sòng běn jì shàng
宋本紀上
sòng gāo zǔ wǔ huáng dì huì yù, zì dé yú, xiǎo zì jì nú, péng chéng xiàn suī yú lǐ rén, xìng liú shì, hàn chǔ yuán wáng jiāo zhī èr shí yī shì sūn yě. péng chéng chǔ dōu, gù miáo yì jiā yān. jìn shì dōng qiān, liú shì yí jū jìn líng dān tú zhī jīng kǒu lǐ. huáng zǔ jìng, jìn dōng ān tài shǒu. huáng kǎo qiào, zì xiǎn zōng, jùn gōng cáo. dì yǐ jìn āi dì xìng níng yuán nián suì zài guǐ hài sān yuè rén yín yè shēng, shén guāng zhào shì jǐn míng, shì xī gān lù jiàng yú mù shù. jí zhǎng, xióng jié yǒu dà dù, shēn zhǎng qī chǐ liù cùn, fēng gǔ qí wěi, bù shì lián yú xiǎo jié, fèng jì mǔ yǐ xiào wén.
宋高祖武皇帝諱裕，字德輿，小字寄奴，彭城縣綏輿里人， 姓劉氏，漢楚元王交之二十一世孫也。彭城楚都，故苗裔家焉。 晉氏東遷，劉氏移居晉陵丹徒之京口裡。皇祖靖，晉東安太守。 皇考翹，字顯宗，郡功曹。帝以晉哀帝興寧元年歲在癸亥三月 壬寅夜生，神光照室盡明，是夕甘露降於墓樹。及長，雄傑有 大度，身長七尺六寸，風骨奇偉，不事廉隅小節，奉繼母以孝 聞。
cháng yóu jīng kǒu zhú lín sì, dú wò jiǎng táng qián, shàng yǒu wǔ sè lóng zhāng, zhòng sēng jiàn zhī, jīng yǐ bái dì, dì dú xǐ yuē: shàng rén wú wàng yán. huáng kǎo mù zài dān tú zhī hòu shān, qí dì qín shǐ suǒ wèi qū a dān tú jiān yǒu tiān zǐ qì zhě yě. shí yǒu kǒng gōng zhě, miào shàn zhàn mù, dì cháng yǔ jīng mù, qī zhī yuē: cǐ mù hé rú? kǒng gōng yuē: fēi cháng dì yě. dì yóu shì yì zì fù. xíng zhǐ shí jiàn èr xiǎo lóng fù yì, qiáo yú shān zé, tóng lǚ huò yì dǔ yān. jí guì, lóng xíng gèng dà.
嘗游京口竹林寺，獨臥講堂前，上有五色龍章，衆僧見之， 驚以白帝，帝獨喜曰：「上人無妄言。」皇考墓在丹徒之候山， 其地秦史所謂曲阿、丹徒間有天子氣者也。時有孔恭者，妙善 占墓，帝嘗與經墓，欺之曰：「此墓何如？」孔恭曰：「非常 地也。」帝由是益自負。行止時見二小龍附翼，樵漁山澤，同 侶或亦睹焉。及貴，龍形更大。
dì sù pín, shí rén mò néng zhī, wéi láng yá wáng mì dú shēn jìng yān. dì cháng fù diāo kuí shè qián sān wàn, jīng shí wú yǐ hái, bèi kuí zhí, mì mì yǐ jǐ qián dài cháng, yóu shì de shì. hòu fá dí xīn zhōu, jiàn dà shé zhǎng shù zhàng, shè zhī, shāng. míng rì fù zhì zhōu, lǐ wén yǒu chǔ jiù shēng, wǎng chān zhī, jiàn tóng zǐ shù rén jiē qīng yī, yú zhēn zhōng dǎo yào. wèn qí gù, dá yuē: wǒ wáng wèi liú jì nú suǒ shè, hé sàn fù zhī. dì yuē: wáng shén hé bù shā zhī? dá yuē: liú jì nú wáng zhě bù sǐ, bù kě shā. dì chì zhī, jiē sàn, réng shōu yào ér fǎn. yòu jīng kè xià pī nì lǚ, huì yī shā mén wèi dì yuē: jiāng biǎo dāng luàn, ān zhī zhě, qí zài jūn hū. dì xiān huàn shǒu chuàng, jī nián bù yù, shā mén yǒu yī huáng yào, yīn liú yǔ dì, jì ér hū wáng, dì yǐ huáng sàn fù zhī, qí chuàng yī fù ér yù. bǎo qí yú jí suǒ de tóng zǐ yào, měi yù jīn chuàng, fù zhī bìng yàn.
帝素貧，時人莫能知，唯琅邪王謐獨深敬焉。帝嘗負刁逵 社錢三萬，經時無以還，被逵執，謐密以己錢代償，由是得釋。 後伐荻新洲，見大蛇長數丈，射之，傷。明日復至洲，里聞有 杵臼聲，往覘之，見童子數人皆青衣，於榛中搗藥。問其故， 答曰：「我王爲劉寄奴所射，合散傅之。」帝曰：「王神何不 殺之？」答曰：「劉寄奴王者不死，不可殺。」帝叱之，皆散， 仍收藥而反。又經客下邳逆旅，會一沙門謂帝曰：「江表當亂， 安之者，其在君乎。」帝先患手創，積年不愈，沙門有一黃藥， 因留與帝，既而忽亡，帝以黃散傅之，其創一傅而愈。寶其餘 及所得童子藥，每遇金創，傅之並驗。
chū wèi guān jūn sūn wú zhōng sī mǎ. jìn lóng ān sān nián shí yī yuè, yāo zéi sūn ēn zuò luàn yú huì jī, cháo tíng qiǎn wèi jiāng jūn xiè yǎn qián jiāng jūn liú láo zhī dōng tǎo. láo zhī qǐng dì cān fǔ jūn shì, mìng yǔ shù shí rén chān zéi, yù zéi zhòng shù qiān, dì biàn yǔ zhàn, suǒ jiāng rén duō sǐ, ér dì fèn zhǎng dāo, suǒ shā shāng shén zhòng. láo zhī zǐ jìng xuān yí dì wèi zéi suǒ kùn, nǎi qīng qí xún zhī jì ér zhòng qí bìng zhì, suì píng shān yīn, ēn dùn rù hǎi.
初爲冠軍孫無終司馬。晉隆安三年十一月，祅賊孫恩作亂 於會稽，朝廷遣衛將軍謝琰、前將軍劉牢之東討。牢之請帝參 府軍事，命與數十人覘賊，遇賊衆數千，帝便與戰，所將人多 死，而帝奮長刀，所殺傷甚衆。牢之子敬宣疑帝爲賊所困，乃 輕騎尋之；既而衆騎並至，遂平山陰，恩遁入海。
sì nián wǔ yuè, ēn fù rù huì jī, shā xiè yǎn. shí yī yuè, láo zhī fù dōng zhēng, shǐ dì shù jù zhāng, jù zhāng chéng xiǎo rén shǎo, dì měi zhàn xiàn zhèn, zéi nǎi tuì hái jiā kǒu. shí dōng fá zhū jiāng, shì zú bào lüè, bǎi xìng jiē kǔ zhī, wéi dì dú wú suǒ fàn.
四年五月，恩復入會稽，殺謝琰。十一月，牢之復東征， 使帝戍句章，句章城小人少，帝每戰陷陣，賊乃退還浹口。時 東伐諸將，士卒暴掠，百姓皆苦之，惟帝獨無所犯。
wǔ nián chūn, ēn pín gōng jù zhāng, dì lǚ pò zhī, ēn fù rù hǎi. sān yuè, ēn běi chū hǎi yán, dì zhú chéng yú gù hǎi yán, zéi rì lái gōng chéng, chéng nèi bīng shǎo, dì nǎi xuǎn gǎn sǐ shì jī zǒu zhī. shí suī lián shèng, dì shēn lǜ zhòng guǎ bù dí, nǎi yī yè yǎn qí shì yǐ léi ruò, guān qí xiè, nǎi fèn jī, dà pò zhī. ēn zhī chéng bù kě xià, jìn xiàng hù dú, dì qì chéng zhuī zhī. hǎi yán lìng bào lòu qiǎn zǐ sì zhī yǐ wú bīng yī qiān wèi qián qū, dì yǐ wú rén bù xí zhàn, mìng zhī zài hòu, bù cóng. shì yè dì duō shè qí bīng, jiān zhì qí gǔ, míng rì zhàn, fú fā, zéi tuì, sì zhī zhuī bēn xiàn méi. dì qiě tuì qiě zhàn, huī xià sǐ shāng jiāng jǐn, nǎi zhì xiàng chù zhǐ, lìng zuǒ yòu jiě qǔ sǐ rén yī yǐ shì xiá. zéi yí shàng yǒu fú, nǎi yǐn qù. liù yuè, ēn fú hǎi zhì dān tú, dì jiān xíng yǔ jù zhì, bēn jī dà pò zhī. ēn zhì jiàn yè, zhī cháo tíng yǒu bèi, suì zǒu yù zhōu. bā yuè, jìn dì yǐ dì wèi xià pī tài shǒu. dì yòu zhuī ēn zhì yù zhōu jí hǎi yán, pín pò zhī. ēn zì shì jī jǐn, bēn lín hǎi.
五年春，恩頻攻句章，帝屢破之，恩復入海。三月，恩北 出海鹽，帝築城於故海鹽，賊日來攻城，城內兵少，帝乃選敢 死士擊走之。時雖連勝，帝深慮衆寡不敵，乃一夜偃旗示以羸 弱，觀其懈，乃奮擊，大破之。恩知城不可下，進向滬瀆，帝 棄城追之。海鹽令鮑陋遣子嗣之以吳兵一千爲前驅，帝以吳人 不習戰，命之在後，不從。是夜帝多設奇兵，兼置旗鼓，明日 戰，伏發，賊退，嗣之追奔陷沒。帝且退且戰，麾下死傷將盡， 乃至向處止，令左右解取死人衣以示暇。賊疑尚有伏，乃引去。 六月，恩浮海至丹徒，帝兼行與俱至，奔擊大破之。恩至建鄴， 知朝廷有備，遂走郁洲。八月，晉帝以帝爲下邳太守。帝又追 恩至郁洲及海鹽，頻破之。恩自是饑饉，奔臨海。
yuán xìng yuán nián, jīng zhōu cì shǐ huán xuán jǔ bīng dōng xià, biāo qí jiāng jūn sī mǎ yuán xiǎn qiǎn láo zhī jù zhī, dì yòu cān qí jūn shì. xuán zhì, dì qǐng jī zhī, láo zhī bù xǔ, nǎi qiǎn zi jìng xuān yì xuán qǐng hé. dì yǔ dōng hǎi hé wú jì bìng gù jiàn, bù cóng. xuán kè jiàn yè, yǐ láo zhī wèi huì jī nèi shǐ. láo zhī jù, zhāo dì yú guǎng líng jǔ bīng, dì yuē: rén qíng qù yǐ, guǎng líng yì qǐ kě dé zhī? láo zhī jìng yì yú xīn zhōu. hé wú jì wèi dì yuē: wǒ jiāng hé zhī? dì yuē: kě suí wǒ hái jīng kǒu. xuán bì shǒu chén jié, dāng yǔ qīng shì zhī bù rán, yǔ qīng tú zhī.
元興元年，荊州刺史桓玄舉兵東下，驃騎將軍司馬元顯遣 牢之拒之，帝又參其軍事。玄至，帝請擊之，牢之不許，乃遣 子敬宣詣玄請和。帝與東海何無忌並固諫，不從。玄克建鄴， 以牢之爲會稽內史。牢之懼，招帝於廣陵舉兵，帝曰：「人情 去矣，廣陵亦豈可得之？」牢之竟縊於新洲。何無忌謂帝曰： 「我將何之？」帝曰：「可隨我還京口。玄必守臣節，當與卿 事之；不然，與卿圖之。」
xuán cóng xiōng xiū yǐ fǔ jūn jiāng jūn zhèn dān tú, yǐ dì wèi zhōng bīng cān jūn. sūn ēn zì bài hòu, jù jiàn huò, nǎi tóu shuǐ sǐ yú lín hǎi, yú zhòng tuī ēn mèi fū lú xún wèi zhǔ. xuán fù qiǎn dì dōng zhēng.
玄從兄修以撫軍將軍鎮丹徒，以帝爲中兵參軍。孫恩自敗 後，懼見獲，乃投水死於臨海，餘衆推恩妹夫盧循爲主。玄復 遣帝東征。
èr nián, xún bēn yǒng jiā, dì zhuī pò zhī. liù yuè, jiā dì péng chéng nèi shǐ.
二年，循奔永嘉，帝追破之。六月，加帝彭城內史。
shí èr yuè, huán xuán cuàn wèi, qiān jìn dì yú xún yáng. huán xiū rù cháo, dì cóng zhì jiàn yè, xuán jiàn dì, wèi sī tú wáng mì yuē: zuó jiàn liú yù, fēng gǔ bù héng, gài rén jié yě. měi yóu jí, zèng cì shén hòu. xuán qī liú shì, shàng shū lìng dān zhī nǚ yě, cōng míng yǒu zhì jiàn, cháng jiàn dì, yīn wèi xuán yuē: liú yù lóng xíng hǔ bù, shì zhān bù fán, kǒng bì bù wèi rén xià, yí zǎo wèi qí suǒ. xuán yuē: wǒ fāng píng dàng zhōng yuán, fēi yù mò kě, dài guān lǒng píng dìng, rán hòu yì zhī.
十二月，桓玄篡位，遷晉帝於尋陽。桓修入朝，帝從至建 鄴，玄見帝，謂司徒王謐曰：「昨見劉裕，風骨不恆，蓋人傑 也。」每游集，贈賜甚厚。玄妻劉氏，尚書令耽之女也，聰明 有智鑒，嘗見帝，因謂玄曰：「劉裕龍行虎步，視瞻不凡，恐 必不爲人下，宜早爲其所。」玄曰：「我方平盪中原，非裕莫 可，待關、隴平定，然後議之。」
xiū xún hái jīng kǒu, dì tuō yǐ jīn chuàng jí dòng, bù kān bù cóng, nǎi yǔ wú jì tóng chuán gòng hái, jiàn xìng fù jì, jí dì dào guī pèi guó liú yì píng chāng mèng chǎng rèn chéng wèi yǒng zhī gāo píng tán píng zhī láng yá zhū gé zhǎng rén tài yuán wáng yuán dé lǒng xī xīn hù xìng dōng guǎn tóng hòu zhī, bìng tóng yì móu. shí huán xiū dì hóng wèi qīng zhōu cì shǐ, zhèn guǎng líng, dào guī wèi hóng zhōng bīng cān jūn, chǎng wèi zhōu zhǔ bù, nǎi lìng yì jiù chǎng móu gòng xí hóng. zhǎng rén wèi yù zhōu cì shǐ diāo kuí zuǒ jūn fǔ cān jūn, móu jù lì yáng xiāng yīng, yuán dé hòu zhī móu yú jiàn yè gōng xuán, kè qī qí fā.
修尋還京口，帝托以金創疾動，不堪步從，乃與無忌同船 共還，建興復計，及弟道規、沛國劉毅、平昌孟昶、任城魏詠 之、高平檀憑之、琅邪諸葛長人、太原王元德、隴西辛扈興、 東莞童厚之，並同義謀。時桓修弟弘爲青州刺史，鎮廣陵，道 規爲弘中兵參軍，昶爲州主簿，乃令毅就昶謀共襲弘。長人爲 豫州刺史刁逵左軍府參軍，謀據歷陽相應，元德、厚之謀於建 鄴攻玄，剋期齊發。
sān nián èr yuè yǐ mǎo, dì tuō yóu liè, yǔ wú jì yǒng zhī píng zhī, yì cóng dì fān, píng zhī cóng zi sháo zhī lóng dào jì, chǎng zú dì huái yù děng, jí yì tú fán èr shí qī rén, yuàn cóng zhě bǎi yú rén. bǐng chén, hòu chéng mén kāi, wú jì děng yì tú fú chuán zhào fú, chēng zhào jū qián, yì zhòng chí rù qí jiào, lì shì jīng sàn, jí zhǎn xiū yǐ xùn. dì kū zhī shén tòng, hòu jiā liǎn xù. chǎng quàn hóng qí rì chū liè, wèi míng, kāi mén chū liè rén, chǎng dào guī yì děng lǜ zhuàng shì wǔ liù shí rén, yīn kāi mén zhí rù. hóng fāng dàn zhōu, jí zhǎn zhī, yīn shōu zhòng jì jiāng.
三年二月乙卯，帝托遊獵，與無忌、詠之、憑之，毅從弟 藩，憑之從子韶、祗、隆、道濟，昶族弟懷玉等，集義徒凡二 十七人，願從者百餘人。丙辰，候城門開，無忌等義徒服傳詔 服，稱詔居前，義衆馳入齊叫，吏士驚散，即斬修以徇。帝哭 之甚慟，厚加斂恤。昶勸弘其日出獵，未明，開門出獵人，昶、 道規、毅等率壯士五六十人，因開門直入。弘方噉粥，即斬之， 因收衆濟江。
yì jūn chū kè jīng chéng, xiū sī mǎ diāo hóng lǜ wén wǔ zuǒ lì lái fù, dì dēng chéng wèi yuē: guō jiāng zhōu yǐ fèng chéng yú fǎn zhèng yú xún yáng, wǒ děng bìng bèi mì zhào zhū nì dǎng, jīn rì zéi xuán zhī shǒu yǐ dāng xiāo yú dà háng. zhū jūn fēi dà jìn zhī chén hū? hóng děng xìn zhī ér tuì. yì jì zhì, dì mìng zhū hóng děng.
義軍初克京城，修司馬刁弘率文武佐吏來赴，帝登城謂曰： 「郭江州已奉乘輿反正於尋陽，我等並被密詔誅逆黨，今日賊 玄之首已當梟於大航。諸君非大晉之臣乎？」弘等信之而退。 毅既至，帝命誅弘等。
yì xiōng mài xiān zài jiàn yè, shì wèi fā shù rì, dì qiǎn tóng móu zhōu ān mù bào zhī, shǐ wèi nèi yīng. mài shén jù, ān mù lǜ shì fā, chí guī. shí xuán yǐ mài wèi jìng líng tài shǒu, mài biàn xià chuán, yù zhī jùn. shì yè xuán yǔ mài shū yuē: běi fǔ rén qíng yún hé? qīng jìn jiàn liú yù hé suǒ dào? mài wèi xuán yǐ zhī qí móu, chén qǐ bái zhī. xuán jīng, fēng mài wèi zhòng ān hóu, yòu yǐ bù zhí ān mù gù shā zhī, zhū yuán dé hù xìng hòu zhī děng. nǎi qiǎn dùn qiū tài shǒu wú fǔ zhī yòu wèi jiāng jūn huáng fǔ fū běi jù yì jūn.
