zuò shī zhī zhǐ shùn yuē:" shī yán zhì." cǐ shī zhī běn yě. wáng zhì:" mìng tài shī chén shī yǐ guān mín fēng." cǐ shī zhī yòng yě, xún zǐ lùn xiǎo yǎ yuē:" jí jīn zhī zhèng yǐ sī wǎng zhě, qí yán yǒu wén yān, qí shēng yǒu āi yān." cǐ shī zhī qíng yě. gù shī zhě wáng zhě zhī jī yě. jiàn ān yǐ xià pō hū qí liáng, suǒ wèi cí rén zhī fù lì yǐ yín, ér yú zuò shī zhī zhǐ shī zhī yuǎn yǐ.
○作诗之旨舜曰:“《诗言志》。”此诗之本也。《王制》:“命太师陈诗以观民风。”此诗之用也,荀子论《小雅》曰:“疾今之政以思往者,其言有文焉,其声有哀焉。”此诗之情也。故诗者王者之迹也。建安以下泊乎齐、梁,所谓辞人之赋丽以淫,而于作诗之旨失之远矣。
táng zì jū yì yǔ wú wēi zhī shū yuē:" nián chǐ jiàn zhǎng, yuè shì jiàn duō, měi yú rén yán, duō xún shí wù. měi dú shū shǐ, duō qiú lǐ dào. shǐ zhī wén zhāng hé wéi shí ér zhe, gē shī hé wéi shì ér zuò." yòu zì xù qí shī, guān yú měi cì zhě wèi zhī fěng yù shī, zì bǐ yú liáng hóng wǔ yī zhī zuò, ér wèi:" hǎo qí shī zhě, dèng fáng táng qú jù sǐ, wú yǔ zú xià yòu kùn zhì, qǐ liù yì sì shǐ zhī fēng, tiān jiàng pò huài bù kě zhī chí xié? yòu bù zhī dà yì bù yù shǐ xià rén bìng kǔ wén yú shàng xié?" jiē hū, kě wèi zhī lì yán zhī zhǐ zhě yǐ.
唐自居易《与无微之书》曰:“年齿渐长,阅事渐多,每与人言,多询时务。每读书史,多求理道。始知文章合为时而著,歌诗合为事而作。”又自叙其诗,关于美刺者谓之讽谕诗,自比于梁鸿《五噫》之作,而谓:“好其诗者,邓鲂、唐衢俱死,吾与足下又困踬,岂六义四始之风,天将破坏不可支持邪?又不知大意不欲使下人病苦闻于上邪?”嗟乎,可谓知立言之旨者矣。
jìn gě hóng bào piáo zǐ yuē:" gǔ shī cì guò shī, gù yǒu yì ér guì jīn shī chún xū yù, gù yǒu sǔn ér jiàn."
晋葛洪《抱朴子》曰:“古诗刺过失,故有益而贵;今诗纯虚誉,故有损而贱。”
shī bù bì rén rén jiē zuò gǔ rén zhī huì jūn chén péng yǒu, bù bì rén rén zuò shī. rén gè yǒu néng yǒu bù néng, bù zuò shī hé hài? ruò yī rén xiān chàng ér yì yǐ jǐn, zé yì wú yōng gèng xù. shì yǐ yú tíng zhī shàng. gāo yáo gēng gē, ér yǔ yì wú wén, gǔ zhī shèng rén bù kěn wèi léi tóng zhī cí pián mǔ zhī zuò yě. bǎi liáng zhī yàn, jīn gǔ zhī jí, bì yù rén rén yǐ shī míng, ér wú lěi zhī yán shǐ duō yú shì yǐ.
○诗不必人人皆作古人之会君臣朋友,不必人人作诗。人各有能有不能,不作诗何害?若一人先倡而意已尽,则亦无庸更续。是以虞廷之上。皋陶庚歌,而禹、益无闻,古之圣人不肯为雷同之辞、骈拇之作也。柏梁之宴,金谷之集,必欲人人以诗鸣,而芜累之言始多于世矣。
yáo mìng lì ér wú gē, wén wáng yǎn yì ér bù zuò shī, bù wén hòu shì zhī rén yì qí liè yú shùn yǔ zhōu gōng yě. kǒng zǐ yǐ sī wén zì rèn, shàng jiē wén wáng zhī tǒng, nǎi qí shì zài liù jīng, ér suǒ zì wèi gē zhǐ yú" guī shān"" bǐ fù" zhū zuò, hé liáo liáo yě. qí bù néng yǔ? fū wǒ zé bù xiá yǔ?
尧命历而无歌,文王演《易》而不作诗,不闻後世之人议其劣于舜与周公也。孔子以斯文自任,上接文王之统,乃其事在《六经》,而所自为歌止于“龟山”、“彼妇”诸作,何寥寥也。其不能与?夫我则不暇与?
sòng shào bó wén jiàn hòu lù yuē:" lǐ xí zhī yǔ hán tuì zhī mèng dōng yě shàn. xí zhī yú wén, tuì zhī suǒ jìng yě. tuì zhī yǔ dōng yě chàng chóu qīng yī shí, xí zhī dú wú shī, tuì zhī bù yì yě. yǐn shī lǔ yǔ ōu yáng yǒng shū méi shèng yú shàn, shī lǔ yú wén, yǒng shū suǒ jìng yě yǒng shū yǔ shèng yú chàng chóu qīng yī shí, shī lǔ dú wú shī, yǒng shū bù yì yě."
宋邵博《闻见後录》曰:“李习之与韩退之、孟东野善。习之于文,退之所敬也。退之与东野唱酬倾一时,习之独无诗,退之不议也。尹师鲁与欧阳永叔、梅圣俞善,师鲁于文,永叔所敬也;永叔与圣俞唱酬倾一时,师鲁独无诗,永叔不议也。”
wǔ zǐ zhī gē shì dé wǔ zhāng, yǐ wéi rén gè yī zhāng, cǐ yòu hòu rén zhī jiàn ěr.
《五子之歌》适得五章,以为人各一章,此又後人之见耳。
wèi yáng, qín shì zǐ sòng jiù shì yě, ér jìn gōng zǐ wú yī yán. yǐn jí fǔ zuò sōng gāo zhī shī yǐ zèng shēn bó, mín zhī shī yǐ zèng zhòng shān fǔ, hán yì zhī shī yǐ zèng hán hóu ér sān rén zhě bù wén qí yǒu dá, shì zhī gǔ rén zhī shī bù yǐ wú hé dá wèi xián.
《胃阳》,秦世子送舅氏也,而晋公子无一言。尹吉甫作《嵩高》之诗以赠申伯,《民》之诗以赠仲山甫,《韩奕》之诗以赠韩侯;而三人者不闻其有答,是知古人之诗不以无和答为嫌。
shī tí sān bǎi piān zhī shī rén, dà shuài shī chéng, qǔ qí zhōng yī zì èr zì sān sì zì yǐ míng piān, gù shí wǔ guó bìng wú yī tí, yǎ sòng zhōng jiān yī yǒu zhī. ruò cháng wǔ, měi xuān wáng yě, ruò sháo ruò lài ruò bān, jiē miào zhī lè yě. qí hòu rén qǔ yǐ míng zhī zhě yī piān, yuē xiàng bó. zì cǐ ér wài wú yǒu yě. wǔ yán zhī xìng, shǐ zì hàn wèi, ér shí jiǔ shǒu bìng wú tí, jiāo sì gē náo gē qǔ gè yǐ piān shǒu zì wèi tí. yòu rú wáng cáo jiē yǒu qī āi, ér bù bì tóng qí qíng liù zǐ jiē yǒu zá shī, ér bù bì tóng qí yì, zé yì yóu zhī shí jiǔ shǒu yě, táng rén yǐ shī qǔ shì, shǐ yǒu mìng tí fēn yùn zhī fǎ, ér shī xué shuāi yǐ.
○诗题三百篇之诗人,大率诗成,取其中一字、二字、三四字以名篇,故十五国并无一题,雅颂中间一有之。若《常武》,美宣王也,若《勺》、若《赉》、若《般》,皆庙之乐也。其後人取以名之者一篇,曰《巷伯》。自此而外无有也。五言之兴,始自汉魏,而十九首并无题,郊祀歌、铙歌曲各以篇首字为题。又如王、曹皆有《七哀》,而不必同其情;六子皆有《杂诗》,而不必同其义,则亦犹之十九首也,唐人以诗取士,始有命题分韵之法,而诗学衰矣。
dù zi měi shī duō qǔ piān zhōng zì míng zhī, rú" bú jiàn lǐ shēng jiǔ", zé yǐ bú jiàn míng piān" jìn wén quǎn róng yuǎn dùn táo," zé yǐ jìn wén míng piān" wǎng zài xī jīng shí", zé yǐ wǎng zài míng piān" lì lì kāi yuán shì," zé yǐ lì lì míng piān" zì píng gōng zhōng lǚ tài yī", zé yǐ zì píng míng piān" kè cóng nán míng lái", zé yǐ kè cóng míng piān. jiē qǔ shǒu èr zì wèi tí, quán wú yì yì, pō dé gǔ rén zhī tǐ.
杜子美诗多取篇中字名之,如“不见李生久”,则以《不见》名篇;“近闻犬戎远遁逃,”则以《近闻》名篇;“往在西京时”,则以《往在》名篇;“历历开元事,”则以《历历》名篇;“自平宫中吕太一”,则以《自平》名篇;“客从南溟来”,则以《客从》名篇。皆取首二字为题,全无意义,颇得古人之体。
gǔ rén zhī shī, yǒu shī ér hòu yǒu tí jīn rén zhī shī, yǒu tí ér hòu yǒu shī. yǒu shī ér hòu yǒu tí zhě, qí shī běn hū qíng yǒu tí ér hòu yǒu shī zhě, qí shī xùn hū wù.
古人之诗,有诗而後有题;今人之诗,有题而後有诗。有诗而後有题者,其诗本乎情;有题而後有诗者,其诗徇乎物。
gǔ rén yòng yùn wú guò shí zì sān bǎi piān zhī shī, jù duō zé bì zhuǎn yùn. wèi jìn yǐ shàng yì rán. sòng qí yǐ xià, yùn xué jiàn xìng, rén wén qū qiǎo, yú shì yǒu qiáng yòng yī yùn dào dǐ zhě, zhōng bù jí gǔ rén zhī biàn huà zì rán yě. gǔ rén yòng yùn wú guò shí zì zhě, dú mèn gōng zhī sì zhāng nǎi yòng shí èr zì, shǐ jiù cǐ yī yùn yǐn ér shēn zhī, fēi bù kě yǐ chéng zhāng, ér yú yì bì yǒu bù dá, gù mò sì jù zhuǎn yī yùn. shì zhī yǐ yùn cóng wǒ zhě, gǔ rén zhī shī yě yǐ wǒ cóng yùn zhě, jīn rén zhī shī yě. zì dù shí yí hán lì bù, wèi miǎn cǐ bìng yě.
○古人用韵无过十字《三百篇》之诗,句多则必转韵。魏、晋以上亦然。宋、齐以下,韵学渐兴,人文趋巧,于是有强用一韵到底者,终不及古人之变化自然也。古人用韵无过十字者,独《闷宫》之四章乃用十二字,使就此一韵引而伸之,非不可以成章,而于义必有不达,故末四句转一韵。是知以韵从我者,古人之诗也;以我从韵者,今人之诗也。自杜拾遗、韩吏部,未免此病也。
yè shǎo yùn shí lín shī huà yuē:" cháng piān zuì nán, wèi jìn yǐ qián shī wú guò shí yùn zhě, gài shǐ rén yǐ yì nì zhì, chū bù yǐ xù shì qīng jìn wèi gōng. zhì lǎo dù shù huái běi zhēng zhū piān, qióng jí bǐ lì, rú tài shǐ gōng jì chuán, cǐ gù gǔ jīn jué chàng. rán bā āi bā piān běn fēi jí zhōng gāo zuò, ér shì duō zūn chēng zhī, bù gǎn yì, rú lǐ yōng sū yuán míng shī zhōng jí duō lèi jù, yú cháng tòng kān qù, jǐn gè qǔ qí bàn, fāng wèi jǐn shàn. rán cǐ bù kě wèi bù zhī zhě yán yě."
叶少蕴《石林诗话》曰:“长篇最难,魏晋以前诗无过十韵者,盖使人以意逆志,初不以序事倾尽为工。至老杜《述怀》、《北征》诸篇,穷极笔力,如太史公纪、传,此固古今绝唱。然《八哀》八篇本非集中高作,而世多尊称之,不敢议,如李邕、苏源明诗中极多累句,余尝痛刊去,仅各取其半,方为尽善。然此不可为不知者言也。”
shī zhǔ xìng qíng, bù guì qí qiǎo. táng yǐ xià rén yǒu qiáng yòng yī yùn zhōng zì jǐ jǐn zhě, yǒu yòng xiǎn yùn zhě, yǒu cì rén yùn zhě, jiē shì lì yì yǐ cǐ jiàn qiǎo, biàn fēi shī zhī zhèng gé.
诗主性情,不贵奇巧。唐以下人有强用一韵中字几尽者,有用险韵者,有次人韵者,皆是立意以此见巧,便非诗之正格。
qiě rú kǒng zǐ zuò yì xiàng xiàng chuán, qí yòng yùn yǒu duō yǒu shǎo, wèi cháng yī lǜ, yì yǒu wú yùn zhě. kě zhī gǔ rén zuò wén zhī fǎ, yī yùn wú zì zé jí tā yùn, tā yùn bù xié zé jìng dān xíng. shèng rén wú bì wú gù, yú wén jiàn zhī yǐ.
且如孔子作《易·象象传》,其用韵有多有少,未尝一律,亦有无韵者。可知古人作文之法,一韵无字则及他韵,他韵不协则竟单行。圣人无必无固,于文见之矣。
shī yǒu wú yùn zhī jù shī yǐ yì wéi zhǔ, yīn cóng zhī. bì jǐn yī yùn wú kě yòng zhī zì, rán hòu páng tōng tā yùn, yòu bù dé yú tā yùn, zé níng wú yùn. gǒu qí yì zhī zhì dāng, ér bù kě yǐ tā zì yì, zé wú yùn bù hài. hàn yǐ shàng wǎng wǎng yǒu zhī." mù tóu shí háo cūn, yǒu lì yè zhuō rén", liǎng yùn yě, zhì dāng bù kě yì. xià jù yún:" lǎo wēng yú qiáng zǒu, lǎo fù chū mén kàn," zé wú yùn yǐ, yì zhì dāng bù kě yì. gǔ cí zǐ liú mǎ gē zhōng yǒu" chūn chí zuò fàn, cǎi kuí chí zuò gēng" èr jù wú yùn. lǐ dà bái tiān mǎ gē zhōng yǒu" zì yún zài qīng tiān, qiū líng yuǎn cuī wéi" èr jù wú yùn. yě tián huáng què xíng shǒu èr jù" yóu mò zhú yán zhōu cuì, qī mò jìn wú gōng yàn" wú yùn. xíng xíng qiě yóu liè piān shǒu èr jù" biān chéng ér shēng nián, bù dú yī zì shū", wú yùn.
○诗有无韵之句诗以义为主,音从之。必尽一韵无可用之字,然後旁通他韵,又不得于他韵,则宁无韵。苟其义之至当,而不可以他字易,则无韵不害。汉以上往往有之。“暮投石壕村,有吏夜捉人”,两韵也,至当不可易。下句云:“老翁逾墙走,老妇出门看,”则无韵矣,亦至当不可易。古辞《紫骝马歌》中有“春持作饭,采葵持作羹”二句无韵。李大白《天马歌》中有“自云在青天,丘陵远崔嵬”二句无韵。《野田黄雀行》首二句“游莫逐炎洲翠,栖莫近吴宫燕”无韵。《行行且游猎篇》首二句“边城儿生年,不读一字书”,无韵。
wǔ jīng zhōng duō yǒu yòng yùn gǔ rén zhī wén huà gōng yě, zì rán ér hé yú yīn, zé suī wú yùn zhī wén ér wǎng wǎng yǒu yùn, gǒu qí bù rán, zé suī yǒu yùn zhī wén ér shí yì bù yòng yùn, zhōng bù yǐ yùn ér hài yì yě, sān bǎi piān zhī shī, yǒu yùn zhī wén yě, nǎi yī zhāng zhī zhōng yǒu èr sān jù bù yòng yùn zhě, rú" zhān bǐ luò yǐ, wéi shuǐ yāng yāng" zhī lèi shì yǐ. yī piān zhī zhōng yǒu quán zhāng bù yòng yùn zhě, rú sī qí zhī sì zhāng wǔ zhāng, zhào zhī sì zhāng shì yǐ. yòu yǒu quán piān wú yùn zhě, zhōu sòng qīng miào wéi tiān zhī mìng wú tiān yǒu chéng mìng shí mài wǔ zhū piān shì yǐ. shuō zhě yǐ wéi dāng yǒu yú shēng rán yǐ yú shēng xiāng xié ér bù rù zhèng wén, cǐ zé suǒ wèi bù yǐ yùn ér hài yì zhě yě. kǒng zǐ zàn yì shí piān, qí tuàn xiàng chuán zá guà wǔ piān yòng yùn, rán qí zhōng wú yùn zhě yì shí zhī yī. wén yán xì cí shuō guà xù guà wǔ piān bù yòng yùn, rán yì jiān yǒu yī èr, rú" gǔ zhī yǐ léi tíng, rùn zhī yǐ fēng yǔ. rì yuè yùn xíng, yī hán yī shǔ. qián dào chéng nán, kūn dào chéng nǚ."" jūn zǐ zhī wēi zhī zhāng, zhī róu zhī gāng, wàn fū zhī wàng." cǐ suǒ wèi huà gōng zhī wén, zì rán ér hé zhě, gù wèi cháng yǒu xīn yú yòng yùn yě. shàng shū zhī tǐ běn bù yòng yùn, ér dà yǔ mò:" dì dé guǎng yùn, nǎi shèng nǎi shén, nǎi wǔ nǎi wén, huáng tiān juàn mìng, yǎn yǒu sì hǎi, wèi tiān xià jūn," yī xùn:" shèng mò yáng yáng, jiā yán kǒng zhāng, wéi shàng dì bù cháng. zuò shàn, jiàng zhī bǎi xiáng zuò bù shàn, jiàng zhī bǎi yāng. ěr wéi dé wǎng xiǎo, wàn bāng wéi qìng ěr wéi bù dé wǎng dà, zhuì jué zōng." tài shì:" wǒ wǔ wéi yáng, qīn yú zhī jiāng. qǔ bǐ xiōng cán, wǒ fá yòng zhāng, yú tāng yǒu guāng." hóng fàn:" wú piān wú bēi, zūn wáng zhī yì wú yǒu zuò hǎo, zūn wáng zhī dào wú yǒu zuò è, zūn wáng zhī lù wú piān wú dǎng, wáng dào dàng dàng wú dǎng wú piān, yù dào píng píng wú fǎn wú cè, wáng dào zhèng zhí." jiē yòng yùn. yòu rú qū lǐ:" xíng qián zhū niǎo ér hòu xuán wǔ, zuǒ qīng lóng ér yòu bái hǔ, zhāo yáo zài shàng, jí shàn qí nù." lǐ yùn:" xuán jiǔ zài shì, lǐ zài hù, zī tí zài táng, chéng jiǔ zài xià. chén qí xī shēng, bèi qí dǐng zǔ, liè qí qín sè, guǎn pán zhōng gǔ. xiū qí zhù gǔ, yǐ jiàng shàng shén. yǔ qí xiān zǔ, yǐ zhèng jūn chén, yǐ dǔ fù zǐ, yǐ mù xiōng dì, yǐ qí shàng xià, fū fù yǒu suǒ, shì wèi chéng dà zhī hù." lè jì:" fū gǔ zhě, tiān dì shùn ér sì shí dāng, mín yǒu dé ér wǔ chāng, jí bù zuò ér wú yāo xiáng, cǐ zhī wèi dà dāng. rán hòu shèng rén zuò, wèi fù zǐ jūn chén, yǐ wéi jì gāng." zhōng yōng:" gù jūn zǐ bù kě yǐ bù xiū shēn, sī xiū shēn bù kě yǐ bù shì qīn, sī shì qīn bù kě yǐ bù zhī rén, sī zhī rén bù kě yǐ bù zhī tiān." mèng zǐ:" shī xíng ér liáng shí, jī zhě fú shí, láo zhě fú xī, xū chán, mín nǎi zuò tè. fāng mìng nüè mín, yǐn shí ruò liú, liú lián huāng wáng, wèi zhū hóu yōu." fán cǐ zhī lèi, zài qín hàn yǐ qián zhū zǐ shū bìng yǒu zhī. tài shǐ gōng zuò zàn, yì shí yī yòng yùn, ér hàn rén yuè fǔ shī fǎn yǒu bù yòng yùn zhě.
