sòng běn jì shàng
宋本纪上
sòng gāo zǔ wǔ huáng dì huì yù, zì dé yú, xiǎo zì jì nú, péng chéng xiàn suí yú lǐ rén, xìng liú shì, hàn chǔ yuán wáng jiāo zhī èr shí yī shì sūn yě. péng chéng chǔ dōu, gù miáo yì jiā yān. jìn shì dōng qiān, liú shì yí jū jìn líng dān tú zhī jīng kǒu lǐ. huáng zǔ jìng, jìn dōng ān tài shǒu. huáng kǎo qiào, zì xiǎn zōng, jùn gōng cáo. dì yǐ jìn āi dì xīng níng yuán nián suì zài guǐ hài sān yuè rén yín yè shēng, shén guāng zhào shì jǐn míng, shì xī gān lù jiàng yú mù shù. jí zhǎng, xióng jié yǒu dà dù, shēn cháng qī chǐ liù cùn, fēng gǔ qí wěi, bù shì lián yú xiǎo jié, fèng jì mǔ yǐ xiào wén.
宋高祖武皇帝讳裕,字德舆,小字寄奴,彭城县绥舆里人, 姓刘氏,汉楚元王交之二十一世孙也。彭城楚都,故苗裔家焉。 晋氏东迁,刘氏移居晋陵丹徒之京口里。皇祖靖,晋东安太守。 皇考翘,字显宗,郡功曹。帝以晋哀帝兴宁元年岁在癸亥三月 壬寅夜生,神光照室尽明,是夕甘露降于墓树。及长,雄杰有 大度,身长七尺六寸,风骨奇伟,不事廉隅小节,奉继母以孝 闻。
cháng yóu jīng kǒu zhú lín sì, dú wò jiǎng táng qián, shàng yǒu wǔ sè lóng zhāng, zhòng sēng jiàn zhī, jīng yǐ bái dì, dì dú xǐ yuē:" shàng rén wú wàng yán." huáng kǎo mù zài dān tú zhī hòu shān, qí dì qín shǐ suǒ wèi qū a dān tú jiān yǒu tiān zǐ qì zhě yě. shí yǒu kǒng gōng zhě, miào shàn zhàn mù, dì cháng yǔ jīng mù, qī zhī yuē:" cǐ mù hé rú?" kǒng gōng yuē:" fēi cháng dì yě." dì yóu shì yì zì fù. xíng zhǐ shí jiàn èr xiǎo lóng fù yì, qiáo yú shān zé, tóng lǚ huò yì dǔ yān. jí guì, lóng xíng gèng dà.
尝游京口竹林寺,独卧讲堂前,上有五色龙章,衆僧见之, 惊以白帝,帝独喜曰:“上人无妄言。”皇考墓在丹徒之候山, 其地秦史所谓曲阿、丹徒间有天子气者也。时有孔恭者,妙善 占墓,帝尝与经墓,欺之曰:“此墓何如?”孔恭曰:“非常 地也。”帝由是益自负。行止时见二小龙附翼,樵渔山泽,同 侣或亦睹焉。及贵,龙形更大。
dì sù pín, shí rén mò néng zhī, wéi láng yá wáng mì dú shēn jìng yān. dì cháng fù diāo kuí shè qián sān wàn, jīng shí wú yǐ huán, bèi kuí zhí, mì mì yǐ jǐ qián dài cháng, yóu shì de shì. hòu fá dí xīn zhōu, jiàn dà shé zhǎng shù zhàng, shè zhī, shāng. míng rì fù zhì zhōu, lǐ wén yǒu chǔ jiù shēng, wǎng chān zhī, jiàn tóng zǐ shù rén jiē qīng yī, yú zhēn zhōng dǎo yào. wèn qí gù, dá yuē:" wǒ wáng wèi liú jì nú suǒ shè, hé sàn fù zhī." dì yuē:" wáng shén hé bù shā zhī?" dá yuē:" liú jì nú wáng zhě bù sǐ, bù kě shā." dì chì zhī, jiē sàn, réng shōu yào ér fǎn. yòu jīng kè xià pī nì lǚ, huì yī shā mén wèi dì yuē:" jiāng biǎo dāng luàn, ān zhī zhě, qí zài jūn hū." dì xiān huàn shǒu chuàng, jī nián bù yù, shā mén yǒu yī huáng yào, yīn liú yǔ dì, jì ér hū wáng, dì yǐ huáng sàn fù zhī, qí chuàng yī fù ér yù. bǎo qí yú jí suǒ de tóng zǐ yào, měi yù jīn chuàng, fù zhī bìng yàn.
帝素贫,时人莫能知,唯琅邪王谧独深敬焉。帝尝负刁逵 社钱三万,经时无以还,被逵执,谧密以己钱代偿,由是得释。 后伐荻新洲,见大蛇长数丈,射之,伤。明日复至洲,里闻有 杵臼声,往觇之,见童子数人皆青衣,于榛中捣药。问其故, 答曰:“我王爲刘寄奴所射,合散傅之。”帝曰:“王神何不 杀之?”答曰:“刘寄奴王者不死,不可杀。”帝叱之,皆散, 仍收药而反。又经客下邳逆旅,会一沙门谓帝曰:“江表当乱, 安之者,其在君乎。”帝先患手创,积年不愈,沙门有一黄药, 因留与帝,既而忽亡,帝以黄散傅之,其创一傅而愈。宝其馀 及所得童子药,每遇金创,傅之并验。
chū wèi guàn jūn sūn wú zhōng sī mǎ. jìn lóng ān sān nián shí yī yuè, yāo zéi sūn ēn zuò luàn yú kuài jī, cháo tíng qiǎn wèi jiāng jūn xiè yǎn qián jiāng jūn liú láo zhī dōng tǎo. láo zhī qǐng dì cān fǔ jūn shì, mìng yǔ shù shí rén chān zéi, yù zéi zhòng shù qiān, dì biàn yǔ zhàn, suǒ jiāng rén duō sǐ, ér dì fèn cháng dāo, suǒ shā shāng shén zhòng. láo zhī zǐ jìng xuān yí dì wèi zéi suǒ kùn, nǎi qīng qí xún zhī jì ér zhòng qí bìng zhì, suì píng shān yīn, ēn dùn rù hǎi.
初爲冠军孙无终司马。晋隆安三年十一月,祅贼孙恩作乱 于会稽,朝廷遣卫将军谢琰、前将军刘牢之东讨。牢之请帝参 府军事,命与数十人觇贼,遇贼衆数千,帝便与战,所将人多 死,而帝奋长刀,所杀伤甚衆。牢之子敬宣疑帝爲贼所困,乃 轻骑寻之;既而衆骑并至,遂平山阴,恩遁入海。
sì nián wǔ yuè, ēn fù rù kuài jī, shā xiè yǎn. shí yī yuè, láo zhī fù dōng zhēng, shǐ dì shù jù zhāng, jù zhāng chéng xiǎo rén shǎo, dì měi zhàn xiàn zhèn, zéi nǎi tuì huán jiā kǒu. shí dōng fá zhū jiàng, shì zú bào lüè, bǎi xìng jiē kǔ zhī, wéi dì dú wú suǒ fàn.
四年五月,恩复入会稽,杀谢琰。十一月,牢之复东征, 使帝戍句章,句章城小人少,帝每战陷阵,贼乃退还浃口。时 东伐诸将,士卒暴掠,百姓皆苦之,惟帝独无所犯。
wǔ nián chūn, ēn pín gōng jù zhāng, dì lǚ pò zhī, ēn fù rù hǎi. sān yuè, ēn běi chū hǎi yán, dì zhù chéng yú gù hǎi yán, zéi rì lái gōng chéng, chéng nèi bīng shǎo, dì nǎi xuǎn gǎn sǐ shì jī zǒu zhī. shí suī lián shèng, dì shēn lǜ zhòng guǎ bù dí, nǎi yī yè yǎn qí shì yǐ léi ruò, guān qí xiè, nǎi fèn jī, dà pò zhī. ēn zhī chéng bù kě xià, jìn xiàng hù dú, dì qì chéng zhuī zhī. hǎi yán lìng bào lòu qiǎn zǐ sì zhī yǐ wú bīng yī qiān wèi qián qū, dì yǐ wú rén bù xí zhàn, mìng zhī zài hòu, bù cóng. shì yè dì duō shè qí bīng, jiān zhì qí gǔ, míng rì zhàn, fú fā, zéi tuì, sì zhī zhuī bēn xiàn méi. dì qiě tuì qiě zhàn, huī xià sǐ shāng jiāng jǐn, nǎi zhì xiàng chù zhǐ, lìng zuǒ yòu jiě qǔ sǐ rén yī yǐ shì xiá. zéi yí shàng yǒu fú, nǎi yǐn qù. liù yuè, ēn fú hǎi zhì dān tú, dì jiān xíng yǔ jù zhì, bēn jī dà pò zhī. ēn zhì jiàn yè, zhī cháo tíng yǒu bèi, suì zǒu yù zhōu. bā yuè, jìn dì yǐ dì wèi xià pī tài shǒu. dì yòu zhuī ēn zhì yù zhōu jí hǎi yán, pín pò zhī. ēn zì shì jī jǐn, bēn lín hǎi.
五年春,恩频攻句章,帝屡破之,恩复入海。三月,恩北 出海盐,帝筑城于故海盐,贼日来攻城,城内兵少,帝乃选敢 死士击走之。时虽连胜,帝深虑衆寡不敌,乃一夜偃旗示以羸 弱,观其懈,乃奋击,大破之。恩知城不可下,进向沪渎,帝 弃城追之。海盐令鲍陋遣子嗣之以吴兵一千爲前驱,帝以吴人 不习战,命之在后,不从。是夜帝多设奇兵,兼置旗鼓,明日 战,伏发,贼退,嗣之追奔陷没。帝且退且战,麾下死伤将尽, 乃至向处止,令左右解取死人衣以示暇。贼疑尚有伏,乃引去。 六月,恩浮海至丹徒,帝兼行与俱至,奔击大破之。恩至建邺, 知朝廷有备,遂走郁洲。八月,晋帝以帝爲下邳太守。帝又追 恩至郁洲及海盐,频破之。恩自是饥馑,奔临海。
yuán xìng yuán nián, jīng zhōu cì shǐ huán xuán jǔ bīng dōng xià, piào qí jiāng jūn sī mǎ yuán xiǎn qiǎn láo zhī jù zhī, dì yòu cān qí jūn shì. xuán zhì, dì qǐng jī zhī, láo zhī bù xǔ, nǎi qiǎn zi jìng xuān yì xuán qǐng hé. dì yǔ dōng hǎi hé wú jì bìng gù jiàn, bù cóng. xuán kè jiàn yè, yǐ láo zhī wèi kuài jī nèi shǐ. láo zhī jù, zhāo dì yú guǎng líng jǔ bīng, dì yuē:" rén qíng qù yǐ, guǎng líng yì qǐ kě dé zhī?" láo zhī jìng yì yú xīn zhōu. hé wú jì wèi dì yuē: " wǒ jiāng hé zhī?" dì yuē:" kě suí wǒ hái jīng kǒu. xuán bì shǒu chén jié, dāng yǔ qīng shì zhī bù rán, yǔ qīng tú zhī."
元兴元年,荆州刺史桓玄举兵东下,骠骑将军司马元显遣 牢之拒之,帝又参其军事。玄至,帝请击之,牢之不许,乃遣 子敬宣诣玄请和。帝与东海何无忌并固谏,不从。玄克建邺, 以牢之爲会稽内史。牢之惧,招帝于广陵举兵,帝曰:“人情 去矣,广陵亦岂可得之?”牢之竟缢于新洲。何无忌谓帝曰: “我将何之?”帝曰:“可随我还京口。玄必守臣节,当与卿 事之;不然,与卿图之。”
xuán cóng xiōng xiū yǐ fǔ jūn jiāng jūn zhèn dān tú, yǐ dì wèi zhōng bīng cān jūn. sūn ēn zì bài hòu, jù jiàn huò, nǎi tóu shuǐ sǐ yú lín hǎi, yú zhòng tuī ēn mèi fū lú xún wèi zhǔ. xuán fù qiǎn dì dōng zhēng.
玄从兄修以抚军将军镇丹徒,以帝爲中兵参军。孙恩自败 后,惧见获,乃投水死于临海,馀衆推恩妹夫卢循爲主。玄复 遣帝东征。
èr nián, xún bēn yǒng jiā, dì zhuī pò zhī. liù yuè, jiā dì péng chéng nèi shǐ.
二年,循奔永嘉,帝追破之。六月,加帝彭城内史。
shí èr yuè, huán xuán cuàn wèi, qiān jìn dì yú xún yáng. huán xiū rù cháo, dì cóng zhì jiàn yè, xuán jiàn dì, wèi sī tú wáng mì yuē:" zuó jiàn liú yù, fēng gǔ bù héng, gài rén jié yě." měi yóu jí, zèng cì shén hòu. xuán qī liú shì, shàng shū lìng dān zhī nǚ yě, cōng míng yǒu zhì jiàn, cháng jiàn dì, yīn wèi xuán yuē:" liú yù lóng xíng hǔ bù, shì zhān bù fán, kǒng bì bù wèi rén xià, yí zǎo wèi qí suǒ." xuán yuē:" wǒ fāng píng dàng zhōng yuán, fēi yù mò kě, dài guān lǒng píng dìng, rán hòu yì zhī."
十二月,桓玄篡位,迁晋帝于寻阳。桓修入朝,帝从至建 邺,玄见帝,谓司徒王谧曰:“昨见刘裕,风骨不恒,盖人杰 也。”每游集,赠赐甚厚。玄妻刘氏,尚书令耽之女也,聪明 有智鉴,尝见帝,因谓玄曰:“刘裕龙行虎步,视瞻不凡,恐 必不爲人下,宜早爲其所。”玄曰:“我方平荡中原,非裕莫 可,待关、陇平定,然后议之。”
xiū xún hái jīng kǒu, dì tuō yǐ jīn chuàng jí dòng, bù kān bù cóng, nǎi yǔ wú jì tóng chuán gòng hái, jiàn xīng fù jì, jí dì dào guī pèi guó liú yì píng chāng mèng chǎng rèn chéng wèi yǒng zhī gāo píng tán píng zhī láng yá zhū gě zhǎng rén tài yuán wáng yuán dé lǒng xī xīn hù xìng dōng guǎn tóng hòu zhī, bìng tóng yì móu. shí huán xiū dì hóng wèi qīng zhōu cì shǐ, zhèn guǎng líng, dào guī wèi hóng zhōng bīng cān jūn, chǎng wèi zhōu zhǔ bù, nǎi lìng yì jiù chǎng móu gòng xí hóng. zhǎng rén wèi yù zhōu cì shǐ diāo kuí zuǒ jūn fǔ cān jūn, móu jù lì yáng xiāng yìng, yuán dé hòu zhī móu yú jiàn yè gōng xuán, kè qī qí fā.
修寻还京口,帝托以金创疾动,不堪步从,乃与无忌同船 共还,建兴复计,及弟道规、沛国刘毅、平昌孟昶、任城魏咏 之、高平檀凭之、琅邪诸葛长人、太原王元德、陇西辛扈兴、 东莞童厚之,并同义谋。时桓修弟弘爲青州刺史,镇广陵,道 规爲弘中兵参军,昶爲州主簿,乃令毅就昶谋共袭弘。长人爲 豫州刺史刁逵左军府参军,谋据历阳相应,元德、厚之谋于建 邺攻玄,克期齐发。
sān nián èr yuè yǐ mǎo, dì tuō yóu liè, yǔ wú jì yǒng zhī píng zhī, yì cóng dì fān, píng zhī cóng zǐ sháo zhī lóng dào jì, chǎng zú dì huái yù děng, jí yì tú fán èr shí qī rén, yuàn cóng zhě bǎi yú rén. bǐng chén, hòu chéng mén kāi, wú jì děng yì tú fú chuán zhào fú, chēng zhào jū qián, yì zhòng chí rù qí jiào, lì shì jīng sàn, jí zhǎn xiū yǐ xùn. dì kū zhī shén tòng, hòu jiā liǎn xù. chǎng quàn hóng qí rì chū liè, wèi míng, kāi mén chū liè rén, chǎng dào guī yì děng lǜ zhuàng shì wǔ liù shí rén, yīn kāi mén zhí rù. hóng fāng dàn zhōu, jí zhǎn zhī, yīn shōu zhòng jì jiāng.
三年二月乙卯,帝托游猎,与无忌、咏之、凭之,毅从弟 藩,凭之从子韶、祗、隆、道济,昶族弟怀玉等,集义徒凡二 十七人,愿从者百馀人。丙辰,候城门开,无忌等义徒服传诏 服,称诏居前,义衆驰入齐叫,吏士惊散,即斩修以徇。帝哭 之甚恸,厚加敛恤。昶劝弘其日出猎,未明,开门出猎人,昶、 道规、毅等率壮士五六十人,因开门直入。弘方噉粥,即斩之, 因收衆济江。
yì jūn chū kè jīng chéng, xiū sī mǎ diāo hóng lǜ wén wǔ zuǒ lì lái fù, dì dēng chéng wèi yuē: " guō jiāng zhōu yǐ fèng shèng yú fǎn zhèng yú xún yáng, wǒ děng bìng bèi mì zhào zhū nì dǎng, jīn rì zéi xuán zhī shǒu yǐ dāng xiāo yú dà háng. zhū jūn fēi dà jìn zhī chén hū?" hóng děng xìn zhī ér tuì. yì jì zhì, dì mìng zhū hóng děng.
义军初克京城,修司马刁弘率文武佐吏来赴,帝登城谓曰: “郭江州已奉乘舆反正于寻阳,我等并被密诏诛逆党,今日贼 玄之首已当枭于大航。诸君非大晋之臣乎?”弘等信之而退。 毅既至,帝命诛弘等。
yì xiōng mài xiān zài jiàn yè, shì wèi fā shù rì, dì qiǎn tóng móu zhōu ān mù bào zhī, shǐ wèi nèi yìng. mài shén jù, ān mù lǜ shì fā, chí guī. shí xuán yǐ mài wèi jìng líng tài shǒu, mài biàn xià chuán, yù zhī jùn. shì yè xuán yǔ mài shū yuē:" běi fǔ rén qíng yún hé? qīng jìn jiàn liú yù hé suǒ dào?" mài wèi xuán yǐ zhī qí móu, chén qǐ bái zhī. xuán jīng, fēng mài wèi zhòng ān hóu, yòu yǐ bù zhí ān mù gù shā zhī, zhū yuán dé hù xìng hòu zhī děng. nǎi qiǎn dùn qiū tài shǒu wú fǔ zhī yòu wèi jiāng jūn huáng fǔ fū běi jù yì jūn.
