zhōu xiàn fù shuì wáng shì xìng guǎng zhì yì yuē:" tiān xià fù shuì, yǒu tǔ dì féi jí bù shèn xiāng yuǎn, ér zhēng kē nǎi zhì xuán jué zhě. dàng shì guó chū cǎo cǎo, wèi dìng huà yī zhī zhì, ér qí hòu xiāng yán bù gǎn yì ěr. rú zhēn dìng zhī xiá wǔ zhōu èr shí qī xiàn, sū zhōu zhī xiá yī zhōu qī xiàn, wú lùn suǒ xiá, jí qí guǎng lún zhī shù, zhēn dìng yǐ dāng sū zhī wǔ, ér sū zhōu liáng èr bǎi sān wàn bā qiān dàn, zhēn dìng zhǐ yī shí wàn liù qiān dàn. rán yóu nán běi yì yě, ruò tóng yī běi fāng yě, hé jiān zhī fán fù, èr zhōu shí liù xiàn dēng zhōu zhī pín guǎ, yī zhōu qī xiàn, xiāng qù dài ruò tíng yíng, ér hé jiān liáng zhǐ liù wàn yī qiān, dēng zhōu nǎi èr shí sān wàn liù qiān. rán yóu jìn lì shān dōng yì yě, ruò zài tóng shěng, hàn zhōng èr zhōu shí sì xiàn zhī yīn shù, shì lín táo èr zhōu sān xiàn zhī chōng pí, yì zhī yě, ér hàn zhōng liáng zhǐ sān wàn, lín táo nǎi sì wàn sì qiān. rán yóu gè dào yì yě, ruò zài tóng dào, shùn qìng bù dà yú bǎo níng, qí xiá èr zhōu bā xiàn, jūn yě, ér shùn qìng liáng qī wàn wǔ qiān, bǎo níng zhǐ èr wàn. rán yóu liǎng jùn yì yě, ruò zài yī yì, zé tóng yī xī nán chōng yě, ér fù guō shí lǐ, tián yǐ bù jì, fù yǐ tián qǐ èr shí lǐ wài, zé tián yǐ liàng, bù bù yǐ wǔ shí lǐ wài, tián yǐ yuē jì, bù yǐ. guān fù wú dìng shù, sī jià yì wú dìng gū, hé qí xuán jué yě! wéi shì tài píng rì jiǔ, lěi shì xiāng chuán, mín jiē ān zhī, yǐ wéi gù rán, bù zì jué ěr. fū wáng zhě zhì yì jū mín, zé rǎng chéng zéi, qǐ yǒu dà xiǎo qīng zhòng bù tóng ruò cǐ zhī shén zāi. qiě yǐ suǒ xiá zhōu xiàn yán zhī, zhēn dìng sān shí èr, xī ān sān shí liù, kāi fēng píng yáng gè sān shí sì, jǐ nán sān shí, chéng dū sān shí yī, ér sōng jiāng zhèn jiāng tài píng zhǐ sān xiàn, hàn yáng xīng huà zhǐ èr xiàn, tóng chuān zhī qī xiàn, yǎn rán yī fǔ yě ér qí xiǎo zhě huò zhì yú wú xiàn kě xiá. qiě míng chū zhī zhì, duō yīn yuán jiù, píng yáng yí lù gòng lǐng jiàng zhōu, dài jù shān xī zhī bàn. zhì hóng wǔ èr nián, shǐ yǐ zé lù liáo qìn sì zhōu zhí lì shān xī xíng shěng, ér jīn shàng yǒu wǔ zhōu. ruò pú zhōu, zì gǔ bié wèi yī jùn, lǚ cì jiàn yán, jiē wèi hù bù suǒ gé. guī dé yī zhōu, xiàng shǔ kāi fēng, zhì jiā jìng èr shí sì nián shǐ fēn wéi fǔ. tiān xià chū dìng, rì bù xiá jǐ, yán yuán zhī fēi, suì zhì èr sān bǎi nián. rán zé hòu zhī wáng zhě, shěn xíng shì yǐ zhì tǒng xiá, dù fú yuán yǐ jiè jùn xiàn, zé tǔ tián yǐ qǐ zhēng kē, nǎi píng tiān xià zhī xiān wù, bù kě yǐ lǜ shǐ zhī jiān ér fèi wàn nián zhī lì zhě yǐ.
○州县赋税王士性《广志绎》曰:“天下赋税,有土地肥瘠不甚相远,而征科乃至悬绝者。当是国初草草,未定画一之制,而其后相沿不敢议耳。如真定之辖五州二十七县,苏州之辖一州七县,无论所辖,即其广轮之数,真定已当苏之五,而苏州粮二百三万八千石,真定止一十万六千石。然犹南北异也,若同一北方也,河间之繁富,二州十六县;登州之贫寡,一州七县,相去殆若莛楹,而河间粮止六万一千,登州乃二十三万六千。然犹进隶、山东异也,若在同省,汉中二州十四县之殷庶,视临洮二州三县之冲疲,易知也,而汉中粮止三万,临洮乃四万四千。然犹各道异也,若在同道,顺庆不大于保宁,其辖二州八县,均也,而顺庆粮七万五千,保宁止二万。然犹两郡异也,若在一邑,则同一西南充也,而负郭十里,田以步计,赋以田起;二十里外,则田以ㄌ量,不步矣;五十里外,田以约计,不ㄌ矣。官赋无定数,私价亦无定估,何其悬绝也!惟是太平日久,累世相传,民皆安之,以为固然,不自觉耳。夫王者制邑居民,则壤成贼,岂有大小轻重不同若此之甚哉。且以所辖州县言之,真定三十二,西安三十六,开封、平阳各三十四,济南三十,成都三十一,而松江、镇江、太平止三县,汉阳、兴化止二县,潼川之七县,俨然一府也;而其小者或至于无县可辖。且明初之制,多因元旧,平阳一路共领降州,殆据山西之半。至洪武二年,始以泽、潞、辽、沁四州直隶山西行省,而今尚有五州。若蒲州,自古别为一郡,屡次建言,皆为户部所格。归德一州,向属开封,至嘉靖二十四年始分为府。天下初定,日不暇给,沿元之非,遂至二三百年。然则后之王者,审形势以制统辖,度辐员以界郡县,则土田以起征科,乃平天下之先务,不可以虑始之艰而废万年之利者矣。
tài zǔ shí lù: hóng wǔ bā nián sān yuè, píng yáng fǔ yán:" suǒ shǔ pú jiě èr zhōu, jù fǔ kuò yuǎn, qǐ yǐ zhí lì shān xī xíng shěng wèi biàn." wèi xǔ. zhì tiān qǐ sì nián, xún àn shān xī lǐ rì xuān, qǐng yǐ èr zhōu shí xiàn fēn lì hé zhōng fǔ, zhì yùn chéng, yǐ yùn shǐ jiān zhī fǔ shì, yùn tóng jiān qīng jūn, yùn fù jiān guǎn liáng, yùn pàn jiān lǐ xíng. shì xià hù bù, hù bù xià shān xī, shān xī xià hé dōng, hé dōng xià píng yáng fǔ yì zhī, jìng qǐn bù xíng. cǐ suǒ wèi yù zhì qiān jīn zhī qiú, ér yǔ hú móu qí pí yě. qiě shāng luò zhī yú guān nèi chén xǔ zhī yú dà liáng, dé dì zhī yú jǐ nán, yǐng háo zhī yú fèng yáng, zì gǔ bù xiāng tǒng shǔ. qù fǔ jì yuǎn, gèng tiān sī dào, yú shì yǒu yī fǔ zhī dì ér sì wǔ qí sī dào zhě, guān yù duō ér mín yù rǎo, zhí cǐ zhī yóu yǐ. xī zhòng zhǎng tǒng chāng yán wèi:" zhū xià yǒu shí mǔ gòng sāng zhī pò, yuǎn zhōu yǒu kuàng yě bù fā zhī tián." fàn yè kù lì chuán yì yán:" hàn zhì zǎi shǒu kuàng yuǎn, hù kǒu yīn dà." ér hòu hàn mǎ yuán chuán:" jì píng jiāo chǐ, zòu yán:' xī yú xiàn hù yǒu sān wàn èr qiān, yuǎn jiè qù tíng qiān yú lǐ, qǐng fēn wéi fēng xī wàng hǎi èr xiàn.' xǔ zhī." huá yáng guó zhì:" bā jùn tài shǒu dàn wàng. shàng shū yán:' jùn jìng nán běi sì qiān, dōng xī wǔ qiān, shǔ xiàn shí sì, tǔ jiè xiá yuǎn, lìng wèi bù néng qióng jí jiān xiōng. shí yǒu zéi fā, dū dèng zhuī àn, shí rì nǎi dào, zéi yǐ yuǎn táo, zōng jī jué miè. qí yǒu fàn zuì dài bǔ, zhèng yàn wén shū jí xùn, cóng chūn zhì dōng, bù néng jiū qì. shéng xiàn wèi jiā, huò yù dé lìng. shì yǐ zéi dào gōng xíng, jiān guǐ bù jué. tài shǒu xíng nóng sāng, bú dào sì xiàn cì shǐ xíng bù, bú dào shí xiàn. yù qǐng fēn wéi èr jùn.' qí hòu suì wèi sān bā." shuǐ jīng zhù:" shān yīn xiàn, hàn kuài jī jùn zhì yě. yǒng jiàn zhōng, yáng xiàn zhōu jiā shàng shū, yǐ xiàn yuǎn, fù kuài jī zhì nán, qiú dé fēn zhì. suì yǐ zhè jiāng xī wèi wú, yǐ dōng wèi kuài jī." cǐ jiē yuǎn xiàn zhī hài, yǐ jiàn yú qián shì zhě yě. běi qí shū:" hè lián zi yuè chú lín lǜ shǒu, shì zōng wǎng jìn yáng, lù yóu shì jùn, yīn wèn suǒ bù biàn. zi yuè dá yán:' lín shuǐ wǔ ān èr xiàn, qù jùn yáo yuǎn, shān lǐng chóng dié, chē bù jiān nán. ruò dōng shǔ wèi jùn, zé dì píng lù jìn.' shì zōng xiào yuē:" qīng tú zhī biàn mín, bù jué sǔn.' zi péi dá yǐ' suǒ yán yīn mín jí kǔ, bù gǎn yǐ sī rùn fù xīn.'" jiē hū, jīn zhī mù shǒu, qí néng bù xùn yú sī ér jì mín zhī biàn zhě, wú wèi jiàn qí rén yǐ.
《太祖实录》:洪武八年三月,平阳府言:“所属蒲、解二州,距府阔远,乞以直隶山西行省为便。”未许。至天启四年,巡按山西李日宣,请以二州十县分立河中府,治运城,以运使兼知府事,运同兼清军,运副兼管粮,运叛兼理刑。事下户部,户部下山西,山西下河东,河东下平阳府议之,竟寝不行。此所谓欲制千金之裘,而与狐谋其皮也。且商、洛之于关内、陈、许之于大梁,德、棣之于济南,颍、毫之于凤阳,自古不相统属。去府既远,更添司道,于是有一府之地而四五其司道者,官愈多而民愈扰,职此之由矣。昔仲长统《昌言》谓:“诸夏有十亩共桑之迫,远州有旷野不发之田。”范晔《酷吏传》亦言:“汉制宰守旷远,户口殷大。”而《后汉·马援传》:“既平交耻,奏言:‘西于县户有三万二千,远界去庭千余里,请分为封溪、望海二县。’许之。”《华阳国志》:“巴郡太守但望。上疏言:‘郡境南北四千,东西五千,属县十四,土界遐远,令尉不能穷诘奸凶。时有贼发,督邓追案,十日乃到,贼已远逃,踪迹绝灭。其有犯罪逮捕,证验文书诘讯,从春至冬,不能究讫。绳宪未加,或遇德令。是以贼盗公行,奸宄不绝。太守行农桑,不到四县;刺史行部,不到十县。欲请分为二郡。’其后遂为三巴。”《水经注》:“山阴县,汉会稽郡治也。永建中,阳羡周嘉上书,以县远,赴会稽至难,求得分置。遂以浙江西为吴,以东为会稽。”此皆远县之害,已见于前事者也。《北齐书》:“赫连子悦除林虑守,世宗往晋阳,路由是郡,因问所不便。子悦答言:‘临水、武安二县,去郡遥远,山岭重叠,车步艰难。若东属魏郡,则地平路近。’世宗笑曰:“卿徒知便民,不觉损。’子陪答以‘所言因民疾苦,不敢以私润负心。’”嗟乎,今之牧守,其能不徇于私而计民之便者,吾未见其人矣。
shǔ xiàn zì gǔ jùn xiàn zhī zhì, wéi táng wèi dé qí zhōng. jīn kǎo dì lǐ zhì shǔ xiàn zhī shù, jīng zhào hé nán èr fǔ gè èr shí, hé zhōng tài yuán èr fǔ gè shí sān, wèi zhōu shí sì, guǎng zhōu shí sān, zhèn zhōu guì zhōu gè shí yī, qí tā suī dà, yuǎn guò shí xiàn zhě. cǐ qí dà xiǎo xiāng wéi, duō guǎ xiāng děng, jūn ān zhī xiào bù kě jiàn yú qián shì hū? hòu dài zhī wáng yóu kě qǔ ér jìng yě. dàn qí zhōng yī èr xiàn zhī jùn yì yǒu kě bìng. xiàn zōng yuán hé yuán nián, gē shǔ dōng chuān liù zhōu, zhì yuē:" fēn jiāng shè dōu, gài zī gòng lǐ. xíng shù rǎng zhì, yì zài shāo jūn. jiāng chéng nán yǐ xiāo méng, zài lì fáng ér bù wěn. gù jiǎ shēng zhī yì, yǐ chǔ yì liáng sòng shì zhī guī, gē jīng wèi yǐng. zhuó yú qián shì, yí yǒu biàn tōng." cǐ suī yī shí zhī yán, yì jīng bāng zhì jùn zhī cháng cè yě.
○属县自古郡县之制,惟唐为得其中。今考《地理志》属县之数,京兆、河南二府各二十,河中、太原二府各十三,魏州十四,广州十三,镇州、桂州各十一,其他虽大,远过十县者。此其大小相维,多寡相等,均安之效不可见于前事乎?后代之王犹可取而镜也。但其中一二县之郡亦有可并。宪宗元和元年,割属东川六州,制曰:“分疆设都,盖资共理。形束壤制,亦在稍均。将惩难以销萌,在立防而不紊。故贾生之议,以楚益梁;宋氏之规,割荆为郢。酌于前事,宜有变通。”此虽一时之言,亦经邦制郡之长策也。
zhōu xiàn pǐn zhì hàn shí xiàn zhì, wàn hù yǐ shàng wèi lìng, zhì qiān dàn zhì liù bǎi shí jiǎn wàn hù wèi zhǎng, zhì wǔ bǎi shí zhì sān bǎi shí. táng zé zhōu yǒu shàng zhōng xià sān děng, xiàn yǒu jīng jī shàng zhōng zhōng xià xià liù děng, pǐn gè yǒu chà. tài zǔ shí lù:" wú yuán nián, dìng xiàn yǒu shàng zhōng xià sān děng, shuì liáng shí wàn dàn yǐ xià wèi shàng xiàn, zhī xiàn cóng liù pǐn, xiàn chéng cóng qī pǐn, zhǔ bù cóng bā pǐn liù wàn dàn yǐ xià wèi zhōng xiàn, zhī xiàn zhèng qī pǐn, xiàn chéng zhèng bā pǐn, zhǔ bù cóng bā pǐn sān wàn dàn yǐ xià wéi xià xiàn, zhī xiàn zhèng qī pǐn, chéng báo rú zhōng xiàn zhī zhì."" hóng wǔ liù nián bā yuè rén chén, fēn tiān xià xià fǔ wèi sān děng, liáng èr shí wàn dàn yǐ shàng zhě wèi shàng fǔ, zhì cóng sān pǐn èr shí wàn dàn yǐ xià zhě wèi zhōng fǔ, zhì zhèng sì pǐn shí wàn dàn yǐ xià zhě wéi xià fǔ, zhì cóng sì pǐn." hòu nǎi yī qí qí pǐn, ér dàn lì fán jiǎn zhī mù, cái yōu zhě diào fán, bù jí zhě diào jiǎn. gǔ shí liè jué wéi wǔ zhī yì, suì jǐn wáng zhī yǐ. fǔ hàn yuē jùn. táng yuē zhōu, zhōu jí jùn yě. wéi jiàn dū zhī dì nǎi yuē fǔ, táng chū zhǐ jīng zhào hé nán èr fǔ wǔ hòu yǐ bīng zhōu wèi tài yuán fǔ xuán zōng yǐ báo zhōu wèi hé zhōng fǔ, yì zhōu wèi chéng dū fǔ sù zōng yǐ qí zhōu wèi fèng xiáng fǔ, jīng zhōu wèi jiāng líng fǔ dé zōng yǐ liáng zhōu wèi xìng yuán fǔ. wéi xìng yuán yǐ dé zōng xíng xìng yú cǐ, qí yú jiē jiàn dū zhī dì yě. hòu liáng yǐ biàn zhōu wèi kāi fēng fǔ, hòu táng yǐ wèi zhōu wèi xìng táng fǔ, zhèn zhōu wéi zhēn dìng fǔ. zhì sòng, ér dà jùn duō shēng wèi fǔ. wáng míng qīng huī zhǔ lù yuē:" tài zǔ huáng dì yǐ guī dé jūn jié dù shǐ chuàng yè, shēng sòng zhōu wèi guī dé fǔ, hòu wèi yìng tiān fǔ. tài zōng yǐ jìn wáng jí wèi, shēng bīng zhōu wèi tài yuán fǔ. zhēn zōng yǐ shòu wáng jiàn chǔ, shēng shòu zhōu wèi chūn fǔ. rén zōng yǐ shēng wáng jiàn chǔ, shēng jiàn yè wèi jiāng níng fǔ. yīng zōng yǐ qí zhōu fáng yù shǐ rù jì, yǐ qí zhōu wèi xīng dé jūn. shén zì yǐng wáng shēng chǔ, shēng rǔ yīn. wèi shùn chāng fǔ. zhé zōng zì yán ān jùn wáng shēng chǔ, shēng yán zhōu wèi yán ān fǔ. huī zōng yǐ duān wáng jí wèi, shēng tāng zhōu wèi zhào qìng fǔ. qīn zōng zì dìng wáng jiàn chǔ, qián yǐ shēng dìng zhōu wèi zhōng shān fǔ. tài shàng yǐ kāng wáng zhōng xīng, shēng táng zhōu wèi dé qìng fǔ. jīn shàng yǐ jiàn wáng jiàn chǔ, shēng jiàn ān wèi jiàn níng fǔ. xuān hé yuán nián liù yuè, xíng zhōu mín dǒng shì duō jìn zhuàng, yǐ yīng zōng cháng wèi jù lù jùn gōng yòu zhī yuè zhōu zhí xié jìn yán, yīng zōng cháng wèi yuè zhōu fáng yù shǐ, zhào jiā tǎo lùn. shí xíng zhōu sì shēng ān guó jūn, suì yǐ xíng zhōu wèi xìn dé fǔ, yuè zhōu wèi yuè yáng jūn. shì suì shí yuè, yòu zhào yǐ liè shèng qián dǐ suǒ lǐng dì, zài jiā tǎo lùn. yǐ zhēn zōng cháng wèi xiāng wáng, shēng xiāng zhōu wèi xiāng yáng fǔ. rén zōng cháng wèi qìng guó gōng, shēng qìng guó wèi qìng yáng fǔ. yīng zōng cháng wèi yí zhōu cì shǐ, yǐ yí zhōu wèi qìng yuǎn jūn. shén zōng cháng wèi ān zhōu guān chá shǐ, yǐ ān zhōu wèi dé ān fǔ yòu cháng wèi guāng guó gōng, yǐ guāng zhōu wèi guāng shān jūn. zhé zōng cháng wèi dōng píng jūn jié dù shǐ, yǐ yùn zhōu wèi dōng píng fǔ cháng wèi jūn guó gōng, yǐ jūn zhōu wèi wǔ dāng jūn. huī zōng cháng wèi níng guó gōng, yǐ níng zhōu wèi xīng níng jūn yòu cháng wèi píng jiāng zhèn jiāng jūn jié dù shǐ, bìng shēng wèi fǔ. yòu yǐ tài zōng cháng wèi mù zhōu fáng yù shǐ, shēng mù zhōu wèi suì chāng jūn. jīn shàng jí wèi zhī chū, shēng lóng xīng níng guó cháng dé zhū fǔ, jiē yǐ fān yōng huī zhī dì yě." yù zhào xīn zhì yuē:" huī zōng cháng fēng suì níng jùn wáng, shēng suì zhōu wèi suì níng fǔ cháng fēng shǔ guó gōng, shēng shǔ zhōu wèi chóng qìng fǔ. yán zhì yú jīn, wú jùn bù fǔ. ér xiá xiǎo zhī chù, rú chú hé zé qìn chēn jìng qióng méi zhī lèi, yóu yǐ zhōu míng. yòu yǒu lì fǔ zhī zhōu, tè yì qí míng, ér qīn lǐ mín shì yǔ xiàn yǐn wú bié." xiàn zhī lì yú zhōu zhě, zé jì dài fǔ míng, yòu dài zhōu míng, ér qí shí wèi cháng guǎn shè yú zhōu, tǐ tǒng guāi ér míng shí xiáo yǐ. qiè yǐ wéi yí réng táng zhì, fán jùn zhī lián chéng shù shí zhě, xī ér èr zhī sān zhī, ér yǐ zhōu tǒng xiàn, wéi jīng zhě nǎi chēng fǔ yān, qǐ bù huà yī ér yì zūn hū?
