君所以能御將者,志也。廟堂志不奮,則行間氣不鼓。夏少康不忘出竇之辱,漢光武不忘爇薪之時。臣願陛下為少康、光武,不願左右在位,僅以晉元、宋高之說進也。
xiān huáng dì sǐ yú zéi, gōng huáng dì yì sǐ yú zéi, cǐ qiān gǔ wèi yǒu zhī tòng yě. zài běi zhū chén, sǐ jié zhě wú duō zài nán zhū chén, tǎo zéi zhě fù shǎo. cǐ qiān gǔ wèi yǒu zhī chǐ yě. shù mín zhī jiā, fù xiōng bèi shā, shàng sī xué xiōng duàn yuè dòu, dé ér gān xīn, kuàng zài cháo tíng, gù kě mò zhì. chén yuàn bì xià sù fā tǎo zéi zhī zhào, zé chén yǔ zhū zhèn xī jiǎn jīng ruì, zhí zhǐ qín guān, xuán shàng jué yǐ dài yǒu gōng, jiǎ pián yí ér zé chéng xiào, sī lún zhī bù, tòng qiè lín lí, shù hǎi nèi zhōng chén yì shì, wén ér gǎn fèn yě.
先皇帝死於賊,恭皇帝亦死於賊,此千古未有之痛也。在北諸臣,死節者無多;在南諸臣,討賊者復少。此千古未有之恥也。庶民之家,父兄被殺,尚思穴胸斷〈月豆〉,得而甘心,況在朝廷,顧可漠置。臣願陛下速發討賊之詔,責臣與諸鎮悉簡精銳,直指秦關,懸上爵以待有功,假便宜而責成效,絲綸之布,痛切淋漓,庶海內忠臣義士,聞而感憤也。
guó jiā gòu cǐ dà biàn, bì xià sì dēng dà bǎo, yǔ xiān cháo bù tóng. zhū chén dàn yǒu zuì zhī dāng zhū, céng wú gōng zhī zú lù. jīn ēn wài jiā ēn wèi yǐ, wǔ chén yāo yù, míng qì làn shāng. zì hòu yí shèn zhòng, wù yǐ jué lù dài yǒu gōng, shù měng jiāng wǔ fū yǒu suǒ jī lì. bīng xíng zuì kǔ wú liáng, sōu kuò jì bù kě xíng, quàn shū yì nán wèi jì. qǐng jiāng bù jí zhī gōng chéng, kě yǐ zhī fán fèi, zhāo xī zhī yàn kàn, zuǒ yòu zhī jìn xiàn, yī qiè bào bà. jí shì guān diǎn lǐ, yì yí gài cóng jié shěng. gài zéi yī rì wèi miè, jí yǒu shēn gōng qū fáng, jǐn yī yù shí, qǐ néng ān xiǎng! bì kè kè zài fù chóu xuě chǐ, zhèn jǔ cháo zhī jīng shén, cuì wàn fāng zhī wù lì, jǐn bìng yú sòng jiāng liàn bīng yī shì, shù rén xīn kě gǔ, tiān yì kě huí.
國家遘此大變,陛下嗣登大寶,與先朝不同。諸臣但有罪之當誅,曾無功之足錄。今恩外加恩未已,武臣腰玉,名器濫觴。自後宜慎重,務以爵祿待有功,庶猛將武夫有所激厲。兵行最苦無糧,搜括既不可行,勸輸亦難為繼。請將不急之工程,可已之繁費,朝夕之燕衎,左右之進獻,一切報罷。即事關典禮,亦宜概從節省。蓋賊一日未滅,即有深宮曲房,錦衣玉食,豈能安享!必刻刻在復仇雪恥,振舉朝之精神,萃萬方之物力,盡並於送將練兵一事,庶人心可鼓,天意可回。
kě fǎ měi shàn shū, xún huán fěng sòng, shēng lèi jù xià, wén zhě wú bù gǎn qì.
可法每繕疏,循環諷誦,聲淚俱下,聞者無不感泣。
bǐ dà qīng bīng yǐ xià pī sù, kě fǎ fēi zhāng bào. shì yīng wèi rén yuē: qú yù xù fáng hé jiāng shì gōng ěr. màn fú shěng. ér zhū zhèn qūn xún wú jìn shī yì, qiě shù xiāng gōng. míng nián, shì wèi dà qīng shùn zhì zhī èr nián, zhēng yuè, xiǎng quē, zhū jūn jiē jī. qǐng zhī, hé shàng gào jǐng. zhào liáng zuǒ dé gōng lǜ shī è yǐng shòu, jié jìn bīng guī xú. jié zhì suī zhōu, wèi xǔ dìng guó suǒ shā. bù xià bīng dà luàn, tú suī páng jìn èr bǎi lǐ dài jǐn. biàn wén, kě fǎ liú tì dùn zú tàn yuē: zhōng yuán bù kě wèi yǐ. suì rú xú zhōu, yǐ zǒng bīng lǐ běn shēn wèi tí dū, tǒng jié bīng. běn shēn zhě, jié shēng yě. yǐ hú mào shùn wèi dū shī zhōng jūn, lǐ chéng dòng wèi xú zhōu zǒng bīng, zhū jiāng gè fēn dì, yòu lì jié zi yuán jué wèi shì zǐ, qǐng xù yú cháo. jūn nǎi dìng. jié jūn jì hái, yú shì dà liáng yǐ nán jiē bù shǒu. tǔ yīng jì kě fǎ wēi míng, jiā gù zhōng yǔn wèi yìn wén bīng bù yòu shì láng, zǒng dū xìng píng jūn, yǐ duó kě fǎ quán. yìn wén, jié tóng xiāng yě, xiàn zéi nán hái, jié qǐng wèi jǐ jiān jūn. jié sǐ, yìn wén chéng shì yīng zhǐ, shū qiào kě fǎ. shì yīng xǐ, gù yǒu shì mìng, zhù yáng zhōu. èr yuè, kě fǎ hái yáng zhōu. wèi zhì, dé gōng lái xí xìng píng jūn, chéng zhōng dà jù. kě fǎ qiǎn guān jiǎng jiě. nǎi yǐn qù.
比大清兵已下邳、宿,可法飛章報。士英謂人曰:「渠欲敘防河將士功耳。」慢弗省。而諸鎮逡巡無進師意,且數相攻。明年,是為大清順治之二年,正月,餉缺,諸軍皆飢。頃之,河上告警。詔良佐、得功率師扼潁、壽,傑進兵歸、徐。傑至睢州,為許定國所殺。部下兵大亂,屠睢旁近二百里殆盡。變聞,可法流涕頓足嘆曰:「中原不可為矣。」遂如徐州,以總兵李本身為提督,統傑兵。本身者,傑甥也。以胡茂順為督師中軍,李成棟為徐州總兵,諸將各分地,又立傑子元爵為世子,請恤於朝。軍乃定。傑軍既還,於是大梁以南皆不守。土英忌可法威名,加故中允衛胤文兵部右侍郎,總督興平軍,以奪可法權。胤文,傑同鄉也,陷賊南還,傑請為己監軍。傑死,胤文承士英旨,疏誚可法。士英喜,故有是命,駐揚州。二月,可法還揚州。未至,得功來襲興平軍,城中大懼。可法遣官講解。乃引去。
shí dà bīng yǐ qǔ shān dōng hé nán běi, bī huái nán. sì yuè shuò, kě fǎ yí jūn zhù sì zhōu, hù zǔ líng. jiāng xíng, zuǒ liáng yù chēng bīng fàn què, zhào kě fǎ rù yuán. dù jiāng dǐ yàn zi jī, dé gōng yǐ bài liáng yù jūn. kě fǎ nǎi qū tiān zhǎng, xí zhū jiāng jiù xū yí. é bào xū yí yǐ jiàng dà qīng, sì zhōu yuán jiāng hóu fāng yán quán jūn méi. kě fǎ yī rì yè bēn hái yáng zhōu. é chuán dìng guó bīng jiāng zhì, jiān gāo shì bù qǔ. chéng zhōng rén xī zhǎn guān chū, zhōu jí yī kōng. kě fǎ xí gè zhèn bīng, wú yī zhì zhě. èr shí rì, dà qīng bīng dà zhì, tún bān zhú yuán. míng rì, zǒng bīng lǐ qī fèng jiān jūn fù shǐ gāo qí fèng bá yíng chū jiàng, chéng zhōng shì yì dān. zhū wén wǔ fēn pí jù shǒu. jiù chéng xī mén xiǎn yào, kě fǎ zì shǒu zhī. zuò shū jì mǔ qī, qiě yuē: sǐ zàng wǒ gāo huáng dì líng cè. yuè èr rì, dà qīng bīng báo chéng xià, pào jī chéng xī běi yú, chéng suì pò. kě fǎ zì wěn bù shū, yī cān jiāng yōng kě fǎ chū xiǎo dōng mén, suì bèi zhí. kě fǎ dà hū yuē: wǒ shǐ dū shī yě. suì shā zhī. yáng zhōu zhī fǔ rèn mín yù, tóng zhī qū cóng zhí wáng zuǎn jué, jiāng dū zhī xiàn zhōu zhì wèi luó fú lóng, liǎng huái yán yùn shǐ yáng zhèn xī, jiān xiǎng zhī xiàn wú dào zhèng, jiāng dū xiàn chéng wáng zhì duān, shǎng gōng fù jiāng wāng sī chéng, mù kè lú wèi děng jiē sǐ.