毅兄迈先在建邺,事未发数日,帝遣同谋周安穆报之,使 爲内应。迈甚惧,安穆虑事发,驰归。时玄以迈爲竟陵太守, 迈便下船,欲之郡。是夜玄与迈书曰:“北府人情云何?卿近 见刘裕何所道?”迈谓玄已知其谋,晨起白之。玄惊,封迈爲 重安侯,又以不执安穆故杀之,诛元德、扈兴、厚之等。乃遣 顿丘太守吴甫之、右卫将军皇甫敷北拒义军。
xiān shì, dì zào yóu jī jiāng jūn hé dàn zhī, zuǒ yòu jiàn dì guāng yào mǎn shì, yǐ gào dàn zhī, dàn zhī yǐ bái xuán, xuán bù yǐ wèi yì, zhì shì, wén yì bīng qǐ, shén jù. huò yuē: " yù děng shén ruò, bì xià hé lǜ zhī shēn?" xuán yuē:" liú yù zú wèi yī shì zhī xióng, liú yì jiā wú dàn shí zhī chǔ, chū pú yī zhì bǎi wàn, hé wú jì, liú láo zhī zhī wài shēng, kù sì qí jiù, gòng jǔ dà shì, hé wèi wú chéng." shí zhòng tuī dì wèi méng zhǔ, yǐ mèng chǎng wèi zhǎng shǐ, zǒng hòu shì, tán píng zhī wèi sī mǎ, bǎi xìng yuàn cóng zhě qiān yú rén. jūn cì zhú lǐ, yí xí dū xià yuē:
先是,帝造游击将军何澹之,左右见帝光曜满室,以告澹 之,澹之以白玄,玄不以爲意,至是,闻义兵起,甚惧。或曰: “裕等甚弱,陛下何虑之深?”玄曰:“刘裕足爲一世之雄, 刘毅家无儋石之储,摴蒱一掷百万,何无忌,刘牢之之外甥, 酷似其舅,共举大事,何谓无成。”时衆推帝爲盟主,以孟昶 爲长史,总后事,檀凭之爲司马,百姓愿从者千馀人。军次竹 里,移檄都下曰:
fū chéng bài xiāng yīn, lǐ bù cháng tài, jiǎo yān sì nüè, huò yù shèng míng. zì wǒ dà jìn, lǚ gòu yáng jiǔ, lóng ān yǐ lái, huáng jiā duō gù, zhēn liáng bì yú chái láng, zhōng chén suì yú hǔ kǒu. nì chén huán xuán gǎn sì líng màn, zǔ bīng jīng yǐng, sì bào dū yì, tiān wèi wàng nán, xiōng lì shí fán, yú nián zhī jiān, suì qīng huáng zuò. zhǔ shàng bō yuè, liú xìng fēi suǒ, shén qì shěn rǔ, qī miào huǐ zhuì, suī xià hòu zhī lí zhuó yì, yǒu hàn zhī zāo mǎng zhuō, fāng zhī yú zī, wèi zú wèi yù. zì xuán cuàn nì, yú jīn lì zài, mí nián kàng hàn, rén bù liáo shēng, shì shù pí yú zhuǎn shū, wén wǔ kùn yú bǎn zhù, shì jiā fēn xī, fù zǐ guāi lí, qǐ wéi dà dōng yǒu zhù zhóu zhī bēi, biāo méi yǒu qǐng kuāng zhī yuàn ér yǐ zāi! yǎng guān tiān wén, fǔ chá rén shì, cǐ ér kě cún, shú yǒu kě wáng! fán zài yǒu xīn, shuí bù è wàn. yù děng suǒ yǐ kòu xīn qì xuè, bù huáng qǐ chù zhě yě.
夫成败相因,理不常泰,狡焉肆虐,或遇圣明。自我大晋, 屡遘阳九,隆安以来,皇家多故,贞良弊于豺狼,忠臣碎于虎 口。逆臣桓玄敢肆陵慢,阻兵荆郢,肆暴都邑,天未忘难,凶 力实繁,踰年之间,遂倾皇祚。主上播越,流幸非所,神器沈 辱,七庙毁坠,虽夏后之离浞、豷,有汉之遭莽、卓,方之于 兹,未足爲喻。自玄篡逆,于今历载,弥年亢旱,人不聊生, 士庶疲于转输,文武困于板筑,室家分析,父子乖离,岂惟大 东有杼轴之悲,摽梅有顷筐之怨而已哉!仰观天文,俯察人事, 此而可存,孰有可亡!凡在有心,谁不扼腕。裕等所以叩心泣 血,不遑啓处者也。
shì gù xī mèi xiāo xīng, sōu jiǎng zhōng liè, qián gòu qí qū, guò yú lǚ hǔ, chéng jī fèn fā, yì bù tú quán. fǔ guó jiāng jūn liú yì guǎng wǔ jiàng jūn hé wú jì zhèn běi zhǔ bù mèng chǎng yǎn zhōu zhǔ bù wèi yǒng zhī níng yuǎn jiāng jūn liú dào guī lóng xiāng cān jūn liú fān zhèn wēi jiāng jūn tán píng zhī děng, zhōng liè duàn jīn, jīng guàn bái rì, hé gē qí fèn, zhì zài bì mìng. yì zhōu cì shǐ máo qú, wàn lǐ qí qì, sǎo dìng jīng chǔ. jiāng zhōu cì shǐ guō chǎng zhī fèng yíng zhǔ shàng, gōng yú xún yáng. zhèn běi cān jūn wáng yuán dé děng bìng lǜ bù qǔ, bǎo jù shí tou. yáng wǔ jiāng jūn zhū gě zhǎng rén shōu jí yì shì, yǐ jù lì yáng. zhēng lǔ cān jūn yǔ zé zhī děng qián xiāng lián jié, yǐ wèi nèi yìng. tóng lì xié qì, suǒ zài fēng qǐ, jí rì zhǎn wěi xú zhōu cì shǐ ān chéng wáng xiū qīng zhōu cì shǐ hóng. yì zhòng jì jí, wén wǔ zhēng xiān, xián wèi bù yǒu yī tǒng, zé shì wú yǐ jí. yù cí bù huò mìng, suì zǒng jūn yào, shù shàng píng zǔ zōng zhī líng, xià qìng yì fū zhī jié, jiǎn guó bū nì, dàng qīng jīng huá. gōng hóu zhū jūn, huò shì shù zhōng zhēn, huò shēn hé jué chǒng, ér bìng fǔ méi huá shù, wú yóu zì xiào, gù zhān zhōu dào, níng bù diào hū! jīn rì zhī jǔ, liáng qí huì yě. yù yǐ xū báo, cái fēi gǔ rén, shòu rèn yú jì tuí zhī yùn, jiē shì yú yǐ tì zhī jī, dān chéng wèi xuān, gǎn kǎi fèn jī. wàng xiāo hàn yǐ yǒng huái, miǎn shān chuān yǐ zēng zhù, tóu xí zhī rì, shén chí zéi tíng.
是故夕寐宵兴,搜奖忠烈,潜构崎岖,过于履虎,乘机奋 发,义不图全。辅国将军刘毅、广武将军何无忌、镇北主簿孟 昶、兖州主簿魏咏之、甯远将军刘道规、龙骧参军刘藩、振威 将军檀凭之等,忠烈断金,精贯白日,荷戈俟奋,志在毕命。 益州刺史毛璩,万里齐契,扫定荆楚。江州刺史郭昶之奉迎主 上,宫于寻阳。镇北参军王元德等并率部曲,保据石头。扬武 将军诸葛长人收集义士,已据历阳。征虏参军庾赜之等潜相连 结,以爲内应。同力协契,所在蜂起,即日斩僞徐州刺史安成 王修、青州刺史弘。义衆既集,文武争先,咸谓不有一统,则 事无以辑。裕辞不获命,遂总军要,庶上凭祖宗之灵,下罄义 夫之节,翦馘逋逆,荡清京华。公侯诸君,或世树忠贞,或身 荷爵宠,而并俛眉猾竖,无由自效,顾瞻周道,宁不吊乎!今 日之举,良其会也。裕以虚薄,才非古人,受任于既颓之运, 接势于已替之机,丹诚未宣,感慨愤激。望霄汉以永怀,眄山 川以增伫,投檄之日,神驰贼庭。
sān yuè wù wǔ, yù wú fǔ zhī yú jiāng chéng, dì gōng zhí cháng dāo, dà hū, jí zhǎn fǔ zhī. jìn zhì luó luò qiáo, yù huáng fǔ fū, tán píng zhī zhàn bài, sǐ zhī, zhòng tuì, dì jìn zhàn mí lì, yòu zhǎn fū shǒu. chū, dì jiàn dà móu, yǒu gōng xiāng zhě xiāng dì yǔ wú jì děng jìn dāng dà guì, wéi yún píng zhī wú xiāng. zhì shì, píng zhī zhàn sǐ, dì zhī qí shì bì jié.
三月戊午,遇吴甫之于江乘,帝躬执长刀,大呼,即斩甫 之。进至罗落桥,遇皇甫敷,檀凭之战败,死之,衆退,帝进 战弥厉,又斩敷首。初,帝建大谋,有工相者相帝与无忌等近 当大贵,惟云凭之无相。至是,凭之战死,帝知其事必捷。
xuán wén fū děng méi, shǐ huán qiān tún dōng líng kǒu, biàn fàn zhī tún fù zhōu shān xī. jǐ wèi, yì jūn jìn zhì fù zhōu dōng, zhāng yí bīng, yǐ yóu pèi guān zhū shù, bù mǎn shān gǔ. dì xiān chí zhī, jiàng shì jiē shū sǐ zhàn, wú bù yī dāng bǎi, hū shēng dòng tiān dì. yīn fēng zòng huǒ, yān yàn zhāng tiān, qiān děng dà bài. xuán shǐ suī qiǎn jūn, ér zǒu yì yǐ jué, bié qiǎn lǐng jūn yīn zhòng wén jù zhōu shí tou, wén qiān bài, qīng chuán nán yì.
玄闻敷等没,使桓谦屯东陵口,卞范之屯覆舟山西。己未, 义军进至覆舟东,张疑兵,以油帔冠诸树,布满山谷。帝先驰 之,将士皆殊死战,无不一当百,呼声动天地。因风纵火,烟 焰张天,谦等大败。玄始虽遣军,而走意已决,别遣领军殷仲 文具舟石头,闻谦败,轻船南逸。
gēng shēn, dì zhèn shí tou chéng, lì liú tái bǎi guān, fén huán wēn zhǔ yú xuān yáng mén wài, zào jìn xīn zhǔ yú tài miào. qiǎn zhū jiàng zhuī xuán, mìng shàng shū wáng gǔ lǜ bǎi guān fèng yíng shèng yú. sī tú wáng mì yǔ zhòng yì tuī dì lǐng yáng zhōu, dì gù cí, nǎi yǐ mì wèi lù shàng shū shì lǐng yáng zhōu cì shǐ, dì wèi zhèn jūn jiāng jūn dū du bā zhōu zhū jūn shì xú zhōu cì shǐ lǐng jūn jiāng jūn. chū, jìn líng rén wéi sǒu shàn xiāng shù, huán xiū lìng xiāng dì dāng de zhōu bù, sǒu yuē : " dāng de biān zhōu cì shǐ." tuì ér sī yú dì yuē:" jūn xiāng guì bù kě yán." dì xiào yuē:" ruò zhōng, dāng xiāng yòng wèi sī mǎ." zhì shì, sǒu yì dì yuē:" chéng wáng bù fù tóng yè zhī xìn, gōng yì yīng bù wàng sī mǎ zhī yán. jīn bù gǎn xī zhèn jūn sī mǎ, yuàn dé lǐng jūn zuǒ." yú shì yòng yān.
庚申,帝镇石头城,立留台百官,焚桓温主于宣阳门外, 造晋新主于太庙。遣诸将追玄,命尚书王嘏率百官奉迎乘舆。 司徒王谧与衆议推帝领扬州,帝固辞,乃以谧爲录尚书事、领 扬州刺史,帝爲镇军将军、都督八州诸军事、徐州刺史、领军 将军。 初,晋陵人韦叟善相术,桓修令相帝当得州不,叟曰 : “当得边州刺史。”退而私于帝曰:“君相贵不可言。”帝笑 曰:”若中,当相用爲司马。”至是,叟诣帝曰:“成王不负 桐叶之信,公亦应不忘司马之言。今不敢希镇军司马,愿得领 军 佐。”于是用焉。
shí zhū gě zhǎng rén shī qī, wèi diāo kuí zhí sòng, wèi zhì ér xuán bài. xuán jīng xún yáng, jiāng zhōu cì shǐ guō chǎng zhī wèi jù shèng yú fǎ wù. chū, jīng zhōu cì shǐ wáng suí yǐ jiāng zuǒ guān zú, yòu huán shì zhī shēng, sù shén líng dì, zhì shì, jí qí fù shàng shū zuǒ pú yè yú yǒu zì yí zhì, bìng jí zhū.
时诸葛长人失期,爲刁逵执送,未至而玄败。玄经寻阳, 江州刺史郭昶之爲具乘舆法物。初,荆州刺史王绥以江左冠族, 又桓氏之甥,素甚陵帝,至是,及其父尚书左仆射愉有自疑志, 并及诛。
sì yuè wù zǐ, fèng wǔ líng wáng zūn wèi dà jiàng jūn, chéng zhì, dà shè, wéi huán xuán yī zǔ hòu bù miǎn. huán xuán zhī cuàn, wáng mì zuǒ mìng, shǒu jiě ān dì xǐ fú. jí yì qí jiàn, zhòng wèi mì yí zhū, wéi dì sù dé mì, bǎo chí zhī. liú yì cháng yīn cháo huì, wèn mì xǐ fú suǒ zài, mì yì jù. jí wáng yú fù zǐ zhū, mì cóng dì chén wèi mì yuē:" wáng jū wú zuì ér zhū, cǐ shì jiǎn chú shèng jǐ, xiōng jì huán shì dǎng fù, qiú miǎn de hū?" jū, yú xiǎo zì yě. mì jù, bēn qū ā. dì jiān bái dà jiàng jūn yíng hái, fù qí wèi.
四月戊子,奉武陵王遵爲大将军,承制,大赦,惟桓玄一 祖后不免。桓玄之篡,王谧佐命,手解安帝玺绂。及义旗建, 衆谓谧宜诛,惟帝素德谧,保持之。刘毅尝因朝会,问谧玺绂 所在,谧益惧。及王愉父子诛,谧从弟谌谓谧曰:“王驹无罪 而诛,此是翦除胜己,兄既桓氏党附,求免得乎?”驹,愉小 字也。谧惧,奔曲阿。帝笺白大将军迎还,复其位。
xuán xié tiān zǐ zǒu jiāng líng, yòu fú jiāng dōng xià, yǔ liú yì hé wú jì liú dào guī děng yù yú zhēng róng zhōu, zhòng jūn dà pò zhī. xuán dǎng yīn zhòng wén fèng jìn èr huáng hòu hái jiàn yè. xuán fù xié tiān zǐ zhì jiāng líng, yīn zǒu nán jùn, tài shǒu wáng téng zhī jīng zhōu bié jià wáng kāng chǎn fèng tiān zǐ rù nán jùn fǔ.
玄挟天子走江陵,又浮江东下,与刘毅、何无忌、刘道规 等遇于峥嵘洲,衆军大破之。玄党殷仲文奉晋二皇后还建邺。 玄复挟天子至江陵,因走南郡,太守王腾之、荆州别驾王康産 奉天子入南郡府。
chū, yì zhōu cì shǐ máo qú qiǎn cóng sūn yòu zhī yǔ cān jūn fèi tián sòng dì sàng xià zhōu, qú dì zǐ xiū zhī shí wèi xuán tún qí xiào wèi, yòu xuán rù shǔ, zhì méi huí zhōu, tián yǔ yòu zhī yíng shè zhī, yì zhōu dū hù féng qiān zhǎn xuán, chuán shǒu jiàn yè. xuán cóng zǐ zhèn táo yú huá róng zhī yǒng zhōng, zhāo jí nì dǎng, xí jiāng líng chéng, téng zhī kāng chǎn jiē bèi shā. huán qiān xiān nì jǔ chuān, yì jù zhòng yīng zhèn. wèi xuán jǔ āi, lì sàng tíng. qiān lǜ zhòng guān fèng xǐ shòu yú ān dì. liú yì hé wú jì jìn jí huán zhèn zhàn, bài jī yú líng xī.
初,益州刺史毛璩遣从孙佑之与参军费恬送弟丧下州,璩 弟子修之时爲玄屯骑校尉,诱玄入蜀,至枚回洲,恬与佑之迎 射之,益州督护冯迁斩玄,传首建邺。玄从子振逃于华容之涌 中,招集逆党,袭江陵城,腾之、康産皆被杀。桓谦先匿沮川, 亦聚衆应振。爲玄举哀,立丧庭。谦率衆官奉玺绶于安帝。刘 毅、何无忌进及桓振战,败绩于灵溪。
shí yuè, dì lǐng qīng zhōu cì shǐ, jiǎ zhàng bǎi rén rù diàn.
十月,帝领青州刺史,甲仗百人入殿。
yì xī yuán nián zhēng yuè, yì děng zhì jiāng jīn, pò huán qiān huán zhèn, jiāng líng píng. sān yuè jiǎ wǔ, jìn dì zhì zì jiāng líng. gēng zǐ, zhào jìn dì shì zhōng chē qí jiāng jūn dū du zhōng wài zhū jūn lù shàng shū shì. dì gù ràng, xuán zhèn dān tú. jiǔ yuè yǐ sì, jiā dì lǐng yǎn zhōu cì shǐ.