○州县品秩汉时县制,万户以上为令,秩千石至六百石;减万户为长,秩五百石至三百石。唐则州有上、中、下三等,县有京、畿、上、中、中下、下六等,品各有差。《太祖实录》:“吴元年,定县有上、中、下三等,税粮十万石已下为上县,知县从六品,县丞从七品,主簿从八品;六万石已下为中县,知县正七品,县丞正八品,主簿从八品;三万石已下为下县,知县正七品,丞薄如中县之秩。”“洪武六年八月壬辰,分天下下府为三等,粮二十万石已上者为上府,秩从三品;二十万石已下者为中府,秩正四品;十万石已下者为下府,秩从四品。”后乃一齐其品,而但立繁简之目,才优者调繁,不及者调简。古时列爵惟五之意,遂尽亡之矣。◎府汉曰郡。唐曰州,州即郡也。惟建都之地乃曰府,唐初止京兆、河南二府;武后以并州为太原府;玄宗以薄州为河中府,益州为成都府;肃宗以岐州为凤翔府,荆州为江陵府;德宗以梁州为兴元府。惟兴元以德宗行幸于此,其余皆建都之地也。后梁以汴州为开封府,后唐以魏州为兴唐府,镇州为真定府。至宋,而大郡多升为府。王明清《挥麈录》曰:“太祖皇帝以归德军节度使创业,升宋州为归德府,后为应天府。太宗以晋王即位,升并州为太原府。真宗以寿王建储,升寿州为春府。仁宗以升王建储,升建业为江宁府。英宗以齐州防御使入继,以齐州为兴德军。神自颍王升储,升汝阴。为顺昌府。哲宗自延安郡王升储,升延州为延安府。徽宗以端王即位,升羰州为肇庆府。钦宗自定王建储,前已升定州为中山府。太上以康王中兴,升唐州为德庆府。今上以建王建储,升建安为建宁府。宣和元年六月,刑州民董世多进状,以英宗尝为钜鹿郡公;又知岳州职勰进言,英宗尝为岳州防御使,诏加讨论。时刑州巳升安国军,遂以刑州为信德府,岳州为岳阳军。是岁十月,又诏以列圣潜邸所领地,再加讨论。以真宗尝为襄王,升襄州为襄阳府。仁宗尝为庆国公,升庆国为庆阳府。英宗尝为宜州刺史,以宜州为庆远军。神宗尝为安州观察使,以安州为德安府;又尝为光国公,以光州为光山军。哲宗尝为东平军节度使,以郓州为东平府;尝为均国公,以均州为武当军。徽宗尝为宁国公,以宁州为兴宁军;又尝为平江、镇江军节度使,并升为府。又以太宗尝为睦州防御使,升睦州为遂昌军。今上即位之初,升隆兴、宁国、常德诸府,皆以藩拥麾之地也。”《玉照新志》曰:“徽宗尝封遂宁郡王,升遂州为遂宁府;尝封蜀国公,升蜀州为崇庆府。沿至于今,无郡不府。而狭小之处,如滁、和、泽、沁、郴、靖、邛、眉之类,犹以州名。又有隶府之州,特异其名,而亲理民事与县尹无别。”县之隶于州者,则既带府名,又带州名,而其实未尝管摄于州,体统乖而名实淆矣。窃以为宜仍唐制,凡郡之连城数十者,析而二之三之,而以州统县,惟京者乃称府焉,岂不画一而易遵乎?
xiāng tíng zhī zhí hàn shū bǎi guān biǎo:" xiàn lìng zhǎng, jiē qín guān, zhǎng zhì qí xiàn. wàn hù yǐ shàng wèi lìng, zhì qiān dàn zhì liù bǎi shí jiǎn wàn hù wèi zhǎng, zhì wǔ bǎi shí zhì èr bǎi shí. jiē yǒu chéng wèi, zhì sì bǎi shí zhì sān bǎi shí. bǎi shí yǐ xià, yǒu dòu shí zuǒ shǐ zhī zhì, shì wèi shǎo lì. shí tíng yī xiāng, xiāng yǒu sān lǎo yǒu zhì sè fū yóu jiǎo. sān lǎo zhǎng jiào huà fū zhí tīng lùn, shōu fù shuì yóu jiǎo jiǎo xún jìn zéi dào. xiàn dà shuài fāng bǎi lǐ, qí mín chóu zé jiǎn, xī zé kuàng, xiāng tíng yì rú zhī. jiē qín zhì yě." gāo dì jì:" èr nián èr yuè, lìng jǔ mín nián wǔ shí yǐ shàng, yǒu xiū xíng néng shuài wèi zhòng wéi shàn, zhì yǐ wéi sān lǎo, xiāng yī rén zé xiāng sān lǎo yī rén wéi xiàn sān lǎo, yǔ xiàn lìng chéng wèi yǐ shì xiāng jiào, fù wù yáo shù." cǐ qí zhì bù shǐ yú qín hàn yě, zì zhū hóu jiān bìng zhī shǐ, ér guǎn zhòng áo zǐ chǎn zhī lún, suǒ yǐ zhì qí guó zhě, mò bù jiē rán. ér zhōu lǐ dì guān zì zhōu zhǎng yǐ xià, yǒu dǎng zhèng zú shī lǘ xū bǐ zhǎng, zì xiàn zhèng yǐ xià yǒu bǐ shī zhǎng lǐ zǎi lín cháng, zé sān dài míng wáng zhī zhì yì bù zhào hū cǐ yě. fū wéi yú yī xiāng zhī zhōng, guān zhī bèi ér fǎ zhī xiáng, rán hòu tiān xià zhī zhì ruò wǎng zhī zài gāng, yǒu tiáo ér bù wěn. zhì yú jīn rì, yī qiè dàng rán wú yǒu cún zhě. qiě shǒu lìng zhī bù zú rèn yě, ér duō shè zhī jiān sī jiān sī zhī yòu bù zú rèn yě, ér zhòng lì zhī mù bó. jī zūn lèi zhòng, yǐ jū hū qí shàng, ér xià wú yǔ fēn qí zhí zhě. suī dé gōng lián qín gàn zhī lì, yóu bù néng yǐ wéi zhì, ér kuàng tuō zhī fēi rén zhě hū! hòu wèi tài hé zhōng, jǐ shì zhōng lǐ chōng shàng yán:" yí zhǔn gǔ wǔ jiā lì yī lín cháng, wǔ lín yī lǐ cháng, wǔ lǐ lì yī dǎng zhǎng, zhǎng qǔ xiāng rén qiáng jǐn zhě. lín cháng fù yī fū, lǐ cháng èr, dǎng zhǎng sān, suǒ fù fù zhēng shù, yú ruò mín. sān zài wú qiān zé zhì yòng, zhì zhī yī děng." xiào wén cóng zhī, zhào yuē:" lín lǐ xiāng dǎng zhī zhì, suǒ yóu lái jiǔ. yù shǐ fēng jiào yì zhōu, jiā zhì rì jiàn, yǐ dà dū xiǎo, cóng jìn jí yuǎn, rú shēn zhī shǐ shǒu, wò zhī zǒng tiáo, rán hòu kǒu suàn píng jūn, yì xīng sòng xī." shǐ yán lì fǎ zhī chū, duō chēng bù biàn, jí shì jì shī xíng, jì shěng xī shí yǒu yú bèi, yú shì hǎi nèi ān zhī. hòu zhōu sū chuò zuò liù tiáo, zhào shū yuē:" fēi zhí zhōu jùn zhī guān, jiē xū shàn rén. ài zhì dǎng zú lǘ lǐ zhèng cháng zhī zhí, jiē dāng shěn dǔ, gè dé yī xiāng zhī xuǎn, yǐ xiāng jiān tǒng." suí wén dì shī xīn biàn gǔ, kāi huáng shí wǔ nián, shǐ jǐn bà zhōu jùn xiāng guān. ér táng liǔ zōng yuán zhī yán yuē:" yǒu lǐ xū ér hòu yǒu xiàn dài fū, yǒu xiàn dài fū ér hòu yǒu zhū hóu, yǒu zhū hóu ér hòu yǒu fāng bó lián shuài, yǒu fāng bó lián shuài ér hòu yǒu tiān zǐ." yóu cǐ lùn zhī, zé tiān xià zhī zhì shǐ yú lǐ xū, yú tiān zǐ, qí zhuó rán zhě yǐ. gù zì gǔ jí jīn, xiǎo guān duō zhě, qí shì shèng dà guān duō zhě, qí shì shuāi, xīng wáng zhī tú wǎng bù yóu cǐ.
○乡亭之职《汉书·百官表》:“县令、长,皆秦官,掌治其县。万户以上为令,秩千石至六百石;减万户为长,秩五百石至二百石。皆有丞、尉,秩四百石至三百石。百石以下,有斗食、佐史之秩,是为少吏。十亭一乡,乡有三老、有秩、啬夫、游徼。三老掌教化;夫职听论,收赋税;游徼徼循禁贼盗。县大率方百里,其民稠则减,稀则旷,乡亭亦如之。皆秦制也。”《高帝纪》:“二年二月,令举民年五十以上,有修行能帅为众为善,置以为三老,乡一人;择乡三老一人为县三老,与县令、丞、尉以事相教,复勿徭戍。”此其制不始于秦、汉也,自诸侯兼并之始,而管仲、敖、子产之伦,所以治其国者,莫不皆然。而《周礼·地官》自州长以下,有党正、族师、闾胥、比长,自县正以下有鄙师、ガ长、里宰、邻长,则三代明王之治亦不赵乎此也。夫惟于一乡之中,官之备而法之祥,然后天下之治若网之在纲,有条而不紊。至于今日,一切荡然无有存者。且守令之不足任也,而多设之监司;监司之又不足任也,而重立之牧伯。积尊累重,以居乎其上,而下无与分其职者。虽得公廉勤干之吏,犹不能以为治,而况托之非人者乎!后魏太和中,给事中李冲上言:“宜准古五家立一邻长,五邻一里长,五里立一党长,长取乡人强谨者。邻长复一夫,里长二,党长三,所复复征戍,余若民。三载无愆则陟用,陟之一等。”孝文从之,诏曰:“邻里乡党之制,所由来久。欲使风教易周,家至日见,以大督小,从近及远,如身之使手,斡之总条,然后口算平均,义兴讼息。”史言立法之初,多称不便,及事既施行,计省昔十有余倍,于是海内安之。后周苏绰作六条,诏书曰:“非直州郡之官,皆须善人。爱至党族、闾里、正长之职,皆当审笃,各得一乡之选,以相监统。”隋文帝师心变古,开皇十五年,始尽罢州郡乡官。而唐柳宗元之言曰:“有里胥而后有县大夫,有县大夫而后有诸侯,有诸侯而后有方伯、连帅,有方伯、连帅而后有天子。”由此论之,则天下之治始于里胥,于天子,其灼然者矣。故自古及今,小官多者,其世盛;大官多者,其世衰,兴亡之途罔不由此。
hàn shí sè fū zhī bēi, yóu dé yǐ zì jǔ qí zhí. gù yuán yán wèi wài huáng xiāng sè fū, rén huà dà xíng, mín dàn wén sè fū, bù zhī jùn xiàn. ér zhū yì zì shū tóng xiāng sè fū, guān zhì dà sī nóng. bìng xiàn sǐ, shǔ qí zǐ yuē:" wǒ gù wèi tóng xiāng lì, qí mín ài wǒ, bì zàng wǒ tóng xiāng, hòu shì zǐ sūn fèng cháng wǒ bù rú tóng xiāng mín." jí sǐ, qí zi zàng zhī tóng xiāng xī guō wài, mín gòng wèi qǐ zhǒng lì cí, suì shí cí jì, zhì jīn bù jué. èr jūn zhě, jiē qí xiàn rén yě. bì yì dì ér guān, yì mín ér zhì, qǐ qí rán zāi.
汉时啬夫之卑,犹得以自举其职。故爰延为外黄乡啬夫,仁化大行,民但闻啬夫,不知郡县。而朱邑自舒桐乡啬夫,官至大司农。病县死,属其子曰:“我故为桐乡吏,其民爱我,必葬我桐乡,后世子孙奉尝我不如桐乡民。”及死,其子葬之桐乡西郭外,民共为起冢立祠,岁时祠祭,至今不绝。二君者,皆其县人也。必易地而官,易民而治,岂其然哉。
jīn dài xiàn mén zhī qián duō yǒu bǎng yuē:" wū gào jiā sān děng, yuè sù chī wǔ shí!" cǐ xiān cháo zhī jiù zhì, yì gǔ zhě xuán fǎ xiàng wèi zhī yí yì yě. jīn zhī wèi bù jīng xiàn guān ér shàng sù sī fǔ, wèi zhī yuè sù. shì bù rán. tài zǔ shí lù:" hóng wǔ èr shí qī nián sì yuè rén wǔ, mìng yǒu sī zé jiān gāo nián lǎo rén gōng zhèng kě rèn shì zhě, lǐ qí xiāng zhī cí sòng. ruò hù hūn tián zhái dòu ōu zhě, zé huì lǐ xū jué zhī. shì shè zhòng zhě, shǐ bái yú guān." ruò bù yóu lǐ lǎo chǔ fèn ér jìng sù xiàn guān, cǐ zhī wèi yuè sù yě. wéi qí dà xiǎo zhī xiāng wéi, xiáng yào zhī gè zhí, rán hòu shàng bù fán ér xià bù rǎo. táng zhì dà lì yǐ hòu, gān gē xìng, fù shuì fán yǐ. ér liú zhǎng qīng zhī tí xī lǐ míng fǔ yuē:" luò rì wú wáng shì, qīng shān zài xiàn mén." gài xiàn lìng zhī zhí yóu bù xià qǐn, ér xiǎo mín dé yǐ ān qí yè, shì yǐ néng yán guó mìng bǎi yǒu yú nián, qì yú xī zhāo ér hòu dà huài. rán zé míng qín zài xīng yǒu tiān xià zhě, yí yǒu yǐ chù zhī yǐ.
今代县门之前多有榜曰:“诬告加三等,越诉笞五十!”此先朝之旧制,亦古者悬法象魏之遗意也。今之谓不经县官而上诉司府,谓之越诉。是不然。《太祖实录》:“洪武二十七年四月壬午,命有司择间高年老人公正可任事者,理其乡之词讼。若户婚、田宅、斗殴者,则会里胥决之。事涉重者,始白于官。”若不由里老处分而径诉县官,此之谓越诉也。惟其大小之相维,详要之各执,然后上不烦而下不扰。唐至大历以后,干戈兴,赋税烦矣。而刘长卿之《题溪李明府》曰:“落日无王事,青山在县门。”盖县令之职犹不下锓,而小民得以安其业,是以能延国命百有余年,迄于僖、昭而后大坏。然则鸣琴载星有天下者,宜有以处之矣。
hóng xī yuán nián qī yuè bǐng shēn, xún àn sì chuān jiān chá yù shǐ hé wén yuān yán:" tài zǔ gāo huáng dì lìng tiān xià zhōu xiàn shè lì lǎo rén, bì xuǎn nián gāo yǒu dé zhòng suǒ xìn fú zhě, shǐ quàn mín wéi shàn. xiāng lǘ zhēng sòng, yì shǐ lǐ duàn. xià yǒu yì yú mín shì, shàng yǒu zhù yú guān sī. bǐ nián suǒ yòng, duō fēi qí rén. huò chū zì lì pū, guī bì chà kē. xiàn guān bù jiù nián dé rú hé, zhé lìng chōng yīng, shǐ de píng jiè guān fǔ, wàng zhāng wēi fú, sì nüè lǘ yán. huò yù shàng sī guān àn lín, qiǎo jìn chán yán, biàn luàn hēi bái, xié zhì guān lì. bǐ yǒu fàn zhě, jǐn yǐ àn wèn rú lǜ. qiè lǜ tiān xià zhōu xiàn lèi yǒu cǐ děng, qǐng jiā jìn yuē." shàng mìng shēn míng hóng wǔ jiù zhì, yǒu làn yòng fěi rén zhě, bīng zhōu xiàn guān jiē zhì zhū fǎ. rán zì shì lǐ lǎo zhī xuǎn qīng ér quán yì tì yǐ.
洪熙元年七月丙申,巡按四川监察御史何文渊言:“太祖高皇帝令天下州县设立老人,必选年高有德、众所信服者,使劝民为善。乡闾争讼,亦使理断。下有益于民事,上有助于官司。比年所用,多非其人。或出自隶仆,规避差科。县官不究年德如何,辄令充应,使得凭藉官府,妄张威福,肆虐闾阎。或遇上司官按临,巧进谗言,变乱黑白,挟制官吏。比有犯者,谨已按问如律。窃虑天下州县类有此等,请加禁约。”上命申明洪武旧制,有滥用匪人者,并州县官皆置诸法。然自是里老之选轻而权亦替矣。
hàn shì zhī yú sān lǎo, mìng zhī yǐ zhì, bān zhī yǐ lù. ér wén dì zhī zhào, bǐ zhī gè lǜ qí yì yǐ dào mín. dāng rì wèi sān lǎo zhě, duō zhōng xìn lǎo chéng zhī shì yě. shàng zhī rén suǒ yǐ lǐ zhī zhě shén yōu, shì yǐ rén zhī zì hào, ér xián cái yì wǎng wǎng chū yú qí jiān. xīn chéng sān lǎo dǒng gōng, zhē shuō hàn wáng wèi yì dì fā sāng, ér suì yǐ shōu tiān xià hú guān sān lǎo mào, shàng shū míng lì tài zǐ zhī yuān, shǐ cè bǐng rán, wèi wàn shì suǒ chēng dào. jìn shì zhī lǎo rén, zé tīng yì yú guān, ér mí shì bù wéi, gù shāo zhī lián chǐ zhī rén bù kěn wèi cǐ, ér yuàn wèi zhī zhě dà dǐ jiē jiān huá zhī tú, yù yǐ shì yǐ líng bǎi xìng zhě yě. qí yǔ tài zǔ shè lì lǎo rén zhī chū yì bèi yǐ.