時大兵已取山東、河南北,逼淮南。四月朔,可法移軍駐泗州,護祖陵。將行,左良玉稱兵犯闕,召可法入援。渡江抵燕子磯,得功已敗良玉軍。可法乃趨天長,檄諸將救盱眙。俄報盱眙已降大清,泗州援將侯方岩全軍沒。可法一日夜奔還揚州。訛傳定國兵將至,殲高氏部曲。城中人悉斬關出,舟楫一空。可法檄各鎮兵,無一至者。二十日,大清兵大至,屯班竹園。明日,總兵李棲鳳、監軍副使高岐鳳拔營出降,城中勢益單。諸文武分陴拒守。舊城西門險要,可法自守之。作書寄母妻,且曰:「死葬我高皇帝陵側。」越二日,大清兵薄城下,炮擊城西北隅,城遂破。可法自刎不殊,一參將擁可法出小東門,遂被執。可法大呼曰:「我史督師也。」遂殺之。揚州知府任民育,同知曲從直、王纘爵,江都知縣周志畏、羅伏龍,兩淮鹽運使楊振熙,監餉知縣吳道正,江都縣丞王志端,賞功副將汪思誠,幕客盧渭等皆死。
kě fǎ chū yǐ dìng cè gōng jiā shǎo bǎo jiān tài zǐ tài bǎo, yǐ tài hòu zhì jiā shǎo fù jiān tài zǐ tài fù, xù jiāng běi zhàn gōng jiā shǎo shī jiān tài zǐ tài shī, qín jù dào chéng jì kǒng gōng jiā tài fù, jiē lì cí, bù yǔn. hòu yǐ gōng diàn chéng, jiā tài shī, lì cí, nǎi yǔn. kě fǎ wèi dū shī, xíng bù zhāng gài, shí bù chóng wèi, xià bù shà, dōng bù qiú, qǐn bù jiě yī. nián sì shí yú, wú zi, qí qī yù zhì qiè. tài xī yuē: wáng shì fāng yīn, gǎn wèi ér nǚ jì hū! suì chú qiǎn wén dié, zhì yè bàn, juàn suǒ jiǔ. páo rén bào xiáo ròu yǐ fēn gěi jiāng shì, wú kě zuǒ zhě, nǎi qǔ yán gǔ xià zhī. kě fǎ sù shàn yǐn, shù dòu bù luàn, zài jūn zhōng jué yǐn. shì xī, jìn shù shí gōng, sī xiān dì, xuàn rán lèi xià, píng jǐ wò. bǐ míng, jiāng shì jí yuán mén wài, mén bù qǐ, zuǒ yòu yáo yǔ qí gù. zhī fǔ mín yù yuē: xiàng gōng cǐ xī wò, bù yì de yě. mìng gǔ rén réng jī sì gǔ, jiè zuǒ yòu wú jīng xiàng gōng. xū yú, kě fǎ wù, wén gǔ shēng, dà nù yuē: shuí fàn wú lìng! jiāng shì shù mín yù yì, nǎi huò miǎn. cháng jié chù líng gé huò zhōu zhōng, yǒu yán yí jǐng bèi zhě, yuē: mìng zài tiān. kě fǎ sǐ, mì qí yí hái. tiān shǔ, zhòng shī zhēng biàn, bù kě biàn shí. yú nián, jiā rén jǔ páo hù zhāo hún, zàng yú yáng zhōu guō wài zhī méi huā lǐng. qí hòu sì fāng nòng bīng zhě, duō jiǎ qí míng hào yǐ xíng, gù shí wèi kě fǎ bù sǐ yún.
可法初以定策功加少保兼太子太保,以太后至加少傅兼太子太傅,敘江北戰功加少師兼太子太師,擒劇盜程繼孔功加太傅,皆力辭,不允。後以宮殿成,加太師,力辭,乃允。可法為督師,行不張蓋,食不重味,夏不箑,冬不裘,寢不解衣。年四十餘,無子,其妻欲置妾。太息曰:「王事方殷,敢為兒女計乎!」歲除遣文牒,至夜半,倦索酒。庖人報殽肉已分給將士,無可佐者,乃取鹽鼓下之。可法素善飲,數斗不亂,在軍中絕飲。是夕,進數十觥,思先帝,泫然淚下,憑几臥。比明,將士集轅門外,門不啟,左右遙語其故。知府民育曰:「相公此夕臥,不易得也。」命鼓人仍擊四鼓,戒左右毋驚相公。須臾,可法寤,聞鼓聲,大怒曰:「誰犯吾令!」將士述民育意,乃獲免。嘗孑處鈴閣或舟中,有言宜警備者,曰:「命在天。」可法死,覓其遺骸。天暑,眾屍蒸變,不可辯識。逾年,家人舉袍笏招魂,葬於揚州郭外之梅花領。其後四方弄兵者,多假其名號以行,故時謂可法不死雲。
kě fǎ wú zi, yí mìng yǐ fù jiāng shǐ dé wēi wèi zhī hòu. yǒu dì kě chéng, chóng zhēn shí liù nián jìn shì. zhuó shù jí shì. jīng shī xiàn, jiàng zéi. zéi bài, nán guī, kě fǎ qǐng zhì zhī lǐ. wáng yǐ kě fǎ gù, lìng yǎng mǔ. kě chéng suì jū nán jīng, hòu liú yù yí xìng, yuè sì shí nián ér zú.
可法無子,遺命以副將史德威為之後。有弟可程,崇禎十六年進士。擢庶吉士。京師陷,降賊。賊敗,南歸,可法請置之理。王以可法故,令養母。可程遂居南京,後流寓宜興,閱四十年而卒。
rèn mín yù, zì shí zé, jì níng rén. tiān qǐ zhōng xiāng jǔ, shàn qí shè. zhēn dìng xún fǔ xú biāo qǐng yú cháo, yòng wèi zàn huà, lǐ tún shì. zhēn dìng shī, nán hái. fú wáng shí, shòu bó zhōu zhī zhōu. yǐ cái zhuó yáng zhōu zhī fǔ, kě fǎ yǐ zhī. chéng pò, fēi yī duān zuò táng shàng, suì jiàn shā, hé jiā nán fù jǐn fù jǐng sǐ.