义熙元年正月,毅等至江津,破桓谦、桓振,江陵平。三 月甲午,晋帝至自江陵。庚子,诏进帝侍中、车骑将军、都督 中外诸军、录尚书事。帝固让,旋镇丹徒。九月乙巳,加帝领 兖州刺史。
lú xún fú hǎi pò guǎng zhōu, huò cì shǐ wú yǐn zhī, jí yǐ xún wèi guǎng zhōu cì shǐ, yǐ qí dǎng xú dào fù wèi shǐ xīng xiāng.
卢循浮海破广州,获刺史吴隐之,即以循爲广州刺史,以 其党徐道覆爲始兴相。
èr nián sān yuè, jìn dì dū jiāo guǎng èr zhōu. shí yuè, lùn kuāng fù xūn, fēng dì yù zhāng jùn gōng, yì wàn hù, cì juàn sān wàn pǐ. qí yú fēng shǎng gè yǒu chà.
二年三月,进帝督交、广二州。十月,论匡复勋,封帝豫 章郡公,邑万户,赐绢三万疋。其馀封赏各有差。
sān nián shí èr yuè, sī tú lù shàng shū yáng zhōu cì shǐ wáng mì hōng.
三年十二月,司徒、录尚书、扬州刺史王谧薨。
sì nián zhēng yuè, zhēng dì rù fǔ, shòu shì zhōng chē qí jiāng jūn kāi fǔ yí tóng sān sī yáng zhōu cì shǐ lù shàng shū shì, xú yǎn èr zhōu cì shǐ rú gù. biǎo jiě yǎn zhōu. xiān shì, dì qiǎn guàn jūn liú jìng xuān fá shǔ zéi qiáo zòng, wú gōng ér hái. jiǔ yuè, dì yǐ jìng xuān cuò tuì, xùn wèi, bù xǔ. shí yuè, nǎi jiàng wèi zhōng jūn jiāng jūn, kāi fǔ rú gù.
四年正月,征帝入辅,授侍中、车骑将军、开府仪同三司、 扬州刺史、录尚书事,徐、兖二州刺史如故。表解兖州。先是, 帝遣冠军刘敬宣伐蜀贼谯纵,无功而还。九月,帝以敬宣挫退, 逊位,不许。十月,乃降爲中军将军,开府如故。
wǔ nián èr yuè, wěi yàn zhǔ mù róng chāo dà lüè huái běi. sān yuè, dì kàng biǎo běi tǎo, yǐ dān yáng yǐn mèng chǎng jiān zhōng jūn liú fǔ shì. nǎi fú huái rù sì, wǔ yuè, zhì xià pī, liú chuán, bù jūn jìn láng yá, suǒ guò zhù chéng liú shǒu.
五年二月,僞燕主慕容超大掠淮北。三月,帝抗表北讨, 以丹阳尹孟昶监中军留府事。乃浮淮入泗,五月,至下邳,留 船,步军进琅邪,所过筑城留守。
chāo dà jiàng gōng sūn wǔ lóu qǐng duàn dà xiàn, jiān bì qīng yě yǐ dài, chāo bù cóng. chū móu shì yì, yì zhě yǐ wèi zéi ruò yán shǒu dà xiàn, jūn wú suǒ zī, hé néng zì fǎn? dì yuē: " bù rán. xiān bēi xìng tān, lüè bù jí yuǎn, jì xìng qí shèng, qiě ài qí gǔ, bì jiāng yǐn wǒ, qiě yì qīng zhàn. shī yī rù xiàn, wú hé huàn yān." jí rù xiàn, dì jǔ shǒu zhǐ tiān yuē:" wú shì jì yǐ." zhòng wèn qí gù, dì yuē:" shī jì guò xiǎn, shì yǒu bì sǐ zhī zhì, yú liáng qī mǔ, jūn wú kuì fá zhī yōu, shèng kě bì yǐ."
超大将公孙五楼请断大岘,坚壁清野以待,超不从。初谋 是役,议者以爲贼若严守大岘,军无所资,何能自反?帝曰: “不然。鲜卑性贪,略不及远,既幸其胜,且爱其谷,必将引 我,且亦轻战。师一入岘,吾何患焉。”及入岘,帝举手指天 曰:“吾事济矣。”衆问其故,帝曰:“师既过险,士有必死 之志,馀粮栖亩,军无匮乏之忧,胜可必矣。”
liù yuè, chāo liú léi lǎo shǒu guǎng gù, shǐ qí guǎng níng wáng hè cì lú jí gōng sūn wǔ lóu xī lì jù lín qú. qù chéng sì shí lǐ yǒu jù miè shuǐ, chāo gào wǔ lóu jí jù zhī. bǐ zhì, wèi lóng xiāng jiāng jūn mèng lóng fú suǒ bǎo, wǔ lóu nǎi tuì.
六月,超留羸老守广固,使其广甯王贺刺卢及公孙五楼悉 力据临朐。去城四十里有巨蔑水,超告五楼急据之。比至,爲 龙骧将军孟龙符所保,五楼乃退。
dà jūn fēn chē sì qiān liǎng wèi èr yì, fāng guǐ xú xíng, chē zhāng xiǎn, yù zhě zhí xiào, yǐ qí wèi yóu jūn, jūn lìng yán sù. bǐ jí lín qú, zéi qí jiāo zhì, dì mìng yǎn zhōu cì shǐ liú fān bīng zhōu cì shǐ liú dào lián děng xiàn qí zhèn. rì xiàng zè, zhàn yóu hān, dì yòng cān jūn hú fān cè, xí kè lín qú, zéi nǎi dà bēn. chāo dùn hái guǎng gù, huò qí yù xǐ bào wěi niǎn děng, sòng yú dū. bǐng zǐ, kè guǎng gù dài chéng, chāo gù qí xiǎo chéng. nǎi shè zhǎng wéi yǐ shǒu zhī, guǎn gǔ yú qīng tǔ, tíng jiāng huái zhuǎn shū.
大军分车四千两爲二翼,方轨徐行,车张幰,御者执肖, 以骑爲游军,军令严肃。比及临朐,贼骑交至,帝命兖州刺史 刘藩、并州刺史刘道怜等陷其阵。日向昃,战犹酣,帝用参军 胡藩策,袭克临朐,贼乃大奔。超遁还广固,获其玉玺、豹尾、 辇等,送于都。丙子,克广固大城,超固其小城。乃设长围以 守之,馆谷于青土,停江、淮转输。
qī yuè, chāo shàng shū láng zhāng gāng qǐ shī yú yáo xìng, zì cháng ān fǎn, tài shān tài shǒu shēn xuān zhí sòng zhī. gāng yǒu qiǎo sī, xiān shì, dì xiū gōng jù, chéng shàng rén yuē:" rǔ bù dé zhāng gāng, hé néng wèi yě." jí zhì, shēng zhū lóu chē yǐ shì zhī, chéng nèi mò bù shī sè. chāo jì qiú jiù bù huò, gāng fǎn jiàn lǔ, nǎi qiú chēng fān, gē dà xiàn wèi jiè, xiàn mǎ qiān pǐ, bù tīng. shí yáo xìng qiǎn shǐ, shēng yán jiāng shè huái zuǒ, dì wèi yuē:" ěr bào yáo xìng, wǒ dìng qīng zhōu, jiāng guò hán gǔ, lǔ néng zì sòng, jīn qí shí yǐ." lù shì cān jūn liú mù zhī jù rù yuē:" cǐ yán bù zú wēi dí, róng néng nù bǐ. ruò xiān bēi wèi bá, xī qiāng yòu zhì, gōng hé yǐ dài zhī?" dì nǎi xiào yuē:" cǐ bīng jī yě, fēi zi suǒ jí. qiāng ruò néng jiù, bù yǒu xiān shēng, shì zì qiáng yě."
七月,超尚书郎张纲乞师于姚兴,自长安反,泰山太守申 宣执送之。纲有巧思,先是,帝修攻具,城上人曰:“汝不得 张纲,何能爲也。”及至,升诸楼车以示之,城内莫不失色。 超既求救不获,纲反见虏,乃求称藩,割大岘爲界,献马千匹, 不听。 时姚兴遣使,声言将涉淮左,帝谓曰:“尔报姚兴,我定 青州,将过函谷,虏能自送,今其时矣。”录事参军刘穆之遽 入曰:“此言不足威敌,容能怒彼。若鲜卑未拔,西羌又至, 公何以待之?”帝乃笑曰:“此兵机也,非子所及。羌若能救, 不有先声,是自强也。”
shí yuè, zhāng gāng xiū gōng jù chéng, shè fēi lóu xiàn tī, mù màn bǎn wū, guàn yǐ niú pí, gōng shǐ wú suǒ yòng zhī. liú yì qiǎn shàng dǎng tài shǒu zhào huī yǐ qiān yú rén lái yuán, dì yè qián qiǎn jūn huì zhī. míng dàn, huī zhòng wǔ qiān, fāng dào ér jìn, měi jìn shǐ jiāng dào, zhé fù rú zhī. liù nián èr yuè dīng hài, tú guǎng gù, chāo yú chéng zǒu, zhuī huò zhī, zhǎn yú jiàn kāng shì. shā qí wáng gōng yǐ xià, nà shēng kǒu wàn yú, mǎ èr qiān pǐ.
十月,张纲修攻具成,设飞楼县梯,木幔板屋,冠以牛皮, 弓矢无所用之。刘毅遣上党太守赵恢以千馀人来援,帝夜潜遣 军会之。明旦,恢衆五千,方道而进,每晋使将到,辄复如之。 六年二月丁亥,屠广固,超踰城走,追获之,斩于建康市。 杀其王公以下,纳生口万余,马二千匹。
chū, dì zhī běi yě, xú dào fù quàn lú xún chéng xū ér chū, xún bù cóng, dào fù nǎi zhì pān yú shuō xún yuē:" jīn rì zhī jī, wàn bù kě shī. ruò kè jīng dū, liú gōng suī hái, wú néng wèi yě." xún cóng zhī. shì yuè, kòu nán kāng lú líng yù zhāng zhū jùn, jùn shǒu jiē bēn zǒu. shí dì jiāng zhèn xià pī, jìn bīng hé luò, jí zhēng shǐ zhì, jí rì bān shī. zhèn nán jiāng jūn hé wú jì yǔ dào fù zhàn, bài sǐ yú yù zhāng, nèi wài zhèn hài, cháo yì yù fèng shèng yú běi zǒu. dì cì shān yáng, wén bài, juǎn jiǎ yǔ shù shí rén zào jiāng shàng zhēng wèn, zhī zéi shàng wèi zhì.
初,帝之北也,徐道覆劝卢循乘虚而出,循不从,道覆乃 至番禺说循曰:“今日之机,万不可失。若克京都,刘公虽还, 无能爲也。”循从之。是月,寇南康、庐陵、豫章诸郡,郡守 皆奔走。时帝将镇下邳,进兵河、洛,及征使至,即日班师。 镇南将军何无忌与道覆战,败死于豫章,内外震骇,朝议欲奉 乘舆北走。帝次山阳,闻败,卷甲与数十人造江上征问,知贼 尚未至。
sì yuè guǐ wèi, dì zhì dōu. liú yì zì biǎo nán zhēng, dì yǐ zéi xīn jié fēng ruì, xū yán jūn xié jìn, shǐ liú fān zhǐ zhī, yì bù cóng. wǔ yuè rén wǔ, lú xún bài yì yú sāng luò zhōu. jí shěn dì kǎi rù, xiāng shì shī sè, yù hái xún yáng, píng jiāng líng, jù èr zhōu yǐ kàng cháo tíng. dào fù qǐng chéng shèng suì xià, zhēng zhī xún rì, nǎi cóng.
四月癸未,帝至都。刘毅自表南征,帝以贼新捷锋锐,须 严军偕进,使刘藩止之,毅不从。五月壬午,卢循败毅于桑落 洲。及审帝凯入,相视失色,欲还寻阳,平江陵,据二州以抗 朝廷。道覆请乘胜遂下,争之旬日,乃从。
yú shí běi shī shǐ hái, shāng yí wèi fù, zhàn shì cái shù qiān, zéi zhòng shí yú wàn, zhú lú gèn qiān lǐ. mèng chǎng zhū gě zhǎng rén jù, yù yōng tiān zǐ guò jiāng, dì yuē:" jīn bīng shì suī shǎo, yóu zú yī zhàn, ruò qí kè jì, chén zhǔ tóng xiū rú qí bù rán, bù fù néng cǎo jiān qiú huó, wú jì jué yǐ." chū, dì zhēng mù róng chāo, wéi mèng chǎng quàn xíng, bǐng chén, chǎng nǎi biǎo tiān zǐ, yǐn zuì, yǎng yào ér sǐ.
于时北师始还,伤痍未复,战士才数千,贼衆十余万,舳 舻亘千里。孟昶、诸葛长人惧,欲拥天子过江,帝曰:“今兵 士虽少,犹足一战,若其克济,臣主同休;如其不然,不复能 草间求活,吾计决矣。”初,帝征慕容超,惟孟昶劝行,丙辰, 昶乃表天子,引罪,仰药而死。
shí yì zhě yù fēn bīng tún shǒu zhū jīn, dì yuē:" zéi zhòng wǒ guǎ, fēn qí bīng zé rén cè xū shí, yī chù shī lì, zé jǔ sān jūn zhī xīn, ruò jù zhòng shí tou, zé zhòng lì bù fēn." wù wǔ, dì yí zhèn shí chéng. yǐ chǒu, zéi dà zhì, dì yuē:" zéi ruò xīn tíng zhí shàng, qiě jiāng bì zhī ruò huí pō cài zhōu, chéng qín ěr." xú dào fù yù zì xīn tíng fén zhōu ér zhàn, xún duō yí shǎo jué, měi qiú wàn quán, nǎi pō cài zhōu yǐ dài jūn kuì. dì dēng shí tou yǐ wàng, jiàn zhī, yuè. gēng chén, zéi shè fú yú nán àn, yí bīng xiàng bái shí. dì lǜ liú yì zhū gé zhǎng rén běi jù yān, liú cān jūn xú chì tè shù chá pǔ, jiè lìng wù zhàn. dì jì běi, zéi fén chá pǔ ér zhì zhāng hóu qiáo, chì tè yǔ zhàn, dà bài, zéi jìn tún dān yáng jùn. dì chí hái shí tou, zhǎn xú chì tè. jiě jiǎ jiǔ zhī, nǎi chū zhèn yú nán táng. qī yuè gēng shēn, xún zì cài zhōu tuì, jiāng hái guī xún yáng, dì qiǎn fǔ guó jiāng jūn wáng zhòng dé děng zhuī zhī. shǐ jiàn wēi jiāng jūn sūn chù zì hǎi dào xí pān yú, jiè zhī yuē:" wǒ shí èr yuè bì pò yāo kòu, qīng yì zú zhì pān yú, xiān qīng qí cháo kū yě."
时议者欲分兵屯守诸津,帝曰:“贼衆我寡,分其兵则人 测虚实,一处失利,则沮三军之心,若聚衆石头,则衆力不分。” 戊午,帝移镇石城。乙丑,贼大至,帝曰:“贼若新亭直上, 且将避之;若回泊蔡洲,成禽耳。”徐道覆欲自新亭焚舟而战, 循多疑少决,每求万全,乃泊蔡洲以待军溃。帝登石头以望, 见之,悦。庚辰,贼设伏于南岸,疑兵向白石。帝率刘毅、诸 葛长人北拒焉,留参军徐赤特戍查浦,戒令勿战。帝既北,贼 焚查浦而至张侯桥,赤特与战,大败,贼进屯丹阳郡。帝驰还 石头,斩徐赤特。解甲久之,乃出阵于南塘。七月庚申,循自 蔡洲退,将还归寻阳,帝遣辅国将军王仲德等追之。使建威将 军孙处自海道袭番禺,戒之曰:“我十二月必破祅寇,卿亦足 至番禺,先倾其巢窟也。”
shí yuè, dì lǜ zhōu shī nán fá, shǐ liú yì jiān tài wèi liú fǔ. shì yuè, xú dào fù kòu jiāng líng, jīng zhōu cì shǐ liú dào guī dà pò zhī, dào fù zǒu hái pén kǒu. shí yī yuè, sūn chù zhì pān yú, kè qí chéng, lú xún fù gǔ bēn shǐ xīng, chù fǔ qí rén yǐ shǒu. shí èr yuè jǐ mǎo, dà jūn cì dà léi. gēng chén, zéi fāng jiāng ér xià, dì gōng tí fān gǔ, mìng zhòng jūn qí lì jī zhī, jūn zhōng duō wàn jūn shén nǔ, suǒ zhì mò bù cuī xiàn. dì zì yú zhōng liú cù zhī, yīn fēng shuǐ zhī shì, zéi jiàn xī báo xī àn, àn shàng jūn xiān bèi huǒ jù fén zhī, dà bài. xún hái xún yáng, suì zǒu yù zhāng, xī lì zhà zuǒ lǐ. bǐng shēn, dà jūn cì zuǒ lǐ, jiāng zhàn, dì huī zhī, huī gān zhé, fān shěn yú shuǐ, zhòng xián jù, dì xiào yuē:" xī fù zhōu zhī yì yì rú cǐ, jīn shèng bì yǐ." gōng qí zhà, xún dān gě zǒu, zhòng jiē jiàng. shī xuán, jìn dì qiǎn shì zhōng huáng mén láo shī yú xíng suǒ.
十月,帝率舟师南伐,使刘毅监太尉留府。是月,徐道覆 寇江陵,荆州刺史刘道规大破之,道覆走还湓口。十一月,孙 处至番禺,克其城,卢循父嘏奔始兴,处抚其人以守。十二月 己卯,大军次大雷。庚辰,贼方江而下,帝躬提幡鼓,命衆军 齐力击之,军中多万钧神弩,所至莫不摧陷。帝自于中流蹙之, 因风水之势,贼舰悉薄西岸,岸上军先备火具焚之,大败。循 还寻阳,遂走豫章,悉力栅左里。丙申,大军次左里,将战, 帝麾之,麾竿折,幡沈于水,衆咸惧,帝笑曰:“昔覆舟之役 亦如此,今胜必矣。”攻其栅,循单舸走,衆皆降。师旋,晋 帝遣侍中黄门劳师于行所。
qī nián zhēng yuè jǐ wèi, zhèn lǚ ér guī, gǎi shòu dà jiàng jūn yáng zhōu mù, gěi bān jiàn èr shí rén, běn guān bìng rú gù. gù cí. fán nán běi zhēng fá zhàn wáng zhě, bìng liè shàng fù zèng, shī sàng wèi fǎn zhě, qiǎn zhǔ shuài yíng jiē, zhì huán běn tǔ.