汉世之于三老,命之以秩,颁之以禄。而文帝之诏,俾之各率其意以道民。当日为三老者,多忠信老成之士也。上之人所以礼之者甚优,是以人知自好,而贤才亦往往出于其间。新城三老董公,遮说汉王为义帝发丧,而遂以收天下;壶关三老茂,上书明戾太子之冤,史册炳然,为万世所称道。近世之老人,则听役于官,而靡事不为,故稍知廉耻之人不肯为此,而愿为之者大抵皆奸猾之徒,欲倚势以陵百姓者也。其与太祖设立老人之初意悖矣。
míng chū yǐ dà hù wèi liáng zhǎng, zhǎng qí xiāng zhī fù shuì, duō huò zhì shí yú wàn dàn. yùn liáng zhì jīng, dé cháo jiàn tiān zǐ. hóng wǔ zhōng, huò yǐ rén cái shòu guān. zhì xuān dé wǔ nián rùn shí èr yuè, nán jīng jiān chá yù shǐ lǐ ān jí jiāng xī lú líng jí shuǐ èr xiàn qí mín, liù nián sì yuè, cí sòng, bǎ chí guān fǔ. lèi jīng zhěng chì, ér qí huàn shǎo xī, rán wèi cháng yǐ shì ér bà liáng zhǎng yě, wéi lǎo rén zé míng cún ér wáng yǐ.
明初以大户为粮长,掌其乡之赋税,多或至十余万石。运粮至京,得朝见天子。洪武中,或以人材授官。至宣德五年闰十二月,南京监察御史李安及江西庐陵、吉水二县耆民,六年四月,词讼,把持官府。累经整饬,而其患少息,然未尝以是而罢粮长也,惟老人则名存而亡矣。
xún jiǎn, jí gǔ zhī yóu jiǎo yě. hóng wǔ zhōng yóu zhòng zhī, ér tè cì zhī chì, yòu dìng wèi kǎo kè zhī fǎ. jí jiāng xià hóu zhōu dé xīng xún shì fú jiàn, zēng zhì xún jiǎn sī sì shí yǒu wǔ. zì hóng zhì yǐ lái, duō xíng cái gé, suǒ cún bù jí nǎng shí zhī bàn. xún jiǎn cái zé zǒng dū tiān yǐ, hé zhě? xún jiǎn è yú wèi méng, zǒng dū zhì zhī yú yǐ luàn. lǐ jiǎ cháng shú chén méi yuē:" zhōu lǐ wǔ jiā wèi bǐ, bǐ yǒu zhǎng wǔ bǐ wèi lǘ, lǘ yǒu xū sì lǘ wèi zú, zú yǒu shī wǔ zú wèi dǎng, dǎng yǒu zhèng wǔ dǎng wèi zhōu, zhōu yǒu zhǎng wǔ zhōu wèi xiāng, xiāng yǒu dài fū. qí jiān dà xiǎo xiāng wéi, qīng zhòng xiāng zhì, gāng jǔ mù zhāng, zhōu xiáng xì mì, wú yǐ jiā yǐ. ér yào zhī zì shàng ér xià, suǒ zhì jiē bù guò wǔ rén, gài yú xiáng mì zhī zhōng ér dé yì jiǎn zhī yì, cǐ zhōu jiā yī dài liáng fǎ měi yì yě. hòu yě rén cái yuǎn bù rú gǔ, nǎi yù yǐ xiàn lìng yī rén zhī shēn, zuò lǐ shù wàn hù kǒu fù shuì, sè mù fán wěi yòu bèi yú xī shí, suī yù bù cóng cuǒ, qí kě dé hū! yú gù wèi zhī shuō yuē: yǐ xiàn zhì xiāng, yǐ xiāng zhì bǎo. yǐ bǎo zhì jiǎ, shì suǒ wèi bù guò wǔ rén zhě ér jiā bèi yān, yì zì xiáng mì, yì zì yì jiǎn, cǐ zhēn zhuó gǔ jīn zhī yī duān yě." yòu yuē:" yī xiāng jǐ bǎo, bù fáng duō shǎo, hé yě? yīn mín jū yě, fǎ yòng yuán. shí jiǎ qiān hù, bù dé zēng sǔn, hé yě? jī chéng shù yě, fǎ yòng fāng.
巡检,即古之游徼也。洪武中尤重之,而特赐之敕,又定为考课之法。及江夏侯周德兴巡视福建,增置巡检司四十有五。自宏治以来,多行裁革,所存不及曩时之半。巡检裁则总督添矣,何者?巡检遏于未萌,总督治之于已乱。○里甲常熟陈梅曰:“《周礼》五家为比,比有长;五比为闾,闾有胥;四闾为族,族有师;五族为党,党有正;五党为州,州有长;五州为乡,乡有大夫。其间大小相维,轻重相制,纲举目张,周详细密,无以加矣。而要之自上而下,所治皆不过五人,盖于详密之中而得易简之意,此周家一代良法美意也。后也人才远不如古,乃欲以县令一人之身,坐理数万户口赋税,色目繁猥又倍于昔时,虽欲不丛脞,其可得乎!愚故为之说曰:以县治乡,以乡治保。以保治甲,视所谓不过五人者而加倍焉,亦自详密,亦自易简,此斟酌古今之一端也。”又曰:“一乡几保,不妨多少,何也?因民居也,法用圆。十甲千户,不得增损,何也?稽成数也,法用方。
yuàn shǔ gǔ wén yuàn zhù:" wáng yán shòu tóng bǎi miào bēi rén míng, wèi yuàn shǔ jiē jùn rén, kě kǎo hàn shì yòng rén zhī fǎ." jīn kǎo zhī hàn bēi jiē rán, bù dú cǐ miào. gài qí shí wéi shǒu xiāng mìng yú cháo tíng, ér zì cáo yuàn yǐ xià, wú fēi běn jùn zhī rén, gù néng zhī yī fāng zhī rén qíng, ér wèi zhī xīng lì chú hài. qí pì yòng zhī zhě jí chū shǒu xiāng, ér bù shì hòu dài zhī guān, yī mìng yǐ shàng jiē yóu yú lì bù. gù guǎng hàn tài shǒu chén chǒng rù wèi dà sī nóng, hé dì wèn zài jùn hé yǐ wéi lǐ, chǒng dùn shǒu xiè yuē:" chén rèn gōng cáo wáng huàn, yǐ jiǎn xián xuǎn néng zhǔ bù chán xiǎn, shí yí bǔ quē. chén fèng xuān zhào shū zé yǐ." dì nǎi dà péi. zhì yú rǔ nán tài shǒu zōng zī rèn gōng cáo fàn pāng, nán yáng tài shǒu chéng jìn wěi gōng cáo cén zhì, bìng yáo dá jīng shī, míng biāo shǐ chuán. ér bào xuān wèi yù zhōu mù, guō qīn zòu qí jǔ cuò fán kē, dài èr qiān dàn shǔ lì. shì zhī shǔ lì nǎi èr qiān dàn zhī zhí, zhōu mù dài zhī shàng wèi fán kē, jīn yǐ tiān zǐ ér dài zhī, yí hū shì fán ér rì bù gěi. yòu qí biàn yě, quán zhù zhī fǎ gǎi wéi chè qiān, ér lì zhì yīn zhī dà huài yǐ. jīng fáng chuán:" fáng wèi wèi jùn tài shǒu, zì qǐng dé chú yòng tā jùn rén." yīn cǐ zhī hàn shí yuàn shǔ wú bù yòng běn jùn rén zhě, fáng zhī cǐ qǐng nǎi shì pò gé. dù shì tōng diǎn yán:" hàn xiàn yǒu chéng wèi jí zhū cáo yuàn, duō yǐ běn jùn rén wéi zhī, sān fǔ xiàn zé jiān yòng tā jùn. nǎi suí shì gé xuǎn, jǐn yòng tā jùn rén."
○掾属《古文苑》注:“王延寿《桐柏庙碑》人名,谓掾属皆郡人,可考汉世用人之法。”今考之汉碑皆然,不独此庙。盖其时惟守、相命于朝廷,而自曹、掾以下,无非本郡之人,故能知一方之人情,而为之兴利除害。其辟用之者即出守、相,而不似后代之官,一命以上皆由于吏部。故广汉太守陈宠入为大司农,和帝问在郡何以为理,宠顿首谢曰:“臣任功曹王涣,以简贤选能;主簿镡显,拾遗补阙。臣奉宣诏书则已。”帝乃大陪。至于汝南太守宗资任功曹范滂,南阳太守成晋委功曹岑蛭,并谣达京师,名标史传。而鲍宣为豫州牧,郭钦奏其举错烦苛,代二千石署吏。是知署吏乃二千石之职,州牧代之尚为烦苛,今以天子而代之,宜乎事烦而日不给。又其变也,铨注之法改为掣签,而吏治因之大坏矣。《京房传》:“房为魏郡太守,自请得除用他郡人。”因此知汉时掾属无不用本郡人者,房之此请乃是破格。杜氏《通典》言:“汉县有丞、尉及诸曹、掾,多以本郡人为之,三辅县则兼用他郡。乃隋氏革选,尽用他郡人。”
táng gāo zōng shí, wèi xuán tóng wèi lì bù shì láng, shàng shū yán:" chén wén fù shuō yuē:' míng wáng fèng ruò tiān dào, jiàn bāng shè dōu, shù hòu wáng jūn gōng, chéng yǐ dài fū shī zhǎng, bù wéi yì yù, wéi yǐ lǐ rén.' xī zhī bāng guó, jīn zhī zhōu xiàn. tǔ yǒu cháng jūn, rén yǒu dìng zhǔ. zì qiú chén zuǒ, gè xuǎn yīng xián, qí dà chén nǎi mìng yú wáng cháo ěr. qín bìng tiān xià, bà hóu zhì shǒu. hàn shì yīn zhī, yǒu yán yǒu gé, zhū hóu dé zì zhì lì sì shí yǐ xià, qí fù xiāng dà guān zé hàn wèi zhì zhī zhōu jùn yuàn shǐ dū yóu cóng shì, xī rèn zhī yú mù shǒu. yuán zì wèi jìn, shǐ guī lì bù. dì xiāng zǔ xí, yǐ qì yú jīn. yòng dāo bǐ yǐ liàng cái, àn bù shū ér chá xíng. fǎ lìng zhī bì, qí lái yǐ jiǔ. gài jūn zǐ zhòng yīn xún ér dàn gǎi zuò, yǒu bù dé yǐ zhě, yì dāng yùn dú jiàn zhī míng, dìng zhuō rán zhī yì. rú jīn xuǎn sī suǒ xíng zhě, fēi shàng huáng zhī lìng diǎn, nǎi jìn dài zhī quán dào, suǒ yí qiān gé, shí wèi zhì yào. hé yǐ yán zhī? fū zhàng chǐ zhī liàng, suǒ jí zhě gài duǎn zhōng gēng zhī qì, suǒ jī zhě níng duō? kuàng tiān xià zhī dà, shì rén zhī cóng, ér kě wěi zhī shù rén zhī shǒu hū? jiǎ shǐ bù rú quán héng, míng rú shuǐ jìng, lì yǒu suǒ jí, zhào yǒu suǒ qióng, quán zōng jì duō, wěn shī sī guǎng. yòu yǐ bǐ jū cǐ rèn, shí yǒu fēi rén, qǐ zhí kuì bǐ qīng tōng, yì jiāng jié qí yōng wàng. qíng gù jì xíng, hé suǒ bù zhì? zàng sī yī qǐ, yǐ jí wàn duān. zhì nǎi wéi rén zé guān, wèi shēn zé lì, gù qīn shū ér jǔ bǐ, kàn shì yào ér cuò qíng. jiā yǐ hòu mào shēn zhōng, xiǎn rú hè zé yán guān xíng, yóu jù bù zhōu. jīn shǐ bǎi xíng jiǔ néng xī zhī yú yī miàn, jù liáo shù lǚ zhuān duàn yú yī sī, qí yì nán yǐ. tiān zuò dà shèng, bǐ wū kě fēng. xián yǐ wéi yǒu dào chǐ jiàn, de shí wú dài. zhū sè rù liú, suì yǐ qiān jì. qún sī liè wèi, kǎn fù zēng duō. guān yǒu cháng yuán, rén wú dìng xiàn, xuǎn jí zhī shǐ, wù jī yún tún zhuó xù yú zhōng, shí bù shōu yī. zī miǎn ā hùn, yù shí nán fēn, yòng shě qù liú, dé shī xiāng bàn. fǔ jí shì zhī wèi bì, zhī jí hòu zhī zī shī. xià yīn yǐ qián, zhì dù duō quē. zhōu jiān èr dài, huàn hū kě guān. zhū hóu zhī chén bù jiē mìng yú tiān zǐ, wáng cháo shù guān yì bù zhuān yú yī zhí. gù mù wáng yǐ bó jiǒng wèi tài pú zhèng, mìng zhī yuē:' shèn jiǎn nǎi liáo, wú yǐ qiǎo yán lìng sè, biàn pì cè mèi, qí wéi jí shì.' cǐ zé lìng qí zì zé xià lì zhī wén yě. tài pú zhèng, zhōng dài fū ěr, shàng yǐ liáo shǔ wěi zhī, zé sān gōng jiǔ qīng yì bì rán yǐ. zhōu lǐ tài zǎi nèi shǐ bìng zhǎng jué lù fèi zhì, sī tú sī mǎ bié zhǎng xīng xián zhào shì, dàng shì fēn rèn yú qún sī, ér tǒng zhī yǐ shù zhí, gè zì qiú qí xiǎo zhě, ér wáng mìng qí dà zhě yān. fū wěi rèn zé chéng, jūn zhī tǐ yě. suǒ wěi zhě dāng, zé suǒ yòng zhě jīng. péi zi yě yǒu yán yuē:' guān rén zhī nán, xiān wáng yán zhī shàng yǐ. jū jiā shì qí xiào yǒu, xiāng dǎng fú qí chéng xìn, chū rù guān qí zhì yì, jū yōu huān qǔ qí zhì móu. fán zhī yǐ shì, yǐ guān qí néng lín zhī yǐ lì, yǐ chá qí lián. zhōu lǐ shǐ yú xué xiào, lùn zhī zhōu lǐ, gào zhū liù shì, ér hòu gòng zhī wáng tíng. qí zài hàn jiā shàng yóu rán yǐ. zhōu jùn jī qí gōng néng, rán hòu wèi wǔ fǔ suǒ pì wǔ fǔ jǔ qí yuàn shǔ, ér shēng yú cháo sān gōng cān dé chú shǔ, shàng shū zòu zhī tiān zǐ. yī rén shēn suǒ guān zhě zhòng, yī shì zhī jìn qí móu yě xiáng, gù guān dé qí rén, xiān yǒu bài shì. wèi jìn fǎn shì, suǒ shī hóng duō.' zi yě suǒ lùn, gài qū qū zhī sòng cháo ěr. yóu wèi bù shèng qí bì, ér kuàng yú dāng jīn hū! chén qiè jiàn zhì shū, měi lìng sān pǐn wǔ pǐn jiàn shì, xià zhì jiǔ pǐn, yì lìng jǔ rén, cǐ shèng cháo cè xí páng qiú zhī yì yě. ér bāo biǎn wèi míng, mò shèn suǒ jǔ. qiě wéi xián zhī xián, shèng rén dǔ lùn shēn qiě làn jìn, jiàn qǐ zhī rén? jīn yù wù dé shí cái, jiān yí zé qí jǔ zhǔ, liú qīng yǐ yuán jié, yǐng duān yóu biǎo zhèng. bù xiáng jǔ zhǔ zhī xíng néng, ér zé jǔ rén zhī yōng làn, bù kě dé yǐ. hàn shū yún:' zhāng ěr chén yú zhī bīn kè sī yì, jiē tiān xià jùn jié.' bǐ zhī zuì ěr, yóu néng ruò jī, jǐn dé xián qǔ shì zhī shù, ér dàn gù wàng wèi jìn zhī yí fēng, liú yì zhōu suí zhī bì shì, chén qiè huò zhī. fú yuàn shāo huí shèng lǜ, tè cǎi chú yán, lüè yī zhōu hàn zhī guī, yǐ fēn lì bù zhī xuǎn. jí wàng suǒ yòng jīng xiáng, xiān yú chà shī." shū zòu bù nà. xuán zōng shí, zhāng jiǔ líng wèi zuǒ shí yí, shàng yán:" fū lì bù shàng shū shì láng, yǐ xián ér shòu zhě yě. suī zhī rén zhī nán, qǐ bù néng bá shí dé wǔ? jīn jiāo yǐ gé tiáo, jù zī pèi zhí, wú de xián zhī shí. ruò cì shǐ xiàn lìng, bì děi qí rén yú guǎn nèi. suì dāng xuǎn zhě, shǐ kǎo cái xíng, kě rù liú pǐn, rán hòu sòng tái, yòu jiā zé yān. yǐ suǒ yòng duō guǎ wèi zhōu xiàn diàn zuì, zé zhōu xiàn shèn suǒ jǔ, kě guān zhī cái duō lì bù yīn qí chéng, wú jīn rì zhī fán yǐ."