○五经中多有用韵古人之文化工也,自然而合于音,则虽无韵之文而往往有韵,苟其不然,则虽有韵之文而时亦不用韵,终不以韵而害意也,《三百篇》之诗,有韵之文也,乃一章之中有二三句不用韵者,如“瞻彼洛矣,维水泱泱”之类是矣。一篇之中有全章不用韵者,如《思齐》之四章、五章,《召》之四章是矣。又有全篇无韵者,《周颂·清庙》、《维天之命》、《吴天有成命》、《时迈》、《武》诸篇是矣。说者以为当有余声;然以余声相协而不入正文,此则所谓不以韵而害意者也。孔子《赞易》十篇,其《彖象传》、《杂卦》五篇用韵,然其中无韵者亦十之一。《文言》、《系辞》、《说卦》、《序卦》五篇不用韵,然亦间有一二,如“鼓之以雷霆,润之以风雨。日月运行,一寒一暑。乾道成男,坤道成女。”“君子知微知彰,知柔知刚,万夫之望。”此所谓化工之文,自然而合者,固未尝有心于用韵也。《尚书》之体本不用韵,而《大禹漠》:“帝德广运,乃圣乃神,乃武乃文,皇天眷命,奄有四海,为天下君,”《伊训》:“圣漠洋洋,嘉言孔彰,惟上帝不常。作善,降之百祥;作不善,降之百殃。尔惟德罔小,万邦惟庆;尔惟不德罔大,坠厥宗。”《太誓》:“我武惟扬,侵于之疆。取彼凶残,我伐用张,于汤有光。”《洪范》:“无偏无陂,遵王之义;无有作好,遵王之道;无有作恶,遵王之路;无偏无党,王道荡荡;无党无偏,玉道平平;无反无侧,王道正直。”皆用韵。又如《曲礼》:“行前朱鸟而後玄武,左青龙而右白虎,招摇在上,急缮其怒。”《礼运》:“玄酒在室,醴在户,粢醍在堂,澄酒在下。陈其牺牲,备其鼎俎,列其琴瑟,管磐钟鼓。修其祝嘏,以降上神。与其先祖,以正君臣,以笃父子,以睦兄弟,以齐上下,夫妇有所,是谓承大之祜。”《乐记》:“夫古者,天地顺而四时当,民有德而五昌,疾不作而无妖祥,此之渭大当。然後圣人作,为父子君臣,以为纪纲。”《中庸》:“故君子不可以不修身,思修身不可以不事亲,思事亲不可以不知人,思知人不可以不知天。”《孟子》:“师行而粮食,饥者弗食,劳者弗息,胥谗,民乃作慝。方命虐民,饮食若流,流连荒亡,为诸侯忧。”凡此之类,在秦汉以前诸子书并有之。太史公作赞,亦时一用韵,而汉人乐府诗反有不用韵者。
yì yùn yì zhī yǒu yùn, zì wén wáng shǐ yě, fán guà cí zhī fán zhě shí yòng yùn. méng zhī" dú"" gào", jiě zhī" fù"" sù", zhèn zhī""" yǎ", gěn zhī" shēn"" rén" shì yě. zhì zhōu gōng zé cí yù fán, ér yù duō yòng yùn. yí gǔ bǔ cí dāng yòng yùn, ruò chūn qiū chuán suǒ zài yì shì zhī" qiāng"" jiāng"" qīng"" jīng", lí jī zhī" yú"" yú"" yóu"" chòu", bó jī zhī""" kuàng"" cháng"" xiāng"" jī"" qí"" shī"," qiū"" gū"" hú"" gū"" bū"" jiā"" xū", yān líng zhī" cù"'" mù", sūn wén zi zhī" líng"" xióng", wèi hóu zhī" yáng"" wáng"," dòu"" yú". yòu rú guó yǔ suǒ zài jìn xiàn gōng zhī" gǔ"" huá""", shǐ jì suǒ zài hàn wén dì zhī" gēng"" wáng"" guāng", hàn shū yuán hòu chuán suǒ zài jìn shǐ zhī" xióng"" chéng"," bēng"" xìng", jiē yùn yě. gù kǒng zǐ zuò tuàn xiàng chuán yòng yùn, gài běn jīng yǒu yùn ér chuán yì yùn, cǐ jiàn shèng rù shù ér bù zuò, yǐ gǔ wèi shī ér bù gǒu yě.
○易韵《易》之有韵,自文王始也,凡卦辞之繁者时用韵。《蒙》之“渎”、“告”,《解》之”复”、“夙”,《震》之“”、“哑”,《艮》之“身”、“人”是也。至周公则辞愈繁,而愈多用韵。疑古卜辞当用韵,若《春秋传》所载懿氏之“锵”“姜”、“卿”、“京”,骊姬之“渝”、“俞”、“莸”、“臭”,伯姬之“”、“贶”、“偿”、“相”、“姬”、“旗”、“师”,“丘”、“孤”、“弧”、“姑”、“逋”、“家”、“虚”,鄢陵之“蹙”’、“目”,孙文子之“陵”、“雄”,卫侯之“羊”、“亡”,“窦”、“逾”。又如《国语》所载晋献公之“骨”、“猾”、“ㄏ”,《史记》所载汉文帝之“庚”、“王”、“光”,《汉书·元後传》所载晋史之“雄”、“乘”,“崩”、“兴”,皆韵也。故孔子作《彖象传》用韵,盖本经有韵而传亦韵,此见圣入述而不作,以古为师而不苟也。
tuàn xiàng chuán yóu jīn zhī jiān zhù zhě, xī zì fēn jù yǐ wéi xùn yě xì cí wén yán yǐ xià yóu jīn zhī jiān zhù yú zì jù míng bái zhī hòu, qǔ yī zhāng yī piān quán shū zhī yì ér tōng lùn zhī yě, gù qí tǐ bù tóng. gǔ shī yòng yùn zhī fǎ gǔ shī yòng yùn zhī fǎ dà yuē yǒu sān: shǒu jù cì jù lián yòng yùn, gé dì sān jù ér yú dì sì jù yòng yùn zhě, guān jū zhī shǒu zhāng shì yě, fán hàn yǐ xià shī jí táng rén lǜ shī zhī shǒu jù yòng yùn zhě yuán yú cǐ yì qǐ jí gé jù yòng yùn zhě, juǎn ěr zhī shǒu zhāng shì yě, fán hàn yǐ xià shī jí táng rén lǜ shī zhī shǒu jù bù yòng yùn zhě yuán yú cǐ zì shǒu zhì mò, jù jù yòng yùn zhě, ruò kǎo qīng rén hái zhe shí mǔ zhī jiān yuè chū sù guān zhū piān, yòu rú juǎn ěr zhī èr zhāng sān zhāng, sì zhāng, chē gōng zhī yī zhāng èr zhāng sān zhāng qī zhāng, cháng fà zhī yī zhāng èr zhāng sān zhāng sì zhāng wǔ zhāng shì yě, fán hàn yǐ xià shī ruò wèi wén dì yān gē xíng zhī lèi yuán yú cǐ. zì shì ér biàn zé zhuǎn yùn yǐ. zhuǎn yùn zhī shǐ yì yǒu lián yòng gé yòng zhī bié, ér cuò zōng biàn huà bù kě yǐ yī tǐ jū. yú shì yǒu shàng xià gè zì wèi yùn, ruò tù jí cǎi wēi zhī shǒu zhāng, yú lì zhī qián sān zhāng, juǎn ā zhī shǒu zhāng zhě. yǒu shǒu mò zì wèi yī yùn, zhōng jiān zì wèi yī yùn, ruò chē gōng zhī wǔ zhāng zhě. yǒu gé bàn zhāng zì wèi yùn, ruò shēng mín zhī zú zhāng zhě. yǒu shǒu tí èr yùn, ér xià fēn èr jié chéng zhī, ruò yǒu tì zhī piān zhě. cǐ jiē shī zhī biàn gé, rán yì mò fēi chū yú zì rán, fēi yǒu yì wèi zhī yě.
《彖象传》犹今之笺注者,析字分句以为训也;《系辞》、《文言》以下犹今之笺注于字句明白之後,取一章一篇全书之义而通论之也,故其体不同。○古诗用韵之法古诗用韵之法大约有三:首句、次句连用韵,隔第三句而于第四句用韵者,《关雎》之首章是也,凡汉以下诗及唐人律诗之首句用韵者源于此;一起即隔句用韵者,《卷耳》之首章是也,凡汉以下诗及唐人律诗之首句不用韵者源于此;自首至末,句句用韵者,若《考》、《清人》、《还》、《著》、《十亩之间》、《月出》、《素冠》诸篇,又如《卷耳》之二章、三章,四章,《车攻》之一章、二章、三章、七章,《长发》之一章、二章、三章、四章、五章是也,凡汉以下诗若魏文帝《燕歌行》之类源于此。自是而变则转韵矣。转韵之始亦有连用、隔用之别,而错综变化不可以一体拘。于是有上下各自为韵,若《兔》及《采薇》之首章,《鱼丽》之前三章,《卷阿》之首章者。有首末自为一韵,中间自为一韵,若《车攻》之五章者。有隔半章自为韵,若《生民》之卒章者。有首提二韵,而下分二节承之,若《有替》之篇者。此皆诗之变格,然亦莫非出于自然,非有意为之也。
xiān shēng yīn xué wǔ shū xù yuē: jì yuē:" shēng chéng wén wèi zhī yīn." fū yǒu wén sī yǒu yīn, bǐ yīn ér wèi shī, shī xián rán hòu bèi zhī lè, cǐ jiē chū yú tiān ér fēi rén zhī suǒ néng wéi yě. sān dài zhī shí, qí wén jiē běn yú liù shū, qí rén jiē chū yú zú dǎng kù xù, qí xìng jiē xún huà yú zhōng hé, ér fā zhī wèi yīn, wú bù xié yú zhèng. rán ér zhōu lǐ dà xíng rén zhī zhí," jiǔ suì shǔ gǔ shǐ, yù shū míng, tīng shēng yīn", suǒ yǐ yī dào dé ér tóng fēng sú zhě, yòu bù gǎn lüè yě. shì yǐ shī sān bǎi wǔ piān, shàng zì shāng sòng, xià dǎi chén líng, yǐ shí wǔ guó zhī yuǎn, qiān shù bǎi nián zhī jiǔ, ér qí yīn wèi cháng yǒu yì. dì shùn zhī gē, gāo yáo zhī gēng, jī zǐ zhī chén, wén wáng zhōu gōng zhī xì, wú fú tóng zhě. gù sān bǎi wǔ piān, gǔ rén zhī yīn shū yě. wèi jìn yǐ xià, qù gǔ rì yuǎn, cí fù rì fán, ér hòu míng zhī yuē yùn, zhì sòng zhōu róng liáng shěn yuē, ér sì shēng zhī pǔ zuò. rán zì qín hàn zhī wén, qí yīn yǐ jiàn lì yú gǔ, zhì dōng jīng yì shén, ér tǐ wén zuò pǔ, nǎi bù néng shàng jù yǎ nán, páng zhí sāo zi, yǐ chéng bù kān zhī diǎn, ér jǐn àn bān zhāng yǐ xià zhū rén zhī fù, cáo liú yǐ xià zhū rén zhī shī suǒ yòng zhī yīn, zhuàn wèi dìng běn. yú shì jīn yīn xíng ér gǔ yīn wáng, wèi yīn xué zhī yī biàn. xià jí táng dài, yǐ shī fù qǔ shì, qí yùn yī yǐ lù fǎ yán qiē yùn wéi zhǔn, suī yǒu" dú yòng"" tóng yòng" zhī zhù, ér qí fēn bù wèi cháng gǎi yě. zhì sòng jǐng zhī jì, wēi yǒu gēng yì, lǐ zōng mò nián, píng shuǐ liú yuān shǐ bìng èr bǎi liù yùn wèi yī bǎi qī yùn. yuán huáng gōng shào zuò yùn huì yīn zhī, yǐ qì yú jīn. yú shì sòng yùn xíng ér táng yùn wáng, wèi yīn xué zhī zài biàn, shì rì yuǎn ér chuán rì é, cǐ dào zhī wáng gài èr qiān yǒu xú suì yǐ. yán wǔ qián xīn yǒu nián, jì dé guǎng yùn zhī shū, nǎi shǐ fā wù yú zhōng ér páng tōng qí shuō, yú shì jù táng rén yǐ zhèng sòng rén zhī zhī shī, jù gǔ jīng yǐ zhèng shěn shì táng rén zhī shī, ér sān dài yǐ shàng zhī yīn, bù fèn zhì rú, zhì zé ér bù kě luàn. nǎi liè gǔ jīn yīn zhī biàn ér jiū qí suǒ yǐ bù mín wèi yīn lùn èr juǎn kǎo zhèng sān dài yǐ shàng zhī yīn, zhù sān bǎi wǔ piān, wèi shī běn yīn shí juǎn zhù yì wèi yì yīn sān juǎn biàn shěn shì bù fèn zhī wù, ér yī yī yǐ gǔ yīn dìng zhī, wèi táng yùn zhèng èr shí juǎn zōng gǔ yīn wèi shí bù, wèi gǔ yīn biǎo èr juǎn. zì shì ér liù jīng zhī wén nǎi kě dú, qí tā zhū zǐ zhī shū lí hé yǒu zhī, ér bù shèn yuǎn yě. tiān zhī wèi sàng sī wén, bì yǒu shèng rén fù qǐ, jǔ jīn rì zhī yīn ér hái zhī chún gǔ zhě.
先生《音学五书》序曰:《记》曰:“声成文谓之音。”夫有文斯有音,比音而为诗,诗咸然後被之乐,此皆出于天而非人之所能为也。三代之时,其文皆本于六书,其人皆出于族党库序,其性皆驯化于中和,而发之为音,无不协于正。然而《周礼》大行人之职,“九岁属瞽史,谕书名,听声音”,所以一道德而同风俗者,又不敢略也。是以《诗》三百五篇,上自商颂,下逮陈灵,以十五国之远,千数百年之久,而其音未尝有异。帝舜之歌,皋陶之赓,箕子之陈,文王、周公之系,无弗同者。故三百五篇,古人之音书也。魏晋以下,去古日远,词赋日繁,而後名之曰韵,至宋周容、梁沈约,而《四声之谱》作。然自秦汉之文,其音已渐戾于古,至东京益甚,而体文作谱,乃不能上据雅、南,旁摭骚、子,以成不刊之典,而仅按班、张以下诸人之赋,曹、刘以下诸人之诗所用之音,撰为定本。于是今音行而古音亡,为音学之一变。下及唐代,以诗赋取士,其韵一以陆法言《切韵》为准,虽有“独用”、“同用”之注,而其分部未尝改也。至宋景之际,微有更易,理宗末年,平水刘渊始并二百六韵为一百七韵。元黄公绍作《韵会》因之,以迄于今。于是宋韵行而唐韵亡,为音学之再变,世日远而传日讹,此道之亡盖二千有徐岁矣。炎武潜心有年,既得《广韵》之书,乃始发悟于中而旁通其说,于是据唐人以正宋人之之失,据古经以正沈氏、唐人之失,而三代以上之音,部分秩如,至赜而不可乱。乃列古今音之变而究其所以不民为《音论》二卷;考正三代以上之音,注三百五篇,为《诗本音》十卷;注《易》为《易音》三卷;辨沈氏部分之误,而一一以古音定之,为《唐韵正》二十卷;综古音为十部,为《古音表》二卷。自是而《六经》之文乃可读,其他诸子之书离合有之,而不甚远也。天之未丧斯文,必有圣人复起,举今日之音而还之淳古者。
gǔ rén bù jì zhòng yùn dù zi měi zuò yǐn zhōng bā xiān gē yòng sān" qián" èr" chuán" èr" mián" èr" tiān". sòng rén yí gǔ wú cǐ tǐ, suì yù fēn wéi bā yì, yǐ wéi bì fēn wéi bā ér hòu kě yǐ zhòng yā yùn wú hài yě, bù zhī bǎi liáng tái shī sān" zhī" sān" zhì" èr" zāi" èr" shí" èr" lái" èr" cái" yǐ xiān zhī yǐ." dōng chuān yǒu dù juān, xī chuān wú dù juān, fú wàn wú dù juān, yún ān yǒu dù juān", qiú qí shuō ér bù dé, zé yí yǐ wéi tí xià zhù, bù zhī gǔ rén wèi cháng jì zhòng yùn yě. gù yǒu sì yùn chéng zhāng chéng wéi yòng èr zì zhě," hú wéi hū zhū lín, cóng xià nán fěi shì zhū lín, cóng xià nán" shì yě. yǒu èr yùn chéng zhāng ér wéi yòng yī zì zhě," dà rén zhàn zhī, wéi xióng wéi pí, nán zǐ zhī xiáng wéi huī wéi shé, nǚ zǐ zhī xiáng" shì yě. yǒu sān yùn chéng zhāng ér wéi yòng yī zì zhě," gǒu rì xīn, rì rì xīn, yòu rì xīn" shì yě.