任民育,字時澤,濟寧人。天啟中鄉舉,善騎射。真定巡撫徐標請於朝,用為贊畫,理屯事。真定失,南還。福王時,授亳州知州。以才擢揚州知府,可法倚之。城破,緋衣端坐堂上,遂見殺,闔家男婦盡赴井死。
cóng zhí, liáo dōng rén, yǔ qí zi sǐ dōng mén. zuǎn jué, yín rén, gōng bù shàng shū zuǒ sūn. zhì wèi, yì yín rén, jìn shì, nián shào hǎo qì, shù zāo jié jiāng shì jiǒng rǔ, qiú jiě zhí. huì fú lóng zhì, kě fǎ mìng dài zhī. fú lóng, xīn yù rén. gù zǐ tóng zhī xiàn, shòu dài fǔ sān rì. zhèn xī, lín hǎi rén. dào zhèng, yú yáo rén. zhì duān, xiào fēng rén. sī chéng, zì chún yī, guì chí rén.
從直,遼東人,與其子死東門。纘爵,鄞人,工部尚書佐孫。志畏,亦鄞人,進士,年少好氣,數遭傑將士窘辱,求解職。會伏龍至,可法命代之。伏龍,新喻人。故梓潼知縣,受代甫三日。振熙,臨海人。道正,餘姚人。志端,孝豐人。思誠,字純一,貴池人。
wèi, zì wèi shēng, zhǎng zhōu zhū shēng, kě fǎ chū zhèn huái yáng, wèi děng fú què shàng shū, yán: qín guì zài nèi, lǐ gāng jū wài, sòng zhōng běi yuán. bù nà. jū lǐ xián guǎn jiǔ, kě fǎ cái wèi. wèi fāng suì gòng, dāng dé guān, bù shòu zhí, ér nǐ shòu kūn shān guī zhāo děng èr shí yú rén wèi tōng pàn tuī guān zhī xiàn. fǔ èr xún, chéng xiàn, wèi jiān shǒu chāo guān, tóu yú hé. zhāo sǐ xī mén, cóng sǐ zhě shí qī rén.
渭,字渭生,長洲諸生,可法出鎮淮、揚,謂等伏闕上書,言:「秦檜在內,李綱居外,宋終北轅。」不納。居禮賢館久,可法才渭。渭方歲貢,當得官,不受職,而擬授崑山歸昭等二十餘人為通判、推官、知縣。甫二旬,城陷,渭監守鈔關,投於河。昭死西門,從死者十七人。
shí tóng shǒu chéng sǐ zhě, yòu yǒu zūn yì zhī fǔ hé gāng shù jí shì wú ěr xūn. ér yáng zhōu zhū shēng xùn yǎng zhě, yǒu gāo xiào zuǎn wáng shì xiù wáng zuǎn wáng jī wáng xù děng. yòu yǒu wǔ shēng dài zhī fān yī zhě chén tiān bá huà shì lù yú yì bīng zhāng yǒu dé shì mín féng yīng chāng zhōu zǐ xú mǒu, bìng zì jǐn. tā fù nǚ sǐ jié zhě, bù kě shèng jì.
時同守城死者,又有遵義知府何剛、庶吉士吳爾壎。而揚州諸生殉養者,有高孝纘、王士琇、王纘、王績、王續等。又有武生戴之藩、醫者陳天拔、畫士陸愉、義兵張有德、市民馮應昌、舟子徐某,並自盡。他婦女死節者,不可勝紀。
hé gāng, zì què rén, shàng hǎi rén. chóng zhēn sān nián jǔ yú xiāng. jiàn hǎi nèi dà luàn, kǎi rán yǒu jì shì zhī zhì. jiāo tiān xià háo jùn, yǔ dōng yáng xǔ dōu shàn, yǔ zhī yuē: zi suǒ jū tiān xià jīng bīng chù, hé liàn yī lǚ yǐ dài yòng. dōu nuò ér qù.
何剛,字愨人,上海人。崇禎三年舉於鄉。見海內大亂,慨然有濟世之志。交天下豪俊,與東陽許都善,語之曰:「子所居天下精兵處,盍練一旅以待用。」都諾而去。
shí qī nián zhēng yuè, rù dōu shàng shū, yán: guó jiā shè zhì kē, lì zī gé, yǐ yuē shù tiān xià háo jié. cǐ suǒ yǐ mǐ luàn, fēi suǒ yǐ kān luàn yě. jīn rì jiù shēng mín, kuāng jūn guó, mò jí yú zhì bīng. bì xià chéng jiǎn qiáng zhuàng yīng mǐn zhī shì, mìng zhī bīng dà chén jiào xí zhī, jiǎng tāo qián, liàn jīn gǔ, tà dǎn zhì, shí zhào ér shì zhī. xué chéng yōu qí zhì, jì yǐ bīng bǐng, bì néng jiàn qí gōng. chén dú qī jì guāng shū, jì guāng shù yán yì wū dōng yáng bīng kě yòng. chéng dé zhào mù shù qiān, jiā zhī xùn liàn, zhǔn jì guāng yí fǎ, fēn bù hé nán jùn xiàn, dà kòu kě píng. yīn jiàn dōu jí qián táng jìn shì yáo qí yìn tóng chéng zhū shēng zhōu qí shǎn xī zhū shēng liú xiāng kè jiàng zhōu jǔ rén hán lín. dì zhuàng qí yán, jí zhuó gāng zhí fāng zhǔ shì, mù bīng jīn huá. ér dōu zuò luàn yǐ qián sǐ, lín yì wèi zéi yòng, gāng bù zhī, gù bìng jiàn zhī.
十七年正月,入都上書,言:「國家設制科,立資格,以約束天下豪傑。此所以弭亂,非所以戡亂也。今日救生民,匡君國,莫急於治兵。陛下誠簡強壯英敏之士,命知兵大臣教習之,講韜鈐,練筋骨,拓膽智,時召而試之。學成優其秩,寄以兵柄,必能建奇功。臣讀戚繼光書,繼光數言義烏、東陽兵可用。誠得召募數千,加之訓練,准繼光遺法,分布河南郡縣,大寇可平。」因薦都及錢塘進士姚奇胤、桐城諸生周岐、陝西諸生劉湘客、絳州舉人韓霖。帝壯其言,即擢剛職方主事,募兵金華。而都作亂已前死,霖亦為賊用,剛不知,故並薦之。
gāng chū dōu, dū chéng xiàn, chí hái nán jīng. xiān shì, zéi bī jīng shī, gāng yǒu chén zi lóng xià yǔn yí jiāng lián hǎi zhōu dá tiān jīn, bèi huǎn jí, mù zú èr qiān rén, zhì shì lìng gāng tǒng zhī. zi lóng rù wèi bīng kē, yán fáng jiāng mò rú shuǐ shī, gèng qǐ guǎng xíng zhào mù, wěi gāng xùn liàn, cóng zhī. gāng nǎi shàng shū yán: chén qǐng bì xià sān nián zhī nèi, gōng shì bù bì xiū, bǎi guān lǐ lè bù bì bèi. wéi rì jiù tiān xià cái, zhì zhě jué cè, lián zhě lǐ cái, yǒng zhě yù dí. jué shǎng wú chū cǐ sān zhě, zé guó fù bīng qiáng, dà dí kě fú. ruò yǐ jiāo hàn zhī jiāng yù wú zhì zhī bīng, kōng yán huī fù, shì què xíng ér qiú qián yě. yōu yóu suì yuè, rùn sè piān ān, gù háo jié yú cǎo jiān, pò xiāo xióng wèi dào zéi, shì zhū shǒu yǐ dài jǐn yě. wéi miào táng bù yǐ fú wén qǔ shì, ér yǐ shí jī kè rén, zé zhēn cái jiē wèi guó yòng, ér yì lùn yì shěng yǐ. fēn qiǎn shǐ zhě luó cǎo zé yīng háo, dé cái duō zhě shòu shàng shǎng, zé xiāo jié jiē bì mìng fēng jiāng, ér dào kuí yì shǎo yǐ. dōng nán rén mǎn, xǐ zhī jiāng běi, huò cì jué, huò shú zuì, zé háo yòu jiē jǐn lì nán mǔ, ér jūn xiǎng yì chōng yǐ. shí bù néng yòng.
