míng jīng jīn rén dàn yǐ gòng shēng wèi míng jīng, fēi yě, táng zhì yǒu liù kē: yī yuē xiù cái, èr yuē míng jīng, sān rì jìn shì, sì yuē míng fǎ, wǔ yuē shū, liù yuē suàn. dāng shí yǐ shī fù qǔ zhě wèi zhī jìn shì, yǐ jīng yì qǔ zhě wèi zhī míng jīng. jīn bà shī fù ér yòng jīng yì, zé jīn zhī jìn shì nǎi táng zhī míng jīng yě.
○明经今人但以贡生为明经,非也,唐制有六科:一曰秀才,二曰明经,三日进士,四曰明法,五曰书,六曰算。当时以诗赋取者谓之进士,以经义取者谓之明经。今罢诗赋而用经义,则今之进士乃唐之明经也。
táng shí rén shì zhī shù, míng jīng zuì duō. kǎo shì zhī fǎ, lìng qí quán xiě zhù shū, wèi zhī tiē kuò. yì zhě bìng qí bù néng tōng jīng, quán wén gōng wèi:" zhù shū yóu kě yǐ zhì yàn, bù zhě, tǎng yǒu sī lǜ qíng, shàng xià qí shǒu, jì shī qí mò, yòu bù dé qí běn, zé dàng rán yǐ." jīn zhī xué zhě bìng zhù shū ér bù guān, dài yú běn mò jù sàng, rán zé jīn zhī jìn shì yòu bù rú táng zhī míng jīng yě hū?
唐时人仕之数,明经最多。考试之法,令其全写注疏,谓之帖括。议者病其不能通经,权文公谓:“注疏犹可以质验,不者,倘有司率情,上下其手,既失其末,又不得其本,则荡然矣。”今之学者并注疏而不观,殆于本末俱丧,然则今之进士又不如唐之明经也乎?
xiù cái jiù táng shū shè zhèng lún chuán" zhèng lún, suí rén shòu zhōng yǔ xiōng zhèng xuán zhèng cáng jù yǐ xiù cái zhuó dì." táng dài jǔ xiù cái zhǐ shí yú rén, zhèng lún yī jiā yǒu sān xiù cái, shèn wéi dāng shí chēng měi. táng dēng kē jì: wǔ dé zhì yǒng huī, měi nián jìn shì huò zhì èr shí yú rén, ér xiù cái zhǐ yī rén èr rén. shè shì tōng diǎn yún:" chū xiù cái kē dì zuì gāo, shì fāng lüè cè wǔ tiáo, yǒu shàng shàng shàng zhōng shàng xià zhōng shàng, fán sì děng. zhēn guān zhōng, yǒu jǔ ér bù dì zhě, zuò qí zhōu zhǎng. yóu shì fèi jué." gǔ rén suǒ qū xiàng, wéi míng jīng jìn shì èr kē ér yǐ. xiǎn qìng chū, huáng mén shì láng liú xiáng dào zòu yán:" guó jiā fù yǒu sì hǎi, yú jīn yǐ sì shí nián, bǎi xìng guān liáo wèi yǒu xiù cái zhī jǔ, wèi bì jīn rén zhī bù rú xī, jiāng jiàn xián zhī dào wèi zhì, qǐ shǐ fāng chèn duō shì, suì quē sī rén. qǐng liù pǐn yǐ xià yuán jí shān gǔ, tè jiàng lún yán, gèng shěn sōu fǎng." táng rén zhī yú xiù cái, qí zhòng rú cǐ. xuán zōng yù zhuàn liù diǎn yán:" fán gòng jǔ rén yǒu bó shí gāo cái qiáng xué dài wèn wú shī jùn xuǎn zhě, wèi xiù cái tōng èr jīng yǐ shàng zhě, wèi míng jīng míng xián shí wù, jīng shú yī jīng zhě, wèi jìn shì." zhāng chāng líng chuán:" běn zhōu yù yǐ xiù cái jǔ zhī, chāng líng yǐ shí fèi cǐ kē yǐ jiǔ, gù cí, nǎi chōng jìn shì gòng jǔ jí dì." shì zé xiù cái zhī míng nǎi jǔ jìn shì zhě zhī suǒ bù gōng dāng yě. yòu wén yuàn yīng huá pàn mù yǒu yún:" xiāng jǔ jìn shì, zhì shěng qiú shì xiù cái, kǎo gōng bù tīng, qiú sù bù yǐ. zhào pàn yuē:' wén yì xiǎo shàn, bèng shì zhī néng fǎng duì bù xiū, xiù cái zhī mù." shì yòu jìn shì qiú shì xiù cái, ér bù kě de yě. jīn yǐ shēng yuán ér mào hū cǐ míng hé yě?