唐高宗时,魏玄同为吏部侍郎,上疏言:“臣闻傅说曰:‘明王奉若天道,建邦设都,树后王君公,承以大夫、师长,不惟逸豫,惟以理人。’昔之邦国,今之州县。土有常君,人有定主。自求臣佐,各选英贤,其大臣乃命于王朝耳。秦并天下,罢侯置守。汉氏因之,有沿有革,诸侯得自置吏四石已下,其傅、相大官则汉为置之;州郡掾史、督邮、从事,悉任之于牧守。爰自魏、晋,始归吏部。递相祖袭,以迄于今。用刀笔以量才,按簿书而察行。法令之弊,其来已久。盖君子重因循而惮改作,有不得已者,亦当运独见之明,定卓然之议。如今选司所行者,非上皇之令典,乃近代之权道,所宜迁革,实为至要。何以言之?夫丈尺之量,所及者盖短;钟庚之器,所积者宁多?况天下之大,士人之从,而可委之数人之手乎?假使不如权衡,明如水镜,力有所极,照有所穷,铨综既多,紊失斯广。又以比居此任,时有非人,岂直愧彼清通,亦将竭其庸妄。情故既行,何所不至?脏私一启,以及万端。至乃为人择官,为身择利,顾亲疏而举笔,看势要而措情。加以厚貌深衷,险如壑;择言观行,犹惧不周。今使百行九能析之于一面,具僚庶吕专断于一司,其亦难矣。天祚大圣,比屋可封。咸以为有道耻贱,得时无怠。诸色入流,岁以千计。群司列位,坎复增多。官有常员,人无定限,选集之始,雾积云屯;擢叙于终,十不收一。淄渑阿混,玉石难分,用舍去留,得失相半。抚即事之为弊,知及后之滋失。夏、殷以前,制度多阙。周监二代,焕乎可观。诸侯之臣不皆命于天子,王朝庶官亦不专于一职。故穆王以伯冏为太仆正,命之曰:‘慎简乃僚,无以巧言令色,便辟侧媚,其惟吉士。’此则令其自择下吏之文也。太仆正,中大夫耳,尚以僚属委之,则三公、九卿亦必然矣。《周礼》太宰、内史并掌爵禄废置,司徒、司马别掌兴贤诏事,当是分任于群司,而统之以数职,各自求其小者,而王命其大者焉。夫委任责成,君之体也。所委者当,则所用者精。裴子野有言曰:‘官人之难,先王言之尚矣。居家视其孝友,乡党服其诚信,出入观其志义,居忧欢取其智谋。烦之以事,以观其能;临之以利,以察其廉。《周礼》始于学校,论之州里,告诸六事,而后贡之王庭。其在汉家尚犹然矣。州郡积其功能,然后为五府所辟;五府举其掾属,而升于朝;三公参得除署,尚书奏之天子。一人身所关者众,一士之进其谋也详,故官得其人,鲜有败事。魏、晋反是,所失宏多。’子野所论,盖区区之宋朝耳。犹谓不胜其弊,而况于当今乎!臣窃见制书,每令三品、五品荐士,下至九品,亦令举人,此圣朝侧席旁求之意也。而褒贬未明,莫慎所举。且惟贤知贤,圣人笃论;身且滥进,鉴岂知人?今欲务得实才,兼宜择其举主,流清以源洁,影端由表正。不详举主之行能,而责举人之庸滥,不可得已。《汉书》云:‘张耳、陈余之宾客厮役,皆天下俊杰。’彼之蕞尔,犹能若基,尽得贤取士之术,而但顾望魏、晋之遗风,留意周、隋之敝事,臣窃惑之。伏愿稍回圣虑,特采刍言,略依周、汉之规,以分吏部之选。即望所用精详,鲜于差失。”疏奏不纳。玄宗时,张九龄为左拾遗,上言:“夫吏部尚书、侍郎,以贤而授者也。虽知人之难,岂不能拔十得五?今胶以格条,据资配职,无得贤之实。若刺史、县令,必得其人于管内。岁当选者,使考才行,可入流品,然后送台,又加择焉。以所用多寡为州县殿最,则州县慎所举,可官之才多;吏部因其成,无今日之繁矣。”
dōu lìng shǐ tōng diǎn:" jìn yǒu shàng shū dōu lìng shǐ bā rén, zhì èr bǎi shí, yǔ zuǒ yòu chéng zǒng zhī dōu tái shì. sòng qí bā rén, liáng wǔ rén, wèi zhī wǔ dōu lìng shǐ. jiù yòng rén cháng qīng, wǔ dì zhào yuē:' shàng shū wǔ dōu, zhí cān zhèng yào, fēi dàn zǒng lǐ zhòng jú, yì nǎi fāng guǐ èr chéng. qǐng suī qiú cái, wèi zhēn miào jiǎn kě gé yòng shì làng, yǐ jǐn shí yàn.' nǎi yǐ dōu lìng shǐ shì fèng cháo qǐng, qí zhòng zhī rú cǐ." bǐ qí suǒ wèi dōu lìng shǐ zhě, yóu wèi èr bǎi shí zhī zhì, ér jiān yòng shì liú wèi zhī. rán nán qí lù huì xiǎo wèi lì bù láng. lì bù dōu lìng shǐ lì zhèng yǐ lái, zī zhí xuǎn shì, huì xiǎo rèn jǐ dú xíng, wèi cháng yǔ yǔ. dì qiǎn rén yǔ huì xiǎo yuē:" dōu lìng shǐ ān xī jiù guàn, kě gòng cān huái." huì xiǎo yuē:" liù shí zhī nián, bù fù néng zī dōu lìng shǐ, wèi lì bù láng yě." gù dāng rì zhī wèi lì bù zhě, duō kè jǔ yòng rén zhī zhí. zì suí yǐ lái, lìng shǐ zhī rèn, wén àn fán qiāo, jiàn wèi bēi rǒng, bù cān guān pǐn. zhì yú jīn shì, zé pǐn mí bēi, quán mí zhòng, bā bǐng zhào wáng, nǎi bù zài guān ér zài lì yǐ.
○都令史《通典》:“晋有尚书都令史八人,秩二百石,与左右丞总知都台事。宋、齐八人,梁五人,谓之五都令史。旧用人常轻,武帝诏曰:‘尚书五都,职参政要,非但总理众局,亦乃方轨二丞。顷虽求才,未臻妙简;可革用士浪,以尽时彦。’乃以都令史视奉朝请,其重之如此。”彼其所谓都令史者,犹为二百石之秩,而间用士流为之。然南齐陆慧晓为吏部郎。吏部都令史历政以来,咨执选事,慧晓任己独行,未尝与语。帝遣人语慧晓曰:“都令史谙悉旧贯,可共参怀。”慧晓曰:“六十之年,不复能咨都令史,为吏部郎也。”故当日之为吏部者,多克举用人之职。自隋以来,令史之任,文案烦悄,渐为卑冗,不参官品。至于今世,则品弥卑,权弥重,八柄诏王,乃不在官而在吏矣。
jiù táng shū:" xǔ zi rú jū xuǎn bù, bù yǐ zǎo jiàn wèi yì, yǒu lìng shǐ gōu zhí, shì qí fù xīn. měi zhù guān, duō wěi lìng xià bǐ, zi rú dàn gāo zhěn ér chén, yǔ gōu zhí yún' píng pèi'. yóu shì bǔ shòu shī xù, chuán wèi kǒu shí." jiē hū, wèi ruò jīn rì zhī yǐ gōu zhí wèi dāng guān, yǐ píng pèi wèi zhe lìng yě.
《旧唐书》:“许子儒居选部,不以藻鉴为意,有令史缑直,是其腹心。每注官,多委令下笔,子儒但高枕而臣,语缑直云‘平配’。由是补授失序,传为口实。”嗟乎,未若今日之以缑直为当官,以平配为著令也。
xū shǐ zhī quán suǒ yǐ rì zhòng ér bù kě bá zhě, rèn fǎ zhī bì shǐ zhī rán yě, kāi chéng bù gōng, yǐ rèn dà chén shū jié kuò mù, yǐ lǐ shù shì, zé wén fǎ shěng ér jìng dòu qīng, rén cái yōng ér hú shǔ tuì yǐ.
胥史之权所以日重而不可拔者,任法之弊使之然也,开诚布公,以任大臣;疏节阔目,以理庶事,则文法省而径窦清,人材庸而狐鼠退矣。
lì xū tiān zǐ zhī suǒ shì yǐ píng zhì tiān xià zhě, bǎi guān yě. gù yuē" chén zuò zhèn gǔ gōng ěr mù", yòu yuē" tiān gōng rén qí dài zhī". jīn duó bǎi guān zhī quán ér yī qiè guī zhī lì xū, shì suǒ wèi bǎi guān zhě xū míng, ér bǐng guó zhě lì xū ér sì. guō kuí zhī gào yàn zhāo wáng yuē:" wáng guó yǔ yì chù, xū, qí kě jù hū!" qín yǐ rèn dāo bǐ zhī lì ér wáng tiān xià, cǐ gù yǐ shì zhī míng yàn yě.
○吏胥天子之所恃以平治天下者,百官也。故曰“臣作朕股肱耳目”,又曰“天工人其代之”。今夺百官之权而一切归之吏胥,是所谓百官者虚名,而柄国者吏胥而巳。郭隗之告燕昭王曰:“亡国与役处,吁,其可惧乎!”秦以任刀笔之吏而亡天下,此固已事之明验也。
táng zhèng yú qìng wèi xiāng, yǒu zhǔ shū huá huàn, jiǔ sī zhōng shū bù jí, yǔ nèi guān diǎn shū mì liú guāng qí xiāng yǐ wèi jiān, měi zǎi xiàng yì shì, yǔ guāng qí yì tóng zhě, lìng huàn wǎng qǐng, bì děi. sì fāng shū bì zī huò chōng jí qí mén, dì yǒng guān zhì cì shǐ. jí yú qìng zài rù zhōng shū, yǔ tóng liáo jí yì, huàn zhǐ chén shì fēi, yú qìng nù chì zhī, wèi jǐ, bà wèi tài zǐ bīn kè. qí nián bā yuè, huàn zāng wū fā cì sǐ. xiàn zōng wén yú qìng chì huàn shì, shén zhòng zhī. jiǔ zhī, fù bài shàng shū zuǒ pú yè. wéi chù hòu wèi xiāng, yǒu tāng zhū zhě wèi zhōng shū xiǎo xū, qí suǒ zhǎng wèi zhī kǒng mù fáng. zǎi xiàng yù xiū jià, yǒu nèi zhuàng chū, jí zhào zhū zhì yán yīng mén fù zhī, sòng zhī yìn zǎi xiàng. yóu shì shāo yǐ jī quán zì zhāng, guǎng nà cái huì. chù hòu è zhī, wèi yuē:" cǐ shì bàn zhuāng huá huàn yǐ." nǎi yǐ shì zhú zhī. fū shēn wéi dà chén, ér yǒu gān lín zhī yōu, xì dùn zhī jí, zé jīn zhī jūn zǐ yǒu kuì yú táng xián duō yǐ.
唐郑余庆为相,有主书滑涣,久司中书簿籍,与内官典枢密刘光琦相倚为奸,每宰相议事,与光琦异同者,令涣往请,必得。四方书币赀货充集其门,弟泳官至刺史。及余庆再入中书,与同僚集议,涣指陈是非,余庆怒叱之,未几,罢为太子宾客。其年八月,涣赃污发赐死。宪宗闻余庆叱涣事,甚重之。久之,复拜尚书左仆射。韦处厚为相,有汤铢者为中书小胥,其所掌谓之孔目房。宰相遇休假,有内状出,即召铢至延英门付之,送知印宰相。由是稍以机权自张,广纳财贿。处厚恶之,谓曰:“此是半装滑涣矣。”乃以事逐之。夫身为大臣,而有甘临之忧,系遁之疾,则今之君子有愧于唐贤多矣。
xiè zhào zhè yuē:" cóng lái rén huàn fǎ wǎng zhī mì, wú rú jīn rì zhě, shàng zì zǎi fǔ, xià zhì yì dì cāng xún, mò bù yǐ xū wén xiāng chóu yìng. ér jīng guān yóu kě, wài lì zé yù shén yǐ. dà dǐ guān bù liú yì zhèng shì, yī qiè fù zhī xū cáo ér xū cáo zhī suǒ fèng xíng zhě, bù guò yǐ wǎng zhī jiù dú, lì nián zhī chéng guī, bù gǎn fēn háo yú yuè. ér shàng zhī rén jì yǐ shì zé xià, zé xià zhī rén yì bù dé bù yǐ gù shì xū wén yīng zhī yī yǒu bù yīng, zé shàng zhī xū cáo yòu chéng xì ér shéng yǐ fǎ yǐ. gù jùn xiàn zhī lì xiāo dàn jié jué, wéi rì bù zú, ér lì zhì zú yǐ bù zhèn zhě, zhí cǐ zhī yóu yě."
谢肇淛曰:“从来仁宦法罔之密,无如今日者,上自宰辅,下至驿递仓巡,莫不以虚文相酬应。而京官犹可,外吏则愈甚矣。大抵官不留意政事,一切付之胥曹;而胥曹之所奉行者,不过已往之旧牍,历年之成规,不敢分毫逾越。而上之人既以是责下,则下之人亦不得不以故事虚文应之;一有不应,则上之胥曹又乘隙而绳以法矣。故郡县之吏宵旦竭蹶,惟日不足,而吏治卒以不振者,职此之由也。”
yòu yuē:" guó cháo lì fǎ tài yán, rú hù bù guān bù xǔ sū sōng zhè jiāng rén wéi zhī, yǐ qí dì duō fù shuì, kǒng fēi guǐ wèi jiān yě. rán bì kǒng dù dòu jiē yóu lì xū, táng sī guān qiān zhuǎn bù cháng, hé zhī zhī yǒu? jīn hù bù shí sān sī xū suàn, jiē shào xīng rén, kě wèi mù chá qiū háo, ér bú jiàn qí jié zhě yǐ."
又曰:“国朝立法太严,如户部官不许苏松、浙江人为之,以其地多赋税,恐飞诡为奸也。然弊孔蠹窦皆由吏胥,堂司官迁转不常,何知之有?今户部十三司胥算,皆绍兴人,可谓目察秋毫,而不见其睫者矣。”
fǎ zhì fǎ zhì jìn lìng, wáng zhě zhī suǒ bù fèi, ér fēi suǒ yǐ wéi zhì yě. qí běn zài zhèng rén xīn, hòu fēng sú ér yǐ. gù yuē:" jū jìng ér xíng jiǎn, yǐ lín qí mín." zhōu gōng zuò lì zhèng zhī shū yuē:" wén wáng wǎng yōu, jiān yú shù yán, shù yù shù shèn." yòu yuē:" shù yù shù shèn, wén wáng wǎng gǎn zhī yú zī." qí dīng níng hòu rén zhī yì kě wèi zhì yǐ. qín shǐ huáng zhī zhì tiān xià zhī shì, wú dà xiǎo jiē jué yú shàng, shàng zhì yú héng shí liàng shū, rì yè yǒu chéng, bù zhōng chéng bù dé xiū xī, ér qín suì yǐ wáng. tài shǐ gōng yuē:" xī tiān xià zhī wǎng cháng mì yǐ, rán jiān wěi méng qǐ, qí jí yě, shàng xià xiāng dùn, zhì yú bù zhèn. rán zé fǎ jìn zhī duō, nǎi suǒ yǐ wéi qù wáng zhī jù, ér yú àn zhī jūn yóu yǐ wéi wèi zhì yě. dù zi měi shī yuē:" shùn jǔ shí liù xiāng, shēn zūn dào hé gāo. qín shí rèn shāng yāng, fǎ lìng rú niú máo." yòu yuē:" jūn kàn dēng zhú zhāng, zhuǎn shǐ fēi é mì." qí qiè zhòng jìn cháo zhī shì hū? hàn wén dì zhào zhì sān lǎo xiào dì lì tián cháng yuán, lìng gè lǜ qí yì, yǐ dào mín yān. fū sān lǎo zhī bēi, ér shǐ zhī dé lǜ qí yì, cǐ wén jǐng zhī zhì suǒ yǐ zhì yú yí fēng yì sú, lí mín chún hòu, ér shàng nǐ yú chéng kāng zhī shèng yě.
○法制法制禁令,王者之所不废,而非所以为治也。其本在正人心,厚风俗而已。故曰:“居敬而行简,以临其民。”周公作《立政》之书曰:“文王罔攸,兼于庶言,庶狱、庶慎。”又曰:“庶狱、庶慎,文王罔敢知于兹。”其丁宁后人之意可谓至矣。秦始皇之治天下之事,无大小皆决于上,上至于衡石量书,日夜有呈,不中呈不得休息,而秦遂以亡。太史公曰:“昔天下之网尝密矣,然奸伪萌起,其极也,上下相遁,至于不振。然则法禁之多,乃所以为趣亡之具,而愚暗之君犹以为未至也。杜子美诗曰:“舜举十六相,身尊道何高。秦时任商鞅,法令如牛毛。”又曰:“君看灯烛张,转使飞蛾密。”其切中近朝之事乎?汉文帝诏置三老孝弟力田常员,令各率其意,以道民焉。夫三老之卑,而使之得率其意,此文、景之治所以至于移风易俗,黎民醇厚,而上拟于成、康之盛也。
zhū gě kǒng míng kāi chéng xīn, bù gōng dào, ér shàng xià zhī jiāo, rén wú jiàn yán, yǐ zuì ěr zhī shǔ, yóu dé xiǎo kāng. wèi cāo wú quán rèn fǎ shù, yǐ yù qí chén, ér cuàn nì xiāng réng, lüè wú níng suì. tiān xià zhī shì, gù fēi fǎ zhī suǒ néng fáng yě.
诸葛孔明开诚心,布公道,而上下之交,人无间言,以蕞尔之蜀,犹得小康。魏操、吴权任法术,以御其臣,而篡逆相仍,略无宁岁。天下之事,固非法之所能防也。
shū xiàng yǔ zǐ chǎn shū yuē:" guó jiāng wáng, bì duō zhì." fū fǎ zhì fán, zé qiǎo huá zhī tú jiē dé yǐ fǎ wèi shì, ér suī yǒu xián zhě, bù néng zì yòng, cǐ guó shì zhī suǒ yǐ rì fēi yě. shàn hū, dù yuán kǎi zhī jiě zuǒ shì yě, yuē:" fǎ xíng zé rén cóng fǎ, fǎ bài zé fǎ cóng rén."
叔向与子产书曰:“国将亡,必多制。”夫法制繁,则巧猾之徒皆得以法为市,而虽有贤者,不能自用,此国事之所以日非也。善乎,杜元凯之解《左氏》也,曰:“法行则人从法,法败则法从人。”
qián rén lì fǎ zhī chū, bù néng xiáng jiū shì shì, yù wèi biàn tōng zhī dì. hòu rén chéng qí yǐ bì, jū yú jiù zhāng, bù néng gèng gé, ér fù lì yī fǎ yǐ jiù zhī, yú shì fǎ yù fán ér bì yù duō, tiān xià zhī shì rì zhì yú cóng cuǒ, qí jiū yě máo ér bù xíng, shàng xià xiāng méng, yǐ wéi wú shī zǔ zhì ér yǐ. cǐ mò shèn yú yǒu míng zhī shì, rú gōu jūn xíng chāo èr shì, lì fǎ yǐ jiù fǎ ér zhōng bù shàn zhě yě.
前人立法之初,不能详究事势,豫为变通之地。后人承其已弊,拘于旧章,不能更革,而复立一法以救之,于是法愈繁而弊愈多,天下之事日至于丛脞,其究也毛而不行,上下相蒙,以为无失祖制而已。此莫甚于有明之世,如勾军、行钞二事,立法以救法而终不善者也。
sòng yè shì yán:" guó jiā yīn táng wǔ dài zhī jí bì, shōu liǎn fān zhèn zhī quán jǐn guī yú shàng, yī bīng zhī jí, yī cái zhī yuán, yī dì zhī shǒu, jiē rén zhǔ zì wèi zhī yě. yù zhuān dà lì ér wú shòu qí dà hài, suì fèi rén ér yòng fǎ, fèi guān ér yòng lì, jìn fáng xiān xī, tè yǔ gǔ yì, ér wēi bǐng zuì wéi bù fēn, suī rán, qǐ yǒu shì zāi. gù rén cái shuāi fá, wài xuē zhōng ruò, yǐ tiān xià zhī dà ér wèi rén, shì yī dài zhī fǎ dù yòu yǒu yǐ shǐ zhī yǐ." yòu yuē:" jīn nèi wài shàng xià, yī shì zhī xiǎo, yī zuì zhī wēi, jiē xiān yǒu fǎ yǐ dài zhī. jí yī shì zhī rén zhì lǜ zhī suǒ zhōu jiā, hū dé yī zhì, zì yǐ wéi shén qí, ér fǎ gù yǐ bèi zhī yǐ, shì fǎ zhī mì yě. rán ér rén zhī cái bù huò jǐn, yǒu zhī zhì bù huò shēn, hūn rán fǔ shǒu, yī tīng yú fǎ dù, ér shì gōng rì duò, fēng sú rì huài, pín mín yù wú gào, jiān rén yù dé zhì, cǐ shàng xià zhī suǒ tóng huàn, ér chén bù gǎn wū yě." yòu yuē:" wàn lǐ zhī yuǎn, pín shēn dòng xī, shàng jiē zhī zhī. suī rán, wú suǒ jì rèn, tiān xià fàn fàn yān ér yǐ. bǎi nián zhī yōu, yī zhāo zhī huàn, jiē shàng suǒ dú dāng, ér qún chén bù yǔ yě. fū wàn lǐ zhī yuǎn, jiē shàng suǒ zhì mìng, zé shàng chéng lì yǐ. bǎi nián zhī yōu, yī zhāo zhī huàn, jiē shàng suǒ dú dāng, ér qí hài rú zhī hé? cǐ wài kòu suǒ yǐ píng líng ér mò yù, chóu chǐ suǒ yǐ zuì shèn ér mò bào yě."