○古人不忌重韵杜子美作《饮中八仙歌》用三“前”、二“船”、二“眠”、二“天”。宋人疑古无此体,遂欲分为八意,以为必分为八而後可以重押韵无害也,不知《柏梁台诗》三“之”、三“治”、二“哉”、二“时”、二“来”、二“材”已先之矣。“东川有杜鹃,西川无杜鹃,涪、万无杜鹃,云安有杜鹃”,求其说而不得,则疑以为题下注,不知古人未尝忌重韵也。故有四韵成章成唯用二字者,“胡为乎株林,从夏南;匪适株林,从夏南“是也。有二韵成章而惟用一字者,“大人占之,维熊维罴,男子之祥;维虺维蛇,女子之祥”是也。有三韵成章而惟用一字者,“苟日新,日日新,又日新”是也。
rú cǎi wēi shǒu zhāng lián yòng èr" xiǎn yǔn zhī gù" jù, zhēng yuè yī zhāng lián yòng èr" zì kǒu" zì, shí yuè zhī jiāo shǒu zhāng lián yòng èr" ér wēi" zì, chē luò sān zhāng lián yòng èr" shù jī" zì, wén wáng yǒu shēng shǒu zhāng lián yòng èr" yǒu shēng" zì, zhào zú zhāng lián yòng èr" bǎi lǐ" zì. yòu rú xíng lù shǒu zhāng qǐ yòng" lù" zì, wèi yòng" lù" zì, yòu rú jiǎn xī zú zhāng lián yòng sān" rén" zì, nà lián yòng sān" shēng" zì. qí zhòng yī zì zhě, bù kě shèng shù. hàn yǐ xià yì rán. rú mò shàng sāng shī sān" tóu" zì, èr" yú" zì, èr" yú" zì, èr" fū" zì, èr" xū" zì. jiāo zhòng qīng qī zuò sān" yǔ" zì, sān" yán" zì, èr" yóu" zì, èr" mǔ" zì, èr" qǔ" zì, èr" zi" zì, èr" guī" zì, èr" zhī" zì, èr" jūn" zì, èr" mén" zì, yòu èr" yán" zì. sū wǔ gǔ ròu yuán zhī yè yī shǒu, èr" rén" zì, jié fà wèi fū fù yī shǒu èr" shí" zì. chén sī wáng qì fù cí èr" tíng" zì, èr" líng" zì, èr" míng" zì, èr" chéng" zì, èr" níng" zì. ruǎn jí yǒng huái shī zhuó zhuó xī tuí rì yī shǒu, èr" guī" zì. zhāng xié zá shī hēi lì yuè zhòng yuān yī shǒu èr" shēng" zì. xiè líng yùn jūn zǐ yǒu suǒ sī xíng èr" guī" zì. liáng wǔ dì zhuàn kǒng zǐ zhèng yán jìng shù huái shī èr" fǎn" zì. rèn kū fàn pú yè shī èr" shēng" zì, sān" qíng" zì. shěn yuē zhōng shān shī èr" zú" zì. rán zé zhòng yùn zhī yǒu jì, qí zài suí táng zhī dài hū?
如《采薇》首章连用二“猃狁之故”句,《正月》一章连用二“自口”字,《十月之交》首章连用二“而微”字,《车荦》三章连用二“庶几”字,《文王有声》首章连用二“有声”字,《召》卒章连用二“百里”字。又如《行露》首章起用“露”字,未用“露”字,又如《简兮》卒章连用三“人”字,《那》连用三“声”字。其重一字者,不可胜述。汉以下亦然。如《陌上桑诗》三“头”字,二“隅”字,二“馀”字,二“夫”字,二“须”字。《焦仲卿妻作》三“语”字,三“言”字,二“由”字,二“母”字,二“取”字,二“子”字,二“归”字,二“之”字,二“君”字,二“门”字,又二“言”字。苏武《骨肉缘枝叶》一首,二“人”字,《结发为夫妇》一首二“时”字。陈思王《弃妇词》二“庭”字,二“灵”字,二“鸣”字,二“成”字,二“宁”字。阮籍《咏怀诗·灼灼西颓日》一首,二“归”字。张协《杂诗·黑戾跃重渊》一首二“生”字。谢灵运《君子有所思行》二“归”字。梁武帝撰《孔子正言竞述怀诗》二“反”字。任《哭范仆射诗》二“生”字,三“情”字。沈约《钟山诗》二“足”字。然则重韵之有忌,其在隋、唐之代乎?
zhū gě kǒng míng liáng fù yín yún:" jiān shì shuí jiā mù, tián jiāng gǔ yě zi." yòu yún:" shuí néng wéi cǐ móu? guó xiāng qí yàn zǐ." yòng èr" zi" zì. gǔ rén dàn qǔ wén lǐ míng dāng ér yǐ, chū bù bì zhòng zì yě. jīn běn huò gǎi zuò" tián jiāng gǔ yě shì", shī zhī yǐ.
诸葛孔明《梁父吟》云:“间是谁家墓,田疆古冶子。”又云:“谁能为此谋?国相齐晏子。”用二“子”字。古人但取文理明当而已,初不避重字也。今本或改作“田疆古冶氏”,失之矣。
pān yuè qiū xìng fù:" xiāo gěng jiè ér bù mèi xī, dú zhǎn zhuǎn yú huá shěng. wù shí suì zhī qiú jǐn xī, kǎi fǔ shǒu ér zì xǐng." yòng èr" shěng" zì.
潘岳《秋兴赋》:“宵耿介而不寐兮,独展转于华省。悟时岁之遒尽兮,慨俯首而自省。”用二“省”字。
chū táng shī zuì wéi yán zhěng, ér lú zhào lín cháng ān gǔ yì:" bié yǒu háo huá chēng jiàng xiàng, zhuǎn rì huí tiān bù xiāng ràng. yì qì yóu lái pái guàn fū, zhuān quán pàn bù róng xiāo xiāng." yòng èr" xiāng" zì, jīn rén wèi bì zì tóng ér yì yì zhě fāng kě zhòng yòng, ruò cǐ shī zhī èr" xiāng" gù wú yì yì yě. qiě shī yuē:" wáng mìng nán zhòng, wǎng chéng yú fāng." qí xià wén yòu yuē:" tiān zǐ mìng wǒ, chéng bǐ shuò fāng." yǒu hé yì yì zāi!
初唐诗最为严整,而卢照邻《长安古意》:“别有豪华称将相,转日回天不相让。意气由来排灌夫,专权判不容萧相。”用二“相”字,今人谓必字同而义异者方可重用,若此诗之二“相”固无异义也。且《诗》曰:“王命南仲,往城于方。”其下文又曰:“天子命我,城彼朔方。”有何异义哉!
lǐ tài bái gāo yáng gē èr" bēi" zì, lú shān yáo èr" zhǎng" zì dù zi měi zhī nǚ shī èr" zhōng" zì, fèng xiān xiàn yǒng huái èr" zú" zì, liǎng dāng xiàn wú shí shì yù jiāng shàng zhái èr" bái" zì, bā āi shī zhāng jiǔ líng yī shǒu èr" shěng" zì, èr" jìng" zì, yuán rén sòng guā èr" cǎo" zì, jì dí míng fǔ èr" jì" zì, sù záo shí pǔ èr" xì" zì hán tuì zhī cǐ rì zú kě xī shī èr" guāng" zì, èr" míng" zì, èr" gèng" zì èr" chéng" zì, èr" kuáng" zì, èr" jiāng" zì. shī yǒu yǐ yì zhuǎn ér yùn xū zhòng zhě, rú" jīn xī hé xī, jiàn cǐ liáng rén. zǐ xī zǐ xī, rú cǐ liáng rén hé!"" yīng qí míng yǐ, qiú qí yǒu shēng. xiāng bǐ niǎo xī, yóu qiú yǒu shēng."" yǒu zhàng zhī dù, qí yè qī qī. wáng shì mí jiān, wǒ xīn shāng bēi. huì mù qī zhǐ, rǔ xīn bēi zhǐ." yú lùn gǔ zhōng, yú lè pì. yú lùn gǔ zhōng, yú lè pì." yòu ruò" gōng wú dù hé, gōng jìng dù hé!" cǐ jiē chéng shàng wén ér zhuǎn zhě, bù róng bié huàn yī zì. qī yán zhī shǐ xī rén wèi zhāo hún dà zhāo qù qí" xiē"" zhǐ", jí shì qī yán shī. yú kǎo qī yán zhī xìng, zì hàn yǐ qián, gù duō yǒu zhī." líng shū jīng lá jié zhēn xié piān" fán cì xiǎo xié rì yǐ dà, bǔ qí bù zú nǎi wú hài, shì qí suǒ zài yíng zhī jiè. fán cì hán xié rì yǐ wēn, xú wǎng xú lái zhì qí shén, mén hù yǐ tuán qì bù fēn, xū shí dé diào qí qì cún." sòng yù shén nǚ fù:" luó wán qǐ huì shèng wén zhāng, jí fú miào cǎi zhào wàn fāng." cǐ jiē qī yán zhī zǔ.
李太白《高阳歌》二“杯”字,《庐山谣》二“长”字;杜子美《织女诗》二“中”字,《奉先县咏怀》二“卒”字,《两当县吴十侍御江上宅》二“白”字,《八哀诗》张九龄一首二“省”字,二“境”字,《园人送瓜》二“草”字,《寄狄明府》二“济”字,《宿凿石浦》二“系”字;韩退之《此日足可惜诗》二“光”字,二“鸣“字,二“更”字、二“城”字,二“狂”字,二“江”字。诗有以意转而韵须重者,如“今夕何夕,见此良人。子兮子兮,如此良人何!”“嘤其鸣矣,求其友声。相彼鸟兮,犹求友声。”“有杖之杜,其叶萋萋。王事靡监,我心伤悲。卉木萋止,汝心悲止。”于论鼓钟,于乐辟ń。於论鼓钟,于乐辟ń。”又若“公无渡河,公竟渡河!”此皆承上文而转者,不容别换一字。○七言之始昔人谓《招魂》、《大招》去其“些”、“只”,即是七言诗。余考七言之兴,自汉以前,固多有之。”《灵枢经·剌节真邪篇》、“凡刺小邪日以大,补其不足乃无害,视其所在迎之界。凡刺寒邪日以温,徐往徐来致其神,门户已团气不分,虚实得调其气存。”宋玉《神女赋》:“罗纨绮绘盛文章,极服妙彩照万方。”此皆七言之祖。
sù wèn bā zhèng shén míng lùn:" shén hū shén, ěr bù wén, mù míng xīn kāi ér zhì, huì rán dú wù, kǒu fú néng yán, jié shì dú jiàn shì ruò hūn, zhāo rán dú míng, ruò fēng chuī yún, gù yuē shén, sān bù jiǔ hóu wèi zhī yuán, jiǔ zhēn zhī lùn bù bì cún." qí wén jué shì xún zǐ chéng xiāng piān.
《素问·八正神明论》:“神乎神,耳不闻,目明心开而志,慧然独悟,口弗能言,杰视独见适若昏,昭然独明,若风吹云,故曰神,三部九侯为之原,九针之论不必存。”其文绝似荀子《成相篇》。
yī yán zī yī sān zhāng, zhāng sì jù, fēi yě," bì" zì yī jù," hái" zì yī jù. ruò yuē" bì yǔ hái yǔ", zé yán zhī bù shùn yǐ, qiě hé bì yī yán zhī bù kě wèi shī yě? wú zhì: lì yáng shān shí wén:" chǔ, jiǔ zhōu zhǔ. wú, jiǔ zhōu dōu."" chǔ" zì yī jù," wú" zì yī jù, yì shì yī yán zhī shī. gǔ rén wèi yǒu zhī gé yǔ zhù zhī wài, zhǐ yòng sì zì chéng shī, ér sì zì jiē yùn, gǔ wèi zhī yǒu yě, shǐ jiàn yú zhuāng zi" fù xié mǔ xié, tiān hū rén hū" shì yě. sān zhāng, zhāng gè èr jù, ér hé wéi yī yùn, gǔ wèi zhī yǒu yě, shǐ jiàn yú mèng cháng jūn chuán" zhǎng tiě guī lái hū, shí wú yú zhǎng jiá guī lái hū, chū wú chē zhǎng tiě guī lái hū, wú yǐ wéi jiā" shì yě.
○一言《缁衣》三章,章四句,非也,“敝”字一句,“还”字一句。若曰“敝予还予”,则言之不顺矣,且何必一言之不可为诗也?《吴志》:历阳山石文:“楚,九州渚。吴,九州都。”“楚”字一句,“吴”字一句,亦是一言之诗。○古人未有之格语助之外,止用四字成诗,而四字皆韵,古未之有也,始见于《庄子》“父邪母邪,天乎人乎”是也。三章,章各二句,而合为一韵,古未之有也,始见于《孟尝君传》“长铁归来乎,食无鱼;长铗归来乎,出无车;长铁归来乎,无以为家”是也。
gǔ rén bù yòng cháng jù chéng piān gǔ shī yǒu bā yán zhě," hú zhān ěr tíng yǒu xuán xī" shì yě. shū:" lú qún zài wú shǎo chéng xí shàng zuò gē diào zhī yuē:" xiáng ruì bù zài fèng huáng qí lín, tài píng xū de biān jiāng zhōng chén. dàn dé bǎi liáo shī zhǎng gān dǎn, bù yòng sān jūn luó qǐ jīn yín.'" cǐ zé tōng shǒu bā yán. yòu rú lǐ zhǎng jí" jiǔ bú dào liú líng fén shàng tǔ" zhī lèi, zé bù guò yī èr jù ér yǐ. yǒu jiǔ yán zhě," lǐn hū ruò xiǔ suǒ zhī yù liù mǎ" shì yě. rán wú yòng wèi quán zhāng zhě, bù tè yǐ qí bù biàn yú gē yě, zhǎng zé yì duō rǒng, zì duō xiè, qí yú wén yě yì nán zhī yǐ. yǐ shì zhī gǔ rén zhī wén kě zhǐ zé zhǐ, bù kěn yǐ yī yì zhī rǒng yī zì zhī xiè ér lèi wú zuò shī zhī běn yì yě. zhī cǐ yì zhě bù tè jù fǎ yě, zhāng fǎ kě zhī yǐ. qī yán pái lǜ suǒ yǐ cóng lái shǎo zuò, zuò yì bù gōng zhě. hé yě? yì duō rǒng yě, zì duō xiè yě. wèi qī yán zhě bì shǐ qí bù kě cái ér hòu gōng yě, cǐ hàn rén suǒ yǐ nán zhī yě.
○古人不用长句成篇古诗有八言者,“胡瞻尔庭有悬兮”是也。书》:“卢群在吴少诚席上作歌调之曰:“祥瑞不在凤凰麒麟,太平须得边将忠臣。但得百僚师长肝胆,不用三军罗绮金银。’”此则通首八言。又如李长吉“酒不到刘伶坟上土”之类,则不过一二句而已。有九言者,“凛乎若朽索之驭六马”是也。然无用为全章者,不特以其不便于歌也,长则意多冗,字多懈,其于文也亦难之矣。以是知古人之文可止则止,不肯以一意之冗、一字之懈而累吾作诗之本义也。知此义者不特句法也,章法可知矣。七言排律所以从来少作,作亦不工者。何也?意多冗也,字多懈也。为七言者必使其不可裁而後工也,此汉人所以难之也。
shī yòng dié zì shī yòng dié zì zuì nán. wèi shī:" hé shuǐ yáng yáng, běi liú huó huó. shī gū huì huì, wěi fā fā, jiā jiē jiē, shù jiāng niè niè." lián yòng liù dié zì, kě wèi fù ér bù yàn zé ér bù luàn yǐ. gǔ shī:" qīng qīng hé pàn cǎo, yù yù yuán zhōng liǔ, yíng yíng lóu shàng nǚ, jiǎo jiǎo dāng chuāng yǒu. é é hóng fěn zhuāng, xiān xiān chū sù shǒu." lián yòng liù dié zì, yì jí zì rán, xià cǐ jí wú rén kě jì.
○诗用叠字诗用叠字最难。《卫诗》:“河水洋洋,北流活活。施罛秽秽,鲔发发,葭揭揭,庶姜孽孽。”连用六叠字,可谓复而不厌、赜而不乱矣。《古诗》:“青青河畔草,郁郁园中柳,盈盈楼上女,皎皎当窗牖。娥娥红粉妆,纤纤出素手。”连用六叠字,亦极自然,下此即无人可继。
qū yuán jiǔ zhāng bēi huí fēng:" fēn róng róng zhī wú jīng xī, wǎng máng máng zhī wú jì. yà yáng yáng zhī wú cóng xī, chí wēi yí zhī yān zhǐ. piào fān fān qí shàng xià xī, yì yáo yáo qí zuǒ yòu. sì qí qián hòu xī, bàn zhāng chí zhī xìn qī." lián yòng liù dié zì. sòng yù jiǔ biàn:" chéng jīng qì zhī tuán tuán xī, wù zhū shén zhī zhàn zhàn. jùn bái ní zhī xí xí xī, lì qún líng zhī fēng fēng. zuǒ zhū què zhī bá bá xī, yòu cāng lóng zhī qú qú. shǔ léi shī zhī tián tián xī, tōng fēi lián zhī yá yá. qián qīng jīng zhī qiāng qiāng xī, hòu zī chéng zhī cóng cóng. zài yún qí zhī wēi yí xī, hù tún qí zhī róng róng." lián yòng shí yī dié zì, hòu rén cí fù yì hǎn jí zhī zhě.
屈原《九章·悲回风》:“纷容容之无经兮,罔芒芒之无纪。轧洋洋之无从兮,驰逶移之焉止。漂翻翻其上下兮,翼遥遥其左右。汜其前後兮,伴张弛之信期。”连用六叠字。宋玉《九辩》:“乘精气之抟抟兮,鹜诸神之湛湛。骏白霓之习习兮,历群灵之丰丰。左朱雀之茇茇兮,右苍龙之瞿瞿。属雷师之阗阗兮,通飞廉之衙衙。前轻京之锵锵兮,後辎乘之从从。载云旗之委蛇兮,扈屯骑之容容。”连用十一叠字,後人辞赋亦罕及之者。
cì yùn lìng rén zuò shī dòng bì cì yùn, yǐ cǐ wéi nán, yǐ cǐ wéi qiǎo. wú wèi qí yì ér zhuō yě. qiě yǐ lǜ shī yán zhī, píng shēng tōng yòng sān shí yùn zhī zhōng, rèn yòng yī yùn, ér bì wú tā yùn kě yì yī yùn shù bǎi zì zhī zhōng, rèn yā wǔ zì, ér bì wú tā zì kě yì. míng wéi yì, qí shí nán yǐ. xiān dìng wǔ zì, ér yǐ shàng wén còu zú zhī, wén huò wèi shùn zé yuē qiān yú yùn ěr, yì huò wèi mǎn zé yuē shù yú yùn ěr. yòng shì qiǎn cí xiǎo jiàn xīn qiǎo, jí kě shàn chǎng. míng wéi nán, qí shí yì yǐ. fū qí qiǎo yú hé rén zhě, qí xiōng zhōng běn wú shī, ér zhuō yú zì yán zhě yě. gù nán yì qiǎo zhuō zhī lùn pò, ér cì yùn zhī fēng kě shǎo shuāi yě, yán cāng láng shī huà yuē:" hé yùn zuì hài rén shī, gǔ rén chóu chàng bù cì yùn, cǐ fēng shǐ shèng yú yuán bái pí lù, běn cháo zhū xián nǎi yǐ cǐ ér dòu gōng, zhì wǎng fù yǒu bā jiǔ hé zhě."
○次韵令人作诗动必次韵,以此为难,以此为巧。吾谓其易而拙也。且以律诗言之,平声通用三十韵之中,任用一韵,而必无他韵可易;一韵数百字之中,任押五字,而必无他字可易。名为易,其实难矣。先定五字,而以上文凑足之,文或未顺则曰牵于韵耳,意或未满则曰束于韵耳。用事遣辞小见新巧,即可擅场。名为难,其实易矣。夫其巧于和人者,其胸中本无诗,而拙于自言者也。故难易巧拙之论破,而次韵之风可少衰也,、严沧浪《诗话》曰:“和韵最害人诗,古人酬唱不次韵,此风始盛于元白、皮陆,本朝诸贤乃以此而斗工,至往复有八九和者。”
àn táng yuán zhěn shàng líng hú xiàng gōng qǐ yuē:" zhěn yǔ tóng mén shēng bái jū yì yǒu shàn. jū yì yǎ néng wéi shī, jiù zhōng ài qū jià wén zì, qióng jí shēng yùn, huò wèi qiān yán, huò wèi wǔ bǎi yán lǜ shī, yǐ xiāng tóu jì, xiǎo shēng zì shěn bù néng yǒu yǐ guò zhī, wǎng wǎng xì pái jiù yùn, bié chuàng xīn cí, míng wéi cì yùn, gài yù yǐ nán xiāng tiāo ěr. jiāng hú jiān wèi shī zhě huò xiāng fǎng xiào, huò lì bù zú, zé zhì yú diān dǎo yǔ yán, chóng fù shǒu wěi, yùn tóng yì děng, bù yì qián piān, yì mù wèi yuán hè shī tǐ. ér sī wén zhě kǎo biàn yǎ zhī yóu, wǎng wǎng guī jiù yú zhěn." shì zhī yuán bái zuò shī cì yùn zhī chū, běn zì yǐ wéi xì, ér dāng shí jí yǐ qǔ jī yú rén. jīn rén nǎi wèi zhī ér bù yàn, yòu yuán bái zhī suǒ bǐ ér bù xiè zhě yě.
