zuò shī zhī zhǐ shùn yuē: shī yán zhì. cǐ shī zhī běn yě. wáng zhì: mìng tài shī chén shī yǐ guān mín fēng. cǐ shī zhī yòng yě, xún zǐ lùn xiǎo yǎ yuē: jí jīn zhī zhèng yǐ sī wǎng zhě, qí yán yǒu wén yān, qí shēng yǒu āi yān. cǐ shī zhī qíng yě. gù shī zhě wáng zhě zhī jī yě. jiàn ān yǐ xià pō hū qí liáng, suǒ wèi cí rén zhī fù lì yǐ yín, ér yú zuò shī zhī zhǐ shī zhī yuǎn yǐ.
○作詩之旨舜曰:「《詩言志》。」此詩之本也。《王制》:「命太師陳詩以觀民風。」此詩之用也,荀子論《小雅》曰:「疾今之政以思往者,其言有文焉,其聲有哀焉。」此詩之情也。故詩者王者之跡也。建安以下泊乎齊、梁,所謂辭人之賦麗以淫,而於作詩之旨失之遠矣。
táng zì jū yì yǔ wú wēi zhī shū yuē: nián chǐ jiàn zhǎng, yuè shì jiàn duō, měi yǔ rén yán, duō xún shí wù. měi dú shū shǐ, duō qiú lǐ dào. shǐ zhī wén zhāng hé wèi shí ér zhe, gē shī hé wèi shì ér zuò. yòu zì xù qí shī, guān yú měi cì zhě wèi zhī fěng yù shī, zì bǐ yú liáng hóng wǔ yī zhī zuò, ér wèi: hǎo qí shī zhě, dèng fáng táng qú jù sǐ, wú yǔ zú xià yòu kùn zhì, qǐ liù yì sì shǐ zhī fēng, tiān jiāng pò huài bù kě zhī chí xié? yòu bù zhī dà yì bù yù shǐ xià rén bìng kǔ wén yú shàng xié? jiē hū, kě wèi zhī lì yán zhī zhǐ zhě yǐ.
唐自居易《與無微之書》曰:「年齒漸長,閱事漸多,每與人言,多詢時務。每讀書史,多求理道。始知文章合為時而著,歌詩合為事而作。」又自敘其詩,關於美刺者謂之諷諭詩,自比於梁鴻《五噫》之作,而謂:「好其詩者,鄧魴、唐衢俱死,吾與足下又困躓,豈六義四始之風,天將破壞不可支持邪?又不知大意不欲使下人病苦聞於上邪?」嗟乎,可謂知立言之旨者矣。
jìn gě hóng bào piáo zǐ yuē: gǔ shī cì guò shī, gù yǒu yì ér guì jīn shī chún xū yù, gù yǒu sǔn ér jiàn.
晉葛洪《抱朴子》曰:「古詩刺過失,故有益而貴;今詩純虛譽,故有損而賤。」
shī bù bì rén rén jiē zuò gǔ rén zhī huì jūn chén péng yǒu, bù bì rén rén zuò shī. rén gè yǒu néng yǒu bù néng, bù zuò shī hé hài? ruò yī rén xiān chàng ér yì yǐ jǐn, zé yì wú yōng gèng xù. shì yǐ yú tíng zhī shàng. gāo yáo gēng gē, ér yǔ yì wú wén, gǔ zhī shèng rén bù kěn wèi léi tóng zhī cí pián mǔ zhī zuò yě. bǎi liáng zhī yàn, jīn gǔ zhī jí, bì yù rén rén yǐ shī míng, ér wú lèi zhī yán shǐ duō yú shì yǐ.
○詩不必人人皆作古人之會君臣朋友,不必人人作詩。人各有能有不能,不作詩何害?若一人先倡而意已盡,則亦無庸更續。是以虞廷之上。皋陶庚歌,而禹、益無聞,古之聖人不肯為雷同之辭、駢拇之作也。柏梁之宴,金谷之集,必欲人人以詩鳴,而蕪累之言始多於世矣。
yáo mìng lì ér wú gē, wén wáng yǎn yì ér bù zuò shī, bù wén hòu shì zhī rén yì qí liè yú shùn yǔ zhōu gōng yě. kǒng zǐ yǐ sī wén zì rèn, shàng jiē wén wáng zhī tǒng, nǎi qí shì zài liù jīng, ér suǒ zì wèi gē zhǐ yú guī shān bǐ fù zhū zuò, hé liáo liáo yě. qí bù néng yǔ? fū wǒ zé bù xiá yǔ?
堯命歷而無歌,文王演《易》而不作詩,不聞後世之人議其劣於舜與周公也。孔子以斯文自任,上接文王之統,乃其事在《六經》,而所自為歌止於「龜山」、「彼婦」諸作,何寥寥也。其不能與?夫我則不暇與?
sòng shào bó wén jiàn hòu lù yuē: lǐ xí zhī yǔ hán tuì zhī mèng dōng yě shàn. xí zhī yú wén, tuì zhī suǒ jìng yě. tuì zhī yǔ dōng yě chàng chóu qīng yī shí, xí zhī dú wú shī, tuì zhī bù yì yě. yǐn shī lǔ yǔ ōu yáng yǒng shū méi shèng yú shàn, shī lǔ yú wén, yǒng shū suǒ jìng yě yǒng shū yǔ shèng yú chàng chóu qīng yī shí, shī lǔ dú wú shī, yǒng shū bù yì yě.
宋邵博《聞見後錄》曰:「李習之與韓退之、孟東野善。習之於文,退之所敬也。退之與東野唱酬傾一時,習之獨無詩,退之不議也。尹師魯與歐陽永叔、梅聖俞善,師魯於文,永叔所敬也;永叔與聖俞唱酬傾一時,師魯獨無詩,永叔不議也。」
wǔ zǐ zhī gē shì dé wǔ zhāng, yǐ wèi rén gè yī zhāng, cǐ yòu hòu rén zhī jiàn ěr.
《五子之歌》適得五章,以為人各一章,此又後人之見耳。
wèi yáng, qín shì zǐ sòng jiù shì yě, ér jìn gōng zǐ wú yī yán. yǐn jí fǔ zuò sōng gāo zhī shī yǐ zèng shēn bó, mín zhī shī yǐ zèng zhòng shān fǔ, hán yì zhī shī yǐ zèng hán hóu ér sān rén zhě bù wén qí yǒu dá, shì zhī gǔ rén zhī shī bù yǐ wú hé dá wèi xián.
《胃陽》,秦世子送舅氏也,而晉公子無一言。尹吉甫作《嵩高》之詩以贈申伯,《民》之詩以贈仲山甫,《韓奕》之詩以贈韓侯;而三人者不聞其有答,是知古人之詩不以無和答為嫌。
shī tí sān bǎi piān zhī shī rén, dà shuài shī chéng, qǔ qí zhōng yī zì èr zì sān sì zì yǐ míng piān, gù shí wǔ guó bìng wú yī tí, yǎ sòng zhōng jiān yī yǒu zhī. ruò cháng wǔ, měi xuān wáng yě, ruò sháo ruò lài ruò bān, jiē miào zhī lè yě. qí hòu rén qǔ yǐ míng zhī zhě yī piān, yuē xiàng bó. zì cǐ ér wài wú yǒu yě. wǔ yán zhī xìng, shǐ zì hàn wèi, ér shí jiǔ shǒu bìng wú tí, jiāo sì gē náo gē qǔ gè yǐ piān shǒu zì wèi tí. yòu rú wáng cáo jiē yǒu qī āi, ér bù bì tóng qí qíng liù zǐ jiē yǒu zá shī, ér bù bì tóng qí yì, zé yì yóu zhī shí jiǔ shǒu yě, táng rén yǐ shī qǔ shì, shǐ yǒu mìng tí fēn yùn zhī fǎ, ér shī xué shuāi yǐ.
○詩題三百篇之詩人,大率詩成,取其中一字、二字、三四字以名篇,故十五國並無一題,雅頌中間一有之。若《常武》,美宣王也,若《勺》、若《賚》、若《般》,皆廟之樂也。其後人取以名之者一篇,曰《巷伯》。自此而外無有也。五言之興,始自漢魏,而十九首並無題,郊祀歌、鐃歌曲各以篇首字為題。又如王、曹皆有《七哀》,而不必同其情;六子皆有《雜詩》,而不必同其義,則亦猶之十九首也,唐人以詩取士,始有命題分韻之法,而詩學衰矣。
dù zi měi shī duō qǔ piān zhōng zì míng zhī, rú bù jiàn lǐ shēng jiǔ, zé yǐ bù jiàn míng piān jìn wén quǎn róng yuǎn dùn táo, zé yǐ jìn wén míng piān wǎng zài xī jīng shí, zé yǐ wǎng zài míng piān lì lì kāi yuán shì, zé yǐ lì lì míng piān zì píng gōng zhōng lǚ tài yī, zé yǐ zì píng míng piān kè cóng nán míng lái, zé yǐ kè cóng míng piān. jiē qǔ shǒu èr zì wèi tí, quán wú yì yì, pō dé gǔ rén zhī tǐ.
杜子美詩多取篇中字名之,如「不見李生久」,則以《不見》名篇;「近聞犬戎遠遁逃,」則以《近聞》名篇;「往在西京時」,則以《往在》名篇;「歷歷開元事,」則以《歷歷》名篇;「自平宮中呂太一」,則以《自平》名篇;「客從南溟來」,則以《客從》名篇。皆取首二字為題,全無意義,頗得古人之體。
gǔ rén zhī shī, yǒu shī ér hòu yǒu tí jīn rén zhī shī, yǒu tí ér hòu yǒu shī. yǒu shī ér hòu yǒu tí zhě, qí shī běn hū qíng yǒu tí ér hòu yǒu shī zhě, qí shī xùn hū wù.
古人之詩,有詩而後有題;今人之詩,有題而後有詩。有詩而後有題者,其詩本乎情;有題而後有詩者,其詩徇乎物。
gǔ rén yòng yùn wú guò shí zì sān bǎi piān zhī shī, jù duō zé bì zhuǎn yùn. wèi jìn yǐ shàng yì rán. sòng qí yǐ xià, yùn xué jiàn xìng, rén wén qū qiǎo, yú shì yǒu qiáng yòng yī yùn dào dǐ zhě, zhōng bù jí gǔ rén zhī biàn huà zì rán yě. gǔ rén yòng yùn wú guò shí zì zhě, dú mèn gōng zhī sì zhāng nǎi yòng shí èr zì, shǐ jiù cǐ yī yùn yǐn ér shēn zhī, fēi bù kě yǐ chéng zhāng, ér yú yì bì yǒu bù dá, gù mò sì jù zhuǎn yī yùn. shì zhī yǐ yùn cóng wǒ zhě, gǔ rén zhī shī yě yǐ wǒ cóng yùn zhě, jīn rén zhī shī yě. zì dù shí yí hán lì bù, wèi miǎn cǐ bìng yě.
○古人用韻無過十字《三百篇》之詩,句多則必轉韻。魏、晉以上亦然。宋、齊以下,韻學漸興,人文趨巧,於是有強用一韻到底者,終不及古人之變化自然也。古人用韻無過十字者,獨《悶宮》之四章乃用十二字,使就此一韻引而伸之,非不可以成章,而於義必有不達,故末四句轉一韻。是知以韻從我者,古人之詩也;以我從韻者,今人之詩也。自杜拾遺、韓吏部,未免此病也。
yè shǎo yùn shí lín shī huà yuē: zhǎng piān zuì nán, wèi jìn yǐ qián shī wú guò shí yùn zhě, gài shǐ rén yǐ yì nì zhì, chū bù yǐ xù shì qīng jǐn wèi gōng. zhì lǎo dù shù huái běi zhēng zhū piān, qióng jí bǐ lì, rú tài shǐ gōng jì chuán, cǐ gù gǔ jīn jué chàng. rán bā āi bā piān běn fēi jí zhōng gāo zuò, ér shì duō zūn chēng zhī, bù gǎn yì, rú lǐ yōng sū yuán míng shī zhōng jí duō lèi jù, yú cháng tòng kān qù, jǐn gè qǔ qí bàn, fāng wèi jǐn shàn. rán cǐ bù kě wèi bù zhī zhě yán yě.
葉少蘊《石林詩話》曰:「長篇最難,魏晉以前詩無過十韻者,蓋使人以意逆志,初不以序事傾盡為工。至老杜《述懷》、《北征》諸篇,窮極筆力,如太史公紀、傳,此固古今絕唱。然《八哀》八篇本非集中高作,而世多尊稱之,不敢議,如李邕、蘇源明詩中極多累句,余嘗痛刊去,僅各取其半,方為盡善。然此不可為不知者言也。」
shī zhǔ xìng qíng, bù guì qí qiǎo. táng yǐ xià rén yǒu qiáng yòng yī yùn zhōng zì jǐ jǐn zhě, yǒu yòng xiǎn yùn zhě, yǒu cì rén yùn zhě, jiē shì lì yì yǐ cǐ jiàn qiǎo, biàn fēi shī zhī zhèng gé.
詩主性情,不貴奇巧。唐以下人有強用一韻中字幾盡者,有用險韻者,有次人韻者,皆是立意以此見巧,便非詩之正格。
qiě rú kǒng zǐ zuò yì xiàng xiàng chuán, qí yòng yùn yǒu duō yǒu shǎo, wèi cháng yī lǜ, yì yǒu wú yùn zhě. kě zhī gǔ rén zuò wén zhī fǎ, yī yùn wú zì zé jí tā yùn, tā yùn bù xié zé jìng dān xíng. shèng rén wú bì wú gù, yú wén jiàn zhī yǐ.
且如孔子作《易·象象傳》,其用韻有多有少,未嘗一律,亦有無韻者。可知古人作文之法,一韻無字則及他韻,他韻不協則竟單行。聖人無必無固,於文見之矣。
shī yǒu wú yùn zhī jù shī yǐ yì wèi zhǔ, yīn cóng zhī. bì jǐn yī yùn wú kě yòng zhī zì, rán hòu páng tōng tā yùn, yòu bù dé yú tā yùn, zé níng wú yùn. gǒu qí yì zhī zhì dāng, ér bù kě yǐ tā zì yì, zé wú yùn bù hài. hàn yǐ shàng wǎng wǎng yǒu zhī. mù tóu shí háo cūn, yǒu lì yè zhuō rén, liǎng yùn yě, zhì dāng bù kě yì. xià jù yún: lǎo wēng yú qiáng zǒu, lǎo fù chū mén kàn, zé wú yùn yǐ, yì zhì dāng bù kě yì. gǔ cí zǐ liú mǎ gē zhōng yǒu chūn chí zuò fàn, cǎi kuí chí zuò gēng èr jù wú yùn. lǐ dà bái tiān mǎ gē zhōng yǒu zì yún zài qīng tiān, qiū líng yuǎn cuī wéi èr jù wú yùn. yě tián huáng què xíng shǒu èr jù yóu mò zhú yán zhōu cuì, qī mò jìn wú gōng yàn wú yùn. xíng xíng qiě yóu liè piān shǒu èr jù biān chéng ér shēng nián, bù dú yī zì shū, wú yùn.
○詩有無韻之句詩以義為主,音從之。必盡一韻無可用之字,然後旁通他韻,又不得於他韻,則寧無韻。苟其義之至當,而不可以他字易,則無韻不害。漢以上往往有之。「暮投石壕村,有吏夜捉人」,兩韻也,至當不可易。下句云:「老翁逾牆走,老婦出門看,」則無韻矣,亦至當不可易。古辭《紫騮馬歌》中有「春持作飯,采葵持作羹」二句無韻。李大白《天馬歌》中有「自雲在青天,丘陵遠崔嵬」二句無韻。《野田黃雀行》首二句「游莫逐炎洲翠,棲莫近吳宮燕」無韻。《行行且遊獵篇》首二句「邊城兒生年,不讀一字書」,無韻。
wǔ jīng zhōng duō yǒu yòng yùn gǔ rén zhī wén huà gōng yě, zì rán ér hé yú yīn, zé suī wú yùn zhī wén ér wǎng wǎng yǒu yùn, gǒu qí bù rán, zé suī yǒu yùn zhī wén ér shí yì bù yòng yùn, zhōng bù yǐ yùn ér hài yì yě, sān bǎi piān zhī shī, yǒu yùn zhī wén yě, nǎi yī zhāng zhī zhōng yǒu èr sān jù bù yòng yùn zhě, rú zhān bǐ luò yǐ, wéi shuǐ yāng yāng zhī lèi shì yǐ. yī piān zhī zhōng yǒu quán zhāng bù yòng yùn zhě, rú sī qí zhī sì zhāng wǔ zhāng, zhào zhī sì zhāng shì yǐ. yòu yǒu quán piān wú yùn zhě, zhōu sòng qīng miào wéi tiān zhī mìng wú tiān yǒu chéng mìng shí mài wǔ zhū piān shì yǐ. shuō zhě yǐ wèi dāng yǒu yú shēng rán yǐ yú shēng xiāng xié ér bù rù zhèng wén, cǐ zé suǒ wèi bù yǐ yùn ér hài yì zhě yě. kǒng zǐ zàn yì shí piān, qí tuàn xiàng chuán zá guà wǔ piān yòng yùn, rán qí zhōng wú yùn zhě yì shí zhī yī. wén yán xì cí shuō guà xù guà wǔ piān bù yòng yùn, rán yì jiān yǒu yī èr, rú gǔ zhī yǐ léi tíng, rùn zhī yǐ fēng yǔ. rì yuè yùn xíng, yī hán yī shǔ. qián dào chéng nán, kūn dào chéng nǚ. jūn zǐ zhī wēi zhī zhāng, zhī róu zhī gāng, wàn fū zhī wàng. cǐ suǒ wèi huà gōng zhī wén, zì rán ér hé zhě, gù wèi cháng yǒu xīn yú yòng yùn yě. shàng shū zhī tǐ běn bù yòng yùn, ér dà yǔ mò: dì dé guǎng yùn, nǎi shèng nǎi shén, nǎi wǔ nǎi wén, huáng tiān juàn mìng, yǎn yǒu sì hǎi, wèi tiān xià jūn, yī xùn: shèng mò yáng yáng, jiā yán kǒng zhāng, wéi shàng dì bù cháng. zuò shàn, jiàng zhī bǎi xiáng zuò bù shàn, jiàng zhī bǎi yāng. ěr wéi dé wǎng xiǎo, wàn bāng wéi qìng ěr wéi bù dé wǎng dà, zhuì jué zōng. tài shì: wǒ wǔ wéi yáng, qīn yú zhī jiāng. qǔ bǐ xiōng cán, wǒ fá yòng zhāng, yú tāng yǒu guāng. hóng fàn: wú piān wú bēi, zūn wáng zhī yì wú yǒu zuò hǎo, zūn wáng zhī dào wú yǒu zuò è, zūn wáng zhī lù wú piān wú dǎng, wáng dào dàng dàng wú dǎng wú piān, yù dào píng píng wú fǎn wú cè, wáng dào zhèng zhí. jiē yòng yùn. yòu rú qū lǐ: xíng qián zhū niǎo ér hòu xuán wǔ, zuǒ qīng lóng ér yòu bái hǔ, zhāo yáo zài shàng, jí shàn qí nù. lǐ yùn: xuán jiǔ zài shì, lǐ zài hù, zī tí zài táng, chéng jiǔ zài xià. chén qí xī shēng, bèi qí dǐng zǔ, liè qí qín sè, guǎn pán zhōng gǔ. xiū qí zhù gǔ, yǐ jiàng shàng shén. yǔ qí xiān zǔ, yǐ zhèng jūn chén, yǐ dǔ fù zǐ, yǐ mù xiōng dì, yǐ qí shàng xià, fū fù yǒu suǒ, shì wèi chéng dà zhī hù. lè jì: fū gǔ zhě, tiān dì shùn ér sì shí dāng, mín yǒu dé ér wǔ chāng, jí bù zuò ér wú yāo xiáng, cǐ zhī wèi dà dāng. rán hòu shèng rén zuò, wèi fù zǐ jūn chén, yǐ wèi jì gāng. zhōng yōng: gù jūn zǐ bù kě yǐ bù xiū shēn, sī xiū shēn bù kě yǐ bù shì qīn, sī shì qīn bù kě yǐ bù zhī rén, sī zhī rén bù kě yǐ bù zhī tiān. mèng zǐ: shī xíng ér liáng shí, jī zhě fú shí, láo zhě fú xī, xū chán, mín nǎi zuò tè. fāng mìng nüè mín, yǐn shí ruò liú, liú lián huāng wáng, wèi zhū hóu yōu. fán cǐ zhī lèi, zài qín hàn yǐ qián zhū zi shū bìng yǒu zhī. tài shǐ gōng zuò zàn, yì shí yī yòng yùn, ér hàn rén lè fǔ shī fǎn yǒu bù yòng yùn zhě.