剛出都,都城陷,馳還南京。先是,賊逼京師,剛友陳子龍、夏允彝將聯海舟達天津,備緩急,募卒二千人,至是令剛統之。子龍入為兵科,言防江莫如水師,更乞廣行召募,委剛訓練,從之。剛乃上疏言:「臣請陛下三年之內,宮室不必修,百官禮樂不必備。惟日救天下才,智者決策,廉者理財,勇者禦敵。爵賞無出此三者,則國富兵強,大敵可服。若以驕悍之將馭無制之兵,空言恢復,是卻行而求前也。優遊歲月,潤色偏安,錮豪傑於草間,迫梟雄為盜賊,是株守以待盡也。惟廟堂不以浮文取士,而以實績課人,則真才皆為國用,而議論亦省矣。分遣使者羅草澤英豪,得才多者受上賞,則梟傑皆畢命封疆,而盜魁亦少矣。東南人滿,徙之江北,或賜爵,或贖罪,則豪右皆盡力南畝,而軍餉亦充矣。」時不能用。
xún jìn běn sī yuán wài láng, yǐ qí bīng lì shǐ kě fǎ. kě fǎ dà xǐ de gāng, gāng yì zì xǐ yù kě fǎ zhī yǐ. shì yīng è zhī, chū gāng zūn yì zhī fǔ. kě fǎ chuí tì yuē: zi qù, wú shuí zhàng? gāng yì qì, yuàn sǐ shēng wú xiāng bèi. yú yuè, yáng zhōu bèi wéi, zuǒ kě fǎ jù shǒu. chéng pò, tóu jǐng sǐ.
尋進本司員外郎,以其兵隸史可法。可法大喜得剛,剛亦自喜遇可法知已。士英惡之,出剛遵義知府。可法垂涕曰:「子去,吾誰仗?」剛亦泣,願死生無相背。逾月,揚州被圍,佐可法拒守。城破,投井死。
wú ěr xūn, chóng dé rén. chóng zhēn shí liù nián jìn shì, shòu shù jí shì. zéi bài nán hái, yè kě fǎ, qǐng cóng jūn shú zuì, kě fǎ suì liú cān jūn shì. qí fù zǐ píng fāng dū xué fú jiàn, ěr xūn duàn yī zhǐ bì gù rén zhù yuān yuē: jūn guī yǔ wǒ fù mǔ, xī chū sī cái bì wǒ xiǎng jūn. wǒ tā rì bù guī, yǐ zhǐ zàng kě yě. cóng gāo jié běi zhēng zhì suī zhōu, jié bèi nán, ěr xūn liú yù xiáng fú. yù yī fù rén, zì yán fú wáng fēi. ěr xūn yīn shǒu chén fù shū yǐ jìn, zhào chì qí wàng yán, dǎi zhī, kě fǎ wèi jiù miǎn. hòu shǒu yáng zhōu xīn chéng, tóu jǐng sǐ.
吳爾壎,崇德人。崇禎十六年進士,授庶吉士。賊敗南還,謁可法,請從軍贖罪,可法遂留參軍事。其父子屏方督學福建,爾壎斷一指畀故人祝淵曰:「君歸語我父母,悉出私財畀我餉軍。我他日不歸,以指葬可也。」從高傑北征至睢州,傑被難,爾壎流寓祥符。遇一婦人,自言福王妃。爾壎因守臣附疏以進,詔斥其妄言,逮之,可法為救免。後守揚州新城,投井死。
gāo hóng tú, zì yán wén, jiāo zhōu rén. wàn lì sān shí bā nián jìn shì. shòu zhōng shū shè rén, zhuó yù shǐ. gū léng zì chí, bù yī lì rén. tiān qǐ chū, chén shí zhèng bā huàn, qǐng yòng zōu yuán biāo zhào nán xīng. xún àn shǎn xī, tí jiàn shǔ lì, zhào nán xīng jiū zhī, hóng tú bù néng wú wàng, dài hái, yí jí qù. wèi zhōng xián jí gōng dōng lín, qí dǎng yǐ hóng tú cháng yǔ nán xīng yǒu xì, zhào qǐ hóng tú gù guān. rù dōu, zé yáng lián zuǒ guāng dòu wèi dà zhōng děng yǐ xià zhào yù, duàn liàn yán kù. hóng tú guǒ shū lùn nán xīng, rán yán guó shì yǐ míng, léi tíng bù yí pín jī, zhào yù zhū chén, shēng shā yí tīng sī bài fǎ, zé pō wèi zhōng xián guò dāng zhě. shū zhōng yòu yǐn hàn yuán dì chéng chuán shì, zhōng xián fāng dǎo dì yóu xìng, bù yuè, jiǎo zhǐ qiè zé zhī. hòu jiàn dì wú chū bì dōng jiāo, yòu jí lùn qián shǎn xī xún fǔ qiáo yīng jiǎ zuì, yòu cháng yǔ cì cuī chéng xiù. chéng xiù yīng jiǎ jiē zhōng xián dǎng, yóu shì zhōng xián dà nù, nǐ shùn tiān xún àn bù yòng. hóng tú qǐ guī, suì lìng xián zhù.
高弘圖,字研文,膠州人。萬曆三十八年進士。授中書舍人,擢御史。柧棱自持,不依麗人。天啟初,陳時政八患,請用鄒元標、趙南星。巡按陝西,題薦屬吏,趙南星糾之,弘圖不能無望,代還,移疾去。魏忠賢亟攻東林,其黨以弘圖嘗與南星有隙,召起弘圖故官。入都,則楊漣、左光斗、魏大中等已下詔獄,鍛煉嚴酷。弘圖果疏論南星,然言「國是已明,雷霆不宜頻擊」,「詔獄諸臣,生殺宜聽司敗法」,則頗謂忠賢過當者。疏中又引漢元帝乘船事,忠賢方導帝游幸,不悅,矯旨切責之。後諫帝毋出蹕東郊,又極論前陝西巡撫喬應甲罪,又嘗語刺崔呈秀。呈秀、應甲皆忠賢黨,由是忠賢大怒,擬順天巡按不用。弘圖乞歸,遂令閒住。
zhuāng liè dì jí wèi, qǐ gù guān. hé zuì tián zhào liú zhì xuǎn liáng mèng huán. zhuó tài pú shǎo qīng, fù yí jí qù. sān nián chūn, zhào bài zuǒ qiān dōu yù shǐ, jìn zuǒ fù dōu yù shǐ. wǔ nián qiān gōng bù yòu shì láng. fāng rù shǔ, zǒng lǐ hù gōng èr bù zhōng guān zhāng yí xiàn lái huì, hóng tú chǐ zhī, bù yǔ gòng zuò, qī shū qǐ xiū. dì nù, suì xuē jí guī, jiā jū shí nián bù qǐ.
莊烈帝即位,起故官。劾罪田詔、劉志選、梁夢環。擢太僕少卿,復移疾去。三年春,召拜左僉都御史,進左副都御史。五年遷工部右侍郎。方入署,總理戶、工二部中官張彝憲來會,弘圖恥之,不與共坐,七疏乞休。帝怒,遂削籍歸,家居十年不起。
shí liù nián, zhào bài nán jīng bīng bù yòu shì láng, jiù qiān hù bù shàng shū. míng nián sān yuè, jīng shī xiàn, fú wáng lì, gǎi hóng tú lǐ bù shàng shū jiān dōng gé dà xué shì. shū chén xīn zhèng bā shì. yī, xuān yì wèn. qǐng shēng nì zéi zhī zuì, gǔ fā zhōng yì. yī, qín shèng xué. qǐng bù qí shì fú, rì yù jiǎng yán. yī, shè jì zhù. qǐng zhào cí chén rù shì, rì jì yán dòng. yī, mù qīn fān. qǐng rú xiān cháo jiàn jí gù shì, qiǎn guān jī xǐ shū wèi wèn. yī, yì miào sì. qǐng quán fù liè shèng shén zhǔ yú fèng xiān diàn, réng yú xiào líng cè wàng sì liè shèng shān líng. yī, yán zhāng zòu. qǐng jìn jiān guǐ xiǎo rén jiè duān wàng yán, tuō zuì jiǎo xìng. yī, shōu rén xīn. qǐng juān jiāng běi hé nán shān dōng tián zū, wú shǐ zéi tú jiè kǒu. yī, zé zhào shǐ. qǐng qiǎn guān zhāo yù cháo xiān, shì qiān zhì zhī shì. bìng bāo nà yān.