○秀才《旧唐书·社正伦传》“正伦,隋仁寿中与兄正玄、正藏俱以秀才擢第。”唐代举秀才止十余人,正伦一家有三秀才,甚为当时称美。《唐登科记》:武德至永徽,每年进士或至二十余人,而秀才止一人二人。社氏《通典》云:“初秀才科第最高,试方略策五条,有上上、上中、上下、中上,凡四等。贞观中,有举而不第者,坐其州长。由是废绝。”古人所趋向,惟明经、进士二科而已。显庆初,黄门侍郎刘祥道奏言:“国家富有四海,于今已四十年,百姓官僚未有秀才之举,未必今人之不如昔,将荐贤之道未至,岂使方称多士,遂缺斯人。请六品以下爰及山谷,特降纶言,更审搜访。”唐人之于秀才,其重如此。玄宗御撰《六典》言:“凡贡举人有博识高才强学待问无失俊选者,为秀才;通二经已上者,为明经;明闲时务,精熟一经者,为进士。”《张昌龄传》:“本州欲以秀才举之,昌龄以时废此科已久,固辞,乃充进士贡举及第。”是则秀才之名乃举进士者之所不攻当也。又《文苑英华·判目》有云:“乡举进士,至省求试秀才,考功不听,求诉不已。赵判曰:‘文艺小善,迸士之能;访对不休,秀才之目。”是又进士求试秀才,而不可得也。今以生员而冒呼此名何也?
míng chū cháng jǔ xiù cái. rú tài zǔ shí lù: hóng wǔ sì nián sì yuè xīn chǒu, yǐ xiù cái dīng shì méi wèi sū zhōu fǔ zhī fǔ, tóng quán wèi yáng zhōu fǔ zhī fǔ, jù cì guàn dài. shí nián èr yuè bǐng chén, yǐ xiù cái xú zūn shēng wèi hàn lín yīng fèng. shí wǔ nián bā yuè dīng yǒu, yǐ xiù cái céng tài wèi hù bù shàng shū shì yě. yì cháng jǔ xiào lián. hóng wǔ èr shí nián èr yuè jǐ chǒu, yǐ xiào lián lǐ dé wèi yìng tiān fǔ yǐn shì yě. cǐ pì jǔ zhī míng, fēi suǒ shī yú kē mù zhī shì. jīn sú wèi shēng yuán wèi xiù cái, jǔ rén wéi xiào lián, fēi yě.
明初尝举秀才。如《太祖实录》:洪武四年四月辛丑,以秀才丁士梅为苏州府知府,童权为杨州府知府,俱赐冠带。十年二月丙辰,以秀才徐尊生为翰林应奉。十五年八月丁酉,以秀才曾泰为户部尚书是也。亦尝举孝廉。洪武二十年二月己丑,以孝廉李德为应天府尹是也。此辟举之名,非所施于科目之士。今俗谓生员为秀才,举人为孝廉,非也。
jǔ rén jǔ rén zhě, jǔ dào zhī rén. běi qí shū xiān yú shì róng chuán" yǐ běn guān pàn shàng shū shěng yòu pú yè shì, yǔ lì bù shàng shū yuán yù xiū zài shàng shū shěng, jiǎn shì jǔ rén." jiù táng shū gāo zōng jì" xiǎn qìng sì nián èr yuè yǐ hài, shàng qīn cè shì jǔ rén fán jiǔ bǎi rén. diào lù yuán nián shí èr yuè jiǎ yín, lín xuān shì yīng yuè mù jǔ rén" shì yě, dēng kē zé chú guān, bù fù wèi zhī jǔ rén. ér bù dì zé xū zài jǔ, bù ruò jīn rén yǐ jǔ rén wéi yí dìng zhī míng yě. jìn shì nǎi zhū kē mù zhōng zhī yī kē, ér chuán zhōng yǒu yán jǔ jìn shì zhě, yǒu yán jǔ jìn shì bù dì zhě. dàn yún jǔ jìn shì, zé dì bù dì wèi kě zhī zhī cí, bù ruò jīn rén yǐ dēng kē ér hòu wèi zhī jìn shì yě. zì běn rén yán zhī, wèi zhī jǔ jìn shì zì cháo tíng yán zhī, wèi zhī jǔ rén. jìn shì jí shì jǔ rén, bù ruò jīn rén yǐ xiāng shì bǎng wèi zhī jǔ rén, huì shì bǎng wèi zhī jìn shì yě.