按唐元稹《上令狐相公启》曰:“稹与同门生白居易友善。居易雅能为诗,就中爱驱驾文字,穷极声韵,或为千言,或为五百言律诗,以相投寄,小生自审不能有以过之,往往戏排旧韵,别创新词,名为次韵,盖欲以难相挑耳。江湖间为诗者或相仿效,或力不足,则至于颠倒语言,重复首尾,韵同意等,不异前篇,亦目为元和诗体。而司文者考变雅之由,往往归咎于稹。”是知元、白作诗次韵之初,本自以为戏,而当时即已取讥于人。今人乃为之而不厌,又元、白之所鄙而不屑者也。
ōu yáng gōng jí gǔ lù lùn táng xuē píng chàng hè shī yuē: qí wèn féng sù, féng dìng lǐ shēn jiē táng xiǎn rén, líng chè yǐ shī míng hòu shì, rán shī jiē bù jí píng, gài chàng zhě dé yú zì rán, hé zhě qiān yú qiáng zuò." kě wèi zhī yán. zhū zǐ dá xiè chéng zhī shū wèi:" yuān míng shī suǒ yǐ wéi gāo, zhèng zài bù dài ān pái, xiōng zhōng zì rán liú chū, dōng pō nǎi piān piān jù jù yī yùn ér hé zhī, suī qí gāo cái, shì bù fèi lì, rán yǐ shī qí zì rán zhī qù yǐ." fán shī bù shù yú yùn ér néng jǐn qí yì, shèng yú wèi yùn shù ér yì bù jìn, qiě huò wú qí yì ér qiān rén tā yì yǐ zú qí yùn qiān wàn yě. gù yùn lǜ zhī dào, shū mì shì zhōng wèi shàng, bù rán zé níng shū wú mì. wén néng fā yì, zé yùn suī shū bù hài.
欧阳公《集古录》论唐薛苹倡和诗曰:其问冯宿,冯定、李绅皆唐显人,灵澈以诗名後世,然诗皆不及苹,盖倡者得于自然,和者牵于强作。”可谓知言。朱子《答谢成之书》谓:“渊明诗所以为高,正在不待安排,胸中自然流出,东坡乃篇篇句句依韵而和之,虽其高才,似不费力,然已失其自然之趣矣。”凡诗不束于韵而能尽其意,胜于为韵束而意不尽,且或无其意而牵人他意以足其韵千万也。故韵律之道,疏密适中为上,不然则宁疏无密。文能发意,则韵虽疏不害。
bǎi liáng tái shī hàn wǔ bǎi liáng tái shī běn chū sān qín jì, yún shì yuán fēng sān nián zuò, ér kǎo zhī yú shǐ, zé duō bù fú, àn shǐ jì jí hàn shū xiào jǐng jì:" zhōng liù nián xià sì yuè, liáng wáng hōng." zhū hóu wáng biǎo:" liáng xiào wáng wǔ lì, sān shí wǔ nián, hōng. xiào jǐng hòu yuán nián, gòng wáng mǎi sì, qī nián, hōng. jiàn yuán wǔ nián, píng wáng xiāng sì, sì shí nián, hōng." wén sān wáng chuán tóng. yòu àn xiào wǔ jì:" yuán dǐng èr nián chūn, qǐ bǎi liáng tái." shì wèi liáng píng wáng zhī èr shí èr nián, ér xiào wáng zhī hōng zhì cǐ yǐ èr shí jiǔ nián, yòu qī nián shǐ wèi yuán fēng sān nián. yòu àn píng wáng xiāng, yuán shuò zhōng yǐ yǔ tài mǔ zhēng zūn, gōng qīng qǐng fèi wèi shù rén. tiān zǐ yuē:" liáng wáng xiāng wú liáng shī fū, gù xiàn bú yì, nǎi xuē liáng bā chéng, liáng yú shàng yǒu shí chéng, yòu àn píng wáng xiāng zhī shí nián wèi yuán shuò èr nián, lái zhāo qí sān shí liù nián wèi tài chū sì nián, lái zhāo, jiē bù dàng yuán fēng shí. yòu àn bǎi guān gōng qīng biǎo:" láng zhōng lìng, wǔ dì tài chū yuán nián gēng míng guāng lù xūn. diǎn kè, jǐng dì zhōng liù nián gēng míng dà xíng lìng, wǔ dì dà chū yuán nián gēng míng dà hóng lú. zhì sù nèi shǐ, jǐng dì hòu yuán nián gēng míng dà nóng lìng, wǔ dì tài chū yuán nián gēng míng dà sī nóng. zhōng wèi, wǔ dì tài chū yuán nián gēng míng zhí jīn wú. nèi shǐ, jǐng dì èr nián fēn zhì zuǒ nèi shǐ yòu nèi shǐ, wǔ dì tài chū yuán nián gēng míng jīng zhào yǐn, zuǒ nèi shǐ gēng míng zuǒ féng yì. zhǔ jué zhōng wèi, jǐng dì zhōng liù nián gēng míng dū wèi, wǔ dì dà chū yuán nián gēng míng yòu fú fēng. fán cǐ liù guān, jiē tài chū yǐ wǎng zhī míng, bù yīng yù shū yú yuán fēng zhī shí, yòu àn xiào wǔ jì:" tài chū yuán nián dōng shí yī yuè yǐ yǒu, bǎi liáng tái zāi." xià wǔ yuè, zhèng lì yǐ zhēng yuè wèi suì shǒu, dìng guān míng, zé shì bǎi liáng jì zāi zhī hòu, yòu bàn suì ér shǐ gǎi guān míng, ér dà sī mǎ, dà jiàng jūn qīng zé hōng yú yuán fēng zhī wǔ nián, jù cǐ yǐ èr nián yǐ. fǎn fù kǎo zhèng, wú yī hé zhě. gài shì hòu rén nǐ zuò, piāo qǔ wǔ dì yǐ lái guān míng jí liáng xiào wáng shì jiā shèng yú sì mǎ zhī shì yǐ hé zhī, ér bù wù shí dài zhī guāi chuǎn yě. àn shì jiā" liáng xiào wáng èr shí jiǔ nián shí yuè rù cháo, jǐng dì shǐ shǐ chí jié, shèng yú sì mǎ yíng liáng wáng yú què xià." chén lián yuē:" tiān zǐ fù chē jià sì mǎ, cǐ yī shí yì shù, píng wáng ān dé yǒu cǐ?"
○柏梁台诗汉武《柏梁台诗》本出《三秦记》,云是元封三年作,而考之于史,则多不符,按《史记》及《汉书·孝景纪》:“中六年夏四月,梁王薨。”《诸侯王表》:“梁孝王武立,三十五年,薨。孝景後元年,共王买嗣,七年,薨。建元五年,平王襄嗣,四十年,薨。”《文三王传》同。又按《孝武纪》:“元鼎二年春,起柏梁台。”是为梁平王之二十二年,而孝王之薨至此已二十九年,又七年始为元封三年。又按平王襄,元朔中以与太母争樽,公卿请废为庶人。天子曰:“梁王襄无良师傅,故陷不义,乃削梁八城,梁余尚有十城,又按平王襄之十年为元朔二年,来朝;其三十六年为太初四年,来朝,皆不当元封时。又按《百官公卿表》:“郎中令,武帝太初元年更名光禄勋。典客,景帝中六年更名大行令,武帝大初元年更名大鸿胪。治粟内史,景帝後元年更名大农令,武帝太初元年更名大司农。中尉,武帝太初元年更名执金吾。内史,景帝二年分置左内史、右内史,武帝太初元年更名京兆尹,左内史更名左冯翊。主爵中尉,景帝中六年更名都尉,武帝大初元年更名右扶风。凡此六官,皆太初以往之名,不应预书于元封之时,又按《孝武纪》:“太初元年冬十一月乙酉,柏梁台灾。”夏五月,正历以正月为岁首,定官名,则是柏梁既灾之後,又半岁而始改官名,而大司马,大将军青则薨于元封之五年,距此已二年矣。反复考证,无一合者。盖是後人拟作,剽取武帝以来官名及《梁孝王世家》乘舆驷马之事以合之,而不悟时代之乖舛也。按《世家》“梁孝王二十九年十月入朝,景帝使使持节,乘舆驷马迎梁王于阙下。”臣联曰:“天子副车驾驷马,此一时异数,平王安得有此?”
shī tǐ dài jiàng sān bǎi piān zhī bù néng bù jiàng ér chǔ cí, chǔ cí bù néng bù jiàng ér hàn wèi, hàn wèi zhī bù néng bù jiàng ér liù cháo, liù cháo zhī bù néng bù jiàng ér táng yě, shì yě. yòng yī dài zhī tǐ zé bì shì yī dài zhī wén, ér hòu wèi hé gé.
诗体代降三百篇之不能不降而楚辞,楚辞不能不降而汉、魏,汉、魏之不能不降而六朝,六朝之不能不降而唐也,势也。用一代之体则必似一代之文,而後为合格。
shī wén zhī suǒ yǐ dài biàn, yǒu bù dé bù biàn zhě. yī dài zhī wén yán xí yǐ jiǔ, bù róng rén jiē dào cǐ yǔ. jīn qiě qiān shù bǎi nián yǐ, ér yóu qǔ gǔ rén zhī chén yán yī yī ér mó fǎng, yǐ shì wèi shī, kě hū? gù bù shì zé shī qí suǒ yǐ wéi shī, shì zé shī qí suǒ yǐ wéi wǒ. lǐ dù zhī shī suǒ yǐ dú gāo yú táng rén zhě, yǐ qí wèi cháng bù shì, ér wèi cháng shì yě. zhī cǐ zhě, kě yǔ yán shī yě yǐ yǐ.
诗文之所以代变,有不得不变者。一代之文沿袭已久,不容人皆道此语。今且千数百年矣,而犹取古人之陈言一一而摹仿,以是为诗,可乎?故不似则失其所以为诗,似则失其所以为我。李、杜之诗所以独高于唐人者,以其未尝不似,而未尝似也。知此者,可与言诗也已矣。
shū fǎ shī gé nán běi cháo yǐ qián, jīn shí zhī wén wú bù jiē bā fēn shū zhě, shì jīn zhī zhēn shū bù zú wèi zì yě. yáo xuàn zhī táng wén cuì, lǚ zǔ qiān zhī huáng cháo wén jiàn, zhēn dé xiù zhī wén zhāng zhèng zōng, fán jìn tǐ zhī shī jiē bù shōu, shì jīn zhī lǜ shī bù zú wèi shī yě? jīn rén jiāng yóu zhēn shū yǐ kuī bā fēn. yóu lǜ shī yǐ xué gǔ tǐ, shì cóng shì yú gǔ rén zhī suǒ jiàn zhě, ér qiú qí suǒ zuì gōng, qǐ bù nán zāi!
○书法诗格南北朝以前,金石之文无不皆八分书者,是今之真书不足为字也。姚铉之《唐文粹》,吕祖谦之《皇朝文鉴》,真德秀之《文章正宗》,凡近体之诗皆不收,是今之律诗不足为诗也?今人将由真书以窥八分。由律诗以学古体,是从事于古人之所贱者,而求其所最工,岂不难哉!
yín rén xuē qiān rèn gāng yuē:" zì táng rén zhī jìn tǐ xìng, ér shī yī dà biàn, hòu xué zhī shì kě jiān wèi ér bù kě zhuān gōng zhě yě. jìn rì zhī bì, wú rén bù shī, wú shī bù lǜ, wú lǜ bù qī yán." yòu yuē:" qī yán lǜ, fǎ dù guì yán, duì ǒu guì zhěng, yīn jié guì xiǎng, bù yì zuò yě, jīn chū xué hòu shēng wú bù wéi qī yán lǜ, shì fǎn yǐ cǐ wéi rén mén zhī lù, qí zhōng shēn bù dé kuī cǐ dào fān lí wú guài yě."
鄞人薛千仞冈曰:“自唐人之近体兴,而诗一大变,後学之士可兼为而不可专攻者也。近日之弊,无人不诗,无诗不律,无律不七言。”又曰:“七言律,法度贵严,对偶贵整,音节贵响,不易作也,今初学後生无不为七言律,似反以此为人门之路,其终身不得窥此道藩篱无怪也。”
shī rén gǎi gǔ shì chén sī wáng shàng shū:" jué yīng dào mǎ zhī chén, shè chǔ zhào yǐ jì qí nán." zhù wèi:" shè dào mǎ, qín mù gōng shì, qín yì zhào xìng, gù hù wén, yǐ bì shàng' qín' zì yě." zhào zhì yǔ jī mào qí shū:" liáng shēng shì yuè, dēng yuè zhǎng yáo." liáng hóng běn shì wú, ér yǐ wéi yuè zhě, wú wèi yuè suǒ miè yě. xiè líng yùn shī:" xián gāo kào jìn shī, zhòng lián què qín jūn." xián gāo suǒ kào zhě qín shī ér gǎi wéi jìn, yǐ bì xià" qín" zì, zé chuǎn ér lòu yǐ. lǐ dà zì xíng lù nán shī:" huà tíng hè lì jù kě wén, shàng cài cāng yīng ān zú dào." dù zi měi zhū jiàng shī:" zuó rì yù yú méng zàng dì, zǎo shí jīn wǎn chū rén jiān." gǎi" huáng quǎn" wèi" cāng yīng", gǎi" yù wǎn" wèi" jīn wǎn", yì tóng cǐ bìng.
○诗人改古事陈思王上书:“绝缨盗马之臣,赦楚、赵以济其难。”注谓:“赦盗马,秦穆公事,秦亦赵姓,故互文,以避上‘秦’字也。”赵至《与嵇茂齐书》:“梁生适越,登岳长谣。”梁鸿本适吴,而以为越者,吴为越所灭也。谢灵运诗:“弦高犒晋师,仲连却秦军。”弦高所犒者秦师而改为晋,以避下“秦”字,则舛而陋矣。李大自《行路难》诗:“华亭鹤唳讵可闻,上蔡苍鹰安足道。”杜子美《诸将诗》:“昨日玉鱼蒙葬地,早时金碗出人间。”改“黄犬”为“苍鹰”,改“玉碗”为“金碗”,亦同此病。
zì hàn yǐ lái, zuò wén zhě jí yǒu huí bì jiǎ jiè zhī fǎ. tài shǐ gōng bó yí chuán:" bó yí, shū qí suī xián, dé fū zǐ ér míng yì zhāng. yán yuān suī dǔ xué, fù jì wěi ér xíng yì xiǎn." běn dàng shì fù fū zǐ ěr, bì shàng wén léi tóng, gǎi zuò jì wěi. shǐ hòu rén wéi zhī, qǐ bù wéi rén jī xiào? wèi gāo zǔ yě.
自汉以来,作文者即有回避假借之法。太史公《伯夷传》:“伯夷,叔齐虽贤,得夫子而名益彰。颜渊虽笃学,附骥尾而行益显。”本当是附夫子耳,避上文雷同,改作骥尾。使後人为之,岂不为人讥笑?谓高祖也。
yǔ zi shān fù wù yǔ zi shān kū shù fù yún:" jiàn zhāng sān yuè huǒ." àn shǐ jì:" wǔ dì tài chū yuán nián dōng shí yī yuè yǐ yǒu, bǎi liáng tái zāi. chūn èr yuè, qǐ jiàn zhāng gōng." xī jīng fù:" bǎi liáng jì zāi, yuè wū chén fāng, jiàn zhāng shì jīng, yòng yàn huǒ xiáng." shì zāi zhě bǎi liáng, fēi jiàn zhāng, ér sān yuè huǒ yòu qín zhī ē páng, fēi hàn yě. āi jiāng nán fù yún:" xǔ yáng tíng yǒu lí bié zhī fù." yè tīng dǎo yī qū yún:" xǔ yáng lí bié fù." àn hàn shū yì wén zhì:" bié xǔ yáng fù wǔ piān." xiáng qí shàng xià wén lì, dàng shì rén xìng míng, xìng bié, míng xǔ yáng yě. yǐ wéi" lí bié" zhī bié, yòu fēi yě.
○庾子山赋误庾子山《枯树赋》云:“建章三月火。”按《史记》:“武帝太初元年冬十一月乙酉,柏梁台灾。春二月,起建章宫。”《西京赋》:“柏梁既灾,越巫陈方,建章是经,用厌火祥。”是灾者柏梁,非建章,而三月火;又秦之阿房,非汉也。《哀江南赋》云:“栩阳亭有离别之赋。”《夜听捣衣曲》云:“栩阳离别赋。”按《汉书·艺文志》:“别栩阳赋五篇。”详其上下文例,当是人姓名,姓别,名栩阳也。以为“离别”之别,又非也。
yú zhòng wén shī wù suí yú zhòng wén shī:" jǐng chà fāng rén chǔ, lè yì shǐ yóu yàn." àn hàn shū gāo dì jì:" xǐ qí chǔ dà zú zhāo shì qū shì jǐng shì huái shì qí tián shì wǔ xìng guān zhōng, yǔ lì tián zhái." wáng yì chǔ cí zhāng jù:" sān lǘ zhī zhí zhǎng wáng zú sān xìng, rì zhāo qū jǐng." rán zé jǐng chà yì chǔ zhī tóng xìng yě. ér zhòng wén yǐ wéi rén chǔ, qǐ fēi liáng chén yǐ xià zhī rén, dàn shì cí zhāng, ér bù xiáng diǎn jù gù xié?
○于仲文诗误隋于仲文诗:“景差方人楚,乐毅始游燕。”按《汉书·高帝纪》:“徙齐、楚大族昭氏、屈氏、景氏、怀氏、齐田氏五姓关中,与利田宅。”王逸《楚辞章句》:“三闾之职掌王族三姓,日昭、屈、景。”然则景差亦楚之同姓也。而仲文以为人楚,岂非梁、陈已下之人,但事辞章,而不祥典据故邪?
liáng wǔ dì tiān jiàn yuán nián, zhào yuē:" zhì tù yǒu xíng, jiāng xuān zhì biǎn." cǐ yòng mèng zǐ" shā qí mí lù zhě rú shā rén zhī zuì", ér bù zhī xuān wáng nǎi tián shì, fēi jiāng hòu yě, yǔ cǐ yī lèi.