○五經中多有用韻古人之文化工也,自然而合於音,則雖無韻之文而往往有韻,苟其不然,則雖有韻之文而時亦不用韻,終不以韻而害意也,《三百篇》之詩,有韻之文也,乃一章之中有二三句不用韻者,如「瞻彼洛矣,維水泱泱」之類是矣。一篇之中有全章不用韻者,如《思齊》之四章、五章,《召》之四章是矣。又有全篇無韻者,《周頌·清廟》、《維天之命》、《吳天有成命》、《時邁》、《武》諸篇是矣。說者以為當有餘聲;然以餘聲相協而不入正文,此則所謂不以韻而害意者也。孔子《贊易》十篇,其《彖象傳》、《雜卦》五篇用韻,然其中無韻者亦十之一。《文言》、《繫辭》、《說卦》、《序卦》五篇不用韻,然亦間有一二,如「鼓之以雷霆,潤之以風雨。日月運行,一寒一暑。乾道成男,坤道成女。」「君子知微知彰,知柔知剛,萬夫之望。」此所謂化工之文,自然而合者,固未嘗有心於用韻也。《尚書》之體本不用韻,而《大禹漠》:「帝德廣運,乃聖乃神,乃武乃文,皇天眷命,奄有四海,為天下君,」《伊訓》:「聖漠洋洋,嘉言孔彰,惟上帝不常。作善,降之百祥;作不善,降之百殃。爾惟德罔小,萬邦惟慶;爾惟不德罔大,墜厥宗。」《太誓》:「我武惟揚,侵於之疆。取彼兇殘,我伐用張,於湯有光。」《洪範》:「無偏無陂,遵王之義;無有作好,遵王之道;無有作惡,遵王之路;無偏無黨,王道蕩蕩;無黨無偏,玉道平平;無反無側,王道正直。」皆用韻。又如《曲禮》:「行前朱鳥而後玄武,左青龍而右白虎,招搖在上,急繕其怒。」《禮運》:「玄酒在室,醴在戶,粢醍在堂,澄酒在下。陳其犧牲,備其鼎俎,列其琴瑟,管磐鐘鼓。修其祝嘏,以降上神。與其先祖,以正君臣,以篤父子,以睦兄弟,以齊上下,夫婦有所,是謂承大之祜。」《樂記》:「夫古者,天地順而四時當,民有德而五昌,疾不作而無妖祥,此之渭大當。然後聖人作,為父子君臣,以為紀綱。」《中庸》:「故君子不可以不修身,思修身不可以不事親,思事親不可以不知人,思知人不可以不知天。」《孟子》:「師行而糧食,飢者弗食,勞者弗息,胥讒,民乃作慝。方命虐民,飲食若流,流連荒亡,為諸侯憂。」凡此之類,在秦漢以前諸子書並有之。太史公作贊,亦時一用韻,而漢人樂府詩反有不用韻者。
yì yùn yì zhī yǒu yùn, zì wén wáng shǐ yě, fán guà cí zhī fán zhě shí yòng yùn. méng zhī dú gào, jiě zhī fù sù, zhèn zhī yǎ, gěn zhī shēn rén shì yě. zhì zhōu gōng zé cí yù fán, ér yù duō yòng yùn. yí gǔ bo cí dāng yòng yùn, ruò chūn qiū chuán suǒ zài yì shì zhī qiāng jiāng qīng jīng, lí jī zhī yú yú yóu chòu, bó jī zhī kuàng cháng xiāng jī qí shī, qiū gū hú gū bū jiā xū, yān líng zhī cù mù, sūn wén zi zhī líng xióng, wèi hóu zhī yáng wáng, dòu yú. yòu rú guó yǔ suǒ zài jìn xiàn gōng zhī gǔ huá, shǐ jì suǒ zài hàn wén dì zhī gēng wáng guāng, hàn shū yuán hòu chuán suǒ zài jìn shǐ zhī xióng chéng, bēng xìng, jiē yùn yě. gù kǒng zǐ zuò tuàn xiàng chuán yòng yùn, gài běn jīng yǒu yùn ér chuán yì yùn, cǐ jiàn shèng rù shù ér bù zuò, yǐ gǔ wèi shī ér bù gǒu yě.
○易韻《易》之有韻,自文王始也,凡卦辭之繁者時用韻。《蒙》之「瀆」、「告」,《解》之」復」、「夙」,《震》之「」、「啞」,《艮》之「身」、「人」是也。至周公則辭愈繁,而愈多用韻。疑古卜辭當用韻,若《春秋傳》所載懿氏之「鏘」「姜」、「卿」、「京」,驪姬之「渝」、「俞」、「蕕」、「臭」,伯姬之「」、「貺」、「償」、「相」、「姬」、「旗」、「師」,「丘」、「孤」、「弧」、「姑」、「逋」、「家」、「虛」,鄢陵之「蹙」』、「目」,孫文子之「陵」、「雄」,衛侯之「羊」、「亡」,「竇」、「逾」。又如《國語》所載晉獻公之「骨」、「猾」、「ㄏ」,《史記》所載漢文帝之「庚」、「王」、「光」,《漢書·元後傳》所載晉史之「雄」、「乘」,「崩」、「興」,皆韻也。故孔子作《彖象傳》用韻,蓋本經有韻而傳亦韻,此見聖入述而不作,以古為師而不苟也。
tuàn xiàng chuán yóu jīn zhī jiān zhù zhě, xī zì fēn jù yǐ wèi xùn yě xì cí wén yán yǐ xià yóu jīn zhī jiān zhù yú zì jù míng bái zhī hòu, qǔ yī zhāng yī piān quán shū zhī yì ér tōng lùn zhī yě, gù qí tǐ bù tóng. gǔ shī yòng yùn zhī fǎ gǔ shī yòng yùn zhī fǎ dà yuē yǒu sān: shǒu jù cì jù lián yòng yùn, gé dì sān jù ér yú dì sì jù yòng yùn zhě, guān jū zhī shǒu zhāng shì yě, fán hàn yǐ xià shī jí táng rén lǜ shī zhī shǒu jù yòng yùn zhě yuán yú cǐ yì qǐ jí gé jù yòng yùn zhě, juǎn ěr zhī shǒu zhāng shì yě, fán hàn yǐ xià shī jí táng rén lǜ shī zhī shǒu jù bù yòng yùn zhě yuán yú cǐ zì shǒu zhì mò, jù jù yòng yùn zhě, ruò kǎo qīng rén hái zhe shí mǔ zhī jiān yuè chū sù guān zhū piān, yòu rú juǎn ěr zhī èr zhāng sān zhāng, sì zhāng, chē gōng zhī yī zhāng èr zhāng sān zhāng qī zhāng, zhǎng fā zhī yī zhāng èr zhāng sān zhāng sì zhāng wǔ zhāng shì yě, fán hàn yǐ xià shī ruò wèi wén dì yān gē xíng zhī lèi yuán yú cǐ. zì shì ér biàn zé zhuǎn yùn yǐ. zhuǎn yùn zhī shǐ yì yǒu lián yòng gé yòng zhī bié, ér cuò zōng biàn huà bù kě yǐ yī tǐ jū. yú shì yǒu shàng xià gè zì wèi yùn, ruò tù jí cǎi wēi zhī shǒu zhāng, yú lì zhī qián sān zhāng, juǎn ā zhī shǒu zhāng zhě. yǒu shǒu mò zì wèi yī yùn, zhōng jiān zì wèi yī yùn, ruò chē gōng zhī wǔ zhāng zhě. yǒu gé bàn zhāng zì wèi yùn, ruò shēng mín zhī zú zhāng zhě. yǒu shǒu tí èr yùn, ér xià fēn èr jié chéng zhī, ruò yǒu tì zhī piān zhě. cǐ jiē shī zhī biàn gé, rán yì mò fēi chū yú zì rán, fēi yǒu yì wèi zhī yě.
《彖象傳》猶今之箋注者,析字分句以為訓也;《繫辭》、《文言》以下猶今之箋注於字句明白之後,取一章一篇全書之義而通論之也,故其體不同。○古詩用韻之法古詩用韻之法大約有三:首句、次句連用韻,隔第三句而於第四句用韻者,《關雎》之首章是也,凡漢以下詩及唐人律詩之首句用韻者源於此;一起即隔句用韻者,《卷耳》之首章是也,凡漢以下詩及唐人律詩之首句不用韻者源於此;自首至末,句句用韻者,若《考》、《清人》、《還》、《著》、《十畝之間》、《月出》、《素冠》諸篇,又如《卷耳》之二章、三章,四章,《車攻》之一章、二章、三章、七章,《長發》之一章、二章、三章、四章、五章是也,凡漢以下詩若魏文帝《燕歌行》之類源於此。自是而變則轉韻矣。轉韻之始亦有連用、隔用之別,而錯綜變化不可以一體拘。於是有上下各自為韻,若《兔》及《採薇》之首章,《魚麗》之前三章,《卷阿》之首章者。有首末自為一韻,中間自為一韻,若《車攻》之五章者。有隔半章自為韻,若《生民》之卒章者。有首提二韻,而下分二節承之,若《有替》之篇者。此皆詩之變格,然亦莫非出於自然,非有意為之也。
xiān shēng yīn xué wǔ shū xù yuē: jì yuē: shēng chéng wén wèi zhī yīn. fū yǒu wén sī yǒu yīn, bǐ yīn ér wèi shī, shī xián rán hòu bèi zhī lè, cǐ jiē chū yú tiān ér fēi rén zhī suǒ néng wèi yě. sān dài zhī shí, qí wén jiē běn yú liù shū, qí rén jiē chū yú zú dǎng kù xù, qí xìng jiē xún huà yú zhōng hé, ér fā zhī wèi yīn, wú bù xié yú zhèng. rán ér zhōu lǐ dà xíng rén zhī zhí, jiǔ suì shǔ gǔ shǐ, yù shū míng, tīng shēng yīn, suǒ yǐ yī dào dé ér tóng fēng sú zhě, yòu bù gǎn lüè yě. shì yǐ shī sān bǎi wǔ piān, shàng zì shāng sòng, xià dǎi chén líng, yǐ shí wǔ guó zhī yuǎn, qiān shù bǎi nián zhī jiǔ, ér qí yīn wèi cháng yǒu yì. dì shùn zhī gē, gāo yáo zhī gēng, jī zǐ zhī chén, wén wáng zhōu gōng zhī xì, wú fú tóng zhě. gù sān bǎi wǔ piān, gǔ rén zhī yīn shū yě. wèi jìn yǐ xià, qù gǔ rì yuǎn, cí fù rì fán, ér hòu míng zhī yuē yùn, zhì sòng zhōu róng liáng shěn yuē, ér sì shēng zhī pǔ zuò. rán zì qín hàn zhī wén, qí yīn yǐ jiàn lì yú gǔ, zhì dōng jīng yì shén, ér tǐ wén zuò pǔ, nǎi bù néng shàng jù yǎ nán, páng zhí sāo zi, yǐ chéng bù kān zhī diǎn, ér jǐn àn bān zhāng yǐ xià zhū rén zhī fù, cáo liú yǐ xià zhū rén zhī shī suǒ yòng zhī yīn, zhuàn wèi dìng běn. yú shì jīn yīn xíng ér gǔ yīn wáng, wèi yīn xué zhī yī biàn. xià jí táng dài, yǐ shī fù qǔ shì, qí yùn yī yǐ lù fǎ yán qiè yùn wèi zhǔn, suī yǒu dú yòng tóng yòng zhī zhù, ér qí fēn bù wèi cháng gǎi yě. zhì sòng jǐng zhī jì, wēi yǒu gēng yì, lǐ zōng mò nián, píng shuǐ liú yuān shǐ bìng èr bǎi liù yùn wèi yī bǎi qī yùn. yuán huáng gōng shào zuò yùn huì yīn zhī, yǐ qì yú jīn. yú shì sòng yùn xíng ér táng yùn wáng, wèi yīn xué zhī zài biàn, shì rì yuǎn ér chuán rì é, cǐ dào zhī wáng gài èr qiān yǒu xú suì yǐ. yán wǔ qián xīn yǒu nián, jì dé guǎng yùn zhī shū, nǎi shǐ fā wù yú zhōng ér páng tōng qí shuō, yú shì jù táng rén yǐ zhèng sòng rén zhī zhī shī, jù gǔ jīng yǐ zhèng shěn shì táng rén zhī shī, ér sān dài yǐ shàng zhī yīn, bù fèn zhì rú, zhì zé ér bù kě luàn. nǎi liè gǔ jīn yīn zhī biàn ér jiū qí suǒ yǐ bù mín wèi yīn lùn èr juǎn kǎo zhèng sān dài yǐ shàng zhī yīn, zhù sān bǎi wǔ piān, wèi shī běn yīn shí juǎn zhù yì wèi yì yīn sān juǎn biàn shěn shì bù fèn zhī wù, ér yī yī yǐ gǔ yīn dìng zhī, wèi táng yùn zhèng èr shí juǎn zōng gǔ yīn wèi shí bù, wèi gǔ yīn biǎo èr juǎn. zì shì ér liù jīng zhī wén nǎi kě dú, qí tā zhū zi zhī shū lí hé yǒu zhī, ér bù shèn yuǎn yě. tiān zhī wèi sàng sī wén, bì yǒu shèng rén fù qǐ, jǔ jīn rì zhī yīn ér hái zhī chún gǔ zhě.
先生《音學五書》序曰:《記》曰:「聲成文謂之音。」夫有文斯有音,比音而為詩,詩咸然後被之樂,此皆出於天而非人之所能為也。三代之時,其文皆本於六書,其人皆出於族黨庫序,其性皆馴化於中和,而發之為音,無不協於正。然而《周禮》大行人之職,「九歲屬瞽史,諭書名,聽聲音」,所以一道德而同風俗者,又不敢略也。是以《詩》三百五篇,上自商頌,下逮陳靈,以十五國之遠,千數百年之久,而其音未嘗有異。帝舜之歌,皋陶之賡,箕子之陳,文王、周公之系,無弗同者。故三百五篇,古人之音書也。魏晉以下,去古日遠,詞賦日繁,而後名之曰韻,至宋周容、梁沈約,而《四聲之譜》作。然自秦漢之文,其音已漸戾於古,至東京益甚,而體文作譜,乃不能上據雅、南,旁摭騷、子,以成不刊之典,而僅按班、張以下諸人之賦,曹、劉以下諸人之詩所用之音,撰為定本。於是今音行而古音亡,為音學之一變。下及唐代,以詩賦取士,其韻一以陸法言《切韻》為準,雖有「獨用」、「同用」之注,而其分部未嘗改也。至宋景之際,微有更易,理宗末年,平水劉淵始並二百六韻為一百七韻。元黃公紹作《韻會》因之,以迄於今。於是宋韻行而唐韻亡,為音學之再變,世日遠而傳日訛,此道之亡蓋二千有徐歲矣。炎武潛心有年,既得《廣韻》之書,乃始發悟於中而旁通其說,於是據唐人以正宋人之之失,據古經以正沈氏、唐人之失,而三代以上之音,部分秩如,至賾而不可亂。乃列古今音之變而究其所以不民為《音論》二卷;考正三代以上之音,注三百五篇,為《詩本音》十卷;注《易》為《易音》三卷;辨沈氏部分之誤,而一一以古音定之,為《唐韻正》二十卷;綜古音為十部,為《古音表》二卷。自是而《六經》之文乃可讀,其他諸子之書離合有之,而不甚遠也。天之未喪斯文,必有聖人復起,舉今日之音而還之淳古者。
gǔ rén bù jì zhòng yùn dù zi měi zuò yǐn zhōng bā xiān gē yòng sān qián èr chuán èr mián èr tiān. sòng rén yí gǔ wú cǐ tǐ, suì yù fēn wèi bā yì, yǐ wèi bì fēn wèi bā ér hòu kě yǐ zhòng yā yùn wú hài yě, bù zhī bǎi liáng tái shī sān zhī sān zhì èr zāi èr shí èr lái èr cái yǐ xiān zhī yǐ. dōng chuān yǒu dù juān, xī chuān wú dù juān, fú wàn wú dù juān, yún ān yǒu dù juān, qiú qí shuō ér bù dé, zé yí yǐ wèi tí xià zhù, bù zhī gǔ rén wèi cháng jì zhòng yùn yě. gù yǒu sì yùn chéng zhāng chéng wéi yòng èr zì zhě, hú wèi hū zhū lín, cóng xià nán fěi shì zhū lín, cóng xià nán shì yě. yǒu èr yùn chéng zhāng ér wéi yòng yī zì zhě, dà rén zhàn zhī, wéi xióng wéi pí, nán zǐ zhī xiáng wéi huī wéi shé, nǚ zǐ zhī xiáng shì yě. yǒu sān yùn chéng zhāng ér wéi yòng yī zì zhě, gǒu rì xīn, rì rì xīn, yòu rì xīn shì yě.