毅兄邁先在建鄴，事未發數日，帝遣同謀周安穆報之，使 爲內應。邁甚懼，安穆慮事發，馳歸。時玄以邁爲竟陵太守， 邁便下船，欲之郡。是夜玄與邁書曰：「北府人情云何？卿近 見劉裕何所道？」邁謂玄已知其謀，晨起白之。玄驚，封邁爲 重安侯，又以不執安穆故殺之，誅元德、扈興、厚之等。乃遣 頓丘太守吳甫之、右衛將軍皇甫敷北拒義軍。
xiān shì, dì zào yóu jī jiāng jūn hé dàn zhī, zuǒ yòu jiàn dì guāng yào mǎn shì, yǐ gào dàn zhī, dàn zhī yǐ bái xuán, xuán bù yǐ wèi yì, zhì shì, wén yì bīng qǐ, shén jù. huò yuē: yù děng shén ruò, bì xià hé lǜ zhī shēn? xuán yuē: liú yù zú wèi yī shì zhī xióng, liú yì jiā wú dān shí zhī chǔ, chū pú yī zhì bǎi wàn, hé wú jì, liú láo zhī zhī wài shēng, kù sì qí jiù, gòng jǔ dà shì, hé wèi wú chéng. shí zhòng tuī dì wèi méng zhǔ, yǐ mèng chǎng wèi zhǎng shǐ, zǒng hòu shì, tán píng zhī wèi sī mǎ, bǎi xìng yuàn cóng zhě qiān yú rén. jūn cì zhú lǐ, yí xí dū xià yuē:
先是，帝造游擊將軍何澹之，左右見帝光曜滿室，以告澹 之，澹之以白玄，玄不以爲意，至是，聞義兵起，甚懼。或曰： 「裕等甚弱，陛下何慮之深？」玄曰：「劉裕足爲一世之雄， 劉毅家無儋石之儲，摴蒱一擲百萬，何無忌，劉牢之之外甥， 酷似其舅，共舉大事，何謂無成。」時衆推帝爲盟主，以孟昶 爲長史，總後事，檀憑之爲司馬，百姓願從者千餘人。軍次竹 里，移檄都下曰：
fū chéng bài xiāng yīn, lǐ bù cháng tài, jiǎo yān sì nüè, huò yù shèng míng. zì wǒ dà jìn, lǚ gòu yáng jiǔ, lóng ān yǐ lái, huáng jiā duō gù, zhēn liáng bì yú chái láng, zhōng chén suì yú hǔ kǒu. nì chén huán xuán gǎn sì líng màn, zǔ bīng jīng yǐng, sì bào dū yì, tiān wèi wàng nán, xiōng lì shí fán, yú nián zhī jiān, suì qīng huáng zuò. zhǔ shàng bō yuè, liú xìng fēi suǒ, shén qì shěn rǔ, qī miào huǐ zhuì, suī xià hòu zhī lí zhuó yì, yǒu hàn zhī zāo mǎng zhuō, fāng zhī yú zī, wèi zú wèi yù. zì xuán cuàn nì, yú jīn lì zài, mí nián kàng hàn, rén bù liáo shēng, shì shù pí yú zhuǎn shū, wén wǔ kùn yú bǎn zhú, shì jiā fēn xī, fù zǐ guāi lí, qǐ wéi dà dōng yǒu zhù zhóu zhī bēi, biāo méi yǒu qǐng kuāng zhī yuàn ér yǐ zāi! yǎng guān tiān wén, fǔ chá rén shì, cǐ ér kě cún, shú yǒu kě wáng! fán zài yǒu xīn, shuí bù è wàn. yù děng suǒ yǐ kòu xīn qì xuè, bù huáng qǐ chù zhě yě.
夫成敗相因，理不常泰，狡焉肆虐，或遇聖明。自我大晉， 屢遘陽九，隆安以來，皇家多故，貞良弊於豺狼，忠臣碎於虎 口。逆臣桓玄敢肆陵慢，阻兵荊郢，肆暴都邑，天未忘難，凶 力實繁，踰年之間，遂傾皇祚。主上播越，流幸非所，神器沈 辱，七廟毀墜，雖夏後之離浞、豷，有漢之遭莽、卓，方之於 茲，未足爲喻。自玄篡逆，於今歷載，彌年亢旱，人不聊生， 士庶疲於轉輸，文武困於板築，室家分析，父子乖離，豈惟大 東有杼軸之悲，摽梅有頃筐之怨而已哉！仰觀天文，俯察人事， 此而可存，孰有可亡！凡在有心，誰不扼腕。裕等所以叩心泣 血，不遑啓處者也。
shì gù xī mèi xiāo xìng, sōu jiǎng zhōng liè, qián gòu qí qū, guò yú lǚ hǔ, chéng jī fèn fā, yì bù tú quán. fǔ guó jiāng jūn liú yì guǎng wǔ jiāng jūn hé wú jì zhèn běi zhǔ bù mèng chǎng yǎn zhōu zhǔ bù wèi yǒng zhī níng yuǎn jiāng jūn liú dào guī lóng xiāng cān jūn liú fān zhèn wēi jiāng jūn tán píng zhī děng, zhōng liè duàn jīn, jīng guàn bái rì, hé gē qí fèn, zhì zài bì mìng. yì zhōu cì shǐ máo qú, wàn lǐ qí qì, sǎo dìng jīng chǔ. jiāng zhōu cì shǐ guō chǎng zhī fèng yíng zhǔ shàng, gōng yú xún yáng. zhèn běi cān jūn wáng yuán dé děng bìng lǜ bù qǔ, bǎo jù shí tóu. yáng wǔ jiāng jūn zhū gé zhǎng rén shōu jí yì shì, yǐ jù lì yáng. zhēng lǔ cān jūn yǔ zé zhī děng qián xiāng lián jié, yǐ wèi nèi yīng. tóng lì xié qì, suǒ zài fēng qǐ, jí rì zhǎn wěi xú zhōu cì shǐ ān chéng wáng xiū qīng zhōu cì shǐ hóng. yì zhòng jì jí, wén wǔ zhēng xiān, xián wèi bù yǒu yī tǒng, zé shì wú yǐ jí. yù cí bù huò mìng, suì zǒng jūn yào, shù shàng píng zǔ zōng zhī líng, xià qìng yì fū zhī jié, jiǎn guó bū nì, dàng qīng jīng huá. gōng hóu zhū jūn, huò shì shù zhōng zhēn, huò shēn hé jué chǒng, ér bìng fǔ méi huá shù, wú yóu zì xiào, gù zhān zhōu dào, níng bù diào hū! jīn rì zhī jǔ, liáng qí huì yě. yù yǐ xū báo, cái fēi gǔ rén, shòu rèn yú jì tuí zhī yùn, jiē shì yú yǐ tì zhī jī, dān chéng wèi xuān, gǎn kǎi fèn jī. wàng xiāo hàn yǐ yǒng huái, miǎn shān chuān yǐ zēng zhù, tóu xí zhī rì, shén chí zéi tíng.
是故夕寐宵興，搜獎忠烈，潛構崎嶇，過於履虎，乘機奮 發，義不圖全。輔國將軍劉毅、廣武將軍何無忌、鎮北主簿孟 昶、兗州主簿魏詠之、甯遠將軍劉道規、龍驤參軍劉藩、振威 將軍檀憑之等，忠烈斷金，精貫白日，荷戈俟奮，志在畢命。 益州刺史毛璩，萬里齊契，掃定荊楚。江州刺史郭昶之奉迎主 上，宮於尋陽。鎮北參軍王元德等並率部曲，保據石頭。揚武 將軍諸葛長人收集義士，已據歷陽。征虜參軍庾賾之等潛相連 結，以爲內應。同力協契，所在蜂起，即日斬僞徐州刺史安成 王修、青州刺史弘。義衆既集，文武爭先，咸謂不有一統，則 事無以輯。裕辭不獲命，遂總軍要，庶上憑祖宗之靈，下罄義 夫之節，翦馘逋逆，盪清京華。公侯諸君，或世樹忠貞，或身 荷爵寵，而並俛眉猾豎，無由自效，顧瞻周道，寧不吊乎！今 日之舉，良其會也。裕以虛薄，才非古人，受任於既頹之運， 接勢於已替之機，丹誠未宣，感慨憤激。望霄漢以永懷，眄山 川以增佇，投檄之日，神馳賊庭。
sān yuè wù wǔ, yù wú fǔ zhī yú jiāng chéng, dì gōng zhí zhǎng dāo, dà hū, jí zhǎn fǔ zhī. jìn zhì luó luò qiáo, yù huáng fǔ fū, tán píng zhī zhàn bài, sǐ zhī, zhòng tuì, dì jìn zhàn mí lì, yòu zhǎn fū shǒu. chū, dì jiàn dà móu, yǒu gōng xiāng zhě xiāng dì yǔ wú jì děng jìn dāng dà guì, wéi yún píng zhī wú xiāng. zhì shì, píng zhī zhàn sǐ, dì zhī qí shì bì jié.
三月戊午，遇吳甫之於江乘，帝躬執長刀，大呼，即斬甫 之。進至羅落橋，遇皇甫敷，檀憑之戰敗，死之，衆退，帝進 戰彌厲，又斬敷首。初，帝建大謀，有工相者相帝與無忌等近 當大貴，惟雲憑之無相。至是，憑之戰死，帝知其事必捷。
xuán wén fū děng méi, shǐ huán qiān tún dōng líng kǒu, biàn fàn zhī tún fù zhōu shān xī. jǐ wèi, yì jūn jìn zhì fù zhōu dōng, zhāng yí bīng, yǐ yóu pèi guān zhū shù, bù mǎn shān gǔ. dì xiān chí zhī, jiāng shì jiē shū sǐ zhàn, wú bù yī dāng bǎi, hū shēng dòng tiān dì. yīn fēng zòng huǒ, yān yàn zhāng tiān, qiān děng dà bài. xuán shǐ suī qiǎn jūn, ér zǒu yì yǐ jué, bié qiǎn lǐng jūn yīn zhòng wén jù zhōu shí tóu, wén qiān bài, qīng chuán nán yì.
玄聞敷等沒，使桓謙屯東陵口，卞范之屯覆舟山西。己未， 義軍進至覆舟東，張疑兵，以油帔冠諸樹，布滿山谷。帝先馳 之，將士皆殊死戰，無不一當百，呼聲動天地。因風縱火，煙 焰張天，謙等大敗。玄始雖遣軍，而走意已決，別遣領軍殷仲 文具舟石頭，聞謙敗，輕船南逸。
gēng shēn, dì zhèn shí tóu chéng, lì liú tái bǎi guān, fén huán wēn zhǔ yú xuān yáng mén wài, zào jìn xīn zhǔ yú tài miào. qiǎn zhū jiāng zhuī xuán, mìng shàng shū wáng gǔ lǜ bǎi guān fèng yíng chéng yú. sī tú wáng mì yǔ zhòng yì tuī dì lǐng yáng zhōu, dì gù cí, nǎi yǐ mì wèi lù shàng shū shì lǐng yáng zhōu cì shǐ, dì wèi zhèn jūn jiāng jūn dū du bā zhōu zhū jūn shì xú zhōu cì shǐ lǐng jūn jiāng jūn. chū, jìn líng rén wéi sǒu shàn xiāng shù, huán xiū lìng xiāng dì dāng dé zhōu bù, sǒu yuē : dāng dé biān zhōu cì shǐ. tuì ér sī yú dì yuē: jūn xiāng guì bù kě yán. dì xiào yuē: ruò zhōng, dāng xiāng yòng wèi sī mǎ. zhì shì, sǒu yì dì yuē: chéng wáng bù fù tóng yè zhī xìn, gōng yì yīng bù wàng sī mǎ zhī yán. jīn bù gǎn xī zhèn jūn sī mǎ, yuàn dé lǐng jūn zuǒ. yú shì yòng yān.
庚申，帝鎮石頭城，立留台百官，焚桓溫主於宣陽門外， 造晉新主於太廟。遣諸將追玄，命尚書王嘏率百官奉迎乘輿。 司徒王謐與衆議推帝領揚州，帝固辭，乃以謐爲錄尚書事、領 揚州刺史，帝爲鎮軍將軍、都督八州諸軍事、徐州刺史、領軍 將軍。 初，晉陵人韋叟善相術，桓修令相帝當得州不，叟曰 ： 「當得邊州刺史。」退而私於帝曰：「君相貴不可言。」帝笑 曰：」若中，當相用爲司馬。」至是，叟詣帝曰：「成王不負 桐葉之信，公亦應不忘司馬之言。今不敢希鎮軍司馬，願得領 軍 佐。」於是用焉。
shí zhū gé zhǎng rén shī qī, wèi diāo kuí zhí sòng, wèi zhì ér xuán bài. xuán jīng xún yáng, jiāng zhōu cì shǐ guō chǎng zhī wèi jù chéng yú fǎ wù. chū, jīng zhōu cì shǐ wáng suī yǐ jiāng zuǒ guān zú, yòu huán shì zhī shēng, sù shén líng dì, zhì shì, jí qí fù shàng shū zuǒ pú shè yú yǒu zì yí zhì, bìng jí zhū.
時諸葛長人失期，爲刁逵執送，未至而玄敗。玄經尋陽， 江州刺史郭昶之爲具乘輿法物。初，荊州刺史王綏以江左冠族， 又桓氏之甥，素甚陵帝，至是，及其父尚書左僕射愉有自疑志， 並及誅。
sì yuè wù zǐ, fèng wǔ líng wáng zūn wèi dà jiāng jūn, chéng zhì, dà shè, wéi huán xuán yī zǔ hòu bù miǎn. huán xuán zhī cuàn, wáng mì zuǒ mìng, shǒu jiě ān dì xǐ fú. jí yì qí jiàn, zhòng wèi mì yí zhū, wéi dì sù dé mì, bǎo chí zhī. liú yì cháng yīn cháo huì, wèn mì xǐ fú suǒ zài, mì yì jù. jí wáng yú fù zǐ zhū, mì cóng dì chén wèi mì yuē: wáng jū wú zuì ér zhū, cǐ shì jiǎn chú shèng jǐ, xiōng jì huán shì dǎng fù, qiú miǎn de hū? jū, yú xiǎo zì yě. mì jù, bēn qū ā. dì jiān bái dà jiāng jūn yíng hái, fù qí wèi.
四月戊子，奉武陵王遵爲大將軍，承制，大赦，惟桓玄一 祖後不免。桓玄之篡，王謐佐命，手解安帝璽紱。及義旗建， 衆謂謐宜誅，惟帝素德謐，保持之。劉毅嘗因朝會，問謐璽紱 所在，謐益懼。及王愉父子誅，謐從弟諶謂謐曰：「王駒無罪 而誅，此是翦除勝己，兄既桓氏黨附，求免得乎？」駒，愉小 字也。謐懼，奔曲阿。帝箋白大將軍迎還，復其位。
xuán xié tiān zǐ zǒu jiāng líng, yòu fú jiāng dōng xià, yǔ liú yì hé wú jì liú dào guī děng yù yú zhēng róng zhōu, zhòng jūn dà pò zhī. xuán dǎng yīn zhòng wén fèng jìn èr huáng hòu hái jiàn yè. xuán fù xié tiān zǐ zhì jiāng líng, yīn zǒu nán jùn, tài shǒu wáng téng zhī jīng zhōu bié jià wáng kāng chǎn fèng tiān zǐ rù nán jùn fǔ.
玄挾天子走江陵，又浮江東下，與劉毅、何無忌、劉道規 等遇於崢嶸洲，衆軍大破之。玄黨殷仲文奉晉二皇后還建鄴。 玄復挾天子至江陵，因走南郡，太守王騰之、荊州別駕王康産 奉天子入南郡府。
chū, yì zhōu cì shǐ máo qú qiǎn cóng sūn yòu zhī yǔ cān jūn fèi tián sòng dì sàng xià zhōu, qú dì zǐ xiū zhī shí wèi xuán tún qí xiào wèi, yòu xuán rù shǔ, zhì méi huí zhōu, tián yǔ yòu zhī yíng shè zhī, yì zhōu dū hù féng qiān zhǎn xuán, chuán shǒu jiàn yè. xuán cóng zi zhèn táo yú huá róng zhī yǒng zhōng, zhāo jí nì dǎng, xí jiāng líng chéng, téng zhī kāng chǎn jiē bèi shā. huán qiān xiān nì jǔ chuān, yì jù zhòng yīng zhèn. wèi xuán jǔ āi, lì sàng tíng. qiān lǜ zhòng guān fèng xǐ shòu yú ān dì. liú yì hé wú jì jìn jí huán zhèn zhàn, bài jī yú líng xī.
初，益州刺史毛璩遣從孫佑之與參軍費恬送弟喪下州，璩 弟子修之時爲玄屯騎校尉，誘玄入蜀，至枚回洲，恬與佑之迎 射之，益州督護馮遷斬玄，傳首建鄴。玄從子振逃於華容之涌 中，招集逆黨，襲江陵城，騰之、康産皆被殺。桓謙先匿沮川， 亦聚衆應振。爲玄舉哀，立喪庭。謙率衆官奉璽綬於安帝。劉 毅、何無忌進及桓振戰，敗績於靈溪。
shí yuè, dì lǐng qīng zhōu cì shǐ, jiǎ zhàng bǎi rén rù diàn.
十月，帝領青州刺史，甲仗百人入殿。
yì xī yuán nián zhēng yuè, yì děng zhì jiāng jīn, pò huán qiān huán zhèn, jiāng líng píng. sān yuè jiǎ wǔ, jìn dì zhì zì jiāng líng. gēng zǐ, zhào jìn dì shì zhōng chē qí jiāng jūn dū du zhōng wài zhū jūn lù shàng shū shì. dì gù ràng, xuán zhèn dān tú. jiǔ yuè yǐ sì, jiā dì lǐng yǎn zhōu cì shǐ.