○举人举人者,举到之人。《北齐书·鲜于世荣传》“以本官判尚书省右仆射事,与吏部尚书袁聿修在尚书省,简试举人。”《旧唐书·高宗纪》“显庆四年二月乙亥,上亲策试举人凡九百人。调露元年十二月甲寅,临轩试应岳牧举人”是也,登科则除官,不复谓之举人。而不第则须再举,不若今人以举人为一定之名也。进士乃诸科目中之一科,而传中有言举进士者,有言举进士不第者。但云举进士,则第不第未可知之辞,不若今人已登科而後谓之进士也。自本人言之,谓之举进士;自朝廷言之,谓之举人。进士即是举人,不若今人以乡试榜渭之举人,会试榜谓之进士也。
yǒng lè liù nián liù yuè, hàn lín yuàn shù jí shì shěn shēng shàng yán:" jìn nián gè bù zhèng sī àn chá sī bù tǐ cháo tíng qiú xián zhī shèng xīn, gǒu tú xū jǔ, yǒu shāo néng xíng wén dà yì wèi tōng zhě, jiē lǐng xiāng jiàn, mào míng gòng shì. jí zhì huì shì xià dì, qí zhōng wén zì shāo yōu zhě, dé chú jiào guān qí xià zhě yì dé shēng zhī guó jiān. yǐ zhì tiān xià shì zǐ jìng huái jiǎo xìng, bù wù shí xué." hóng xī yuán nián shí yī yuè, sì chuān shuāng liú xiàn zhī xiàn kǒng yǒu liàng shàng yán:" qǐ jiāng qián cǐ xià dì jǔ rén tōng jì qí shù, shè fǎ qīng lǐ." shì míng chū cái kāi jǔ rén zhī tú, ér qí bì jí yǐ rú cǐ. rán xià dì jǔ rén yóu lìng rén jiān dú shū sān nián, xǔ yǐ xǐng qīn, wèi yǒu shǐ zhī yóu dàng yú rén jiān zhě. zhèng tǒng shí sì nián, cún shěng jīng chǔ shǐ fàng huí yuán jí, qí fàng sì wú chǐ zhě yóu shuì gān kě, mí suǒ bù wéi yǐ. jiàn yú chéng huà shí sì nián lǐ bù zhī zòu. zhì yú mò nián, zé xié zhì guān fǔ, wǔ duàn xiāng qū. yú shì chóng zhēn zhōng mìng xún àn yù shǐ zhě chá suǒ shǔ jǔ rén, jiān yǒu chù gé, ér fēng sú zhī huài yǐ bù kě fù fǎn yǐ.
永乐六年六月,翰林院庶吉士沈升上言:“近年各布政司、按察司不体朝廷求贤之盛心,苟图虚举,有稍能行文、大义未通者,皆领乡荐,冒名贡士。及至会试下第,其中文字稍优者,得除教官;其下者亦得升之国监。以致天下士子竞怀侥幸,不务实学。”洪熙元年十一月,四川双流县知县孔友谅上言:“乞将前此下第举人通计其数,设法清理。”是明初才开举人之途,而其弊即已如此。然下第举人犹令人监读书三年,许以省亲,未有使之游荡于人间者。正统十四年,存省京储始放回原籍,其放肆无耻者游说干渴,靡所不为已。见于成化十四年礼部之奏。至于末年,则挟制官府,武断乡曲。于是崇祯中命巡按御史者察所属举人,间有黜革,而风俗之坏已不可复返矣。
jìn shì jìn shì jí jǔ rén zhōng zhī yī kē, qí shì yú lǐ bù zhě, rén rén jiē kě wèi zhī jìn shì. táng rén wèi dì chēng jìn shì, yǐ jí dì zé chēng qián jìn shì. yōng lù yǐn táng rén shī yún:" céng tí míng chù tiān' qián' zì." tōng jiàn:" jiàn zhōu jìn shì jìn jīng, cháng yù xuān wǔ jūn yàn, shí jiān jūn zhī miàn. jì ér jí dì, zài cháng ān yǔ tóng nián chū yóu, è zhī yú tú, mǎ shàng xiàng yī, yīn zhī bàng yì xuān rán, suì shěn fèi zhōng shēn." shì wèi jí dì ér chēng jìn shì yě. shì bì fàng bǎng, qí hé gé zhě rì cì jìn shì jí dì, jìng yòu guǎng zhī rì cì jìn shì chū shēn, cì tóng jìn shì chū shēn, rán hòu wèi zhī dēng kē. suǒ yǐ yì yú tóng shì zhī rén zhě, zài hu cì jí dì cì chū shēn, ér bù zài hu jìn shì yě. sòng zhèng hé sān nián wǔ yuè yǐ yǒu, chén liáo yán:" bì xià bà jìn shì, lì sān shè zhī fǎ, jīn cì chéng yì láng xú jìn shì chū shēn, yú míng shí wèi zhèng, qǐ gǎi cì tóng shàng shě chū shēn." cóng zhī.