○古人不忌重韻杜子美作《飲中八仙歌》用三「前」、二「船」、二「眠」、二「天」。宋人疑古無此體,遂欲分為八意,以為必分為八而後可以重押韻無害也,不知《柏梁台詩》三「之」、三「治」、二「哉」、二「時」、二「來」、二「材」已先之矣。「東川有杜鵑,西川無杜鵑,涪、萬無杜鵑,雲安有杜鵑」,求其說而不得,則疑以為題下注,不知古人未嘗忌重韻也。故有四韻成章成唯用二字者,「胡為乎株林,從夏南;匪適株林,從夏南「是也。有二韻成章而惟用一字者,「大人占之,維熊維羆,男子之祥;維虺維蛇,女子之祥」是也。有三韻成章而惟用一字者,「苟日新,日日新,又日新」是也。
rú cǎi wēi shǒu zhāng lián yòng èr xiǎn yǔn zhī gù jù, zhēng yuè yī zhāng lián yòng èr zì kǒu zì, shí yuè zhī jiāo shǒu zhāng lián yòng èr ér wēi zì, chē luò sān zhāng lián yòng èr shù jǐ zì, wén wáng yǒu shēng shǒu zhāng lián yòng èr yǒu shēng zì, zhào zú zhāng lián yòng èr bǎi lǐ zì. yòu rú xíng lù shǒu zhāng qǐ yòng lù zì, wèi yòng lù zì, yòu rú jiǎn xī zú zhāng lián yòng sān rén zì, nà lián yòng sān shēng zì. qí zhòng yī zì zhě, bù kě shèng shù. hàn yǐ xià yì rán. rú mò shàng sāng shī sān tóu zì, èr yú zì, èr yú zì, èr fū zì, èr xū zì. jiāo zhòng qīng qī zuò sān yǔ zì, sān yán zì, èr yóu zì, èr mǔ zì, èr qǔ zì, èr zi zì, èr guī zì, èr zhī zì, èr jūn zì, èr mén zì, yòu èr yán zì. sū wǔ gǔ ròu yuán zhī yè yī shǒu, èr rén zì, jié fà wèi fū fù yī shǒu èr shí zì. chén sī wáng qì fù cí èr tíng zì, èr líng zì, èr míng zì, èr chéng zì, èr níng zì. ruǎn jí yǒng huái shī zhuó zhuó xī tuí rì yī shǒu, èr guī zì. zhāng xié zá shī hēi lì yuè zhòng yuān yī shǒu èr shēng zì. xiè líng yùn jūn zǐ yǒu suǒ sī xíng èr guī zì. liáng wǔ dì zhuàn kǒng zǐ zhèng yán jìng shù huái shī èr fǎn zì. rèn kū fàn pú shè shī èr shēng zì, sān qíng zì. shěn yuē zhōng shān shī èr zú zì. rán zé zhòng yùn zhī yǒu jì, qí zài suí táng zhī dài hū?
如《採薇》首章連用二「獫狁之故」句,《正月》一章連用二「自口」字,《十月之交》首章連用二「而微」字,《車犖》三章連用二「庶幾」字,《文王有聲》首章連用二「有聲」字,《召》卒章連用二「百里」字。又如《行露》首章起用「露」字,未用「露」字,又如《簡兮》卒章連用三「人」字,《那》連用三「聲」字。其重一字者,不可勝述。漢以下亦然。如《陌上桑詩》三「頭」字,二「隅」字,二「餘」字,二「夫」字,二「須」字。《焦仲卿妻作》三「語」字,三「言」字,二「由」字,二「母」字,二「取」字,二「子」字,二「歸」字,二「之」字,二「君」字,二「門」字,又二「言」字。蘇武《骨肉緣枝葉》一首,二「人」字,《結髮為夫婦》一首二「時」字。陳思王《棄婦詞》二「庭」字,二「靈」字,二「鳴」字,二「成」字,二「寧」字。阮籍《詠懷詩·灼灼西頹日》一首,二「歸」字。張協《雜詩·黑戾躍重淵》一首二「生」字。謝靈運《君子有所思行》二「歸」字。梁武帝撰《孔子正言競述懷詩》二「反」字。任《哭范僕射詩》二「生」字,三「情」字。沈約《鐘山詩》二「足」字。然則重韻之有忌,其在隋、唐之代乎?
zhū gé kǒng míng liáng fù yín yún: jiān shì shuí jiā mù, tián jiāng gǔ yě zi. yòu yún: shuí néng wèi cǐ móu? guó xiāng qí yàn zǐ. yòng èr zi zì. gǔ rén dàn qǔ wén lǐ míng dāng ér yǐ, chū bù bì zhòng zì yě. jīn běn huò gǎi zuò tián jiāng gǔ yě shì, shī zhī yǐ.
諸葛孔明《梁父吟》云:「間是誰家墓,田疆古冶子。」又云:「誰能為此謀?國相齊晏子。」用二「子」字。古人但取文理明當而已,初不避重字也。今本或改作「田疆古冶氏」,失之矣。
pān yuè qiū xìng fù: xiāo gěng jiè ér bù mèi xī, dú zhǎn zhuǎn yú huá shěng. wù shí suì zhī qiú jǐn xī, kǎi fǔ shǒu ér zì xǐng. yòng èr shěng zì.
潘岳《秋興賦》:「宵耿介而不寐兮,獨展轉於華省。悟時歲之遒盡兮,慨俯首而自省。」用二「省」字。
chū táng shī zuì wèi yán zhěng, ér lú zhào lín zhǎng ān gǔ yì: bié yǒu háo huá chēng jiāng xiāng, zhuǎn rì huí tiān bù xiāng ràng. yì qì yóu lái pái guàn fū, zhuān quán pàn bù róng xiāo xiāng. yòng èr xiāng zì, jīn rén wèi bì zì tóng ér yì yì zhě fāng kě zhòng yòng, ruò cǐ shī zhī èr xiāng gù wú yì yì yě. qiě shī yuē: wáng mìng nán zhòng, wǎng chéng yú fāng. qí xià wén yòu yuē: tiān zǐ mìng wǒ, chéng bǐ shuò fāng. yǒu hé yì yì zāi!
初唐詩最為嚴整,而盧照鄰《長安古意》:「別有豪華稱將相,轉日回天不相讓。意氣由來排灌夫,專權判不容蕭相。」用二「相」字,今人謂必字同而義異者方可重用,若此詩之二「相」固無異義也。且《詩》曰:「王命南仲,往城於方。」其下文又曰:「天子命我,城彼朔方。」有何異義哉!
lǐ tài bái gāo yáng gē èr bēi zì, lú shān yáo èr zhǎng zì dù zi měi zhī nǚ shī èr zhōng zì, fèng xiān xiàn yǒng huái èr zú zì, liǎng dāng xiàn wú shí shì yù jiāng shàng zhái èr bái zì, bā āi shī zhāng jiǔ líng yī shǒu èr shěng zì, èr jìng zì, yuán rén sòng guā èr cǎo zì, jì dí míng fǔ èr jì zì, sù záo shí pǔ èr xì zì hán tuì zhī cǐ rì zú kě xī shī èr guāng zì, èr míng zì, èr gēng zì èr chéng zì, èr kuáng zì, èr jiāng zì. shī yǒu yǐ yì zhuǎn ér yùn xū zhòng zhě, rú jīn xī hé xī, jiàn cǐ liáng rén. zǐ xī zǐ xī, rú cǐ liáng rén hé! yīng qí míng yǐ, qiú qí yǒu shēng. xiāng bǐ niǎo xī, yóu qiú yǒu shēng. yǒu zhàng zhī dù, qí yè qī qī. wáng shì mí jiān, wǒ xīn shāng bēi. huì mù qī zhǐ, rǔ xīn bēi zhǐ. yú lùn gǔ zhōng, yú lè pì. yú lùn gǔ zhōng, yú lè pì. yòu ruò gōng wú dù hé, gōng jìng dù hé! cǐ jiē chéng shàng wén ér zhuǎn zhě, bù róng bié huàn yī zì. qī yán zhī shǐ xī rén wèi zhāo hún dà zhāo qù qí xiē zhǐ, jí shì qī yán shī. yú kǎo qī yán zhī xìng, zì hàn yǐ qián, gù duō yǒu zhī. líng shū jīng lá jié zhēn xié piān fán cì xiǎo xié rì yǐ dà, bǔ qí bù zú nǎi wú hài, shì qí suǒ zài yíng zhī jiè. fán cì hán xié rì yǐ wēn, xú wǎng xú lái zhì qí shén, mén hù yǐ tuán qì bù fēn, xū shí dé diào qí qì cún. sòng yù shén nǚ fù: luó wán qǐ huì shèng wén zhāng, jí fú miào cǎi zhào wàn fāng. cǐ jiē qī yán zhī zǔ.
李太白《高陽歌》二「杯」字,《廬山謠》二「長」字;杜子美《織女詩》二「中」字,《奉先縣詠懷》二「卒」字,《兩當縣吳十侍御江上宅》二「白」字,《八哀詩》張九齡一首二「省」字,二「境」字,《園人送瓜》二「草」字,《寄狄明府》二「濟」字,《宿鑿石浦》二「系」字;韓退之《此日足可惜詩》二「光」字,二「鳴「字,二「更」字、二「城」字,二「狂」字,二「江」字。詩有以意轉而韻須重者,如「今夕何夕,見此良人。子兮子兮,如此良人何!」「嚶其鳴矣,求其友聲。相彼鳥兮,猶求友聲。」「有杖之杜,其葉萋萋。王事靡監,我心傷悲。卉木萋止,汝心悲止。」於論鼓鍾,於樂辟ń。於論鼓鍾,於樂辟ń。」又若「公無渡河,公竟渡河!」此皆承上文而轉者,不容別換一字。○七言之始昔人謂《招魂》、《大招》去其「些」、「只」,即是七言詩。余考七言之興,自漢以前,固多有之。」《靈樞經·剌節真邪篇》、「凡刺小邪日以大,補其不足乃無害,視其所在迎之界。凡刺寒邪日以溫,徐往徐來致其神,門戶已團氣不分,虛實得調其氣存。」宋玉《神女賦》:「羅紈綺繪盛文章,極服妙彩照萬方。」此皆七言之祖。
sù wèn bā zhèng shén míng lùn: shén hū shén, ěr bù wén, mù míng xīn kāi ér zhì, huì rán dú wù, kǒu fú néng yán, jié shì dú jiàn shì ruò hūn, zhāo rán dú míng, ruò fēng chuī yún, gù yuē shén, sān bù jiǔ hóu wèi zhī yuán, jiǔ zhēn zhī lùn bù bì cún. qí wén jué shì xún zǐ chéng xiāng piān.
《素問·八正神明論》:「神乎神,耳不聞,目明心開而志,慧然獨悟,口弗能言,傑視獨見適若昏,昭然獨明,若風吹雲,故曰神,三部九侯為之原,九針之論不必存。」其文絕似荀子《成相篇》。
yī yán zī yī sān zhāng, zhāng sì jù, fēi yě, bì zì yī jù, hái zì yī jù. ruò yuē bì yǔ hái yǔ, zé yán zhī bù shùn yǐ, qiě hé bì yī yán zhī bù kě wèi shī yě? wú zhì: lì yáng shān shí wén: chǔ, jiǔ zhōu zhǔ. wú, jiǔ zhōu dōu. chǔ zì yī jù, wú zì yī jù, yì shì yī yán zhī shī. gǔ rén wèi yǒu zhī gé yǔ zhù zhī wài, zhǐ yòng sì zì chéng shī, ér sì zì jiē yùn, gǔ wèi zhī yǒu yě, shǐ jiàn yú zhuāng zi fù xié mǔ xié, tiān hū rén hū shì yě. sān zhāng, zhāng gè èr jù, ér hé wèi yī yùn, gǔ wèi zhī yǒu yě, shǐ jiàn yú mèng cháng jūn chuán zhǎng tiě guī lái hū, shí wú yú zhǎng jiá guī lái hū, chū wú chē zhǎng tiě guī lái hū, wú yǐ wèi jiā shì yě.
○一言《緇衣》三章,章四句,非也,「敝」字一句,「還」字一句。若曰「敝予還予」,則言之不順矣,且何必一言之不可為詩也?《吳志》:歷陽山石文:「楚,九州渚。吳,九州都。」「楚」字一句,「吳」字一句,亦是一言之詩。○古人未有之格語助之外,止用四字成詩,而四字皆韻,古未之有也,始見於《莊子》「父邪母邪,天乎人乎」是也。三章,章各二句,而合為一韻,古未之有也,始見於《孟嘗君傳》「長鐵歸來乎,食無魚;長鋏歸來乎,出無車;長鐵歸來乎,無以為家」是也。
gǔ rén bù yòng zhǎng jù chéng piān gǔ shī yǒu bā yán zhě, hú zhān ěr tíng yǒu xuán xī shì yě. shū: lú qún zài wú shǎo chéng xí shàng zuò gē diào zhī yuē: xiáng ruì bù zài fèng huáng qí lín, tài píng xū dé biān jiāng zhōng chén. dàn dé bǎi liáo shī zhǎng gān dǎn, bù yòng sān jūn luó qǐ jīn yín. cǐ zé tōng shǒu bā yán. yòu rú lǐ zhǎng jí jiǔ bú dào liú líng fén shàng tǔ zhī lèi, zé bù guò yī èr jù ér yǐ. yǒu jiǔ yán zhě, lǐn hū ruò xiǔ suǒ zhī yù liù mǎ shì yě. rán wú yòng wèi quán zhāng zhě, bù tè yǐ qí bù biàn yú gē yě, zhǎng zé yì duō rǒng, zì duō xiè, qí yú wén yě yì nán zhī yǐ. yǐ shì zhī gǔ rén zhī wén kě zhǐ zé zhǐ, bù kěn yǐ yī yì zhī rǒng yī zì zhī xiè ér lèi wú zuò shī zhī běn yì yě. zhī cǐ yì zhě bù tè jù fǎ yě, zhāng fǎ kě zhī yǐ. qī yán pái lǜ suǒ yǐ cóng lái shǎo zuò, zuò yì bù gōng zhě. hé yě? yì duō rǒng yě, zì duō xiè yě. wèi qī yán zhě bì shǐ qí bù kě cái ér hòu gōng yě, cǐ hàn rén suǒ yǐ nán zhī yě.
○古人不用長句成篇古詩有八言者,「胡瞻爾庭有懸兮」是也。書》:「盧群在吳少誠席上作歌調之曰:「祥瑞不在鳳凰麒麟,太平須得邊將忠臣。但得百僚師長肝膽,不用三軍羅綺金銀。』」此則通首八言。又如李長吉「酒不到劉伶墳上土」之類,則不過一二句而已。有九言者,「凜乎若朽索之馭六馬」是也。然無用為全章者,不特以其不便於歌也,長則意多冗,字多懈,其於文也亦難之矣。以是知古人之文可止則止,不肯以一意之冗、一字之懈而累吾作詩之本義也。知此義者不特句法也,章法可知矣。七言排律所以從來少作,作亦不工者。何也?意多冗也,字多懈也。為七言者必使其不可裁而後工也,此漢人所以難之也。
shī yòng dié zì shī yòng dié zì zuì nán. wèi shī: hé shuǐ yáng yáng, běi liú huó huó. shī gū huì huì, wěi fā fā, jiā jiē jiē, shù jiāng niè niè. lián yòng liù dié zì, kě wèi fù ér bù yàn zé ér bù luàn yǐ. gǔ shī: qīng qīng hé pàn cǎo, yù yù yuán zhōng liǔ, yíng yíng lóu shàng nǚ, jiǎo jiǎo dāng chuāng yǒu. é é hóng fěn zhuāng, xiān xiān chū sù shǒu. lián yòng liù dié zì, yì jí zì rán, xià cǐ jí wú rén kě jì.
○詩用疊字詩用疊字最難。《衛詩》:「河水洋洋,北流活活。施罛穢穢,鮪發發,葭揭揭,庶姜孽孽。」連用六疊字,可謂復而不厭、賾而不亂矣。《古詩》:「青青河畔草,鬱郁園中柳,盈盈樓上女,皎皎當窗牖。娥娥紅粉妝,纖纖出素手。」連用六疊字,亦極自然,下此即無人可繼。
qū yuán jiǔ zhāng bēi huí fēng: fēn róng róng zhī wú jīng xī, wǎng máng máng zhī wú jì. yà yáng yáng zhī wú cóng xī, chí wēi yí zhī yān zhǐ. piào fān fān qí shàng xià xī, yì yáo yáo qí zuǒ yòu. sì qí qián hòu xī, bàn zhāng chí zhī xìn qī. lián yòng liù dié zì. sòng yù jiǔ biàn: chéng jīng qì zhī tuán tuán xī, wù zhū shén zhī zhàn zhàn. jùn bái ní zhī xí xí xī, lì qún líng zhī fēng fēng. zuǒ zhū què zhī bá bá xī, yòu cāng lóng zhī qú qú. shǔ léi shī zhī tián tián xī, tōng fēi lián zhī yá yá. qián qīng jīng zhī qiāng qiāng xī, hòu zī chéng zhī cóng cóng. zài yún qí zhī wēi yí xī, hù tún qí zhī róng róng. lián yòng shí yī dié zì, hòu rén cí fù yì hǎn jí zhī zhě.
屈原《九章·悲迴風》:「紛容容之無經兮,罔芒芒之無紀。軋洋洋之無從兮,馳逶移之焉止。漂翻翻其上下兮,翼遙遙其左右。汜其前後兮,伴張弛之信期。」連用六疊字。宋玉《九辯》:「乘精氣之摶摶兮,鶩諸神之湛湛。駿白霓之習習兮,歷群靈之豐豐。左朱雀之茇茇兮,右蒼龍之瞿瞿。屬雷師之闐闐兮,通飛廉之衙衙。前輕京之鏘鏘兮,後輜乘之從從。載雲旗之委蛇兮,扈屯騎之容容。」連用十一疊字,後人辭賦亦罕及之者。
cì yùn lìng rén zuò shī dòng bì cì yùn, yǐ cǐ wèi nán, yǐ cǐ wèi qiǎo. wú wèi qí yì ér zhuō yě. qiě yǐ lǜ shī yán zhī, píng shēng tōng yòng sān shí yùn zhī zhōng, rèn yòng yī yùn, ér bì wú tā yùn kě yì yī yùn shù bǎi zì zhī zhōng, rèn yā wǔ zì, ér bì wú tā zì kě yì. míng wèi yì, qí shí nán yǐ. xiān dìng wǔ zì, ér yǐ shàng wén còu zú zhī, wén huò wèi shùn zé yuē qiān yú yùn ěr, yì huò wèi mǎn zé yuē shù yú yùn ěr. yòng shì qiǎn cí xiǎo jiàn xīn qiǎo, jí kě shàn chǎng. míng wèi nán, qí shí yì yǐ. fū qí qiǎo yú hé rén zhě, qí xiōng zhōng běn wú shī, ér zhuō yú zì yán zhě yě. gù nán yì qiǎo zhuō zhī lùn pò, ér cì yùn zhī fēng kě shǎo shuāi yě, yán cāng làng shī huà yuē: hé yùn zuì hài rén shī, gǔ rén chóu chàng bù cì yùn, cǐ fēng shǐ shèng yú yuán bái pí lù, běn cháo zhū xián nǎi yǐ cǐ ér dòu gōng, zhì wǎng fù yǒu bā jiǔ hé zhě.
○次韻令人作詩動必次韻,以此為難,以此為巧。吾謂其易而拙也。且以律詩言之,平聲通用三十韻之中,任用一韻,而必無他韻可易;一韻數百字之中,任押五字,而必無他字可易。名為易,其實難矣。先定五字,而以上文湊足之,文或未順則曰牽於韻耳,意或未滿則曰束於韻耳。用事遣辭小見新巧,即可擅場。名為難,其實易矣。夫其巧於和人者,其胸中本無詩,而拙於自言者也。故難易巧拙之論破,而次韻之風可少衰也,、嚴滄浪《詩話》曰:「和韻最害人詩,古人酬唱不次韻,此風始盛於元白、皮陸,本朝諸賢乃以此而斗工,至往復有八九和者。」
àn táng yuán zhěn shàng líng hú xiàng gōng qǐ yuē: zhěn yǔ tóng mén shēng bái jū yì yǒu shàn. jū yì yǎ néng wèi shī, jiù zhōng ài qū jià wén zì, qióng jí shēng yùn, huò wèi qiān yán, huò wèi wǔ bǎi yán lǜ shī, yǐ xiāng tóu jì, xiǎo shēng zì shěn bù néng yǒu yǐ guò zhī, wǎng wǎng xì pái jiù yùn, bié chuàng xīn cí, míng wèi cì yùn, gài yù yǐ nán xiāng tiāo ěr. jiāng hú jiān wèi shī zhě huò xiāng fǎng xiào, huò lì bù zú, zé zhì yú diān dào yǔ yán, zhòng fù shǒu wěi, yùn tóng yì děng, bù yì qián piān, yì mù wèi yuán hé shī tǐ. ér sī wén zhě kǎo biàn yǎ zhī yóu, wǎng wǎng guī jiù yú zhěn. shì zhī yuán bái zuò shī cì yùn zhī chū, běn zì yǐ wèi xì, ér dāng shí jí yǐ qǔ jī yú rén. jīn rén nǎi wèi zhī ér bù yàn, yòu yuán bái zhī suǒ bǐ ér bù xiè zhě yě.