義熙元年正月，毅等至江津，破桓謙、桓振，江陵平。三 月甲午，晉帝至自江陵。庚子，詔進帝侍中、車騎將軍、都督 中外諸軍、錄尚書事。帝固讓，旋鎮丹徒。九月乙巳，加帝領 兗州刺史。
lú xún fú hǎi pò guǎng zhōu, huò cì shǐ wú yǐn zhī, jí yǐ xún wèi guǎng zhōu cì shǐ, yǐ qí dǎng xú dào fù wèi shǐ xìng xiāng.
盧循浮海破廣州，獲刺史吳隱之，即以循爲廣州刺史，以 其黨徐道覆爲始興相。
èr nián sān yuè, jìn dì dū jiāo guǎng èr zhōu. shí yuè, lùn kuāng fù xūn, fēng dì yù zhāng jùn gōng, yì wàn hù, cì juàn sān wàn pǐ. qí yú fēng shǎng gè yǒu chà.
二年三月，進帝督交、廣二州。十月，論匡復勛，封帝豫 章郡公，邑萬戶，賜絹三萬疋。其餘封賞各有差。
sān nián shí èr yuè, sī tú lù shàng shū yáng zhōu cì shǐ wáng mì hōng.
三年十二月，司徒、錄尚書、揚州刺史王謐薨。
sì nián zhēng yuè, zhēng dì rù fǔ, shòu shì zhōng chē qí jiāng jūn kāi fǔ yí tóng sān sī yáng zhōu cì shǐ lù shàng shū shì, xú yǎn èr zhōu cì shǐ rú gù. biǎo jiě yǎn zhōu. xiān shì, dì qiǎn guān jūn liú jìng xuān fá shǔ zéi qiào zòng, wú gōng ér hái. jiǔ yuè, dì yǐ jìng xuān cuò tuì, xùn wèi, bù xǔ. shí yuè, nǎi jiàng wèi zhōng jūn jiāng jūn, kāi fǔ rú gù.
四年正月，征帝入輔，授侍中、車騎將軍、開府儀同三司、 揚州刺史、錄尚書事，徐、兗二州刺史如故。表解兗州。先是， 帝遣冠軍劉敬宣伐蜀賊譙縱，無功而還。九月，帝以敬宣挫退， 遜位，不許。十月，乃降爲中軍將軍，開府如故。
wǔ nián èr yuè, wěi yàn zhǔ mù róng chāo dà lüè huái běi. sān yuè, dì kàng biǎo běi tǎo, yǐ dān yáng yǐn mèng chǎng jiān zhōng jūn liú fǔ shì. nǎi fú huái rù sì, wǔ yuè, zhì xià pī, liú chuán, bù jūn jìn láng yá, suǒ guò zhú chéng liú shǒu.
五年二月，僞燕主慕容超大掠淮北。三月，帝抗表北討， 以丹陽尹孟昶監中軍留府事。乃浮淮入泗，五月，至下邳，留 船，步軍進琅邪，所過築城留守。
chāo dà jiāng gōng sūn wǔ lóu qǐng duàn dà xiàn, jiān bì qīng yě yǐ dài, chāo bù cóng. chū móu shì yì, yì zhě yǐ wèi zéi ruò yán shǒu dà xiàn, jūn wú suǒ zī, hé néng zì fǎn? dì yuē: bù rán. xiān bēi xìng tān, lüè bù jí yuǎn, jì xìng qí shèng, qiě ài qí gǔ, bì jiāng yǐn wǒ, qiě yì qīng zhàn. shī yī rù xiàn, wú hé huàn yān. jí rù xiàn, dì jǔ shǒu zhǐ tiān yuē: wú shì jì yǐ. zhòng wèn qí gù, dì yuē: shī jì guò xiǎn, shì yǒu bì sǐ zhī zhì, yú liáng qī mǔ, jūn wú guì fá zhī yōu, shèng kě bì yǐ.
超大將公孫五樓請斷大峴，堅壁清野以待，超不從。初謀 是役，議者以爲賊若嚴守大峴，軍無所資，何能自反？帝曰： 「不然。鮮卑性貪，略不及遠，既幸其勝，且愛其谷，必將引 我，且亦輕戰。師一入峴，吾何患焉。」及入峴，帝舉手指天 曰：「吾事濟矣。」衆問其故，帝曰：「師既過險，士有必死 之志，餘糧棲畝，軍無匱乏之憂，勝可必矣。」
liù yuè, chāo liú léi lǎo shǒu guǎng gù, shǐ qí guǎng níng wáng hè cì lú jí gōng sūn wǔ lóu xī lì jù lín qú. qù chéng sì shí lǐ yǒu jù miè shuǐ, chāo gào wǔ lóu jí jù zhī. bǐ zhì, wèi lóng xiāng jiāng jūn mèng lóng fú suǒ bǎo, wǔ lóu nǎi tuì.
六月，超留羸老守廣固，使其廣甯王賀刺盧及公孫五樓悉 力據臨朐。去城四十里有巨蔑水，超告五樓急據之。比至，爲 龍驤將軍孟龍符所保，五樓乃退。
dà jūn fēn chē sì qiān liǎng wèi èr yì, fāng guǐ xú xíng, chē zhāng xiǎn, yù zhě zhí xiào, yǐ qí wèi yóu jūn, jūn lìng yán sù. bǐ jí lín qú, zéi qí jiāo zhì, dì mìng yǎn zhōu cì shǐ liú fān bīng zhōu cì shǐ liú dào lián děng xiàn qí zhèn. rì xiàng zè, zhàn yóu hān, dì yòng cān jūn hú fān cè, xí kè lín qú, zéi nǎi dà bēn. chāo dùn hái guǎng gù, huò qí yù xǐ bào wěi niǎn děng, sòng yú dōu. bǐng zǐ, kè guǎng gù dài chéng, chāo gù qí xiǎo chéng. nǎi shè zhǎng wéi yǐ shǒu zhī, guǎn gǔ yú qīng tǔ, tíng jiāng huái zhuǎn shū.
大軍分車四千兩爲二翼，方軌徐行，車張幰，御者執肖， 以騎爲游軍，軍令嚴肅。比及臨朐，賊騎交至，帝命兗州刺史 劉藩、并州刺史劉道憐等陷其陣。日向昃，戰猶酣，帝用參軍 胡藩策，襲克臨朐，賊乃大奔。超遁還廣固，獲其玉璽、豹尾、 輦等，送於都。丙子，克廣固大城，超固其小城。乃設長圍以 守之，館穀於青土，停江、淮轉輸。
qī yuè, chāo shàng shū láng zhāng gāng qǐ shī yú yáo xìng, zì zhǎng ān fǎn, tài shān tài shǒu shēn xuān zhí sòng zhī. gāng yǒu qiǎo sī, xiān shì, dì xiū gōng jù, chéng shàng rén yuē: rǔ bù dé zhāng gāng, hé néng wèi yě. jí zhì, shēng zhū lóu chē yǐ shì zhī, chéng nèi mò bù shī sè. chāo jì qiú jiù bù huò, gāng fǎn jiàn lǔ, nǎi qiú chēng fān, gē dà xiàn wèi jiè, xiàn mǎ qiān pǐ, bù tīng. shí yáo xìng qiǎn shǐ, shēng yán jiāng shè huái zuǒ, dì wèi yuē: ěr bào yáo xìng, wǒ dìng qīng zhōu, jiāng guò hán gǔ, lǔ néng zì sòng, jīn qí shí yǐ. lù shì cān jūn liú mù zhī jù rù yuē: cǐ yán bù zú wēi dí, róng néng nù bǐ. ruò xiān bēi wèi bá, xī qiāng yòu zhì, gōng hé yǐ dài zhī? dì nǎi xiào yuē: cǐ bīng jī yě, fēi zi suǒ jí. qiāng ruò néng jiù, bù yǒu xiān shēng, shì zì qiáng yě.
七月，超尚書郎張綱乞師於姚興，自長安反，泰山太守申 宣執送之。綱有巧思，先是，帝修攻具，城上人曰：「汝不得 張綱，何能爲也。」及至，升諸樓車以示之，城內莫不失色。 超既求救不獲，綱反見虜，乃求稱藩，割大峴爲界，獻馬千匹， 不聽。 時姚興遣使，聲言將涉淮左，帝謂曰：「爾報姚興，我定 青州，將過函谷，虜能自送，今其時矣。」錄事參軍劉穆之遽 入曰：「此言不足威敵，容能怒彼。若鮮卑未拔，西羌又至， 公何以待之？」帝乃笑曰：「此兵機也，非子所及。羌若能救， 不有先聲，是自強也。」
shí yuè, zhāng gāng xiū gōng jù chéng, shè fēi lóu xiàn tī, mù màn bǎn wū, guàn yǐ niú pí, gōng shǐ wú suǒ yòng zhī. liú yì qiǎn shàng dǎng tài shǒu zhào huī yǐ qiān yú rén lái yuán, dì yè qián qiǎn jūn huì zhī. míng dàn, huī zhòng wǔ qiān, fāng dào ér jìn, měi jìn shǐ jiāng dào, zhé fù rú zhī. liù nián èr yuè dīng hài, tú guǎng gù, chāo yú chéng zǒu, zhuī huò zhī, zhǎn yú jiàn kāng shì. shā qí wáng gōng yǐ xià, nà shēng kǒu wàn yú, mǎ èr qiān pǐ.
十月，張綱修攻具成，設飛樓縣梯，木幔板屋，冠以牛皮， 弓矢無所用之。劉毅遣上黨太守趙恢以千餘人來援，帝夜潛遣 軍會之。明旦，恢衆五千，方道而進，每晉使將到，輒復如之。 六年二月丁亥，屠廣固，超踰城走，追獲之，斬於建康市。 殺其王公以下，納生口萬餘，馬二千匹。
chū, dì zhī běi yě, xú dào fù quàn lú xún chéng xū ér chū, xún bù cóng, dào fù nǎi zhì pān yú shuō xún yuē: jīn rì zhī jī, wàn bù kě shī. ruò kè jīng dū, liú gōng suī hái, wú néng wèi yě. xún cóng zhī. shì yuè, kòu nán kāng lú líng yù zhāng zhū jùn, jùn shǒu jiē bēn zǒu. shí dì jiāng zhèn xià pī, jìn bīng hé luò, jí zhēng shǐ zhì, jí rì bān shī. zhèn nán jiāng jūn hé wú jì yǔ dào fù zhàn, bài sǐ yú yù zhāng, nèi wài zhèn hài, cháo yì yù fèng chéng yú běi zǒu. dì cì shān yáng, wén bài, juǎn jiǎ yǔ shù shí rén zào jiāng shàng zhēng wèn, zhī zéi shàng wèi zhì.
初，帝之北也，徐道覆勸盧循乘虛而出，循不從，道覆乃 至番禺說循曰：「今日之機，萬不可失。若克京都，劉公雖還， 無能爲也。」循從之。是月，寇南康、廬陵、豫章諸郡，郡守 皆奔走。時帝將鎮下邳，進兵河、洛，及征使至，即日班師。 鎮南將軍何無忌與道覆戰，敗死於豫章，內外震駭，朝議欲奉 乘輿北走。帝次山陽，聞敗，卷甲與數十人造江上征問，知賊 尚未至。
sì yuè guǐ wèi, dì zhì dōu. liú yì zì biǎo nán zhēng, dì yǐ zéi xīn jié fēng ruì, xū yán jūn xié jìn, shǐ liú fān zhǐ zhī, yì bù cóng. wǔ yuè rén wǔ, lú xún bài yì yú sāng luò zhōu. jí shěn dì kǎi rù, xiāng shì shī sè, yù hái xún yáng, píng jiāng líng, jù èr zhōu yǐ kàng cháo tíng. dào fù qǐng chéng shèng suì xià, zhēng zhī xún rì, nǎi cóng.
四月癸未，帝至都。劉毅自表南征，帝以賊新捷鋒銳，須 嚴軍偕進，使劉藩止之，毅不從。五月壬午，盧循敗毅於桑落 洲。及審帝凱入，相視失色，欲還尋陽，平江陵，據二州以抗 朝廷。道覆請乘勝遂下，爭之旬日，乃從。
yú shí běi shī shǐ hái, shāng yí wèi fù, zhàn shì cái shù qiān, zéi zhòng shí yú wàn, zhú lú gèn qiān lǐ. mèng chǎng zhū gé zhǎng rén jù, yù yōng tiān zǐ guò jiāng, dì yuē: jīn bīng shì suī shǎo, yóu zú yī zhàn, ruò qí kè jì, chén zhǔ tóng xiū rú qí bù rán, bù fù néng cǎo jiān qiú huó, wú jì jué yǐ. chū, dì zhēng mù róng chāo, wéi mèng chǎng quàn xíng, bǐng chén, chǎng nǎi biǎo tiān zǐ, yǐn zuì, yǎng yào ér sǐ.
於時北師始還，傷痍未復，戰士才數千，賊衆十餘萬，舳 艫亘千里。孟昶、諸葛長人懼，欲擁天子過江，帝曰：「今兵 士雖少，猶足一戰，若其克濟，臣主同休；如其不然，不復能 草間求活，吾計決矣。」初，帝征慕容超，惟孟昶勸行，丙辰， 昶乃表天子，引罪，仰藥而死。
shí yì zhě yù fēn bīng tún shǒu zhū jīn, dì yuē: zéi zhòng wǒ guǎ, fēn qí bīng zé rén cè xū shí, yī chù shī lì, zé jǔ sān jūn zhī xīn, ruò jù zhòng shí tóu, zé zhòng lì bù fēn. wù wǔ, dì yí zhèn shí chéng. yǐ chǒu, zéi dà zhì, dì yuē: zéi ruò xīn tíng zhí shàng, qiě jiāng bì zhī ruò huí pō cài zhōu, chéng qín ěr. xú dào fù yù zì xīn tíng fén zhōu ér zhàn, xún duō yí shǎo jué, měi qiú wàn quán, nǎi pō cài zhōu yǐ dài jūn kuì. dì dēng shí tóu yǐ wàng, jiàn zhī, yuè. gēng chén, zéi shè fú yú nán àn, yí bīng xiàng bái shí. dì lǜ liú yì zhū gé zhǎng rén běi jù yān, liú cān jūn xú chì tè shù chá pǔ, jiè lìng wù zhàn. dì jì běi, zéi fén chá pǔ ér zhì zhāng hóu qiáo, chì tè yǔ zhàn, dà bài, zéi jìn tún dān yáng jùn. dì chí hái shí tóu, zhǎn xú chì tè. jiě jiǎ jiǔ zhī, nǎi chū zhèn yú nán táng. qī yuè gēng shēn, xún zì cài zhōu tuì, jiāng hái guī xún yáng, dì qiǎn fǔ guó jiāng jūn wáng zhòng dé děng zhuī zhī. shǐ jiàn wēi jiāng jūn sūn chù zì hǎi dào xí pān yú, jiè zhī yuē: wǒ shí èr yuè bì pò yāo kòu, qīng yì zú zhì pān yú, xiān qīng qí cháo kū yě.
時議者欲分兵屯守諸津，帝曰：「賊衆我寡，分其兵則人 測虛實，一處失利，則沮三軍之心，若聚衆石頭，則衆力不分。」 戊午，帝移鎮石城。乙丑，賊大至，帝曰：「賊若新亭直上， 且將避之；若回泊蔡洲，成禽耳。」徐道覆欲自新亭焚舟而戰， 循多疑少決，每求萬全，乃泊蔡洲以待軍潰。帝登石頭以望， 見之，悅。庚辰，賊設伏於南岸，疑兵向白石。帝率劉毅、諸 葛長人北拒焉，留參軍徐赤特戍查浦，戒令勿戰。帝既北，賊 焚查浦而至張侯橋，赤特與戰，大敗，賊進屯丹陽郡。帝馳還 石頭，斬徐赤特。解甲久之，乃出陣於南塘。七月庚申，循自 蔡洲退，將還歸尋陽，帝遣輔國將軍王仲德等追之。使建威將 軍孫處自海道襲番禺，戒之曰：「我十二月必破祅寇，卿亦足 至番禺，先傾其巢窟也。」
shí yuè, dì lǜ zhōu shī nán fá, shǐ liú yì jiān tài wèi liú fǔ. shì yuè, xú dào fù kòu jiāng líng, jīng zhōu cì shǐ liú dào guī dà pò zhī, dào fù zǒu hái pén kǒu. shí yī yuè, sūn chù zhì pān yú, kè qí chéng, lú xún fù gǔ bēn shǐ xìng, chù fǔ qí rén yǐ shǒu. shí èr yuè jǐ mǎo, dà jūn cì dà léi. gēng chén, zéi fāng jiāng ér xià, dì gōng tí fān gǔ, mìng zhòng jūn qí lì jī zhī, jūn zhōng duō wàn jūn shén nǔ, suǒ zhì mò bù cuī xiàn. dì zì yú zhōng liú cù zhī, yīn fēng shuǐ zhī shì, zéi jiàn xī báo xī àn, àn shàng jūn xiān bèi huǒ jù fén zhī, dà bài. xún hái xún yáng, suì zǒu yù zhāng, xī lì shān zuǒ lǐ. bǐng shēn, dà jūn cì zuǒ lǐ, jiāng zhàn, dì huī zhī, huī gān zhé, fān shěn yú shuǐ, zhòng xián jù, dì xiào yuē: xī fù zhōu zhī yì yì rú cǐ, jīn shèng bì yǐ. gōng qí shān, xún dān gě zǒu, zhòng jiē jiàng. shī xuán, jìn dì qiǎn shì zhōng huáng mén láo shī yú xíng suǒ.
十月，帝率舟師南伐，使劉毅監太尉留府。是月，徐道覆 寇江陵，荊州刺史劉道規大破之，道覆走還湓口。十一月，孫 處至番禺，克其城，盧循父嘏奔始興，處撫其人以守。十二月 己卯，大軍次大雷。庚辰，賊方江而下，帝躬提幡鼓，命衆軍 齊力擊之，軍中多萬鈞神弩，所至莫不摧陷。帝自於中流蹙之， 因風水之勢，賊艦悉薄西岸，岸上軍先備火具焚之，大敗。循 還尋陽，遂走豫章，悉力柵左里。丙申，大軍次左里，將戰， 帝麾之，麾竿折，幡沈於水，衆咸懼，帝笑曰：「昔覆舟之役 亦如此，今勝必矣。」攻其柵，循單舸走，衆皆降。師旋，晉 帝遣侍中黃門勞師於行所。
qī nián zhēng yuè jǐ wèi, zhèn lǚ ér guī, gǎi shòu dà jiāng jūn yáng zhōu mù, gěi bān jiàn èr shí rén, běn guān bìng rú gù. gù cí. fán nán běi zhēng fá zhàn wáng zhě, bìng liè shàng fù zèng, shī sàng wèi fǎn zhě, qiǎn zhǔ shuài yíng jiē, zhì hái běn tǔ.