十六年,召拜南京兵部右侍郎,就遷戶部尚書。明年三月,京師陷,福王立,改弘圖禮部尚書兼東閣大學士。疏陳新政八事。一,宣義問。請聲逆賊之罪,鼓發忠義。一,勤聖學。請不俟釋服,日御講筵。一,設記注。請召詞臣入侍,日記言動。一,睦親藩。請如先朝踐極故事,遣官齎璽書慰問。一,議廟祀。請權附列聖神主於奉先殿,仍於孝陵側望祀列聖山陵。一,嚴章奏。請禁奸宄小人借端妄言,脫罪僥倖。一,收人心。請蠲江北、河南、山東田租,毋使賊徒藉口。一,擇詔使。請遣官招諭朝鮮,示牽制之勢。並褒納焉。
dāng shì shí, cháo tíng dà yì duō chū hóng tú shǒu. mǎ shì yīng shū jiàn ruǎn dà chéng, hóng tú bù kě. shì yīng yuē: wǒ zì rèn zhī. nǎi mìng dà chéng jiǎ guān dài bì jiàn. dà chéng rù jiàn, lì chén yuān zhuàng, yǐ hóng tú bù fù dōng lín yǐn wèi zhèng. hóng tú zé lì yán nì àn bù kě fān, dà chéng shì yīng bìng nù. yī rì, gé zhōng yǔ jí gù shù jí shì zhāng pǔ, shì yīng yuē: wǒ gù rén yě, sǐ, lèi ér kū zhī. jiāng yuē guǎng xiào yuē: gōng kū dōng lín zhě, yì dōng lín yé? shì yīng yuē: wǒ fēi pàn dōng lín zhě, dōng lín jù wǒ ěr. hóng tú yīn zòng yú zhī, shì yīng yì jiě. ér liú zōng zhōu hé shū zì wài zhì, dà chéng xuān yán yuē guǎng shí shǐ zhī, yú shì shì yīng nù bù kě zhǐ. ér jiàn zhāng jié xiè shēng zhī shū chū, cháo duān yì shuǐ huǒ yǐ. nèi zhá yòng hù bù shì láng zhāng yǒu yù wèi shàng shū, hóng tú fēng hái, jù zòu lì jiàn, zú yǐ tíng tuī jiǎn yòng. zhōng guān yì shè dōng chǎng, hóng tú zhēng bù dé. suì qǐ xiū, bù xǔ, jiā tài zǐ shǎo shī, gǎi hù bù shàng shū, wén yuān gé. xún yǐ tài hòu zhì, jìn tài zǐ tài bǎo.
當是時,朝廷大議多出弘圖手。馬士英疏薦阮大鋮,弘圖不可。士英曰:「我自任之。」乃命大鋮假冠帶陛見。大鋮入見,歷陳冤狀,以弘圖不附東林引為證。弘圖則力言逆案不可翻,大鋮、士英並怒。一日,閣中語及故庶吉士張溥,士英曰:「我故人也,死,酹而哭之。」姜曰廣笑曰:「公哭東林者,亦東林耶?」士英曰:「我非畔東林者,東林拒我耳。」弘圖因縱臾之,士英意解。而劉宗周劾疏自外至,大鋮宣言曰廣實使之,於是士英怒不可止。而薦張捷、謝升之疏出,朝端益水火矣。內札用戶部侍郎張有譽為尚書,弘圖封還,具奏力諫,卒以廷推簡用。中官議設東廠,弘圖爭不得。遂乞休,不許,加太子少師,改戶部尚書,文淵閣。尋以太后至,進太子太保。
qí nián shí yuè, hóng tú sì shū qǐ xiū, nǎi xǔ zhī. hóng tú jì xiè zhèng, wú jiā kě guī, liú yù huì jī. guó pò, táo yě sì zhōng, jué lì ér zú.
其年十月,弘圖四疏乞休,乃許之。弘圖既謝政,無家可歸,流寓會稽。國破,逃野寺中,絕粒而卒。
jiāng yuē guǎng, zì jū zhī, xīn jiàn rén. wàn lì mò, jǔ jìn shì, shòu shù jí shì, jìn biān xiū. tiān qǐ liù nián fèng shǐ cháo xiān, bù xié zhōng guó yī wù wǎng, bù qǔ cháo xiān yī qián guī, cháo xiān rén wèi lì huái jié zhī bēi. míng nián xià, wèi zhōng xián dǎng yǐ yuē guǎng dōng lín, xuē qí jí. chóng zhēn chū, qǐ yòu zhōng chōng. jiǔ nián, jī guān zhì lì bù yòu shì láng. zuò shì zuǒ qiān nán jīng tài cháng qīng, suì yǐn jí qù. shí wǔ nián, qǐ zhān shì, zhǎng nán jīng hàn lín yuàn. zhuāng liè dì cháng yán: yuē guǎng zài jiǎng yán, yán cí jī qiè, zhèn zhī qí rén. měi yōu róng zhī.
姜曰廣,字居之,新建人。萬曆末,舉進士,授庶吉士,進編修。天啟六年奉使朝鮮,不攜中國一物往,不取朝鮮一錢歸,朝鮮人為立懷潔之碑。明年夏,魏忠賢黨以曰廣東林,削其藉。崇禎初,起右中充。九年,積官至吏部右侍郎。坐事左遷南京太常卿,遂引疾去。十五年,起詹事,掌南京翰林院。莊烈帝嘗言:「曰廣在講筵,言詞激切,朕知其人。」每優容之。
běi dōu biàn wén, zhū dà chén yì suǒ lì. yuē guǎng lǚ dà qì yòng zhōu biāo léi yǎn zuò yán, zhǔ lì lù wáng, ér zhū shuài fèng fú fān zhì jiāng shàng. yú shì wén wǔ guān bìng jí nèi guān zhái, hán zàn zhōu lìng gè shǔ míng jí. yuē guǎng yuē: wú jù, qǐng jì gào fèng xiān diàn ér hòu xíng. míng rì zhì fèng xiān diàn, zhū xūn chén yǔ qīn shǐ kě fǎ, yuē guǎng ā zhī, yú shì qún xiǎo xián mù shè yuē guǎng. tíng tuī gé chén, yǐ yuē guǎng yì yì bù yòng, yòng shǐ kě fǎ gāo hóng tú mǎ shì yīng. jí zài tuī cí chén, yǐ wáng duó chén zi zhuàng huáng dào zhōu míng shàng, ér shǒu yuē guǎng. nǎi gǎi yuē guǎng lǐ bù shàng shū jiān dōng gé dà xué shì, yǔ duó bìng mìng. duó wèi zhì, kě fǎ dū shī yáng zhōu, yuē guǎng yǔ hóng tú xié xīn fǔ zhèng. ér shì yīng xié yōng dài gōng, nèi jié xūn chén zhū guó bì liú kǒng zhāo zhào zhī lóng, wài lián zhū zhèn liú zé qīng liú liáng zuǒ děng, móu shàn cháo quán, shēn jì yuē guǎng.