按唐元稹《上令狐相公啟》曰:「稹與同門生白居易友善。居易雅能為詩,就中愛驅駕文字,窮極聲韻,或為千言,或為五百言律詩,以相投寄,小生自審不能有以過之,往往戲排舊韻,別創新詞,名為次韻,蓋欲以難相挑耳。江湖間為詩者或相仿效,或力不足,則至於顛倒語言,重複首尾,韻同意等,不異前篇,亦目為元和詩體。而司文者考變雅之由,往往歸咎於稹。」是知元、白作詩次韻之初,本自以為戲,而當時即已取譏於人。今人乃為之而不厭,又元、白之所鄙而不屑者也。
ōu yáng gōng jí gǔ lù lùn táng xuē píng chàng hé shī yuē: qí wèn féng sù, féng dìng lǐ shēn jiē táng xiǎn rén, líng chè yǐ shī míng hòu shì, rán shī jiē bù jí píng, gài chàng zhě dé yú zì rán, hé zhě qiān yú qiáng zuò. kě wèi zhī yán. zhū zǐ dá xiè chéng zhī shū wèi: yuān míng shī suǒ yǐ wèi gāo, zhèng zài bù dài ān pái, xiōng zhōng zì rán liú chū, dōng pō nǎi piān piān jù jù yī yùn ér hé zhī, suī qí gāo cái, shì bù fèi lì, rán yǐ shī qí zì rán zhī qù yǐ. fán shī bù shù yú yùn ér néng jǐn qí yì, shèng yú wèi yùn shù ér yì bù jǐn, qiě huò wú qí yì ér qiān rén tā yì yǐ zú qí yùn qiān wàn yě. gù yùn lǜ zhī dào, shū mì shì zhōng wèi shàng, bù rán zé níng shū wú mì. wén néng fā yì, zé yùn suī shū bù hài.
歐陽公《集古錄》論唐薛苹倡和詩曰:其問馮宿,馮定、李紳皆唐顯人,靈澈以詩名後世,然詩皆不及苹,蓋倡者得於自然,和者牽於強作。」可謂知言。朱子《答謝成之書》謂:「淵明詩所以為高,正在不待安排,胸中自然流出,東坡乃篇篇句句依韻而和之,雖其高才,似不費力,然已失其自然之趣矣。」凡詩不束於韻而能盡其意,勝於為韻束而意不盡,且或無其意而牽人他意以足其韻千萬也。故韻律之道,疏密適中為上,不然則寧疏無密。文能發意,則韻雖疏不害。
bǎi liáng tái shī hàn wǔ bǎi liáng tái shī běn chū sān qín jì, yún shì yuán fēng sān nián zuò, ér kǎo zhī yú shǐ, zé duō bù fú, àn shǐ jì jí hàn shū xiào jǐng jì: zhōng liù nián xià sì yuè, liáng wáng hōng. zhū hóu wáng biǎo: liáng xiào wáng wǔ lì, sān shí wǔ nián, hōng. xiào jǐng hòu yuán nián, gòng wáng mǎi sì, qī nián, hōng. jiàn yuán wǔ nián, píng wáng xiāng sì, sì shí nián, hōng. wén sān wáng chuán tóng. yòu àn xiào wǔ jì: yuán dǐng èr nián chūn, qǐ bǎi liáng tái. shì wèi liáng píng wáng zhī èr shí èr nián, ér xiào wáng zhī hōng zhì cǐ yǐ èr shí jiǔ nián, yòu qī nián shǐ wèi yuán fēng sān nián. yòu àn píng wáng xiāng, yuán shuò zhōng yǐ yǔ tài mǔ zhēng zūn, gōng qīng qǐng fèi wèi shù rén. tiān zǐ yuē: liáng wáng xiāng wú liáng shī fù, gù xiàn bù yì, nǎi xuē liáng bā chéng, liáng yú shàng yǒu shí chéng, yòu àn píng wáng xiāng zhī shí nián wèi yuán shuò èr nián, lái cháo qí sān shí liù nián wèi tài chū sì nián, lái cháo, jiē bù dāng yuán fēng shí. yòu àn bǎi guān gōng qīng biǎo: láng zhōng lìng, wǔ dì tài chū yuán nián gēng míng guāng lù xūn. diǎn kè, jǐng dì zhōng liù nián gēng míng dà xíng lìng, wǔ dì dà chū yuán nián gēng míng dà hóng lú. zhì sù nèi shǐ, jǐng dì hòu yuán nián gēng míng dà nóng lìng, wǔ dì tài chū yuán nián gēng míng dà sī nóng. zhōng wèi, wǔ dì tài chū yuán nián gēng míng zhí jīn wú. nèi shǐ, jǐng dì èr nián fēn zhì zuǒ nèi shǐ yòu nèi shǐ, wǔ dì tài chū yuán nián gēng míng jīng zhào yǐn, zuǒ nèi shǐ gēng míng zuǒ féng yì. zhǔ jué zhōng wèi, jǐng dì zhōng liù nián gēng míng dū wèi, wǔ dì dà chū yuán nián gēng míng yòu fú fēng. fán cǐ liù guān, jiē tài chū yǐ wǎng zhī míng, bù yīng yù shū yú yuán fēng zhī shí, yòu àn xiào wǔ jì: tài chū yuán nián dōng shí yī yuè yǐ yǒu, bǎi liáng tái zāi. xià wǔ yuè, zhèng lì yǐ zhēng yuè wèi suì shǒu, dìng guān míng, zé shì bǎi liáng jì zāi zhī hòu, yòu bàn suì ér shǐ gǎi guān míng, ér dà sī mǎ, dà jiāng jūn qīng zé hōng yú yuán fēng zhī wǔ nián, jù cǐ yǐ èr nián yǐ. fǎn fù kǎo zhèng, wú yī hé zhě. gài shì hòu rén nǐ zuò, piāo qǔ wǔ dì yǐ lái guān míng jí liáng xiào wáng shì jiā chéng yú sì mǎ zhī shì yǐ hé zhī, ér bù wù shí dài zhī guāi chuǎn yě. àn shì jiā liáng xiào wáng èr shí jiǔ nián shí yuè rù cháo, jǐng dì shǐ shǐ chí jié, chéng yú sì mǎ yíng liáng wáng yú què xià. chén lián yuē: tiān zǐ fù chē jià sì mǎ, cǐ yī shí yì shù, píng wáng ān dé yǒu cǐ?
○柏梁台詩漢武《柏梁台詩》本出《三秦記》,雲是元封三年作,而考之於史,則多不符,按《史記》及《漢書·孝景紀》:「中六年夏四月,梁王薨。」《諸侯王表》:「梁孝王武立,三十五年,薨。孝景後元年,共王買嗣,七年,薨。建元五年,平王襄嗣,四十年,薨。」《文三王傳》同。又按《孝武紀》:「元鼎二年春,起柏梁台。」是為梁平王之二十二年,而孝王之薨至此已二十九年,又七年始為元封三年。又按平王襄,元朔中以與太母爭樽,公卿請廢為庶人。天子曰:「梁王襄無良師傅,故陷不義,乃削梁八城,梁余尚有十城,又按平王襄之十年為元朔二年,來朝;其三十六年為太初四年,來朝,皆不當元封時。又按《百官公卿表》:「郎中令,武帝太初元年更名光祿勛。典客,景帝中六年更名大行令,武帝大初元年更名大鴻臚。治粟內史,景帝後元年更名大農令,武帝太初元年更名大司農。中尉,武帝太初元年更名執金吾。內史,景帝二年分置左內史、右內史,武帝太初元年更名京兆尹,左內史更名左馮翊。主爵中尉,景帝中六年更名都尉,武帝大初元年更名右扶風。凡此六官,皆太初以往之名,不應預書於元封之時,又按《孝武紀》:「太初元年冬十一月乙酉,柏梁台災。」夏五月,正歷以正月為歲首,定官名,則是柏梁既災之後,又半歲而始改官名,而大司馬,大將軍青則薨於元封之五年,距此已二年矣。反覆考證,無一合者。蓋是後人擬作,剽取武帝以來官名及《梁孝王世家》乘輿駟馬之事以合之,而不悟時代之乖舛也。按《世家》「梁孝王二十九年十月入朝,景帝使使持節,乘輿駟馬迎梁王於闕下。」臣聯曰:「天子副車駕駟馬,此一時異數,平王安得有此?」
shī tǐ dài jiàng sān bǎi piān zhī bù néng bù jiàng ér chǔ cí, chǔ cí bù néng bù jiàng ér hàn wèi, hàn wèi zhī bù néng bù jiàng ér liù cháo, liù cháo zhī bù néng bù jiàng ér táng yě, shì yě. yòng yī dài zhī tǐ zé bì shì yī dài zhī wén, ér hòu wèi hé gé.
詩體代降三百篇之不能不降而楚辭,楚辭不能不降而漢、魏,漢、魏之不能不降而六朝,六朝之不能不降而唐也,勢也。用一代之體則必似一代之文,而後為合格。
shī wén zhī suǒ yǐ dài biàn, yǒu bù dé bù biàn zhě. yī dài zhī wén yán xí yǐ jiǔ, bù róng rén jiē dào cǐ yǔ. jīn qiě qiān shù bǎi nián yǐ, ér yóu qǔ gǔ rén zhī chén yán yī yī ér mó fǎng, yǐ shì wèi shī, kě hū? gù bù shì zé shī qí suǒ yǐ wèi shī, shì zé shī qí suǒ yǐ wèi wǒ. lǐ dù zhī shī suǒ yǐ dú gāo yú táng rén zhě, yǐ qí wèi cháng bù shì, ér wèi cháng shì yě. zhī cǐ zhě, kě yǔ yán shī yě yǐ yǐ.
詩文之所以代變,有不得不變者。一代之文沿襲已久,不容人皆道此語。今且千數百年矣,而猶取古人之陳言一一而摹仿,以是為詩,可乎?故不似則失其所以為詩,似則失其所以為我。李、杜之詩所以獨高於唐人者,以其未嘗不似,而未嘗似也。知此者,可與言詩也已矣。
shū fǎ shī gé nán běi cháo yǐ qián, jīn shí zhī wén wú bù jiē bā fēn shū zhě, shì jīn zhī zhēn shū bù zú wèi zì yě. yáo xuàn zhī táng wén cuì, lǚ zǔ qiān zhī huáng cháo wén jiàn, zhēn dé xiù zhī wén zhāng zhèng zōng, fán jìn tǐ zhī shī jiē bù shōu, shì jīn zhī lǜ shī bù zú wèi shī yě? jīn rén jiāng yóu zhēn shū yǐ kuī bā fēn. yóu lǜ shī yǐ xué gǔ tǐ, shì cóng shì yú gǔ rén zhī suǒ jiàn zhě, ér qiú qí suǒ zuì gōng, qǐ bù nán zāi!
○書法詩格南北朝以前,金石之文無不皆八分書者,是今之真書不足為字也。姚鉉之《唐文粹》,呂祖謙之《皇朝文鑒》,真德秀之《文章正宗》,凡近體之詩皆不收,是今之律詩不足為詩也?今人將由真書以窺八分。由律詩以學古體,是從事於古人之所賤者,而求其所最工,豈不難哉!
yín rén xuē qiān rèn gāng yuē: zì táng rén zhī jìn tǐ xìng, ér shī yī dà biàn, hòu xué zhī shì kě jiān wèi ér bù kě zhuān gōng zhě yě. jìn rì zhī bì, wú rén bù shī, wú shī bù lǜ, wú lǜ bù qī yán. yòu yuē: qī yán lǜ, fǎ dù guì yán, duì ǒu guì zhěng, yīn jié guì xiǎng, bù yì zuò yě, jīn chū xué hòu shēng wú bù wèi qī yán lǜ, shì fǎn yǐ cǐ wèi rén mén zhī lù, qí zhōng shēn bù dé kuī cǐ dào fān lí wú guài yě.
鄞人薛千仞岡曰:「自唐人之近體興,而詩一大變,後學之士可兼為而不可專攻者也。近日之弊,無人不詩,無詩不律,無律不七言。」又曰:「七言律,法度貴嚴,對偶貴整,音節貴響,不易作也,今初學後生無不為七言律,似反以此為人門之路,其終身不得窺此道藩籬無怪也。」
shī rén gǎi gǔ shì chén sī wáng shàng shū: jué yīng dào mǎ zhī chén, shè chǔ zhào yǐ jì qí nán. zhù wèi: shè dào mǎ, qín mù gōng shì, qín yì zhào xìng, gù hù wén, yǐ bì shàng qín zì yě. zhào zhì yǔ jī mào qí shū: liáng shēng shì yuè, dēng yuè zhǎng yáo. liáng hóng běn shì wú, ér yǐ wèi yuè zhě, wú wèi yuè suǒ miè yě. xiè líng yùn shī: xián gāo kào jìn shī, zhòng lián què qín jūn. xián gāo suǒ kào zhě qín shī ér gǎi wèi jìn, yǐ bì xià qín zì, zé chuǎn ér lòu yǐ. lǐ dà zì xíng lù nán shī: huá tíng hè lì jù kě wén, shàng cài cāng yīng ān zú dào. dù zi měi zhū jiāng shī: zuó rì yù yú méng zàng dì, zǎo shí jīn wǎn chū rén jiān. gǎi huáng quǎn wèi cāng yīng, gǎi yù wǎn wèi jīn wǎn, yì tóng cǐ bìng.
○詩人改古事陳思王上書:「絕纓盜馬之臣,赦楚、趙以濟其難。」注謂:「赦盜馬,秦穆公事,秦亦趙姓,故互文,以避上『秦』字也。」趙至《與嵇茂齊書》:「梁生適越,登岳長謠。」梁鴻本適吳,而以為越者,吳為越所滅也。謝靈運詩:「弦高犒晉師,仲連卻秦軍。」弦高所犒者秦師而改為晉,以避下「秦」字,則舛而陋矣。李大自《行路難》詩:「華亭鶴唳詎可聞,上蔡蒼鷹安足道。」杜子美《諸將詩》:「昨日玉魚蒙葬地,早時金碗出人間。」改「黃犬」為「蒼鷹」,改「玉碗」為「金碗」,亦同此病。
zì hàn yǐ lái, zuò wén zhě jí yǒu huí bì jiǎ jiè zhī fǎ. tài shǐ gōng bó yí chuán: bó yí, shū qí suī xián, dé fū zǐ ér míng yì zhāng. yán yuān suī dǔ xué, fù jì wěi ér xíng yì xiǎn. běn dāng shì fù fū zǐ ěr, bì shàng wén léi tóng, gǎi zuò jì wěi. shǐ hòu rén wèi zhī, qǐ bù wèi rén jī xiào? wèi gāo zǔ yě.
自漢以來,作文者即有迴避假借之法。太史公《伯夷傳》:「伯夷,叔齊雖賢,得夫子而名益彰。顏淵雖篤學,附驥尾而行益顯。」本當是附夫子耳,避上文雷同,改作驥尾。使後人為之,豈不為人譏笑?謂高祖也。
yǔ zi shān fù wù yǔ zi shān kū shù fù yún: jiàn zhāng sān yuè huǒ. àn shǐ jì: wǔ dì tài chū yuán nián dōng shí yī yuè yǐ yǒu, bǎi liáng tái zāi. chūn èr yuè, qǐ jiàn zhāng gōng. xī jīng fù: bǎi liáng jì zāi, yuè wū chén fāng, jiàn zhāng shì jīng, yòng yàn huǒ xiáng. shì zāi zhě bǎi liáng, fēi jiàn zhāng, ér sān yuè huǒ yòu qín zhī ē páng, fēi hàn yě. āi jiāng nán fù yún: xǔ yáng tíng yǒu lí bié zhī fù. yè tīng dǎo yī qū yún: xǔ yáng lí bié fù. àn hàn shū yì wén zhì: bié xǔ yáng fù wǔ piān. xiáng qí shàng xià wén lì, dāng shì rén xìng míng, xìng bié, míng xǔ yáng yě. yǐ wèi lí bié zhī bié, yòu fēi yě.
○庾子山賦誤庾子山《枯樹賦》云:「建章三月火。」按《史記》:「武帝太初元年冬十一月乙酉,柏梁台災。春二月,起建章宮。」《西京賦》:「柏梁既災,越巫陳方,建章是經,用厭火祥。」是災者柏梁,非建章,而三月火;又秦之阿房,非漢也。《哀江南賦》云:「栩陽亭有離別之賦。」《夜聽搗衣曲》云:「栩陽離別賦。」按《漢書·藝文志》:「別栩陽賦五篇。」詳其上下文例,當是人姓名,姓別,名栩陽也。以為「離別」之別,又非也。
yú zhòng wén shī wù suí yú zhòng wén shī: jǐng chà fāng rén chǔ, lè yì shǐ yóu yàn. àn hàn shū gāo dì jì: xǐ qí chǔ dà zú zhāo shì qū shì jǐng shì huái shì qí tián shì wǔ xìng guān zhōng, yǔ lì tián zhái. wáng yì chǔ cí zhāng jù: sān lǘ zhī zhí zhǎng wáng zú sān xìng, rì zhāo qū jǐng. rán zé jǐng chà yì chǔ zhī tóng xìng yě. ér zhòng wén yǐ wèi rén chǔ, qǐ fēi liáng chén yǐ xià zhī rén, dàn shì cí zhāng, ér bù xiáng diǎn jù gù xié?
○于仲文詩誤隋于仲文詩:「景差方人楚,樂毅始游燕。」按《漢書·高帝紀》:「徙齊、楚大族昭氏、屈氏、景氏、懷氏、齊田氏五姓關中,與利田宅。」王逸《楚辭章句》:「三閭之職掌王族三姓,日昭、屈、景。」然則景差亦楚之同姓也。而仲文以為人楚,豈非梁、陳已下之人,但事辭章,而不祥典據故邪?
liáng wǔ dì tiān jiān yuán nián, zhào yuē: zhì tù yǒu xíng, jiāng xuān zhì biǎn. cǐ yòng mèng zǐ shā qí mí lù zhě rú shā rén zhī zuì, ér bù zhī xuān wáng nǎi tián shì, fēi jiāng hòu yě, yǔ cǐ yī lèi.