七年正月己未，振旅而歸，改授大將軍、揚州牧，給班劍 二十人，本官並如故。固辭。凡南北征伐戰亡者，並列上賻贈， 屍喪未反者，遣主帥迎接，致還本土。
èr yuè, lú xún zhì pān yú, wèi sūn chù suǒ pò, shōu yú zhòng nán zǒu. liú fān mèng huái yù zhǎn xú dào fù yú shǐ xìng.
二月，盧循至番禺，爲孫處所破，收余衆南走。劉藩、孟 懷玉斬徐道覆於始興。
zì jìn zhōng xìng yǐ lái, cháo gāng chí wěn, quán mén jiān bìng, bǎi xìng liú lí, bù dé bǎo qí chǎn yè. huán xuán pō yù lí gǎi, jìng bù néng xíng. dì jì zuò fǔ, dà shì guǐ zé, háo qiáng sù rán, yuǎn jìn jìn zhǐ. zhì shì, huì jī yú yáo yú liàng fù cáng nì wáng mìng qiān yú rén. dì zhū liàng, miǎn huì jī nèi shǐ sī mǎ xiū zhī.
自晉中興以來，朝綱弛紊，權門兼併，百姓流離，不得保 其産業。桓玄頗欲釐改，竟不能行。帝既作輔，大示軌則，豪 強肅然，遠近禁止。至是，會稽餘姚虞亮復藏匿亡命千餘人。 帝誅亮，免會稽內史司馬休之。
jìn dì yòu shēn qián zhào, dì gù cí. yú shì gǎi shòu tài wèi zhōng shū jiān, nǎi shòu mìng, fèng sòng huáng yuè.
晉帝又申前詔，帝固辭。於是改授太尉、中書監，乃受命， 奉送黃鉞。
jiāo zhōu cì shǐ dù huì dù zhǎn lú xún fù zǐ, hán qī shǒu sòng dōu. xiān shì, zhū zhōu jùn suǒ qiǎn xiù cái xiào lián duō fēi qí rén, dì nǎi biǎo shēn míng jiù lì, cè shì zhī.
交州刺史杜惠度斬盧循父子，函七首送都。 先是，諸州郡所遣秀才、孝廉多非其人，帝乃表申明舊例， 策試之。
jīng zhōu cì shǐ liú dào guī jí huàn, qiú guī, bā nián sì yuè, gǎi shòu yù zhōu cì shǐ, yǐ yù zhōu cì shǐ liú yì dài zhī. yì jì yǒu xióng cái dà zhì, yǔ dì jù xìng fù jìn shì, zì wèi jīng chéng guǎng líng gōng zú xiāng kàng, suī quán shì tuī dì, ér xīn bù fú yě. hòu zì jīn xǔ, cháo shì sù wàng zhě bìng duō guī zhī, yǔ shàng shū pú shè xiè hùn dān yáng yǐn xī sēng shī bìng shēn xiāng jié. jí zhèn jiāng líng, yù zhōu jiù fǔ duō gē yǐ zì suí, qǐng sēng shī wèi nán mán xiào wèi. dì zhī yì zhōng wèi yì duān, xīn mì tú zhī. yì zhì xī, chēng jí dǔ, biǎo qiú cóng dì yǎn zhōu cì shǐ fān yǐ wèi fù èr, dì wěi xǔ yān. jiǔ yuè, fān rù cháo, dì mìng shōu fān jí xiè hùn, bìng cì sǐ. zì biǎo tǎo yì, yòu jiǎ huáng yuè, lǜ zhū jūn xī zhēng. yǐ qián zhèn jūn jiāng jūn sī mǎ xiū zhī wèi píng xī jiāng jūn jīng zhōu cì shǐ, yǎn zhōu cì shǐ dào lián zhèn dān tú, yù zhōu cì shǐ zhū gé zhǎng rén jiān tài wèi liú fǔ shì, jiā tài wèi sī mǎ dān yáng yǐn liú mù zhī jiàn wēi jiāng jūn, pèi yǐ shí lì. rén wǔ, fā jiàn yè, qiǎn cān jūn wáng zhèn è lóng xiāng jiāng jūn kuǎi ēn qián xí jiāng líng, kè zhī, yì jí dǎng yǔ jiē fú zhū.
荊州刺史劉道規疾患，求歸，八年四月，改授豫州刺史， 以豫州刺史劉毅代之。毅既有雄才大志，與帝俱興復晉室，自 謂京城、廣陵功足相抗，雖權事推帝，而心不服也。厚自矜許， 朝士素望者並多歸之，與尚書僕射謝混、丹陽尹郗僧施並深相 結。及鎮江陵，豫州舊府多割以自隨，請僧施爲南蠻校尉。帝 知毅終爲異端，心密圖之。毅至西，稱疾篤，表求從弟兗州刺 史藩以爲副貳，帝僞許焉。九月，藩入朝，帝命收藩及謝混， 並賜死。自表討毅，又假黃鉞，率諸軍西征。以前鎮軍將軍司 馬休之爲平西將軍、荊州刺史，兗州刺史道憐鎮丹徒，豫州刺 史諸葛長人監太尉留府事，加太尉司馬丹陽尹劉穆之建威將 軍，配以實力。壬午，發建鄴，遣參軍王鎮惡、龍驤將軍蒯恩 前襲江陵，克之，毅及黨與皆伏誅。
shí yī yuè, dì zhì jiāng líng, fēn jīng zhōu shí jùn wèi xiāng zhōu, dì réng jìn dū yān. yǐ xī yáng tài shǒu zhū líng shí wèi yì zhōu cì shǐ, shǐ fá shǔ. jìn dì jìn dì tài fù yáng zhōu mù, jiā yǔ bǎo gǔ chuī, bān jiàn èr shí rén.
十一月，帝至江陵，分荊州十郡爲湘州，帝仍進督焉。以 西陽太守朱齡石爲益州刺史，使伐蜀。晉帝進帝太傅、揚州牧， 加羽葆、鼓吹，班劍二十人。
jiǔ nián èr yuè yǐ chǒu, dì zhì zì jiāng líng. chū, zhū gé zhǎng rén tān yín jiāo héng, dì měi yōu róng zhī. liú yì jì zhū, zhǎng rén wèi suǒ qīn yuē: xī nián hǎi péng yuè, jīn nián shā hán xìn, huò qí zhì yǐ. jiāng móu zuò luàn. dì kè qī zhì dōu, ér měi yān liú bù jìn. gōng qīng yǐ xià, pín rì fèng hòu yú xīn tíng, zhǎng rén yì zhòu chū. jì ér dì qīng zhōu mì zhì, yǐ hái dōng fǔ yǐ. zhǎng rén dào mén, yǐn qián, què rén xián yǔ, fán píng shēng yán suǒ bù jǐn zhě, jiē yǔ jí zhī, zhǎng rén shén yuè. dì yǐ mì mìng zuǒ yòu dīng wǔ zì màn hòu chū, yú zuò lā yān, sǐ yú chuáng cè. yú shī fù tíng wèi, bìng zhū qí dì lí rén. wǔ xiāo yǒng yǒu lì, shí rén yǔ yuē, wù bá hù, fù dīng wǔ.
九年二月乙丑，帝至自江陵。初，諸葛長人貪淫驕橫，帝 每優容之。劉毅既誅，長人謂所親曰：「昔年醢彭越，今年殺 韓信，禍其至矣。」將謀作亂。帝剋期至都，而每淹留不進。 公卿以下，頻日奉候於新亭，長人亦驟出。既而帝輕舟密至， 已還東府矣。長人到門，引前，卻人閒語，凡平生言所不盡者， 皆與及之，長人甚悅。帝已密命左右丁旿自幔後出，於坐拉焉， 死於床側。輿屍付廷尉，並誅其弟黎人。旿驍勇有力，時人語 曰，「勿跋扈，付丁旿」。
xiān shì, shān hú chuān zé jiē wèi háo qiáng suǒ duó, bǎi xìng xīn cǎi yú diào, jiē zé shuì zhí, zhì shì jìn duàn zhī. shí rén jū wèi yī, dì shàng biǎo dìng zhì, yú shì yī jiè tǔ duàn, wéi xú yǎn qīng sān zhōu jū jìn líng zhě bù zài duàn lì. zhū liú yù jùn xiàn, duō suǒ bìng shěng. yǐ dì lǐng zhèn xī jiāng jūn yù zhōu cì shǐ. dì gù ràng tài fù yáng zhōu mù jí bān jiàn, fèng hái huáng yuè.
先是，山湖川澤皆爲豪強所奪，百姓薪采漁釣，皆責稅直， 至是禁斷之。時人居未一，帝上表定製，於是依界土斷，惟徐、 兗、青三州居晉陵者不在斷例。諸流寓郡縣，多所並省。 以帝領鎮西將軍、豫州刺史。帝固讓太傅、揚州牧及班劍， 奉還黃鉞。
qī yuè, zhū líng shí píng shǔ, zhǎn qiào zòng, chuán shǒu jiàn yè.
七月，朱齡石平蜀，斬譙縱，傳首建鄴。
jiǔ yuè, jìn dì yǐ dì píng qí dìng lú xún gōng, fēng dì cì zǐ yì zhēn wèi guì yáng xiàn gōng bìng chóng shēn qián mìng, shòu dì tài fù yáng zhōu mù, jiā yǔ bǎo gǔ chuī, bān jiàn èr shí rén. jiāng lì bǎi liáo dūn quàn, nǎi shòu yǔ bǎo gǔ chuī bān jiàn, yú gù cí.
九月，晉帝以帝平齊、定盧循功，封帝次子義真爲桂陽縣 公；並重申前命，授帝太傅、揚州牧，加羽葆、鼓吹，班劍二 十人。將吏百僚敦勸，乃受羽葆、鼓吹、班劍，餘固辭。
shí nián, xī rén jiǎn yì, zhú dōng fǔ chéng, qǐ fǔ shě.
十年，息人簡役，築東府城，起府舍。
dì yǐ jīng zhōu cì shǐ sī mǎ xiū zhī zōng shì zhī zhòng, yòu dé jiāng hàn rén xīn, yí qí yǒu yì zhì ér xiū zhī zǐ qiào wáng wén sī zài dōu, zhāo jù qīng xiá, dì zhí sòng xiū zhī, lìng zì wèi qí suǒ. xiū zhī biǎo fèi wén sī, bìng yǔ dì shū chén xiè.
帝以荊州刺史司馬休之宗室之重，又得江、漢人心，疑其 有異志；而休之子譙王文思在都，招聚輕俠，帝執送休之，令 自爲其所。休之表廢文思，並與帝書陳謝。
shí yī nián zhēng yuè, dì shōu xiū zhī zǐ wén bǎo xiōng zi wén zǔ, bìng cì sǐ, lǜ zhòng xī tǎo. fù jiǎ huáng yuè, lǐng jīng zhōu cì shǐ. yǐ zhōng jūn jiāng jūn dào lián jiān liú fǔ shì. xiū zhī shàng biǎo zì chén, bìng zuì zhuàng dì. xiū zhī fǔ lù shì cān jūn hán yán zhī yǒu gàn yòng cái, dì wèi zhì jiāng líng, mì shū zhāo zhī. yán zhī bào shū yuē: chéng qīn lǜ róng mǎ, yuǎn lǚ xī piān, hé jìng shì shù, mò bù huáng hài. rǔ shū, zhī yǐ qiào wáng qián shì, liáng zēng tàn xī. sī mǎ píng xī tǐ guó zhōng zhēn, kuǎn huái dài wù, yǐ gōng yǒu kuāng fù zhī xūn, jiā guó méng lài, tuī dé wěi chéng, měi shì xún yǎng. qiào wáng wǎng yǐ wēi shì jiàn hé, yóu zì biǎo xùn wèi kuàng yǐ dà guò ér dāng mò xié! lái shì yún, chù huái qī wù, zì yǒu yóu lái . jīn fá rén zhī jūn, dàn rén yǐ lì, zhēn kě wèi chù huái qī wù zhě yǐ. liú fān sǐ yú chāng hé zhī mén, zhū gé bì yú zuǒ yòu zhī shǒu, gān yán chà fāng bó, xí zhī yǐ qīng bīng, suì shǐ xí shàng mí kuǎn huái zhī shì, kǔn wài wú zì xìn zhū hóu, yǐ wèi de suàn, liáng suǒ chǐ yě. wú suī bǐ liè, cháng wén dào yú jūn zǐ, yǐ píng xī zhī zhì dé, níng kě wú shòu mìng zhī chén hū? jiǎ tiān zhǎng sàng luàn, jiǔ liú hún zhuó, dāng yǔ zāng hóng yóu yú dì xià. bù fù duō yún. dì shì shū tàn xī, yǐ shì jiāng zuǒ yuē: shì rén dāng rú cǐ.
十一年正月，帝收休之子文寶、兄子文祖，並賜死，率衆 西討。復假黃鉞，領荊州刺史。以中軍將軍道憐監留府事。休 之上表自陳，並罪狀帝。休之府錄事參軍韓延之有干用才，帝 未至江陵，密書招之。延之報書曰：「承親率戎馬，遠履西偏， 闔境士庶，莫不惶駭。辱疏，知以譙王前事，良增嘆息。司馬 平西體國忠貞，款懷待物，以公有匡復之勛，家國蒙賴，推德 委誠，每事詢仰。譙王往以微事見劾，猶自表遜位；況以大過 而當默邪！來示雲，『處懷期物，自有由來 』。今伐人之君， 啖人以利，真可謂『處懷期物』者矣。劉藩死於閶闔之門，諸 葛斃於左右之手，甘言詫方伯，襲之以輕兵，遂使席上靡款懷 之士，閫外無自信諸侯，以爲得算，良所恥也。吾雖鄙劣，嘗 聞道於君子，以平西之至德，寧可無授命之臣乎？假天長喪亂， 九流渾濁，當與臧洪游於地下。不復多雲。」帝視書嘆息，以 示將佐曰：「事人當如此。」
sān yuè, jūn cì jiāng líng. chū, yōng zhōu cì shǐ lǔ zōng zhī fù lì hǎo luàn, qiě lǜ bù wèi dì róng, cháng wèi chèn yuē: yú dēng rì, fǔ dì shì. yǔ xiū zhī xiāng jié. zhì shì, lǜ qí zi jìng líng tài shǒu guǐ huì yú jiāng líng. dì jì jiāng, xiū zhī zhòng kuì, yǔ guǐ děng bēn xiāng yáng, jiāng líng píng. jiā lǐng nán mán xiào wèi. jiāng bài nán mán, yù sì fèi rì, zuǒ shǐ zhèng xiān zhī děng bái qiān rì, bù xǔ. xià shū kāi kuān dà zhī ēn. sì yuè, jìn jūn xiāng yáng, xiū zhī děng bēn yáo xìng. jìn dì fù shēn qián lìng, shòu tài fù yáng zhōu mù, jiàn lǚ shàng diàn, rù cháo bù qū, zàn bài bù míng, jiā qián bù yǔ bǎo gǔ chuī, zhì zuǒ yòu zhǎng shǐ sī mǎ cóng shì zhōng láng sì rén, fēng dì sān zi yì lóng wèi běi péng chéng xiàn gōng. bā yuè jiǎ zǐ, dì zhì zì jiāng líng, fèng hái huáng yuè, gù cí tài fù zhōu mù qián bù yǔ bǎo gǔ chuī, qí yú shòu mìng.
三月，軍次江陵。初，雍州刺史魯宗之負力好亂，且慮不 爲帝容，常爲讖曰：「魚登日，輔帝室。」與休之相結。至是， 率其子竟陵太守軌會於江陵。帝濟江，休之衆潰，與軌等奔襄 陽，江陵平。加領南蠻校尉。將拜南蠻，遇四廢日，佐史鄭鮮 之等白遷日，不許。下書開寬大之恩。 四月，進軍襄陽，休之等奔姚興。晉帝復申前令，授太傅、 揚州牧，劍履上殿，入朝不趨，贊拜不名，加前部羽葆、鼓吹， 置左右長史、司馬、從事中郎四人，封第三子義隆爲北彭城縣 公。八月甲子，帝至自江陵，奉還黃鉞，固辭太傅、州牧、前 部羽葆、鼓吹，其餘受命。
shí èr nián zhēng yuè, jìn dì zhào dì yī jiù pì shì, jiā lǐng píng běi jiāng jūn yǎn zhōu cì shǐ, zēng dū nán qín, fán èr shí èr zhōu. dì yǐ píng běi wén wǔ guǎ shǎo, bù yí bié zhì, yú shì bà píng běi fǔ, yǐ bìng dà fǔ. sān yuè, jiā dì zhōng wài dà dū dū.
十二年正月，晉帝詔帝依舊辟士，加領平北將軍、兗州刺 史，增督南秦，凡二十二州。帝以平北文武寡少，不宜別置， 於是罷平北府，以並大府。三月，加帝中外大都督。
chū, dì píng qí, réng yǒu dìng guān luò yì, yù lú xún qīn bī, gù qǐn. jí jīng yōng píng, nǎi móu wài lüè. huì yáo xìng sǐ, zi hóng xīn lì, xiōng dì xiāng shā, guān zhōng rǎo luàn. sì yuè yǐ chǒu, dì biǎo fá guān luò, nǎi jiè yán běi tǎo, jiā lǐng zhēng xī jiāng jūn sī yù èr zhōu cì shǐ. yǐ shì zǐ wèi xú yǎn èr zhōu cì shǐ. dì yù yǐ yì shēng huái yuǎn, fèng láng xié wáng běi fá. wǔ yuè, lú jiāng huò shān bēng, huò liù zhōng, xiàn zhī tiān zǐ. guǐ sì, jiā lǐng běi yōng zhōu cì shǐ, qián hòu bù yǔ bǎo gǔ chuī, zēng bān jiàn wèi sì shí rén. bā yuè dīng sì, lǜ dà zhòng jìn fā, yǐ shì zǐ wèi zhōng jūn jiāng jūn, jiān tài wèi liú fǔ shì, shàng shū yòu pú shè liú mù zhī wèi zuǒ pú shè, lǐng jiān jūn zhōng jūn èr fǔ jūn sī, rù jū dōng fǔ, zǒng shè nèi wài. jiǔ yuè, dì zhì péng chéng, jiā lǐng běi xú zhōu cì shǐ. shí yuè, zhòng jūn zhì luò, wéi jīn yōng, jiàng zhī. xiū fù jìn wǔ líng, zhì shǒu wèi.