七年正月己未,振旅而归,改授大将军、扬州牧,给班剑 二十人,本官并如故。固辞。凡南北征伐战亡者,并列上赙赠, 尸丧未反者,遣主帅迎接,致还本土。
èr yuè, lú xún zhì pān yú, wèi sūn chù suǒ pò, shōu yú zhòng nán zǒu. liú fān mèng huái yù zhǎn xú dào fù yú shǐ xīng.
二月,卢循至番禺,爲孙处所破,收余衆南走。刘藩、孟 怀玉斩徐道覆于始兴。
zì jìn zhōng xīng yǐ lái, cháo gāng chí wěn, quán mén jiān bìng, bǎi xìng liú lí, bù dé bǎo qí chǎn yè. huán xuán pō yù lí gǎi, jìng bù néng xíng. dì jì zuò fǔ, dà shì guǐ zé, háo qiáng sù rán, yuǎn jìn jìn zhǐ. zhì shì, kuài jī yú yáo yú liàng fù cáng nì wáng mìng qiān yú rén. dì zhū liàng, miǎn kuài jī nèi shǐ sī mǎ xiū zhī.
自晋中兴以来,朝纲弛紊,权门兼并,百姓流离,不得保 其産业。桓玄颇欲厘改,竟不能行。帝既作辅,大示轨则,豪 强肃然,远近禁止。至是,会稽余姚虞亮复藏匿亡命千馀人。 帝诛亮,免会稽内史司马休之。
jìn dì yòu shēn qián zhào, dì gù cí. yú shì gǎi shòu tài wèi zhōng shū jiān, nǎi shòu mìng, fèng sòng huáng yuè.
晋帝又申前诏,帝固辞。于是改授太尉、中书监,乃受命, 奉送黄钺。
jiāo zhōu cì shǐ dù huì dù zhǎn lú xún fù zǐ, hán qī shǒu sòng dōu. xiān shì, zhū zhōu jùn suǒ qiǎn xiù cái xiào lián duō fēi qí rén, dì nǎi biǎo shēn míng jiù lì, cè shì zhī.
交州刺史杜惠度斩卢循父子,函七首送都。 先是,诸州郡所遣秀才、孝廉多非其人,帝乃表申明旧例, 策试之。
jīng zhōu cì shǐ liú dào guī jí huàn, qiú guī, bā nián sì yuè, gǎi shòu yù zhōu cì shǐ, yǐ yù zhōu cì shǐ liú yì dài zhī. yì jì yǒu xióng cái dà zhì, yǔ dì jù xīng fù jìn shì, zì wèi jīng chéng guǎng líng gōng zú xiāng kàng, suī quán shì tuī dì, ér xīn bù fú yě. hòu zì jīn xǔ, cháo shì sù wàng zhě bìng duō guī zhī, yǔ shàng shū pú yè xiè hùn dān yáng yǐn xī sēng shī bìng shēn xiāng jié. jí zhèn jiāng líng, yù zhōu jiù fǔ duō gē yǐ zì suí, qǐng sēng shī wèi nán mán xiào wèi. dì zhī yì zhōng wèi yì duān, xīn mì tú zhī. yì zhì xī, chēng jí dǔ, biǎo qiú cóng dì yǎn zhōu cì shǐ fān yǐ wèi fù èr, dì wěi xǔ yān. jiǔ yuè, fān rù cháo, dì mìng shōu fān jí xiè hùn, bìng cì sǐ. zì biǎo tǎo yì, yòu jiǎ huáng yuè, lǜ zhū jūn xī zhēng. yǐ qián zhèn jūn jiāng jūn sī mǎ xiū zhī wèi píng xī jiāng jūn jīng zhōu cì shǐ, yǎn zhōu cì shǐ dào lián zhèn dān tú, yù zhōu cì shǐ zhū gě zhǎng rén jiān tài wèi liú fǔ shì, jiā tài wèi sī mǎ dān yáng yǐn liú mù zhī jiàn wēi jiāng jūn, pèi yǐ shí lì. rén wǔ, fā jiàn yè, qiǎn cān jūn wáng zhèn è lóng xiāng jiāng jūn kuǎi ēn qián xí jiāng líng, kè zhī, yì jí dǎng yǔ jiē fú zhū.
荆州刺史刘道规疾患,求归,八年四月,改授豫州刺史, 以豫州刺史刘毅代之。毅既有雄才大志,与帝俱兴复晋室,自 谓京城、广陵功足相抗,虽权事推帝,而心不服也。厚自矜许, 朝士素望者并多归之,与尚书仆射谢混、丹阳尹郗僧施并深相 结。及镇江陵,豫州旧府多割以自随,请僧施爲南蛮校尉。帝 知毅终爲异端,心密图之。毅至西,称疾笃,表求从弟兖州刺 史藩以爲副贰,帝僞许焉。九月,藩入朝,帝命收藩及谢混, 并赐死。自表讨毅,又假黄钺,率诸军西征。以前镇军将军司 马休之爲平西将军、荆州刺史,兖州刺史道怜镇丹徒,豫州刺 史诸葛长人监太尉留府事,加太尉司马丹阳尹刘穆之建威将 军,配以实力。壬午,发建邺,遣参军王镇恶、龙骧将军蒯恩 前袭江陵,克之,毅及党与皆伏诛。
shí yī yuè, dì zhì jiāng líng, fēn jīng zhōu shí jùn wèi xiāng zhōu, dì réng jìn dū yān. yǐ xī yáng tài shǒu zhū líng shí wèi yì zhōu cì shǐ, shǐ fá shǔ. jìn dì jìn dì tài fù yáng zhōu mù, jiā yǔ bǎo gǔ chuī, bān jiàn èr shí rén.
十一月,帝至江陵,分荆州十郡爲湘州,帝仍进督焉。以 西阳太守朱龄石爲益州刺史,使伐蜀。晋帝进帝太傅、扬州牧, 加羽葆、鼓吹,班剑二十人。
jiǔ nián èr yuè yǐ chǒu, dì zhì zì jiāng líng. chū, zhū gě zhǎng rén tān yín jiāo hèng, dì měi yōu róng zhī. liú yì jì zhū, zhǎng rén wèi suǒ qīn yuē:" xī nián hǎi péng yuè, jīn nián shā hán xìn, huò qí zhì yǐ." jiāng móu zuò luàn. dì kè qī zhì dōu, ér měi yān liú bù jìn. gōng qīng yǐ xià, pín rì fèng hòu yú xīn tíng, zhǎng rén yì zhòu chū. jì ér dì qīng zhōu mì zhì, yǐ hái dōng fǔ yǐ. zhǎng rén dào mén, yǐn qián, què rén xián yǔ, fán píng shēng yán suǒ bù jìn zhě, jiē yǔ jí zhī, zhǎng rén shén yuè. dì yǐ mì mìng zuǒ yòu dīng wǔ zì màn hòu chū, yú zuò lā yān, sǐ yú chuáng cè. yú shī fù tíng wèi, bìng zhū qí dì lí rén. wǔ xiāo yǒng yǒu lì, shí rén yǔ yuē," wù bá hù, fù dīng wǔ".
九年二月乙丑,帝至自江陵。初,诸葛长人贪淫骄横,帝 每优容之。刘毅既诛,长人谓所亲曰:“昔年醢彭越,今年杀 韩信,祸其至矣。”将谋作乱。帝克期至都,而每淹留不进。 公卿以下,频日奉候于新亭,长人亦骤出。既而帝轻舟密至, 已还东府矣。长人到门,引前,却人闲语,凡平生言所不尽者, 皆与及之,长人甚悦。帝已密命左右丁旿自幔后出,于坐拉焉, 死于床侧。舆尸付廷尉,并诛其弟黎人。旿骁勇有力,时人语 曰,“勿跋扈,付丁旿”。
xiān shì, shān hú chuān zé jiē wèi háo qiáng suǒ duó, bǎi xìng xīn cǎi yú diào, jiē zé shuì zhí, zhì shì jìn duàn zhī. shí rén jū wèi yī, dì shàng biǎo dìng zhì, yú shì yī jiè tǔ duàn, wéi xú yǎn qīng sān zhōu jū jìn líng zhě bù zài duàn lì. zhū liú yù jùn xiàn, duō suǒ bìng shěng. yǐ dì lǐng zhèn xī jiāng jūn yù zhōu cì shǐ. dì gù ràng tài fù yáng zhōu mù jí bān jiàn, fèng huán huáng yuè.
先是,山湖川泽皆爲豪强所夺,百姓薪采渔钓,皆责税直, 至是禁断之。时人居未一,帝上表定制,于是依界土断,惟徐、 兖、青三州居晋陵者不在断例。诸流寓郡县,多所并省。 以帝领镇西将军、豫州刺史。帝固让太傅、扬州牧及班剑, 奉还黄钺。
qī yuè, zhū líng shí píng shǔ, zhǎn qiáo zòng, chuán shǒu jiàn yè.
七月,朱龄石平蜀,斩谯纵,传首建邺。
jiǔ yuè, jìn dì yǐ dì píng qí dìng lú xún gōng, fēng dì cì zǐ yì zhēn wèi guì yáng xiàn gōng bìng chóng shēn qián mìng, shòu dì tài fù yáng zhōu mù, jiā yǔ bǎo gǔ chuī, bān jiàn èr shí rén. jiāng lì bǎi liáo dūn quàn, nǎi shòu yǔ bǎo gǔ chuī bān jiàn, yú gù cí.
九月,晋帝以帝平齐、定卢循功,封帝次子义真爲桂阳县 公;并重申前命,授帝太傅、扬州牧,加羽葆、鼓吹,班剑二 十人。将吏百僚敦劝,乃受羽葆、鼓吹、班剑,馀固辞。
shí nián, xī rén jiǎn yì, zhù dōng fǔ chéng, qǐ fǔ shě.
十年,息人简役,筑东府城,起府舍。
dì yǐ jīng zhōu cì shǐ sī mǎ xiū zhī zōng shì zhī zhòng, yòu dé jiāng hàn rén xīn, yí qí yǒu yì zhì ér xiū zhī zǐ qiáo wáng wén sī zài dōu, zhāo jù qīng xiá, dì zhí sòng xiū zhī, lìng zì wèi qí suǒ. xiū zhī biǎo fèi wén sī, bìng yǔ dì shū chén xiè.
帝以荆州刺史司马休之宗室之重,又得江、汉人心,疑其 有异志;而休之子谯王文思在都,招聚轻侠,帝执送休之,令 自爲其所。休之表废文思,并与帝书陈谢。
shí yī nián zhēng yuè, dì shōu xiū zhī zǐ wén bǎo xiōng zi wén zǔ, bìng cì sǐ, lǜ zhòng xī tǎo. fù jiǎ huáng yuè, lǐng jīng zhōu cì shǐ. yǐ zhōng jūn jiāng jūn dào lián jiān liú fǔ shì. xiū zhī shàng biǎo zì chén, bìng zuì zhuàng dì. xiū zhī fǔ lù shì cān jūn hán yán zhī yǒu gàn yòng cái, dì wèi zhì jiāng líng, mì shū zhāo zhī. yán zhī bào shū yuē:" chéng qīn lǜ róng mǎ, yuǎn lǚ xī piān, hé jìng shì shù, mò bù huáng hài. rǔ shū, zhī yǐ qiáo wáng qián shì, liáng zēng tàn xī. sī mǎ píng xī tǐ guó zhōng zhēn, kuǎn huái dài wù, yǐ gōng yǒu kuāng fù zhī xūn, jiā guó méng lài, tuī dé wěi chéng, měi shì xún yǎng. qiáo wáng wǎng yǐ wēi shì jiàn hé, yóu zì biǎo xùn wèi kuàng yǐ dà guò ér dāng mò xié! lái shì yún,' chù huái qī wù, zì yǒu yóu lái '. jīn fá rén zhī jūn, dàn rén yǐ lì, zhēn kě wèi' chù huái qī wù' zhě yǐ. liú fān sǐ yú chāng hé zhī mén, zhū gé bì yú zuǒ yòu zhī shǒu, gān yán chà fāng bó, xí zhī yǐ qīng bīng, suì shǐ xí shàng mí kuǎn huái zhī shì, kǔn wài wú zì xìn zhū hóu, yǐ wèi de suàn, liáng suǒ chǐ yě. wú suī bǐ liè, cháng wén dào yú jūn zǐ, yǐ píng xī zhī zhì dé, nìng kě wú shòu mìng zhī chén hū? jiǎ tiān cháng sāng luàn, jiǔ liú hún zhuó, dāng yǔ zāng hóng yóu yú dì xià. bù fù duō yún." dì shì shū tàn xī, yǐ shì jiàng zuǒ yuē:" shì rén dāng rú cǐ."
十一年正月,帝收休之子文宝、兄子文祖,并赐死,率衆 西讨。复假黄钺,领荆州刺史。以中军将军道怜监留府事。休 之上表自陈,并罪状帝。休之府录事参军韩延之有干用才,帝 未至江陵,密书招之。延之报书曰:“承亲率戎马,远履西偏, 阖境士庶,莫不惶骇。辱疏,知以谯王前事,良增叹息。司马 平西体国忠贞,款怀待物,以公有匡复之勋,家国蒙赖,推德 委诚,每事询仰。谯王往以微事见劾,犹自表逊位;况以大过 而当默邪!来示云,‘处怀期物,自有由来 ’。今伐人之君, 啖人以利,真可谓‘处怀期物’者矣。刘藩死于阊阖之门,诸 葛毙于左右之手,甘言诧方伯,袭之以轻兵,遂使席上靡款怀 之士,阃外无自信诸侯,以爲得算,良所耻也。吾虽鄙劣,尝 闻道于君子,以平西之至德,宁可无授命之臣乎?假天长丧乱, 九流浑浊,当与臧洪游于地下。不复多云。”帝视书叹息,以 示将佐曰:“事人当如此。”
sān yuè, jūn cì jiāng líng. chū, yōng zhōu cì shǐ lǔ zōng zhī fù lì hǎo luàn, qiě lǜ bù wèi dì róng, cháng wèi chèn yuē:" yú dēng rì, fǔ dì shì." yǔ xiū zhī xiāng jié. zhì shì, lǜ qí zi jìng líng tài shǒu guǐ huì yú jiāng líng. dì jì jiāng, xiū zhī zhòng kuì, yǔ guǐ děng bēn xiāng yáng, jiāng líng píng. jiā lǐng nán mán xiào wèi. jiāng bài nán mán, yù sì fèi rì, zuǒ shǐ zhèng xiān zhī děng bái qiān rì, bù xǔ. xià shū kāi kuān dà zhī ēn. sì yuè, jìn jūn xiāng yáng, xiū zhī děng bēn yáo xìng. jìn dì fù shēn qián lìng, shòu tài fù yáng zhōu mù, jiàn lǚ shàng diàn, rù cháo bù qū, zàn bài bù míng, jiā qián bù yǔ bǎo gǔ chuī, zhì zuǒ yòu zhǎng shǐ sī mǎ cóng shì zhōng láng sì rén, fēng dì sān zi yì lóng wèi běi péng chéng xiàn gōng. bā yuè jiǎ zǐ, dì zhì zì jiāng líng, fèng huán huáng yuè, gù cí tài fù zhōu mù qián bù yǔ bǎo gǔ chuī, qí yú shòu mìng.
三月,军次江陵。初,雍州刺史鲁宗之负力好乱,且虑不 爲帝容,常爲谶曰:“鱼登日,辅帝室。”与休之相结。至是, 率其子竟陵太守轨会于江陵。帝济江,休之衆溃,与轨等奔襄 阳,江陵平。加领南蛮校尉。将拜南蛮,遇四废日,佐史郑鲜 之等白迁日,不许。下书开宽大之恩。 四月,进军襄阳,休之等奔姚兴。晋帝复申前令,授太傅、 扬州牧,剑履上殿,入朝不趋,赞拜不名,加前部羽葆、鼓吹, 置左右长史、司马、从事中郎四人,封第三子义隆爲北彭城县 公。八月甲子,帝至自江陵,奉还黄钺,固辞太傅、州牧、前 部羽葆、鼓吹,其馀受命。
shí èr nián zhēng yuè, jìn dì zhào dì yī jiù pì shì, jiā lǐng píng běi jiāng jūn yǎn zhōu cì shǐ, zēng dū nán qín, fán èr shí èr zhōu. dì yǐ píng běi wén wǔ guǎ shǎo, bù yí bié zhì, yú shì bà píng běi fǔ, yǐ bìng dà fǔ. sān yuè, jiā dì zhōng wài dà dū dū.
十二年正月,晋帝诏帝依旧辟士,加领平北将军、兖州刺 史,增督南秦,凡二十二州。帝以平北文武寡少,不宜别置, 于是罢平北府,以并大府。三月,加帝中外大都督。
chū, dì píng qí, réng yǒu dìng guān luò yì, yù lú xún qīn bī, gù qǐn. jí jīng yōng píng, nǎi móu wài lüè. huì yáo xìng sǐ, zi hóng xīn lì, xiōng dì xiāng shā, guān zhōng rǎo luàn. sì yuè yǐ chǒu, dì biǎo fá guān luò, nǎi jiè yán běi tǎo, jiā lǐng zhēng xī jiāng jūn sī yù èr zhōu cì shǐ. yǐ shì zǐ wèi xú yǎn èr zhōu cì shǐ. dì yù yǐ yì shēng huái yuǎn, fèng láng xié wáng běi fá. wǔ yuè, lú jiāng huò shān bēng, huò liù zhōng, xiàn zhī tiān zǐ. guǐ sì, jiā lǐng běi yōng zhōu cì shǐ, qián hòu bù yǔ bǎo gǔ chuī, zēng bān jiàn wèi sì shí rén. bā yuè dīng sì, lǜ dà zhòng jìn fā, yǐ shì zǐ wèi zhōng jūn jiāng jūn, jiān tài wèi liú fǔ shì, shàng shū yòu pú yè liú mù zhī wèi zuǒ pú yè, lǐng jiān jūn zhōng jūn èr fǔ jūn sī, rù jū dōng fǔ, zǒng shè nèi wài. jiǔ yuè, dì zhì péng chéng, jiā lǐng běi xú zhōu cì shǐ. shí yuè, zhòng jūn zhì luò, wéi jīn yōng, jiàng zhī. xiū fù jìn wǔ líng, zhì shǒu wèi.