○进士进士即举人中之一科,其试于礼部者,人人皆可谓之进士。唐人未第称进士,已及第则称前进士。《雍录》引唐人诗云:“曾题名处添‘前’字。”《通鉴》:“建州进士进京,尝预宣武军宴,识监军之面。既而及第,在长安与同年出游,遏之于途,马上相揖,因之谤议喧然,遂沈废终身。”是未及第而称进士也。试毕放榜,其合格者日赐进士及第,径又广之日赐进士出身,赐同进士出身,然後谓之登科。所以异于同试之人者,在乎赐及第、赐出身,而不在乎进士也。宋政和三年五月乙酉,臣僚言:“陛下罢进士,立三舍之法,今赐承议郎徐进士出身,于名实未正,乞改赐同上舍出身。”从之。
kē mù táng zhì, qǔ shì zhī kē yǒu xiù cái, yǒu míng jīng, yǒu jìn shì, yǒu jùn shì, yǒu míng fǎ, yǒu míng zì, yǒu míng suàn, yǒu yī shǐ, yǒu sān shǐ, yǒu kāi yuán lǐ, yǒu dào jǔ, yǒu tóng zǐ. ér míng jīng zhī bié yǒu wǔ, jīng yǒu sān jīng, yǒu èr jīng, yǒu xué jiū, yī jīng yǒu sān lǐ, yǒu sān chuán, yǒu shǐ kē. cǐ suì jǔ zhī cháng xuǎn yě. qí tiān zǐ zì zhào yuē zhì jǔ. rú yáo chóng xià bǐ chéng zhāng zhāng jiǔ líng dào yáng yī lǚ zhī lèi, jiàn yú shǐ zhě fán wǔ shí yú kē, gù wèi zhī kē mù, jīn dài zhǐ jìn shì yī kē, zé yǒu kē ér wú mù yǐ. yóu yán qí míng, wèi zhī kē mù, fēi yě. wáng wéi zhēn yù yú kē jǔ zhī wài fǎng hàn táng jiù zhì, gèng shè shù kē, yǐ shōu tiān xià zhī qí shì. bù zhī jìn shì piān zhòng zhī bì, jī èr sān bǎi nián, fēi dà pò chéng gé, suī yǒu tā cái, yì wú yóu jìn yòng yǐ.