宋叶适言:“国家因唐五代之极弊,收敛藩镇之权尽归于上,一兵之籍,一财之源,一地之守,皆人主自为之也。欲专大利而无受其大害,遂废人而用法,废官而用吏,禁防纤悉,特与古异,而威柄最为不分,虽然,岂有是哉。故人才衰乏,外削中弱,以天下之大而畏人,是一代之法度又有以使之矣。”又曰:“今内外上下,一事之小,一罪之微,皆先有法以待之。极一世之人志虑之所周浃,忽得一智,自以为甚奇,而法固已备之矣,是法之密也。然而人之才不获尽,有之志不获伸,昏然俯首,一听于法度,而事功日堕,风俗日坏,贫民愈无告,奸人愈得志,此上下之所同患,而臣不敢诬也。”又曰:“万里之远,颦呻动息,上皆知之。虽然,无所寄任,天下泛泛焉而已。百年之忧,一朝之患,皆上所独当,而群臣不与也。夫万里之远,皆上所制命,则上诚利矣。百年之忧,一朝之患,皆上所独当,而其害如之何?此外寇所以凭陵而莫御,仇耻所以最甚而莫报也。”
chén liàng shàng xiào zōng shū yuē:" wǔ dài zhī jì, bīng cái zhī bǐng dào chí yú xià, yì zǔ huáng dì shù zhī yú shàng, yǐ dìng huò luàn. hòu shì bù yuán qí yì, shù zhī bù yǐ, gù jùn xiàn kōng xū, ér běn mò jù ruò."
陈亮《上孝宗书》曰:“五代之际,兵财之柄倒持于下,艺祖皇帝束之于上,以定祸乱。后世不原其意,束之不已,故郡县空虚,而本末俱弱。”
hóng wǔ liù nián jiǔ yuè dīng wèi, mìng yǒu sī shù wù gèng yuè bào wèi jì bào, yǐ jì bào zhī shù lèi wèi suì bào. fán fǔ zhōu xiàn qīng zhòng yù qiú jí yī lǜ duàn jué, bù xū zhuǎn fā. guǒ yǒu wéi wǎng, cóng yù shǐ àn chá sī jiū hé. lìng chū, tiān xià biàn zhī.
洪武六年九月丁未,命有司庶务更月报为季报,以季报之数类为岁报。凡府州县轻重狱囚即依律断决,不须转发。果有违枉,从御史、按察司纠劾。令出,天下便之。
shěng guān guāng wǔ zhōng xīng, hǎi nèi rén mín kě dé ér shù, cái shí èr sān, zhāng sāi pò huài, tíng suì jué miè huò kōng zhì, tài shǒu lìng zhǎng zhāo hái liú mín. dì xiào yuē:" jīn biān wú rén, ér shè zhǎng lì zhì zhī, rú chūn qiū sù wáng yǐ." yǐ gù shěng bìng jùn guó jí guān liáo, lǚ jiàn yú shǐ. ér zǒng zhī yuē: bīng gé jì xī, tiān xià shǎo shì, wén shū diào yì, wù cóng jiǎn guǎ, zhì nǎi shí cún yī yān. yǐ cǐ zhī shěng guān zhī gù yuán yú shǎo shì. jīn yě wén shū rì yǐ fán, yù sòng rì yǐ duō, ér wèi zhī shàng zhě zhǔ yú cái shěng, zé tiān xià zhī shì bì jiāng cóng cuǒ ér bù shèng, bù shèng zhī jí bì fù zēng guān, ér shì bù kě wèi yǐ.
○省官光武中兴,海内人民可得而数,裁十二三,鄣塞破坏,亭燧绝灭或空置,太守、令长招还流民。帝笑曰:“今边无人,而设长吏治之,如春秋素王矣。”以故省并郡国及官僚,屡见于史。而总之曰:兵革既息,天下少事,文书调役,务从简寡,至乃十存一焉。以此知省官之故缘于少事。今也文书日以繁,狱讼日以多,而为之上者主于裁省,则天下之事必将丛脞而不胜,不胜之极必复增官,而事不可为矣。
jìn xún xù zhī lùn, yǐ wéi" shěng guān bù rú shěng shì, shěng shì bù rú qīng xīn. xī xiāo cáo xiāng hàn, zài qí qīng jìng, mín yǐ níng yī, suǒ wèi qīng xīn yě. yì fú shuō, jiǎn wén àn, lüè xì kē, yòu xiǎo shī, yǒu hǎo biàn cháng yǐ jiǎo lì zhě, bì xíng qí zhū, suǒ wèi shěng shì yě." cǐ tàn běn zhī yán, wèi zhì zhě shí cǐ, kě wú fēn fēn yú zhí guān duō guǎ zhī jiān yǐ.
晋荀勖之论,以为“省官不如省事,省事不如清心。昔萧、曹相汉,载其清静,民以宁一,所谓清心也。抑浮说,简文案,略细苛,宥小失,有好变常以徼利者,必行其诛,所谓省事也。”此探本之言,为治者识此,可无纷纷于职官多寡之间矣。
xuǎn bǔ hàn xuān dì shí, dào zéi bìng qǐ, zhēng zhāng chǎng, bài jiāo dōng xiāng. qǐng lì zhuī bǔ yǒu gōng xiào zhě, dé tái qiè bǐ sān fǔ yóu yì, tiān zǐ xǔ zhī. shàng míng shàng shū, diào bǔ xiàn lìng zhě shù shí rén. shì hàn shí xiàn lìng duō qǔ jùn lì zhī yóu yì zhě, shì yǐ xí qí shì ér wú bù shèng zhī huàn. jīn zé yī yǐ bì zhī chū shì hè zhī shū shēng, qí tōng xiǎo lì shì zhě shí bù yī èr, ér ruǎn ruò wú néng zhě qiě jū qí bā jiǔ yǐ. yòu bù zé qí rén zhī cái, ér yǐ tàn chóu tóu gōu wèi xuǎn yòng zhī fǎ, shì yǐ bǎi lǐ zhī mìng fù zhī rōng bù cái zhī rén, jì yǐ hài mín, ér zú zhì yú zì hài. yú shì fán jù zhī qū suì wèi guān rén zhī xiàn jǐng, ér nián nián gēng dài, qí bì yì shēn ér bù kě zhèn yǐ. rán hàn shí zhī lì duō tōng jīng shù, gù zhāng bì dé ér jǔ zhī, xuān dì dé ér yòng zhī. jīn tiān xià rú fēi rú, lì fēi lì, zé wú yòu bù shí yòng zhī hé cóng yě. yú shèn xíng bǐ shè yán:" tài zǎi fù píng sūn gōng pī yáng, huàn zhōng rén qǐng tuō, nán yú cóng wéi, dà xuǎn wài guān, lì wèi chè qiān zhī fǎ, yī shí gōng zhōng xiāng chuán yǐ wéi zhì gōng, xià dǎi lǘ xiàng xī rán chēng sòng, ér bù zhī qí fēi tǐ yě. gǔ rén jiàn chú lì tiáo gé, què ér bù shì, yǐ wéi yī lì zú yǐ. nài hé héng jiàn zhī dì, zì chǔ yú yī lì zhī zhí, ér wú suǒ bǐng chéng, yì yǐ lòu yǐ. zhì yú rén cái cháng duǎn, gè yǒu suǒ yí zī gé gāo xià, gè yǒu suǒ biàn dì fāng fán jiǎn, gè yǒu suǒ hé dào lǐ yuǎn jìn, gè yǒu suǒ zhǔn. nǎi yī fù zhī yú qiān, shì yǎn jìng kě yǐ suǒ zhào, ér zhé héng kě yǐ zuò chuāi yě. cóng gǔ yǐ lái, bù wén cǐ fǎ."
○选补汉宣帝时,盗贼并起,徵张敞,拜胶东相。请吏追捕有功效者,得台切比三辅尤异,天子许之。上名尚书,调补县令者数十人。是汉时县令多取郡吏之尤异者,是以习其事而无不胜之患。今则一以畀之初释褐之书生,其通晓吏事者十不一二,而软弱无能者且居其八九矣。又不择其人之材,而以探筹投钩为选用之法,是以百里之命付之茸不材之人,既以害民,而卒至于自害。于是烦剧之区遂为官人之陷阱,而年年更代,其弊益深而不可振矣。然汉时之吏多通经术,故张弊得而举之,宣帝得而用之。今天下儒非儒,吏非吏,则吾又不识用之何从也。于慎行《笔麝》言:“太宰富平孙公丕扬,患中人请托,难于从违,大选外官,立为掣签之法,一时宫中相传以为至公,下逮闾巷翕然称诵,而不知其非体也。古人见除吏条格,却而不视,以为一吏足矣。奈何衡鉴之地,自处于一吏之职,而无所秉成,亦已陋矣。至于人才长短,各有所宜;资格高下,各有所便;地方繁简,各有所合;道里远近,各有所准。乃一付之于签,是掩镜可以索照,而折衡可以坐揣也。从古以来,不闻此法。”
nán rén xuǎn nán, běi rén xuǎn běi, cǐ xī nián jiù lì. sòng zhèng hé liù nián, zhào zhī xiàn zhù xuǎn, suī shén yuǎn wú guò sān shí yì. sān shí yì zhě, jiǔ bǎi lǐ yě. jīn zhī xuǎn rén, dòng shè shù qiān lǐ, fēng shì bù ān, yǔ yīn bù xiǎo, ér fù rèn níng jiā zhī fèi fù bù kě liàng, shì lǜ tiān xià ér lù yě. yù chú quán zhèng zhī bì, qǐ bì rú cǐ ér hòu wèi zhì gōng xié? fū rén zhǔ gǒu néng kāi chéng bù gōng, zé zì dà chén yǐ xià zhì yú jīng cháo guān, wú bù kě xìn zhī rén. ér quán xuǎn zhī wài yǒu bù bì zài jīng shī zhě. táng zhēn guān yuán nián, jīng shī gǔ guì, shǐ fēn rén yú luò zhōu zhì xuǎn. zhì kāi yào yuán nián, yǐ guān wài dào lǐ tiáo dì, hé luò zhī yì, tiān xià zhī zhōng, shǐ zhào dōng xī èr cáo liǎng dū fēn jiǎn. liú fàng jì bì, tóng fù jīng shī, wèi zhī dōng xuǎn. shì dōng dōu yī zhǎng xuǎn yě. qián zhōng lǐng nán mǐn zhōng guān bù yóu lì bù, wěi dū du xuǎn zé shì rén bǔ shòu. shàng yuán sān nián bā yuè rén yín, chì zì jīn měi nián qiǎn wǔ pǐn yǐ shàng qiáng míng qīng zhèng guān chōng nán xuǎn shǐ, réng lìng yù shǐ tóng wǎng zhù nǐ. dà lì shí sì nián shí èr yuè jǐ hài, zhào zhuān wěi nán xuǎn shǐ, tíng qiǎn yù shǐ. shì qián zhōng lǐng nán mǐn zhōng gè yī zhǎng xuǎn yě. lǐ xiàn chuán yuē:" dài zōng jí wèi, zhēng xiàn wèi jīng nán jié dù jiāng líng yǐn zhī jiāng huái xuǎn bǔ shǐ." yòu yuē:" bà xiāng wèi lì zhōng shàng shū, zhī jiāng huái xuǎn jǔ, zhì quán yú hóng zhōu." liú zī chuán yuē:" xìng yuán yuán nián, gǎi lì bù shì láng, wǎng hóng zhōu zhī xuǎn shì. shí jīng shī kòu dào zhī hòu, tiān xià hàn huáng, gǔ jià xiáng guì, xuǎn rén bù néng fù diào, nǎi mìng zī jiāng nán diǎn xuǎn, yǐ biàn jiāng lǐng zhī rén." shì jiāng nán yòu yī zhǎng xuǎn yě. sòng shén zōng zhào chuān shǎn fú jiàn guǎng nán bā lù zhī guān bà rèn, yíng sòng láo kǔ, lìng zhuǎn yùn sī lì gé jiù zhù, miǎn qí fù xuǎn. shì yì cān yòng táng rén zhī fǎ. jīn zhī yì zhě bì yuē: rú cǐ, duō qǐng tuō zhī mén, ér qǐ shòu qiú zhī jìng. qǐ táng rén jǐn qīng lián, ér jīn rén jiē tān zhuó xié? fū zǐ zhī gào zhòng gōng yuē:" jǔ ěr suǒ zhī." jīn zhī qǔ shì, lǐ bù yǐ hú míng qǔ zhī, shì jǔ qí suǒ bù zhī yě lì bù yǐ chè qiān zhù zhī, shì yòng qí suǒ bù zhī yě. shì shǐ qí chén zhuō yú zhī rén, ér qiǎo yú bì shì. jí hū fù rèn zhī hòu, rén yǔ dì bù xiāng yí, zé lì zhì duò, lì zhì duò zé bǎi xìng pàn, bǎi xìng pàn zé gān gē xìng. yú shì hū jūn qián chú lì, ér bìng qí suǒ wéi chǐ cùn zhī fǎ yì bù néng shǒu. qǐ ruò kuò rán dà gōng, shǐ rén jǔ qí suǒ zhī, ér míng shì yǐ gōng, zé qí chéng xiào yú fú guān zhī rì hū? táng tài zōng wèi shì chén yuē:" cì shǐ, zhèn dāng zì xuǎn lìng, yí zhào wǔ pǐn yǐ shàng gè jǔ yī rén." yǒu míng zhèng tǒng yuán nián shí yī yuè yǐ mǎo, chì zài jīng sān pǐn yǐ shàng guān, gè jǔ lián jié zhèng míng dá shì tǐ kān rèn yù shǐ zhě yī rén, zài jīng sì pǐn guān jí guó zǐ jiàn hàn lín yuàn táng shàng guān gè bù láng zhōng yuán wài láng liù kē kē jǐ shì zhōng gè dào zhǎng dào yù shǐ, gè jǔ lián shèn míng mǐn kuān hòu ài mín kān rèn zhī xiàn zhě yī rén, lì bù gèng jiā xiáng chá ér zhuó yòng. fū yù jiù jīn shí zhī bì, bì rú cǐ ér hòu xián cái kě dé, zhèng lǐ kě xìng yě. zì nán běi hù xuǎn zhī hòu, fù rèn zhī rén dòng shù qiān lǐ, jǔ zhài fāng dé dào guān. ér tǔ fēng bù ān, yǔ yán nán xiǎo, zhèng quán suǒ jì duō zài huá xū. xī táng zhī jì shì, cháng zàn yī xíng zhī yú lǐng nán yǐ. wén zōng kāi chéng wǔ nián shí yī yuè, lǐng nán jié dù shǐ lú jūn zòu:" fú yǐ hǎi jiào zé lì, yǔ jiāng huái bù tóng. ruò fēi ān shú tǔ fēng, jí nán sōu qiú rén mò. qiě lǐng zhōng wǎng rì zhī bì shì nán xuǎn, jīn shí zhī bì shì běi zī. chén dāng guǎn èr shí èr zhōu, wéi sháo guǎng èr zhōu guān liáo, měi nián lì bù xuǎn shòu, ruò fēi xià sī pín ruò lìng shǐ, jí shì yuǎn chù wú néng zhī liú, bǐ jí dào guān, jiē yǒu jī zhài, shí zhōng wú yī kěn shí lián chǐ. chén dào rèn sì nián, bèi zhī qíng zhuàng. qí cháo zhōu guān lì fú wàng tè xún wǎng lì, bù lìng lì bù zhù nǐ, qiě wěi běn dào qiú cái. ruò shè guān lián shèn yǒu wén, yī qián xǔ guān chá shǐ zòu zhèng. shì kān jīng jiǔ, fǎ kě shī xíng." chì zhǐ yī zòu. cǐ gù xī rén yǐ wéi bì fǎ ér gǎi xián zhě yǐ. chù tái héng zhě, qí kě bù yòng dú shū rén zāi.
南人选南,北人选北,此昔年旧例。宋政和六年,诏知县注选,虽甚远无过三十驿。三十驿者,九百里也。今之选人,动涉数千里,风士不谙,语音不晓,而赴任宁家之费复不可量,是率天下而路也。欲除铨政之弊,岂必如此而后为至公邪?夫人主苟能开诚布公,则自大臣以下至于京朝官,无不可信之人。而铨选之外有不必在京师者。唐贞观元年,京师谷贵,始分人于洛州置选。至开耀元年,以关外道里迢递,河洛之邑,天下之中,始诏东西二曹两都分简。留放既毕,同赴京师,谓之东选。是东都一掌选也。黔中、岭南、闽中官不由吏部,委都督选择士人补授。上元三年八月壬寅,敕自今每年遣五品已上强明清正官充南选使,仍令御史同往注拟。大历十四年十二月己亥,诏专委南选使,停遣御史。是黔中、岭南、闽中各一掌选也。《李岘传》曰:“代宗即位,征岘为荆南节度、江陵尹、知江淮选补使。”又曰:“罢相为吏中尚书,知江淮选举,置铨于洪州。”《刘滋传》曰:“兴元元年,改吏部侍郎,往洪州知选事。时京师寇盗之后,天下旱蝗,谷价翔贵,选人不能赴调,乃命滋江南典选,以便江岭之人。”是江南又一掌选也。宋神宗诏川陕、福建、广南八路之官罢任,迎送劳苦,令转运司立格就注,免其赴选。是亦参用唐人之法。今之议者必曰:如此,多请托之门,而启受赇之径。岂唐人尽清廉,而今人皆贪浊邪?夫子之告仲弓曰:“举尔所知。”今之取士,礼部以糊名取之,是举其所不知也;吏部以掣签注之,是用其所不知也。是使其臣拙于知人,而巧于避事。及乎赴任之后,人与地不相宜,则吏治堕,吏治堕则百姓畔,百姓畔则干戈兴。于是乎军前除吏,而并其所为尺寸之法亦不能守。岂若廓然大公,使人举其所知,而明试以功,责其成效于服官之日乎?唐太宗谓侍臣曰:“刺史,朕当自选;令,宜诏五品已上各举一人。”有明正统元年十一月乙卯,敕在京三品以上官,各举廉洁正明达事体堪任御史者一人,在京四品官及国子监翰林院堂上官、各部郎中员外郎、六科科给事中、各道掌道御史,各举廉慎明敏宽厚爱民堪任知县者一人,吏部更加详察而擢用。夫欲救今时之敝,必如此而后贤才可得,政理可兴也。自南北互选之后,赴任之人动数千里,举债方得到官。而土风不谙,语言难晓,政权所寄多在猾胥。昔唐之季世,尝暂一行之于岭南矣。文宗开成五年十一月,岭南节度使卢钧奏:“伏以海峤择吏,与江淮不同。若非谙熟土风,即难搜求人瘼。且岭中往日之弊是南选,今时之弊是北资。臣当管二十二州,惟韶、广二州官僚,每年吏部选授,若非下司贫弱令史,即是远处无能之流,比及到官,皆有积债,十中无一肯识廉耻。臣到任四年,备知情状。其潮州官吏伏望特循往例,不令吏部注拟,且委本道求才。若摄官廉慎有闻,依前许观察使奏正。事堪经久,法可施行。”敕旨依奏。此固昔人以为敝法而改弦者矣。处台衡者,其可不用读书人哉。
chè qiān zhī fǎ wèi xíng, xuǎn sī yóu dé yì wèi zhù quē, suī duō yǒu wéi rén zé dì, yì shàng néng wéi dì zé rén. zì xīn fǎ jì xíng, bìng yǐ tīng zhī bù kě zhī zhī shù, ér mǐn jù zhī qū, yǒu lèi rèn bù dé xián lìng, xiāng jì chǐ chì zhě. fū jūn zǐ zhī dào zài hu zhì gōng, cún yī bì xián zhī xīn, suì zhì yǐ rén mù wèi cháng shì. xī táng jiǎo wèi lì bù shì láng, dāng yǐn rù quán, huò yún qí jiā zài shǔ, nǎi zhù yǔ wú fù yǒu yán qīn lǎo, xiān rèn jiāng nán, jí chàng zhī lǒng yòu. shǐ shū yǐ wéi jī xiào. yǐ cǐ yòng rén, qǐ néng zhì tài píng zhī lǐ zāi! shí lù yán hóng wǔ sì nián zhēng yuè rén chén, hé nán fǔ zhī fǔ xú lín yǐ mǔ lǎo, jū qí zhī guǎng jì, qǐng zhōng yǎng. zhào gǎi lín wèi qí zhōu fǔ zhī fǔ, bǐ jiù yǎng qí mǔ. shèng zhǔ zhī xìng, tǎn huái dài wù, qí suǒ yǐ quàn qún chén zhě zhì yǐ.