北都變聞,諸大臣議所立。曰廣、呂大器用周鑣、雷縯祚言,主立潞王,而諸帥奉福藩至江上。於是文武官並集內官宅,韓贊周令各署名籍。曰廣曰:「無遽,請祭告奉先殿而後行。」明日至奉先殿,諸勛臣語侵史可法,曰廣呵之,於是群小咸目攝曰廣。廷推閣臣,以曰廣異議不用,用史可法、高弘圖、馬士英。及再推詞臣,以王鐸、陳子壯、黃道周名上,而首曰廣。乃改曰廣禮部尚書兼東閣大學士,與鐸並命。鐸未至,可法督師揚州,曰廣與弘圖協心輔政。而士英挾擁戴功,內結勛臣朱國弼、劉孔昭、趙之龍,外連諸鎮劉澤清、劉良佐等,謀擅朝權,深忌曰廣。
wèi jǐ, shì yīng tè jiàn qǐ ruǎn dà chéng. yuē guǎng lì zhēng bù dé, suì qǐ xiū, yán:
未幾,士英特薦起阮大鋮。曰廣力爭不得,遂乞休,言:
qián jiàn wén wǔ jiāo jìng, jì cán wú shù diào hé jìn dǔ nì àn hū fān, yòu kuì bù néng qǐn mǐ. suì qì xiān dì shí qī nián zhī dìng lì, fǎn bì xià shù rì qián zhī míng zhào. chén qǐng yǐ qián shì yán zhī. chén guān xiān dì zhī shàn zhèng suī duō, ér yǐ jiān chí nì àn wèi yóu měi xiān dì zhī hài zhèng jiān yǒu, ér yǐ pín chū kǒu xuān wèi luàn jiē. yòng gé chén nèi chuán yǐ, yòng bù chén xūn chén nèi chuán yǐ, yòng dà jiāng yòng yán guān nèi chuán yǐ. ér suǒ de gé chén, zé yín tān qiǎo huá zhī zhōu yán rú yě, féng jūn zuī mín jiān xiǎn kè dú zhī wēn tǐ rén yáng sì chāng yě, tōu shēng cóng zéi zhī wèi zǎo dé yě suǒ de bù chén, zé yīn xié tān jiǎo zhī wáng yǒng guāng chén xīn jiǎ suǒ de xūn chén, zé lì zǔ nán qiān jǐn chè shǒu yù kuáng zhì zhī lǐ guó zhēn suǒ de dà jiāng, zé wán kù zhī lí zhī wáng pǔ. ní chǒng suǒ de yán guān, zé tān héng wú lài zhī shǐ shī chén qǐ xīn yě. fán cǐ jiē lì pái zhòng yì, jiǎn mù zhōng zhǐ, hòu xiào kě dǔ.
前見文武交競,既慚無術調和;近睹逆案忽翻,又愧不能寢弭。遂棄先帝十七年之定力,反陛下數日前之明詔。臣請以前事言之。臣觀先帝之善政雖多,而以堅持逆案為尤美;先帝之害政間有,而以頻出口宣為亂階。用閣臣內傳矣,用部臣勛臣內傳矣,用大將用言官內傳矣。而所得閣臣,則淫貪巧猾之周延儒也,逢君朘民奸險刻毒之溫體仁、楊嗣昌也,偷生從賊之魏藻德也;所得部臣,則陰邪貪狡之王永光、陳新甲;所得勛臣,則力阻南遷盡撤守御狂稚之李國禎;所得大將,則紈絝支離之王朴、。倪寵;所得言官,則貪橫無賴之史褷、陳啟新也。凡此皆力排眾議,簡目中旨,後效可睹。
jīn yòu bù rán. bù bì qiān tóng, dàn qiú miàn duì, lì tán qǔ guān. yīn duó huì tuī zhī bǐng, yáng bì zhōng zhǐ zhī míng, jué lián chǐ zhī dà fáng, zhǎng biàn nìng zhī è xí. cǐ qǐ kě xùn zāi!
今又不然。不必僉同,但求面對,立談取官。陰奪會推之柄,陽避中旨之名,決廉恥之大防,長便佞之惡習。此豈可訓哉!
chén dài zuì lún fēi, gǒu hǎo jǐn yán, zhōng dǎo bù cè zhī huò. liáo qǔ chōng wèi, yòu lái xiān chǐ zhī jī. yuàn qǐ hái gǔ hái xiāng lǐ.
臣待罪綸扉,苟好盡言,終蹈不測之禍。聊取充位,又來鮮恥之譏。願乞骸骨還鄉里。
dé zhǐ wèi liú, shì yīng dà chéng děng zī bù yuè. guó bì kǒng zhāo suì yǐ fěi bàng xiān dì, wū miè zhōng chén lǐ guó zhēn wèi yán, jiāo zhāng gōng zhī.
得旨慰留,士英、大鋮等滋不悅。國弼、孔昭遂以誹謗先帝,誣衊忠臣李國禎為言,交章攻之。
liú zé qīng gù fù dōng lín, yōng lì yì qǐ, yì zhǔ lù wáng. zhì shì rù cháo, zé lì dǐ dōng lín yǐ zì jiě miǎn. qiě yuē: zhōng xìng suǒ shì zài zhèng fǔ. jīn yòng fǔ chén, yí lìng dà shuài qiān yì. yuē guǎng è rán. yuè shù rì, zé qīng shū hé lǚ dà qì léi yǎn zuò, ér jiàn zhāng jié zōu zhī lín zhāng sūn zhèn liú guāng dòu děng. yǐ, yòu qǐng miǎn gù fǔ zhōu yán rú zāng. yuē guǎng yuē: shì yù jiàn gàn cháo zhèng yě. nǎi xià bù yì, jìng bù xǔ.
劉澤清故附東林,擁立議起,亦主潞王。至是入朝,則力詆東林以自解免。且曰:「中興所恃在政府。今用輔臣,宜令大帥僉議。」曰廣愕然。越數日,澤清疏劾呂大器、雷縯祚,而薦張捷、鄒之麟、張孫振、劉光斗等。已,又請免故輔周延儒髒。曰廣曰:「是欲漸干朝政也。」乃下部議,竟不許。
yuē guǎng cháng yǔ shì yīng jiāo dǐ wáng qián. zōng shì zhū tǒng jīn lèi zhě, sù wú xíng, shì yīng dàn yǐ guān, shǐ jī yuē guǎng. zé qīng yòu jiǎ zhū zhèn shū gōng liú zōng zhōu jí yuē guǎng, yǐ sān àn jiù shì jí yíng lì yì yì wèi yán, qǐng zhí xià fǎ sī, zhèng móu wēi jūn fù zhī zuì. qǐng zhī, tǒng jīn lèi fù hé yuē guǎng wǔ dà zuì, qǐng bìng liú shì zhēn wáng zhòng yáng tíng lín liú zōng zhōu chén bì qiān zhōu biāo léi yǎn zuò zhì zhī lǐ, bì qiān biāo yǐ shì dǎi. yuē guǎng jì lián zāo wū miè, lǚ shū qǐ xiū, qí nián jiǔ yuè shǐ dé qǐng. rù cí, zhū dà chén zài liè. yuē guǎng yuē: wēi chén chù wǔ quán jiān, zì fēn wàn sǐ, shàng ēn kuān dà, yóu xǔ guī tián. chén guī hòu, yuàn bì xià yǐ guó shì wèi zhòng. shì yīng shú shì yuē guǎng, lì yuē: wǒ quán jiān, rǔ qiě lǎo ér zéi yě. jì chū, fù yú cháo táng xiāng gòu lì ér bà.