初，帝平齊，仍有定關、洛意，遇盧循侵逼，故寢。及荊、 雍平，乃謀外略。會姚興死，子泓新立，兄弟相殺，關中擾亂。 四月乙丑，帝表伐關、洛，乃戒嚴北討，加領征西將軍、司豫 二州刺史。以世子爲徐、兗二州刺史。帝欲以義聲懷遠，奉琅 邪王北伐。五月，廬江霍山崩，獲六鍾，獻之天子。癸巳，加 領北雍州刺史，前後部羽葆、鼓吹，增班劍爲四十人。八月丁 巳，率大衆進發，以世子爲中軍將軍，監太尉留府事，尚書右 僕射劉穆之爲左僕射，領監軍、中軍二府軍司，入居東府，總 攝內外。九月，帝至彭城，加領北徐州刺史。十月，衆軍至洛， 圍金墉，降之。修復晉五陵，置守衛。
shí èr yuè rén shēn, jìn dì jiā dì wèi xiàng guó zǒng bǎi kuí yáng zhōu mù, fēng shí jùn wèi sòng gōng, bèi jiǔ xī zhī lǐ, jiā xǐ fú yuǎn yóu guān lǜ lì shòu, wèi zài zhū hóu wáng shàng. cè yuē:
十二月壬申，晉帝加帝位相國、總百揆、揚州牧，封十郡 爲宋公，備九錫之禮，加璽紱、遠遊冠、綠綟綬，位在諸侯王 上。策曰：
zhèn yǐ guǎ mèi, yǎng zuǎn hóng jī, yí yì chéng xìn, dàng fù wáng shì, yuè zài nán bǐ, qiān yú jiǔ jiāng. zōng sì jué xiǎng, rén shén wú wèi, tí qiè qún xiōng, jì mìng jiāng pǔ, zé wǒ zǔ zōng zhī liè, yǎn zhuì yú dì, qī bǎi zhī zuò, jiǎn yān jì qīng, ruò shè jù hǎi, wǎng zhī yōu jì. tiān wèi jué jìn, dàn yù yīng fǔ, zhèn jué chí wéi, zài zào qū yǔ, xìng wáng jì jué, bǐ hūn zuò míng, yuán xūn zhì dé, zhèn shí yōu lài.
朕以寡昧，仰纘洪基，夷羿乘釁，盪覆王室，越在南鄙， 遷於九江。宗祀絕饗，人神無位，提挈群凶，寄命江浦，則我 祖宗之烈，奄墜於地，七百之祚，翦焉既傾，若涉巨海，罔知 攸濟。天未絕晉，誕育英輔，振厥弛維，再造區宇，興亡繼絕， 俾昏作明，元勛至德，朕實攸賴。
jīn jiāng shòu gōng diǎn cè, qí jìng tīng zhèn mìng: nǎi zhě, huán xuán sì jiàn, tāo tiān mǐn xià, bá běn sè yuán, diān jué liù wèi, shù liáo fǔ méi, sì fāng mò xù. gōng jīng guàn cháo rì, qì líng hóng ní, fèn qí líng wǔ, dà jiān qún tè, kè fù huáng yì, fèng xīn shén zhǐ. cǐ gōng zhī dà jié shǐ yú qín wáng zhě yě. shòu lǜ qún hòu, sù liú zhǎng wù, báo fá zhēng róng, xiàn jié nán yǐng, dà duì zhé shǒu, qún nì bì yí, sān guāng xuán cǎi, jiù wù fǎn zhèng. cǐ yòu gōng zhī gōng yě. chū fān rù fǔ, hóng zī bǎo bì, fù cái lì yòng, fán zhí lí yuán, biān hù suì zī, jiāng yǔ rì qǐ, dǎo dé míng xíng, sì jìng yǒu jié. cǐ yòu gōng zhī gōng yě. xiān bēi fù zhòng, jiàn dào sān qí, jiè shì xiá zǔ, réng wèi biān hài, gōng sōu chéng mò mǎ, xiòng rù yuǎn jiāng, chōng lǔ sì lín, wàn zhì jù kuì, tà tǔ sān qiān, shēn wēi lóng mò. cǐ yòu gōng zhī gōng yě. lú xún yāo xiōng, sì xì wǔ lǐng, qīn fù jiāng yù, shǐ jí wáng chéng, guó yì qiān dōu zhī guī, jiā xiàn xǐ bo zhī jì, gōng chéng yuán nán jì, yì xíng yú sè, yùn qí shū lüè, yīng mó bù shì, jiǎo kòu qióng nǜ, sàng qí xiāo dùn, bǐ wǒ jī diān, zhěng yú jiāng zhuì. cǐ yòu gōng zhī gōng yě. zhuī bēn zhú běi, yáng jīng jiāng fén, piān lǚ fú hǎi, zhǐ rì chuán zhì, pān yú zhī gōng, fú jí wàn shù, zuǒ lǐ zhī jié, niǎo sàn yú kuì, yuán xiōng yuǎn cuàn, chuán shǒu wàn lǐ. cǐ yòu gōng zhī gōng yě. liú yì pàn huàn, fù xìn xī xià, líng shàng wǎng zhǔ, zhì sì jiān bào, gōng yù guǐ yǐ xíng, xiāo zhī bù rì, zuì rén sī dé, jīng héng níng yàn. cǐ yòu gōng zhī gōng yě. qiào zòng hù luàn, kòu qiè yī yú, wáng huà zǔ ài, sān bā lún nì, gōng zhǐ mìng piān shuài, shòu yǐ liáng tú, líng bō píng tuān, zhì jiè jǐng luò, jiàn shù fú zhì, liáng mín cǎo yǎn. cǐ yòu gōng zhī gōng yě. mǎ xiū lǔ zōng, zǔ bīng nèi wǔ, qū lǜ èr fāng, lián qí chēng luàn, gōng tóu mèi xīng yán, yán qí shàng lüè, jiāng jīn zhī shī, shì yú fēng diàn, huí pèi miǎn chuān, shí fán zhèn shè, èr pàn bēn bèng, jīng yōng lái sū. cǐ yòu gōng zhī gōng yě. yǒng jiā bù jìng, sì yí shàn huá, wǔ dōu qīng dàng, shān líng yōu rǔ, zǔ zōng huái méi shì zhī fèn, yí méng yǒu fěi fēng zhī sī, gōng yuǎn qí ā héng nà huáng zhī rén, jìn tóng xiǎo bái miè wáng zhī chǐ, jū lǚ chén shī, hè rán dà hào, fēn mìng qún shuài, běi xùn sī yǎn, xǔ zhèng fēng mí, gǒng luò zài qīng, bǎi nián zhēn huì, yī zhāo sǎo dí. cǐ yòu gōng zhī gōng yě.
今將授公典策，其敬聽朕命：乃者，桓玄肆僭，滔天泯夏， 拔本塞源，顛蹶六位，庶僚俛眉，四方莫恤。公精貫朝日，氣 陵虹蜺，奮其靈武，大殲群慝，克復皇邑，奉歆神只。此公之 大節始於勤王者也。授律群後，泝流長騖，薄伐崢嶸，獻捷南 郢，大憝折首，群逆畢夷，三光旋采，舊物反正。此又公之功 也。出藩入輔，弘茲保弼，阜財利用，繁殖黎元，編戶歲滋， 疆宇日啓，導德明刑，四境有截。此又公之功也。鮮卑負衆， 僭盜三齊，介恃遐阻，仍爲邊害，公搜乘秣馬，敻入遠疆，沖 櫓四臨，萬雉俱潰，拓土三千，申威龍漠。此又公之功也。盧 循祅凶，伺隙五嶺，侵覆江、豫，矢及王城，國議遷都之規， 家獻徙卜之計，公乘轅南濟，義形於色，運奇攄略，英謨不世， 狡寇窮衄，喪旗宵遁，俾我畿甸，拯於將墜。此又公之功也。 追奔逐北，揚旍江濆，偏旅浮海，指日遄至，番禺之功，俘級 萬數，左里之捷，鳥散魚潰，元兇遠竄，傳首萬里。此又公之 功也。劉毅叛換，負釁西夏，陵上罔主，志肆奸暴，公御軌以 刑，消之不日，罪人斯得，荊、衡甯晏。此又公之功也。譙縱 怙亂，寇竊一隅，王化阻閡，三巴淪溺，公指命偏帥，授以良 圖，陵波憑湍，致屆井絡，僭豎伏鑕，梁、岷草偃。此又公之 功也。馬休、魯宗，阻兵內侮，驅率二方，連旗稱亂，公投袂 星言，研其上略，江津之師，勢踰風電，回旆沔川，實繁震懾， 二叛奔迸，荊、雍來蘇。此又公之功也。永嘉不競，四夷擅華， 五都傾盪，山陵幽辱，祖宗懷沒世之憤，遺甿有匪風之思，公 遠齊阿衡納隍之仁，近同小白滅亡之恥，鞠旅陳師，赫然大號， 分命群帥，北徇司、兗，許、鄭風靡，鞏、洛載清，百年榛穢， 一朝掃滌。此又公之功也。
gōng yǒu kāng yǔ nèi zhī xūn, zhòng zhī yǐ míng dé. yuán chū fā jī, zé qí mó guān gǔ, diàn jī qiáng yāo, zé fēng wú qián duì, yù níng dōng jī, dà zào qián shǒu. ruò nǎi cǎo mèi jīng lún, huà róng yú suì jì, fú wēi jìng luàn, dào gù yú bāo sāng. juān xuē fán kē, jiào ruò huà yī, chún fēng měi huà, yíng sāi qū yǔ. shì yǐ jué yù xiàn chēn, xiá yí nà jìn, wáng lüè suǒ xuān, jiǔ fú lǜ cóng. suī wén mìng zhī dōng jiàn xī bèi, jiù yáo zhī mài yú zhǒng dé, hé yǐ shàng zī. zhèn wén xiān wáng zhī zǎi shì yě, yōng xūn zūn xián, jiàn hóu zuò tǔ, bāo yǐ chǒng zhāng, chóng qí huī wù, suǒ yǐ xié fǔ huáng shì, yǒng lóng fān píng. gù qū fù guāng qǐ, suì huāng xú zhái, yíng qiū biǎo hǎi, sì lǚ yǒu wén. qí zài xiāng wáng, yì lài kuāng bà, yòu mìng jìn wén, bèi wù guāng cì. wéi gōng dào guān qián liè, xūn gāo zhèn gǔ, ér shū diǎn wèi shì, zhèn shén měng yān! jīn jìn shòu xiāng guó, yǐ xú zhōu zhī péng chéng pèi lán líng xià pī huái yáng shān yáng guǎng líng yǎn zhōu zhī gāo píng lǔ tài shān shí jùn fēng gōng wèi sòng gōng, xī zī xuán tǔ, jū yǐ bái máo, yuán dìng ěr jū, yòng jiàn zhǒng shè. xī jìn zhèng qǐ fān, rù zuò qīng shì, zhōu zhào bǎo fù, chū zǒng èr nán, nèi wài zhī rèn, gōng shí jiān zhī. jīn mìng shǐ chí jié jiān tài wèi shàng shū zuǒ pú shè jìn níng xiàn wǔ děng nán zhàn shòu xiāng guó yìn shòu, sòng gōng xǐ fú, shǐ chí jié jiān sī kōng sàn qí cháng shì shàng shū yáng suì xiāng hóu tài shòu sòng gōng máo tǔ, jīn hǔ fú dì yī zhì dì wǔ zuǒ, zhú shǐ fú dì yī zhì dì shí zuǒ. xiāng guó wèi wú bù zǒng, lǐ jué cháo bān, jū cháng zhī míng, yí yǔ shì gé. qí yǐ xiāng guó zǒng bǎi kuí, qù lù shàng shū zhī hào shàng sòng suǒ jiǎ jié shì zhōng diāo chán zhōng wài dū du tài fù tài wèi yìn shòu yù zhāng gōng yìn cè jìn yáng zhōu cì shǐ wèi mù, lǐng zhēng xī jiāng jūn sī yù běi xú yōng sì zhōu cì shǐ rú gù.
公有康宇內之勛，重之以明德。爰初發跡，則奇謨冠古， 電擊強祅，則鋒無前對，聿寧東畿，大造黔首。若乃草昧經綸， 化融於歲計，扶危靜亂，道固於苞桑。蠲削煩苛，較若畫一， 淳風美化，盈塞區宇。是以絕域獻琛，遐夷納贐，王略所宣， 九服率從。雖文命之東漸西被，咎繇之邁於種德，何以尚茲。 朕聞先王之宰世也，庸勛尊賢，建侯胙土，褒以寵章，崇 其徽物，所以協輔皇室，永隆藩屏。故曲阜光啓，遂荒徐宅， 營丘表海，四履有聞。其在襄王，亦賴匡霸，又命晉文，備物 光賜。惟公道冠前烈，勛高振古，而殊典未飾，朕甚懵焉！今 進授相國，以徐州之彭城沛蘭陵下邳淮陽山陽廣陵、兗州之高 平魯泰山十郡封公爲宋公，錫茲玄土，苴以白茅，爰定爾居， 用建冢社。昔晉、鄭啓藩，入作卿士，周、召保傅，出總二南， 內外之任，公實兼之。今命使持節、兼太尉、尚書左僕射晉寧 縣五等男湛授相國印綬，宋公璽紱，使持節、兼司空、散騎常 侍、尚書陽遂鄉侯泰授宋公茅土，金虎符第一至第五左，竹使 符第一至第十左。相國位無不總，禮絕朝班，居常之名，宜與 事革。其以相國總百揆，去錄尚書之號；上送所假節、侍中貂 蟬、中外都督太傅太尉印綬、豫章公印策；進揚州刺史爲牧， 領征西將軍、司豫北徐雍四州刺史如故。
gōng jì gāng lǐ dù, wàn guó shì shì, chéng jiè dǎo fāng, wǎng yǒu qiān zhì, shì yòng xī gōng dà lù róng lù gè yī, xuán mǔ èr sì gōng yì mò dūn běn, wù nóng zhòng jī, cǎi fán shí yīn, jià sè wéi fù, shì yòng xī gōng gǔn miǎn zhī fú, chì xì fù yān gōng xián xié nà zhèng, yí fēng gǎi sú, táo jūn pǐn wù, rú lè zhī hé, shì yòng xī gōng xuān xiàn zhī lè liù yì zhī wǔ gōng xuān měi wáng huà, dǎo yáng xiū fēng, huá yí qǐ zhǒng, yuǎn rén xū cuì, shì yòng xī gōng zhū hù yǐ jū gōng guān fāng rèn néng, wǎng luó yōu zhì, jiǔ gāo cí yě, máo shì yíng cháo, shì yòng xī gōng nà bì yǐ dēng gōng dāng zhóu chù zhōng, lǜ xià yǐ yì, shì è kòu chóu, dí chú kē tè, shì yòng xī gōng hǔ bì zhī shì sān bǎi rén gōng míng fá xù xíng, shù yù xiáng yǔn, fàng mìng gàn jì, wǎng yǒu yōu zòng, shì yòng xī gōng fū yuè gè yī gōng lóng xiāng fèng jiǎo, zhǐ chǐ bā hóng, kuò náng sì hǎi, zhé chōng wú wài, shì yòng xī gōng tóng gōng yī tóng shǐ bǎi, lú gōng shí lú shǐ qiān gōng wēn gōng xiào sī, zhì qián yīn sì, zhōng sù zhī zhì, yí xíng sì fāng, shì yòng xī gōng jù chàng yī yǒu, guī zàn fù yān. sòng guó zhì chéng xiàng yǐ xià, yī zūn jiù yí. qīn zāi, qí zhī fú wǎng mìng, mào duì tiān xiū, jiǎn xù shù bāng, jìng fū xiǎn dé, yǐ zhōng wǒ gāo zǔ zhī jiā mìng! zhì sòng guó shì zhōng huáng mén shì láng shàng shū zuǒ chéng, jí suí dà shǐ fèng yíng. bāo hǎn lǔ qǐ fú chì pán qiǎn shǐ yè dì, qiú xiào lì tǎo yáo hóng, bài wèi píng xī jiāng jūn hé nán gōng.