梁武帝天监元年,诏曰:“雉兔有刑,姜宣致贬。”此用孟子“杀其麋鹿者如杀人之罪”,而不知宣王乃田氏,非姜後也,与此一类。
lǐ tài bái shī wù lǐ dà bái shī:" hàn jiā qín dì yuè, liú yǐng zhào míng fēi. yī shàng yù guān dào, tiān yá qù bù guī." àn shǐ jì yán, xiōng nú zuǒ fāng wáng jiāng zhí shàng gǔ yǐ dōng, yòu fāng wáng jiāng zhí shàng jùn yǐ xī, ér chán yú zhī tíng zhí dài yún zhōng. hàn shū yán hū hán xié chán yú zì qǐng liú jū guāng lù sāi xià, yòu yán tiān zǐ qiǎn shǐ sòng chán yú chū shuò fāng jī lù sāi, hòu chán yú jìng běi guī tíng. nǎi zhī hàn yǔ xiōng nú wǎng lái zhī dào, dà dǐ cóng yún zhōng wǔ yuán shuò fāng, míng fēi zhī xíng yì bì chū cǐ. gù jiāng yān zhī fù lǐ líng, dàn yún" qíng wǎng shàng jùn, xīn liú yàn mén". ér yù guān yǔ xī yù xiāng tōng, zì shì gōng zhǔ jià wū sūn suǒ jīng, tài bái wù yǐ. yán shì jiā xùn wèi:" wén zhāng dì lǐ bì xū qiè dàng." qí lùn liáng jiǎn wén yàn mén tài shǒu xíng, ér yán" rì zhú kāng jū dà yuān ròu zhī", xiāo zi huī lǒng tóu shuǐ, ér yún" běi zhù huáng lóng, dōng liú bái mǎ". shěn cún zhōng lùn bái lè tiān cháng hèn gē" é méi shān xià shǎo rén xíng", wèi é méi zài jiā zhōu, fēi xìng shǔ lù. wén rén zhī bìng gài yǒu tóng zhě.
○李太白诗误李大白诗:“汉家秦地月,流影照明妃。一上玉关道,天涯去不归。”按《史记》言,匈奴左方王将直上谷以东,右方王将直上郡以西,而单于之庭直代云中。《汉书》言呼韩邪单于自请留居光禄塞下,又言天子遣使送单于出朔方鸡鹿塞,後单于竞北归庭。乃知汉与匈奴往来之道,大抵从云中、五原、朔方,明妃之行亦必出此。故江淹之赋李陵,但云“情往上郡,心留雁门”。而玉关与西域相通,自是公主嫁乌孙所经,太白误矣。《颜氏家训》谓:“文章地理必须惬当。”其论梁简文《雁门太守行》,而言“日逐康居、大宛、月氏”,萧子晖《陇头水》,而云“北注黄龙,东流白马”。沈存中论白乐天《长恨歌》“峨眉山下少人行”,谓峨眉在嘉州,非幸蜀路。文人之病盖有同者。
liáng xú pái dēng láng yá chéng shī:" gān quán jǐng fēng hóu, shàng gǔ dǐ lóu lán." shàng gǔ zài jū yōng zhī běi, ér lóu lán wèi xī yù zhī guó, zài yù mén guān wài. jí cǐ yī jù zhī zhōng, wén lǐ yǐ zì bù tōng, qí bù qiè láng yá chéng yòu wú lùn yě.
梁徐徘《登琅邪城》诗:“甘泉警烽侯,上谷抵楼兰。”上谷在居庸之北,而楼兰为西域之国,在玉门关外。即此一句之中,文理已自不通,其不切琅邪城又无论也。
guō pú fù wù guō pú jiāng fù:" zǒng kuò hàn sì, jiān bāo huái xiāng." huái sì bìng bù rù jiāng, qǐ yīn yú yú ér wù xié?
○郭璞赋误郭璞《江赋》:“总括汉、泗,兼包淮、湘。”淮、泗并不入江,岂因盂于而误邪?
lù jī wén wù lù jī hàn gāo dì gōng chén sòng" hóu gōng fú shì, huáng ǎo lái guī." nǎi bù kǎo shǐ shū zhī wù. hàn yí zhù" gāo dì mǔ, bīng qǐ shí, sǐ xiǎo huáng, hòu yú xiǎo huáng zuò líng miào." běn jì" wǔ nián, jí huáng dì wèi yú sì shuǐ zhī yáng, zhuī zūn xiān ǎo wèi zhāo líng fū rén." zé qí xiān wáng kě zhī. ér shí nián yǒu tài shàng huáng hòu bēng, nǎi tài shàng huáng bēng zhī wù, wén zhòng shū ér wèi shān yě. hóu gōng shuō yǔ, yǔ nǎi yǔ hàn yuē zhōng fēn tiān xià. jiǔ yuè, guī dà gōng lǚ hòu, bìng wú huáng wēn.
○陆机文误陆机《汉高帝功臣颂》“侯公伏轼,皇媪来归。”乃不考史书之误。《汉仪注》“高帝母,兵起时,死小黄,後于小黄作陵庙。”《本纪》“五年,即皇帝位于汜水之阳,追尊先媪为昭灵夫人。”则其先亡可知。而十年有太上皇後崩,乃太上皇崩之误,文重书而未删也。侯公说羽,羽乃与汉约中分天下。九月,归大公、吕後,并无皇温。
zì chūn qiū yǐ shàng yán wén bù yán zì, rú zuǒ zhuàn" yú wén zhǐ gē wéi wǔ"," gù wén fǎn zhèng wèi fá"," yú wén mǐn chóng wèi gǔ". jí lún yǔ" shǐ quē wén", zhōng yōng" shū tóng wén" zhī lèi, bìng bù yán zì. yì:" nǚ zǐ zhēn bù zì, shí nián nǎi zì," shī:" niú yáng pái zì zhī." zuǒ zhuàn:" qí liáo wú zi, shǐ zì jìng shū." jiē xùn wèi rǔ. shū kāng hào:" yú fù bù néng zì jué zi." zuǒ zhuàn:" lè wáng fù, zì ér jìng, xiǎo shì dà, dà zì xiǎo." yì qǔ ài yǎng zhī yì, wéi yí lǐ shì guān lǐ" bīn zì zhī", lǐ jì jiāo tè shēng" guān ér zì zhī, jìng qí míng yě", yǔ wén zì zhī yì shāo jìn, yì wèi cháng wèi wén wèi le yě, yǐ wén wèi zì nǎi shǐ yú shǐ jì. qín shǐ huáng láng yá tái shí kè yuē:" tóng shū wén zì." shuō wén xù yún:" yī lèi xiàng xíng, wèi zhī wén xíng shēng xiāng yì, wèi zhī zì. wén zhě wù xiàng zhī běn, zì zhě zī rǔ ér shēng." zhōu lǐ:" wài shǐ zhǎng dá shū míng yú sì fāng." zhù yún:" gǔ yuē míng, jīn yuē zì." yí lǐ pìn lǐ zhù yún:" míng, shū wén yě, jīn wèi zhī zì." cǐ zé zì zhī míng zì qín ér lì, zì hàn ér xiǎn yě yǔ?
○字春秋以上言文不言字,如《左传》“于文止戈为武”,“故文反正为乏”,“于文皿虫为蛊”。及《论语》“史阙文”,《中庸》“书同文”之类,并不言字。《易》:“女子贞不字,十年乃字,”《诗》:“牛羊排字之。”《左传》:“其僚无子,使字敬叔。”皆训为乳。《书·康浩》:“于父不能字厥子。”《左传》:“乐王鲋,字而敬,小事大,大字小。”亦取爱养之义,唯《仪礼·士冠礼》“宾字之”,《礼记.郊特牲》“冠而字之,敬其名也”,与文字之义稍近,亦未尝谓文为了也,以文为字乃始于《史记》。秦始皇琅邪台石刻曰:“同书文字。”《说文》序云:“依类象形,谓之文;形声相益,谓之字。文者物象之本,字者孳乳而生。”《周礼》:“外史掌达书名于四方。”注云:“古曰名,今曰字。”《仪礼·聘礼》注云:“名,书文也,今谓之字。”此则字之名自秦而立,自汉而显也与?
xǔ shì shuō wén xù:" cǐ shí sì piān, wǔ bǎi sì shí bù, jiǔ qiān sān bǎi wǔ shí sān wén, jiě shuō fán shí sān wàn sān qiān sì bǎi sì shí yī zì." yǐ zhuàn shū wèi zhī wén, lì shū wèi zhī zì. zhāng yī shàng bó yǎ biǎo" fán wàn bā qiān yī bǎi wǔ shí wén." táng xuán dù jiǔ jīng zì yàng xù:" fán qī shí liù bù, sì bǎi jì yī wén." zé tōng wèi zhī wén.
许氏《说文》序:“此十四篇,五百四十部,九千三百五十三文,解说凡十三万三千四百四十一字。”以篆书谓之文,隶书谓之字。张揖《上博雅表》“凡万八千一百五十文。”唐玄度《九经字样》序:“凡七十六部,四百计一文。”则通谓之文。
sān dài yǐ shàng, yán wén bù yán zì. lǐ sī chéng miǎo chū, wén jiàng ér wèi zì yǐ. èr hàn yǐ shàng, yán yīn bù yán yùn, zhōu róng shěn yuē chū, yīn jiàng ér wèi yùn yǐ.
三代以上,言文不言字。李斯、程邈出,文降而为字矣。二汉以上,言音不言韵,周容、沈约出,音降而为韵矣。
gǔ wén gǔ shí wén zì bù yī. rú hàn fén yīn gōng dǐng qí gài míng yuē:" fén yīn gōng guān tóng dǐng gài èr shí méi." èr shí zì zuò" shí shí". dǐng míng yuē:" fén yīn gōng guān tóng dǐng èr shí méi." èr shí zì zuò" chù". qí wèi yuē:" dì èr shí sān." èr shí zì zuò" niàn". yī qì zhī míng sān jiàn ér sān bù tóng. zì táng yǐ wǎng, wén zì rì fán, bù dé bù guī yī lǜ, ér gǔ shū zhī bù fù tōng zhě duō yǐ.
○古文古时文字不一。如汉汾阴宫鼎其盖铭曰:“汾阴供官铜鼎盖二十枚。”二十字作“十十”。鼎铭曰:“汾阴供官铜鼎二十枚。”二十字作“亍”。其未曰:“第二十三。”二十字作“廿”。一器之铭三见而三不同。自唐以往,文字日繁,不得不归一律,而古书之不复通者多矣。
shuō wén zì lì shū yǐ lái, qí néng fā míng liù shū zhī zhǐ, shǐ sān dài zhī wén shàng cún yú jīn rì, ér dé yǐ shí gǔ rén zhì zuò zhī běn zhě, xǔ shū zhòng shuō wén zhī gōng wèi dà, hòu zhī xué zhě yì diǎn yī huà mò bù fèng zhī wèi guī jǔ. ér yú yǐ wéi yì yǒu bù jìn rán zhě. qiě yǐ liù jīng zhī wén, zuǒ shì gōng yáng liáng zhī chuán, máo cháng kǒng ān guó zhèng zhòng mǎ róng zhū rú zhī xùn, ér wèi bì jǐn hé kuàng shū zhòng shēng yú dōng jīng zhī zhōng shì, suǒ běn zhě bù guò liú yù jiǎ kuí, dù lín, xú xún děng shí jīng rén zhī shuō, ér yǐ wéi jǐn dé gǔ rén zhī yì, rán yǔ fǒu yǔ? yī yě, wǔ jīng wèi yù cài yōng děng zhèng dìng zhī xiān, chuán xiě rén rén gè yì, jīn qí shū suǒ shōu lǜ duō yì zì, ér yǐ jīn jīng xiào zhī, zé shuō wén wèi duǎn, yòu yī shū zhī zhōng yǒu liǎng yǐn ér qí wén gè yì zhě, hòu zhī dú zhě jiāng hé suǒ cóng? èr yě. liú chuán jì jiǔ. qǐ wú tuō lòu? jí xú xuàn yì wèi zhuàn shū yān tì rì jiǔ, cuò luàn yí tuō, bù kě xī jiū. jīn wèi cǐ shū suǒ quē zhě bì gǔ rén suǒ wú, bié zhǐ yī zì yǐ dāng zhī, gǎi jīng diǎn ér jiù shuō wén, zhī lí huí hù, sān yě. jīn jǔ qí yī èr píng zhī. rú qín sòng xuē jiē guó míng yě." qín" cóng hé, yǐ dì yí hé, yì yǐ yū yǐ," sòng" cóng mù wèi jū," xuē" cóng xīn wèi zì xīn, cǐ hé lǐ yě? fèi shì zhī fèi gǎi wéi" běi mǐ", xùn wèi è mǐ. wǔ wáng" zài pèi" zhī pèi gǎi wéi"", xùn wèi tǔ." wēi" wèi gū, yě wèi nǚ yīn."" wèi jī shēng." kùn" wèi gù lú." pǔ" wèi rì wú sè. cǐ hé lǐ yě?" háo" zhī wèi yán è yě, shì" quǎn" zhī zì rú huà gǒu," gǒu, kòu yě", qǐ kǒng zǐ zhī yán hū? xùn" yǒu" zé yuē" bù yí yǒu yě", chūn qiū shū" yuē yǒu shí zhī". xùn" guō" zé yuē" qí zhī guō shì shàn shàn bù néng bèng, è è bù néng tuì, shì yǐ wáng guó", bù jǐ yú chāo shuō ér shī qí běn zhǐ hū?" jū" wèi fǎ gǔ," yòng" wèi bo zhōng," tóng" wèi nán yǒu zuì," xiāng" wèi jiě yī gēng," diào" wéi rén chí gōng huì qū zhī qín," rǔ" wèi shī gēng shí," yú" wèi shù fù shou shì," fá" wèi chí dāo mà lì," láo" wèi huǒ shāo mén," zǎi" wèi zuì rén zài wū xià zhí shì," míng" wèi shí liù rì yuè shǐ kuī," xíng" wèi dāo shǒu jǐng, bù jǐ yú chuān záo ér yuǎn yú lǐ qíng hū! wǔ kōng shī zhī ér zhì zì, jīng gōng guǎng zhī ér zuò shū, bù kě wèi fēi làn shāng yú xǔ shì zhě yǐ, ruò fú xùn" cān" wèi shāng xīng, cǐ tiān wén zhī bù hé zhě yě xùn" háo" wèi jīng zhào shè líng tíng, cǐ dì lǐ zhī bù hé zhě yě. shū zhōng suǒ yǐn lè làng shì shù shí tiáo, ér tā jīng jí fǎn duō quē lüè, cǐ cǎi zhí zhī shī qí dāng zhě yě, jīn zhī xué zhě néng qǔ qí dà ér qì qí xiǎo, zé qí shì ér wéi qí fēi, nǎi kě wèi shàn xué shuō wén zhě yǔ? wáng mǎng chuán:"' liú' zhī wèi zì mǎo jīn, dāo yě, zhēng yuè gāng mǎo, jīn dāo zhī lì, jiē bù de xíng." yòu yuē:" shòu mìng zhī rì dīng mǎo. dīng, huǒ, hàn shì zhī dé yě. mǎo, liú xìng suǒ yǐ wéi zì yě." guāng wǔ gào tiān zhù wén yǐn chèn jì yuē:" mǎo jīn xiū dé, wèi tiān zǐ." gōng sūn shù yǐn yuán shén qì yuē:" xī tài shǒu yǐ mǎo jīn." wèi xī fāng tài shǒu ér yǐ jué mǎo jīn yě. shì gǔ wèi cháng wú liú zì yě. wèi míng dì tài hé chū, gōng qīng zòu yán:" fū gē yǐ yǒng dé, wǔ yǐ xiàng shì, yú wén wén wǔ wèi' bīn', chén děng jǐn zhì yuè wǔ míng yuē zhāng bīn zhī wǔ." wèi qù shū zhòng wèi yuǎn, shì gǔ wèi cháng wú" bīn" zì yě.
○说文自隶书以来,其能发明六书之指,使三代之文尚存于今日,而得以识古人制作之本者,许叔重《说文》之功为大,後之学者一点一画莫不奉之为规矩。而愚以为亦有不尽然者。且以《六经》之文,左氏、公羊、梁之传,毛苌、孔安国、郑众、马融诸儒之训,而未必尽合;况叔重生于东京之中世,所本者不过刘欲、贾逵,杜林,徐巡等十惊人之说,而以为尽得古人之意,然与否与?一也,《五经》未遇蔡邕等正定之先,传写人人各异,今其书所收率多异字,而以今经校之,则《说文》为短,又一书之中有两引而其文各异者,後之读者将何所从?二也。流传既久。岂无脱漏?即徐铉亦谓篆书湮替日久,错乱遗脱,不可悉究。今谓此书所阙者必古人所无,别指一字以当之,改经典而就《说文》,支离回互,三也。今举其一二评之。如秦、宋、薛皆国名也。“秦”从禾,以地宜禾,亦已迂矣,“宋”从木为居,“薛”从辛为{自辛},此何理也?《费誓》之费改为“{北米}”,训为恶米。武王“载旆”之旆改为“”,训为土。“威”为姑,也为女阴。“”为击声。“困”为故庐。“普”为日无色。此何理也?“貉”之为言恶也,视“犬”之字如画狗,“狗,叩也”,岂孔子之言乎?训“有”则曰“不宜有也”,《春秋书》“曰有食之”。训“郭”则曰“齐之郭氏善善不能迸,恶恶不能退,是以亡国”,不几于剿说而失其本指乎?“居”为法古,“用”为卜中,“童”为男有罪,“襄”为解衣耕,“吊”为人持弓会〈区支〉禽,“辱”为失耕时,“臾”为束缚ㄏ扌世,“罚”为持刀骂詈,“劳”为火烧门,“宰”为罪人在屋下执事,“冥”为十六日月始亏,“刑”为刀守井,不几于穿凿而远于理情乎!武空师之而制字,荆公广之而作书,不可谓非滥觞于许氏者矣,若夫训“参”为商星,此天文之不合者也;训“毫”为京兆社陵亭,此地理之不合者也。书中所引乐浪事数十条,而他经籍反多阙略,此采摭之失其当者也,今之学者能取其大而弃其小,择其是而违其非,乃可谓善学《说文》者与?《王莽传》:“‘刘’之为字卯、金,刀也,正月刚卯,金刀之利,皆不得行。”又曰:“受命之日丁卯。丁,火,汉氏之德也。卯,刘姓所以为字也。”光武告天祝文引《谶记》曰:“卯金修德,为天子。”公孙述引《援神契》曰:“西太守乙卯金。”谓西方太守而乙绝卯金也。是古未尝无刘字也。魏明帝太和初,公卿奏言:“夫歌以咏德,舞以象事,于文文武为‘斌’,臣等谨制乐舞名曰《章斌之舞》。”魏去叔重未远,是古未尝无“斌”字也。
shuō wén yuán běn cì dì bù kě jiàn, jīn yǐ sì shēng liè zhě, xú xuàn děng suǒ dìng yě. qiè zì, xuàn děng suǒ jiā yě.
《说文》原本次第不可见,今以四声列者,徐铉等所定也。切字,铉等所加也。
páng yǐn hòu rú zhī yán, rú dù yù péi guāng yuǎn lǐ yáng bīng zhī lèi, yì xuàn děng jiā yě, yòu yún:" zhū jiā bù shōu, jīn fù zhī zì yùn mò" zhě, yì xuàn děng jiā yě." shǐ" zì shuō wén yǐ wéi" nǚ zhī chū" yě, yǐ bù bì rán, ér xú xuàn shì zhī yǐ" zhì zāi kūn yuán, wàn wù zī shǐ", bù zhī jīng wén nǎi shì" dà zāi qián yuán, wàn wù zī shǐ", ruò yòng cǐ jiě, bì cóng nán nǎi hé ěr.