梁武帝天監元年,詔曰:「雉兔有刑,姜宣致貶。」此用孟子「殺其麋鹿者如殺人之罪」,而不知宣王乃田氏,非姜後也,與此一類。
lǐ tài bái shī wù lǐ dà bái shī: hàn jiā qín dì yuè, liú yǐng zhào míng fēi. yī shàng yù guān dào, tiān yá qù bù guī. àn shǐ jì yán, xiōng nú zuǒ fāng wáng jiāng zhí shàng gǔ yǐ dōng, yòu fāng wáng jiāng zhí shàng jùn yǐ xī, ér dān yú zhī tíng zhí dài yún zhōng. hàn shū yán hū hán xié dān yú zì qǐng liú jū guāng lù sāi xià, yòu yán tiān zǐ qiǎn shǐ sòng dān yú chū shuò fāng jī lù sāi, hòu dān yú jìng běi guī tíng. nǎi zhī hàn yǔ xiōng nú wǎng lái zhī dào, dà dǐ cóng yún zhōng wǔ yuán shuò fāng, míng fēi zhī xíng yì bì chū cǐ. gù jiāng yān zhī fù lǐ líng, dàn yún qíng wǎng shàng jùn, xīn liú yàn mén. ér yù guān yǔ xī yù xiāng tōng, zì shì gōng zhǔ jià wū sūn suǒ jīng, tài bái wù yǐ. yán shì jiā xùn wèi: wén zhāng dì lǐ bì xū qiè dāng. qí lùn liáng jiǎn wén yàn mén tài shǒu xíng, ér yán rì zhú kāng jū dà yuān ròu zhī, xiāo zi huī lǒng tóu shuǐ, ér yún běi zhù huáng lóng, dōng liú bái mǎ. shěn cún zhōng lùn bái lè tiān zhǎng hèn gē é méi shān xià shǎo rén xíng, wèi é méi zài jiā zhōu, fēi xìng shǔ lù. wén rén zhī bìng gài yǒu tóng zhě.
○李太白詩誤李大白詩:「漢家秦地月,流影照明妃。一上玉關道,天涯去不歸。」按《史記》言,匈奴左方王將直上谷以東,右方王將直上郡以西,而單于之庭直代雲中。《漢書》言呼韓邪單于自請留居光祿塞下,又言天子遣使送單于出朔方雞鹿塞,後單于競北歸庭。乃知漢與匈奴往來之道,大抵從雲中、五原、朔方,明妃之行亦必出此。故江淹之賦李陵,但云「情往上郡,心留雁門」。而玉關與西域相通,自是公主嫁烏孫所經,太白誤矣。《顏氏家訓》謂:「文章地理必須愜當。」其論梁簡文《雁門太守行》,而言「日逐康居、大宛、月氏」,蕭子暉《隴頭水》,而雲「北注黃龍,東流白馬」。沈存中論白樂天《長恨歌》「峨眉山下少人行」,謂峨眉在嘉州,非幸蜀路。文人之病蓋有同者。
liáng xú pái dēng láng yá chéng shī: gān quán jǐng fēng hóu, shàng gǔ dǐ lóu lán. shàng gǔ zài jū yōng zhī běi, ér lóu lán wèi xī yù zhī guó, zài yù mén guān wài. jí cǐ yī jù zhī zhōng, wén lǐ yǐ zì bù tōng, qí bù qiè láng yá chéng yòu wú lùn yě.
梁徐徘《登琅邪城》詩:「甘泉警烽侯,上谷抵樓蘭。」上谷在居庸之北,而樓蘭為西域之國,在玉門關外。即此一句之中,文理已自不通,其不切琅邪城又無論也。
guō pú fù wù guō pú jiāng fù: zǒng kuò hàn sì, jiān bāo huái xiāng. huái sì bìng bù rù jiāng, qǐ yīn yú yú ér wù xié?
○郭璞賦誤郭璞《江賦》:「總括漢、泗,兼包淮、湘。」淮、泗並不入江,豈因盂於而誤邪?
lù jī wén wù lù jī hàn gāo dì gōng chén sòng hóu gōng fú shì, huáng ǎo lái guī. nǎi bù kǎo shǐ shū zhī wù. hàn yí zhù gāo dì mǔ, bīng qǐ shí, sǐ xiǎo huáng, hòu yú xiǎo huáng zuò líng miào. běn jì wǔ nián, jí huáng dì wèi yú sì shuǐ zhī yáng, zhuī zūn xiān ǎo wèi zhāo líng fū rén. zé qí xiān wáng kě zhī. ér shí nián yǒu tài shàng huáng hòu bēng, nǎi tài shàng huáng bēng zhī wù, wén zhòng shū ér wèi shān yě. hóu gōng shuō yǔ, yǔ nǎi yǔ hàn yuē zhōng fēn tiān xià. jiǔ yuè, guī dà gōng lǚ hòu, bìng wú huáng wēn.
○陸機文誤陸機《漢高帝功臣頌》「侯公伏軾,皇媼來歸。」乃不考史書之誤。《漢儀注》「高帝母,兵起時,死小黃,後於小黃作陵廟。」《本紀》「五年,即皇帝位於汜水之陽,追尊先媼為昭靈夫人。」則其先亡可知。而十年有太上皇後崩,乃太上皇崩之誤,文重書而未刪也。侯公說羽,羽乃與漢約中分天下。九月,歸大公、呂後,並無皇溫。
zì chūn qiū yǐ shàng yán wén bù yán zì, rú zuǒ chuán yú wén zhǐ gē wèi wǔ, gù wén fǎn zhèng wèi fá, yú wén mǐn chóng wèi gǔ. jí lùn yǔ shǐ què wén, zhōng yōng shū tóng wén zhī lèi, bìng bù yán zì. yì: nǚ zǐ zhēn bù zì, shí nián nǎi zì, shī: niú yáng pái zì zhī. zuǒ chuán: qí liáo wú zi, shǐ zì jìng shū. jiē xùn wèi rǔ. shū kāng hào: yú fù bù néng zì jué zi. zuǒ chuán: lè wáng fù, zì ér jìng, xiǎo shì dà, dà zì xiǎo. yì qǔ ài yǎng zhī yì, wéi yí lǐ shì guān lǐ bīn zì zhī, lǐ jì jiāo tè shēng guān ér zì zhī, jìng qí míng yě, yǔ wén zì zhī yì shāo jìn, yì wèi cháng wèi wén wèi le yě, yǐ wén wèi zì nǎi shǐ yú shǐ jì. qín shǐ huáng láng yá tái shí kè yuē: tóng shū wén zì. shuō wén xù yún: yī lèi xiàng xíng, wèi zhī wén xíng shēng xiāng yì, wèi zhī zì. wén zhě wù xiàng zhī běn, zì zhě zī rǔ ér shēng. zhōu lǐ: wài shǐ zhǎng dá shū míng yú sì fāng. zhù yún: gǔ yuē míng, jīn yuē zì. yí lǐ pìn lǐ zhù yún: míng, shū wén yě, jīn wèi zhī zì. cǐ zé zì zhī míng zì qín ér lì, zì hàn ér xiǎn yě yǔ?
○字春秋以上言文不言字,如《左傳》「於文止戈為武」,「故文反正為乏」,「於文皿蟲為蠱」。及《論語》「史闕文」,《中庸》「書同文」之類,並不言字。《易》:「女子貞不字,十年乃字,」《詩》:「牛羊排字之。」《左傳》:「其僚無子,使字敬叔。」皆訓為乳。《書·康浩》:「於父不能字厥子。」《左傳》:「樂王鮒,字而敬,小事大,大字小。」亦取愛養之義,唯《儀禮·士冠禮》「賓字之」,《禮記.郊特牲》「冠而字之,敬其名也」,與文字之義稍近,亦未嘗謂文為了也,以文為字乃始於《史記》。秦始皇琅邪台石刻曰:「同書文字。」《說文》序云:「依類象形,謂之文;形聲相益,謂之字。文者物象之本,字者孳乳而生。」《周禮》:「外史掌達書名於四方。」注云:「古曰名,今曰字。」《儀禮·聘禮》注云:「名,書文也,今謂之字。」此則字之名自秦而立,自漢而顯也與?
xǔ shì shuō wén xù: cǐ shí sì piān, wǔ bǎi sì shí bù, jiǔ qiān sān bǎi wǔ shí sān wén, jiě shuō fán shí sān wàn sān qiān sì bǎi sì shí yī zì. yǐ zhuàn shū wèi zhī wén, lì shū wèi zhī zì. zhāng yī shàng bó yǎ biǎo fán wàn bā qiān yī bǎi wǔ shí wén. táng xuán dù jiǔ jīng zì yàng xù: fán qī shí liù bù, sì bǎi jì yī wén. zé tōng wèi zhī wén.
許氏《說文》序:「此十四篇,五百四十部,九千三百五十三文,解說凡十三萬三千四百四十一字。」以篆書謂之文,隸書謂之字。張揖《上博雅表》「凡萬八千一百五十文。」唐玄度《九經字樣》序:「凡七十六部,四百計一文。」則通謂之文。
sān dài yǐ shàng, yán wén bù yán zì. lǐ sī chéng miǎo chū, wén jiàng ér wèi zì yǐ. èr hàn yǐ shàng, yán yīn bù yán yùn, zhōu róng shěn yuē chū, yīn jiàng ér wèi yùn yǐ.
三代以上,言文不言字。李斯、程邈出,文降而為字矣。二漢以上,言音不言韻,周容、沈約出,音降而為韻矣。
gǔ wén gǔ shí wén zì bù yī. rú hàn fén yīn gōng dǐng qí gài míng yuē: fén yīn gōng guān tóng dǐng gài èr shí méi. èr shí zì zuò shí shí. dǐng míng yuē: fén yīn gōng guān tóng dǐng èr shí méi. èr shí zì zuò chù. qí wèi yuē: dì èr shí sān. èr shí zì zuò niàn. yī qì zhī míng sān jiàn ér sān bù tóng. zì táng yǐ wǎng, wén zì rì fán, bù dé bù guī yī lǜ, ér gǔ shū zhī bù fù tōng zhě duō yǐ.
○古文古時文字不一。如漢汾陰宮鼎其蓋銘曰:「汾陰供官銅鼎蓋二十枚。」二十字作「十十」。鼎銘曰:「汾陰供官銅鼎二十枚。」二十字作「亍」。其未曰:「第二十三。」二十字作「廿」。一器之銘三見而三不同。自唐以往,文字日繁,不得不歸一律,而古書之不復通者多矣。
shuō wén zì lì shū yǐ lái, qí néng fā míng liù shū zhī zhǐ, shǐ sān dài zhī wén shàng cún yú jīn rì, ér dé yǐ shí gǔ rén zhì zuò zhī běn zhě, xǔ shū zhòng shuō wén zhī gōng wèi dà, hòu zhī xué zhě yī diǎn yī huà mò bù fèng zhī wèi guī jǔ. ér yú yǐ wèi yì yǒu bù jǐn rán zhě. qiě yǐ liù jīng zhī wén, zuǒ shì gōng yáng liáng zhī chuán, máo cháng kǒng ān guó zhèng zhòng mǎ róng zhū rú zhī xùn, ér wèi bì jǐn hé kuàng shū zhòng shēng yú dōng jīng zhī zhōng shì, suǒ běn zhě bù guò liú yù jiǎ kuí, dù lín, xú xún děng shí jīng rén zhī shuō, ér yǐ wèi jǐn dé gǔ rén zhī yì, rán yǔ fǒu yǔ? yī yě, wǔ jīng wèi yù cài yōng děng zhèng dìng zhī xiān, chuán xiě rén rén gè yì, jīn qí shū suǒ shōu lǜ duō yì zì, ér yǐ jīn jīng xiào zhī, zé shuō wén wèi duǎn, yòu yī shū zhī zhōng yǒu liǎng yǐn ér qí wén gè yì zhě, hòu zhī dú zhě jiāng hé suǒ cóng? èr yě. liú chuán jì jiǔ. qǐ wú tuō lòu? jí xú xuàn yì wèi zhuàn shū yān tì rì jiǔ, cuò luàn yí tuō, bù kě xī jiū. jīn wèi cǐ shū suǒ què zhě bì gǔ rén suǒ wú, bié zhǐ yī zì yǐ dāng zhī, gǎi jīng diǎn ér jiù shuō wén, zhī lí huí hù, sān yě. jīn jǔ qí yī èr píng zhī. rú qín sòng xuē jiē guó míng yě. qín cóng hé, yǐ dì yí hé, yì yǐ yū yǐ, sòng cóng mù wèi jū, xuē cóng xīn wèi zì xīn, cǐ hé lǐ yě? fèi shì zhī fèi gǎi wèi běi mǐ, xùn wèi è mǐ. wǔ wáng zài pèi zhī pèi gǎi wèi, xùn wèi tǔ. wēi wèi gū, yě wèi nǚ yīn. wèi jī shēng. kùn wèi gù lú. pǔ wèi rì wú sè. cǐ hé lǐ yě? háo zhī wèi yán è yě, shì quǎn zhī zì rú huà gǒu, gǒu, kòu yě, qǐ kǒng zǐ zhī yán hū? xùn yǒu zé yuē bù yí yǒu yě, chūn qiū shū yuē yǒu shí zhī. xùn guō zé yuē qí zhī guō shì shàn shàn bù néng bèng, è è bù néng tuì, shì yǐ wáng guó, bù jǐ yú jiǎo shuō ér shī qí běn zhǐ hū? jū wèi fǎ gǔ, yòng wèi bo zhōng, tóng wèi nán yǒu zuì, xiāng wèi jiě yī gēng, diào wèi rén chí gōng huì qū zhī qín, rǔ wèi shī gēng shí, yú wèi shù fù shou shì, fá wèi chí dāo mà lì, láo wèi huǒ shāo mén, zǎi wèi zuì rén zài wū xià zhí shì, míng wèi shí liù rì yuè shǐ kuī, xíng wèi dāo shǒu jǐng, bù jǐ yú chuān záo ér yuǎn yú lǐ qíng hū! wǔ kōng shī zhī ér zhì zì, jīng gōng guǎng zhī ér zuò shū, bù kě wèi fēi làn shāng yú xǔ shì zhě yǐ, ruò fú xùn cān wèi shāng xīng, cǐ tiān wén zhī bù hé zhě yě xùn háo wèi jīng zhào shè líng tíng, cǐ dì lǐ zhī bù hé zhě yě. shū zhōng suǒ yǐn lè làng shì shù shí tiáo, ér tā jīng jí fǎn duō què lüè, cǐ cǎi zhí zhī shī qí dāng zhě yě, jīn zhī xué zhě néng qǔ qí dà ér qì qí xiǎo, zé qí shì ér wéi qí fēi, nǎi kě wèi shàn xué shuō wén zhě yǔ? wáng mǎng chuán: liú zhī wèi zì mǎo jīn, dāo yě, zhēng yuè gāng mǎo, jīn dāo zhī lì, jiē bù de xíng. yòu yuē: shòu mìng zhī rì dīng mǎo. dīng, huǒ, hàn shì zhī dé yě. mǎo, liú xìng suǒ yǐ wèi zì yě. guāng wǔ gào tiān zhù wén yǐn chèn jì yuē: mǎo jīn xiū dé, wèi tiān zǐ. gōng sūn shù yǐn yuán shén qì yuē: xī tài shǒu yǐ mǎo jīn. wèi xī fāng tài shǒu ér yǐ jué mǎo jīn yě. shì gǔ wèi cháng wú liú zì yě. wèi míng dì tài hé chū, gōng qīng zòu yán: fū gē yǐ yǒng dé, wǔ yǐ xiàng shì, yú wén wén wǔ wèi bīn, chén děng jǐn zhì lè wǔ míng yuē zhāng bīn zhī wǔ. wèi qù shū zhòng wèi yuǎn, shì gǔ wèi cháng wú bīn zì yě.
○說文自隸書以來,其能發明六書之指,使三代之文尚存於今日,而得以識古人製作之本者,許叔重《說文》之功為大,後之學者一點一畫莫不奉之為規矩。而愚以為亦有不盡然者。且以《六經》之文,左氏、公羊、梁之傳,毛萇、孔安國、鄭眾、馬融諸儒之訓,而未必盡合;況叔重生於東京之中世,所本者不過劉欲、賈逵,杜林,徐巡等十驚人之說,而以為盡得古人之意,然與否與?一也,《五經》未遇蔡邕等正定之先,傳寫人人各異,今其書所收率多異字,而以今經校之,則《說文》為短,又一書之中有兩引而其文各異者,後之讀者將何所從?二也。流傳既久。豈無脫漏?即徐鉉亦謂篆書湮替日久,錯亂遺脫,不可悉究。今謂此書所闕者必古人所無,別指一字以當之,改經典而就《說文》,支離回互,三也。今舉其一二評之。如秦、宋、薛皆國名也。「秦」從禾,以地宜禾,亦已迂矣,「宋」從木為居,「薛」從辛為{自辛},此何理也?《費誓》之費改為「{北米}」,訓為惡米。武王「載旆」之旆改為「」,訓為土。「威」為姑,也為女陰。「」為擊聲。「困」為故廬。「普」為日無色。此何理也?「貉」之為言惡也,視「犬」之字如畫狗,「狗,叩也」,豈孔子之言乎?訓「有」則曰「不宜有也」,《春秋書》「曰有食之」。訓「郭」則曰「齊之郭氏善善不能迸,惡惡不能退,是以亡國」,不幾於剿說而失其本指乎?「居」為法古,「用」為卜中,「童」為男有罪,「襄」為解衣耕,「吊」為人持弓會〈區支〉禽,「辱」為失耕時,「臾」為束縛ㄏ扌世,「罰」為持刀罵詈,「勞」為火燒門,「宰」為罪人在屋下執事,「冥」為十六日月始虧,「刑」為刀守井,不幾於穿鑿而遠於理情乎!武空師之而制字,荊公廣之而作書,不可謂非濫觴於許氏者矣,若夫訓「參」為商星,此天文之不合者也;訓「毫」為京兆社陵亭,此地理之不合者也。書中所引樂浪事數十條,而他經籍反多闕略,此採摭之失其當者也,今之學者能取其大而棄其小,擇其是而違其非,乃可謂善學《說文》者與?《王莽傳》:「『劉』之為字卯、金,刀也,正月剛卯,金刀之利,皆不得行。」又曰:「受命之日丁卯。丁,火,漢氏之德也。卯,劉姓所以為字也。」光武告天祝文引《讖記》曰:「卯金修德,為天子。」公孫述引《援神契》曰:「西太守乙卯金。」謂西方太守而乙絕卯金也。是古未嘗無劉字也。魏明帝太和初,公卿奏言:「夫歌以詠德,舞以象事,於文文武為『斌』,臣等謹制樂舞名曰《章斌之舞》。」魏去叔重未遠,是古未嘗無「斌」字也。
shuō wén yuán běn cì dì bù kě jiàn, jīn yǐ sì shēng liè zhě, xú xuàn děng suǒ dìng yě. qiè zì, xuàn děng suǒ jiā yě.
《說文》原本次第不可見,今以四聲列者,徐鉉等所定也。切字,鉉等所加也。
páng yǐn hòu rú zhī yán, rú dù yù péi guāng yuǎn lǐ yáng bīng zhī lèi, yì xuàn děng jiā yě, yòu yún: zhū jiā bù shōu, jīn fù zhī zì yùn mò zhě, yì xuàn děng jiā yě. shǐ zì shuō wén yǐ wèi nǚ zhī chū yě, yǐ bù bì rán, ér xú xuàn shì zhī yǐ zhì zāi kūn yuán, wàn wù zī shǐ, bù zhī jīng wén nǎi shì dà zāi qián yuán, wàn wù zī shǐ, ruò yòng cǐ jiě, bì cóng nán nǎi hé ěr.