○科目唐制,取士之科有秀才,有明经,有进士,有俊士,有明法,有明字,有明算,有一史,有三史,有开元礼,有道举,有童子。而明经之别有五,经有三经,有二经,有学究,一经有《三礼》,有《三传》,有史科。此岁举之常选也。其天子自诏曰制举。如姚崇下笔成章、张九龄道佯伊吕之类,见于史者凡五十余科,故胃之科目,今代止进士一科,则有科而无目矣。犹沿其名,谓之科目,非也。王维桢欲于科举之外仿汉唐旧制,更设数科,以收天下之奇士。不知进士偏重之弊,积二三百年,非大破成格,虽有他材,亦无由进用矣。
zhì kē táng zhì, tiān zǐ zì zhào rì zhì jǔ, suǒ yǐ dài fēi cháng zhī cái. táng zhì yuē:" suǒ wèi zhì jǔ zhě. qí lái yuǎn yǐ. zì hàn yǐ lái, tiān zǐ cháng chēng zhì zhào, dào qí suǒ yù wèn ér qīn cè zhī. táng xìng, shì chóng rú xué. suī qí shí jūn xián yú hào wù bù tóng, ér lè shàn qiú xián zhī yì wèi shǐ shǎo dài. gù zì jīng shī wài zhì zhōu xiàn yǒu sī, cháng xuǎn zhī shì yǐ shí ér jǔ, ér tiān zǐ yòu zì zhào sì fāng dé xíng cái néng wén xué zhī shì, huò gāo dǎo yōu yǐn yǔ qí bù néng zì dá zhě, xià zhì jūn móu jiāng lüè, qiào guān bá shān, jué yì qí jì, mò bù jiān qǔ. qí wéi míng mù, suí qí rén zhǔ lín shí suǒ yù. ér liè wéi dìng kē zhě, rú xián liáng fāng zhèng, zhí yán jí jiàn, bó tōng fén diǎn, dá yú jiào huà, jūn móu hóng yuǎn, kān rèn jiāng lǜ, xiáng míng zhèng shù, kě yǐ lǐ rén zhī lèi, qí míng zuì zhe. ér tiān zǐ xún shòu xíng xìng, fēng shàn tài shān liáng fù, wǎng wǎng huì jiàn xíng zài, qí suǒ yǐ dài zhī zhī lǐ shén yōu. ér hóng cái wěi lùn, fēi cháng zhī rén yì shí chū yú qí wèn, bù wéi wú de yě.
○制科唐制,天子自诏日制举,所以待非常之才。《唐志》曰:“所谓制举者。其来远矣。自汉以来,天子常称制诏,道其所欲问而亲策之。唐兴,世崇儒学。虽其时君贤愚好恶不同,而乐善求贤之意未始少怠。故自京师外至州县有司,常选之士以时而举,而天子又自诏四方德行才能文学之士,或高蹈幽隐与其不能自达者,下至军谋将略,翘关拔山,绝艺奇伎,莫不兼取。其为名目,随其人主临时所欲。而列为定科者,如贤良方正,直言极谏,博通坟典,达于教化,军谋宏远,堪任将率,详明政术,可以理人之类,其名最著。而天子巡狩行幸,封禅太山、梁父,往往会见行在,其所以待之之礼甚优。而宏材伟论,非常之人亦时出于其问,不为无得也。
sòng chū, chéng zhōu xiǎn dé zhī zhì, shè sān kē, bù xiàn qián zī, jiàn rèn zhí gōng huáng yī cǎo zé bìng xǔ yìng zhào. jǐng dé zēng wèi liù kē. xī níng yǐ hòu, lǚ bà lǚ fù. sòng rén wèi zhī dà kē.
宋初,承周显德之制,设三科,不限前资,见任职宫、黄衣草泽并许应诏。景德增为六科。熙宁以後,屡罢屡复。宋人谓之大科。
sòng xú dù què sǎo biān yuē:" guó cháo zhì kē chū yīn táng zhì, yǒu xián liáng fāng zhèng néng zhí yán jí jiàn, jīng xué yōu shēn kě wèi shī fǎ, xiáng míng lì lǐ dá yú jiào huà, fán sān kē. yīng nèi wài zhí guān qián zī jiàn rèn huáng yī cǎo zé rén, bìng xǔ zhū zhōu jí běn sī jiè sòng, shàng lì bù, duì yù shì cè yī dào, xiàn sān qiān zì yǐ shàng. xián píng zhōng, yòu zhào wén chén yú nèi wài mù zhí zhōu xiàn guān jí cǎo zé zhōng, jǔ xián liáng fāng zhèng gè yī rén, jǐng dé zhōng, yòu zhào zhì xián liáng fāng zhèng néng zhí