初,帝平齐,仍有定关、洛意,遇卢循侵逼,故寝。及荆、 雍平,乃谋外略。会姚兴死,子泓新立,兄弟相杀,关中扰乱。 四月乙丑,帝表伐关、洛,乃戒严北讨,加领征西将军、司豫 二州刺史。以世子爲徐、兖二州刺史。帝欲以义声怀远,奉琅 邪王北伐。五月,庐江霍山崩,获六锺,献之天子。癸巳,加 领北雍州刺史,前后部羽葆、鼓吹,增班剑爲四十人。八月丁 巳,率大衆进发,以世子爲中军将军,监太尉留府事,尚书右 仆射刘穆之爲左仆射,领监军、中军二府军司,入居东府,总 摄内外。九月,帝至彭城,加领北徐州刺史。十月,衆军至洛, 围金墉,降之。修复晋五陵,置守卫。
shí èr yuè rén shēn, jìn dì jiā dì wèi xiàng guó zǒng bǎi kuí yáng zhōu mù, fēng shí jùn wèi sòng gōng, bèi jiǔ xī zhī lǐ, jiā xǐ fú yuǎn yóu guān lǜ lì shòu, wèi zài zhū hóu wáng shàng. cè yuē:
十二月壬申,晋帝加帝位相国、总百揆、扬州牧,封十郡 爲宋公,备九锡之礼,加玺绂、远游冠、绿綟绶,位在诸侯王 上。策曰:
zhèn yǐ guǎ mèi, yǎng zuǎn hóng jī, yí yì chéng xìn, dàng fù wáng shì, yuè zài nán bǐ, qiān yú jiǔ jiāng. zōng sì jué xiǎng, rén shén wú wèi, tí qiè qún xiōng, jì mìng jiāng pǔ, zé wǒ zǔ zōng zhī liè, yǎn zhuì yú dì, qī bǎi zhī zuò, jiǎn yān jì qīng, ruò shè jù hǎi, wǎng zhī yōu jì. tiān wèi jué jìn, dàn yù yīng fǔ, zhèn jué chí wéi, zài zào qū yǔ, xīng wáng jì jué, bǐ hūn zuò míng, yuán xūn zhì dé, zhèn shí yōu lài.
朕以寡昧,仰缵洪基,夷羿乘衅,荡覆王室,越在南鄙, 迁于九江。宗祀绝飨,人神无位,提挈群凶,寄命江浦,则我 祖宗之烈,奄坠于地,七百之祚,翦焉既倾,若涉巨海,罔知 攸济。天未绝晋,诞育英辅,振厥弛维,再造区宇,兴亡继绝, 俾昏作明,元勋至德,朕实攸赖。
jīn jiāng shòu gōng diǎn cè, qí jìng tīng zhèn mìng: nǎi zhě, huán xuán sì jiàn, tāo tiān mǐn xià, bá běn sè yuán, diān jué liù wèi, shù liáo fǔ méi, sì fāng mò xù. gōng jīng guàn cháo rì, qì líng hóng ní, fèn qí líng wǔ, dà jiān qún tè, kè fù huáng yì, fèng xīn shén zhǐ. cǐ gōng zhī dà jié shǐ yú qín wáng zhě yě. shòu lǜ qún hòu, sù liú zhǎng wù, báo fá zhēng róng, xiàn jié nán yǐng, dà duì zhé shǒu, qún nì bì yí, sān guāng xuán cǎi, jiù wù fǎn zhèng. cǐ yòu gōng zhī gōng yě. chū fān rù fǔ, hóng zī bǎo bì, fù cái lì yòng, fán zhí lí yuán, biān hù suì zī, jiāng yǔ rì qǐ, dǎo dé míng xíng, sì jìng yǒu jié. cǐ yòu gōng zhī gōng yě. xiān bēi fù zhòng, jiàn dào sān qí, jiè shì xiá zǔ, réng wèi biān hài, gōng sōu chéng mò mǎ, xiòng rù yuǎn jiāng, chōng lǔ sì lín, wàn zhì jù kuì, tà tǔ sān qiān, shēn wēi lóng mò. cǐ yòu gōng zhī gōng yě. lú xún yāo xiōng, sì xì wǔ lǐng, qīn fù jiāng yù, shǐ jí wáng chéng, guó yì qiān dū zhī guī, jiā xiàn xǐ bo zhī jì, gōng chéng yuán nán jì, yì xíng yú sè, yùn qí shū lüè, yīng mó bù shì, jiǎo kòu qióng nǜ, sàng qí xiāo dùn, bǐ wǒ jī diān, zhěng yú jiāng zhuì. cǐ yòu gōng zhī gōng yě. zhuī bēn zhú běi, yáng jīng jiāng fén, piān lǚ fú hǎi, zhǐ rì chuán zhì, pān yú zhī gōng, fú jí wàn shù, zuǒ lǐ zhī jié, niǎo sàn yú kuì, yuán xiōng yuǎn cuàn, chuán shǒu wàn lǐ. cǐ yòu gōng zhī gōng yě. liú yì pàn huàn, fù xìn xī xià, líng shàng wǎng zhǔ, zhì sì jiān bào, gōng yù guǐ yǐ xíng, xiāo zhī bù rì, zuì rén sī dé, jīng héng níng yàn. cǐ yòu gōng zhī gōng yě. qiáo zòng hù luàn, kòu qiè yī yú, wáng huà zǔ hé, sān bā lún nì, gōng zhǐ mìng piān shuài, shòu yǐ liáng tú, líng bō píng tuān, zhì jiè jǐng luò, jiàn shù fú zhì, liáng mín cǎo yǎn. cǐ yòu gōng zhī gōng yě. mǎ xiū lǔ zōng, zǔ bīng nèi wǔ, qū lǜ èr fāng, lián qí chēng luàn, gōng tóu mèi xīng yán, yán qí shàng lüè, jiāng jīn zhī shī, shì yú fēng diàn, huí pèi miǎn chuān, shí fán zhèn shè, èr pàn bēn bèng, jīng yōng lái sū. cǐ yòu gōng zhī gōng yě. yǒng jiā bù jìng, sì yí shàn huá, wǔ dōu qīng dàng, shān líng yōu rǔ, zǔ zōng huái mò shì zhī fèn, yí méng yǒu fěi fēng zhī sī, gōng yuǎn qí ā héng nà huáng zhī rén, jìn tóng xiǎo bái miè wáng zhī chǐ, jū lǚ chén shī, hè rán dà hào, fēn mìng qún shuài, běi xùn sī yǎn, xǔ zhèng fēng mǐ, gǒng luò zài qīng, bǎi nián zhēn huì, yī zhāo sǎo dí. cǐ yòu gōng zhī gōng yě.
今将授公典策,其敬听朕命:乃者,桓玄肆僭,滔天泯夏, 拔本塞源,颠蹶六位,庶僚俛眉,四方莫恤。公精贯朝日,气 陵虹蜺,奋其灵武,大歼群慝,克复皇邑,奉歆神只。此公之 大节始于勤王者也。授律群后,泝流长骛,薄伐峥嵘,献捷南 郢,大憝折首,群逆毕夷,三光旋采,旧物反正。此又公之功 也。出藩入辅,弘兹保弼,阜财利用,繁殖黎元,编户岁滋, 疆宇日啓,导德明刑,四境有截。此又公之功也。鲜卑负衆, 僭盗三齐,介恃遐阻,仍爲边害,公搜乘秣马,敻入远疆,冲 橹四临,万雉俱溃,拓土三千,申威龙漠。此又公之功也。卢 循祅凶,伺隙五岭,侵覆江、豫,矢及王城,国议迁都之规, 家献徙卜之计,公乘辕南济,义形于色,运奇摅略,英谟不世, 狡寇穷衄,丧旗宵遁,俾我畿甸,拯于将坠。此又公之功也。 追奔逐北,扬旍江濆,偏旅浮海,指日遄至,番禺之功,俘级 万数,左里之捷,鸟散鱼溃,元凶远窜,传首万里。此又公之 功也。刘毅叛换,负衅西夏,陵上罔主,志肆奸暴,公御轨以 刑,消之不日,罪人斯得,荆、衡甯晏。此又公之功也。谯纵 怙乱,寇窃一隅,王化阻阂,三巴沦溺,公指命偏帅,授以良 图,陵波凭湍,致届井络,僭竖伏鑕,梁、岷草偃。此又公之 功也。马休、鲁宗,阻兵内侮,驱率二方,连旗称乱,公投袂 星言,研其上略,江津之师,势踰风电,回旆沔川,实繁震慑, 二叛奔迸,荆、雍来苏。此又公之功也。永嘉不竞,四夷擅华, 五都倾荡,山陵幽辱,祖宗怀没世之愤,遗甿有匪风之思,公 远齐阿衡纳隍之仁,近同小白灭亡之耻,鞠旅陈师,赫然大号, 分命群帅,北徇司、兖,许、郑风靡,巩、洛载清,百年榛秽, 一朝扫涤。此又公之功也。
gōng yǒu kāng yǔ nèi zhī xūn, zhòng zhī yǐ míng dé. yuán chū fā jī, zé qí mó guān gǔ, diàn jī qiáng yāo, zé fēng wú qián duì, yù níng dōng jī, dà zào qián shǒu. ruò nǎi cǎo mèi jīng lún, huà róng yú suì jì, fú wēi jìng luàn, dào gù yú bāo sāng. juān xuē fán kē, jiào ruò huà yī, chún fēng měi huà, yíng sāi qū yǔ. shì yǐ jué yù xiàn chēn, xiá yí nà jìn, wáng lüè suǒ xuān, jiǔ fú lǜ cóng. suī wén mìng zhī dōng jiān xī bèi, jiù yáo zhī mài yú zhǒng dé, hé yǐ shàng zī. zhèn wén xiān wáng zhī zǎi shì yě, yōng xūn zūn xián, jiàn hóu zuò tǔ, bāo yǐ chǒng zhāng, chóng qí huī wù, suǒ yǐ xié fǔ huáng shì, yǒng lóng fān píng. gù qū fù guāng qǐ, suì huāng xú zhái, yíng qiū biǎo hǎi, sì lǚ yǒu wén. qí zài xiāng wáng, yì lài kuāng bà, yòu mìng jìn wén, bèi wù guāng cì. wéi gōng dào guān qián liè, xūn gāo zhèn gǔ, ér shū diǎn wèi shì, zhèn shén měng yān! jīn jìn shòu xiàng guó, yǐ xú zhōu zhī péng chéng pèi lán líng xià pī huái yáng shān yáng guǎng líng yǎn zhōu zhī gāo píng lǔ tài shān shí jùn fēng gōng wèi sòng gōng, xī zī xuán tǔ, jū yǐ bái máo, yuán dìng ěr jū, yòng jiàn zhǒng shè. xī jìn zhèng qǐ fān, rù zuò qīng shì, zhōu zhào bǎo fù, chū zǒng èr nán, nèi wài zhī rèn, gōng shí jiān zhī. jīn mìng shǐ chí jié jiān tài wèi shàng shū zuǒ pú yè jìn níng xiàn wǔ děng nán zhàn shòu xiàng guó yìn shòu, sòng gōng xǐ fú, shǐ chí jié jiān sī kōng sàn qí cháng shì shàng shū yáng suì xiāng hòu tài shòu sòng gōng máo tǔ, jīn hǔ fú dì yī zhì dì wǔ zuǒ, zhú shǐ fú dì yī zhì dì shí zuǒ. xiàng guó wèi wú bù zǒng, lǐ jué cháo bān, jū cháng zhī míng, yí yǔ shì gé. qí yǐ xiàng guó zǒng bǎi kuí, qù lù shàng shū zhī hào shàng sòng suǒ jiǎ jié shì zhōng diāo chán zhōng wài dū du tài fù tài wèi yìn shòu yù zhāng gōng yìn cè jìn yáng zhōu cì shǐ wèi mù, lǐng zhēng xī jiāng jūn sī yù běi xú yōng sì zhōu cì shǐ rú gù.
公有康宇内之勋,重之以明德。爰初发迹,则奇谟冠古, 电击强祅,则锋无前对,聿宁东畿,大造黔首。若乃草昧经纶, 化融于岁计,扶危静乱,道固于苞桑。蠲削烦苛,较若画一, 淳风美化,盈塞区宇。是以绝域献琛,遐夷纳赆,王略所宣, 九服率从。虽文命之东渐西被,咎繇之迈于种德,何以尚兹。 朕闻先王之宰世也,庸勋尊贤,建侯胙土,褒以宠章,崇 其徽物,所以协辅皇室,永隆藩屏。故曲阜光啓,遂荒徐宅, 营丘表海,四履有闻。其在襄王,亦赖匡霸,又命晋文,备物 光赐。惟公道冠前烈,勋高振古,而殊典未饰,朕甚懵焉!今 进授相国,以徐州之彭城沛兰陵下邳淮阳山阳广陵、兖州之高 平鲁泰山十郡封公爲宋公,锡兹玄土,苴以白茅,爰定尔居, 用建冢社。昔晋、郑啓藩,入作卿士,周、召保傅,出总二南, 内外之任,公实兼之。今命使持节、兼太尉、尚书左仆射晋宁 县五等男湛授相国印绶,宋公玺绂,使持节、兼司空、散骑常 侍、尚书阳遂乡侯泰授宋公茅土,金虎符第一至第五左,竹使 符第一至第十左。相国位无不总,礼绝朝班,居常之名,宜与 事革。其以相国总百揆,去录尚书之号;上送所假节、侍中貂 蝉、中外都督太傅太尉印绶、豫章公印策;进扬州刺史爲牧, 领征西将军、司豫北徐雍四州刺史如故。
gōng jì gāng lǐ dù, wàn guó shì shì, chéng jiè dǎo fāng, wǎng yǒu qiān zhì, shì yòng xī gōng dà lù róng lù gè yī, xuán mǔ èr sì gōng yì mò dūn běn, wù nóng zhòng jī, cǎi fán shí yīn, jià sè wéi fù, shì yòng xī gōng gǔn miǎn zhī fú, chì xì fù yān gōng xián xié nà zhèng, yí fēng gǎi sú, táo jūn pǐn wù, rú lè zhī hé, shì yòng xī gōng xuān xiàn zhī lè liù yì zhī wǔ gōng xuān měi wáng huà, dǎo yáng xiū fēng, huá yí qǐ zhǒng, yuǎn rén xū cuì, shì yòng xī gōng zhū hù yǐ jū gōng guān fāng rèn néng, wǎng luó yōu zhì, jiǔ gāo cí yě, máo shì yíng cháo, shì yòng xī gōng nà bì yǐ dēng gōng dāng zhóu chǔ zhōng, lǜ xià yǐ yì, shì è kòu chóu, dí chú kē tè, shì yòng xī gōng hǔ bēn zhī shì sān bǎi rén gōng míng fá xù xíng, shù yù xiáng yǔn, fàng mìng gàn jì, wǎng yǒu yōu zòng, shì yòng xī gōng fū yuè gè yī gōng lóng xiāng fèng jiǎo, zhǐ chǐ bā hóng, kuò náng sì hǎi, zhé chōng wú wài, shì yòng xī gōng tóng gōng yī tóng shǐ bǎi, lú gōng shí lú shǐ qiān gōng wēn gōng xiào sī, zhì qián yīn sì, zhōng sù zhī zhì, yí xíng sì fāng, shì yòng xī gōng jù chàng yī yǒu, guī zàn fù yān. sòng guó zhì chéng xiàng yǐ xià, yī zūn jiù yí. qīn zāi, qí zhī fú wǎng mìng, mào duì tiān xiū, jiǎn xù shù bāng, jìng fū xiǎn dé, yǐ zhōng wǒ gāo zǔ zhī jiā mìng! zhì sòng guó shì zhōng huáng mén shì láng shàng shū zuǒ chéng, jí suí dà shǐ fèng yíng. bāo hǎn lǔ qǐ fú chì pán qiǎn shǐ yè dì, qiú xiào lì tǎo yáo hóng, bài wèi píng xī jiāng jūn hé nán gōng.