旁引後儒之言,如杜預、裴光遠、李陽冰之類,亦鉉等加也,又云:「諸家不收,今附之字韻末」者,亦鉉等加也。「始」字《說文》以為「女之初」也,已不必然,而徐鉉釋之以「至哉坤元,萬物資始」,不知經文乃是「大哉乾元,萬物資始」,若用此解,必從男乃合耳。
shuō wén zhǎng jiān wàn lì mò, wú zhōng zhào fán fū huàn guāng zuò shuō wén zhǎng jiān, jiāng zì gǔ xiāng chuán zhī wǔ jīng sì yì kān gǎi, hǎo xíng xiǎo huì, yǐ qiú yì yú xiān rú. nǎi yǐ qīng qīng zǐ yī jīn wèi yín bēn zhī shī, ér wèi yī jīn jí qīn zì, rú cǐ lèi zhě fēi yī. qí shí sì shū shàng wèi néng chéng sòng, ér yǐn lùn yǔ hǔ sì chū yú xiá, wù zuò mèng zǐ hǔ bào chū kuī rán qí yú liù shū zhī zhǐ bù wú guǎn kuī, ér shì dāng xǐ xīn shàng yì zhī shí, cǐ shū nǎi shèng xíng yú shì. jí jīn bù biàn, kǒng tā rì xí fēi shèng shì, wèi hòu xué zhī hài bù qiǎn yǐ, gù jǔ qí yóu cì miù zhě shí yú tiáo zhèng zhī.
○說文長箋萬曆末,吳中趙凡夫宦光作《說文長箋》,將自古相傳之《五經》肆意刊改,好行小慧,以求異於先儒。乃以「青青子衤今」為淫奔之詩,而謂「衤今」即「衾」字,如此類者非一。其實《四書》尚未能成誦,而引《論語》「虎兕出於柙」,誤作《孟子》「虎豹出虧■」然其於《六書》之指不無管窺,而適當喜新尚異之時,此書乃盛行於世。及今不辯,恐他日習非勝是,為後學之害不淺矣,故舉其尤刺謬者十餘條正之。
jiù táng shū wén zōng jì: kāi chéng èr nián, zǎi chén pàn guó zi jiān jì jiǔ zhèng tán jìn shí bì jiǔ jīng yī bǎi liù shí juǎn. jiǔ jīng zhě, yì shī shū sān lǐ chūn qiū sān chuán, yòu yǒu xiào jīng lùn yǔ ěr yǎ qí shí nǎi shí èr jīng. yòu yǒu zhāng cān wǔ jīng wén zì, táng xuán dù jiǔ jīng zì yàng, jiē kè zhī yú shí, jīn jiàn zài xī ān fǔ xué, fán fū nǎi zhǐ cǐ wèi shǔ běn shí jīng. yòu yún: zhāng cān wǔ jīng wén zì táng yàn shēng jiǔ jīng zì yàng yì fù shǔ běn zhī hòu, dàn kě zuò shǔ jīng zì fǎ. jīn cǐ shí jīng mò yǒu nián yuè yī xíng, zhū chén xìng míng shí háng, dà shū kāi chéng èr nián dīng sì suì. fán fū qǐ wèi zhī jiàn ér wàng zhǐ wèi mèng shǔ xié?
《舊唐書·文宗紀》:「開成二年,宰臣判國子監祭酒鄭覃進石壁《九經》一百六十卷。」九經者,《易》、《詩》、《書》、《三禮》、《春秋》三傳,又有《孝經》、《論語》、《爾雅》、其實乃十二經。又有張參《五經文字》,唐玄度《九經字樣》,皆刻之於石,今見在西安府學,凡夫乃指此為「蜀本石經」。又云:「張參《五經文字》、唐彥升《九經字樣》亦附蜀本之後,但可作蜀經字法。」今此石經末有年月一行,諸臣姓名十行,大書「開成二年丁巳歲」。凡夫豈未之見而妄指為孟蜀邪?
yòu yún: sūn xin miàn táng yùn wén yīn èr yùn sān shēng jiē fēn, dú shàng shēng hé yī xián yán qià yè èr yùn píng rù zé fēn, shǎng qù zé hé. àn jīn guǎng yùn jí sūn xin miàn zhī yí wén, yīn shàng shēng zhī hé zé yǒu zhī, xián yán qià yè zé sì shēng bìng fēn, wú bìng hé zhě.
又云:「孫忄面《唐韻》文、殷二韻三聲皆分,獨上聲合一;咸嚴、洽業二韻平入則分,上去則合。」按今《廣韻》即孫忄面之遺文,殷上聲之合則有之,咸嚴、洽業則四聲並分,無併合者。
qiè zhě, liǎng zì xiāng mó yǐ dé qí yīn, qǔ qí qiè jìn. jīn gǎi wèi dào qiè zhī qiè. yú gǔ wèi wén, qǐ fán fū suǒ yǐ zì míng qí xué zhě xié?
切者,兩字相摩以得其音,取其切近。今改為盜竊之「竊」。於古未聞,豈凡夫所以自名其學者邪?
guā fēn zì jiàn shǐ jì yú qīng chuán hàn shū jiǎ yì chuán. zào tū zì jiàn hàn shū huò guāng chuán. jīn yún guā dāng zuò guā, tū dāng zuò tū, rán zé bào zhāo wú chéng fù suǒ wèi jìng guā pōu ér dòu fēn, wèi xuán tóng shū suǒ wèi guā fēn wǎ liè zhě, gǔ rén jiē bù shí zì xié? àn zhāng cān wǔ jīng wén zì yún: tū, tú wù fǎn. zuò xué bá qù shǒu zhě é,
「瓜分」字見《史記·虞卿傳》、《漢書·賈誼傳》。「灶突」字見《漢書·霍光傳》。今雲瓜當作「瓜」,突當作「突」,然則鮑昭《蕪城賦》所謂「竟瓜剖而豆分」,魏玄同疏所謂「瓜分、瓦裂者」,古人皆不識字邪?按張參《五經文字》云:「突,徒兀反。作{穴〈拔去手〉}者訛,」
gù yě wáng, chén rén yě, ér yǐ wèi jìn zhī hǔ tóu, lù guī méng, táng rén yě, ér yǐ wèi sòng zhī xiàng shān. wáng yún, liáng rén yě, ér yǐ wèi jìn. wáng yǔ, sòng rén yě, ér yǐ wèi nán cháo. cǐ zhēn suǒ wèi bù xué qiáng miàn zhě yǔ? jìn xiàn dì zuì, yú shì zhōng mìng fú zhī. àn jìn shū yú xiào fù chuán: wèi xiào wǔ dì suǒ qīn ài, shì yǐn dà zuì, bài bù néng qǐ. dì gù yuē: fú yú shì zhōng. xiào fù yuē: chén wèi wèi jí fú, zuì bù jí luàn, fēi fèn zhī cì, suǒ bù gǎn dāng. dì shén yuè. chuán shǒu míng yǒu xiào wǔ dì zì, yǐn shū zhě wèi zēng quán dú, dàn jiàn zhōng jiān yǒu gòng xiàn zhī xiàn, shì yǔ dì zì xiāng jiē, suì yǐ wèi xiàn dì, ér bù wù jìn zhī wú xiàn dì yě. wàn lì jiān rén kàn shū, bù kàn shǒu wěi, zhǐ kàn zhòng jiān liǎng sān xíng, fán fū zhe shū zhī rén nǎi yóu rú cǐ! xún zì jiān: hàn xuān dì huì. ér bù zhī xuān dì huì xún, fēi xún yě. yǎn zì jiān: hàn píng dì huì. ér bù zhī píng dì huì yǎn fēi yǎn yě.
顧野王,陳人也,而以為晉之虎頭,陸龜蒙,唐人也,而以為宋之象山。王筠,梁人也,而以為晉。王禹,宋人也,而以為南朝。此真所謂不學牆面者與?「晉獻帝醉,虞侍中命扶之。」按《晉書·虞嘯父傳》:「為孝武帝所親愛,侍飲大醉,拜不能起。帝顧曰:『扶虞侍中。』嘯父曰:『臣位未及扶,醉不及亂,非分之賜,所不敢當。』帝甚悅。」傳首明有孝武帝字,引書者未曾全讀,但見中間有貢獻之「獻」,適與「帝」字相接,遂以為獻帝,而不悟晉之無獻帝也。萬曆間人看書,不看首尾,只看中間兩三行,凡夫著書之人乃猶如此!「恂」字箋:「漢宣帝諱。」而不知宣帝諱「詢」,非詢也。「衍」字箋:「漢平帝諱。」而不知平帝諱「衍」非衍也。
hòu hàn shū liú yú chuán: gù lì wěi dūn, yú lù jié yú shǒu guī zàng zhī. yǐn zhī yún: hòu hàn wěi dūn lù, jié liú yú shǒu guī zhī mǎng. ruò yǐ dūn lù wèi rén míng, ér yòu yǐ zàng wèi mǎng, shì liú yōu zhōu zhī shǒu jìng guī zhī yú wáng mǎng yě.
《後漢書·劉虞傳》:「故吏尾敦,於路劫虞首歸葬之。」引之云:「後漢尾敦路,劫劉虞首歸之莽。」若以敦路為人名,而又以「葬」為「莽」,是劉幽州之首竟歸之於王莽也。
zuǒ shì chéng liù nián chuán: hán xiàn zǐ yuē: yì gòu zé mín chóu, mín chóu zé diàn ài.. shuō wén zhí diàn èr zì liǎng yǐn zhī, ér yī zuò è zhě, gǔ ài è èr zì tōng yòng yě. jiān nǎi yún: wèi xiáng hé chū. yě xià yǐn zuǒ chuán shēn héng jiǔ yě, bù zhī qí dāng wèi jiǔ mǔ yòu liáng chuán zhī wén, ér fēi zuǒ shì yě.
《左氏成六年傳》:「韓獻子曰:『易覯則民愁,民愁則墊隘。』」。《說文》{執}、墊二字兩引之,而一作厄者,古隘、厄二字通用也。箋乃云:「未詳何出。」「野」下引《左傳》「身橫九野」,不知其當為「九畝」;又《梁傳》之文,而非左氏也。
què chòu, qí fēi yě. cǐ ěr yǎ shì niǎo wén, jiān nǎi yuē: xùn cí wèi xiáng, rán fēi hòu rén yǔ. yàn mǎ, bái zhōu yě. běn zhī ěr yǎ shì chù bái zhōu, yàn. zhù: zhōu, qiào yě. wèi mǎ zhī bái kāo zhě. jiān nǎi yún: wèi xiáng, yí wù.
「鵲臭,其飛也。」此《爾雅·釋鳥》文,箋乃曰:「訓詞未詳,然非後人語。」「燕馬,白州也。」本之《爾雅·釋畜》「白州,燕。」註:「州,竅也。謂馬之白尻者。」箋乃云:「未詳,疑誤。」
zhōng guó zhī chēng xià shàng yǐ, jīn yǐ wèi qǐ yú táng zhī xià zhōu, dì lín yú yí, gù huá yí duì chēng yuē huá xià. rán zé shū yán mán yí huá xià, yǔ yún yí dí zhī yǒu jūn, bù rú zhū xià zhī wáng yě, qí shí yǐ yǒu xià zhōu hū? yòu àn xià zhōu běn shuò fāng jùn hè lián bó bó jiàn dū yú cǐ, zì hào yuē xià, hòu wèi miè zhī, ér zhì xià zhōu, yì bù shǐ yú táng yě.
中國之稱夏尚矣,今以為起於唐之夏州,地鄰於夷,故華夷對稱曰華夏。然則《書》言「蠻夷猾夏」,《語》雲「夷狄之有君,不如諸夏之亡也」,其時已有夏州乎?又按夏州本朔方郡、赫連勃勃建都於此,自號曰夏,後魏滅之,而置夏州,亦不始於唐也。
yún: táng zhōng wǎn shī wén shǐ jiàn bù zì, qián cǐ wú zhī. bù zhī mèng zǐ yán kǒng zǐ xiān bù zhǐ jì qì, shǐ jì lǐ guǎng chuán jí zé guǎng zhī mò fǔ duì bù, zhāng tāng chuán shǐ shǐ bā bèi bù zé tāng, sūn bǎo chuán yù shǐ dài fū zhāng zhōng shǔ bǎo zhǔ bù, xù hàn yú fú zhì měi chū, tài pú fèng jià shàng lǔ bù, féng yì chuán guāng wǔ shǔ yì wèi zhǔ bù, ér liú gōng shī yǐ yún shěn mí bù lǐng shū, huí huí mù hūn luàn
云:「唐中晚詩文始見『簿』字,前此無之。」不知孟子言「孔子先簿止祭器」,《史記·李廣傳》「急責廣之莫府對簿」,《張湯傳》「使使八輩簿責湯」,《孫寶傳》「御史大夫張忠署寶主簿」,《續漢·輿服志》「每出,太僕奉駕上鹵簿」,《馮異傳》「光武署異為主簿」,而劉公詩已雲「沈迷簿領書,回回目昏亂」
zì yún: zì bù jiàn jīng. ruò yán wǔ jīng zé bù zài zhě duō yǐ, hé dú zì. ruò chuán jì shǐ shū zé cǐ zì yì fēi yǐn pì, jìn yǔ bèi yǔ xiān shēng zhù: xì yú bèi, ruò jīn jiāng jūn fù yǐ. wèi lüè: liú bèi xìng hǎo jié. wú zhì gān níng chuán: fù dài líng. liáng liú xiào yí hé zhāo míng tài zǐ shī: shān fēng luàn cǎi, chū jǐng lì wén yuán. mí héng wèi gǔ lì, zuò yú yáng wō càn. càn nǎi cāo zì. àn hòu hàn shū: héng fāng wèi yú yáng cān wō, dié ér qián. zhù yǐn wén shì chuán zuò yú yáng cān chuí. wáng sēng rú shī yún: sàn dù guǎng líng yīn, cān xiě yú yáng qū. zì zhù yún: cān, yīn qī gàn fǎn. nǎi qū zòu zhī míng, hòu rén tiān shǒu zuò càn. hòu zhōu gēng xìn shī: yù jiē fēng zhuǎn jí, zhǎng chéng xuě yīng àn, xīn huǎn shǐ yù fèng, xì jǐn xíng xū, shēng fán guǎng líng sàn, chǔ jí yú yáng càn. suí yáng dì shī: jīn yè zhǎng chéng xià, yún hūn yuè yīng àn. shuí jiàn chàng lóu qián, xīn bēi bù chéng càn. táng lǐ qí shī: hū rán gèng zuò yú yáng càn, huáng yún xiāo tiáo bái rì àn. zhèng yīn qī gàn fǎn. jīn yǐ wèi cāo zì, ér yòu dào qí wén, bù zhī hàn rén shū cāo gù yǒu jiè zuò càn zhě, ér fēi cǐ yě. kòu, jīng zhào lán tián xiāng. jiān yún: dì jìn jīng kǒu, gù cóng kǒu. fū lán tián nǎi jīn zhī xī ān fǔ shǔ, ér jīng kǒu zé jīn zhī zhèn jiāng fǔ, cǐ suǒ wèi fēng mǎ niú bù xiāng jí zhě. fán cǐ shū zhōng huì yì zhī jiě, jiē jīng kǒu zhī lèi yě.
「」字云:「字不見經。」若言《五經》則不載者多矣,何獨字。若傳記史書則此字亦非隱僻,《晉語》「被羽先升」註:「繫於背,若今將軍負矣。」《魏略》:「劉備性好結。」《吳志·甘寧傳》:「負帶鈴。」梁劉孝儀《和昭明太子詩》:「山風亂采,初景麗文轅。」「禰衡為鼓吏,作《漁陽撾摻》。摻乃『操』字。」按《後漢書》:「衡方為《漁陽參撾》,蹀■而前。」注引《文士傳》作「漁陽參槌」。王僧孺詩云:「散度廣陵音,參寫漁陽曲。」自注云:「參,音七紺反。乃曲奏之名,後人添手作『摻』。」後周庚信詩:「玉階風轉急,長城雪應暗,新緩始欲縫,細錦行須,聲煩《廣陵散》,杵急《漁陽摻》。」隋煬帝詩:「今夜長城下,雲昏月應暗。誰見倡樓前,心悲不成摻。」唐李頎詩:「忽然更作《漁陽摻》,黃雲蕭條白日暗。」正音七紺反。今以為「操」字,而又倒其文,不知漢人書操固有借作「摻」者,而非此也。「叩,京兆藍田鄉。」箋云:「地近京口,故從口。」夫藍田乃今之西安府屬,而京口則今之鎮江府,此所謂風馬牛不相及者。凡此書中會意之解,皆「京口」之類也。
cùn, shí fēn yě. hàn shū lǜ lì zhì: yī shǔ wèi yī fēn, shí fēn wèi yī cùn. běn wú kě yí, ér zēng qí wén yuē: xī cùn wèi fēn, dāng yán shí fēn chǐ zhī yī. fū gǔ rén zhī shū, qǐ kě yì wèi zēng gǎi zāi? wǔ jīng gǔ wén zhào gǔ zé liù shū běn yì xù yuē: wèi jìn jí táng néng shū zhě bèi chū, dàn diǎn huà bō zhé, chěng qí zī mèi, ér wén zì pò suì, rán yóu lài liù jīng zhī zhuàn wèi yì. zhì tiān bǎo jiān, zhào yǐ lì fǎ xiě liù jīng, yú shì qí dào jǐn fèi. yǐ yú kǎo zhī, qí shuō dài bù rán. àn hàn shū yì wén zhì yuē: shàng shū gǔ wén jīng sì shí liù juǎn. yòu yuē: xiào jīng gǔ kǒng shì yī piān, jiē chū kǒng shì bì zhōng. yòu yuē: yǒu zhōng gǔ wén yì jīng. ér bù yán qí suǒ chū. yòu yuē: lǐ gǔ jīng wǔ shí liù juǎn, chūn qiū gǔ jīng shí èr piān, lùn yǔ gǔ èr shí yī piān. dàn yán gǔ, bù yán wén. ér chì méi zhī luàn, zé yǐ fén shāo wú yí, hòu hàn shū dù lín chuán yuē: lín qián yú xī zhōu dé qī shū gǔ wén shàng shū yī juàn, cháng bǎo ài zhī, suī zāo jiān kùn, wò chí bù lí shēn. chū yǐ shì wèi hóng xú xún yuē: lín liú lí bīng luàn, cháng kǒng sī jīng jiāng jué, hé yì dōng hǎi wèi zi, jì nán xú shēng fù néng chuán zhī, shì dào jìng bù zhuì yú dì yě, gǔ wén suī bù hé shí wù. rán yuàn zhū shēng wú huǐ suǒ xué. hóng xún yì zhòng zhī, yú shì gǔ wén suì xíng. shì dōng jīng gǔ wén zhī chuán wéi shàng shū ér yǐ. jìn shū wèi héng chuán yán: wèi chū chuán gǔ wén zhě, chū yú hán dān chún. zhì zhèng shǐ zhōng, lì sān zì shí jīng, zhuǎn shī chún fǎ, yīn kē dǒu zhī míng, suì xiào qí xíng. wèi zhī suǒ lì jǐ jīng. ér táng chū wèi zhēng děng zuò suí shū jīng jí zhì, dàn yǒu sān zì shí jīng shàng shū wǔ juǎn, sān zì shí jīng chūn qiū sān juǎn, zé tā jīng yì bù cún yǐ. cè fǔ yuán guī: táng xuán zōng tiān bǎo sān zài, zhào yuē: zhèn qīn wéi zài jí, tǎo lùn fén diǎn, yǐ wèi xiān wáng lìng fàn, mò yuè yú táng yú shàng gǔ yí shū, shí chēng yú xùn gào. suī bǎi piān ào yì, qián dài huò wáng ér liù tǐ qí wén, jiù guī yóu zài. dàn yǐ gǔ xiān suǒ zhì, yǒu yì yú dāng jīn chuán xiě jìn é, yǒu yí yú hòu xué, yǒng yán kān gé, bì zài cóng yí, shàng shū yīng shì gǔ tǐ wén zì, bìng yī jīn zì shàn xiě shī xíng, qí jiù běn nǎi cáng zhī shū fǔ. shì xuán zōng suǒ gǎi yì zhǐ yú gǔ wén shàng shū, ér bù wén yǒu tā jīng yě. fū zhū jīng gǔ wén zhī wáng, qí yǐ jiǔ yǐ. jīn wèi wǔ jīng jiē yǒu gǔ wén, ér xuán zōng gǎi zhī yǐ jīn, qǐ qí rán hū?