yán jí jiàn, bó tōng fén diǎn dá yú jiào huà, cái shí jiān mào míng yú tǐ yòng, wǔ zú ān biān dòng míng tāo lüè yùn chóu jué shèng, jūn móu hóng yuǎn cái rèn biān jì, xiáng míng lì lǐ dá yú cóng zhèng děng liù kē. tiān shèng qī nián fù zhào, yīng nèi wài jīng cháo guān, bù dài tái shěng guǎn gé zhí shì, bù céng fàn zāng zuì jí sī zuì qíng lǐ qīng zhě, jǐng xǔ shǎo qīng jiān yǐ shàng zòu jǔ, huò zì jìn zhuàng qǐ yīng qián liù kē. réng xiān jìn suǒ yè cè lùn shí juǎn, juǎn wǔ dào. hòu dào xià liǎng shěng kàn xiáng. rú cí lǐ yōu zhǎng, kān yìng zhì kē, jù míng wén zòu. chà guān kǎo shì lùn liù shǒu, hé gé jí yù shì cè yī dào. yòu zhì gāo dǎo qiū yuán chén lún cǎo zé mào cái yì děng sān kē. yīng cǎo zé jí gòng jǔ rén fēi gōng shāng zá lèi zhě, bìng xǔ běn chǔ zhuǎn yùn sī zhú zhōu zhǎng lì zòu jǔ, huò yú běn guàn tóu zhuàng qǐ yīng, zhōu xiàn tǐ liàng yǒu xíng zhǐ bié wú diàn fàn zhě, jí nà suǒ yè cè lùn shí juǎn, juǎn wǔ dào, kàn xiáng cí lǐ shāo yōu, jí shàng zhuǎn yùn sī shěn chá xiāng lǐ míng yù, yú bù nèi xuǎn yǒu wén xué guān zài kàn xiáng shí, yǒu wén xíng kě chēng zhě, jí yǐ wén juàn sòng lǐ bù, wěi zhǔ pàn guān kàn xiáng, xuǎn cí lǐ yōu zhǎng zhě jù míng wén zòu. yú rú xián liáng fāng zhèng děng liù kē, xī níng zhōng, xī bà zhī. ér lìng jìn shì tíng shì, bà sān tí ér shì cè yī dào. jiàn yán jiān, zhào fù xián liáng fāng zhèng yī kē, rán wèi yǒu yìng zhào zhě.
宋徐度《却扫编》曰:“国朝制科初因唐制,有贤良方正、能直言极谏,经学优深、可为师法,详明吏理、达于教化,凡三科。应内外职官、前资见任、黄衣草泽人,并许诸州及本司解送,上吏部,对御试策一道,限三千字以上。咸平中,又诏文臣于内外幕职州县官及草泽中,举贤良方正各一人,景德中,又诏置贤良方正、能直言极谏,博通坟典、达于教化,才识兼茂、明于体用,武足安边、洞明韬略、运筹决胜,军谋宏远、材任边寄,详明吏理、达于从政等六科。天圣七年复诏,应内外京朝官,不带台省馆阁职事,不曾犯赃罪及私罪情理轻者,井许少卿监以上奏举,或自进状乞应前六科。仍先进所业策论十卷,卷五道。候到下两省看详。如词理优长,堪应制科,具名闻奏。差官考试论六首,合格即御试策一道。又置高蹈丘园、沉沦草泽、茂才异等三科。应草泽及贡举人非工商杂类者,并许本处转运司逐州长吏奏举,或于本贯投状乞应,州县体量有行止别无玷犯者,即纳所业策论十卷,卷五道,看详词理稍优,即上转运司审察乡里名誉,于部内选有文学官再看详实,有文行可称者,即以文卷送礼部,委主判官看详,选词理优长者具名闻奏。馀如贤良方正等六科,熙宁中,悉罢之。而令进士廷试,罢三题而试策一道。建炎间,诏复贤良方正一科,然未有应诏者。
gāo zōng lì bó xué hóng cí kē, fán shí èr tí: zhì hào zhào biǎo lù bù xí zhēn míng jì zàn sòng xù, nèi zá chū liù tí, fēn wéi sān chǎng, měi chǎng tǐ zhì yī gǔ yī jīn. nán dù yǐ hòu, dé rén wéi shèng, duō zhì qīng xiàng hàn yuàn zhě. jīn zhī dì èr chǎng zhào gào biǎo sān tí, nèi kē yī dào, yì shì lüè fǎng cǐ yì. ér gǒu jiǎn làn liè, zhì yú quán wú diǎn gù, bù zhī píng zè zhě, yì jiē zhōng shì, zé zhuān zhòng chū chǎng zhī guò yě.