公紀綱禮度，萬國是式，乘介蹈方，罔有遷志，是用錫公 大路、戎路各一，玄牡二駟；公抑末敦本，務農重積，采蘩實 殷，稼穡惟阜，是用錫公袞冕之服，赤舄副焉；公閑邪納正， 移風改俗，陶鈞品物，如樂之和，是用錫公軒縣之樂、六佾之 舞；公宣美王化，導揚休風，華夷企踵，遠人胥萃，是用錫公 朱戶以居；公官方任能，網羅幽滯，九臯辭野，髦士盈朝，是 用錫公納陛以登；公當軸處中，率下以義，式遏寇讎，滌除苛 慝，是用錫公虎賁之士三百人；公明罰恤刑，庶獄詳允，放命 干紀，罔有攸縱，是用錫公鈇鉞各一；公龍驤鳳矯，咫尺八紘， 括囊四海，折衝無外，是用錫公彤弓一、彤矢百，玈弓十、玈 矢千；公溫恭孝思，致虔禋祀，忠肅之志，儀刑四方，是用錫 公秬鬯一卣，圭瓚副焉。宋國置丞相以下，一遵舊儀。欽哉， 其祗服往命，茂對天休，簡恤庶邦，敬敷顯德，以終我高祖之 嘉命！置宋國侍中、黃門侍郎、尚書左丞，即隨大使奉迎。 枹罕虜乞伏熾盤遣使謁帝，求效力討姚泓，拜爲平西將軍、 河南公。
shí sān nián zhēng yuè, dì yǐ zhōu shī jìn tǎo, liú péng chéng gōng yì lóng zhèn péng chéng. jūn cì chén liú chéng, jīng zhāng liáng miào, xià lìng yǐ shí xiū shì dòng yǔ zhì jiàn yān. jìn dì zhuī zèng dì zǔ wèi tài cháng, fù wèi tè jìn zuǒ guāng lù dài fū, ràng bù shòu. èr yuè, guān jūn jiāng jūn tán dào jì děng jūn cì tóng guān. sān yuè gēng chén, dì lǜ dà jūn rù hé. wǔ yuè, dì zhì luò yáng, yè jìn wǔ líng. qī yuè, zhì shǎn, lóng xiāng jiāng jūn wáng zhèn è zhōu shī zì hé fú wèi. bā yuè, fú fēng tài shǒu shěn tián zǐ dà pò yáo hóng jūn yú lán tián, wáng zhèn è kè zhǎng ān, qín yáo hóng. shǐ yì xī jiǔ nián, suì zhèn yíng huò tài bái jù dōng jǐng, zhì shì ér guān zhōng píng. jiǔ yuè, dì zhì zhǎng ān. zhǎng ān fēng rěn, tǎng zàng yíng jī, dì xiān shōu qí yí qì hún yí tǔ guī jì lǐ gǔ zhǐ nán chē jí qín shǐ huáng yù xǐ sòng zhī dōu qí yú zhēn bǎo zhū yù, xī yǐ bān cì jiāng shuài. qiān yáo zōng yú jiāng nán, sòng hóng zhǎn yú jiàn kāng shì. yè hàn zhǎng líng, dà huì wén wǔ yú wèi yāng diàn.
十三年正月，帝以舟師進討，留彭城公義隆鎮彭城。軍次 陳留城，經張良廟，下令以時修飾棟宇致薦焉。晉帝追贈帝祖 爲太常，父爲特進、左光祿大夫，讓不受。二月，冠軍將軍檀 道濟等軍次潼關。三月庚辰，帝率大軍入河。五月，帝至洛陽， 謁晉五陵。七月，至陝，龍驤將軍王鎮惡舟師自河浮渭。八月， 扶風太守沈田子大破姚泓軍於藍田，王鎮惡克長安，禽姚泓。 始義熙九年，歲、鎮、熒惑、太白聚東井，至是而關中平。九 月，帝至長安。長安豐稔，帑藏盈積，帝先收其彜器、渾儀、 土圭、記里鼓、指南車及秦始皇玉璽送之都；其餘珍寶珠玉， 悉以班賜將帥。遷姚宗於江南，送泓斬於建康市。謁漢長陵， 大會文武於未央殿。
shí yuè, jìn dì zhào jìn sòng gōng jué wèi wáng, jiā shí jùn yì sòng guó, bìng qián wèi èr shí jùn. qí xiāng guó yáng zhōu mù lǐng zhēng xī jiāng jūn sī yù běi xú yōng sì zhōu cì shǐ rú gù. dì yù xī jià zhǎng ān, jīng lüè zhào wèi, shí yī yuè, qián jiāng jūn liú mù zhī zú, nǎi guī. shí èr yuè gēng zǐ, fā zì zhǎng ān, yǐ guì yáng gōng yì zhēn wèi yōng zhōu cì shǐ, zhèn zhǎng ān, liú fù xīn jiāng zuǒ yǐ fǔ zhī.
十月，晉帝詔進宋公爵爲王，加十郡益宋國，並前爲二十 郡。其相國、揚州牧、領征西將軍、司豫北徐雍四州刺史如故。 帝欲息駕長安，經略趙、魏，十一月，前將軍劉穆之卒，乃歸。 十二月庚子，發自長安，以桂陽公義真爲雍州刺史，鎮長安， 留腹心將佐以輔之。
shí sì nián zhēng yuè rén xū, dì zhì péng chéng, jiě yán xī jiǎ. yǐ fǔ guó jiāng jūn liú zūn kǎo wèi bīng zhōu cì shǐ, lǐng hé dōng tài shǒu, zhèn pú bǎn. dì jiě sī zhōu, lǐng xú jì èr zhōu cì shǐ, gù ràng jìn jué. shí hàn zhōng chéng gù xiàn hàn shuǐ yá jì yǒu yì shēng rú léi, é qǐng àn bēng, yǒu tóng zhōng shí èr, chū zì qián rǎng. gǒng xiàn rén zōng yào yú qí tián suǒ huò jiā hé, jiǔ suì tóng jīng, dì yǐ xiàn, jìn dì yǐ guī yú wǒ. dì chōng ràng, nǎi zhǐ. liù yuè dīng hài, shòu xiāng guó sòng gōng jiǔ xī zhī mìng, xià mìng shè guó nèi shū sǐ yǐ xià. zhào chóng yù zhāng tài fū rén wèi sòng gōng tài fēi, shì zǐ wèi zhōng jūn jiāng jūn fù èr, xiāng guó fǔ bǎi guān xī yī tiān cháo zhī zhì. yòu zhào sòng guó suǒ fēng shí jùn zhī wài, xī dé chú yòng. xiān shì, ān xī zhōng bīng cān jūn shěn tián zǐ shā ān xī sī mǎ wáng zhèn è, zhū jiāng shā ān xī zhǎng shǐ wáng xiū, guān zhōng luàn. shí yuè, dì qiǎn yòu jiāng jūn zhū líng shí dài ān xī jiāng jūn guì yáng gōng yì zhēn wèi yōng zhōu cì shǐ. yì zhēn hái, wèi hè lián bó bó suǒ zhuī, dà bài, jǐn yǐ shēn miǎn, zhū jiāng shuài jí líng shí bìng méi.
十四年正月壬戌，帝至彭城，解嚴息甲。以輔國將軍劉遵 考爲并州刺史，領河東太守，鎮蒲阪。帝解司州，領徐、冀二 州刺史，固讓進爵。時漢中成固縣漢水崖際有異聲如雷，俄頃 岸崩，有銅鍾十二，出自潛壤。鞏縣人宗曜於其田所獲嘉禾， 九穗同莖，帝以獻，晉帝以歸於我。帝沖讓，乃止。 六月丁亥，受相國宋公九錫之命，下命赦國內殊死以下。 詔崇豫章太夫人爲宋公太妃，世子爲中軍將軍副貳，相國府百 官悉依天朝之制。又詔宋國所封十郡之外，悉得除用。 先是，安西中兵參軍沈田子殺安西司馬王鎮惡，諸將殺安 西長史王修，關中亂。十月，帝遣右將軍朱齡石代安西將軍桂 陽公義真爲雍州刺史。義真還，爲赫連勃勃所追，大敗，僅以 身免，諸將帥及齡石並沒。
shí èr yuè, jìn ān dì bēng, dà sī mǎ láng yá wáng jí dì wèi. yuán xī yuán nián zhēng yuè, jìn dì zhào zhēng dì rù fǔ, yòu shēn qián lìng, jìn gōng jué wèi wáng, yǐ xú zhōu zhī hǎi líng běi dōng hǎi běi qiào běi liáng yù zhōu zhī xīn cài yǎn zhōu zhī běi chén liú sī zhōu zhī chén jùn rǔ nán yǐng chuān xíng yáng shí jùn, zēng sòng guó. qī yuè, nǎi shòu mìng. shè guó nèi wǔ suì xíng yǐ xià, qiān dōu shòu yáng. jiǔ yuè, jiě yáng zhōu. shí èr yuè, jìn dì mìng dì miǎn shí yǒu èr liú, jiàn tiān zǐ jīng qí, chū jǐng rù bì, chéng jīn gēn chē, jià liù mǎ, bèi wǔ shí fù chē, zhì máo tóu yún hǎn, lè wǔ bā yì, shè zhōng jù gōng xiàn. jìn wáng tài fēi wèi tài hòu, wáng fēi wèi wáng hòu, shì zǐ wèi tài zǐ, wáng zǐ wáng sūn jué mìng zhī hào, yī rú jiù yí. èr nián zhēng yuè, dì biǎo ràng shū lǐ. jìng líng jùn jiāng bīn zì kāi, chū gǔ tóng lǐ qì shí yú méi, dì xiàn zhī jìn dì, ràng bù shòu, yú shì guī zhū ruì wù, cáng yú xiāng fǔ. sì yuè, zhào qiǎn dūn quàn, jiān zhēng dì rù fǔ. liù yuè rén xū, dì zhì dōu. jiǎ yín, jìn dì chán wèi yú sòng. yǒu sī cǎo zhào jì chéng, qǐng shū zhī, tiān zǐ jí biàn cāo bǐ, wèi zuǒ yòu yuē : huán xuán zhī shí, tiān mìng yǐ gǎi, zhòng wèi liú gōng suǒ yán, jiāng èr shí zài. jīn rì zhī shì, běn suǒ gān xīn. jiǎ zǐ, qiǎn shǐ fèng cè yuē:
十二月，晉安帝崩，大司馬琅邪王即帝位。 元熙元年正月，晉帝詔征帝入輔，又申前令，進公爵爲王， 以徐州之海陵北東海北譙北梁、豫州之新蔡、兗州之北陳留、 司州之陳郡汝南潁川滎陽十郡，增宋國。七月，乃受命。赦國 內五歲刑以下，遷都壽陽。九月，解揚州。十二月，晉帝命帝 冕十有二旒，建天子旌旗，出警入蹕，乘金根車，駕六馬，備 五時副車，置旄頭雲罕，樂舞八佾，設鍾虡宮縣。進王太妃爲 太后，王妃爲王后，世子爲太子，王子、王孫爵命之號，一如 舊儀。 二年正月，帝表讓殊禮。竟陵郡江濱自開，出古銅禮器十 余枚，帝獻之晉帝，讓不受，於是歸諸瑞物，藏於相府。四月， 詔遣敦勸，兼征帝入輔。六月壬戌，帝至都。甲寅，晉帝禪位 於宋。有司草詔既成，請書之，天子即便操筆，謂左右曰 ： 「桓玄之時，天命已改，重爲劉公所延，將二十載。今日之事， 本所甘心。」甲子，遣使奉策曰：
zī ěr sòng wáng, fū xuán gǔ quán yú, yōu zāi miǎo yǐ, qí xiáng mí dé ér wén. yuán zì shū qì, jiàng dǎi sān wǔ, mò bù yǐ shàng shèng jūn sì hǎi, zhǐ gē dìng dà yè. rán zé dì wáng zhě, zǎi wù zhī tōng qì, jūn dào zhě, tiān xià zhī zhì gōng yě. xī zài shàng yè, shēn jiàn zī dào, shì yǐ tiān lù jì zhōng, táng yú fú dé chuán qí sì, fú mìng lái gé, shùn yǔ bù huò quán qí qiān. suǒ yǐ jīng wěi sān cái, chéng xù yí huà, zuò fàn zhèn gǔ, chuí fēng wàn yè, mò shàng yú zī. zì shì jué hòu, lì dài mí shào. hàn jì sì dé yú fàng xūn, wèi yì fāng guǐ yú zhòng huá, liàng yǐ xié móu hū rén guǐ, ér yǐ bǎi xìng wèi xīn zhě yě.
咨爾宋王，夫玄古權輿，悠哉邈矣，其詳靡得而聞。爰自 書契，降逮三、五，莫不以上聖君四海，止戈定大業。然則帝 王者，宰物之通器，君道者，天下之至公也。昔在上葉，深鑒 茲道，是以天祿既終，唐、虞弗得傳其嗣，符命來格，舜、禹 不獲全其謙。所以經緯三才，澄序彜化，作范振古，垂風萬葉， 莫尚於茲。自是厥後，歷代彌劭。漢既嗣德於放勛，魏亦方軌 於重華，諒以協謀乎人鬼，而以百姓爲心者也。
xī wǒ zǔ zōng qīn míng, chén jū qí jí, ér míng huì dài xù, yíng kuī yǒu qī, jiǎn shāng zhào huò, fēi wéi yī shì, céng shì fú kè, shěn yī zài jīn, tiān zhī suǒ fèi, yǒu zì lái yǐ. wéi wáng tǐ shàng shèng zhī zī, bāo èr yí zhī dé, míng qí rì yuè, dào hé sì shí. nǎi zhě, shè jì qīng fù, wáng zhěng ér cún zhī, zhōng yuán wú gěng, yòu jì ér fù zhī. zì fù gù bù bīn, gàn jì fàng mìng, sì nì tāo tiān, qiè jù wàn lǐ, mí bù rùn zhī yǐ fēng yǔ, zhèn zhī yǐ léi tíng. jiǔ fá zhī dào jì fū, bā fǎ zhī huà zì lǐ, qǐ yī bó shī yú rén, jì sī qián shù, gù yǐ yì qià sì hǎi, dào shèng bā huāng zhě yǐ. zhì yú shàng tiān chuí xiàng, sì líng xiào zhēng, tú chèn zhī wén jì míng, rén shén zhī wàng yǐ gǎi, bǎi gōng gē yú cháo, shù rén sòng hū yě, yì zhào biàn yǒng, qīng zhù wéi xīn. zì fēi bǎi xìng lè tuī, tiān mìng yōu jí, qǐ yī zài yǔ suǒ de dú zhuān. shì yòng yǎng zhī huáng líng, fǔ shùn qún yì, jìng chán shén qì, shòu dì wèi yú ěr gōng. dà zuò qí qióng, tiān lù yǒng zhōng. yú xì! wáng qí yǔn zhí qí zhōng, jìng zūn diǎn xùn, fù lǜ tǔ zhī jiā yuàn, huī hóng yè yú wú qióng, shí yīng xiū yòu, yǐ dá sān líng zhī juàn wàng. yòu qiǎn shǐ chí jié jiān tài bǎo sàn qí cháng shì guāng lù dài fū xiè dàn, jiān tài wèi shàng shū liú xuān fàn fèng xǐ shū, guī huáng dì xǐ shòu, shòu zhōng zhī lǐ, yī rú táng yú hàn wèi gù shì. dì fèng biǎo chén ràng, jìn dì yǐ xùn yú láng yá wáng dì, biǎo bù huò tōng. yú shì chén liú wáng qián sì děng èr bǎi qī shí rén jí sòng tái qún chén bìng shàng biǎo quàn jìn, yóu bù xǔ. tài shǐ lìng luò dá chén tiān wén fú yīng yuē: àn jìn yì xī yuán nián zhì yuán xī yuán nián, tài bái zhòu jiàn jīng tiān fán qī, zhàn yuē: tài bái jīng tiān, rén gèng zhǔ, yì xìng xìng. yì xī qī nián, wǔ hóng jiàn yú dōng fāng, zhàn yuē: wǔ hóng jiàn, tiān zǐ chù, shèng rén chū. jiǔ nián, zhèn xīng suì xīng tài bái yíng huò jù yú dōng jǐng. shí sān nián, zhèn xīng rù tài wēi . zhàn yuē: zhèn xīng shǒu tài wēi, yǒu lì wáng, yǒu xǐ wáng. yuán xī yuán nián dōng, hēi lóng sì dēng yú tiān, yì chuán yuē: dōng, lóng jiàn, tiān zǐ wáng shè jì, dà rén shòu mìng. jì zhōu dào rén shì fǎ chēng gào qí dì zǐ yuē: sōng shén yán, jiāng dōng yǒu liú jiāng jūn, hàn jiā miáo yì, dāng shòu tiān mìng, wú yǐ bì sān shí èr zhèn jīn yī bǐng yǔ zhī, liú shì bo shì zhī shù yě. hàn jiàn wǔ zhì jiàn ān mò yī bǎi jiǔ shí liù nián ér chán wèi, wèi zì huáng chū zhì xián xī mò sì shí liù nián ér chán jìn, jìn zì tài shǐ zhì jīn bǎi wǔ shí liù nián, sān dài yī ràng, xián qióng yú liù. yòu hàn guāng wǔ shè yú nán yáng, hàn mò ér qí shù sǐ, liú bèi yǒu shǔ, nǎi yīng zhī ér xìng jí jìn jì nián, jiù gēn shǐ méng, zhì shì ér shèng yǐ. ruò cǐ zhě yǒu shù shí tiáo. qún chén yòu gù qǐng, nǎi cóng zhī.