掣签之法未行,选司犹得意为注阙,虽多有为人择地,亦尚能为地择人。自新法既行,并以听之不可知之数,而敏剧之区,有累任不得贤令,相继褫斥者。夫君子之道在乎至公,存一避嫌之心,遂至以人牧为尝试。昔唐皎为吏部侍郎,当引入铨,或云其家在蜀,乃注与吴;复有言亲老,先任江南,即唱之陇右。史书以为讥笑。以此用人,岂能致太平之理哉!《实录》言洪武四年正月壬辰,河南府知府徐麟以母老,居蕲之广济,请终养。诏改麟为蕲州府知府,俾就养其母。圣主之兴,坦怀待物,其所以劝群臣者至矣。
wàn lì mò, cháng shú gù dà sháo zuò zhú qiān chuán, qí wén fǎng máo yǐng chuán wèi zhī. wèi qiān duì zhǔ shàng yán:" shàng ér shù jí shì kē dào zhī xuǎn, xià ér xiāng huì yì qǔ shì, tái jiē yòng chén, chén nǎi dé diàn qí cái." cǐ fèn shì huá jī zhī yán, rán yǐ zhī xiǎo rén, kě wèi hǎn pì ér yù yǐ. fū chǔ wáng zhī yàn niǔ, pén zi zhī tàn fú, gǔ zhī rén yòng yǐ lì dì lì wáng, ér jīn rì jǐn jǐn shī zhī xuǎn rén hū?
万历末,常熟顾大韶作《竹签传》,其文仿《毛颍传》为之。谓签对主上言:“上而庶吉士科道之选,下而乡会议取士,台皆用臣,臣乃得殿其材。”此愤世滑稽之言,然以之晓人,可谓罕譬而喻矣。夫楚王之厌纽,盆子之探符,古之人用以立帝立王,而今日廑廑施之选人乎?
táng shí suǒ wèi quán zhě, yǒu liú yǒu fàng. zǒng zhāng èr nián, sī liè shǎo cháng bó péi xíng jiǎn shǐ shè zhǎng míng bǎng, sòng bái yuē:" zhǎng míng bǎng dìng liú fàng, liú zhě rù xuǎn, fàng zhě bù dé rù xuǎn. yǐ dìng zhù, zé guò mén xià shì zhōng jǐ shì zhōng àn yuè, yǒu bù kě chù zhī, gù fàng zhě duō ér liú zhě shǎo. jǐng yún zhōng, yǐ sòng wèi lì bù shàng shū, lǐ yì lú cóng yuàn wèi shì láng, jiē bù wèi qiáng yù, qǐng yè lù jué, jí zhě wàn yú rén, liú zhě sān quán bù guò èr qiān, rén fú qí gōng. sòng shí cǐ fǎ yóu cún, xiào zōng qián dào yuán nián wǔ yuè yǐ hài, zhào wèi quán shì rén wú dé táng chú. wèi yǒu ruò jìn dài zhī yī dēng kē ér shòu lù, rú chí quàn zhě yě.
唐时所谓铨者,有留有放。总章二年,司列少常伯裴行俭始设长名榜,宋白曰:“长名榜定留放,留者入选,放者不得入选。已定注,则过门下、侍中、给事中按阅,有不可黜之,故放者多而留者少。景云中,以宋为吏部尚书,李义、卢从愿为侍郎,皆不畏强御,请谒路绝,集者万余人,留者三铨不过二千,人服其公。宋时此法犹存,孝宗乾道元年五月乙亥,诏未铨试人毋得堂除。未有若近代之一登科而受禄,如持券者也。
tíng nián gé jīn zhī yán tíng nián gé zhě, jiē yán qǐ yú hòu wèi cuī liàng. jīn dú liàng běn chuán, ér zhī qí yì yǒu bù dé yǐ yě. chuán yuē" qiān lì bù shàng shū. shí yǔ lín xīn hài zhāng yí zhī hòu, líng tài hòu lìng wǔ guān dé yī zī rù xuǎn. guān yuán jì shǎo, yìng xuǎn zhě duō, qián shàng shū lǐ sháo xún cháng zhuó rén, zhòng qíng jiē yuàn. liàng nǎi zòu wèi gé zhì, bù wèn xián yú, zhuān yǐ tíng jiě rì yuè wèi duàn, suī fù guān xū cǐ rén, tíng rì hòu zhě zhōng yú bù dé yōng cái xià pǐn, nián yuè jiǔ zhě zé xiān zhuó yòng. shěn zhì zhě jiē chēng qí néng. liàng wài shēng sī kōng zī yì liú jǐng ān, yǐ shū guī liàng yuē:' yīn zhōu yǐ xiāng shú gòng shì, liǎng hàn yóu zhōu jùn jiàn cái, wèi jìn yīn xún, yòu zhì zhōng zhèng. dì guān zài xī, mò bù shěn jǔ, suī wèi jìn měi, zú yīng shí shōu liù qī. ér cháo tíng gòng xiù cái, zhǐ qiú qí wén, bù qǔ qí lǐ chá xiào lián wéi lùn zhāng jù, bù jí zhì dào chǎn zhōng zhèng wéi biàn shì zú, bù kǎo rén cái. zhì yú qǔ shì zhī tú bù bó, shā tài zhī lǐ wèi jīng. ér jiù shǔ dāng quán héng, yí gǎi zhāng yì diào, rú zhī hé fǎn wèi tíng nián gé yǐ xiàn zhī? tiān xià zhī shì shuí fù xiū lì míng xíng zāi!' liàng dá shū yuē:' rǔ suǒ yán nǎi yǒu shēn zhì, wú chéng shí jiǎo xìng, dé wèi lì bù shàng shū. cháng sī tóng shēng jǔ zhí, yǐ bào míng zhǔ zhī ēn, nǎi qí běn yuàn. zuó wèi cǐ gé, yǒu yóu ér rán. jīn yǐ wèi rǔ suǒ guài, qiān zǎi zhī hòu, shéi zhī wǒ zāi! gǔ jīn bù tóng, shí yí xū yì, hé zhě? xī yǒu zhōng zhèng, pǐn qí cái dì, shàng zhī shàng shū shàng shū jù zhuàng, liàng rén shòu zhí. cǐ nǎi yǔ tiān xià qún xián gòng jué rén yě. wú wèi dāng ěr zhī shí, wú yí cái, wú làn jǔ yǐ, ér rǔ yóu yún shí shōu liù qī kuàng jīn rì zhī xuǎn zhuān guī shàng shū, yǐ yī rén zhī jiàn zhào chá tiān xià. liú yì suǒ yún yī shǐ bù, liǎng láng zhōng, ér yù jiū jìng rén wù, hé yì yǐ guǎn kuī tiān ér qiú qí bó zāi! jīn xūn rén shén duō, yòu yǔ lín rù xuǎn, wǔ fū jué qǐ, bù jiě shū jì, wéi kě guǎng nǔ qián qū, zhǐ zōng bǔ shì ér yǐ. hū lìng chuí zǔ chéng xuān, zé yǐ zhì xiào, shì suǒ wèi wèi zēng cāo dāo ér shǐ zhuān gē. yòu wǔ rén zhì duō, guān yuán zhì shǎo, shè lìng qiān rén gòng yī guān yóu wú guān kě shòu kuàng yī rén wàng yī guān, hé yóu bù yuàn zāi! wú jìn miàn zhí, bù yí shǐ wǔ rén rù xuǎn, qǐng cì qí jué, hòu qí lù. jì bú jiàn cóng, shì yǐ quán lì cǐ gé, xiàn yǐ tíng nián ěr. xī zǐ chǎn zhù xíng shū yǐ jiù bì, shū xiàng jī zhī yǐ zhèng fǎ, hé yì rǔ yǐ gǔ lǐ nán quán yí zāi. zhòng ní yǒu yán: zhī wǒ zhě chūn qiū, zuì wǒ zhě yì chūn qiū. wú zhī cǐ zhǐ qí yóu shì yě, dàn lìng jiāng lái jūn zǐ zhī wú yì yān." hòu zhēn chēn yuán xiū yì chéng yáng wáng huī xiāng jì wèi lì bù shàng shū, lì qí biàn jǐ, zhǒng ér xíng zhī. zì shì xián yú tóng guàn, jīng wèi wú bié, wèi zhī shī cái zì liàng shǐ yě. rán guān qí dá shū zhī zhǐ, kǎo qí shí shì, yóu yǔ lín zhī biàn jì gū xī yú qián, wǔ rén zhī chú fù làn kāi yú hòu, bù dé yǐ ér wèi cǐ lì. jīn yě shàng wú líng yā zhī xūn rén, xià wú zào hū zhī pàn dǎng, hé yí hé dàn, ér bù fù qián wáng zhī zhì, nǎi yǐ tíng nián wèi duàn hū!
○停年格今之言停年格者,皆言起于后魏崔亮。今读亮本传,而知其亦有不得已也。传曰“迁吏部尚书。时羽林新害张彝之后,灵太后令武官得依资入选。官员既少,应选者多,前尚书李韶循常擢人,众情嗟怨。亮乃奏为格制,不问贤愚,专以停解日月为断,虽复官须此人,停日后者终于不得;庸才下品,年月久者则先擢用。沈滞者皆称其能。亮外甥司空谘议刘景安,以书规亮曰:‘殷周以乡塾贡士,两汉由州郡荐才,魏晋因循,又置中正。谛观在昔,莫不审举,虽未尽美,足应十收六七。而朝廷贡秀才,止求其文,不取其理;察孝廉惟论章句,不及治道;产中正惟辨氏族,不考人才。至于取士之途不博,沙汰之理未精。而舅属当铨衡,宜改张易调,如之何反为停年格以限之?天下之士谁复修厉名行哉!’亮答书曰:‘汝所言乃有深致,吾乘时徼幸,得为吏部尚书。常思同升举直,以报明主之恩,乃其本愿。昨为此格,有由而然。今已为汝所怪,千载之后,谁知我哉!古今不同,时宜须异,何者?昔有中正,品其才第,上之尚书;尚书据状,量人授职。此乃与天下群贤共爵人也。吾谓当尔之时,无遗才,无滥举矣,而汝犹云十收六七;况今日之选专归尚书,以一人之鉴照察天下。刘毅所云一史部,两郎中,而欲究竟人物,何异以管窥天而求其博哉!今勋人甚多,又羽林入选,武夫崛起,不解书计,惟可广弩前驱,指踪捕噬而已。忽令垂组乘轩,责以治效,是所谓未曾操刀而使专割。又武人至多,官员至少,设令千人共一官犹无官可授;况一人望一官,何由不怨哉!吾近面执,不宜使武人入选,请赐其爵,厚其禄。既不见从,是以权立此格,限以停年耳。昔子产铸刑书以救敝,叔向讥之以正法,何异汝以古礼难权宜哉。仲尼有言:知我者《春秋》,罪我者亦《春秋》。吾之此指其犹是也,但令将来君子知吾意焉。”后甄琛、元修义、城阳王徽相继为吏部尚书,利其便己,踵而行之。自是贤愚同贯,泾渭无别,魏之失才自亮始也。然观其答书之指,考其时事,由羽林之变既姑息于前,武人之除复滥开于后,不得已而为此例。今也上无陵压之勋人,下无噪呼之叛党,何疑何惮,而不复前王之制,乃以停年为断乎!
wèi shū xīn xióng chuán: shàng shū yán:" zì shén guī mò lái, zhuān yǐ tíng nián wèi xuǎn. shì wú shàn è, suì jiǔ xiān xù zhí wú jù yì, míng dào shòu guān. zhí àn zhī lì yǐ chà cì rì yuè wèi gōng néng, quán héng zhī rén yǐ jiǎn yòng lǎo jiù wèi píng zhí. qiě yōng liè zhī rén mò bù tān bǐ, wěi dǒu shāo yǐ gòng zhì zhī zhòng, tuō shuò shǔ yǐ bǎi lǐ zhī mìng, jiē huò huì shì qiú, sì xīn zòng yì, jìn zhì suī fán, bù shèng qí yù. zhì lìng yáo yì bù jūn, fā diào wéi miù, jī liǎn yíng mén, qiú zhí mǎn dào. èr shèng míng zhào, qǐn ér bù zūn huà yī zhī fǎ, xuán ér bù yòng. zì cǐ zhōng wài zhī mín xiāng jiāng wèi luàn, gài yóu guān shòu bù dé qí rén, bǎi xìng bù kān qí mìng gù yě." wū hū, cǐ wèi zhī suǒ yǐ wèi jiǔ ér wáng yě yú? běi qí shū wén xiāng dì jì:" shè lì bù shàng shū. wèi zì cuī liàng yǐ hòu, xuǎn rén cháng yǐ nián láo wèi zhì. wén xiāng nǎi lí gǎi qián shì, quán zhuó wéi zài dé rén. yòu shā tài shàng shū láng, miào xuǎn rén dì yǐ chōng zhī. zhì yú cái míng zhī shì, xián bèi jiàn zhuó."
《魏书·辛雄传》:上疏言:“自神龟末来,专以停年为选。士无善恶,岁久先叙;职无剧易,名到授官。执案之吏以差次日月为功能,铨衡之人以简用老旧为平直。且庸劣之人莫不贪鄙,委斗筲以共治之重,托硕鼠以百里之命,皆货贿是求,肆心纵意,禁制虽烦,不胜其欲。致令徭役不均,发调违谬,箕敛盈门,囚执满道。二圣明诏,寝而不遵;画一之法,悬而不用。自此中外之民相将为乱,盖由官授不得其人,百姓不堪其命故也。”呜呼,此魏之所以未久而亡也欤?《北齐书·文襄帝纪》:“摄吏部尚书。魏自崔亮以后,选人常以年劳为制。文襄乃厘改前式,铨擢惟在得人。又沙汰尚书郎,妙选人地以充之。至于才名之士,咸被荐擢。”
tōng diǎn:" táng zì gāo zōng lín dé yǐ hòu, chéng píng jì jiǔ, rén kāng sú fù, qiú jìn zhě zhòng, xuǎn rén jiàn duō. zǒng zhāng èr nián, péi xíng jiǎn wèi sī liè shǎo cháng bó, shǐ shè zhǎng míng xìng lì bǎng, yǐn quán zhù zhī fǎ, yòu dìng zhōu xiàn guān zī gāo xià shēng jiàng, yǐ wéi gù shì, qí hòu mò néng gé yān. zhì xuán zōng kāi yuán shí bā nián, xíng jiǎn zi guāng tíng wèi shì zhōng jiān lì bù shàng shū. xiān shì, xuǎn sī zhù guān wéi qīn qí rén zhī néng fǒu, huò bù cì chāo qiān, huò lǎo yú xià wèi, yǒu chū shēn èr shí yú nián bù dé lù zhě. yòu zhōu xiàn yì wú děng jí, huò zì dà rù xiǎo, huò chū jìn hòu yuǎn, jiē wú dìng zhì. guāng tíng shǐ zòu yòng xún zī gé, fán guān bà mǎn, yǐ ruò gān xuǎn ér jí, gè yǒu chà děng, guān gāo zhě xuǎn shǎo, bēi zhě xuǎn duō, wú wèn néng fǒu, xuǎn mǎn zé zhù. xiàn nián niè jí, bù dé yú yuè, fēi fù qiǎn zhě jiē yǒu shēng wú jiàng, yōng yú shěn zhì zhě jiē xǐ, wèi zhī shèng shū. suī xiǎo yǒu cháng guī, ér lún cái zhè fāng shī yǐ. qí yǒu yì cái gāo xíng, tīng zhuó bù cì rán yǒu qí zhì ér wú qí shì, yǒu sī dàn shǒu wén fèng shì, xún zī lì ér yǐ. zì sòng yǐ xià, nián zī zhī zhì dà dǐ jiē běn yú guāng tíng yě."
《通典》:“唐自高宗麟德以后,承平既久,人康俗阜,求进者众,选人渐多。总章二年,裴行俭为司列少常伯,始设长名姓历榜,引铨注之法,又定州县官资高下升降,以为故事,其后莫能革焉。至玄宗开元十八年,行俭子光庭为侍中兼吏部尚书。先是,选司注官惟亲其人之能否,或不次超迁,或老于下位,有出身二十余年不得禄者。又州县亦无等级,或自大入小,或初近后远,皆无定制。光庭始奏用循资格,凡官罢满,以若干选而集,各有差等,官高者选少,卑者选多,无问能否,选满则注。限年蹑级,不得逾越,非负谴者皆有升无降,庸愚沈滞者皆喜,谓之圣书。虽小有常规,而抡才这方失矣。其有异才高行,听擢不次;然有其制而无其事,有司但守文奉式,循资例而已。自宋以下,年资之制大抵皆本于光庭也。”
sòng sūn zhū zī gé lùn yuē:" sān dài yǐ xià xuǎn jǔ zhī fǎ, qí shǐ zhōng yī qiè jiē shī zhě, qí guó jiā zī gé zhī zhì hū! jīn xián cái zhī fú yú xià zhě, zī gé hé zhī yě zhí yè zhī fèi yú guān zhě, zī gé qiān zhī yě shì zhī guǎ lián xiǎn chǐ zhě, zhēng yú zī gé yě zhí yè zhī fèi yú guān zhě, zī gé qiān zhī yě shì zhī guǎ lián xiǎn chǐ zhě, zhēng yú zī gé yě mín zhī kùn yú nüè zhèng bào lì, zī gé zhī rén zhòng yě. wàn shì zhī suǒ yǐ kàng bì, bǎi lì zhī suǒ yǐ fèi chí, fǎ zhì zhī suǒ yǐ tuí làn jué kuì ér bù zhī jiù zhě, jiē zī gé zhī shī yě. wéi tiān zhī shēng dà xián dà dé yě, fēi yǐ sī hòu qí rén, jiāng shǐ zhī fǔ shēng mín zhī zhì zhě yě wéi rén zhī yǒu dà cái dà zhì zhě, fēi yǐ dú lè qí shēn, jiāng yǐ zhèn shēng mín zhī qióng zhě yě. jīn xiǎo rén lèi rì ér qǔ guì shì, jūn zǐ cè shēn ér kùn bēi wèi, xián zhě dài bù xiào yú shàng, ér yú zhě yì zhì zhě yú xià, jué bù kǎo dé, lù bù shòu néng, gù yuē: xián cái zhī fú yú xià zhě, zī gé hé zhī yě. cái zú yǐ kān qí rèn, xiǎo jū suì yuè ér fáng zhī yǐ lì bù zú yǐ chēng qí wèi, zēng lèi kǎo jí ér dé zhī yǐ. suǒ de fēi suǒ qiú yě, suǒ qiú fēi suǒ rèn yě. wèi bù dù cái, gōng bù suǒ shí. gù yuē: zhí yè zhī fèi yú guān zhě, zī gé qiān zhī yě. jīn fū jì suì fá ér zhēng nián láo zhě, rì yè xiāng dòu yě. yǒu sī liè yī míng, chà yī jí, zé shè yī ér qún zhēng sù yǐ. qí shèn zhě huò huái huáng chì ér zhì yú chéng xiàng zhī qián yě, qí xíng yì qù shì jiǎ zhě wáng jǐ ěr. gù yuē: shì zhī guǎ lián xiǎn chǐ zhě, zhēng yú zī gé yě. lái ér bào yī yì, jì suì mǎn yǐ, yòu qù ér nüè yī zhōu yě, fēi yǐ zāng bài, zhì sǐ bù chù. hǔ lì mí dāo yá ér shí yú mín, xián zhě yù sǐ yú yán xué, ér chì zǐ bù dé ài qí fù mǔ yě. gù yuē: mín zhī kùn yú nüè zhèng bào lì zhě, zī gé zhī rén zhòng yě. fū zī gé zhī fǎ qǐ yú hòu wèi cuī liàng, ér fù xíng zhī yú táng zhī péi guāng tíng, shì èr zi zhě, qí dāng shì gù yǐ zuì zhī, bù dài hòu rén zhī jī yǐ. rán ér xíng zhī qián shì, bù guò shù shí nián zhě yě. hòu dé chèn zhí zhě jiǎo ér gèng zhī, gù qí huàn bù dà. jīn zī gé zhī bì, liú màn gēn jié, zhǒng wèi cháng fǎ, fāng qiě shì shì ér zūn xíng zhī yǐ. wǎng xī bù zhī fēi, lái zhě bù zhī jiǎo, gù yuē: wàn shì fǔ bì, bǎi lì fèi chí, fǎ zhì tuí làn jué kuì ér bù zhī jiù yě. suī rán, bù wú xiǎo lì yě, xiǎo biàn yě, lì zhī zhě chǔn yú ér fèi zhì zhě yě, biàn zhī zhě dié lǎo ér yōng hūn zhě yě ér yú tiān xià guó jiā yān zé dà shī yě, dà hài yě. rán ér tí xuǎn bù zhě, yì yǐ shì fǎ wèi jiǎn ér yì shǒu yě, bǎi pǐn qiān qún, bù fù quán xù rén wù ér zōng hé gōng shí, yī lì zài qián kān báo, hū míng ér shòu zhī yǐ. zuò miào táng zhě yì yǐ shì fǎ wèi yào ér yì xíng yě, dà guān dà zhí, liè jí àn shì, chà dì rì yuè, tà rán ér yí dà juān bì fǎ, jiǎn bá yì néng, jué yǐ gōng wèi xiān hòu, yòng yǐ cái wèi xù cì, wú yǐ jī qín lèi láo zhě wèi gāo xù, wú yǐ shēn zī rù kǎo zhě wèi yōu xuǎn. zhì yú yǐ bié, shàn fǒu chén qián, ér wàn shì bù zhì, shù gōng bù xī zhě, chén yú wèi cháng wén yě."