旁引後儒之言,如杜预、裴光远、李阳冰之类,亦铉等加也,又云:“诸家不收,今附之字韵末”者,亦铉等加也。“始”字《说文》以为“女之初”也,已不必然,而徐铉释之以“至哉坤元,万物资始”,不知经文乃是“大哉乾元,万物资始”,若用此解,必从男乃合耳。
shuō wén zhǎng jiān wàn lì mò, wú zhōng zhào fán fū huàn guāng zuò shuō wén zhǎng jiān, jiāng zì gǔ xiāng chuán zhī wǔ jīng sì yì kān gǎi, hǎo xíng xiǎo huì, yǐ qiú yì yú xiān rú. nǎi yǐ" qīng qīng zǐ yī jīn" wèi yín bēn zhī shī, ér wèi" yī jīn" jí" qīn" zì, rú cǐ lèi zhě fēi yī. qí shí sì shū shàng wèi néng chéng sòng, ér yǐn lún yǔ" hǔ sì chū yú xiá", wù zuò mèng zǐ" hǔ bào chū kuī" rán qí yú liù shū zhī zhǐ bù wú guǎn kuī, ér shì dàng xǐ xīn shàng yì zhī shí, cǐ shū nǎi shèng xíng yú shì. jí jīn bù biàn, kǒng tā rì xí fēi shèng shì, wèi hòu xué zhī hài bù qiǎn yǐ, gù jǔ qí yóu cì miù zhě shí yú tiáo zhèng zhī.
○说文长笺万历末,吴中赵凡夫宦光作《说文长笺》,将自古相传之《五经》肆意刊改,好行小慧,以求异于先儒。乃以“青青子衤今”为淫奔之诗,而谓“衤今”即“衾”字,如此类者非一。其实《四书》尚未能成诵,而引《论语》“虎兕出于柙”,误作《孟子》“虎豹出亏■”然其于《六书》之指不无管窥,而适当喜新尚异之时,此书乃盛行于世。及今不辩,恐他日习非胜是,为後学之害不浅矣,故举其尤刺谬者十馀条正之。
jiù táng shū wén zōng jì:" kāi chéng èr nián, zǎi chén pàn guó zǐ jiàn jì jiǔ zhèng tán jìn shí bì jiǔ jīng yī bǎi liù shí juǎn." jiǔ jīng zhě, yì shī shū sān lǐ chūn qīu sān zhuàn, yòu yǒu xiào jīng lún yǔ ěr yǎ qí shí nǎi shí èr jīng. yòu yǒu zhāng cān wǔ jīng wén zì, táng xuán dù jiǔ jīng zì yàng, jiē kè zhī yú shí, jīn jiàn zài xī ān fǔ xué, fán fū nǎi zhǐ cǐ wèi" shǔ běn shí jīng". yòu yún:" zhāng cān wǔ jīng wén zì táng yàn shēng jiǔ jīng zì yàng yì fù shǔ běn zhī hòu, dàn kě zuò shǔ jīng zì fǎ." jīn cǐ shí jīng mò yǒu nián yuè yī xíng, zhū chén xìng míng shí háng, dà shū" kāi chéng èr nián dīng sì suì". fán fū qǐ wèi zhī jiàn ér wàng zhǐ wèi mèng shǔ xié?
《旧唐书·文宗纪》:“开成二年,宰臣判国子监祭酒郑覃进石壁《九经》一百六十卷。”九经者,《易》、《诗》、《书》、《三礼》、《春秋》三传,又有《孝经》、《论语》、《尔雅》、其实乃十二经。又有张参《五经文字》,唐玄度《九经字样》,皆刻之于石,今见在西安府学,凡夫乃指此为“蜀本石经”。又云:“张参《五经文字》、唐彦升《九经字样》亦附蜀本之後,但可作蜀经字法。”今此石经末有年月一行,诸臣姓名十行,大书“开成二年丁巳岁”。凡夫岂未之见而妄指为孟蜀邪?
yòu yún:" sūn xin miàn táng yùn wén yīn èr yùn sān shēng jiē fēn, dú shǎng shēng hé yī xián yán qià yè èr yùn píng rù zé fēn, shǎng qù zé hé." àn jīn guǎng yùn jí sūn xin miàn zhī yí wén, yīn shǎng shēng zhī hé zé yǒu zhī, xián yán qià yè zé sì shēng bìng fēn, wú bìng hé zhě.
又云:“孙忄面《唐韵》文、殷二韵三声皆分,独上声合一;咸严、洽业二韵平入则分,上去则合。”按今《广韵》即孙忄面之遗文,殷上声之合则有之,咸严、洽业则四声并分,无并合者。
qiè zhě, liǎng zì xiāng mó yǐ dé qí yīn, qǔ qí qiè jìn. jīn gǎi wéi dào qiè zhī" qiè". yú gǔ wèi wén, qǐ fán fū suǒ yǐ zì míng qí xué zhě xié?
切者,两字相摩以得其音,取其切近。今改为盗窃之“窃”。于古未闻,岂凡夫所以自名其学者邪?
" guā fēn" zì jiàn shǐ jì yú qīng chuán hàn shū jiǎ yì chuán." zào tū" zì jiàn hàn shū huò guāng chuán. jīn yún guā dàng zuò" guā", tū dàng zuò" tū", rán zé bào zhāo wú chéng fù suǒ wèi" jìng guā pōu ér dòu fēn", wèi xuán tóng shū suǒ wèi" guā fēn wǎ liè zhě", gǔ rén jiē bù shí zì xié? àn zhāng cān wǔ jīng wén zì yún:" tū, tú wù fǎn. zuò xué bá qù shǒu zhě é,"
“瓜分”字见《史记·虞卿传》、《汉书·贾谊传》。“灶突”字见《汉书·霍光传》。今云瓜当作“瓜”,突当作“突”,然则鲍昭《芜城赋》所谓“竟瓜剖而豆分”,魏玄同疏所谓“瓜分、瓦裂者”,古人皆不识字邪?按张参《五经文字》云:“突,徒兀反。作{穴〈拔去手〉}者讹,”
gù yě wáng, chén rén yě, ér yǐ wéi jìn zhī hǔ tóu, lù guī méng, táng rén yě, ér yǐ wéi sòng zhī xiàng shān. wáng yún, liáng rén yě, ér yǐ wéi jìn. wáng yǔ, sòng rén yě, ér yǐ wéi nán cháo. cǐ zhēn suǒ wèi bù xué qiáng miàn zhě yǔ?" jìn xiàn dì zuì, yú shì zhōng mìng fú zhī." àn jìn shū yú xiào fù chuán:" wèi xiào wǔ dì suǒ qīn ài, shì yǐn dà zuì, bài bù néng qǐ. dì gù yuē:' fú yú shì zhōng.' xiào fù yuē:' chén wèi wèi jí fú, zuì bù jí luàn, fēi fèn zhī cì, suǒ bù gǎn dāng.' dì shén yuè." chuán shǒu míng yǒu xiào wǔ dì zì, yǐn shū zhě wèi zēng quán dú, dàn jiàn zhōng jiān yǒu gòng xiàn zhī" xiàn", shì yǔ" dì" zì xiāng jiē, suì yǐ wéi xiàn dì, ér bù wù jìn zhī wú xiàn dì yě. wàn lì jiān rén kàn shū, bù kàn shǒu wěi, zhǐ kàn zhòng jiān liǎng sān xíng, fán fū zhù shū zhī rén nǎi yóu rú cǐ!" xún" zì jiān:" hàn xuān dì huì." ér bù zhī xuān dì huì" xún", fēi xún yě." yǎn" zì jiān:" hàn píng dì huì." ér bù zhī píng dì huì" yǎn" fēi yǎn yě.
顾野王,陈人也,而以为晋之虎头,陆龟蒙,唐人也,而以为宋之象山。王筠,梁人也,而以为晋。王禹,宋人也,而以为南朝。此真所谓不学墙面者与?“晋献帝醉,虞侍中命扶之。”按《晋书·虞啸父传》:“为孝武帝所亲爱,侍饮大醉,拜不能起。帝顾曰:‘扶虞侍中。’啸父曰:‘臣位未及扶,醉不及乱,非分之赐,所不敢当。’帝甚悦。”传首明有孝武帝字,引书者未曾全读,但见中间有贡献之“献”,适与“帝”字相接,遂以为献帝,而不悟晋之无献帝也。万历间人看书,不看首尾,只看中间两三行,凡夫著书之人乃犹如此!“恂”字笺:“汉宣帝讳。”而不知宣帝讳“询”,非询也。“衍”字笺:“汉平帝讳。”而不知平帝讳“衍”非衍也。
hòu hàn shū liú yú chuán:" gù lì wěi dūn, yú lù jié yú shǒu guī zàng zhī." yǐn zhī yún:" hòu hàn wěi dūn lù, jié liú yú shǒu guī zhī mǎng." ruò yǐ dūn lù wéi rén míng, ér yòu yǐ" zàng" wèi" mǎng", shì liú yōu zhōu zhī shǒu jìng guī zhī yú wáng mǎng yě.
《後汉书·刘虞传》:“故吏尾敦,于路劫虞首归葬之。”引之云:“後汉尾敦路,劫刘虞首归之莽。”若以敦路为人名,而又以“葬”为“莽”,是刘幽州之首竟归之于王莽也。
zuǒ shì chéng liù nián chuán:" hán xiàn zǐ yuē:' yì gòu zé mín chóu, mín chóu zé diàn ài.'". shuō wén zhí diàn èr zì liǎng yǐn zhī, ér yī zuò è zhě, gǔ ài è èr zì tōng yòng yě. jiān nǎi yún:" wèi xiáng hé chū."" yě" xià yǐn zuǒ zhuàn" shēn héng jiǔ yě", bù zhī qí dāng wèi" jiǔ mǔ" yòu liáng chuán zhī wén, ér fēi zuǒ shì yě.
《左氏成六年传》:“韩献子曰:‘易觏则民愁,民愁则垫隘。’”。《说文》{执}、垫二字两引之,而一作厄者,古隘、厄二字通用也。笺乃云:“未详何出。”“野”下引《左传》“身横九野”,不知其当为“九亩”;又《梁传》之文,而非左氏也。
" què chòu, qí fēi yě." cǐ ěr yǎ shì niǎo wén, jiān nǎi yuē:" xùn cí wèi xiáng, rán fēi hòu rén yǔ."" yàn mǎ, bái zhōu yě." běn zhī ěr yǎ shì chù" bái zhōu, yàn." zhù:" zhōu, qiào yě. wèi mǎ zhī bái kāo zhě." jiān nǎi yún:" wèi xiáng, yí wù."
“鹊臭,其飞也。”此《尔雅·释鸟》文,笺乃曰:“训词未详,然非後人语。”“燕马,白州也。”本之《尔雅·释畜》“白州,燕。”注:“州,窍也。谓马之白尻者。”笺乃云:“未详,疑误。”
zhōng guó zhī chēng xià shàng yǐ, jīn yǐ wéi qǐ yú táng zhī xià zhōu, dì lín yú yí, gù huá yí duì chèn yuē huá xià. rán zé shū yán" mán yí huá xià", yǔ yún" yí dí zhī yǒu jūn, bù rú zhū xià zhī wáng yě", qí shí yǐ yǒu xià zhōu hū? yòu àn xià zhōu běn shuò fāng jùn hè lián bó bó jiàn dū yú cǐ, zì hào yuē xià, hòu wèi miè zhī, ér zhì xià zhōu, yì bù shǐ yú táng yě.
中国之称夏尚矣,今以为起于唐之夏州,地邻于夷,故华夷对称曰华夏。然则《书》言“蛮夷猾夏”,《语》云“夷狄之有君,不如诸夏之亡也”,其时已有夏州乎?又按夏州本朔方郡、赫连勃勃建都于此,自号曰夏,後魏灭之,而置夏州,亦不始于唐也。
yún:" táng zhōng wǎn shī wén shǐ jiàn' bù' zì, qián cǐ wú zhī." bù zhī mèng zǐ yán" kǒng zǐ xiān bù zhǐ jì qì", shǐ jì lǐ guǎng chuán" jí zé guǎng zhī mò fǔ duì bù", zhāng tāng chuán" shǐ shǐ bā bèi bù zé tāng", sūn bǎo chuán" yù shǐ dài fū zhāng zhōng shǔ bǎo zhǔ bù", xù hàn yú fú zhì" měi chū, tài pú fèng jià shàng lǔ bù", féng yì chuán" guāng wǔ shǔ yì wéi zhǔ bù", ér liú gōng shī yǐ yún" shěn mí bù lǐng shū, huí huí mù hūn luàn"
云:“唐中晚诗文始见‘簿’字,前此无之。”不知孟子言“孔子先簿止祭器”,《史记·李广传》“急责广之莫府对簿”,《张汤传》“使使八辈簿责汤”,《孙宝传》“御史大夫张忠署宝主簿”,《续汉·舆服志》“每出,太仆奉驾上卤簿”,《冯异传》“光武署异为主簿”,而刘公诗已云“沈迷簿领书,回回目昏乱”
"" zì yún:" zì bú jiàn jīng." ruò yán wǔ jīng zé bù zài zhě duō yǐ, hé dú zì. ruò zhuàn jì shǐ shū zé cǐ zì yì fēi yǐn pì, jìn yǔ" bèi yǔ xiān shēng" zhù:" xì yú bèi, ruò jīn jiāng jūn fù yǐ." wèi lüè:" liú bèi xìng hǎo jié." wú zhì gān níng chuán:" fù dài líng." liáng liú xiào yí hé zhāo míng tài zǐ shī:" shān fēng luàn cǎi, chū jǐng lì wén yuán."" mí héng wèi gǔ lì, zuò yú yáng wō càn. càn nǎi' cāo' zì." àn hòu hàn shū:" héng fāng wèi yú yáng cān wō, dié ér qián." zhù yǐn wén shì chuán zuò" yú yáng cān chuí". wáng sēng rú shī yún:" sàn dù guǎng líng yīn, cān xiě yú yáng qǔ." zì zhù yún:" cān, yīn qī gàn fǎn. nǎi qū zòu zhī míng, hòu rén tiān shǒu zuò' càn'." hòu zhōu gēng xìn shī:" yù jiē fēng zhuǎn jí, cháng chéng xuě yīng àn, xīn huǎn shǐ yù fèng, xì jǐn xíng xū, shēng fán guǎng líng sàn, chǔ jí yú yáng càn." suí yáng dì shī:" jīn yè cháng chéng xià, yún hūn yuè yīng àn. shuí jiàn chàng lóu qián, xīn bēi bù chéng càn." táng lǐ qí shī:" hū rán gèng zuò yú yáng càn, huáng yún xiāo tiáo bái rì àn." zhèng yīn qī gàn fǎn. jīn yǐ wéi" cāo" zì, ér yòu dào qí wén, bù zhī hàn rén shū cāo gù yǒu jiè zuò" càn" zhě, ér fēi cǐ yě." kòu, jīng zhào lán tián xiāng." jiān yún:" dì jìn jīng kǒu, gù cóng kǒu." fū lán tián nǎi jīn zhī xī ān fǔ shǔ, ér jīng kǒu zé jīn zhī zhèn jiāng fǔ, cǐ suǒ wèi fēng mǎ niú bù xiāng jí zhě. fán cǐ shū zhōng huì yì zhī jiě, jiē" jīng kǒu" zhī lèi yě.
“”字云:“字不见经。”若言《五经》则不载者多矣,何独字。若传记史书则此字亦非隐僻,《晋语》“被羽先升”注:“系于背,若今将军负矣。”《魏略》:“刘备性好结。”《吴志·甘宁传》:“负带铃。”梁刘孝仪《和昭明太子诗》:“山风乱采,初景丽文辕。”“祢衡为鼓吏,作《渔阳挝掺》。掺乃‘操’字。”按《後汉书》:“衡方为《渔阳参挝》,蹀■而前。”注引《文士传》作“渔阳参槌”。王僧孺诗云:“散度广陵音,参写渔阳曲。”自注云:“参,音七绀反。乃曲奏之名,後人添手作‘掺’。”後周庚信诗:“玉阶风转急,长城雪应暗,新缓始欲缝,细锦行须,声烦《广陵散》,杵急《渔阳掺》。”隋炀帝诗:“今夜长城下,云昏月应暗。谁见倡楼前,心悲不成掺。”唐李颀诗:“忽然更作《渔阳掺》,黄云萧条白日暗。”正音七绀反。今以为“操”字,而又倒其文,不知汉人书操固有借作“掺”者,而非此也。“叩,京兆蓝田乡。”笺云:“地近京口,故从口。”夫蓝田乃今之西安府属,而京口则今之镇江府,此所谓风马牛不相及者。凡此书中会意之解,皆“京口”之类也。
cùn, shí fēn yě. hàn shū lǜ lì zhì:" yī shǔ wèi yī fēn, shí fēn wéi yī cùn." běn wú kě yí, ér zēng qí wén yuē:" xī cùn wèi fēn, dāng yán shí fēn chǐ zhī yī." fū gǔ rén zhī shū, qǐ kě yì wèi zēng gǎi zāi? wǔ jīng gǔ wén zhào gǔ zé liù shū běn yì xù yuē:" wèi jìn jí táng néng shū zhě bèi chū, dàn diǎn huà bō zhé, chěng qí zī mèi, ér wén zì pò suì, rán yóu lài liù jīng zhī zhuàn wèi yì. zhì tiān bǎo jiān, zhào yǐ lì fǎ xiě liù jīng, yú shì qí dào jǐn fèi." yǐ yú kǎo zhī, qí shuō dài bù rán. àn hàn shū yì wén zhì yuē:" shàng shū gǔ wén jīng sì shí liù juǎn." yòu yuē:" xiào jīng gǔ kǒng shì yī piān, jiē chū kǒng shì bì zhōng." yòu yuē:" yǒu zhōng gǔ wén yì jīng." ér bù yán qí suǒ chū. yòu yuē:" lǐ gǔ jīng wǔ shí liù juǎn, chūn qiū gǔ jīng shí èr piān, lún yǔ gǔ èr shí yī piān." dàn yán gǔ, bù yán wén. ér chì méi zhī luàn, zé yǐ fén shāo wú yí, hòu hàn shū dù lín chuán yuē:" lín qián yú xī zhōu dé qī shū gǔ wén shàng shū yī juàn, cháng bǎo ài zhī, suī zāo jiān kùn, wò chí bù lí shēn. chū yǐ shì wèi hóng xú xún yuē:' lín liú lí bīng luàn, cháng kǒng sī jīng jiāng jué, hé yì dōng hǎi wèi zi, jǐ nán xú shēng fù néng chuán zhī, shì dào jìng bù zhuì yú dì yě, gǔ wén suī bù hé shí wù. rán yuàn zhū shēng wú huǐ suǒ xué.' hóng xún yì zhòng zhī, yú shì gǔ wén suì xíng." shì dōng jīng gǔ wén zhī chuán wéi shàng shū ér yǐ. jìn shū wèi héng chuán yán:" wèi chū chuán gǔ wén zhě, chū yú hán dān chún. zhì zhèng shǐ zhōng, lì sān zì shí jīng, zhuǎn shī chún fǎ, yīn kē dǒu zhī míng, suì xiào qí xíng." wèi zhī suǒ lì jǐ jīng. ér táng chū wèi zhēng děng zuò suí shū jīng jí zhì, dàn yǒu sān zì shí jīng shàng shū wǔ juǎn, sān zì shí jīng chūn qiū sān juǎn, zé tā jīng yì bù cún yǐ. cè fǔ yuán guī:" táng xuán zōng tiān bǎo sān zài, zhào yuē:' zhèn qīn wéi zǎi jí, tǎo lùn fén diǎn, yǐ wéi xiān wáng lìng fàn, mò yuè yú táng yú shàng gǔ yí shū, shí chēng yú xùn gào. suī bǎi piān ào yì, qián dài huò wáng ér liù tǐ qí wén, jiù guī yóu zài. dàn yǐ gǔ xiān suǒ zhì, yǒu yì yú dāng jīn chuán xiě jìn é, yǒu yí yú hòu xué, yǒng yán kān gé, bì zài cóng yí,'" shàng shū yìng shì gǔ tǐ wén zì, bìng yī jīn zì shàn xiě shī xíng, qí jiù běn nǎi cáng zhī shū fǔ. shì xuán zōng suǒ gǎi yì zhǐ yú gǔ wén shàng shū, ér bù wén yǒu tā jīng yě. fū zhū jīng gǔ wén zhī wáng, qí yǐ jiǔ yǐ. jīn wèi wǔ jīng jiē yǒu gǔ wén, ér xuán zōng gǎi zhī yǐ jīn, qǐ qí rán hū?