昔我祖宗欽明，辰居其極，而明晦代序，盈虧有期，翦商 兆禍，非惟一世，曾是弗克，矧伊在今，天之所廢，有自來矣。 惟王體上聖之姿，包二儀之德，明齊日月，道合四時。乃者， 社稷傾覆，王拯而存之，中原蕪梗，又濟而復之。自負固不賓， 干紀放命，肆逆滔天，竊據萬里，靡不潤之以風雨，震之以雷 霆。九伐之道既敷，八法之化自理，豈伊博施於人，濟斯黔庶， 固已義洽四海，道盛八荒者矣。至於上天垂象，四靈效征，圖 讖之文既明，人神之望已改，百工歌於朝，庶人頌乎野，億兆 抃踴，傾佇惟新。自非百姓樂推，天命攸集，豈伊在予所得獨 專。是用仰祗皇靈，俯順群議，敬禪神器，授帝位於爾躬。大 祚其窮，天祿永終。於戲！王其允執其中，敬遵典訓，副率土 之嘉願，恢洪業於無窮，時膺休佑，以答三靈之眷望。又遣使 持節、兼太保、散騎常侍、光祿大夫謝澹，兼太尉、尚書劉宣 范奉璽書，歸皇帝璽綬，受終之禮，一如唐虞、漢魏故事。帝 奉表陳讓，晉帝已遜於琅邪王第，表不獲通。於是陳留王虔嗣 等二百七十人及宋台群臣並上表勸進，猶不許。太史令駱達陳 天文符應曰：「案晉義熙元年至元熙元年，太白晝見經天凡 七，占曰：『太白經天，人更主，異姓興。』義熙七年，五虹 見於東方，占曰：『五虹見，天子黜，聖人出。』九年，鎮星、 歲星、太白、熒惑聚於東井。十三年，鎮星入太微 。占曰：『 鎮星守太微，有立王,有徙王。』元熙元年冬，黑龍四登於天， 易傳曰：『冬，龍見，天子亡社稷，大人受命。』冀州道人釋 法稱告其弟子曰：『嵩神言，江東有劉將軍，漢家苗裔，當受 天命，吾以璧三十二、鎮金一餅與之，劉氏卜世之數也。』漢 建武至建安末一百九十六年而禪魏，魏自黃初至咸熙末四十六 年而禪晉，晉自泰始至今百五十六年，三代揖讓，咸窮於六。 又漢光武社於南陽，漢末而其樹死，劉備有蜀，乃應之而興； 及晉季年，舊根始萌，至是而盛矣。」若此者有數十條。群臣 又固請，乃從之。
yǒng chū yuán nián xià liù yuè dīng mǎo, huáng dì jí wèi yú nán jiāo, shè tán, chái liáo gào tiān yuē:
永初元年夏六月丁卯，皇帝即位於南郊，設壇，柴燎告天 曰：
huáng dì chén yù gǎn yòng xuán mǔ, zhāo gào yú huáng huáng hòu dì:
皇帝臣裕敢用玄牡，昭告於皇皇后帝：
jìn yǐ bo shì gào zhōng, lì shù yǒu guī, qīn ruò jǐng yùn, yǐ mìng yú yù. fū shù jūn zǎi shì, tiān xià wèi gōng, dé chōng dì wáng, lè tuī yōu jí. yuè chù táng yú, jiàng jì hàn wèi, mí bù yǐ shàng zhé gé wén zǔ, yuán xūn zhì dì wèi, gù néng dà zhěng qián shǒu, chuí xùn wú qióng. jìn zì dōng qiān, sì wéi bù zhèn, zǎi fǔ yān yī, wèi rì yǐ jiǔ. nán jí lóng ān, huò chéng yuán xìng, suì zhì dì zhǔ qiān bō, zōng sì yīn miè. yù suī dì fēi qí jìn, zhòng wú yī lǚ, yǎng fèn shí nán, fǔ dào héng liú, tóu mèi yì qǐ, zé huáng sì kè fù. jí wēi ér néng chí, diān ér néng fú, jiān guǐ jù jiān, jiàn wěi yì miè, chéng xìng fèi yǒu qī, fǒu zhōng yǒu shù. zhì yú dà zào jìn shì, bō luàn jì shí, yīn jí shí lái, shí shī qí zhòng. jiā yǐ shū sú mù yì, zhòng yì lái tíng, zhēng shuò suǒ jì, xián fú shēng jiào. zhì nǎi sān líng chuí xiàng, shān chuān gào xiáng, rén shén xié zhǐ, suì yuè zī zhe. shì yǐ qún gōng qīng shì, yì zhào yí rén, qiān yuē: huáng líng jiàng jiàn yú shàng, jìn cháo kuǎn chéng yú xià, tiān mìng bù kě yǐ jiǔ yān, chén jí bù kě yǐ zàn kuàng. suì bī qún yì, gōng zī dà lǐ. wěi yǐ guǎ dé, tuō yú zhào rén zhī shàng, suī yǎng wèi tiān wēi, lüè shì xiǎo jié, gù shēn yǒng huái, zhī jù ruò yǔn. jìng jiǎn yuán rì, shēng tán shòu chán, gào lèi shàng dì, yòng chóu wàn guó zhī qíng, kè lóng tiān bǎo, yǒng zuò yú yǒu sòng. wéi míng líng shì xiǎng! lǐ bì, bèi fǎ jià, xìng jiàn kāng gōng, lín tài jí qián diàn, dà shè, gǎi yuán. cì rén jué èr jí. guān guǎ gū dú bù néng zì cún zhě, rén gǔ wǔ hú, bū zū sù zé wù shōu. qí fàn xiāng lùn qīng yì, zāng wū yín dào, yī jiē dàng dí. zhǎng tú zhī shēn, tè jiē yuán qiǎn. wáng guān shī jué jìn gù duó láo, yī yī jiù zhǔn. fēng jìn dì wèi líng líng wáng, quán shí yī jùn, zài tiān zǐ jīng qí, chéng wǔ shí fù chē, xíng jìn zhēng shuò, jiāo sì tiān dì, lǐ lè zhì dù, jiē yòng jìn diǎn, shàng shū bù wèi biǎo, dá biǎo bù chēng zhào, gōng yú gù mò líng. zhuī zūn huáng kǎo wèi xiào mù huáng dì, bǐ wèi mù huáng hòu, zūn wáng tài hòu wèi huáng tài hòu. zhào yuē: fū wēi yǔ zhī gǎn, tàn shēn hòu kūn, ài rén huái shù, yóu huò wù jiǎn. suī zài yì dài, yì wú fèi jué, jiàng shā zhī yí, yī yī qián diǎn. kě jiàng shǐ xìng gōng wèi xiàn gōng, lú líng gōng wèi chái sāng xiàn gōng, shǐ ān gōng wèi lì pǔ xiàn hóu, zhǎng shā gōng wèi lǐ líng xiàn hóu, kāng lè gōng jí jiàng wèi xiàn hóu, fèng wáng dǎo xiè ān wēn jiào táo kǎn xiè xuán zhī sì, qí xuān lì yì xī zhě, yī réng běn zhì.
晉以卜世告終，歷數有歸，欽若景運，以命於裕。夫樹君 宰世，天下爲公，德充帝王，樂推攸集。越俶唐虞，降暨漢魏， 靡不以上哲格文祖，元勛陟帝位，故能大拯黔首，垂訓無窮。 晉自東遷，四維不振，宰輔焉依，爲日已久。難棘隆安，禍成 元興，遂至帝主遷播，宗祀堙滅。裕雖地非齊、晉，衆無一旅， 仰憤時難，俯悼橫流，投袂一起，則皇祀克復。及危而能持， 顛而能扶，奸宄具殲，僭僞亦滅，誠興廢有期，否終有數。至 於大造晉室，撥亂濟時，因藉時來，實屍其重。加以殊俗慕義， 重譯來庭，正朔所暨，咸服聲教。至乃三靈垂象，山川告祥， 人神協祉，歲月滋着。是以群公卿士，億兆夷人，僉曰：「皇 靈降鑑於上，晉朝款誠於下，天命不可以久淹，宸極不可以暫 曠。」遂逼群議，恭茲大禮。猥以寡德，托於兆人之上，雖仰 畏天威，略是小節，顧深永懷，祗懼若霣。敬簡元日，升壇受 禪，告類上帝，用酬萬國之情，克隆天保，永祚於有宋。惟明 靈是饗！禮畢，備法駕，幸建康宮，臨太極前殿，大赦，改元。 賜人爵二級。鰥寡孤獨不能自存者，人谷五斛，逋租宿責勿收。 其犯鄉論清議，贓汙淫盜，一皆蕩滌。長徒之身，特皆原遣。 亡官失爵、禁錮奪勞，一依舊准。封晉帝爲零陵王，全食一郡， 載天子旌旗，乘五時副車，行晉正朔，郊祀天地，禮樂制度， 皆用晉典，上書不爲表，答表不稱詔，宮於故秣陵。追尊皇考 爲孝穆皇帝，妣爲穆皇后，尊王太后爲皇太后。詔曰：「夫微 禹之感，嘆深後昆，愛人懷樹，猶或勿翦。雖在異代，義無廢 絕，降殺之儀，一依前典。可降始興公爲縣公，廬陵公爲柴桑 縣公，始安公爲荔浦縣侯，長沙公爲醴陵縣侯，康樂公即降爲 縣侯，奉王導、謝安、溫嶠、陶侃、謝玄之祀，其宣力義熙者， 一仍本秩。」
gēng wǔ, yǐ sī kōng dào lián wèi tài wèi, fēng zhǎng shā wáng, lì nán jùn gōng yì qìng wèi lín chuān wáng. yòu zhào lùn zhàn wáng zhuī zèng jí chóu shǎng chú fù zhī kē. yǐ hài, fēng huáng zǐ guì yáng gōng yì zhēn wèi lú líng wáng, péng chéng gōng yì lóng wèi yí dū wáng, yì kāng wèi péng chéng wáng. dīng chǒu, shǐ shǐ xún xíng sì fāng, jīng xián jǔ shàn, wèn rén jí kǔ, yù sòng kuī làn zhèng xíng guāi qiān shāng huà rǎo sú wèi yǔn rén tīng zhě, jiē jù yǐ wén. wù yín, zhào zēng bǎi guān fèng. jǐ mǎo, gǎi jìn tài shǐ lì wèi yǒng chū lì, shè yǐ zi, là yǐ chén.
庚午，以司空道憐爲太尉，封長沙王，立南郡公義慶爲臨 川王。又詔論戰亡追贈及酬賞除復之科。乙亥，封皇子桂陽公 義真爲廬陵王，彭城公義隆爲宜都王，義康爲彭城王。丁丑， 使使巡行四方，旌賢舉善，問人疾苦，獄訟虧濫、政刑乖愆、 傷化擾俗、未允人聽者，皆具以聞。戊寅，詔增百官奉。己卯， 改晉泰始歷爲永初歷，社以子，臘以辰。
qiū qī yuè dīng hài, yuán fàng jié zéi yú kǒu méi zài tái fǔ zhě, zhū liú xǐ zhī jiā, bìng tīng hái běn. yòu yǐ shì shuì fán kǔ, yōu liàng jiǎn jiàng. cóng zhēng guān luò, yǔn shēn bù fǎn zhě, shàn cì qí jiā. jǐ chǒu, chén liú wáng cáo qián sì hōng. xīn mǎo, fù zhì wǔ xiào sān jiāng guān, zēng diàn zhōng jiāng jūn yuán èr shí rén, yú zài yuán wài. wù xū, zhēng xī dà jiāng jūn kāi fǔ yí tóng sān sī yáng shèng jìn hào chē qí dà jiāng jūn. jiǎ chén, zhèn xī jiāng jūn lǐ xīn jìn hào zhēng xī dà jiāng jūn, píng xī jiāng jūn qǐ fú chì pán jìn hào ān xī dà jiāng jūn, zhēng dōng jiāng jūn gāo jù lì wáng gāo liǎn jìn hào zhēng dōng dà jiāng jūn, zhèn dōng jiāng jūn bǎi jì wáng fú yú yìng jìn hào zhèn dōng dà jiāng jūn. zhì dōng gōng rǒng cóng pú shè lǚ bì zhōng láng jiāng guān. wù shēn, qiān shén zhǔ yú tài miào, chē jià qīn fèng. rén zǐ, zhào gǎi quán zhì, lǜ cóng kuān jiǎn.
秋七月丁亥，原放劫賊餘口沒在台府者，諸流徙之家，並 聽還本。又以市稅繁苦，優量減降。從征關、洛，殞身不反者， 贍賜其家。己丑，陳留王曹虔嗣薨。辛卯，復置五校三將官， 增殿中將軍員二十人，余在員外。戊戌，征西大將軍、開府儀 同三司楊盛進號車騎大將軍。甲辰，鎮西將軍李歆進號征西大 將軍，平西將軍乞伏熾盤進號安西大將軍，征東將軍高句麗王 高璉進號征東大將軍，鎮東將軍百濟王扶餘映進號鎮東大將軍。 置東宮冗從僕射、旅賁中郎將官。戊申，遷神主於太廟，車駕 親奉。壬子，詔改權制，率從寬簡。
bā yuè xīn yǒu, zhào jiù jùn xiàn yǐ běi wèi míng zhě xī chú zhī, yù lì yú nán zhě, tīng yǐ nán wèi hào. wù chén, zhào yuē: péng chéng sāng zǐ, dūn běn sī lóng, yí tóng fēng pèi. qí pèi jùn xià pī gè fù zū bù sān shí nián. xīn wèi, zhuī shì fēi zāng shì wèi jìng huáng hòu, líng yuē yǒng níng. guǐ yǒu, lì wáng tài zǐ yì fú wèi huáng tài zǐ. yǐ hài, shè jiàn zuì rén. rùn yuè rén wǔ, zhì jìn dì zhū líng shǒu wèi, qí míng xián xiān zhé, xiáng jiā sǎ sǎo. dīng yǒu, lín yì guó qiǎn shǐ cháo gòng.
八月辛酉，詔舊郡縣以北爲名者悉除之，寓立於南者，聽 以南爲號。戊辰，詔曰：「彭城桑梓，敦本斯隆，宜同豐、沛。 其沛郡、下邳各復租布三十年。」辛未，追諡妃臧氏爲敬皇后， 陵曰永寧。癸酉，立王太子義符爲皇太子。乙亥，赦見罪人。 閏月壬午，置晉帝諸陵守衛，其名賢先哲，詳加灑掃。丁 酉，林邑國遣使朝貢。
jiǔ yuè rén zǐ, zhì dōng gōng diàn zhōng jiāng jūn shí rén, yuán wài èr shí rén. rén shēn, zhì dōu guān shàng shū.
九月壬子，置東宮殿中將軍十人，員外二十人。壬申，置 都官尚書。
shì suì, wèi míng yuán huáng dì tài cháng wǔ nián. xī liáng wáng.
是歲，魏明元皇帝泰常五年。西涼亡。
èr nián chūn zhēng yuè xīn yǒu, sì nán jiāo, dà shè. bǐng yín, duàn jīn yín tú. yǐ yáng zhōu cì shǐ lú líng wáng yì zhēn wèi sī tú, yǐ shàng shū pú shè xú xiàn zhī wèi shàng shū lìng yáng zhōu cì shǐ. jǐ mǎo, jìn sàng shì yòng tóng dīng. bà huì jī jùn fǔ.
二年春正月辛酉，祀南郊，大赦。丙寅，斷金銀塗。以揚 州刺史廬陵王義真爲司徒，以尚書僕射徐羨之爲尚書令、揚州 刺史。己卯，禁喪事用銅釘。罷會稽郡府。
èr yuè jǐ chǒu, cè shì zhōu jùn xiù xiào yú yán xián táng. wō guó qiǎn shǐ cháo gòng. sān yuè yǐ chǒu, chū xiàn jīng zhōu fǔ zhì jiāng bù dé guò èr qiān rén, lì bù dé guò yī wàn rén. zhōu zhì jiāng bù dé guò wǔ bǎi rén, lì bù dé guò wǔ qiān rén. bīng shì bù zài cǐ xiàn. xià sì yuè jǐ mǎo, chū jìn yín sì, chú zhū fáng miào. qí xiān xián yǐ xūn dé lì cí zhě, bù zài cǐ lì. wù shēn, tīng sòng yú huá lín yuán.
二月己丑，策試州郡秀、孝於延賢堂。倭國遣使朝貢。 三月乙丑，初限荊州府置將不得過二千人，吏不得過一萬 人。州置將不得過五百人，吏不得過五千人。兵士不在此限。 夏四月己卯，初禁淫祀，除諸房廟。其先賢以勛德立祠者， 不在此例。戊申，聽訟於華林園。
wǔ yuè jǐ yǒu, zhì dōng gōng tún qí bù bīng yì jūn sān xiào wèi guān.
五月己酉，置東宮屯騎、步兵、翊軍三校尉官。
qiū qī yuè jǐ sì, dì zhèn.
秋七月己巳，地震。
jiǔ yuè jǐ chǒu, líng líng wáng cú, sòng zhì yě. chē jià lǜ bǎi liáo lín yú cháo táng sān rì, rú wèi míng dì fú shān yáng gōng gù shì. shǐ jiān tài wèi chí jié hù sàng shì, zàng yǐ jìn lǐ. dōng shí yuè jǐ hài, yǐ liáng zhōu hú shuài dà jǔ qú méng xùn wèi zhèn jūn dà jiāng jūn kāi fǔ yí tóng sān sī liáng zhōu cì shǐ.
九月己丑，零陵王殂，宋志也。車駕率百僚臨於朝堂三日， 如魏明帝服山陽公故事。使兼太尉持節護喪事，葬以晉禮。 冬十月己亥，以涼州胡帥大沮渠蒙遜爲鎮軍大將軍、開府 儀同三司、涼州刺史。
shí yī yuè xīn hài, zàng jìn gōng huáng dì yú chōng píng líng, chē jià lǜ bǎi guān zhān sòng. sān nián chūn zhēng yuè jiǎ chén shuò, zhào xíng fá wú qīng zhòng xī yuán zhī. guǐ chǒu, yǐ shàng shū lìng yáng zhōu cì shǐ xú xiàn zhī wèi sī kōng lù shàng shū shì, cì shǐ rú gù. jìn jiāng zhōu cì shǐ wáng hóng wèi jiāng jūn kāi fǔ yí tóng sān sī. yǐ tài zǐ zhān shì fù liàng wèi shàng shū pú shè. èr yuè bǐng xū, yǒu xīng bèi yú xū wēi.
十一月辛亥，葬晉恭皇帝於沖平陵，車駕率百官瞻送。 三年春正月甲辰朔，詔刑罰無輕重悉原之。癸丑，以尚書 令揚州刺史徐羨之爲司空、錄尚書事，刺史如故。進江州刺史 王弘衛將軍、開府儀同三司。以太子詹事傅亮爲尚書僕射。 二月丙戌，有星孛於虛、危。
sān yuè, shàng bù yù, tài wèi zhǎng shā wáng dào lián sī kōng xú xiàn zhī shàng shū pú shè fù liàng lǐng jūn jiāng jūn xiè huì hù jūn jiāng jūn tán dào jì bìng rù shì yī yào. qún chén qǐng qí dǎo shén zhǐ, shàng bù xǔ, wéi shǐ shì zhōng xiè fāng míng yǐ jí gào miào ér yǐ. dīng wèi, yǐ lú líng wáng yì zhēn wèi shì zhōng chē qí jiāng jūn kāi fǔ yí tóng sān sī nán yù zhōu cì shǐ. jǐ wèi, shàng jí chōu, dà shè.
三月，上不豫，太尉長沙王道憐、司空徐羨之、尚書僕射 傅亮、領軍將軍謝晦、護軍將軍檀道濟併入侍醫藥。群臣請祈 禱神只，上不許，惟使侍中謝方明以疾告廟而已。丁未，以廬 陵王義真爲侍中、車騎將軍、開府儀同三司、南豫州刺史。己 未，上疾瘳，大赦。
xià sì yuè yǐ hài, fēng chóu chí gōng yáng shèng wèi wǔ dū jùn wáng.