公纪纲礼度,万国是式,乘介蹈方,罔有迁志,是用锡公 大路、戎路各一,玄牡二驷;公抑末敦本,务农重积,采蘩实 殷,稼穑惟阜,是用锡公衮冕之服,赤舄副焉;公闲邪纳正, 移风改俗,陶钧品物,如乐之和,是用锡公轩县之乐、六佾之 舞;公宣美王化,导扬休风,华夷企踵,远人胥萃,是用锡公 朱户以居;公官方任能,网罗幽滞,九臯辞野,髦士盈朝,是 用锡公纳陛以登;公当轴处中,率下以义,式遏寇雠,涤除苛 慝,是用锡公虎贲之士三百人;公明罚恤刑,庶狱详允,放命 干纪,罔有攸纵,是用锡公鈇钺各一;公龙骧凤矫,咫尺八紘, 括囊四海,折冲无外,是用锡公彤弓一、彤矢百,玈弓十、玈 矢千;公温恭孝思,致虔禋祀,忠肃之志,仪刑四方,是用锡 公秬鬯一卣,圭瓒副焉。宋国置丞相以下,一遵旧仪。钦哉, 其祗服往命,茂对天休,简恤庶邦,敬敷显德,以终我高祖之 嘉命!置宋国侍中、黄门侍郎、尚书左丞,即随大使奉迎。 枹罕虏乞伏炽盘遣使谒帝,求效力讨姚泓,拜爲平西将军、 河南公。
shí sān nián zhēng yuè, dì yǐ zhōu shī jìn tǎo, liú péng chéng gōng yì lóng zhèn péng chéng. jūn cì chén liú chéng, jīng zhāng liáng miào, xià lìng yǐ shí xiū shì dòng yǔ zhì jiàn yān. jìn dì zhuī zèng dì zǔ wèi tài cháng, fù wèi tè jìn zuǒ guāng lù dài fu, ràng bù shòu. èr yuè, guàn jūn jiāng jūn tán dào jì děng jūn cì tóng guān. sān yuè gēng chén, dì lǜ dà jūn rù hé. wǔ yuè, dì zhì luò yáng, yè jìn wǔ líng. qī yuè, zhì shǎn, lóng xiāng jiāng jūn wáng zhèn è zhōu shī zì hé fú wèi. bā yuè, fú fēng tài shǒu shěn tián zǐ dà pò yáo hóng jūn yú lán tián, wáng zhèn è kè cháng ān, qín yáo hóng. shǐ yì xī jiǔ nián, suì zhèn yíng huò tài bái jù dōng jǐng, zhì shì ér guān zhōng píng. jiǔ yuè, dì zhì cháng ān. cháng ān fēng rěn, tǎng zàng yíng jī, dì xiān shōu qí yí qì hún yí tǔ guī jì lǐ gǔ zhǐ nán chē jí qín shǐ huáng yù xǐ sòng zhī dōu qí yú zhēn bǎo zhū yù, xī yǐ bān cì jiàng shuài. qiān yáo zōng yú jiāng nán, sòng hóng zhǎn yú jiàn kāng shì. yè hàn cháng líng, dà huì wén wǔ yú wèi yāng diàn.
十三年正月,帝以舟师进讨,留彭城公义隆镇彭城。军次 陈留城,经张良庙,下令以时修饰栋宇致荐焉。晋帝追赠帝祖 爲太常,父爲特进、左光禄大夫,让不受。二月,冠军将军檀 道济等军次潼关。三月庚辰,帝率大军入河。五月,帝至洛阳, 谒晋五陵。七月,至陕,龙骧将军王镇恶舟师自河浮渭。八月, 扶风太守沈田子大破姚泓军于蓝田,王镇恶克长安,禽姚泓。 始义熙九年,岁、镇、荧惑、太白聚东井,至是而关中平。九 月,帝至长安。长安丰稔,帑藏盈积,帝先收其彜器、浑仪、 土圭、记里鼓、指南车及秦始皇玉玺送之都;其馀珍宝珠玉, 悉以班赐将帅。迁姚宗于江南,送泓斩于建康市。谒汉长陵, 大会文武于未央殿。
shí yuè, jìn dì zhào jìn sòng gōng jué wèi wáng, jiā shí jùn yì sòng guó, bìng qián wèi èr shí jùn. qí xiàng guó yáng zhōu mù lǐng zhēng xī jiāng jūn sī yù běi xú yōng sì zhōu cì shǐ rú gù. dì yù xī jià cháng ān, jīng lüè zhào wèi, shí yī yuè, qián jiāng jūn liú mù zhī zú, nǎi guī. shí èr yuè gēng zǐ, fā zì cháng ān, yǐ guì yáng gōng yì zhēn wèi yōng zhōu cì shǐ, zhèn cháng ān, liú fù xīn jiàng zuǒ yǐ fǔ zhī.
十月,晋帝诏进宋公爵爲王,加十郡益宋国,并前爲二十 郡。其相国、扬州牧、领征西将军、司豫北徐雍四州刺史如故。 帝欲息驾长安,经略赵、魏,十一月,前将军刘穆之卒,乃归。 十二月庚子,发自长安,以桂阳公义真爲雍州刺史,镇长安, 留腹心将佐以辅之。
shí sì nián zhēng yuè rén xū, dì zhì péng chéng, jiě yán xī jiǎ. yǐ fǔ guó jiāng jūn liú zūn kǎo wèi bīng zhōu cì shǐ, lǐng hé dōng tài shǒu, zhèn pú bǎn. dì jiě sī zhōu, lǐng xú jì èr zhōu cì shǐ, gù ràng jìn jué. shí hàn zhōng chéng gù xiàn hàn shuǐ yá jì yǒu yì shēng rú léi, é qǐng àn bēng, yǒu tóng zhōng shí èr, chū zì qián rǎng. gǒng xiàn rén zōng yào yú qí tián suǒ huò jiā hé, jiǔ suì tóng jīng, dì yǐ xiàn, jìn dì yǐ guī yú wǒ. dì chōng ràng, nǎi zhǐ. liù yuè dīng hài, shòu xiàng guó sòng gōng jiǔ xī zhī mìng, xià mìng shè guó nèi shū sǐ yǐ xià. zhào chóng yù zhāng tài fū rén wèi sòng gōng tài fēi, shì zǐ wèi zhōng jūn jiāng jūn fù èr, xiàng guó fǔ bǎi guān xī yī tiān cháo zhī zhì. yòu zhào sòng guó suǒ fēng shí jùn zhī wài, xī dé chú yòng. xiān shì, ān xī zhōng bīng cān jūn shěn tián zǐ shā ān xī sī mǎ wáng zhèn è, zhū jiàng shā ān xī zhǎng shǐ wáng xiū, guān zhōng luàn. shí yuè, dì qiǎn yòu jiāng jūn zhū líng shí dài ān xī jiāng jūn guì yáng gōng yì zhēn wèi yōng zhōu cì shǐ. yì zhēn hái, wèi hè lián bó bó suǒ zhuī, dà bài, jǐn yǐ shēn miǎn, zhū jiàng shuài jí líng shí bìng méi.
十四年正月壬戌,帝至彭城,解严息甲。以辅国将军刘遵 考爲并州刺史,领河东太守,镇蒲阪。帝解司州,领徐、冀二 州刺史,固让进爵。时汉中成固县汉水崖际有异声如雷,俄顷 岸崩,有铜锺十二,出自潜壤。巩县人宗曜于其田所获嘉禾, 九穗同茎,帝以献,晋帝以归于我。帝冲让,乃止。 六月丁亥,受相国宋公九锡之命,下命赦国内殊死以下。 诏崇豫章太夫人爲宋公太妃,世子爲中军将军副贰,相国府百 官悉依天朝之制。又诏宋国所封十郡之外,悉得除用。 先是,安西中兵参军沈田子杀安西司马王镇恶,诸将杀安 西长史王修,关中乱。十月,帝遣右将军朱龄石代安西将军桂 阳公义真爲雍州刺史。义真还,爲赫连勃勃所追,大败,仅以 身免,诸将帅及龄石并没。
shí èr yuè, jìn ān dì bēng, dà sī mǎ láng yá wáng jí dì wèi. yuán xī yuán nián zhēng yuè, jìn dì zhào zhēng dì rù fǔ, yòu shēn qián lìng, jìn gōng jué wèi wáng, yǐ xú zhōu zhī hǎi líng běi dōng hǎi běi qiáo běi liáng yù zhōu zhī xīn cài yǎn zhōu zhī běi chén liú sī zhōu zhī chén jùn rǔ nán yǐng chuān xíng yáng shí jùn, zēng sòng guó. qī yuè, nǎi shòu mìng. shè guó nèi wǔ suì xíng yǐ xià, qiān dū shòu yáng. jiǔ yuè, jiě yáng zhōu. shí èr yuè, jìn dì mìng dì miǎn shí yǒu èr liú, jiàn tiān zǐ jīng qí, chū jǐng rù bì, chéng jīn gēn chē, jià liù mǎ, bèi wǔ shí fù chē, zhì máo tóu yún hǎn, yuè wǔ bā yì, shè zhōng jù gōng xiàn. jìn wáng tài fēi wèi tài hòu, wáng fēi wèi wáng hòu, shì zǐ wèi tài zǐ, wáng zǐ wáng sūn jué mìng zhī hào, yī rú jiù yí. èr nián zhēng yuè, dì biǎo ràng shū lǐ. jìng líng jùn jiāng bīn zì kāi, chū gǔ tóng lǐ qì shí yú méi, dì xiàn zhī jìn dì, ràng bù shòu, yú shì guī zhū ruì wù, cáng yú xiāng fǔ. sì yuè, zhào qiǎn dūn quàn, jiān zhēng dì rù fǔ. liù yuè rén xū, dì zhì dōu. jiǎ yín, jìn dì shàn wèi yú sòng. yǒu sī cǎo zhào jì chéng, qǐng shū zhī, tiān zǐ jí biàn cāo bǐ, wèi zuǒ yòu yuē : " huán xuán zhī shí, tiān mìng yǐ gǎi, zhòng wèi liú gōng suǒ yán, jiāng èr shí zài. jīn rì zhī shì, běn suǒ gān xīn." jiǎ zǐ, qiǎn shǐ fèng cè yuē:
十二月,晋安帝崩,大司马琅邪王即帝位。 元熙元年正月,晋帝诏征帝入辅,又申前令,进公爵爲王, 以徐州之海陵北东海北谯北梁、豫州之新蔡、兖州之北陈留、 司州之陈郡汝南潁川荥阳十郡,增宋国。七月,乃受命。赦国 内五岁刑以下,迁都寿阳。九月,解扬州。十二月,晋帝命帝 冕十有二旒,建天子旌旗,出警入跸,乘金根车,驾六马,备 五时副车,置旄头云罕,乐舞八佾,设锺虡宫县。进王太妃爲 太后,王妃爲王后,世子爲太子,王子、王孙爵命之号,一如 旧仪。 二年正月,帝表让殊礼。竟陵郡江滨自开,出古铜礼器十 余枚,帝献之晋帝,让不受,于是归诸瑞物,藏于相府。四月, 诏遣敦劝,兼征帝入辅。六月壬戌,帝至都。甲寅,晋帝禅位 于宋。有司草诏既成,请书之,天子即便操笔,谓左右曰 : “桓玄之时,天命已改,重爲刘公所延,将二十载。今日之事, 本所甘心。”甲子,遣使奉策曰:
zī ěr sòng wáng, fū xuán gǔ quán yú, yōu zāi miǎo yǐ, qí xiáng mí dé ér wén. yuán zì shū qì, jiàng dǎi sān wǔ, mò bù yǐ shàng shèng jūn sì hǎi, zhǐ gē dìng dà yè. rán zé dì wáng zhě, zǎi wù zhī tōng qì, jūn dào zhě, tiān xià zhī zhì gōng yě. xī zài shàng yè, shēn jiàn zī dào, shì yǐ tiān lù jì zhōng, táng yú fú dé chuán qí sì, fú mìng lái gé, shùn yǔ bù huò quán qí qiān. suǒ yǐ jīng wěi sān cái, chéng xù yí huà, zuò fàn zhèn gǔ, chuí fēng wàn yè, mò shàng yú zī. zì shì jué hòu, lì dài mí shào. hàn jì sì dé yú fàng xūn, wèi yì fāng guǐ yú zhòng huá, liàng yǐ xié móu hū rén guǐ, ér yǐ bǎi xìng wèi xīn zhě yě.
咨尔宋王,夫玄古权舆,悠哉邈矣,其详靡得而闻。爰自 书契,降逮三、五,莫不以上圣君四海,止戈定大业。然则帝 王者,宰物之通器,君道者,天下之至公也。昔在上叶,深鉴 兹道,是以天禄既终,唐、虞弗得传其嗣,符命来格,舜、禹 不获全其谦。所以经纬三才,澄序彜化,作范振古,垂风万叶, 莫尚于兹。自是厥后,历代弥劭。汉既嗣德于放勋,魏亦方轨 于重华,谅以协谋乎人鬼,而以百姓爲心者也。
xī wǒ zǔ zōng qīn míng, chén jū qí jí, ér míng huì dài xù, yíng kuī yǒu qī, jiǎn shāng zhào huò, fēi wéi yī shì, céng shì fú kè, shěn yī zài jīn, tiān zhī suǒ fèi, yǒu zì lái yǐ. wéi wáng tǐ shàng shèng zhī zī, bāo èr yí zhī dé, míng qí rì yuè, dào hé sì shí. nǎi zhě, shè jì qīng fù, wáng zhěng ér cún zhī, zhōng yuán wú gěng, yòu jì ér fù zhī. zì fù gù bù bīn, gàn jì fàng mìng, sì nì tāo tiān, qiè jù wàn lǐ, mí bù rùn zhī yǐ fēng yǔ, zhèn zhī yǐ léi tíng. jiǔ fá zhī dào jì fū, bā fǎ zhī huà zì lǐ, qǐ yī bó shī yú rén, jì sī qián shù, gù yǐ yì qià sì hǎi, dào shèng bā huāng zhě yǐ. zhì yú shàng tiān chuí xiàng, sì líng xiào zhēng, tú chèn zhī wén jì míng, rén shén zhī wàng yǐ gǎi, bǎi gōng gē yú cháo, shù rén sòng hū yě, yì zhào biàn yǒng, qīng zhù wéi xīn. zì fēi bǎi xìng lè tuī, tiān mìng yōu jí, qǐ yī zài yǔ suǒ de dú zhuān. shì yòng yǎng zhī huáng líng, fǔ shùn qún yì, jìng chán shén qì, shòu dì wèi yú ěr gōng. dà zuò qí qióng, tiān lù yǒng zhōng. yú xì! wáng qí yǔn zhí qí zhōng, jìng zūn diǎn xùn, fù lǜ tǔ zhī jiā yuàn, huī hóng yè yú wú qióng, shí yīng xiū yòu, yǐ dá sān líng zhī juàn wàng. yòu qiǎn shǐ chí jié jiān tài bǎo sàn qí cháng shì guāng lù dài fu xiè dàn, jiān tài wèi shàng shū liú xuān fàn fèng xǐ shū, guī huáng dì xǐ shòu, shòu zhōng zhī lǐ, yī rú táng yú hàn wèi gù shì. dì fèng biǎo chén ràng, jìn dì yǐ xùn yú láng yá wáng dì, biǎo bù huò tōng. yú shì chén liú wáng qián sì děng èr bǎi qī shí rén jí sòng tái qún chén bìng shàng biǎo quàn jìn, yóu bù xǔ. tài shǐ lìng luò dá chén tiān wén fú yīng yuē:" àn jìn yì xī yuán nián zhì yuán xī yuán nián, tài bái zhòu jiàn jīng tiān fán qī, zhàn yuē:' tài bái jīng tiān, rén gèng zhǔ, yì xìng xìng.' yì xī qī nián, wǔ hóng jiàn yú dōng fāng, zhàn yuē:' wǔ hóng jiàn, tiān zǐ chù, shèng rén chū.' jiǔ nián, zhèn xīng suì xīng tài bái yíng huò jù yú dōng jǐng. shí sān nián, zhèn xīng rù tài wēi . zhàn yuē:' zhèn xīng shǒu tài wēi, yǒu lì wáng, yǒu xǐ wáng.' yuán xī yuán nián dōng, hēi lóng sì dēng yú tiān, yì zhuàn yuē:' dōng, lóng jiàn, tiān zǐ wáng shè jì, dà rén shòu mìng.' jì zhōu dào rén shì fǎ chēng gào qí dì zǐ yuē:' sōng shén yán, jiāng dōng yǒu liú jiāng jūn, hàn jiā miáo yì, dāng shòu tiān mìng, wú yǐ bì sān shí èr zhèn jīn yī bǐng yǔ zhī, liú shì bo shì zhī shù yě.' hàn jiàn wǔ zhì jiàn ān mò yī bǎi jiǔ shí liù nián ér chán wèi, wèi zì huáng chū zhì xián xī mò sì shí liù nián ér chán jìn, jìn zì tài shǐ zhì jīn bǎi wǔ shí liù nián, sān dài yī ràng, xián qióng yú liù. yòu hàn guāng wǔ shè yú nán yáng, hàn mò ér qí shù sǐ, liú bèi yǒu shǔ, nǎi yīng zhī ér xìng jí jìn jì nián, jiù gēn shǐ méng, zhì shì ér shèng yǐ." ruò cǐ zhě yǒu shù shí tiáo. qún chén yòu gù qǐng, nǎi cóng zhī.