寸,十分也。《汉书·律历志》:“一黍为一分,十分为一寸。”本无可疑,而增其文曰:“析寸为分,当言十分尺之一。”夫古人之书,岂可意为增改哉?○五经古文赵古则《六书本义》序曰:“魏晋及唐能书者辈出,但点画波折,逞其姿媚,而文字破碎,然犹赖《六经》之篆未易。至天宝间,诏以隶法写《六经》,于是其道尽废。”以愚考之,其说殆不然。按《汉书·艺文志》曰:“《尚书》古文经四十六卷。”又曰:“《孝经》古孔氏一篇,皆出孔氏壁中。”又曰:“有中古文《易经》。”而不言其所出。又曰:“《礼》古经五十六卷,《春秋》古经十二篇,《论语》古二十一篇。”但言古,不言文。而赤眉之乱,则已焚烧无遗,《後汉书·杜林传》曰:“林前于西州得漆书古文《尚书》一卷,常宝爱之,虽遭艰困,握持不离身。出以示卫宏、徐巡曰:‘林流离兵乱,常恐斯经将绝,何意东海卫子,济南徐生复能传之,是道竟不坠于地也,古文虽不合时务。然愿诸生无悔所学。’宏、巡益重之,于是古文遂行。”是东京古文之传惟《尚书》而已。《晋书·卫恒传》言:“魏初传古文者,出于邯郸淳。至正始中,立三字石经,转失淳法,因科斗之名,遂效其形。”未知所立几经。而唐初魏徵等作《隋书·经籍志》,但有三字石经《尚书》五卷,三字石经《春秋》三卷,则他经亦不存矣。《册府元龟》:“唐玄宗天宝三载,诏曰:‘朕钦惟载籍,讨论坟典,以为先王令范,莫越于唐虞;上古遗书,实称于训诰。虽百篇奥义,前代或亡;而六体奇文,旧规犹在。但以古先所制,有异于当今;传写浸讹,有疑于後学,永言刊革,必在从宜,’”《尚书》应是古体文字,并依今字缮写施行,其旧本乃藏之书府。是玄宗所改亦止于古文《尚书》,而不闻有他经也。夫诸经古文之亡,其已久矣。今谓《五经》皆有古文,而玄宗改之以今,岂其然乎?
kǒng ān guó shū xù yuē:" kē dǒu shū fèi yǐ jiǔ, shí rén wú néng zhī zhě. yǐ suǒ wén fú shēng zhī shū kǎo lùn wén yì, dìng qí kě zhī zhě wèi lì gǔ dìng, gèng yǐ zhú jiǎn xiě zhī." shì zé xī hàn zhī shí suǒ yún gǔ wén zhě, bù guò lì shū zhī jìn gǔ, ér gòng wáng suǒ de kē dǒu wén zì jiǔ yǐ bù chuán xuán zōng suǒ wèi liù tǐ qí wén, gài zhèng shǐ zhī shū fǎ yě.
孔安国《书》序曰:“科斗书废已久,时人无能知者。以所闻伏生之书考论文义,定其可知者为隶古定,更以竹简写之。”是则西汉之时所云古文者,不过隶书之近古,而共王所得科斗文字久已不传;玄宗所谓六体奇文,盖正始之书法也。
sòng cháo gōng wǔ gǔ wén shàng shū xù yuē:" yú dǐ shǎo chéng, zuò shí jīng kǎo yì zhī yú, yīn dé cǐ gǔ wén quán piān yú xué gōng, nǎi yán shì zhāng yǒu huǒ, fǎng lǚ shì suǒ lòu běn shū, dān kè zhū shí. fāng jiāng pèi xiào jīng zhōu yì jīng wén zhī gǔ zhě, fù yú shí jīng zhī liè." jīn qí shí dāng yǐ bù cún, ér mó běn yì wèi jiàn chuán zhī rén jiān yě. shì wú hào gǔ zhī rén, suī jīn shí qí néng bǎo yǔ?
宋晁公武《古文尚书》序曰:“余抵少城,作《石经考异》之馀,因得此古文全篇于学宫,乃延士张{卣火},仿吕氏所镂本书,丹刻诸石。方将配《孝经》、《周易》经文之古者,附于石经之列。”今其石当已不存,而摹本亦未见传之人间也。世无好古之人,虽金石其能保与?
jí jiù piān hàn wèi yǐ hòu, tóng zǐ jiē dú shǐ yóu jí jiù piān. jìn xià hóu zhàn dǐ yí xiāng qū zhī tú, yī jiè zhī shì, céng fěng jí jiù xí jiǎ zǐ. wèi shū cuī hào biǎo yán:" tài zōng jí wèi, yuán nián, chì chén jiě jí jiù zhāng, liú fāng zhuàn jí jiù piān xù zhù yīn yì zhèng sān juǎn, lù nǐ jí jiù piān wèi wù méng zhāng, yòu shū jiā yì duō xiě jí jiù piān. wèi shū cuī hào chuán:" hào jì gōng shū, rén duō tuō xiě jí jiù zhāng. cóng shǎo zhì lǎo, chū bù dàn láo, suǒ shū gài yǐ bǎi shù." rú lín chuán:" liú lán shǐ rù xiǎo xué, shū jí jiù piān, jiā rén jué qí cōng mǐn." běi qí shū: lǐ huì liù suì wèi rù xué, cì bó zǐ bǐ dú zhī xián, zhé qiè yòng, wèi jǐ, suì tōng jí jiù zhāng lǐ xuàn jiǔ suì rù xué, shū jí jiù piān yuè yú, biàn tōng. zì táng yǐ xià, qí xué jiàn wēi.
○急就篇汉魏以後,童子皆读史游《急就篇》。晋夏侯湛抵疑乡曲之徒,一介之士,曾讽《急就》习甲子。《魏书》崔浩表言:“太宗即位,元年,敕臣解《急就章》,刘芳撰《急就篇续注音义证》三卷,陆拟《急就篇》为《悟蒙章》,又书家亦多写《急就篇》。《魏书·崔浩传》:“浩既工书,人多托写《急就章》。从少至老,初不惮劳,所书盖以百数。”《儒林传》:“刘兰始入小学,书《急就篇》,家人觉其聪敏。”《北齐书》:李绘六岁未入学,伺伯姊笔牍之闲,辄窃用,未几,遂通《急就章》;李铉九岁入学,书《急就篇》月馀,便通。自唐以下,其学渐微。
qiān zì wén qiān zì wén yuán yǒu èr běn. liáng shū zhōu xìng sì chuán yuē:" gāo zǔ yǐ sān qiáo jiù zhái wèi guāng zhái sì, chì xìng sì yǔ lù rén chuí zhì bēi. jí chéng, jù zòu, gāo zǔ yòng xìng sì suǒ zhì zhě, zì shì tóng biǎo míng zhà táng jié běi fá xí cì yùn wáng xī zhī shū qiān zì, bìng shǐ xìng sì wèi zhī." xiāo zi fàn chuán yuē:" zi fàn chú dà sī mǎ nán píng wáng hù cáo shǔ cóng shì zhōng láng, shǐ zhì qiān zì wén, qí cí shén měi, mìng jì shì cài zhù shì zhī." rì táng shū jīng jí zhì:" qiān zì wén yī juàn, xiāo zi fàn zhuàn yòu yī juàn, zhōu xìng sì zhuàn." shì xìng sì suǒ cì zhě yī qiān zì wén, ér zi fàn suǒ zhì zhě yòu yī qiān zì wén yě. nǎi suí shū jīng jí zhì yún:" qiān zì wén yī juàn, liáng jǐ shì láng zhōu xìng sì zhuàn qiān zì wén yī juàn, liáng guó zǐ jì jiǔ xiāo zi yún zhù." liáng shū běn chuán wèi zi fàn zuò zhī, ér cài wèi zhī zhù shì jīn yǐ wéi zi yún zhù. zi yún nǎi zi fàn zhī dì, zé yì yǐ. sòng shǐ lǐ zhì chuán yán:" qiān zì wén nǎi liáng wǔ dì dé zhōng yáo shū pò bēi qiān yú zì, mìng zhōu xìng sì cì yùn ér chéng." běn chuán yǐ wéi wáng xī zhī, ér cǐ yòu yǐ wéi zhōng yáo, zé yòu yì yǐ.
○千字文《千字文》原有二本。《梁书·周兴嗣传》曰:“高祖以三桥旧宅为光宅寺,敕兴嗣与陆亻垂制碑。及成,俱奏,高祖用兴嗣所制者,自是《铜表铭》、《栅塘碣》、《北伐檄》、《次韵王羲之书千字》,并使兴嗣为之。”《萧子范传》曰:“子范除大司马南平王户曹属从事中郎,使制《千字文》,其辞甚美,命记室蔡注释之。”《日唐书·经籍志》:“《千字文》一卷,萧子范撰;又一卷,周兴嗣撰。”是兴嗣所次者一千字文,而子范所制者又一千字文也。乃《隋书·经籍志》云:“《千字文》一卷,梁给事郎周兴嗣撰;《千字文》一卷,梁国子祭酒萧子云注。”《梁书》本传谓子范作之,而蔡为之注释;今以为子云注。子云乃子范之弟,则异矣。《宋史·李至传》言:“《千字文》乃梁武帝得钟繇书破碑千馀字,命周兴嗣次韵而成。”本传以为王羲之,而此又以为钟繇,则又异矣。
suí shū jiù táng shū zhì yòu yǒu yǎn qiān zì wén wǔ juǎn, bù zhe hé rén zuò. chún huà tiē yǒu hàn zhāng dì shū bǎi yú zì, jiē zhōu xìng sì qiān zì wén zhōng yǔ. dōng guān yú lùn yuē:" cǐ shū fēi zhāng dì, rán yì qián dài rén zuò, dàn lù shū zhě jí chéng qiān zì zhōng yǔ ěr. ōu yáng gōng yí yǐ wéi hàn shí xué shū zhě duō wèi cǐ yǔ, ér hòu cūn liú shì suì wèi qiān zì wén fēi liáng rén zuò, wù yǐ." huáng lǔ zhí bá zhāng cǎo qiān zì wén yuē:" zhāng cǎo yán kě yǐ tōng zhāng zòu ěr, fēi zhāng dì shū yě."
《隋书》、《旧唐书》志又有《演千字文》五卷,不著何人作。《淳化帖》有汉章帝书百馀字,皆周兴嗣《千字文》中语。《东观馀论》曰:“此书非章帝,然亦前代人作,但录书者集成千字中语耳。欧阳公疑以为汉时学书者多为此语,而後村刘氏遂谓《千字文》非梁人作,误矣。”黄鲁直跋章草《千字文》曰:“章草言可以通章奏耳,非章帝书也。”
cǎo shū chǔ xiān shēng bǔ shǐ jì sān wáng shì jiā yuē:" zhì qí cì xù fēn jué, wén zì zhī shàng xià, jiǎn zhī cēn cī cháng duǎn, jiē yǒu yì, rén mò zhī néng zhī. jǐn lùn cì qí zhēn cǎo zhào shū, biān yú zuǒ fāng." shì zé chǔ xiān shēng qīn jiàn jiǎn cè zhī wén, ér xiào wǔ shí zhào jí yǐ yòng cǎo shū yě. wèi zhì liú yì chuán:" zhuǎn wǔ guān jiāng wén xué, wén dì qì zhī, lìng yì tōng cǎo shū," zé hàn wèi zhī jiān jiān qǐ zhī wén yǒu yòng cǎo shū zhě yǐ. gù cǎo shū zhī kě tōng yú zhāng zòu zhě wèi zhī zhāng cǎo. zhào yàn wèi yún lù màn chāo yán:" xuān hé zhōng, shǎn yòu rén fā dì dé mù jiǎn, zì jiē zhāng cǎo, nǎi yǒng chū èr nián fā fū tǎo pàn qiāng xí." mǐ yuán zhāng tiē yán:" zhāng cǎo nǎi zhāng zòu zhī zhāng." jīn kǎo zhī jì yòng yú xí, zé lǐ róng gài shī yú zhāng zòu. gài xiǎo xué jiā liú, zì gǔ yǐ jiàng, rì qū yú jiǎn biàn, fàng dà zhuàn biàn xiǎo zhuàn, xiǎo zhuàn biàn lì. bǐ qí jiǔ yě, fù yǐ lì wèi fán, zé zhāng zòu wén yí xī yǐ zhāng cǎo cóng shì, yì zì rán zhī shì. gù suī yuē cǎo, ér lì bǐ réng zài, liáng yóu qù lì wèi yuǎn gù yě. yòu jūn zuò cǎo, yóu shì qí diǎn xíng, gù bù shèng wèi rǒng bǐ. dǎi zhāng xù huái sù bèi chū, zé cǐ fǎ sǎo dì yǐ.
○草书褚先生补《史记·三王世家》曰:“至其次序分绝,文字之上下,简之参差长短,皆有意,人莫之能知。谨论次其真草诏书,编于左方。”是则褚先生亲见简策之文,而孝武时诏即已用草书也。《魏志·刘廙传》:“转五官将文学,文帝器之,令廙通草书,”则汉魏之间笺启之文有用草书者矣。故草书之可通于章奏者谓之章草。赵彦卫《云麓漫钞》言:“宣和中,陕右人发地得木简,字皆章草,乃永初二年发夫讨畔羌檄。”米元章帖言:“章草乃章奏之章。”今考之既用于檄,则理容概施于章奏。盖小学家流,自古以降,日趋于简便,放大篆变小篆,小篆变隶。比其久也,复以隶为繁,则章奏文移悉以章草从事,亦自然之势。故虽曰草,而隶笔仍在,良由去隶未远故也。右军作草,犹是其典型,故不胜为冗笔。逮张旭、怀素辈出,则此法扫地矣。
běi qí zhào zhòng jiāng xué shè qún shū, shàn cǎo lì, suī yǔ dì shū, zì jiē kǎi zhèng. yún:" cǎo bù kě bù jiě, ruò shī zhī yú rén, shì xiāng qīng yì, ruò yǔ dāng jiā zhōng bēi yòu, yòu kǒng qí yí, shì yǐ bì xū lì bǐ." táng xí yù xìng jǐn, suī yǔ zǐ dì shū shū jí lì cáo bù lǐng, wèi cháng cǎo shū. wèi rén yuē:" bù jìng tā rén, shì zì bù jìng yě." huò yuē:" cǐ shì shén xì, qīng hé jiè yì?" yù yuē:" xì yóu bù jǐn, ér kuàng jù xié!" liǔ zhòng yǐng shǒu chāo jiǔ jīng sān shǐ, xià jí wèi jìn nán běi zhū shǐ, jiē kǎi xiǎo jīng zhēn, wú xíng zì. sòng liú ān shì zhōng shēn bù zuò cǎo zì shū, chǐ dú wèi cháng shǐ rén dài. zhāng guān píng shēng shū bì wèi kǎi zì, wú yī xíng cǎo, lèi qí wéi rén. gǔ rén zhī jǐn zhòng rú cǐ. jiù táng shū:" wáng jūn kuò wèi yōu zhōu dū du, lǐ xuán dào wèi zhǎng shǐ. jūn kuò rù cháo, xuán dào fù shū yǔ qí cóng shēng fáng xuán líng, jūn kuò sī fā zhī, bù shí cǎo zì, yí qí móu jǐ, jù ér bēn pàn. xuán dào zuò liú juàn zhōu." fū cǎo shū zhī xìn nǎi zhì shì xié!
北齐赵仲将学涉群书,善草隶,虽与弟书,字皆楷正。云:“草不可不解,若施之于人,似相轻易,若与当家中卑幼,又恐其疑,是以必须隶笔。”唐席豫性谨,虽与子弟书疏及吏曹簿领,未尝草书。谓人曰:“不敬他人,是自不敬也。”或曰:“此事甚细,卿何介意?”豫曰:“细犹不谨,而况巨邪!”柳仲郢手抄《九经》、《三史》,下及魏、晋、南北诸史,皆楷小精真,无行字。宋刘安世终身不作草字书,尺牍未尝使人代。张观平生书必为楷字,无一行草,类其为人。古人之谨重如此。《旧唐书》:“王君廓为幽州都督,李玄道为长史。君廓入朝,玄道附书与其从甥房玄龄,君廓私发之,不识草字,疑其谋己,惧而奔叛。玄道坐流隽州。”夫草书之衅乃至是邪!
jīn shí lù jīn shí lù yǒu sòng gōng yì shí shù dǐng míng yún, àn shǐ jì shì jiā, sòng gōng wú míng yì zhě, mò zhī qí wèi hé rén, jīn kǎo zuǒ zhuàn, sòng yuán gōng zhī tài zǐ luán sì wèi, wèi jǐng gōng. hàn shū gǔ jīn rén biǎo yǒu sòng jǐng gōng dōu luán, zé shǐ jì sòng shì jiā yuán gōng zú, zi jǐng gōng tóu màn lì. shì dōu luán zhī yīn é wéi tóu màn, ér sòng gōng yì jí jǐng gōng yě.
○金石录《金石录》有宋公亦饣束鼎铭云,按《史记·世家》,宋公无名亦者,莫知其为何人,今考《左传》,宋元公之太子栾嗣位,为景公。《汉书·古今人表》有宋景公兜栾,则《史记·宋世家》元公卒,子景公头曼立。是兜栾之音讹为头曼,而宋公亦即景公也。
zōng jūn zhī wù wèi" sòng", bù bì zhèng zhī bēi jí dǎng gù chuán, jí nán mán chuán yún:" huì yuán bìng zú, yè zhě zōng jūn tīng xī shòu xiáng, wèi zhì lì sī, qún mán suì píng." shì yǔ běn chuán hé, ér nán mán chuán zuò" zōng", běn chuán zuò" sòng", qí wù xiǎn rán, zhù wèi jí zhèng, fáng yàn qiān gāo zǔ fǎ shòu, zì sòng guī wèi, fēng zhuàng wǔ hòu, zǐ sūn chéng xí. wèi suí táng sān shū jiē tóng, dú bēi zuò" zhuāng wǔ". àn hàn jiāo dōng guó yǒu zhuàng wǔ xiàn, wén dì fēng sòng chāng wèi zhuàng wǔ hòu. zhèng yì yuē:" kuò dì zhì yún:' zhuàng wǔ gù chéng zài lái zhōu jí mò xiàn xī liù shí lǐ.' hòu hàn zhì:" zhuàng wǔ, gù yí guó.' zuǒ zhuàn yǐn yuán nián' jì rén fá yí, shì yě." jiǎ fù chuán:" fēng jiāo dōng hóu, shí yù zhì zhuàng wǔ děng liù xiàn." jìn zhāng huà yì fēng zhuàng wǔ hòu, zì bìng zuò" zhuàng", dú cǐ bēi yǔ zuǒ zhuàn dù shì zhù zuò" zhuāng".