夏四月乙亥，封仇池公楊盛爲武都郡王。
wǔ yuè, shàng jí shén, zhào tài zǐ, jiè zhī yuē: tán dào jì suī yǒu gàn lüè, ér wú yuǎn zhì, fēi rú xiōng sháo yǒu nán yù zhī qì. xú xiàn zhī fù liàng dāng wú yì tú. xiè huì lǚ cóng zhēng fá, pō shí jī biàn, ruò yǒu yì, bì cǐ rén yě. xiǎo què, kě yǐ huì jī jiāng zhōu chù zhī. yòu wèi shǒu zhào: cháo tíng bù xū fù yǒu bié fǔ, zǎi xiàng dài yáng zhōu, kě zhì jiǎ shì qiān rén. ruò dà chén zhōng rèn yào, yí yǒu zhǎo yá, yǐ bèi bù xiáng rén zhě, kě yǐ tái jiàn liú duì gěi zhī. yǒu zhēng tǎo, xī pèi yǐ tái jiàn jūn duì, xíng hái fù jiù. hòu shì ruò yǒu yòu zhǔ, cháo shì yī wěi rèn zǎi xiàng, mǔ hòu bù fán lín cháo. zhàng jì bù xǔ rù tái diàn mén, yào zhòng rén kě xiáng gěi bān jiàn. guǐ hài, shàng bēng yú xī diàn, shí nián liù shí. qī yuè jǐ yǒu, zàng dān yáng jiàn kāng xiàn jiǎng shān chū níng líng. qún chén shàng shì yuē wǔ huáng dì, miào hào gāo zǔ. shàng qīng jiǎn guǎ yù, yán zhěng yǒu fǎ dù, wèi cháng shì zhū yù yú mǎ zhī shì, hòu tíng wú wán qǐ sī zhú zhī yīn. chū, cháo tíng wèi bèi yīn lè, zhǎng shǐ yīn zhòng wén yǐ wèi yán, dì yuē: rì bù xiá gěi, qiě suǒ bù jiě. zhòng wén yuē: lǚ tīng zì rán jiě zhī. dì yuē: zhèng yǐ jiě zé hǎo zhī, gù bù xí ěr. níng zhōu cháng xiàn hǔ pò zhěn, guāng sè shén lì, jià yíng bǎi jīn. shí jiāng běi fá, yǐ hǔ pò liáo jīn chuàng, shàng dà yuè, mìng suì fēn cì zhū jiāng. píng guān zhōng, dé yáo xìng cóng nǚ, yǒu shèng chǒng, yǐ zhī fèi shì, xiè huì jiàn, jí shí qiǎn chū. cái bó jiē zài wài fǔ, nèi wú sī cáng. sòng tái jiàn, yǒu sī zòu dōng xī táng shī jú jiǎo chuáng, jīn tú dīng, shàng bù xǔ. shǐ yòng zhí jiǎo chuáng, dīng yòng tiě. guǎng zhōu cháng xiàn rù tǒng xì bù, yī duān bā zhàng, dì è qí jīng lì láo rén, jí fù yǒu sī dàn tài shǒu, yǐ bù hái zhī, bìng zhì lǐng nán jìn zuò cǐ bù. dì sù yǒu rè bìng, bìng huàn jīn chuàng, mò nián yóu jù, zuò wò cháng xū lěng wù, hòu yǒu rén xiàn shí chuáng, qǐn zhī, jí yǐ wèi jiā, nǎi tàn yuē: mù chuáng qiě fèi, ér kuàng shí xié. jí lìng huǐ zhī. zhì zhū zhǔ chū shì, qiǎn sòng bù guò èr shí wàn, wú jǐn xiù jīn yù. nèi wài fèng jìn, mò bù jié jiǎn. xìng yóu jiǎn yì, cháng zhe lián chǐ mù jī, hǎo chū shén wǔ mén nèi zuǒ yòu xiāo yáo, cóng zhě bù guò shí yú rén. shí xú xiàn zhī zhù xī zhōu, cháng sī xiàn zhī, biàn bù chū xī yē mén, yǔ yí luò yì zhuī suí, yǐ chū xī míng mén yǐ. zhū zi dàn wèn qǐ jū, rù hé tuō gōng fú, zhǐ zhe qún mào, rú jiā rén zhī lǐ yān.
五月，上疾甚，召太子，戒之曰：「檀道濟雖有幹略，而 無遠志，非如兄韶有難御之氣。徐羨之、傅亮當無異圖。謝晦 屢從征伐，頗識機變，若有異，必此人也。小卻，可以會稽、 江州處之。」又爲手詔：「朝廷不須復有別府，宰相帶揚州， 可置甲士千人。若大臣中任要，宜有爪牙，以備不祥人者，可 以台見留隊給之。有征討，悉配以台見軍隊，行還復舊。後世 若有幼主，朝事一委任宰相，母后不煩臨朝。仗既不許入台殿 門，要重人可詳給班劍。」癸亥，上崩於西殿，時年六十。七 月己酉，葬丹陽建康縣蔣山初寧陵。群臣上諡曰武皇帝，廟號 高祖。 上清簡寡慾，嚴整有法度，未嘗視珠玉輿馬之飾，後庭無 紈綺絲竹之音。初，朝廷未備音樂，長史殷仲文以爲言，帝曰： 「日不暇給，且所不解。」仲文曰：「屢聽自然解之。」帝曰： 「政以解則好之，故不習耳。」寧州嘗獻虎魄枕，光色甚麗， 價盈百金。時將北伐，以虎魄療金創，上大悅，命碎分賜諸將。 平關中，得姚興從女，有盛寵，以之廢事，謝晦諫，即時遣出。 財帛皆在外府，內無私藏。宋台建，有司奏東西堂施局腳床， 金塗釘，上不許。使用直腳床，釘用鐵。廣州嘗獻入筒細布， 一端八丈，帝惡其精麗勞人，即付有司彈太守，以布還之，並 制嶺南禁作此布。帝素有熱病，並患金創，末年尤劇，坐臥常 須冷物，後有人獻石床，寢之，極以爲佳，乃嘆曰：「木床且 費，而況石邪。」即令毀之。制諸主出適，遣送不過二十萬， 無錦繡金玉。內外奉禁，莫不節儉。性尤簡易，嘗着連齒木屐， 好出神武門內左右逍遙，從者不過十餘人。時徐羨之住西州， 嘗思羨之，便步出西掖門，羽儀絡驛追隨，已出西明門矣。諸 子旦問起居，入合脫公服，止着裙帽，如家人之禮焉。
wēi shí gōng gēng yú dān tú, jí shòu mìng, nòu sì zhī jù pō yǒu cún zhě, jiē mìng cáng zhī, yǐ liú yú hòu. jí wén dì xìng jiù gōng, jiàn ér wèn yān, zuǒ yòu yǐ shí duì, wén dì sè cán. yǒu jìn shì jìn yuē: dà shùn gōng gēng lì shān, bó yǔ qīn shì tǔ mù, bì xià bù dǔ liè shèng zhī yí wù, hé yǐ zhī jià sè zhī jiān nán, hé yǐ zhī xiān dì zhī zhì dé hū. jí xiào wǔ dà míng zhōng, huài shàng suǒ jū yīn shì, yú qí chù qǐ yù zhú diàn, yǔ qún chén guān zhī, chuáng tóu yǒu tǔ zhàng, bì shàng guà gé dēng lóng má shéng fú, shì zhōng yuán yǐ shèng chēng shàng jiǎn sù zhī dé, xiào wǔ bù dá, dú yuē: tián shè gōng dé cǐ, yǐ wèi guò yǐ. gù néng guāng yǒu tiān xià, kè chéng dà yè, shèng yǐ zāi.
微時躬耕于丹徒，及受命，耨耜之具頗有存者，皆命藏之， 以留於後。及文帝幸舊宮，見而問焉，左右以實對，文帝色慚。 有近侍進曰：「大舜躬耕歷山，伯禹親事土木，陛下不睹列聖 之遺物，何以知稼穡之艱難，何以知先帝之至德乎。」及孝武 大明中，壞上所居陰室，於其處起玉燭殿，與群臣觀之，床頭 有土障，壁上掛葛燈籠、麻繩拂，侍中袁顗盛稱上儉素之德， 孝武不答，獨曰：「田舍公得此，已爲過矣。」故能光有天下， 克成大業，盛矣哉。
shǎo dì huì yì fú, xiǎo zì chē bīng, wǔ dì zhǎng zi yě. mǔ yuē zhāng fū rén, jìn yì xī èr nián, shēng dì yú jīng kǒu. shí wǔ dì nián yú bù huò, shàng wèi yǒu nán, jí dì shēng, shén yuè. nián shí suì, bài yù zhāng gōng shì zǐ. dì lǚ lì jué rén, shàn qí shè, jiě yīn lǜ. sòng tái jiàn, bài sòng shì zǐ. yuán xī yuán nián, jìn wèi sòng tài zǐ. wǔ dì shòu chán, lì wèi huáng tài zǐ.
少帝諱義符，小字車兵，武帝長子也。母曰張夫人，晉義 熙二年，生帝於京口。時武帝年踰不惑，尚未有男，及帝生， 甚悅。年十歲，拜豫章公世子。帝膂力絕人，善騎射，解音律。 宋台建，拜宋世子。元熙元年，進爲宋太子。武帝受禪，立爲 皇太子。
yǒng chū sān nián wǔ yuè guǐ hài, wǔ dì bēng, shì rì tài zǐ jí huáng dì wèi, dà shè, zhì fú sān nián, zūn huáng tài hòu yuē tài huáng tài hòu.
永初三年五月癸亥，武帝崩，是日太子即皇帝位，大赦， 制服三年，尊皇太后曰太皇太后。
liù yuè rén shēn, yǐ shàng shū pú shè fù liàng wèi zhōng shū jiān shàng shū lìng, sī kōng xú xiàn zhī lǐng jūn jiāng jūn xiè huì jí liàng fǔ zhèng. wù zǐ, tài wèi zhǎng shā wáng dào lián hōng. qiū jiǔ yuè dīng wèi, yǒu sī zòu wǔ huáng dì pèi nán jiāo, wǔ jìng huáng hòu pèi běi jiāo. dōng shí yī yuè wù wǔ, yǒu xīng bèi yú yíng shì.
六月壬申，以尚書僕射傅亮爲中書監、尚書令，司空徐羨 之、領軍將軍謝晦及亮輔政。戊子，太尉長沙王道憐薨。 秋九月丁未，有司奏武皇帝配南郊，武敬皇后配北郊。 冬十一月戊午，有星孛於營室。
shí èr yuè gēng xū, wèi jūn kè huá tái.
十二月庚戌，魏軍克滑台。
jǐng píng yuán nián chūn zhēng yuè jǐ hài shuò, dà shè, gǎi yuán, wén wǔ cì wèi èr děng. xīn chǒu, sì nán jiāo. wèi jūn gōng jīn yōng chéng. guǐ mǎo, hé nán jùn shī shǒu. yǐ mǎo, yǒu xīng bèi yú dōng bì.
景平元年春正月己亥朔，大赦，改元，文武賜位二等。辛 丑，祀南郊。魏軍攻金墉城。癸卯，河南郡失守。乙卯，有星 孛於東壁。
èr yuè dīng chǒu, tài huáng tài hòu bēng. zhèn jūn dà jiāng jūn dà qiě qú méng xùn hé nán xiān bēi tǔ gǔ hún ā chái bìng qiǎn shǐ cháo gòng. gēng chén, jìn méng xùn biāo qí dà jiāng jūn, fēng hé xī wáng. yǐ ā chái wèi ān xī jiāng jūn shā zhōu cì shǐ, fēng jiāo hé gōng.
二月丁丑，太皇太后崩。鎮軍大將軍大且渠蒙遜、河南鮮 卑吐谷渾阿豺並遣使朝貢。庚辰，進蒙遜驃騎大將軍，封河西 王。以阿豺爲安西將軍、沙州刺史，封澆河公。
sān yuè rén yín, xiào yì huáng hòu fù zàng yú xìng níng líng. shì yuè, gāo lì guó qiǎn shǐ cháo gòng.
三月壬寅，孝懿皇后祔葬於興寧陵。是月，高麗國遣使朝 貢。
xià rùn sì yuè jǐ wèi, wèi jūn kè hǔ láo.
夏閏四月己未，魏軍克虎牢。
qiū qī yuè guǐ yǒu, zūn suǒ shēng zhāng fū rén wèi huáng tài hòu. dīng chǒu, shè wǔ suì xíng yǐ xià.
秋七月癸酉，尊所生張夫人爲皇太后。丁丑，赦五歲刑以 下。
dōng shí yuè jǐ wèi, yǒu xīng bèi yú dī.
冬十月己未，有星孛於氐。
shì suì, wèi míng yuán huáng dì bēng.
是歲，魏明元皇帝崩。
èr nián chūn èr yuè guǐ sì shuò, rì yǒu shí zhī. fèi nán yù zhōu cì shǐ lú líng wáng yì zhēn wèi shù rén, xǐ xīn ān jùn. yǐ sì, dà fēng, tiān yǒu yún wǔ sè, zhàn zhě yǐ wèi yǒu bīng. zhí zhèng shǐ shǐ zhě zhū huáng dì yì zhēn yú xīn ān. gāo lì guó qiǎn shǐ cháo gòng. shí dì jū chù suǒ wèi duō guāi shī.
二年春二月癸巳朔，日有蝕之。廢南豫州刺史廬陵王義真 爲庶人，徙新安郡。乙巳，大風，天有雲五色，占者以爲有兵。 執政使使者誅皇弟義真於新安。高麗國遣使朝貢。時帝居處所 爲多乖失。
xià wǔ yuè yǐ yǒu, huáng tài hòu lìng bào dì guò è, fèi wèi yíng yáng wáng. yī yī hàn chāng yì jìn hǎi xī gù shì. fèng yíng zhèn xī jiāng jūn yí dū wáng yì lóng rù zuǎn huáng tǒng.
夏五月乙酉，皇太后令暴帝過惡，廢爲營陽王。一依漢昌 邑、晉海西故事。奉迎鎮西將軍宜都王義隆入纂皇統。
shǐ xú xiàn zhī fù liàng jiāng fèi dì, fěng wáng hóng tán dào jì qiú fù guó fù, hóng děng lái cháo, shǐ zhōng shū shè rén xíng ān tài pān shèng wèi nèi yīng. shì dàn, dào jì xiè huì lǐng bīng jū qián, xiàn zhī děng suí hòu, yīn dōng yē mén kāi, rù zì yún lóng mén, shèng děng xiān jiè sù wèi, mò yǒu yù zhě. shí dì yú huá lín yuán wèi liè sì, qīn zì gū mài, yòu kāi dú jù tǔ, yǐ xiàng pò gāng dài, yǔ zuǒ yòu yǐn chuán chàng hū, yǐ wèi huān lè. xī yóu tiān quán chí, jí lóng zhōu ér qǐn. qí cháo wèi xìng, bīng shì jìn, shā èr shì zhě yú dì cè, shāng dì zhǐ, fú chū dōng hé, jiù shōu xǐ fú. qún chén bài cí sòng yú dōng gōng, suì yōu yú wú jùn. shì rì, shè sǐ zuì yǐ xià. tài hòu lìng fèng hái xǐ fú, tán dào jì rù shǒu cháo táng. liù yuè guǐ chǒu, xú xiàn zhī děng shǐ zhōng shū shè rén xíng ān tài shì dì yú jīn chāng tíng. dì yǒu yǒng lì, bù jí shòu zhì, tū zǒu chū chāng mén, zhuī yǐ mén guān bó zhī zhì yǔn, shí nián shí jiǔ.
始徐羨之、傅亮將廢帝，諷王弘、檀道濟求赴國訃，弘等 來朝，使中書舍人邢安泰、潘盛爲內應。是旦，道濟、謝晦領 兵居前，羨之等隨後，因東掖門開，入自雲龍門，盛等先戒宿 衛，莫有御者。時帝於華林園爲列肆，親自酤賣，又開瀆聚土， 以象破岡埭，與左右引船唱呼，以爲歡樂。夕游天泉池，即龍 舟而寢。其朝未興，兵士進，殺二侍者於帝側，傷帝指，扶出 東合，就收璽紱。群臣拜辭送於東宮，遂幽於吳郡。是日，赦 死罪以下。太后令奉還璽紱，檀道濟入守朝堂。 六月癸丑，徐羨之等使中書舍人邢安泰弒帝於金昌亭。帝 有勇力，不即受制，突走出昌門，追以門關踣之致殞，時年十 九。
lùn yuē: jìn zì shè jì nán qiān, wáng gāng chí wěn, cháo quán guó mìng, dì huí tái fǔ, jūn dào suī cún, zhǔ wēi jiǔ xiè. huán wēn xióng cái gài shì, xūn gāo yī shí, yí dǐng zhī yè yǐ chéng, tiān rén zhī wàng jiāng gǎi. zì sī yǐ hòu, dì dào mí hūn, dào zǐ kāi qí huò duān, yuán xiǎn chéng qí xìn mò. huán xuán chéng shí jí yùn, jiā yǐ xiān zī, gé mìng shòu zhōng, rén wú yì wàng. sòng wǔ dì fēi qí jìn, zhòng wú yī lǚ, céng bù jiā xún, yí xiōng jiǎn bào, zhū nèi qīng wài, gōng gé shàng xià. ruò fú lè tuī suǒ guī, ōu gē suǒ jí, xiào zhī wèi jìn, kě wèi shōu qí shí yǐ. rán wǔ huáng jiāng shè zhī mìng, ruò sì fāng yù, gù yǒu cí yán, qián wú yán xùn. shǎo dì tǐ yì rǎn zhī zhì, bǐng kě xià zhī zī, wài wù mò fàn qí xīn, suǒ yù bì cóng qí zhì, xiǎn zòng fēi xué ér néng, wēi wáng bù qī ér jí, qí zhì diān pèi, fēi bù xìng yě. bēi zāi!
論曰：晉自社稷南遷，王綱弛紊，朝權國命，遞迴台輔， 君道雖存，主威久謝。桓溫雄才蓋世，勛高一時，移鼎之業已 成，天人之望將改。自斯以後，帝道彌昏，道子開其禍端，元 顯成其釁末。桓玄乘時藉運，加以先資，革命受終，人無異望。 宋武地非齊、晉，衆無一旅，曾不浹旬，夷凶翦暴，誅內清外， 功格上下。若夫樂推所歸，謳歌所集，校之魏、晉，可謂收其 實矣。然武皇將涉知命，弱嗣方育，顧有慈顔，前無嚴訓。少 帝體易染之質，稟可下之姿，外物莫犯其心，所欲必從其志， 嶮縱非學而能，危亡不期而集，其至顛沛，非不幸也。悲哉！