高宗立博学宏辞科,凡十二题:制、浩、诏、表、露布、檄、箴、铭、记、赞、颂、序,内杂出六题,分为三场,每场体制一古一今。南渡以後,得人为盛,多至卿相翰苑者。今之第二场诏、诰、表三题,内科一道,亦是略仿此意。而苟简滥劣,至于全无典故,不知平仄者,亦皆中式,则专重初场之过也。
jiǎ kē shè shì tōng diǎn" àn lìng wén kē dì, xiù cái yǔ míng jīng tóng wèi sì děng, jìn shì yǔ míng fǎ tóng wèi èr děng, rán xiù cái zhī kē jiǔ fèi, ér míng jīng suī yǒu jiǎ yǐ bǐng dīng sì kē, jìn shì yǒu jiǎ yǐ liǎng kē. zì wǔ dé yǐ lái, míng jīng wéi yǒu bǐng dīng dì, jìn shì wéi yǐ kē ér yǐ." men rì táng shū. xuán zōng jì" kāi yuán jiǔ nián sì yuè jiǎ xū, shàng qīn cè shì yìng zhì jǔ rén yú hán yuán diàn, chì yuē:' jìn wú jiǎ kē, zhèn jiāng cún qí shàng dì.'" yáng wǎn chuán:" tiān bǎo shí sān zài, xuán zōng yù qín zhèng lóu, shì jǔ rén dēng jiǎ kē zhě sān rén, wǎn wèi zhī shǒu, chāo shòu yòu shí yí, qí dēng yǐ kē zhě sān shí yú rén." dù fǔ āi sū yuán míng shī yuē:" zhì kě tí wèi gān, yǐ kē yǐ dà chǎn." rán zé jīn zhī jìn shì ér gài chēng jiǎ kē, fēi yě.
○甲科社氏《通典》“按令文科第,秀才与明经同为四等,进士与明法同为二等,然秀才之科久废,而明经虽有甲乙丙丁四科,进士有甲乙两科。自武德以来,明经惟有丙丁第,进士惟乙科而已。”们日唐书。玄宗纪》“开元九年四月甲戌,上亲策试应制举人于含元殿,敕曰:‘近无甲科,朕将存其上第。’”《杨绾传》:“天宝十三载,玄宗御勤政楼,试举人登甲科者三人,绾为之首,超授右拾遗,其登乙科者三十余人。”杜甫《哀苏源明诗》曰:“制可题未乾,乙科已大阐。”然则今之进士而概称甲科,非也。
suí shū lǐ dé lín chuán" yáng zūn yàn quán héng shēn shèn, xuǎn jǔ xiù cái, cuī dì hǎn yǒu jiǎ kē. dé lín shè cè wǔ tiáo, kǎo jiē wèi shàng." shì zé běi qí zhī shì, jí yǐ duō wú jiǎ kē zhě yǐ.
《隋书·李德林传》“杨遵彦铨衡深慎,选举秀才,摧第罕有甲科。德林射策五条,考皆为上。”是则北齐之世,即已多无甲科者矣。
jiǎ yǐ bǐng kē shǐ jiàn hàn shū rú lín chuán" píng dì shí, suì kè bó shì dì zǐ jiǎ kē sì shí rén, wèi láng zhōng. yǐ kē èr shí rén, wèi tài zǐ shè rén, bǐng kē sì shí rén, bǔ wén xué zhǎng gù." xiāo wàng zhī chuán" yǐ shè cè jiǎ kē wèi láng," kuāng héng chuán" shù shè cè bù zhōng, zhì jiǔ, nǎi zhōng bǐng kē."
甲乙丙科始见《汉书·儒林传》“平帝时,岁课博士弟子甲科四十人,为郎中。乙科二十人,为太子舍人,丙科四十人,补文学掌故。”《萧望之传》“以射策甲科为郎,”《匡衡传》“数射策不中,至九,乃中丙科。”
shí bā fáng jīn zhì, huì shì yòng kǎo shì guān èr yuán, zǒng cái tóng kǎo shì guān shí bā yuán, fēn yuè wǔ jīng bā wèi zhī shí bā fáng. jiā jìng wèi nián, shī wǔ fáng, yì shū gè sì fáng, chūn qiū lǐ jì gè èr fáng, zhǐ shí qī fáng. wàn lì gēng chén guǐ wèi èr kē, yǐ yì juǎn duō tiān yī fáng, jiǎn shū yī fáng, réng zhǐ shí qī fáng. zhì bǐng xū, shū yì juǎn bìng duō, réng fù shū wèi sì fáng, shǐ wèi shí bā fáng. zhì bǐng chén, yòu tiān yì shī gè yī fáng, wèi èr shí fáng. tiān qǐ yǐ chǒu, yì shī réng gè wǔ fáng, shū sān fáng, chūn qiū lǐ jì gè yī fáng, wèi shí wǔ fáng. chóng zhèng wù chén, fù wèi èr shí fáng. xīn wèi yì shī réng gè wǔ fáng, wèi shí bā fáng. guǐ wèi, fù wèi èr shí fáng. jīn rén gài chēng wéi shí bā fáng yún.