宗均之误为“宋”,不必证之碑及《党锢传》,即《南蛮传》云:“会援病卒,谒者宗均听悉受降,为置吏司,群蛮遂平。”事与本传合,而《南蛮传》作“宗”,本传作“宋”,其误显然,注未及正,房彦谦高祖法寿,自宋归魏,封壮武候,子孙承袭。魏、隋、唐三书皆同,独碑作“庄武”。按汉胶东国有壮武县,文帝封宋昌为壮武侯。正义曰:“《括地志》云:‘壮武故城在莱州即墨县西六十里。’《後汉志》:“壮武,故夷国。’《左传·隐元年》‘纪人伐夷,是也。”《贾复传》:“封胶东侯,食郁、秩、壮武等六县。”晋张华亦封壮武侯,字并作“壮”,独此碑与《左传》杜氏注作“庄”。
zhù yìn zuò jiǎn bǐ zì tài yuán fǔ xú gōu xiàn yǒu tóng gē yì, qí míng běn qǔ dòng wō shuǐ, cǐ shuǐ chū lè píng xiàn xī sì shí lǐ dǒu quán lǐng, jīng píng dìng zhōu shòu yáng yú cì zhì xú gōu xiàn rù fén, jīn xú gōu xiàn běi wǔ lǐ dòng wō hé, qí yáng yǒu dòng wō cūn shì yě. shuǐ jīng:" dòng wō shuǐ chū zhān xiàn běi shān, xī guò yú cì xiàn nán, yòu xī dào jìn yáng xiàn nán xī rù yú fén." lì dào yuán zhù:" liú kūn zhī wèi bīng zhōu yě, liú yuān yǐn bīng yāo jī zhī, hé zhàn yú dòng wō, jí shì shuǐ yě." jiù táng shū zhāo zōng jì:" tiān fù yuán nián sì yuè, shì shū cóng yíng yú dòng wō yì." xīn táng shū. dì lǐ zhì:" tài yuán jùn yǒu fǔ shí bā, qí yī yuē dòng wō," sòng shǐ cáo bīn chuán:" wèi qián jūn dōu jiān, zhàn dòng wō hé běi." hàn shì jiā:" lǐ jì xūn bài jì ēn bīng yú dòng wō hé." hòu rén jiǎn bǐ jiè shū" tóng gē" zì, ér jīn zhù yìn suì zuò" tóng gē", yǐ jiǎn jiè zhī zì dēng yú yìn wén, yòu bù dàn mǎ wén yuān suǒ yán chéng gāo yìn diǎn huà zhī é ér yǐ.
○铸印作减笔字太原府徐沟县有同戈驿,其名本取洞涡水,此水出乐平县西四十里陡泉岭,经平定州寿阳、榆次至徐沟县入汾,今徐沟县北五里洞涡河,其阳有洞涡村是也。《水经》:“洞涡水出沾县北山,西过榆次县南,又西到晋阳县南西入于汾。”郦道元注:“刘琨之为并州也,刘渊引兵邀击之,合战于洞涡,即是水也。”《旧唐书·昭宗纪》:“天复元年四月,氏叔琮营于洞涡驿。”《新唐书。地理志》:“太原郡有府十八,其一曰洞涡,”《宋史·曹彬传》:“为前军都监,战洞涡河北。”《汉世家》:“李继勋败继恩兵于洞涡河。”後人减笔借书“同戈”字,而今铸印遂作“同戈”,以减借之字登于印文,又不但马文渊所言成皋印点画之讹而已。
jīn yì duō yòng gǔ dì míng zhě. hóng wǔ jiǔ nián sì yuè rén chén, yǐ tiān xià yì chuán zhī míng duō yīn lǐ sú, mìng hàn lín kǎo gǔ zhèng zhī, rú yáng zhōu fǔ yuē guǎng líng yì, zhèn jiāng fǔ yuē jīng kǒu yì, fán gǎi zhě èr bǎi sān shí èr, xú gōu wú gǔ dì míng, gù yǐ shuǐ míng zhī.
今驿多用古地名者。洪武九年四月壬辰,以天下驿传之名多因俚俗,命翰林考古正之,如扬州府曰广陵驿,镇江府曰京口驿,凡改者二百三十二,徐沟无古地名,故以水名之。
huà gǔ rén tú huà jiē zhǐ shì wèi zhī, shǐ guān zhě kě fǎ kě jiè. shàng zì sān dài zhī shí, zé zhōu míng táng zhī sì mén yōng, yǒu yáo shùn zhī róng, jié zhòu zhī xiàng, yǒu zhōu gōng xiāng chéng wáng, fù fǔ, nán miàn yǐ cháo zhū hóu zhī tú. chǔ yǒu xiān wáng zhī miào jí gōng qīng cí táng, tú huà tiān dì shān chuān shén líng, qí wěi rén rén wēi, jí gǔ xián shèng guài wù xíng shì. qín hàn yǐ xià jiàn yú shǐ zhě, rú zhōu gōng fù chéng wáng tú, chéng qìng huà, zhòu zuì jù dá jǐ tú, píng fēng tú huà liè nǚ, sòng gōng chuán. dài kuí huà nán dōu fù tú zhī lèi, wèi yǒu wú yīn ér zuò, dǎi hū suí táng, shàng yán qí yì. táng yì wén zhì suǒ liè hàn wáng yuán chāng huà hàn xián wáng tú yán lì dé huà wén chéng gōng zhǔ jiàng fān tú, wǔ huá gōng tú, dòu jī tú, yán lì běn huà qín fǔ shí bā xué shì tú, líng yān gé gōng chén èr shí sì rén tú fàn cháng shòu huà fēng sú tú, zuì dào shì tú wáng dìng huà běn cǎo xùn jiè tú tán zhì mǐn huà yóu chūn xì yì tú yīn pū wéi wú tiǎn huà huáng cháo jiǔ shèng tú, gāo zǔ jí zhū wáng tú, tài zōng zì dìng niǎn shàng tú, kāi yuán shí bā xué shì tú dǒng è huà chē tú cáo yuán kuò huà hòu zhōu běi qí liáng chén suí wǔ dé zhēn guān yǒng huī jiān cháo chén tú, gāo zǔ tài zōng zhū zǐ tú, qín fǔ xué shì tú, líng yān tú yáng huà wàng xián gōng tú ān lù shān zhēn zhāng xuān huà jì nǚ tú, rǔ mǔ jiāng yīng ér tú, àn jié gǔ tú, qiū qiān tú tán jiǎo huà wǔ huì fēi wǔ tú, jiā lì hán shí tú, jiā lì jì nǚ tú hán huà lóng shuò gōng chén tú, yáo sòng jí ān lù shān tú, xiàng mǎ tú, xuán zōng shì mǎ tú, níng wáng diào mǎ dǎ qiú tú chén hóng huà ān lù shān tú, xuán zōng mǎ shè tú, shàng dǎng shí jiǔ ruì tú wáng xiàng huà lǔ bù tú tián qí huà hóng yá zi jú mù tú dòu shī lún huà nèi kù ruì jǐn duì zhì dòu yáng xiáng fèng yóu lín tú wéi huà tiān zhú hú sēng dù shuǐ fàng mù tú zhōu huà pū dié àn zhēng yáng zhēn rén jiàng zhēn wǔ xīng děng tú gè yī juàn. táng wén cuì yǒu wáng ǎi jì hàn gōng qīng zǔ èr shū tú, shū yuán yú jì táo yuán tú. tōng jiàn: shǔ jiā zhōu sī mǎ liú zàn xiàn chén hòu zhǔ sān gé tú jiē zhǐ shì xiàng wù zhī zuò. wáng wéi chuán:" rén yǒu de zòu yuè tú, bù zhī qí míng. wéi shì zhī, yuē:' cǐ ní cháng dì sān dié dì yī pāi yě.' hào shì zhě jí yuè gōng àn zhī, wú chà," zì shí tǐ nán gōng. kōng mó yì shàn, yú shì bái miáo shān shuǐ zhī huà xìng, ér gǔ rén zhī yì wáng yǐ.
○画古人图画皆指事为之,使观者可法可戒。上自三代之时,则周明堂之四门墉,有尧舜之容,桀纣之象,有周公相成王,负斧,南面以朝诸侯之图。楚有先王之庙及公卿祠堂,图画天地山川神灵,琦玮亻亻危,及古贤圣怪物行事。秦汉以下见于史者,如《周公负成王图》,《成庆画》,《纣醉踞妲己图》,屏风图画列女,《宋公传》。戴逵画《南都赋图》之类,未有无因而作,逮乎隋唐,尚沿其意。唐《艺文志》所列汉王元昌画《汉贤王图》;阎立德画《文成公主降蕃图》,《五华宫图》,《斗鸡图》,阎立本画《秦府十八学士图》,《凌烟阁功臣二十四人图》;范长寿画《风俗图》,《醉道士图》;王定画《本草训戒图》;檀智敏画《游春戏艺图》;殷〈攴〉、韦无忝画《皇朝九圣图》,《高祖及诸王图》,《太宗自定辇上图》,《开元十八学士图》;董萼画《ひ车图》;曹元廓画後周、北齐、梁、陈、隋、武德贞观永徽间《朝臣图》,《高祖太宗诸子图》,《秦府学士图》,《凌烟图》;杨画《望贤宫图》;安禄山、真张萱画《妓女图》,《乳母将婴儿图》,《按羯鼓图》,《秋千图》;谈皎画《武惠妃舞图》,《佳丽寒食图》,《佳丽妓女图》;韩画《龙朔功臣图》,《姚宋及安禄山图》,《相马图》,《玄宗试马图》,《宁王调马打球图》;陈宏画《安禄山图》,《玄宗马射图》,《上党十九瑞图》;王象画《卤簿图》;田琦画《洪崖子桔木图》;窦师纶画《内库瑞锦对雉斗羊翔凤游麟图》;韦画《天竺胡僧渡水放牧图》;周画《扑蝶》、《按筝》、《杨真人降真五星》等图各一卷。《唐文粹》有王蔼《记汉公卿祖二疏图》,舒元舆《记桃源图》。《通鉴》:蜀嘉州司马刘赞献《陈後主三阁图》、皆指事象物之作。《王维传》:“人有得《奏乐图》,不知其名。维视之,曰:‘此霓裳第三叠第一拍也。’好事者集乐工按之,无差,”自实体难工。空摹易善,于是白描山水之画兴,而古人之意亡矣。
sòng shào bó wén jiàn hòu lù yún:" guān hàn lǐ xī wáng zhì zǐ gāo guàn fāng mù bēi, duō kè shān lín rén wù, nǎi zhī gù kǎi zhī lù tàn wēi zōng chǔ shì bèi shàng yǒu qí yí fǎ. zhì wú dào xuán jué yì rù shén, rán shǐ yòng qiǎo sī, ér gǔ yì shǎo jiǎn yǐ. kuàng qí xià zhě." cǐ kě wèi zhī zhě dào yě.
宋邵博《闻见後录》云:”观汉李翕、王稚子、高贯方墓碑,多刻山林人物,乃知顾恺之、陆探微、宗处士辈尚有其遗法。至吴道玄绝艺入神,然始用巧思,而古意少减矣。况其下者。”此可为知者道也。
sòng huī zōng chóng níng sān nián, lì huà xué, kǎo huà zhī děng, yǐ bù fǎng qián rén, ér wù zhī qíng tài xíng sè jù ruò zì rán, bǐ yùn gāo jiǎn wèi gōng. cǐ jìn yú kōng mó zhī gé, zhì jīn shàng zhī.
宋徽宗崇宁三年,立画学,考画之等,以不仿前人,而物之情态形色俱若自然,笔韵高简为工。此近于空摹之格,至今尚之。
xiè zài háng wǔ zá zǔ yuē:" zì táng yǐ qián, míng huà wèi yǒu wú gù shì zhě, gài yǒu gù shì biàn xū lì yì jié gòu, shì shì kǎo dìng, rén wù yì guān zhì dù gōng shì guī mó dà lüè, chéng guō shān chuān xíng shì xiàng bèi, jiē bù dé cǎo cǎo xià bǐ. fēi ruò jīn rén rèn yì shī xīn, lǔ mǎng miè liè, dòng zhé tuō zhī xiě yì ér zhǐ yě. yú guān zhāng sēng yóu zhǎn zi qián yán lì běn bèi, jiē huà shén fó biàn xiàng, xīng yào zhēn xíng. zhì rú shí lè dòu jiàn dé ān lù shān yǒu hé zú huà, ér jiē xiě qí gù shí. qí tā rú yì zōng shè tù, guì fēi shàng mǎ, hòu zhǔ xìng jìn yáng, huá qīng gōng bì shǔ, bù yī ér zú. shàng zhī zé shén nóng bō zhǒng, yáo mín jī rǎng, lǎo zi dù guān, xuān ní shí zhé xià zhī zé shāng shān cǎi zhī, èr shū zǔ dào, yuán dá jīn cháo jiàn, gě hóng yí jū. rú cǐ tí mù, jīn rén què bù kěn huà, ér gǔ rén wéi zhī, zhuǎn xiāng yán fǎng. gài yóu suǒ zhòng zài cǐ, xí yǐ chéng fēng, yào yì xiāng chuán fǎ dù, yì yú xún xí ěr.
谢在杭《五杂俎》曰:“自唐以前,名画未有无故事者,盖有故事便须立意结构,事事考订,人物衣冠制度宫室规模大略,城郭山川形势向背,皆不得草草下笔。非若今人任意师心,卤莽灭裂,动辄托之写意而止也。余观张僧繇、展子虔、阎立本辈,皆画神佛变相,星曜真形。至如石勒、窦建德、安禄山有何足画,而皆写其故实。其他如懿宗射兔,贵妃上马,後主幸晋阳,华清宫避暑,不一而足。上之则神农播种,尧民击壤,老子度关,宣尼十哲;下之则商山采芝,二疏祖道,元达钅巢谏,葛洪移居。如此题目,今人却不肯画,而古人为之,转相沿仿。盖由所重在此,习以成风,要亦相传法度,易于循习耳。
gǔ qì hóng shì suí bǐ wèi:" yí qì zhī chuán, chūn qiū yǐ lái gù yǐ zhòng zhī, rú gào dǐng jì zhī lèi, lì lì kě shǔ. bù zhī sān dài yì shū zhī mù, tāng yǒu diǎn bǎo, wǔ yǒu fèn qì, ér chūn guān yǒu diǎn yōng qì zhī zhí, jì sì ér chén zhī, zé gù qián hū cǐ yǐ. gù xià hòu shì zhī huáng, fēng fù zhī fán ruò, mì xū zhī gǔ, quē gǒng zhī jiǎ, bān zhū lǔ gōng táng shū zhī guó, ér chì dāo, hóng bì tiān qiú hé tú zhī shǔ, chén shè yú chéng wáng zhī gù mìng zhě, yòu tiān zǐ zhī shì shǒu yě. rán ér lái qù bù héng, chéng kuī yǒu shù. shì yǐ bǎo chū hé, jiǔ dǐng lún sì, wǔ kù zhī jiàn chuān wū ér fēi, diàn qián zhī zhōng gǎn shān ér xiǎng, tóng rén rù mèng, zhōng jù shēng máo, zé zhī lì shì jiǔ yuǎn, néng wéi shén guài, yì lǐ zhī suǒ bì yǒu zhě. suí shū:' wén dì kāi huáng jiǔ nián sì yuè, huǐ píng chén suǒ de qín hàn sān dà zhōng, yuè èr dà gǔ. shí yī nián zhēng yuè dīng xī, yǐ píng chén suǒ de gǔ qì duō wèi huò biàn, xī mìng huǐ zhī.' ér dà jīn guó zhì zài: hǎi líng zhèng lóng sān nián, zhào huǐ píng liáo sòng suǒ de gǔ qì, yì rú suí wén zhī yán. gài jiē zì suī bù xué zhī zhǔ, ér gǔ qì zhī xiāo wáng wèi kě xī yǐ."
○古器洪氏《随笔》谓:“彝器之传,春秋以来固已重之,如郜鼎、纪之类,历历可数。不知三代逸书之目,汤有典宝,武有分器,而春官有典庸器之职,祭祀而陈之,则固前乎此矣。故夏後氏之璜,封父之繁弱,密须之鼓,阙巩之甲,班诸鲁公、唐叔之国,而赤刀,弘壁、天球、河图之属,陈设于成王之顾命者,又天子之世守也。然而来去不恒,成亏有数。是以宝出河,九鼎沦泗,武库之剑穿屋而飞,殿前之钟感山而响,铜人入梦,钟虡生毛,则知历世久远,能为神怪,亦理之所必有者。《隋书》:‘文帝开皇九年四月,毁平陈所得秦、汉三大钟,越二大鼓。十一年正月丁西,以平陈所得古器多为祸变,悉命毁之。’而《大金国志》载:海陵正隆三年,诏毁平辽、宋所得古器,亦如隋文之言。盖皆恣睢不学之主,而古器之销亡为可惜矣。”
dú lǐ yì ān tí jīn shí lù, yǐn wáng yá yuán zài zhī shì, yǐ wéi" yǒu jù yǒu sàn, nǎi lǐ zhī cháng rén wáng rén dé, yòu hú zú dào?" wèi cháng bù tàn qí yán zhī dá. ér yuán yù zhī zuò gù wù pǔ, dú yǐ wéi bù rán, qí shuō yuē:" sān dài dǐng zhōng, qí chū chū yú shèng rén zhī zhì, jīn qí kuǎn zhì gù zài, bù yuē' yǒng yòng xiǎng', zé yuē' zǐ zǐ sūn sūn yǒng bǎo yòng', qǐ shèng rén zhě chāo rán yuǎn lǎn, ér bù néng wàng qíng yú yī wù xié? zì zhuāng zhōu liè yù kòu zhī shuō chū, suì yǐ tiān dì wèi nì lǚ, xíng hái wèi wài wù, suī shèng zhé zhī néng shì, yǒu bù mǎn yī jiào zhě, kuàng wài wù zhī wài zhě hū? rán ér bǐ gù wèi néng hán ér wàng yī, jī ér wàng shí yě. zé shèng rén zhī dào, suǒ wèi bèi wù yǐ zhì yòng, shǒu qì yǐ wéi zhì zhě, qí kě fēi yě xié? chūn qiū zhī yú bǎo yù dà gōng, qiè zhī shū, dé zhī shū. zhī cǐ zhě, kě yǐ dé shèng rén zhī yì yǐ."
读李易安《题金石录》,引王涯、元载之事,以为“有聚有散,乃理之常;人亡人得,又胡足道?”未尝不叹其言之达。而元裕之作《故物谱》,独以为不然,其说曰:“三代鼎钟,其初出于圣人之制,今其款识故在,不曰‘永用享’,则曰‘子子孙孙永宝用’,岂圣人者超然远览,而不能忘情于一物邪?自庄周、列御寇之说出,遂以天地为逆旅,形骸为外物,虽圣哲之能事,有不满一叫者,况外物之外者乎?然而彼固未能寒而忘衣,饥而忘食也。则圣人之道,所谓备物以致用,守器以为智者,其可非也邪?《春秋》之于宝玉、大弓,窃之书,得之书。知此者,可以得圣人之意矣。”