曰廣嘗與士英交詆王前。宗室朱統釒類者,素無行,士英啖以官,使擊曰廣。澤清又假諸鎮疏攻劉宗周及曰廣,以三案舊事及迎立異議為言,請執下法司,正謀危君父之罪。頃之,統釒類復劾曰廣五大罪,請並劉士楨、王重、楊廷麟、劉宗周、陳必謙、周鑣、雷縯祚置之理,必謙、鑣以是逮。曰廣既連遭誣衊,屢疏乞休,其年九月始得請。入辭,諸大臣在列。曰廣曰:「微臣觸忤權奸,自分萬死,上恩寬大,猶許歸田。臣歸後,願陛下以國事為重。」士英熟視曰廣,詈曰:「我權奸,汝且老而賊也。」既出,復於朝堂相詬詈而罷。
yuē guǎng gǔ gěng, è yú xiān xié, bù jìng qí yòng, suì guī. qí hòu zuǒ liáng yù bù jiāng jīn shēng huán zhě, yǐ jiàng yú wǒ dà qīng, jì ér fǎn jiāng xī, yíng yuē guǎng yǐ zī hào zhào. shēng huán bài, yuē guǎng tóu xiè jiā chí sǐ.
曰廣骨鯁,扼於憸邪,不竟其用,遂歸。其後左良玉部將金聲桓者,已降於我大清,既而反江西,迎曰廣以資號召。聲桓敗,曰廣投偰家池死。
zhōu biāo, zì zhòng yù, jīn tán rén. fù qín zhì, yún nán bù zhèng shǐ. biāo jǔ xiāng shì dì yī, chóng zhēn yuán nián chéng jìn shì, shòu nán jīng hù bù zhǔ shì, què shuì wú hú. yōu guī, fú què, shòu nán jīng lǐ bù zhǔ shì. jí lùn nèi chén yán guān èr shì, yán: zhāng yí xiàn yòng ér gāo hóng tú jīn xuàn bà, wáng kūn yòng ér wèi chéng rùn zhào dōng xī chì, dèng xī zhào yòng ér cáo wén héng bà xián, wáng hóng zǔ lǐ yuē fǔ xióng kāi yuán lí zuì. měi dú dǐ bào, bàn shǔ nèi shì wēn lún. zì jīn duàn liàn chén zǐ, wěi xiè tiān yán, zhī xùn zhōng guì zhī xīn, chén bù zhī hé suǒ jí yě. yán guān yán chū huò suí, huáng dào zhōu zhū chén jiàn xián bù xiào, ér huì shì yáng liú zōng zhōu wù huò jìn huá yǔn chéng zhū chén qū jiān wú jì, ér chén yú tíng yáo xī mèng zhèng sān jùn jiē méng qiǎn. měi fèng yán yù, lǜ jiē zhí chén fēng zhāng. zì jīn bō qì zhōng liáng, jiǎng chéng xiāo xiǎo, zhī kuài jiān rén zhī jì, chén yì bù zhī hé suǒ jí yǐ. dì nù chì wèi mín, biāo yóu shì míng wén tiān xià.
周鑣,字仲馭,金壇人。父秦峙,雲南布政使。鑣舉鄉試第一,崇禎元年成進士,授南京戶部主事,榷稅蕪湖。憂歸,服闋,授南京禮部主事。極論內臣言官二事,言:「張彝憲用而高弘圖、金鉉罷,王坤用而魏呈潤、趙東曦斥,鄧希詔用而曹文衡罷閒,王弘祖、李曰輔、熊開元罹罪。每讀邸報,半屬內侍溫綸。自今鍛煉臣子,委褻天言,祗徇中貴之心,臣不知何所極也。言官言出禍隨,黃道周諸臣薦賢不效,而惠世揚、劉宗周勿獲進;華允誠諸臣驅奸無濟,而陳於廷、姚希孟、鄭三俊皆蒙譴。每奉嚴諭,率皆直臣封章。自今播棄忠良,獎成宵小,祗快奸人之計,臣益不知何所極矣。」帝怒斥為民,鑣由是名聞天下。
chū, biāo shì fù shàng shū yīng qiū shū fù yù shǐ wéi chí, yǐ fù wèi zhōng xián bìng lì nì àn, biāo chǐ zhī. tōng jí hòu, jí jiāo dōng lín, jiǎo jiǎo shù míng jié. jí bèi fàng, yǔ xuān chéng shěn shòu mín dú shū máo shān, tíng chén duō lùn jiàn zhī. shí wǔ nián qǐ lǐ bù zhǔ shì, jìn láng zhōng, wèi lì bù shàng shū zhèng sān jùn suǒ yǐ. rán wèi rén hǎo míng, pō shì wěi, gěi shì zhōng hán rú yù shū lùn zhī, bà guī.
初,鑣世父尚書應秋、叔父御史維持,以附魏忠賢並麗逆案,鑣恥之。通籍後,即交東林,矯矯樹名節。及被放,與宣城沈壽民讀書茅山,廷臣多論薦之。十五年起禮部主事,進郎中,為吏部尚書鄭三俊所倚。然為人好名,頗飾偽,給事中韓如愈疏論之,罷歸。
fú wáng lì yú nán jīng. mǎ shì yīng jì zhú lǚ dà qì, yǐ biāo jí léi yǎn zuò céng lì lù wáng yì, lìng zhū tǒng jīn lèi hé yuē guǎng, yīn yán biāo yǎn zuò děng jiē yuē guǎng sī dǎng, qǐng xī zhì yú lǐ, suì lìng dǎi zhì. ér shì yīng hé biāo cóng dì zhōng cóng nì, bìng jí biāo. zhōng yì dǎi zhì. ruǎn dà chéng jū jīn líng shí, zhū shēng gù gǎo děng chū liú dū fáng luàn gōng jiē tǎo zhī, zhǔ zhī zhě biāo yě, dà chéng yǐ gù hèn biāo. biāo yù jí, shǔ yù shǐ chén dān zhōng qiú jiě yú shì yīng, wèi jī shì zhě suǒ huò, dān zhōng chū wèi zhǎng shā zhī zhōu. yú shì chá chù yù shǐ luó wàn jué xī dà chéng zhǐ, shàng shū tòng dǐ biāo. ér guāng lù qīng qí féng jí, biāo tóng yì rén, jiàn rén zhé lì biāo, suì dé wèi hù bù shì láng. wáng hé, zuǒ liáng yù chēng bīng xí tǎo shì yīng zuì, yán yǐn yòng dà chéng, gòu xiàn biāo yǎn zuò, duàn liàn zhōu nèi. shì yīng dà chéng yì nù. dà chéng wèi biāo shí zhào liáng yù bīng, wáng nǎi cì biāo yǎn zuò zì jǐn, zhōng qì shì.
福王立於南京。馬士英既逐呂大器,以鑣及雷縯祚曾立潞王議,令朱統釒類劾曰廣,因言鑣、縯祚等皆曰廣私黨,請悉置於理,遂令逮治。而士英劾鑣從弟鍾從逆,並及鑣。鍾亦逮治。阮大鋮居金陵時,諸生顧杲等出《留都防亂公揭》討之,主之者鑣也,大鋮以故恨鑣。鑣獄急,屬御史陳丹衷求解於士英,為緝事者所獲,丹衷出為長沙知州。於是察處御史羅萬爵希大鋮指,上疏痛詆鑣。而光祿卿祁逢吉,鑣同邑人,見人輒詈鑣,遂得為戶部侍郎。亡何,左良玉稱兵檄討士英罪,言引用大鋮,構陷鑣、縯祚,鍛煉周內。士英、大鋮益怒。大鋮謂鑣實召良玉兵,王乃賜鑣、縯祚自盡,鍾棄市。
léi yǎn zuò, tài hú rén. chóng zhēn sān nián jǔ yú xiāng. shí sān nián xià, dì sī pò gé yòng rén, ér kǎo xuǎn zhǐ jí jìn shì, tè mìng jǔ rén gòng shēng jiù shì jiào zhí zhě, xī yòng wèi bù sì sī shǔ tuī guān zhī xiàn, fán èr bǎi liù shí sān rén, hào wèi gēng chén tè yòng. ér yǎn zuò dé xíng bù zhǔ shì. míng nián sān yuè hé yáng sì chāng liù dà zuì kě zhǎn, fèng yáng zǒng dū zhū dà diǎn ān qìng xún fǔ zhèng èr yáng hé nán xún fǔ gāo míng héng shān dōng xún fǔ wáng gōng bì yí jí yì, dì bù yuè. shí wǔ nián zhuó wǔ dé dào bīng bèi qiān shì. shān dōng bèi bīng, yǎn zuò shǒu dé zhōu, yǒu zhào jiǎng lì. nǎi shū hé dū shī fàn zhì wán zòng bīng yín lüè, zhé chú jūn xiǎng, gòu jié dà dǎng. dì xīn shàn qí yán, yǐ yín lüè shì zé bīng bù, ér lìng yǎn zuò zài chén. zhì wán zhě, shǒu fǔ zhōu yán rú mén shēng yě, yǎn zuò yì yǒu suǒ jì, jiǔ bù zòu.