宋孙洙《资格论》曰:“三代以下选举之法,其始终一切皆失者,其国家资格之制乎!今贤材之伏于下者,资格阂之也;职业之废于官者,资格牵之也;士之寡廉鲜耻者,争于资格也;职业之废于官者,资格牵之也;士之寡廉鲜耻者,争于资格也;民之困于虐政暴吏,资格之人众也。万事之所以抗弊,百吏之所以废驰,法制之所以颓烂决溃而不之救者,皆资格之失也。惟天之生大贤大德也,非以私厚其人,将使之辅生民之治者也;惟人之有大材大智者,非以独乐其身,将以振生民之穷者也。今小人累日而取贵仕,君子侧身而困卑位,贤者戴不肖于上,而愚者役智者于下,爵不考德,禄不授能,故曰:贤才之伏于下者,资格阂之也。才足以堪其任,小拘岁月而防之矣;力不足以称其位,增累考级而得之矣。所得非所求也,所求非所任也。位不度才,功不索实。故曰:职业之废于官者,资格牵之也。今夫计岁阀而争年劳者,日夜相斗也。有司躐一名,差一级,则摄衣而群争诉矣。其甚者或怀黄敕而置于丞相之前也,其行义去市贾者亡几耳。故曰:士之寡廉鲜耻者,争于资格也。来而暴一邑,既岁满矣,又去而虐一州也,非以赃败,至死不黜。虎吏靡刂牙而食于民,贤者郁死于岩穴,而赤子不得爱其父母也。故曰:民之困于虐政暴吏者,资格之人众也。夫资格之法起于后魏崔亮,而复行之于唐之裴光庭,是二子者,其当世固已罪之,不待后人之讥矣。然而行之前世,不过数十年者也。后得称职者矫而更之,故其患不大。今资格之弊,流漫根结,踵为常法,方且世世而遵行之矣。往昔不知非,来者不知矫,故曰:万事抚弊,百吏废驰,法制颓烂决溃而不之救也。虽然,不无小利也,小便也,利之者蠢愚而废滞者也,便之者耋老而庸昏者也;而于天下国家焉则大失也,大害也。然而提选部者,亦以是法为简而易守也,百品千群,不复铨叙人物而综核功实,一吏在前勘薄,呼名而授之矣。坐庙堂者亦以是法为要而易行也,大官大职,列籍按氏,差第日月,遝然而宜大蠲弊法,简拔异能,爵以功为先后,用以才为序次,无以积勤累劳者为高叙,无以深资入考者为优选。智愚以别,善否陈前,而万事不治,庶功不熙者,臣愚未尝闻也。”
jīn zhāng zōng wèi zǎi chén yuē:" jīn zhī yòng rén tài jū zī lì, xún zī zhī fǎ qǐ yú táng dài, rú cǐ hé yǐ dé rén?" píng zhāng zhèng shì zhāng rǔ lín duì yuē:" bù jū zī gé, suǒ yǐ dài fēi cháng zhī cái." shàng yuē:" cuī fǔ wèi xiāng, wèi yú nián jiàn bā bǎi rén, qǐ mián fēi cháng zhī cái yǔ?"
金章宗谓宰臣曰:“今之用人太拘资历,循资之法起于唐代,如此何以得人?”平章政事张汝霖对曰:“不拘资格,所以待非常之材。”上曰:“崔甫为相,未逾年荐八百人,岂绵非常之材与?”
quán xuǎn zhī hài sòng yè shì lùn quán xuǎn zhī hài yuē:" fū zhēn bié yǒu xù, chù zhì bù shī zhě, cháo tíng zhī yào wù yě. gù zì yī mìng yǐ shàng, jiē yù yòng tiān xià zhī suǒ xián zhě, ér bù yǐ biàn qí bù xiào zhě zhī rén. qiè guài rén zhǔ zhī lì fǎ, hún wèi bù xiào zhě zhī dì, ér xiāo mí qí xián cái, yǐ jù rù yú bù xiào ér yǐ. ér qí guān zuì yào, qí hài zuì shèn zhě, quán xuǎn yě. lì bù zhě, cháo tíng hóu shé zhī chù yě. shàng shū shì láng zhě, tiān zǐ guì jìn zhī chén yě. chù zhī yǐ qí dì, rèn zhī yǐ qí guān, yǔ zhī yǐ zhēn bié chù zhì tiān xià shì dài fū zhī bǐng, ér nǎi lì fǎ yǐ fù zhī, yuē: wú yī háo bù xìn rǔ yě, rǔ yī háo bù zì xìn yě. qí rén zhī xián fǒu, qí shì zhī zuì gōng, qí dì zhī yuǎn jìn, qí zī zhī xiān hòu, qí lù zhī hòu bó, qí quē zhī duō shǎo, zé yuē shì yī qiè yǒu fǎ yǐ. tiān xià fǎ dù zhī zhì xiáng, qū zhé jié nán zhī zhì duō, shì dài fū bù néng yī jǔ cuò shǒu zú zhě, gù wú shèn yú quán xuǎn zhī fǎ yě. wū hū, yú rén yǐ guān, fù rén yǐ lù, shēng mín zhī mìng, zhì zhì zhī běn yóu cǐ ér chū yǐ. nài hé jǔ tiān xià zhī dà bǐng, ér zì shù fù bì méng zhī, nǎi wèi tiān xià dà bì zhī yuán hū? suī rán shì jǐ bǎi nián yú shì yǐ. qí xiāng chéng zhě fēi yī rén zhī gù, xué shì dài fū qín shēn kǔ lì, sòng shuō kǒng mèng, chuán dào xiān wáng, wèi cháng bù zhī suǒ wèi zhì dào zhě, fēi ruò jīn rì zhī fǎ dù yě. jí qí yī dàn zhī wéi shì guān, jìn shé gǒng shǒu, sì gù lì xū, yǐ wèn qí suǒ dāng zhī zhī fǎ lìng, lì xū shàng xià qí shǒu yǐ shì zhī, qí rén yì kàng rán zì biàn yuē: wú yǒu sī yě, gù dāng shǒu cǐ fǎ ér yǐ. jiē fū, qǐ qí rén zhè běn ruò shì lòu zāi. bì xià yǒu shì míng qì, wèi gǔ wǔ qún dòng zhī jù, yǔ duó jìn tuì, yǐ xù tiān xià, hé rěn xí shù bǎi nián zhī bì duān, mì méi yú qū qū huài làn zhī fǎ, yǐ xiāo mí tiān xià zhī rén cái, ér gān xīn yǐ biàn qí bù xiào? rú cǐ zé zhì dào ān cóng chū, ér zhì gōng ān cóng jiàn zāi! kuàng zì táng zhōng shì yǐ qián, lì bù yòng rén zhī yì yóu yǒu kě kǎo, jīn zhī suǒ xún zhě chūn shuāi luàn zhī yú bì ěr. bǎi wáng zhī cháng dào bù róng yú bì xià ér bù fù yě."
○铨选之害宋叶适论铨选之害曰:“夫甄别有序,黜陟不失者,朝廷之要务也。故自一命以上,皆欲用天下之所贤者,而不以便其不肖者之人。窃怪人主之立法,浑为不肖者之地,而消靡其贤才,以俱入于不肖而已。而其官最要,其害最甚者,铨选也。吏部者,朝廷喉舌之处也。尚书、侍郎者,天子贵近之臣也。处之以其地,任之以其官,与之以甄别黜陟天下士大夫之柄,而乃立法以付之,曰:吾一毫不信汝也,汝一毫不自信也。其人之贤否,其事之罪功,其地之远近,其资之先后,其禄之厚薄,其阙之多少,则曰是一切有法矣。天下法度之至详,曲折诘难之至多,士大夫不能一举措手足者,顾无甚于铨选之法也。呜呼,与人以官,赋人以禄,生民之命,致治之本由此而出矣。奈何举天下之大柄,而自束缚蔽蒙之,乃为天下大弊之源乎?虽然是几百年于是矣。其相承者非一人之故,学士大夫勤身苦力,诵说孔孟,传道先王,未尝不知所谓治道者,非若今日之法度也。及其一旦之为是官,噤舌拱手,四顾吏胥,以问其所当知之法令,吏胥上下其手以视之,其人亦抗然自辨曰:吾有司也,固当守此法而已。嗟夫,岂其人这本若是陋哉。陛下有是名器,为鼓舞群动之具,与夺进退,以叙天下,何忍袭数百年之弊端,汨没于区区坏烂之法,以消靡天下之人才,而甘心以便其不肖?如此则治道安从出,而治功安从见哉!况自唐中世以前,吏部用人之意犹有可考,今之所循者春衰乱之余弊耳。百王之常道不容于陛下而不复也。”
yáng wàn lǐ zuò xuǎn fǎ lùn, qí shàng piān yuē:" chén wén xuǎn fǎ zhī bì zài yú xìn lì ér bù xìn guān. xìn lì ér bù xìn guān, gù lì bù zhī quán bù zài guān ér zài lì sān chǐ zhī fǎ, shì zú yǐ wéi lì qǔ fù zhī yuán, ér bù zú yǐ wéi cháo tíng wèi guān zé rén zhī jù. suǒ wèi shàng shū shì láng èr guān zhě, jù àn zhí bǐ, bì mù yǐ wéi zhǐ wěi ér yǐ. qiě fú lì zhī fàn fǎ zhě bì zhì, ér shòu qiú zhě bì bù shè, cháo tíng zhī yì qǐ zhēn xìn lì ér bù xìn guān zhě xié? fēi cháo tíng zhī yì yě, fǎ yě. yì zé xìn guān yě, fǎ zé wèi cháng xìn guān yě, cháo tíng yì bù zì xìn yě. tiān zǐ bù zì xìn, zé fǎ zhī kě fǒu shú jué zhī? jué zhī lì ér yǐ yǐ. fū cháo tíng zhī lì fǎ, běn yǐ fáng lì zhī wèi jiān, ér qí yòng fǎ yě, zé qǔ yú lì ér wèi jué, zé shì lì zhī yán shèng yú fǎ, ér cháo tíng zhī quán qīng yú lì yě. qí yán zhì yú shèng fǎ, ér qí quán zhì zhòng yú cháo tíng, zé lì bù zhǎng èr ān dé ér bù lì zhī fèng zāi! zhǎng èr fēi yuē fèng lì yě, yuē wú fèng fǎ yě. rán ér fǎ bù jué zhī yú guān, ér jué yú lì, fēi fèng lì ér hé? fū shì zhī wèi xìn lì ér bù xìn guān. jīn yǒu yī shì yú cǐ, fǎ yuē rú shì kě, rú shì ér bù kě. shì dài fū zhè yǒu qiú yú lì bù, yǒu chí dié ér qǐng yuē:' wǒ yīng fū fǎ zhī suǒ kě xíng.' ér lì bù zhī zhǎng èr yì yuē:' kě.' yí qí wèi kě wú yí yě. tuì ér lì chū cùn zhǐ yǐ gào zhī yuē:' bù kě.' jì yuē bù kě yǐ, yí qí wèi bù kě wú gǎi yě, wèi jǐ ér yòu chū cùn zhǐ yǐ gào zhī, yuē:' kě.' qiě fú kě bù kě zhě, yǒu yí dìng zhī fǎ ér yòng kě bù kě zhī fǎ zhě, wú yí dìng zhī lùn, hé wéi qí rán yě? lì yě. shì dài fū zhī shǐ zhì yě, shì fǎ zhī suǒ kě, yì shì lì bù zhǎng èr zhī xián, ér bù yè zhī lì, gù yǔ zhǎng èr miàn kě zhī, tuì ér wèn zhī lì, lì yuē:' fǎ bù kě yě.' zhǎng èr wú yǐ jí, zé yì yuē rán. shì dài fū yú shì bù jué zhī fǎ, bù qǐng zhī zhǎng èr, ér yǐ shì yú lì. lì yuē kě yě, ér wù jí yě. cì zhǎng èr zhī yí wàng ér huà qǔ qí nuò, duó ér jīn yǔ, cháo rán ér xī bù rán, zhǎng èr bù zhī yě, cháo tíng bù hē yě. lì bù zhī quán bù guī zhī lì ér shuí guī! fū qí suǒ yǐ zhì cǐ, qí shǐ yě yǒu duān, qí jī yě yǒu jiàn, ér qí chéng yě zhí gēn shén gù ér bù kě dòng yáo yǐ. rán zé hé wèi duān? qí bìng zài yú hū dà tǐ, jǐn xiǎo fǎ ér yǐ yǐ. lì zhě cóng qí suǒ jǐn zhě ér zhōng zhī, bìng yǔ qí suǒ hū zhě ér qiè zhī, cǐ qí wèi bù kě pò yě. qiě cháo tíng hé bù sī zhī yuē: wú zhī quán xuǎn, guǒ zhǐ xiǎo jǐn xiǎo fǎ ér yǐ, zé yī lì zhí bǐ ér yǒu yú yě, yòu yān yòng zé tiān xià zhī xián zhě yǐ wéi shàng shū shì láng yě zāi? zé wú zhī suǒ yǐ rèn shàng shū shì láng zhě, dài bù zhǐ yú jǐn xiǎo fǎ ér yǐ. shì gù mò ruò lüè xiǎo fǎ ér zé dà tǐ, shǐ zhī xiǎo fǎ zhī yǒu suǒ kě fǒu, chū wú xì yú dà tǐ zhī lì hài, zé lì bù zhǎng èr dé yǐ chū yì ér zì jué zhī, yào yǐ bù shī fū quán xuǎn zhī dà tǐ, ér bù hài fū lì fǎ zhī dà yì ér yǐ. zé dà tǐ ér lüè xiǎo fǎ, zé bù jué yú lì, ér lì zhī quán jiàn qīng, lì quán jiàn qīng rán hòu zhǎng èr zhī xián zhě dé yǐ yǒu wéi, ér xuǎn fǎ kě yǐ jiàn gé yě." qí xià piān yuē:" chén wén lì bù zhè quán bù yì yú zǎi xiàng, yì bù yì yú yī lì. fū zǎi xiàng xiāng zhī yǔ yī lì, bù dài zhì zhě ér zhī qí xuán jué yě. jì yuē lì bù zhī quán bù yì yú zǎi xiàng, yòu yuē yì bù yì yú yī lì zhě hé yě? jīn fū jìn tuì cháo tíng zhī bǎi guān, xián zhě dé yǐ yòng, ér bù xiào zhě dé yǐ chù, cǐ zǎi xiàng zhī quán yě. zhù nǐ zhōu xiàn zhī bǎi guān, xià zhì yú báo wèi, ér shàng zhì yú shǒu èr, cǐ lì bù zhī quán yě. cháo tíng zhī bǎi guān zì dà kē yì děng, yǔ fū jìn shì jiǎ kē zhī shǒu zhě wèi yǒu bù yóu yú lì bù yě, wèi yǒu bù yóu yú lì bù ér guān zhě. jīn rì zhī báo wèi wèi bì fēi tā rì zhī zǎi xiàng, ér kuàng jīn rì zǎi xiàng zhī suǒ jìn tuì zhě, tái gé zhī suǒ bù liè zhě, jiē qián rì zhī shēng jiē yī shì láng zhě yě. gù yuē lì bù zhī quán bù yì yú zǎi xiàng. suī rán, lì bù zhī suǒ wèi zhù nǐ hé yě? shǐ rù guān zhě zé dé báo wèi, zì báo wèi lái zhě zé de lìng chéng. tuī ér shàng zhī, zhì yú mù zhí, yóu shì fǎ yě yòu shàng zhī zhì yú shǒu èr, yóu shì fǎ yě. qí yí dé zhě zé yuē yīng gé, qí bù yí dé zhě zé yuē bù yīng gé. yuē yīng gé yǐ, suī tān zhě pí ruǎn zhě lǎo dié zhě rǔ xiù zhě yú wú zhī zhě yōng wú néng zhě jiē dé zhī, dé zhě bù zhī kuì, yǔ zhě bù zhī nán yě. yuē bù yīng gé yǐ, suī zhēn xián shí néng lián jié shǒu zhì zhī shì, jiē bù de yě. bù dé zhě mò zhī yuàn, bù yǔ zhě mò zhī xù yě. lì bù zhě yuē: bǐ bù kuì bù yuàn, wú shì bì yǐ. rú mù yān, shū qí yì zhī gāo xià ér jiǎ yǐ zhī, àn qí yì zhī yuǎn jìn ér láo yì zhī, hū yī lì ér yuè zhī báo, jǐn yǐ, cǐ xiàn lìng zhī yǐ zhǐ xiǎo mín zhī zhēng yě. lì bù zhù nǐ bǎi guān, ér jì zhī yǐ tiān xià zhī mín mìng, nǎi yì zhǐ yú zhǐ zhēng ér yǐ yǐ. gù yuē yì bù yì yú yī lì. jīn lì bù yì yǒu suǒ wèi quán liàng zhě yǐ, yī zhī shǐ shū, yǐ guān qí néng shū hū fǒu yě zhào yī ér shì zhī, yǐ tàn qí yǒu jí yǔ fǒu yě zàn zhī shǐ bài, yǐ shì qí shì tīng zhī míng àn jīn lì zhī lǎo zhuàng yě. yuē quán liàng zhě, rú shì ér yǐ yǐ. ér xián bù xiào yú zhì hé bié yān? xī jìn yòng shān tāo wèi lì bù shàng shū, ér zhōng wài pǐn yuán duō suǒ qǐ bá. sòng yǐ cài kuò wèi lì bù shàng shū, kuò xiān shǐ rén gào zǎi xiàng xú xiàn zhī yuē:' ruò de xíng lì bù zhī zhí zé bài, bù rán zé fǒu.' xiàn zhī dá yún:' huáng sàn yǐ xià jiē wěi.' kuò yóu yǐ wéi shī zhí, suì bù bài. gài gǔ zhī lì bù suī huáng mén sàn qí jiē yóu lì bù zhī jiào xuǎn, shì dāng shí zhī wèi lì bù zhě, qǐ yì zhǐ qǔ ruò jīn suǒ wèi yīng gé zhě ér wèi huáng sàn zāi, yì jiāng zhǐ qǔ jīn suǒ wèi quán liàng zhě ér wèi huáng sàn xié? chén yuàn cháo tíng shāo zēng zhòng shàng shū zhī quán, shǐ zhī dé yǐ chá bǎi guān zhī néng fǒu ér yǔ duó zhī. rú chéng báo yǐ xià, guān xiǎo ér rèn qīng zhě, gù wèi néng rén rén ér chá zhī yě. zhì yú xiàn zǎi zhī jì yǐ bǎi lǐ zhī mín zhě, shǒu èr zhī jì yǐ yī jùn zhī mín zhě, qǐ bù zhòng zāi. qiě tiān xià jǐ zhōu, yī zhōu jǐ xiàn, yī suì zhī zhōng jū zhě dài zhě zhī wài, dào bù ér zhù nǐ xiàn zǎi zhě jǐ rén, shǒu èr yòu jǐ rén, zé yì bù guò sān shù bǎi ér yǐ. yǐ yī suì sān shù bǎi zhī shǒu èr xiàn zǎi, ér sàn zhī yú sān bǎi liù xún zhī rì yuè, zé yī rì zhī zhù nǐ zhě, jué duō bǔ guǎ, yì wú jǐ ěr. yī suì zhī jiān, ér bù néng chá sān shù bǎi rén zhī néng fǒu, zé qí wèi shàng shū zhě yì ǒu rén ér yǐ yǐ. yuè jì zhī ér bù cū, suì jì zhī ér bù jīng, zé qí zhōu xiàn zhī dé rén qǐ bù shí ér wǔ liù zāi. suī bù wǔ liù, qǐ bù shí ér sān sì zāi. yǐ cǐ jiào bǐ, bù yóu yù hū? huò yuē: shàng shū zhī quán zhòng zé jiāng dé yǐ xíng qí sī, nài hé? shì bù rán, xī lù zhì qǐng lìng tái shěng zhǎng guān gè jǔ qí shǔ, ér dé zōng yí zhū sī suǒ jǔ jiē yǒu qíng gù, huò shòu lù zhě. zhì jiàn zhī yuē:' bì xià zé xiāng yì bù chū tái shěng zhǎng guān zhī zhōng, qǐ yǒu wéi zhǎng guān zé bù néng jǔ yī èr shǔ lì? jū zǎi xiàng zé kě zé qiān bǎi jù liáo, qí yào zài yú jīng zé zhǎng lì.' zhì zhī shuō jǐn yǐ. jīn zhāo tíng bǎi guān, shú fēi zǎi xiàng jìn nǐ zhě ér bù yí yě zhì yú lì bù zhǎng èr zhī zhù nǐ, ér dú yí bǎi guān, shú fēi zǎi xiàng jìn nǐ zhě ér bù yí yě zhì yú lì bù zhǎng èr zhī zhù nǐ, ér dú yí qí sī hū? jīng zé shàng shū, ér jiǎ zhī yǐ yǔ duó zhī quán, shǐ de jīng zé shǒu èr xiàn zǎi, ér wú zhuān jū zhī yǐ wén fǎ, shù hū tiān xià bù cái zhī lì kě yǐ tài, ér tiān xià zhī zhì yóu kě yǐ fù qǐ yě yǔ?"