寸,十分也。《漢書·律曆志》:「一黍為一分,十分為一寸。」本無可疑,而增其文曰:「析寸為分,當言十分尺之一。」夫古人之書,豈可意為增改哉?○五經古文趙古則《六書本義》序曰:「魏晉及唐能書者輩出,但點畫波折,逞其姿媚,而文字破碎,然猶賴《六經》之篆未易。至天寶間,詔以隸法寫《六經》,於是其道盡廢。」以愚考之,其說殆不然。按《漢書·藝文志》曰:「《尚書》古文經四十六卷。」又曰:「《孝經》古孔氏一篇,皆出孔氏壁中。」又曰:「有中古文《易經》。」而不言其所出。又曰:「《禮》古經五十六卷,《春秋》古經十二篇,《論語》古二十一篇。」但言古,不言文。而赤眉之亂,則已焚燒無遺,《後漢書·杜林傳》曰:「林前於西州得漆書古文《尚書》一卷,常寶愛之,雖遭艱困,握持不離身。出以示衛宏、徐巡曰:『林流離兵亂,常恐斯經將絕,何意東海衛子,濟南徐生復能傳之,是道竟不墜於地也,古文雖不合時務。然願諸生無悔所學。』宏、巡益重之,於是古文遂行。」是東京古文之傳惟《尚書》而已。《晉書·衛恆傳》言:「魏初傳古文者,出於邯鄲淳。至正始中,立三字石經,轉失淳法,因科斗之名,遂效其形。」未知所立幾經。而唐初魏徵等作《隋書·經籍志》,但有三字石經《尚書》五卷,三字石經《春秋》三卷,則他經亦不存矣。《冊府元龜》:「唐玄宗天寶三載,詔曰:『朕欽惟載籍,討論墳典,以為先王令范,莫越於唐虞;上古遺書,實稱於訓誥。雖百篇奧義,前代或亡;而六體奇文,舊規猶在。但以古先所制,有異於當今;傳寫浸訛,有疑於後學,永言刊革,必在從宜,』」《尚書》應是古體文字,並依今字繕寫施行,其舊本乃藏之書府。是玄宗所改亦止於古文《尚書》,而不聞有他經也。夫諸經古文之亡,其已久矣。今謂《五經》皆有古文,而玄宗改之以今,豈其然乎?
kǒng ān guó shū xù yuē: kē dǒu shū fèi yǐ jiǔ, shí rén wú néng zhī zhě. yǐ suǒ wén fú shēng zhī shū kǎo lùn wén yì, dìng qí kě zhī zhě wèi lì gǔ dìng, gèng yǐ zhú jiǎn xiě zhī. shì zé xī hàn zhī shí suǒ yún gǔ wén zhě, bù guò lì shū zhī jìn gǔ, ér gòng wáng suǒ de kē dǒu wén zì jiǔ yǐ bù chuán xuán zōng suǒ wèi liù tǐ qí wén, gài zhèng shǐ zhī shū fǎ yě.
孔安國《書》序曰:「科斗書廢已久,時人無能知者。以所聞伏生之書考論文義,定其可知者為隸古定,更以竹簡寫之。」是則西漢之時所云古文者,不過隸書之近古,而共王所得科斗文字久已不傳;玄宗所謂六體奇文,蓋正始之書法也。
sòng cháo gōng wǔ gǔ wén shàng shū xù yuē: yú dǐ shǎo chéng, zuò shí jīng kǎo yì zhī yú, yīn dé cǐ gǔ wén quán piān yú xué gōng, nǎi yán shì zhāng yǒu huǒ, fǎng lǚ shì suǒ lòu běn shū, dān kè zhū shí. fāng jiāng pèi xiào jīng zhōu yì jīng wén zhī gǔ zhě, fù yú shí jīng zhī liè. jīn qí shí dāng yǐ bù cún, ér mó běn yì wèi jiàn chuán zhī rén jiān yě. shì wú hào gǔ zhī rén, suī jīn shí qí néng bǎo yǔ?
宋晁公武《古文尚書》序曰:「余抵少城,作《石經考異》之餘,因得此古文全篇於學宮,乃延士張{卣火},仿呂氏所鏤本書,丹刻諸石。方將配《孝經》、《周易》經文之古者,附於石經之列。」今其石當已不存,而摹本亦未見傳之人間也。世無好古之人,雖金石其能保與?
jí jiù piān hàn wèi yǐ hòu, tóng zǐ jiē dú shǐ yóu jí jiù piān. jìn xià hóu zhàn dǐ yí xiāng qū zhī tú, yī jiè zhī shì, céng fěng jí jiù xí jiǎ zǐ. wèi shū cuī hào biǎo yán: tài zōng jí wèi, yuán nián, chì chén jiě jí jiù zhāng, liú fāng zhuàn jí jiù piān xù zhù yīn yì zhèng sān juǎn, lù nǐ jí jiù piān wèi wù méng zhāng, yòu shū jiā yì duō xiě jí jiù piān. wèi shū cuī hào chuán: hào jì gōng shū, rén duō tuō xiě jí jiù zhāng. cóng shǎo zhì lǎo, chū bù dàn láo, suǒ shū gài yǐ bǎi shù. rú lín chuán: liú lán shǐ rù xiǎo xué, shū jí jiù piān, jiā rén jué qí cōng mǐn. běi qí shū: lǐ huì liù suì wèi rù xué, cì bó zǐ bǐ dú zhī xián, zhé qiè yòng, wèi jǐ, suì tōng jí jiù zhāng lǐ xuàn jiǔ suì rù xué, shū jí jiù piān yuè yú, biàn tōng. zì táng yǐ xià, qí xué jiàn wēi.
○急就篇漢魏以後,童子皆讀史游《急就篇》。晉夏侯湛抵疑鄉曲之徒,一介之士,曾諷《急就》習甲子。《魏書》崔浩表言:「太宗即位,元年,敕臣解《急就章》,劉芳撰《急就篇續注音義證》三卷,陸擬《急就篇》為《悟蒙章》,又書家亦多寫《急就篇》。《魏書·崔浩傳》:「浩既工書,人多托寫《急就章》。從少至老,初不憚勞,所書蓋以百數。」《儒林傳》:「劉蘭始入小學,書《急就篇》,家人覺其聰敏。」《北齊書》:李繪六歲未入學,伺伯姊筆牘之閒,輒竊用,未幾,遂通《急就章》;李鉉九歲入學,書《急就篇》月餘,便通。自唐以下,其學漸微。
qiān zì wén qiān zì wén yuán yǒu èr běn. liáng shū zhōu xìng sì chuán yuē: gāo zǔ yǐ sān qiáo jiù zhái wèi guāng zhái sì, chì xìng sì yǔ lù rén chuí zhì bēi. jí chéng, jù zòu, gāo zǔ yòng xìng sì suǒ zhì zhě, zì shì tóng biǎo míng shān táng jié běi fá xí cì yùn wáng xī zhī shū qiān zì, bìng shǐ xìng sì wèi zhī. xiāo zi fàn chuán yuē: zi fàn chú dà sī mǎ nán píng wáng hù cáo shǔ cóng shì zhōng láng, shǐ zhì qiān zì wén, qí cí shén měi, mìng jì shì cài zhù shì zhī. rì táng shū jīng jí zhì: qiān zì wén yī juàn, xiāo zi fàn zhuàn yòu yī juàn, zhōu xìng sì zhuàn. shì xìng sì suǒ cì zhě yī qiān zì wén, ér zi fàn suǒ zhì zhě yòu yī qiān zì wén yě. nǎi suí shū jīng jí zhì yún: qiān zì wén yī juàn, liáng gěi shì láng zhōu xìng sì zhuàn qiān zì wén yī juàn, liáng guó zi jì jiǔ xiāo zi yún zhù. liáng shū běn chuán wèi zi fàn zuò zhī, ér cài wèi zhī zhù shì jīn yǐ wèi zi yún zhù. zi yún nǎi zi fàn zhī dì, zé yì yǐ. sòng shǐ lǐ zhì chuán yán: qiān zì wén nǎi liáng wǔ dì dé zhōng yáo shū pò bēi qiān yú zì, mìng zhōu xìng sì cì yùn ér chéng. běn chuán yǐ wèi wáng xī zhī, ér cǐ yòu yǐ wèi zhōng yáo, zé yòu yì yǐ.
○千字文《千字文》原有二本。《梁書·周興嗣傳》曰:「高祖以三橋舊宅為光宅寺,敕興嗣與陸亻垂制碑。及成,俱奏,高祖用興嗣所制者,自是《銅表銘》、《柵塘碣》、《北伐檄》、《次韻王羲之書千字》,並使興嗣為之。」《蕭子范傳》曰:「子范除大司馬南平王戶曹屬從事中郎,使制《千字文》,其辭甚美,命記室蔡注釋之。」《日唐書·經籍志》:「《千字文》一卷,蕭子范撰;又一卷,周興嗣撰。」是興嗣所次者一千字文,而子范所制者又一千字文也。乃《隋書·經籍志》云:「《千字文》一卷,梁給事郎周興嗣撰;《千字文》一卷,梁國子祭酒蕭子云注。」《梁書》本傳謂子范作之,而蔡為之注釋;今以為子云注。子云乃子范之弟,則異矣。《宋史·李至傳》言:「《千字文》乃梁武帝得鍾繇書破碑千餘字,命周興嗣次韻而成。」本傳以為王羲之,而此又以為鍾繇,則又異矣。
suí shū jiù táng shū zhì yòu yǒu yǎn qiān zì wén wǔ juǎn, bù zhe hé rén zuò. chún huà tiē yǒu hàn zhāng dì shū bǎi yú zì, jiē zhōu xìng sì qiān zì wén zhōng yǔ. dōng guān yú lùn yuē: cǐ shū fēi zhāng dì, rán yì qián dài rén zuò, dàn lù shū zhě jí chéng qiān zì zhōng yǔ ěr. ōu yáng gōng yí yǐ wèi hàn shí xué shū zhě duō wèi cǐ yǔ, ér hòu cūn liú shì suì wèi qiān zì wén fēi liáng rén zuò, wù yǐ. huáng lǔ zhí bá zhāng cǎo qiān zì wén yuē: zhāng cǎo yán kě yǐ tōng zhāng zòu ěr, fēi zhāng dì shū yě.
《隋書》、《舊唐書》志又有《演千字文》五卷,不著何人作。《淳化帖》有漢章帝書百餘字,皆周興嗣《千字文》中語。《東觀餘論》曰:「此書非章帝,然亦前代人作,但錄書者集成千字中語耳。歐陽公疑以為漢時學書者多為此語,而後村劉氏遂謂《千字文》非梁人作,誤矣。」黃魯直跋章草《千字文》曰:「章草言可以通章奏耳,非章帝書也。」
cǎo shū chǔ xiān shēng bǔ shǐ jì sān wáng shì jiā yuē: zhì qí cì xù fēn jué, wén zì zhī shàng xià, jiǎn zhī cān chà zhǎng duǎn, jiē yǒu yì, rén mò zhī néng zhī. jǐn lùn cì qí zhēn cǎo zhào shū, biān yú zuǒ fāng. shì zé chǔ xiān shēng qīn jiàn jiǎn cè zhī wén, ér xiào wǔ shí zhào jí yǐ yòng cǎo shū yě. wèi zhì liú yì chuán: zhuǎn wǔ guān jiāng wén xué, wén dì qì zhī, lìng yì tōng cǎo shū, zé hàn wèi zhī jiān jiān qǐ zhī wén yǒu yòng cǎo shū zhě yǐ. gù cǎo shū zhī kě tōng yú zhāng zòu zhě wèi zhī zhāng cǎo. zhào yàn wèi yún lù màn chāo yán: xuān hé zhōng, shǎn yòu rén fā dì dé mù jiǎn, zì jiē zhāng cǎo, nǎi yǒng chū èr nián fā fū tǎo pàn qiāng xí. mǐ yuán zhāng tiē yán: zhāng cǎo nǎi zhāng zòu zhī zhāng. jīn kǎo zhī jì yòng yú xí, zé lǐ róng gài shī yú zhāng zòu. gài xiǎo xué jiā liú, zì gǔ yǐ jiàng, rì qū yú jiǎn biàn, fàng dà zhuàn biàn xiǎo zhuàn, xiǎo zhuàn biàn lì. bǐ qí jiǔ yě, fù yǐ lì wèi fán, zé zhāng zòu wén yí xī yǐ zhāng cǎo cóng shì, yì zì rán zhī shì. gù suī yuē cǎo, ér lì bǐ réng zài, liáng yóu qù lì wèi yuǎn gù yě. yòu jūn zuò cǎo, yóu shì qí diǎn xíng, gù bù shèng wèi rǒng bǐ. dǎi zhāng xù huái sù bèi chū, zé cǐ fǎ sǎo dì yǐ.
○草書褚先生補《史記·三王世家》曰:「至其次序分絕,文字之上下,簡之參差長短,皆有意,人莫之能知。謹論次其真草詔書,編於左方。」是則褚先生親見簡策之文,而孝武時詔即已用草書也。《魏志·劉廙傳》:「轉五官將文學,文帝器之,令廙通草書,」則漢魏之間箋啟之文有用草書者矣。故草書之可通於章奏者謂之章草。趙彥衛《雲麓漫鈔》言:「宣和中,陝右人發地得木簡,字皆章草,乃永初二年發夫討畔羌檄。」米元章帖言:「章草乃章奏之章。」今考之既用於檄,則理容概施於章奏。蓋小學家流,自古以降,日趨於簡便,放大篆變小篆,小篆變隸。比其久也,復以隸為繁,則章奏文移悉以章草從事,亦自然之勢。故雖曰草,而隸筆仍在,良由去隸未遠故也。右軍作草,猶是其典型,故不勝為冗筆。逮張旭、懷素輩出,則此法掃地矣。
běi qí zhào zhòng jiāng xué shè qún shū, shàn cǎo lì, suī yǔ dì shū, zì jiē kǎi zhèng. yún: cǎo bù kě bù jiě, ruò shī zhī yú rén, shì xiāng qīng yì, ruò yǔ dāng jiā zhōng bēi yòu, yòu kǒng qí yí, shì yǐ bì xū lì bǐ. táng xí yù xìng jǐn, suī yǔ zǐ dì shū shū jí lì cáo bù lǐng, wèi cháng cǎo shū. wèi rén yuē: bù jìng tā rén, shì zì bù jìng yě. huò yuē: cǐ shì shén xì, qīng hé jiè yì? yù yuē: xì yóu bù jǐn, ér kuàng jù xié! liǔ zhòng yǐng shǒu chāo jiǔ jīng sān shǐ, xià jí wèi jìn nán běi zhū shǐ, jiē kǎi xiǎo jīng zhēn, wú xíng zì. sòng liú ān shì zhōng shēn bù zuò cǎo zì shū, chǐ dú wèi cháng shǐ rén dài. zhāng guān píng shēng shū bì wèi kǎi zì, wú yī xíng cǎo, lèi qí wèi rén. gǔ rén zhī jǐn zhòng rú cǐ. jiù táng shū: wáng jūn kuò wèi yōu zhōu dū du, lǐ xuán dào wèi zhǎng shǐ. jūn kuò rù cháo, xuán dào fù shū yǔ qí cóng shēng fáng xuán líng, jūn kuò sī fā zhī, bù shí cǎo zì, yí qí móu jǐ, jù ér bēn pàn. xuán dào zuò liú juàn zhōu. fū cǎo shū zhī xìn nǎi zhì shì xié!
北齊趙仲將學涉群書,善草隸,雖與弟書,字皆楷正。云:「草不可不解,若施之於人,似相輕易,若與當家中卑幼,又恐其疑,是以必須隸筆。」唐席豫性謹,雖與子弟書疏及吏曹簿領,未嘗草書。謂人曰:「不敬他人,是自不敬也。」或曰:「此事甚細,卿何介意?」豫曰:「細猶不謹,而況巨邪!」柳仲郢手抄《九經》、《三史》,下及魏、晉、南北諸史,皆楷小精真,無行字。宋劉安世終身不作草字書,尺牘未嘗使人代。張觀平生書必為楷字,無一行草,類其為人。古人之謹重如此。《舊唐書》:「王君廓為幽州都督,李玄道為長史。君廓入朝,玄道附書與其從甥房玄齡,君廓私發之,不識草字,疑其謀己,懼而奔叛。玄道坐流雋州。」夫草書之釁乃至是邪!
jīn shí lù jīn shí lù yǒu sòng gōng yì shí shù dǐng míng yún, àn shǐ jì shì jiā, sòng gōng wú míng yì zhě, mò zhī qí wèi hé rén, jīn kǎo zuǒ chuán, sòng yuán gōng zhī tài zǐ luán sì wèi, wèi jǐng gōng. hàn shū gǔ jīn rén biǎo yǒu sòng jǐng gōng dōu luán, zé shǐ jì sòng shì jiā yuán gōng zú, zi jǐng gōng tóu màn lì. shì dōu luán zhī yīn é wèi tóu màn, ér sòng gōng yì jí jǐng gōng yě.
○金石錄《金石錄》有宋公亦飠束鼎銘雲,按《史記·世家》,宋公無名亦者,莫知其為何人,今考《左傳》,宋元公之太子欒嗣位,為景公。《漢書·古今人表》有宋景公兜欒,則《史記·宋世家》元公卒,子景公頭曼立。是兜欒之音訛為頭曼,而宋公亦即景公也。
zōng jūn zhī wù wèi sòng, bù bì zhèng zhī bēi jí dǎng gù chuán, jí nán mán chuán yún: huì yuán bìng zú, yè zhě zōng jūn tīng xī shòu xiáng, wèi zhì lì sī, qún mán suì píng. shì yǔ běn chuán hé, ér nán mán chuán zuò zōng, běn chuán zuò sòng, qí wù xiǎn rán, zhù wèi jí zhèng, fáng yàn qiān gāo zǔ fǎ shòu, zì sòng guī wèi, fēng zhuàng wǔ hòu, zi sūn chéng xí. wèi suí táng sān shū jiē tóng, dú bēi zuò zhuāng wǔ. àn hàn jiāo dōng guó yǒu zhuàng wǔ xiàn, wén dì fēng sòng chāng wèi zhuàng wǔ hòu. zhèng yì yuē: kuò dì zhì yún: zhuàng wǔ gù chéng zài lái zhōu jí mò xiàn xī liù shí lǐ. hòu hàn zhì: zhuàng wǔ, gù yí guó. zuǒ chuán yǐn yuán nián jì rén fá yí, shì yě. jiǎ fù chuán: fēng jiāo dōng hóu, shí yù zhì zhuàng wǔ děng liù xiàn. jìn zhāng huá yì fēng zhuàng wǔ hòu, zì bìng zuò zhuàng, dú cǐ bēi yǔ zuǒ chuán dù shì zhù zuò zhuāng.