雷縯祚,太湖人。崇禎三年舉於鄉。十三年夏,帝思破格用人,而考選止及進士,特命舉人貢生就試教職者,悉用為部寺司屬推官知縣,凡二百六十三人,號為庚辰特用。而縯祚得刑部主事。明年三月劾楊嗣昌六大罪可斬,鳳陽總督朱大典、安慶巡撫鄭二陽、河南巡撫高名衡、山東巡撫王公弼宜急易,帝不悅。十五年擢武德道兵備僉事。山東被兵,縯祚守德州,有詔獎勵。乃疏劾督師範志完縱兵淫掠,折除軍餉,構結大黨。帝心善其言,以淫掠事責兵部,而令縯祚再陳。志完者,首輔周延儒門生也,縯祚意有所忌,久不奏。
míng nián wǔ yuè, yán rú xià tíng yì, yín zuò nǎi zòu yán: zhì wán liǎng zài qiān shì, zhòu zhì dū shī, fēi yǒu dà dǎng, hé yǐ zhì shì. dà liáo zé shàng shū fàn jǐng wén děng, cí lín zé yù dé fāng gǒng gān děng, yán lù zé gěi shì zhōng zhū huī shěn yìn péi yuán péng nián děng, jiē qí dǎng yě. fāng dé zhōu bèi gōng, bù kè qù, lüè lín qīng, yòu wǔ rì, zhì wán shǐ zhì. wén hòu bù pò jǐng zhōu, zé dà jù, yù bì rù dé zhōu chéng. lòu sān xià, yāo chén yì. chén bù tīng, zhì wán nǎi xié liú yù cí chén gǒng gān jiàn chén nán chéng gǔ miào. chén gào yǐ dū shī fēi rù chéng guān, jì zhōu shī shì, yóu jiàng dīng nèi kuì, zhì wán bù yì ér qù. ruò fú zuò zhǔ dāng cháo, wǎng lì qū bì, zhī shǒu yǒu liáo yuán zhī shì, piàn yǔ cāo shēng sǐ zhī quán, chēng gōng sòng dé, biàn yú bān lián. chén bù rěn jiàn bì xià yǐ zhōu zhào dài dà chén, ér dà chén yǐ yán sōng fù guó guān zì dài yě. chén wài fān xiǎo lì, yǐ bǎng gū zōng, bù yán bù gǎn, jǐn yán bù gǎn, gǎn bì xià xū huái fǔ nà, gù bù bì shǒu fǔ yán rú yǔ jǔ guó mèi fù shí jú, lüè jìn yī yán. zhì zhōng shū zhǔ jì qǐng xiǎng bì kuì cháng lì, tiān xià gòng zhī, tā gān méi gèng wú suàn.
明年五月,延儒下廷議,寅祚乃奏言:「志完兩載僉事,驟陟督師,非有大黨,何以至是。大僚則尚書范景文等,詞林則諭德方拱乾等,言路則給事中朱徽、沈胤培、袁彭年等,皆其黨也。方德州被攻,不克去,掠臨清,又五日,志完始至。聞後部破景州,則大懼,欲避入德州城。漏三下,邀臣議。臣不聽,志完乃偕流寓詞臣拱乾見臣南城古廟。臣告以督師非入城官,薊州失事,由降丁內潰,志完不懌而去。若夫座主當朝,罔利曲庇,只手有燎原之勢,片語操生死之權,稱功頌德,遍於班聯。臣不忍見陛下以周、召待大臣,而大臣以嚴嵩、傅國觀自待也。臣外藩小吏,乙榜孤蹤,不言不敢,盡言不敢,感陛下虛懷俯納,故不避首輔延儒與舉國媚附時局,略進一言。至中樞主計請餉必饋常例,天下共知,他乾沒更無算。」
shū rù, dì yì xīn dòng. mìng yì jiù jì chén lǐ dài wèn fù shū xùn, shū chén zhāng guó wéi jí hù kē jīng yǒng zuò, bīng kē shěn xùn zhāng jiā yán zuì, ér zhào yǎn zuò bì jiàn. yuè shù rì, dǐ jīng. yòu shù rì rù fēng, zhào zhì wán gǒng gān zhì qián shū zhōng yǔ, gǒng gān wèi zhì wán biàn, dì hàn zhī. wèn yǎn zuò chēng gōng sòng dé zhě shuí, duì yuē: yán rú zhāo quán nà huì, rú qǐ fèi qīng yù juān zū, jiē zì jū wèi gōng. kǎo xuǎn tái jiàn, jǐn shōu mén xià. fán qiú zǒng bīng xún fǔ zhě, bì xiān huì mù kè dǒng tíng xiàn. dì nù, dǎi tíng xiàn, zhū zhì wán, ér lìng yǎn zuò hái rèn. yǎn zuò xún yǐ yōu qù.
疏入,帝益心動。命議舊計臣李待問、傅淑訓,樞臣張國維及戶科荊永祚,兵科沈迅、張嘉言罪,而召縯祚陛見。越數日,抵京。又數日入封,召志完、拱乾質前疏中語,拱乾為志完辨,帝頷之。問縯祚稱功頌德者誰,對曰:「延儒招權納賄,如起廢、清獄、蠲租,皆自居為功。考選台諫,盡收門下。凡求總兵巡撫者,必先賄幕客董廷獻。」帝怒,逮廷獻,誅志完,而令縯祚還任。縯祚尋以憂去。
fú wáng shí, tǒng jīn lèi hé yuē guǎng, yīn jí zhī, suì dǎi zhì. míng nián sì yuè yǔ biāo tóng cì zì jǐn. gù shì, xiǎo chén wú cì zì jǐn zhě. yīn liáng yù bīng dōng xià, gù dà chéng bèi jí shā zhī.
福王時,統釒類劾曰廣,因及之,遂逮治。明年四月與鑣同賜自盡。故事,小臣無賜自盡者。因良玉兵東下,故大鋮輩急殺之。
zàn yuē: shǐ kě fǎ mǐn guó bù duō jiān, zhōng yì fèn fā, tí bīng jiāng hǔ, yǐ dāng nán běi zhī chōng, sì zhèn qí bù, lián luò shēng yuán, lì tú xìng fù. rán ér tiān fāng jiàng gē, quán chén chè zhǒu yú nèi, hàn jiāng bá hù yú wài, suì zhì bīng dùn xiǎng jié, jiāng yǔ yuē cù, gū chéng bù bǎo, zhì jué shēn jiān, yì kě bēi yǐ! gāo hóng tú jiāng yuē guǎng jiē yùn zhōng móu, xié xīn lù lì, ér è yú quán jiān, bù ān qí wèi. gài míng zuò qīng yí, gù fēi qū qū yī èr rén zhī suǒ néng wǎn yě.
贊曰:史可法憫國步多艱,忠義奮發,提兵江滸,以當南北之沖,四鎮棋布,聯絡聲援,力圖興復。然而天方降割,權臣掣肘於內,悍將跋扈於外,遂致兵頓餉竭,疆圉曰蹙,孤城不保,志決身殲,亦可悲矣!高弘圖、姜曰廣皆蘊忠謀,協心戮力,而扼於權奸,不安其位。蓋明祚傾移,固非區區一二人之所能挽也。