杨万里作《选法论》,其上篇曰:“臣闻选法之弊在于信吏而不信官。信吏而不信官,故吏部之权不在官而在吏三尺之法,适足以为吏取富之源,而不足以为朝廷为官择人之具。所谓尚书、侍郎二官者,据案执笔,闭目以为纸尾而已。且夫吏之犯法者必治,而受赇者必不赦,朝廷之意岂真信吏而不信官者邪?非朝廷之意也,法也。意则信官也,法则未尝信官也,朝廷亦不自信也。天子不自信,则法之可否孰决之?决之吏而已矣。夫朝廷之立法,本以防吏之为奸,而其用法也,则取于吏而为决,则是吏之言胜于法,而朝廷之权轻于吏也。其言至于胜法,而其权至重于朝廷,则吏部长、贰安得而不吏之奉哉!长、贰非曰奉吏也,曰吾奉法也。然而法不决之于官,而决于吏,非奉吏而何?夫是之谓信吏而不信官。今有一事于此,法曰如是可,如是而不可。士大夫这有求于吏部,有持牒而请曰:‘我应夫法之所可行。’而吏部之长、贰亦曰:‘可。’宜其为可无疑也。退而吏出寸纸以告之曰:‘不可。’既曰不可矣,宜其为不可无改也,未几而又出寸纸以告之,曰:‘可。’且夫可不可者,有一定之法;而用可不可之法者,无一定之论,何为其然也?吏也。士大夫之始至也,恃法之所可,亦恃吏部长、贰之贤,而不谒之吏,故与长贰面可之,退而问之吏,吏曰:‘法不可也。’长、贰无以诘,则亦曰然。士大夫于是不决之法,不请之长贰,而以市于吏。吏曰可也,而勿亟也。伺长、贰之遗忘而画取其诺,夺而今与,朝然而夕不然,长、贰不知也,朝廷不诃也。吏部之权不归之吏而谁归!夫其所以至此,其始也有端,其积也有渐,而其成也植根甚固而不可动摇矣。然则曷为端?其病在于忽大体,谨小法而已矣。吏者从其所谨者而中之,并与其所忽者而窃之,此其为不可破也。且朝廷何不思之曰:吾之铨选,果止小谨小法而已,则一吏执笔而有余也,又焉用择天下之贤者以为尚书、侍郎也哉?则吾之所以任尚书、侍郎者,殆不止于谨小法而已。是故莫若略小法而责大体,使知小法之有所可否,初无系于大体之利害,则吏部长、贰得以出意而自决之,要以不失夫铨选之大体,而不害夫立法之大意而已。责大体而略小法,则不决于吏,而吏之权渐轻,吏权渐轻然后长、贰之贤者得以有为,而选法可以渐革也。”其下篇曰:“臣闻吏部这权不异于宰相,亦不异于一吏。夫宰相相之与一吏,不待智者而知其悬绝也。既曰吏部之权不异于宰相,又曰亦不异于一吏者何也?今夫进退朝廷之百官,贤者得以用,而不肖者得以黜,此宰相之权也。注拟州县之百官,下至于薄尉,而上至于守贰,此吏部之权也。朝廷之百官自大科异等,与夫进士甲科之首者未有不由于吏部也,未有不由于吏部而官者。今日之薄尉未必非他日之宰相,而况今日宰相之所进退者,台阁之所布列者,皆前日之升阶揖侍郎者也。故曰吏部之权不异于宰相。虽然,吏部之所谓注拟何也?始入官者则得薄尉,自薄尉来者则得令丞。推而上之,至于幕职,由是法也;又上之至于守贰,由是法也。其宜得者则曰应格,其不宜得者则曰不应格。曰应格矣,虽贪者、疲软者、老耋者、乳臭者、愚无知者、庸无能者皆得之,得者不之愧,与者不之难也。曰不应格矣,虽真贤实能廉洁守志之士,皆不得也。不得者莫之怨,不与者莫之恤也。吏部者曰:彼不愧不怨,吾事毕矣。如募焉,书其役之高下而甲乙之,按其役之远近而劳逸之,呼一吏而阅之薄,尽矣,此县令之以止小民之争也。吏部注拟百官,而寄之以天下之民命,乃亦止于止争而已矣。故曰亦不异于一吏。今吏部亦有所谓铨量者矣,揖之使书,以观其能书乎否也;召医而视之,以探其有疾与否也;赞之使拜,以试其视听之明暗、筋力之老壮也。曰铨量者,如是而已矣。而贤不肖愚智何别焉?昔晋用山涛为吏部尚书,而中外品员多所启拔。宋以蔡廓为吏部尚书,廓先使人告宰相徐羡之曰:‘若得行吏部之职则拜,不然则否。’羡之答云:‘黄、散以下皆委。’廓犹以为失职,遂不拜。盖古之吏部虽黄门、散骑皆由吏部之较选,是当时之为吏部者,岂亦止取若今所谓应格者而为黄、散哉,抑将止取今所谓铨量者而为黄、散邪?臣愿朝廷稍增重尚书之权,使之得以察百官之能否而与夺之。如丞、薄以下,官小而任轻者,固未能人人而察之也。至于县宰之寄以百里之民者,守贰之寄以一郡之民者,岂不重哉。且天下几州,一州几县,一岁之中居者、待者之外,到部而注拟县宰者几人,守贰又几人,则亦不过三数百而已。以一岁三数百之守贰、县宰,而散之于三百六旬之日月,则一日之注拟者,绝多补寡,亦无几尔。一岁之间,而不能察三数百人之能否,则其为尚书者亦偶人而已矣。月计之而不粗,岁计之而不精,则其州县之得人岂不十而五六哉。虽不五六,岂不十而三四哉。以此较彼,不犹愈乎?或曰:尚书之权重则将得以行其私,奈何?是不然,昔陆贽请令台省长官各举其属,而德宗疑诸司所举皆有情故,或受赂者。贽谏之曰:‘陛下择相亦不出台省长官之中,岂有为长官则不能举一二属吏?居宰相则可择千百具僚,其要在于精择长吏。’贽之说尽矣。今朝廷百官,孰非宰相进拟者而不疑也;至于吏部长贰之注拟,而独疑百官,孰非宰相进拟者而不疑也;至于吏部长贰之注拟,而独疑其私乎?精择尚书,而假之以与夺之权,使得精择守贰、县宰,而无专拘之以文法,庶乎天下不才之吏可以汰,而天下之治犹可以复起也与?”
shào xīng sān shí èr nián, lì bù shì láng líng jǐng xià yán:" guó jiā shè quán xuǎn, yǐ tīng qún lì zhī zhì. qí zhǎng yú qī sī, zhe zài lìng jiǎ, suǒ shǒu zhě fǎ yě. jīn shēng jiàng yú xū lì zhī shǒu, yǒu suǒ wèi lì yān. zhǎng èr yǒu qiān gǎi, láng cáo yǒu tì yí, lái zhě bù kě fù zhī, qù zhě bù néng jǐn gào. suǒ lì ér bù huò, suī yǒu qiáng míng jiàn mǐn zhī cái, bù fù zhì yì yǐn lì ér bù dàng, suī yǒu zhì gōng jǐn lǐ zhī shì, bù fù kě shēn. huò lù gōng xíng, jiān bì zī shén. cháng guān hàn zhī gōng fǔ yǒu cí sòng bǐ, shàng shū yǒu jué shì bǐ. bǐ zhī wèi yán, yóu jīn zhī lì. jīn lì bù qī sī yí zhì lì cè, fán jīng shēn qǐng, huò táng bái, huò qǔ zhǐ zhě, měi yī shì yǐ, mìng láng guān yǐ cì nǐ dìng, ér zhǎng èr shū zhī yú cè, yǒng yǐ wéi lì. měi bàn suì shàng yú shàng shū shěng, réng guān yù shǐ tái. rú cǐ zé qiǎo lì wú suǒ shī, ér quán xù píng yǔn yǐ." chún xī yuán nián, cān zhī zhèng shì gōng mào liáng yán:" fǎ zhě, gōng tiān xià ér wèi zhī zhě yě. lì zhě, yīn rén ér lì yǐ huài tiān xià zhī gōng zhě yě. xī zhī huàn zài yú yòng lì pò fǎ, jīn zhī huàn zài yú yīn lì lì fǎ, zì lì xíng ér fǎ fèi yǐ. gù yàn chēng lì bù wèi' lì bù'. shì zé quán zhèng zhī hài, zài sòng shí jí yǐ huàn zhī, ér jīn rì yóu shén. suǒ yǐ rán zhě, fǎ kě zhī, ér lì bù kě zhī. lì xū dé cāo qí liǎng kě zhī quán, yǐ shì yú xià. shì shì xiàng chuán, ér suī yǐ cháo tíng zhī lì bù néng bá ér qù zhī." shén zāi, lì zhī wéi hài yě, yòu qǐ dú lì bù rán zāi. kòu cài gōng wèi xiāng, zhāng shèng cháng yǔ liǎng fǔ, yù zé yī rén wéi mǎ bù jūn zhǐ huī shǐ. gōng fāng yì qí shì, lì yǒu yǐ wén jí jìn zhě. gōng wèn hé shū, duì yuē:" lì bù yě." gōng yuē:" cháo tíng yù yòng yī yá guān, shàng xū jiǎn lì xié? ān yòng wǒ bèi? huài guó zhèng zhě zhèng yóu cǐ ěr." sī mǎ wēn gōng yǔ lǚ huì qīng lùn xīn fǎ yú shàng qián, wēn gōng yuē:" sān sī shǐ zhǎng tiān xià cái, bù cái ér chù zhī kě yě, bù kě shǐ liǎng fǔ qīn qí shì. jīn wèi zhì zhì sān sī tiáo lì sī hé yě? zǎi xiàng yǐ dào zuǒ rén zhǔ, ān yòng lì! gǒu yòng lì, zé xū lì zú yǐ, jīn wèi kàn xiáng zhōng shū tiáo lì sī hé yě?" huì qīng bù néng duì.
绍兴三十二年,吏部侍郎凌景夏言:“国家设铨选,以听群吏之治。其掌于七司,著在令甲,所守者法也。今升降于胥吏之手,有所谓例焉。长贰有迁改,郎曹有替移,来者不可复知,去者不能尽告。索例而不获,虽有强明健敏之才,不复致议;引例而不当,虽有至公尽理之事,不复可伸。货赂公行,奸弊滋甚。尝观汉之公府有辞讼比,尚书有决事比。比之为言,犹今之例。今吏部七司宜置例册,凡经申请,或堂白,或取旨者,每一事已,命郎官以次拟定,而长贰书之于册,永以为例。每半岁上于尚书省,仍关御史台。如此则巧吏无所施,而铨叙平允矣。”淳熙元年,参知政事龚茂良言:“法者,公天下而为之者也。例者,因人而立以坏天下之公者也。昔之患在于用例破法,今之患在于因例立法,自例行而法废矣。故谚称吏部为‘例部’。是则铨政之害,在宋时即已患之,而今日尤甚。所以然者,法可知,而例不可知。吏胥得操其两可之权,以市于下。世世相传,而虽以朝廷之力不能拔而去之。”甚哉,例之为害也,又岂独吏部然哉。寇菜公为相,章圣尝语两府,欲择一人为马步军指挥使。公方议其事,吏有以文籍进者。公问何书,对曰:“例簿也。”公曰:“朝廷欲用一衙官,尚须检例邪?安用我辈?坏国政者正由此尔。”司马温公与吕惠卿论新法于上前,温公曰:“三司使掌天下财,不才而黜之可也,不可使两府侵其事。今为制置三司条例司何也?宰相以道佐人主,安用例!苟用例,则胥吏足矣,今为看详中书条例司何也?”惠卿不能对。
yuán quē yuán quē zhī míng, zì jìn shí yǐ yǒu zhī. jìn shū wáng yùn chuán:" qiān shàng shū lì bù láng. měi yī guān quē, qiú zhě shí bèi." wèi shū yuán xiū yì chuán:" qiān lì bù shàng shū. shí shàng dǎng jùn quē, zhōng sàn dài fū gāo jū qiú zhī." zhì táng zhào jǐng shěn guān liù yì, suì yǒu rén shǎo quē duō rén duō què shǎo zhī yǔ. ér cuī yǐ zhōng shū shì láng zhī lì bù xuǎn shì, zhì nì yòng sān nián yuán quē. jīn hú gèn zài lì bù, yáng yán wèi shì láng, zhì fēn quē, yǐ è quē yǔ yán. qí míng xiāng chuán, zhì jīn bù gǎi yǐ.
○员缺员缺之名,自晋时已有之。《晋书·王蕴传》:“迁尚书吏部郎。每一官缺,求者十辈。”《魏书·元修义传》:“迁吏部尚书。时上党郡缺,中散大夫高居求之。”至唐赵憬审官六议,遂有人少阙多、人多阙少之语。而崔以中书侍郎知吏部选事,至逆用三年员阙。今狐亘在吏部,杨炎为侍郎,至分阙,以恶阙与炎。其名相传,至今不改矣。
jiù táng shū dé zōng jì:" yù shǐ dài fū cuī cóng zòu:' bīng róng wèi xī, shì jìn pō duō. bǐ lái měi zhì xuǎn jí, bù miǎn jù quē liú rén. cháng tàn yí cái, réng zhāo yuàn wàng.'" cǐ yì shì jīn zhī jié liú hòu xuǎn yě. dà táng xīn yǔ:" liú sī lì wèi kǎo gōng yuán wài, zi xiàn wèi hé nán wèi. sī lì jīn rì wáng, míng rì xuǎn rén yǒu suǒ xiàn quē zhě. zài shēn zī jiē, yǐ wéi míng jiào suǒ bù róng, nǎi shū qí wú xíng zhù míng jí. qí rén bǐ chū xuǎn mén, wèi zhòng mù suǒ shì, zhòng kǒu suǒ zī, yì chāo jū ér shī bù yǐ. cháo tíng xián wèi zài néng zhèn lǐ fēng sú. zì jīn yán zhī, bù guò suǒ yī dīng yōu zhī quē, yì hé zhì jiàn bìn yú qīng yì xié? bù zhī yóu shì xīn tuī zhī, yǒu qí qīn wèi sǐ ér shè wèi jī jǐng yǐ móu duó qí chù, yì rén qíng zhī suǒ bì zhì dé yǐ. mèng zǐ yuē:' rén néng chōng wú yù hài rén zhī xīn, ér rén bù kě shèng yòng yě. rén néng chōng wú chuān yú zhī xīn, ér yì bù kě shèng yòng yě.' gǒu fǎn shì ér chōng zhī, qí yì hé suǒ bù zhì xié! yuàn hòu zhī chí quán héng zhě cháng yǐ zhèng fēng sú wèi xīn, zé guó jiā bì yǒu de rén zhī qìng yǐ."
《旧唐书·德宗纪》:“御史大夫崔从奏:‘兵戎未息,仕进颇多。比来每至选集,不免据阙留人。尝叹遗才,仍招怨望。’”此亦似今之截留候选也。《大唐新语》:“刘思立为考功员外,子宪为河南尉。思立今日亡,明日选人有索宪阙者。载深咨嗟,以为名教所不容,乃书其无行注名籍。其人比出选门,为众目所视,众口所訾,亦超趄而失步矣。朝廷咸谓载能振理风俗。自今言之,不过索一丁忧之阙,亦何至见摈于清议邪?不知由是心推之,有其亲未死而设为机阱以谋夺其处,亦人情之所必至得矣。孟子曰:‘人能充无欲害人之心,而仁不可胜用也。人能充无穿窬之心,而义不可胜用也。’苟反是而充之,其亦何所不至邪!愿后之持铨衡者常以正风俗为心,则国家必有得人之庆矣。”