昔我祖宗钦明,辰居其极,而明晦代序,盈亏有期,翦商 兆祸,非惟一世,曾是弗克,矧伊在今,天之所废,有自来矣。 惟王体上圣之姿,包二仪之德,明齐日月,道合四时。乃者, 社稷倾覆,王拯而存之,中原芜梗,又济而复之。自负固不宾, 干纪放命,肆逆滔天,窃据万里,靡不润之以风雨,震之以雷 霆。九伐之道既敷,八法之化自理,岂伊博施于人,济斯黔庶, 固已义洽四海,道盛八荒者矣。至于上天垂象,四灵效征,图 谶之文既明,人神之望已改,百工歌于朝,庶人颂乎野,亿兆 抃踊,倾伫惟新。自非百姓乐推,天命攸集,岂伊在予所得独 专。是用仰祗皇灵,俯顺群议,敬禅神器,授帝位于尔躬。大 祚其穷,天禄永终。于戏!王其允执其中,敬遵典训,副率土 之嘉愿,恢洪业于无穷,时膺休佑,以答三灵之眷望。又遣使 持节、兼太保、散骑常侍、光禄大夫谢澹,兼太尉、尚书刘宣 范奉玺书,归皇帝玺绶,受终之礼,一如唐虞、汉魏故事。帝 奉表陈让,晋帝已逊于琅邪王第,表不获通。于是陈留王虔嗣 等二百七十人及宋台群臣并上表劝进,犹不许。太史令骆达陈 天文符应曰:“案晋义熙元年至元熙元年,太白昼见经天凡 七,占曰:‘太白经天,人更主,异姓兴。’义熙七年,五虹 见于东方,占曰:‘五虹见,天子黜,圣人出。’九年,镇星、 岁星、太白、荧惑聚于东井。十三年,镇星入太微 。占曰:‘ 镇星守太微,有立王,有徙王。’元熙元年冬,黑龙四登于天, 易传曰:‘冬,龙见,天子亡社稷,大人受命。’冀州道人释 法称告其弟子曰:‘嵩神言,江东有刘将军,汉家苗裔,当受 天命,吾以璧三十二、镇金一饼与之,刘氏卜世之数也。’汉 建武至建安末一百九十六年而禅魏,魏自黄初至咸熙末四十六 年而禅晋,晋自泰始至今百五十六年,三代揖让,咸穷于六。 又汉光武社于南阳,汉末而其树死,刘备有蜀,乃应之而兴; 及晋季年,旧根始萌,至是而盛矣。”若此者有数十条。群臣 又固请,乃从之。
yǒng chū yuán nián xià liù yuè dīng mǎo, huáng dì jí wèi yú nán jiāo, shè tán, chái liáo gào tiān yuē:
永初元年夏六月丁卯,皇帝即位于南郊,设坛,柴燎告天 曰:
huáng dì chén yù gǎn yòng xuán mǔ, zhāo gào yú huáng huáng hòu dì:
皇帝臣裕敢用玄牡,昭告于皇皇后帝:
jìn yǐ bo shì gào zhōng, lì shǔ yǒu guī, qīn ruò jǐng yùn, yǐ mìng yú yù. fū shù jūn zǎi shì, tiān xià wèi gōng, dé chōng dì wáng, lè tuī yōu jí. yuè chù táng yú, jiàng jì hàn wèi, mí bù yǐ shàng zhé gé wén zǔ, yuán xūn zhì dì wèi, gù néng dà zhěng qián shǒu, chuí xùn wú qióng. jìn zì dōng qiān, sì wéi bù zhèn, zǎi fǔ yān yī, wèi rì yǐ jiǔ. nán jí lóng ān, huò chéng yuán xìng, suì zhì dì zhǔ qiān bō, zōng sì yīn miè. yù suī dì fēi qí jìn, zhòng wú yī lǚ, yǎng fèn shí nán, fǔ dào héng liú, tóu mèi yì qǐ, zé huáng sì kè fù. jí wēi ér néng chí, diān ér néng fú, jiān guǐ jù jiān, jiàn wěi yì miè, chéng xīng fèi yǒu qī, fǒu zhōng yǒu shù. zhì yú dà zào jìn shì, bō luàn jì shí, yīn jí shí lái, shí shī qí zhòng. jiā yǐ shū sú mù yì, chóng yì lái tíng, zhēng shuò suǒ jì, xián fú shēng jiào. zhì nǎi sān líng chuí xiàng, shān chuān gào xiáng, rén shén xié zhǐ, suì yuè zī zhe. shì yǐ qún gōng qīng shì, yì zhào yí rén, qiān yuē:" huáng líng jiàng jiàn yú shàng, jìn cháo kuǎn chéng yú xià, tiān mìng bù kě yǐ jiǔ yān, chén jí bù kě yǐ zàn kuàng." suì bī qún yì, gōng zī dà lǐ. wěi yǐ guǎ dé, tuō yú zhào rén zhī shàng, suī yǎng wèi tiān wēi, lüè shì xiǎo jié, gù shēn yǒng huái, zhī jù ruò yǔn. jìng jiǎn yuán rì, shēng tán shòu chán, gào lèi shàng dì, yòng chóu wàn guó zhī qíng, kè lóng tiān bǎo, yǒng zuò yú yǒu sòng. wéi míng líng shì xiǎng! lǐ bì, bèi fǎ jià, xìng jiàn kāng gōng, lín tài jí qián diàn, dà shè, gǎi yuán. cì rén jué èr jí. guān guǎ gū dú bù néng zì cún zhě, rén gǔ wǔ hú, bū zū sù zé wù shōu. qí fàn xiāng lùn qīng yì, zāng wū yín dào, yī jiē dàng dí. zhǎng tú zhī shēn, tè jiē yuán qiǎn. wáng guān shī jué jìn gù duó láo, yī yī jiù zhǔn. fēng jìn dì wèi líng líng wáng, quán shí yī jùn, zài tiān zǐ jīng qí, chéng wǔ shí fù chē, xíng jìn zhēng shuò, jiāo sì tiān dì, lǐ yuè zhì dù, jiē yòng jìn diǎn, shàng shū bù wèi biǎo, dá biǎo bù chēng zhào, gōng yú gù mò líng. zhuī zūn huáng kǎo wèi xiào mù huáng dì, bǐ wèi mù huáng hòu, zūn wáng tài hòu wèi huáng tài hòu. zhào yuē:" fū wēi yǔ zhī gǎn, tàn shēn hòu kūn, ài rén huái shù, yóu huò wù jiǎn. suī zài yì dài, yì wú fèi jué, jiàng shā zhī yí, yī yī qián diǎn. kě jiàng shǐ xīng gōng wèi xiàn gōng, lú líng gōng wèi chái sāng xiàn gōng, shǐ ān gōng wèi lì pǔ xiàn hóu, cháng shā gōng wèi lǐ líng xiàn hóu, kāng lè gōng jí jiàng wèi xiàn hóu, fèng wáng dǎo xiè ān wēn jiào táo kǎn xiè xuán zhī sì, qí xuān lì yì xī zhě, yī réng běn zhì."
晋以卜世告终,历数有归,钦若景运,以命于裕。夫树君 宰世,天下爲公,德充帝王,乐推攸集。越俶唐虞,降暨汉魏, 靡不以上哲格文祖,元勋陟帝位,故能大拯黔首,垂训无穷。 晋自东迁,四维不振,宰辅焉依,爲日已久。难棘隆安,祸成 元兴,遂至帝主迁播,宗祀堙灭。裕虽地非齐、晋,衆无一旅, 仰愤时难,俯悼横流,投袂一起,则皇祀克复。及危而能持, 颠而能扶,奸宄具歼,僭僞亦灭,诚兴废有期,否终有数。至 于大造晋室,拨乱济时,因藉时来,实尸其重。加以殊俗慕义, 重译来庭,正朔所暨,咸服声教。至乃三灵垂象,山川告祥, 人神协祉,岁月滋着。是以群公卿士,亿兆夷人,佥曰:“皇 灵降鉴于上,晋朝款诚于下,天命不可以久淹,宸极不可以暂 旷。”遂逼群议,恭兹大礼。猥以寡德,托于兆人之上,虽仰 畏天威,略是小节,顾深永怀,祗惧若霣。敬简元日,升坛受 禅,告类上帝,用酬万国之情,克隆天保,永祚于有宋。惟明 灵是飨!礼毕,备法驾,幸建康宫,临太极前殿,大赦,改元。 赐人爵二级。鳏寡孤独不能自存者,人谷五斛,逋租宿责勿收。 其犯乡论清议,赃汙淫盗,一皆荡涤。长徒之身,特皆原遣。 亡官失爵、禁锢夺劳,一依旧准。封晋帝爲零陵王,全食一郡, 载天子旌旗,乘五时副车,行晋正朔,郊祀天地,礼乐制度, 皆用晋典,上书不爲表,答表不称诏,宫于故秣陵。追尊皇考 爲孝穆皇帝,妣爲穆皇后,尊王太后爲皇太后。诏曰:“夫微 禹之感,叹深后昆,爱人怀树,犹或勿翦。虽在异代,义无废 绝,降杀之仪,一依前典。可降始兴公爲县公,庐陵公爲柴桑 县公,始安公爲荔浦县侯,长沙公爲醴陵县侯,康乐公即降爲 县侯,奉王导、谢安、温峤、陶侃、谢玄之祀,其宣力义熙者, 一仍本秩。”
gēng wǔ, yǐ sī kōng dào lián wèi tài wèi, fēng cháng shā wáng, lì nán jùn gōng yì qìng wèi lín chuān wáng. yòu zhào lùn zhàn wáng zhuī zèng jí chóu shǎng chú fù zhī kē. yǐ hài, fēng huáng zǐ guì yáng gōng yì zhēn wèi lú líng wáng, péng chéng gōng yì lóng wèi yí dū wáng, yì kāng wèi péng chéng wáng. dīng chǒu, shǐ shǐ xún xíng sì fāng, jīng xián jǔ shàn, wèn rén jí kǔ, yù sòng kuī làn zhèng xíng guāi qiān shāng huà rǎo sú wèi yǔn rén tīng zhě, jiē jù yǐ wén. wù yín, zhào zēng bǎi guān fèng. jǐ mǎo, gǎi jìn tài shǐ lì wèi yǒng chū lì, shè yǐ zi, là yǐ chén.
庚午,以司空道怜爲太尉,封长沙王,立南郡公义庆爲临 川王。又诏论战亡追赠及酬赏除复之科。乙亥,封皇子桂阳公 义真爲庐陵王,彭城公义隆爲宜都王,义康爲彭城王。丁丑, 使使巡行四方,旌贤举善,问人疾苦,狱讼亏滥、政刑乖愆、 伤化扰俗、未允人听者,皆具以闻。戊寅,诏增百官奉。己卯, 改晋泰始历爲永初历,社以子,腊以辰。
qiū qī yuè dīng hài, yuán fàng jié zéi yú kǒu méi zài tái fǔ zhě, zhū liú xǐ zhī jiā, bìng tīng huán běn. yòu yǐ shì shuì fán kǔ, yōu liàng jiǎn jiàng. cóng zhēng guān luò, yǔn shēn bù fǎn zhě, shàn cì qí jiā. jǐ chǒu, chén liú wáng cáo qián sì hōng. xīn mǎo, fù zhì wǔ xiào sān jiàng guān, zēng diàn zhōng jiàng jūn yuán èr shí rén, yú zài yuán wài. wù xū, zhēng xī dà jiàng jūn kāi fǔ yí tóng sān sī yáng shèng jìn hào chē qí dà jiàng jūn. jiǎ chén, zhèn xī jiāng jūn lǐ xīn jìn hào zhēng xī dà jiāng jūn, píng xī jiāng jūn qǐ fú chì pán jìn hào ān xī dà jiàng jūn, zhēng dōng jiāng jūn gāo gōu lí wáng gāo liǎn jìn hào zhēng dōng dà jiàng jūn, zhèn dōng jiāng jūn bǎi jì wáng fú yú yìng jìn hào zhèn dōng dà jiàng jūn. zhì dōng gōng rǒng cóng pú yè lǚ bēn zhōng láng jiàng guān. wù shēn, qiān shén zhǔ yú tài miào, chē jià qīn fèng. rén zǐ, zhào gǎi quán zhì, lǜ cóng kuān jiǎn.
秋七月丁亥,原放劫贼馀口没在台府者,诸流徙之家,并 听还本。又以市税繁苦,优量减降。从征关、洛,殒身不反者, 赡赐其家。己丑,陈留王曹虔嗣薨。辛卯,复置五校三将官, 增殿中将军员二十人,余在员外。戊戌,征西大将军、开府仪 同三司杨盛进号车骑大将军。甲辰,镇西将军李歆进号征西大 将军,平西将军乞伏炽盘进号安西大将军,征东将军高句丽王 高琏进号征东大将军,镇东将军百济王扶馀映进号镇东大将军。 置东宫冗从仆射、旅贲中郎将官。戊申,迁神主于太庙,车驾 亲奉。壬子,诏改权制,率从宽简。
bā yuè xīn yǒu, zhào jiù jùn xiàn yǐ běi wèi míng zhě xī chú zhī, yù lì yú nán zhě, tīng yǐ nán wèi hào. wù chén, zhào yuē:" péng chéng sāng zǐ, dūn běn sī lóng, yí tóng fēng pèi. qí pèi jùn xià pī gè fù zū bù sān shí nián." xīn wèi, zhuī shì fēi zāng shì wèi jìng huáng hòu, líng yuē yǒng níng. guǐ yǒu, lì wáng tài zǐ yì fú wèi huáng tài zǐ. yǐ hài, shè jiàn zuì rén. rùn yuè rén wǔ, zhì jìn dì zhū líng shǒu wèi, qí míng xián xiān zhé, xiáng jiā sǎ sǎo. dīng yǒu, lín yì guó qiǎn shǐ cháo gòng.
八月辛酉,诏旧郡县以北爲名者悉除之,寓立于南者,听 以南爲号。戊辰,诏曰:“彭城桑梓,敦本斯隆,宜同丰、沛。 其沛郡、下邳各复租布三十年。”辛未,追諡妃臧氏爲敬皇后, 陵曰永宁。癸酉,立王太子义符爲皇太子。乙亥,赦见罪人。 闰月壬午,置晋帝诸陵守卫,其名贤先哲,详加洒扫。丁 酉,林邑国遣使朝贡。
jiǔ yuè rén zǐ, zhì dōng gōng diàn zhōng jiàng jūn shí rén, yuán wài èr shí rén. rén shēn, zhì dōu guān shàng shū.
九月壬子,置东宫殿中将军十人,员外二十人。壬申,置 都官尚书。
shì suì, wèi míng yuán huáng dì tài cháng wǔ nián. xī liáng wáng.
是岁,魏明元皇帝泰常五年。西凉亡。
èr nián chūn zhēng yuè xīn yǒu, sì nán jiāo, dà shè. bǐng yín, duàn jīn yín tú. yǐ yáng zhōu cì shǐ lú líng wáng yì zhēn wèi sī tú, yǐ shàng shū pú yè xú xiàn zhī wèi shàng shū lìng yáng zhōu cì shǐ. jǐ mǎo, jìn sāng shì yòng tóng dīng. bà kuài jī jùn fǔ.
二年春正月辛酉,祀南郊,大赦。丙寅,断金银涂。以扬 州刺史庐陵王义真爲司徒,以尚书仆射徐羡之爲尚书令、扬州 刺史。己卯,禁丧事用铜钉。罢会稽郡府。
èr yuè jǐ chǒu, cè shì zhōu jùn xiù xiào yú yán xián táng. wō guó qiǎn shǐ cháo gòng. sān yuè yǐ chǒu, chū xiàn jīng zhōu fǔ zhì jiāng bù dé guò èr qiān rén, lì bù dé guò yī wàn rén. zhōu zhì jiāng bù dé guò wǔ bǎi rén, lì bù dé guò wǔ qiān rén. bīng shì bù zài cǐ xiàn. xià sì yuè jǐ mǎo, chū jìn yín sì, chú zhū fáng miào. qí xiān xián yǐ xūn dé lì cí zhě, bù zài cǐ lì. wù shēn, tīng sòng yú huá lín yuán.
二月己丑,策试州郡秀、孝于延贤堂。倭国遣使朝贡。 三月乙丑,初限荆州府置将不得过二千人,吏不得过一万 人。州置将不得过五百人,吏不得过五千人。兵士不在此限。 夏四月己卯,初禁淫祀,除诸房庙。其先贤以勋德立祠者, 不在此例。戊申,听讼于华林园。
wǔ yuè jǐ yǒu, zhì dōng gōng tún qí bù bīng yì jūn sān xiào wèi guān.
五月己酉,置东宫屯骑、步兵、翊军三校尉官。
qiū qī yuè jǐ sì, dì zhèn.
秋七月己巳,地震。
jiǔ yuè jǐ chǒu, líng líng wáng cú, sòng zhì yě. chē jià lǜ bǎi liáo lín yú cháo táng sān rì, rú wèi míng dì fú shān yáng gōng gù shì. shǐ jiān tài wèi chí jié hù sāng shì, zàng yǐ jìn lǐ. dōng shí yuè jǐ hài, yǐ liáng zhōu hú shuài dà jǔ qú méng xùn wèi zhèn jūn dà jiàng jūn kāi fǔ yí tóng sān sī liáng zhōu cì shǐ.
九月己丑,零陵王殂,宋志也。车驾率百僚临于朝堂三日, 如魏明帝服山阳公故事。使兼太尉持节护丧事,葬以晋礼。 冬十月己亥,以凉州胡帅大沮渠蒙逊爲镇军大将军、开府 仪同三司、凉州刺史。
shí yī yuè xīn hài, zàng jìn gōng huáng dì yú chōng píng líng, chē jià lǜ bǎi guān zhān sòng. sān nián chūn zhēng yuè jiǎ chén shuò, zhào xíng fá wú qīng zhòng xī yuán zhī. guǐ chǒu, yǐ shàng shū lìng yáng zhōu cì shǐ xú xiàn zhī wèi sī kōng lù shàng shū shì, cì shǐ rú gù. jìn jiāng zhōu cì shǐ wáng hóng wèi jiāng jūn kāi fǔ yí tóng sān sī. yǐ tài zǐ zhān shì fù liàng wèi shàng shū pú yè. èr yuè bǐng xū, yǒu xīng bèi yú xū wēi.
十一月辛亥,葬晋恭皇帝于冲平陵,车驾率百官瞻送。 三年春正月甲辰朔,诏刑罚无轻重悉原之。癸丑,以尚书 令扬州刺史徐羡之爲司空、录尚书事,刺史如故。进江州刺史 王弘卫将军、开府仪同三司。以太子詹事傅亮爲尚书仆射。 二月丙戌,有星孛于虚、危。
sān yuè, shàng bù yù, tài wèi cháng shā wáng dào lián sī kōng xú xiàn zhī shàng shū pú yè fù liàng lǐng jūn jiāng jūn xiè huì hù jūn jiāng jūn tán dào jì bìng rù shì yī yào. qún chén qǐng qí dǎo shén zhǐ, shàng bù xǔ, wéi shǐ shì zhōng xiè fāng míng yǐ jí gào miào ér yǐ. dīng wèi, yǐ lú líng wáng yì zhēn wèi shì zhōng chē qí jiāng jūn kāi fǔ yí tóng sān sī nán yù zhōu cì shǐ. jǐ wèi, shàng jí chōu, dà shè.
三月,上不豫,太尉长沙王道怜、司空徐羡之、尚书仆射 傅亮、领军将军谢晦、护军将军檀道济并入侍医药。群臣请祈 祷神只,上不许,惟使侍中谢方明以疾告庙而已。丁未,以庐 陵王义真爲侍中、车骑将军、开府仪同三司、南豫州刺史。己 未,上疾瘳,大赦。
xià sì yuè yǐ hài, fēng chóu chí gōng yáng shèng wèi wǔ dū jùn wáng.