宗均之誤為「宋」,不必證之碑及《黨錮傳》,即《南蠻傳》云:「會援病卒,謁者宗均聽悉受降,為置吏司,群蠻遂平。」事與本傳合,而《南蠻傳》作「宗」,本傳作「宋」,其誤顯然,注未及正,房彥謙高祖法壽,自宋歸魏,封壯武候,子孫承襲。魏、隋、唐三書皆同,獨碑作「莊武」。按漢膠東國有壯武縣,文帝封宋昌為壯武侯。正義曰:「《括地誌》云:『壯武故城在萊州即墨縣西六十里。』《後漢志》:「壯武,故夷國。』《左傳·隱元年》『紀人伐夷,是也。」《賈復傳》:「封膠東侯,食郁、秩、壯武等六縣。」晉張華亦封壯武侯,字並作「壯」,獨此碑與《左傳》杜氏注作「莊」。
zhù yìn zuò jiǎn bǐ zì tài yuán fǔ xú gōu xiàn yǒu tóng gē yì, qí míng běn qǔ dòng wō shuǐ, cǐ shuǐ chū lè píng xiàn xī sì shí lǐ dǒu quán lǐng, jīng píng dìng zhōu shòu yáng yú cì zhì xú gōu xiàn rù fén, jīn xú gōu xiàn běi wǔ lǐ dòng wō hé, qí yáng yǒu dòng wō cūn shì yě. shuǐ jīng: dòng wō shuǐ chū zhān xiàn běi shān, xī guò yú cì xiàn nán, yòu xī dào jìn yáng xiàn nán xī rù yú fén. lì dào yuán zhù: liú kūn zhī wèi bīng zhōu yě, liú yuān yǐn bīng yāo jī zhī, hé zhàn yú dòng wō, jí shì shuǐ yě. jiù táng shū zhāo zōng jì: tiān fù yuán nián sì yuè, shì shū cóng yíng yú dòng wō yì. xīn táng shū. dì lǐ zhì: tài yuán jùn yǒu fǔ shí bā, qí yī yuē dòng wō, sòng shǐ cáo bīn chuán: wèi qián jūn dōu jiān, zhàn dòng wō hé běi. hàn shì jiā: lǐ jì xūn bài jì ēn bīng yú dòng wō hé. hòu rén jiǎn bǐ jiè shū tóng gē zì, ér jīn zhù yìn suì zuò tóng gē, yǐ jiǎn jiè zhī zì dēng yú yìn wén, yòu bù dàn mǎ wén yuān suǒ yán chéng gāo yìn diǎn huà zhī é ér yǐ.
○鑄印作減筆字太原府徐溝縣有同戈驛,其名本取洞渦水,此水出樂平縣西四十里陡泉嶺,經平定州壽陽、榆次至徐溝縣入汾,今徐溝縣北五里洞渦河,其陽有洞渦村是也。《水經》:「洞渦水出沾縣北山,西過榆次縣南,又西到晉陽縣南西入於汾。」酈道元註:「劉琨之為并州也,劉淵引兵邀擊之,合戰於洞渦,即是水也。」《舊唐書·昭宗紀》:「天復元年四月,氏叔琮營於洞渦驛。」《新唐書。地理志》:「太原郡有府十八,其一曰洞渦,」《宋史·曹彬傳》:「為前軍都監,戰洞渦河北。」《漢世家》:「李繼勛敗繼恩兵於洞渦河。」後人減筆借書「同戈」字,而今鑄印遂作「同戈」,以減借之字登於印文,又不但馬文淵所言成皋印點畫之訛而已。
jīn yì duō yòng gǔ dì míng zhě. hóng wǔ jiǔ nián sì yuè rén chén, yǐ tiān xià yì chuán zhī míng duō yīn lǐ sú, mìng hàn lín kǎo gǔ zhèng zhī, rú yáng zhōu fǔ yuē guǎng líng yì, zhèn jiāng fǔ yuē jīng kǒu yì, fán gǎi zhě èr bǎi sān shí èr, xú gōu wú gǔ dì míng, gù yǐ shuǐ míng zhī.
今驛多用古地名者。洪武九年四月壬辰,以天下驛傳之名多因俚俗,命翰林考古正之,如揚州府曰廣陵驛,鎮江府曰京口驛,凡改者二百三十二,徐溝無古地名,故以水名之。
huà gǔ rén tú huà jiē zhǐ shì wèi zhī, shǐ guān zhě kě fǎ kě jiè. shàng zì sān dài zhī shí, zé zhōu míng táng zhī sì mén yōng, yǒu yáo shùn zhī róng, jié zhòu zhī xiàng, yǒu zhōu gōng xiāng chéng wáng, fù fǔ, nán miàn yǐ cháo zhū hóu zhī tú. chǔ yǒu xiān wáng zhī miào jí gōng qīng cí táng, tú huà tiān dì shān chuān shén líng, qí wěi rén rén wēi, jí gǔ xián shèng guài wù xíng shì. qín hàn yǐ xià jiàn yú shǐ zhě, rú zhōu gōng fù chéng wáng tú, chéng qìng huà, zhòu zuì jù dá jǐ tú, píng fēng tú huà liè nǚ, sòng gōng chuán. dài kuí huà nán dōu fù tú zhī lèi, wèi yǒu wú yīn ér zuò, dǎi hū suí táng, shàng yán qí yì. táng yì wén zhì suǒ liè hàn wáng yuán chāng huà hàn xián wáng tú yán lì dé huà wén chéng gōng zhǔ jiàng fān tú, wǔ huá gōng tú, dòu jī tú, yán lì běn huà qín fǔ shí bā xué shì tú, líng yān gé gōng chén èr shí sì rén tú fàn zhǎng shòu huà fēng sú tú, zuì dào shì tú wáng dìng huà běn cǎo xùn jiè tú tán zhì mǐn huà yóu chūn xì yì tú yīn pū wéi wú tiǎn huà huáng cháo jiǔ shèng tú, gāo zǔ jí zhū wáng tú, tài zōng zì dìng niǎn shàng tú, kāi yuán shí bā xué shì tú dǒng è huà chē tú cáo yuán kuò huà hòu zhōu běi qí liáng chén suí wǔ dé zhēn guān yǒng huī jiān cháo chén tú, gāo zǔ tài zōng zhū zi tú, qín fǔ xué shì tú, líng yān tú yáng huà wàng xián gōng tú ān lù shān zhēn zhāng xuān huà jì nǚ tú, rǔ mǔ jiāng yīng ér tú, àn jié gǔ tú, qiū qiān tú tán jiǎo huà wǔ huì fēi wǔ tú, jiā lì hán shí tú, jiā lì jì nǚ tú hán huà lóng shuò gōng chén tú, yáo sòng jí ān lù shān tú, xiāng mǎ tú, xuán zōng shì mǎ tú, níng wáng diào mǎ dǎ qiú tú chén hóng huà ān lù shān tú, xuán zōng mǎ shè tú, shàng dǎng shí jiǔ ruì tú wáng xiàng huà lǔ bù tú tián qí huà hóng yá zi jú mù tú dòu shī lún huà nèi kù ruì jǐn duì zhì dòu yáng xiáng fèng yóu lín tú wéi huà tiān zhú hú sēng dù shuǐ fàng mù tú zhōu huà pū dié àn zhēng yáng zhēn rén jiàng zhēn wǔ xīng děng tú gè yī juàn. táng wén cuì yǒu wáng ǎi jì hàn gōng qīng zǔ èr shū tú, shū yuán yú jì táo yuán tú. tōng jiàn: shǔ jiā zhōu sī mǎ liú zàn xiàn chén hòu zhǔ sān gé tú jiē zhǐ shì xiàng wù zhī zuò. wáng wéi chuán: rén yǒu de zòu lè tú, bù zhī qí míng. wéi shì zhī, yuē: cǐ ní cháng dì sān dié dì yī pāi yě. hào shì zhě jí lè gōng àn zhī, wú chà, zì shí tǐ nán gōng. kōng mó yì shàn, yú shì bái miáo shān shuǐ zhī huà xìng, ér gǔ rén zhī yì wáng yǐ.
○畫古人圖畫皆指事為之,使觀者可法可戒。上自三代之時,則周明堂之四門墉,有堯舜之容,桀紂之象,有周公相成王,負斧,南面以朝諸侯之圖。楚有先王之廟及公卿祠堂,圖畫天地山川神靈,琦瑋亻亻危,及古賢聖怪物行事。秦漢以下見於史者,如《周公負成王圖》,《成慶畫》,《紂醉踞妲己圖》,屏風圖畫列女,《宋公傳》。戴逵畫《南都賦圖》之類,未有無因而作,逮乎隋唐,尚沿其意。唐《藝文志》所列漢王元昌畫《漢賢王圖》;閻立德畫《文成公主降蕃圖》,《五華宮圖》,《鬥雞圖》,閻立本畫《秦府十八學士圖》,《凌煙閣功臣二十四人圖》;范長壽畫《風俗圖》,《醉道士圖》;王定畫《本草訓戒圖》;檀智敏畫《遊春戲藝圖》;殷〈攴〉、韋無忝畫《皇朝九聖圖》,《高祖及諸王圖》,《太宗自定輦上圖》,《開元十八學士圖》;董萼畫《ひ車圖》;曹元廓畫後周、北齊、梁、陳、隋、武德貞觀永徽間《朝臣圖》,《高祖太宗諸子圖》,《秦府學士圖》,《凌煙圖》;楊畫《望賢宮圖》;安祿山、真張萱畫《妓女圖》,《乳母將嬰兒圖》,《按羯鼓圖》,《鞦韆圖》;談皎畫《武惠妃舞圖》,《佳麗寒食圖》,《佳麗妓女圖》;韓畫《龍朔功臣圖》,《姚宋及安祿山圖》,《相馬圖》,《玄宗試馬圖》,《寧王調馬打球圖》;陳宏畫《安祿山圖》,《玄宗馬射圖》,《上黨十九瑞圖》;王象畫《鹵簿圖》;田琦畫《洪崖子桔木圖》;竇師綸畫《內庫瑞錦對雉斗羊翔鳳游麟圖》;韋畫《天竺胡僧渡水放牧圖》;周畫《撲蝶》、《按箏》、《楊真人降真五星》等圖各一卷。《唐文粹》有王藹《記漢公卿祖二疏圖》,舒元輿《記桃源圖》。《通鑑》:蜀嘉州司馬劉贊獻《陳後主三閣圖》、皆指事象物之作。《王維傳》:「人有得《奏樂圖》,不知其名。維視之,曰:『此霓裳第三疊第一拍也。』好事者集樂工按之,無差,」自實體難工。空摹易善,於是白描山水之畫興,而古人之意亡矣。
sòng shào bó wén jiàn hòu lù yún: guān hàn lǐ xī wáng zhì zǐ gāo guàn fāng mù bēi, duō kè shān lín rén wù, nǎi zhī gù kǎi zhī lù tàn wēi zōng chù shì bèi shàng yǒu qí yí fǎ. zhì wú dào xuán jué yì rù shén, rán shǐ yòng qiǎo sī, ér gǔ yì shǎo jiǎn yǐ. kuàng qí xià zhě. cǐ kě wèi zhī zhě dào yě.
宋邵博《聞見後錄》云:」觀漢李翕、王稚子、高貫方墓碑,多刻山林人物,乃知顧愷之、陸探微、宗處士輩尚有其遺法。至吳道玄絕藝入神,然始用巧思,而古意少減矣。況其下者。」此可為知者道也。
sòng huī zōng chóng níng sān nián, lì huà xué, kǎo huà zhī děng, yǐ bù fǎng qián rén, ér wù zhī qíng tài xíng sè jù ruò zì rán, bǐ yùn gāo jiǎn wèi gōng. cǐ jìn yú kōng mó zhī gé, zhì jīn shàng zhī.
宋徽宗崇寧三年,立畫學,考畫之等,以不仿前人,而物之情態形色俱若自然,筆韻高簡為工。此近於空摹之格,至今尚之。
xiè zài háng wǔ zá zǔ yuē: zì táng yǐ qián, míng huà wèi yǒu wú gù shì zhě, gài yǒu gù shì biàn xū lì yì jié gòu, shì shì kǎo dìng, rén wù yì guān zhì dù gōng shì guī mó dà lüè, chéng guō shān chuān xíng shì xiàng bèi, jiē bù dé cǎo cǎo xià bǐ. fēi ruò jīn rén rèn yì shī xīn, lǔ mǎng miè liè, dòng zhé tuō zhī xiě yì ér zhǐ yě. yú guān zhāng sēng yáo zhǎn zi qián yán lì běn bèi, jiē huà shén fó biàn xiāng, xīng yào zhēn xíng. zhì rú shí lè dòu jiàn dé ān lù shān yǒu hé zú huà, ér jiē xiě qí gù shí. qí tā rú yì zōng shè tù, guì fēi shàng mǎ, hòu zhǔ xìng jìn yáng, huá qīng gōng bì shǔ, bù yī ér zú. shàng zhī zé shén nóng bō zhǒng, yáo mín jī rǎng, lǎo zi dù guān, xuān ní shí zhé xià zhī zé shāng shān cǎi zhī, èr shū zǔ dào, yuán dá jīn cháo jiàn, gě hóng yí jū. rú cǐ tí mù, jīn rén què bù kěn huà, ér gǔ rén wèi zhī, zhuǎn xiāng yán fǎng. gài yóu suǒ zhòng zài cǐ, xí yǐ chéng fēng, yào yì xiāng chuán fǎ dù, yì yú xún xí ěr.
謝在杭《五雜俎》曰:「自唐以前,名畫未有無故事者,蓋有故事便須立意結構,事事考訂,人物衣冠制度宮室規模大略,城郭山川形勢向背,皆不得草草下筆。非若今人任意師心,鹵莽滅裂,動輒托之寫意而止也。余觀張僧繇、展子虔、閻立本輩,皆畫神佛變相,星曜真形。至如石勒、竇建德、安祿山有何足畫,而皆寫其故實。其他如懿宗射兔,貴妃上馬,後主幸晉陽,華清宮避暑,不一而足。上之則神農播種,堯民擊壤,老子度關,宣尼十哲;下之則商山采芝,二疏祖道,元達釒巢諫,葛洪移居。如此題目,今人卻不肯畫,而古人為之,轉相沿仿。蓋由所重在此,習以成風,要亦相傳法度,易於循習耳。
gǔ qì hóng shì suí bǐ wèi: yí qì zhī chuán, chūn qiū yǐ lái gù yǐ zhòng zhī, rú gào dǐng jì zhī lèi, lì lì kě shù. bù zhī sān dài yì shū zhī mù, tāng yǒu diǎn bǎo, wǔ yǒu fèn qì, ér chūn guān yǒu diǎn yōng qì zhī zhí, jì sì ér chén zhī, zé gù qián hū cǐ yǐ. gù xià hòu shì zhī huáng, fēng fù zhī fán ruò, mì xū zhī gǔ, què gǒng zhī jiǎ, bān zhū lǔ gōng táng shū zhī guó, ér chì dāo, hóng bì tiān qiú hé tú zhī shǔ, chén shè yú chéng wáng zhī gù mìng zhě, yòu tiān zǐ zhī shì shǒu yě. rán ér lái qù bù héng, chéng kuī yǒu shù. shì yǐ bǎo chū hé, jiǔ dǐng lún sì, wǔ kù zhī jiàn chuān wū ér fēi, diàn qián zhī zhōng gǎn shān ér xiǎng, tóng rén rù mèng, zhōng jù shēng máo, zé zhī lì shì jiǔ yuǎn, néng wèi shén guài, yì lǐ zhī suǒ bì yǒu zhě. suí shū: wén dì kāi huáng jiǔ nián sì yuè, huǐ píng chén suǒ de qín hàn sān dà zhōng, yuè èr dà gǔ. shí yī nián zhēng yuè dīng xī, yǐ píng chén suǒ de gǔ qì duō wèi huò biàn, xī mìng huǐ zhī. ér dà jīn guó zhì zài: hǎi líng zhèng lóng sān nián, zhào huǐ píng liáo sòng suǒ de gǔ qì, yì rú suí wén zhī yán. gài jiē zì suī bù xué zhī zhǔ, ér gǔ qì zhī xiāo wáng wèi kě xī yǐ.
○古器洪氏《隨筆》謂:「彝器之傳,春秋以來固已重之,如郜鼎、紀之類,歷歷可數。不知三代逸書之目,湯有典寶,武有分器,而春官有典庸器之職,祭祀而陳之,則固前乎此矣。故夏後氏之璜,封父之繁弱,密須之鼓,闕鞏之甲,班諸魯公、唐叔之國,而赤刀,弘壁、天球、河圖之屬,陳設於成王之顧命者,又天子之世守也。然而來去不恆,成虧有數。是以寶出河,九鼎淪泗,武庫之劍穿屋而飛,殿前之鐘感山而響,銅人入夢,鍾虡生毛,則知歷世久遠,能為神怪,亦理之所必有者。《隋書》:『文帝開皇九年四月,毀平陳所得秦、漢三大鐘,越二大鼓。十一年正月丁西,以平陳所得古器多為禍變,悉命毀之。』而《大金國志》載:海陵正隆三年,詔毀平遼、宋所得古器,亦如隋文之言。蓋皆恣睢不學之主,而古器之銷亡為可惜矣。」
dú lǐ yì ān tí jīn shí lù, yǐn wáng yá yuán zài zhī shì, yǐ wèi yǒu jù yǒu sàn, nǎi lǐ zhī cháng rén wáng rén dé, yòu hú zú dào? wèi cháng bù tàn qí yán zhī dá. ér yuán yù zhī zuò gù wù pǔ, dú yǐ wèi bù rán, qí shuō yuē: sān dài dǐng zhōng, qí chū chū yú shèng rén zhī zhì, jīn qí kuǎn shí gù zài, bù yuē yǒng yòng xiǎng, zé yuē zi zi sūn sūn yǒng bǎo yòng, qǐ shèng rén zhě chāo rán yuǎn lǎn, ér bù néng wàng qíng yú yī wù xié? zì zhuāng zhōu liè yù kòu zhī shuō chū, suì yǐ tiān dì wèi nì lǚ, xíng hái wèi wài wù, suī shèng zhé zhī néng shì, yǒu bù mǎn yī jiào zhě, kuàng wài wù zhī wài zhě hū? rán ér bǐ gù wèi néng hán ér wàng yī, jī ér wàng shí yě. zé shèng rén zhī dào, suǒ wèi bèi wù yǐ zhì yòng, shǒu qì yǐ wèi zhì zhě, qí kě fēi yě xié? chūn qiū zhī yú bǎo yù dà gōng, qiè zhī shū, dé zhī shū. zhī cǐ zhě, kě yǐ dé shèng rén zhī yì yǐ.
讀李易安《題金石錄》,引王涯、元載之事,以為「有聚有散,乃理之常;人亡人得,又胡足道?」未嘗不嘆其言之達。而元裕之作《故物譜》,獨以為不然,其說曰:「三代鼎鍾,其初出於聖人之制,今其款識故在,不曰『永用享』,則曰『子子孫孫永寶用』,豈聖人者超然遠覽,而不能忘情於一物邪?自莊周、列禦寇之說出,遂以天地為逆旅,形骸為外物,雖聖哲之能事,有不滿一叫者,況外物之外者乎?然而彼固未能寒而忘衣,飢而忘食也。則聖人之道,所謂備物以致用,守器以為智者,其可非也邪?《春秋》之於寶玉、大弓,竊之書,得之書。知此者,可以得聖人之意矣。」