夏四月乙亥,封仇池公杨盛爲武都郡王。
wǔ yuè, shàng jí shén, zhào tài zǐ, jiè zhī yuē:" tán dào jì suī yǒu gàn lüè, ér wú yuǎn zhì, fēi rú xiōng sháo yǒu nán yù zhī qì. xú xiàn zhī fù liàng dāng wú yì tú. xiè huì lǚ cóng zhēng fá, pō shí jī biàn, ruò yǒu yì, bì cǐ rén yě. xiǎo què, kě yǐ kuài jī jiāng zhōu chù zhī." yòu wèi shǒu zhào:" cháo tíng bù xū fù yǒu bié fǔ, zǎi xiàng dài yáng zhōu, kě zhì jiǎ shì qiān rén. ruò dà chén zhōng rèn yào, yí yǒu zhǎo yá, yǐ bèi bù xiáng rén zhě, kě yǐ tái jiàn liú duì gěi zhī. yǒu zhēng tǎo, xī pèi yǐ tái jiàn jūn duì, xíng hái fù jiù. hòu shì ruò yǒu yòu zhǔ, cháo shì yī wěi rèn zǎi xiàng, mǔ hòu bù fán lín cháo. zhàng jì bù xǔ rù tái diàn mén, yào zhòng rén kě xiáng gěi bān jiàn." guǐ hài, shàng bēng yú xī diàn, shí nián liù shí. qī yuè jǐ yǒu, zàng dān yáng jiàn kāng xiàn jiǎng shān chū níng líng. qún chén shàng shì yuē wǔ huáng dì, miào hào gāo zǔ. shàng qīng jiǎn guǎ yù, yán zhěng yǒu fǎ dù, wèi cháng shì zhū yù yú mǎ zhī shì, hòu tíng wú wán qǐ sī zhú zhī yīn. chū, cháo tíng wèi bèi yīn yuè, zhǎng shǐ yīn zhòng wén yǐ wèi yán, dì yuē: " rì bù xiá jǐ, qiě suǒ bù jiě." zhòng wén yuē:" lǚ tīng zì rán jiě zhī." dì yuē: " zhèng yǐ jiě zé hǎo zhī, gù bù xí ěr." níng zhōu cháng xiàn hǔ pò zhěn, guāng sè shén lì, jià yíng bǎi jīn. shí jiāng běi fá, yǐ hǔ pò liáo jīn chuàng, shàng dà yuè, mìng suì fēn cì zhū jiàng. píng guān zhōng, dé yáo xìng cóng nǚ, yǒu shèng chǒng, yǐ zhī fèi shì, xiè huì jiàn, jí shí qiǎn chū. cái bó jiē zài wài fǔ, nèi wú sī cáng. sòng tái jiàn, yǒu sī zòu dōng xī táng shī jú jiǎo chuáng, jīn tú dīng, shàng bù xǔ. shǐ yòng zhí jiǎo chuáng, dīng yòng tiě. guǎng zhōu cháng xiàn rù tǒng xì bù, yī duān bā zhàng, dì è qí jīng lì láo rén, jí fù yǒu sī dàn tài shǒu, yǐ bù hái zhī, bìng zhì lǐng nán jìn zuò cǐ bù. dì sù yǒu rè bìng, bìng huàn jīn chuàng, mò nián yóu jù, zuò wò cháng xū lěng wù, hòu yǒu rén xiàn shí chuáng, qǐn zhī, jí yǐ wèi jiā, nǎi tàn yuē:" mù chuáng qiě fèi, ér kuàng shí xié." jí lìng huǐ zhī. zhì zhū zhǔ chū shì, qiǎn sòng bù guò èr shí wàn, wú jǐn xiù jīn yù. nèi wài fèng jìn, mò bù jié jiǎn. xìng yóu jiǎn yì, cháng zhe lián chǐ mù jī, hǎo chū shén wǔ mén nèi zuǒ yòu xiāo yáo, cóng zhě bù guò shí yú rén. shí xú xiàn zhī zhù xī zhōu, cháng sī xiàn zhī, biàn bù chū xī yè mén, yǔ yí luò yì zhuī suí, yǐ chū xī míng mén yǐ. zhū zi dàn wèn qǐ jū, rù hé tuō gōng fú, zhǐ zhe qún mào, rú jiā rén zhī lǐ yān.
五月,上疾甚,召太子,戒之曰:“檀道济虽有干略,而 无远志,非如兄韶有难御之气。徐羡之、傅亮当无异图。谢晦 屡从征伐,颇识机变,若有异,必此人也。小却,可以会稽、 江州处之。”又爲手诏:“朝廷不须复有别府,宰相带扬州, 可置甲士千人。若大臣中任要,宜有爪牙,以备不祥人者,可 以台见留队给之。有征讨,悉配以台见军队,行还复旧。后世 若有幼主,朝事一委任宰相,母后不烦临朝。仗既不许入台殿 门,要重人可详给班剑。”癸亥,上崩于西殿,时年六十。七 月己酉,葬丹阳建康县蒋山初宁陵。群臣上諡曰武皇帝,庙号 高祖。 上清简寡欲,严整有法度,未尝视珠玉舆马之饰,后庭无 纨绮丝竹之音。初,朝廷未备音乐,长史殷仲文以爲言,帝曰: “日不暇给,且所不解。”仲文曰:“屡听自然解之。”帝曰: “政以解则好之,故不习耳。”宁州尝献虎魄枕,光色甚丽, 价盈百金。时将北伐,以虎魄疗金创,上大悦,命碎分赐诸将。 平关中,得姚兴从女,有盛宠,以之废事,谢晦谏,即时遣出。 财帛皆在外府,内无私藏。宋台建,有司奏东西堂施局脚床, 金涂钉,上不许。使用直脚床,钉用铁。广州尝献入筒细布, 一端八丈,帝恶其精丽劳人,即付有司弹太守,以布还之,并 制岭南禁作此布。帝素有热病,并患金创,末年尤剧,坐卧常 须冷物,后有人献石床,寝之,极以爲佳,乃叹曰:“木床且 费,而况石邪。”即令毁之。制诸主出适,遣送不过二十万, 无锦绣金玉。内外奉禁,莫不节俭。性尤简易,尝着连齿木屐, 好出神武门内左右逍遥,从者不过十馀人。时徐羡之住西州, 尝思羡之,便步出西掖门,羽仪络驿追随,已出西明门矣。诸 子旦问起居,入合脱公服,止着裙帽,如家人之礼焉。
wēi shí gōng gēng yú dān tú, jí shòu mìng, nòu sì zhī jù pō yǒu cún zhě, jiē mìng cáng zhī, yǐ liú yú hòu. jí wén dì xìng jiù gōng, jiàn ér wèn yān, zuǒ yòu yǐ shí duì, wén dì sè cán. yǒu jìn shì jìn yuē:" dà shùn gōng gēng lì shān, bó yǔ qīn shì tǔ mù, bì xià bù dǔ liè shèng zhī yí wù, hé yǐ zhī jià sè zhī jiān nán, hé yǐ zhī xiān dì zhī zhì dé hū." jí xiào wǔ dà míng zhōng, huài shàng suǒ jū yīn shì, yú qí chù qǐ yù zhú diàn, yǔ qún chén guān zhī, chuáng tóu yǒu tǔ zhàng, bì shàng guà gé dēng lóng má shéng fú, shì zhōng yuán yǐ shèng chēng shàng jiǎn sù zhī dé, xiào wǔ bù dá, dú yuē:" tián shè gōng dé cǐ, yǐ wèi guò yǐ." gù néng guāng yǒu tiān xià, kè chéng dà yè, shèng yǐ zāi.
微时躬耕于丹徒,及受命,耨耜之具颇有存者,皆命藏之, 以留于后。及文帝幸旧宫,见而问焉,左右以实对,文帝色惭。 有近侍进曰:“大舜躬耕历山,伯禹亲事土木,陛下不睹列圣 之遗物,何以知稼穑之艰难,何以知先帝之至德乎。”及孝武 大明中,坏上所居阴室,于其处起玉烛殿,与群臣观之,床头 有土障,壁上挂葛灯笼、麻绳拂,侍中袁顗盛称上俭素之德, 孝武不答,独曰:“田舍公得此,已爲过矣。”故能光有天下, 克成大业,盛矣哉。
shǎo dì huì yì fú, xiǎo zì chē bīng, wǔ dì zhǎng zǐ yě. mǔ yuē zhāng fū rén, jìn yì xī èr nián, shēng dì yú jīng kǒu. shí wǔ dì nián yú bù huò, shàng wèi yǒu nán, jí dì shēng, shén yuè. nián shí suì, bài yù zhāng gōng shì zǐ. dì lǚ lì jué rén, shàn qí shè, jiě yīn lǜ. sòng tái jiàn, bài sòng shì zǐ. yuán xī yuán nián, jìn wèi sòng tài zǐ. wǔ dì shòu shàn, lì wèi huáng tài zǐ.
少帝讳义符,小字车兵,武帝长子也。母曰张夫人,晋义 熙二年,生帝于京口。时武帝年踰不惑,尚未有男,及帝生, 甚悦。年十岁,拜豫章公世子。帝膂力绝人,善骑射,解音律。 宋台建,拜宋世子。元熙元年,进爲宋太子。武帝受禅,立爲 皇太子。
yǒng chū sān nián wǔ yuè guǐ hài, wǔ dì bēng, shì rì tài zǐ jí huáng dì wèi, dà shè, zhì fú sān nián, zūn huáng tài hòu yuē tài huáng tài hòu.
永初三年五月癸亥,武帝崩,是日太子即皇帝位,大赦, 制服三年,尊皇太后曰太皇太后。
liù yuè rén shēn, yǐ shàng shū pú yè fù liàng wèi zhōng shū jiān shàng shū lìng, sī kōng xú xiàn zhī lǐng jūn jiāng jūn xiè huì jí liàng fǔ zhèng. wù zǐ, tài wèi cháng shā wáng dào lián hōng. qiū jiǔ yuè dīng wèi, yǒu sī zòu wǔ huáng dì pèi nán jiāo, wǔ jìng huáng hòu pèi běi jiāo. dōng shí yī yuè wù wǔ, yǒu xīng bèi yú yíng shì.
六月壬申,以尚书仆射傅亮爲中书监、尚书令,司空徐羡 之、领军将军谢晦及亮辅政。戊子,太尉长沙王道怜薨。 秋九月丁未,有司奏武皇帝配南郊,武敬皇后配北郊。 冬十一月戊午,有星孛于营室。
shí èr yuè gēng xū, wèi jūn kè huá tái.
十二月庚戌,魏军克滑台。
jǐng píng yuán nián chūn zhēng yuè jǐ hài shuò, dà shè, gǎi yuán, wén wǔ cì wèi èr děng. xīn chǒu, sì nán jiāo. wèi jūn gōng jīn yōng chéng. guǐ mǎo, hé nán jùn shī shǒu. yǐ mǎo, yǒu xīng bèi yú dōng bì.
景平元年春正月己亥朔,大赦,改元,文武赐位二等。辛 丑,祀南郊。魏军攻金墉城。癸卯,河南郡失守。乙卯,有星 孛于东壁。
èr yuè dīng chǒu, tài huáng tài hòu bēng. zhèn jūn dà jiàng jūn dà qiě qú méng xùn hé nán xiān bēi tǔ yù hún ā chái bìng qiǎn shǐ cháo gòng. gēng chén, jìn méng xùn piào qí dà jiàng jūn, fēng hé xī wáng. yǐ ā chái wèi ān xī jiāng jūn shā zhōu cì shǐ, fēng jiāo hé gōng.
二月丁丑,太皇太后崩。镇军大将军大且渠蒙逊、河南鲜 卑吐谷浑阿豺并遣使朝贡。庚辰,进蒙逊骠骑大将军,封河西 王。以阿豺爲安西将军、沙州刺史,封浇河公。
sān yuè rén yín, xiào yì huáng hòu fù zàng yú xīng níng líng. shì yuè, gāo lí guó qiǎn shǐ cháo gòng.
三月壬寅,孝懿皇后祔葬于兴宁陵。是月,高丽国遣使朝 贡。
xià rùn sì yuè jǐ wèi, wèi jūn kè hǔ láo.
夏闰四月己未,魏军克虎牢。
qiū qī yuè guǐ yǒu, zūn suǒ shēng zhāng fū rén wèi huáng tài hòu. dīng chǒu, shè wǔ suì xíng yǐ xià.
秋七月癸酉,尊所生张夫人爲皇太后。丁丑,赦五岁刑以 下。
dōng shí yuè jǐ wèi, yǒu xīng bèi yú dī.
冬十月己未,有星孛于氐。
shì suì, wèi míng yuán huáng dì bēng.
是岁,魏明元皇帝崩。
èr nián chūn èr yuè guǐ sì shuò, rì yǒu shí zhī. fèi nán yù zhōu cì shǐ lú líng wáng yì zhēn wèi shù rén, xǐ xīn ān jùn. yǐ sì, dà fēng, tiān yǒu yún wǔ sè, zhàn zhě yǐ wèi yǒu bīng. zhí zhèng shǐ shǐ zhě zhū huáng dì yì zhēn yú xīn ān. gāo lí guó qiǎn shǐ cháo gòng. shí dì jū chǔ suǒ wèi duō guāi shī.
二年春二月癸巳朔,日有蚀之。废南豫州刺史庐陵王义真 爲庶人,徙新安郡。乙巳,大风,天有云五色,占者以爲有兵。 执政使使者诛皇弟义真于新安。高丽国遣使朝贡。时帝居处所 爲多乖失。
xià wǔ yuè yǐ yǒu, huáng tài hòu lìng bào dì guò è, fèi wèi yíng yáng wáng. yī yī hàn chāng yì jìn hǎi xī gù shì. fèng yíng zhèn xī jiāng jūn yí dū wáng yì lóng rù zuǎn huáng tǒng.
夏五月乙酉,皇太后令暴帝过恶,废爲营阳王。一依汉昌 邑、晋海西故事。奉迎镇西将军宜都王义隆入纂皇统。
shǐ xú xiàn zhī fù liàng jiāng fèi dì, fěng wáng hóng tán dào jì qiú fù guó fù, hóng děng lái zhāo, shǐ zhōng shū shè rén xíng ān tài pān shèng wèi nèi yìng. shì dàn, dào jì xiè huì lǐng bīng jū qián, xiàn zhī děng suí hòu, yīn dōng yè mén kāi, rù zì yún lóng mén, shèng děng xiān jiè sù wèi, mò yǒu yù zhě. shí dì yú huá lín yuán wèi liè sì, qīn zì gū mài, yòu kāi dú jù tǔ, yǐ xiàng pò gāng dài, yǔ zuǒ yòu yǐn chuán chàng hū, yǐ wèi huān lè. xī yóu tiān quán chí, jí lóng zhōu ér qǐn. qí cháo wèi xìng, bīng shì jìn, shā èr shì zhě yú dì cè, shāng dì zhǐ, fú chū dōng hé, jiù shōu xǐ fú. qún chén bài cí sòng yú dōng gōng, suì yōu yú wú jùn. shì rì, shè sǐ zuì yǐ xià. tài hòu lìng fèng huán xǐ fú, tán dào jì rù shǒu cháo táng. liù yuè guǐ chǒu, xú xiàn zhī děng shǐ zhōng shū shè rén xíng ān tài shì dì yú jīn chāng tíng. dì yǒu yǒng lì, bù jí shòu zhì, tū zǒu chū chāng mén, zhuī yǐ mén guān bó zhī zhì yǔn, shí nián shí jiǔ.
始徐羡之、傅亮将废帝,讽王弘、檀道济求赴国讣,弘等 来朝,使中书舍人邢安泰、潘盛爲内应。是旦,道济、谢晦领 兵居前,羡之等随后,因东掖门开,入自云龙门,盛等先戒宿 卫,莫有御者。时帝于华林园爲列肆,亲自酤卖,又开渎聚土, 以象破冈埭,与左右引船唱呼,以爲欢乐。夕游天泉池,即龙 舟而寝。其朝未兴,兵士进,杀二侍者于帝侧,伤帝指,扶出 东合,就收玺绂。群臣拜辞送于东宫,遂幽于吴郡。是日,赦 死罪以下。太后令奉还玺绂,檀道济入守朝堂。 六月癸丑,徐羡之等使中书舍人邢安泰弑帝于金昌亭。帝 有勇力,不即受制,突走出昌门,追以门关踣之致殒,时年十 九。
lùn yuē: jìn zì shè jì nán qiān, wáng gāng chí wěn, cháo quán guó mìng, dì huí tái fǔ, jūn dào suī cún, zhǔ wēi jiǔ xiè. huán wēn xióng cái gài shì, xūn gāo yī shí, yí dǐng zhī yè yǐ chéng, tiān rén zhī wàng jiāng gǎi. zì sī yǐ hòu, dì dào mí hūn, dào zǐ kāi qí huò duān, yuán xiǎn chéng qí xìn mò. huán xuán chéng shí jí yùn, jiā yǐ xiān zī, gé mìng shòu zhōng, rén wú yì wàng. sòng wǔ dì fēi qí jìn, zhòng wú yī lǚ, céng bù jiā xún, yí xiōng jiǎn bào, zhū nèi qīng wài, gōng gé shàng xià. ruò fú lè tuī suǒ guī, ōu gē suǒ jí, xiào zhī wèi jìn, kě wèi shōu qí shí yǐ. rán wǔ huáng jiāng shè zhī mìng, ruò sì fāng yù, gù yǒu cí yán, qián wú yán xùn. shǎo dì tǐ yì rǎn zhī zhì, bǐng kě xià zhī zī, wài wù mò fàn qí xīn, suǒ yù bì cóng qí zhì, xiǎn zòng fēi xué ér néng, wēi wáng bù qī ér jí, qí zhì diān pèi, fēi bù xìng yě. bēi zāi!
论曰:晋自社稷南迁,王纲弛紊,朝权国命,递回台辅, 君道虽存,主威久谢。桓温雄才盖世,勋高一时,移鼎之业已 成,天人之望将改。自斯以后,帝道弥昏,道子开其祸端,元 显成其衅末。桓玄乘时藉运,加以先资,革命受终,人无异望。 宋武地非齐、晋,衆无一旅,曾不浃旬,夷凶翦暴,诛内清外, 功格上下。若夫乐推所归,讴歌所集,校之魏、晋,可谓收其 实矣。然武皇将涉知命,弱嗣方育,顾有慈顔,前无严训。少 帝体易染之质,禀可下之姿,外物莫犯其心,所欲必从其志, 嶮纵非学而能,危亡不期而集,其至颠沛,非不幸也。悲哉!