○十八房今制,会试用考试官二员,总裁同考试官十八员,分阅《五经八谓之十八房。嘉靖未年,《诗》五房,《易》、《书》各四房,《春秋》、《礼记》各二房,止十七房。万历庚辰、癸未二科,以《易》卷多添一房,减《书》一房,仍止十七房。至丙戌,《书》、《易》卷并多,仍复《书》为四房,始为十八房。至丙辰,又添《易》、《诗》各一房,为二十房。天启乙丑,《易》、《诗》仍各五房,《书》三房,《春秋》、《礼记》各一房,为十五房。崇帧戊辰,复为二十房。辛未《易》、《诗》仍各五房,为十八房。癸未,复为二十房。今人概称为十八房云。
jiè ān màn bǐ yuē:" yú shǎo shí xué jǔ zǐ yè, bìng wú kè běn chuāng gǎo. yǒu shū jiǎ zài lì kǎo péng yǒu jiā wǎng lái, chāo dé dēng chuāng xià kè shù shí piān, měi piān téng xiě èr sān shí zhǐ. dào yú jiā shú, jiǎn qí jǐ piān, měi piān chóu qián huò èr wén, huò sān wén, yì jīng chuān, zhōng huì yuán, qí gǎo yì shì wú xī mén rén cài yíng yǔ jīng yì lùn cè jīn zhī jīng yì lùn cè, qí míng suī zhèng, ér zuì biàn yú kōng shū bù xué zhī rén. táng sòng yòng shī fù, suī yuē diāo chóng xiǎo jì, ér fēi tōng zhī gǔ jīn zhī rén bù néng zuò. jīn zhī jīng yì shǐ yú sòng xī níng zhōng, wáng ān shí suǒ lì zhī fǎ, mìng lǚ huì qīng wáng páng děng wéi zhī. sòng shǐ:" shén zōng xī níng sì nián èr yuè dīng yǐ shuò, bà shī fù jí míng jīng zhū kē, yǐ jīng yì lùn cè shì jìn shì. mìng zhòng shū zhuàn dà yì shì bān xíng.
《戒庵漫笔》曰:“余少时学举子业,并无刻本窗稿。有书贾在利考朋友家往来,抄得灯窗下课数十篇,每篇誊写二三十纸。到余家塾,拣其几篇,每篇酬钱或二文,或三文,忆荆川,中会元,其稿亦是无锡门人蔡瀛与○经义论策今之经义论策,其名虽正,而最便于空疏不学之人。唐宋用诗赋,虽曰雕虫小技,而非通知古今之人不能作。今之经义始于宋熙宁中,王安石所立之法,命吕惠卿、王旁等为之。《宋史》:“神宗熙宁四年二月丁已朔,罢诗赋及明经诸科,以经义论策试进士。命中书撰大义式颁行。
yuán bā nián sān yuè gēng zǐ. zhōng shū shěng yán:" jìn shì yù shì dá cè, duō xì zài wài zhǔn bèi zhī wén, gōng zhuō bù shèn xiāng yuǎn, nán yú kǎo jiào, zǔ zōng jiù zhì, yù shì jìn shì fù shī lùn sān tí, shī xíng yǐ yuǎn, qián hòu dé rén bù shǎo. kuàng jīn zhāo tíng jiàn xíng wén zì duō xì shēng lǜ duì ǒu, fēi xué wèn gāi qià, bù néng chéng zhāng. qǐng xíng zǔ zōng sān tí jiù fǎ, zhào lái nián yù shì, jiāng shī fù jǔ rén fù shì sān tí jīng yì. jǔ rén qiě lìng shì cè, cǐ hòu quán shì sān tí." shì dāng shí jí yǐ jīng yì wèi zài wài zhǔn bèi zhī wén yǐ. chén hòu shān tán cóng yán:" jīng gōng jīng yì xíng, jǔ zǐ zhuān sòng wáng shì zhāng jù, ér bù jiě yì. jīng gōng huǐ zhī, yuē:' běn yù biàn xué jiū wèi xiù cái, bù wèi biàn xiù cái wéi xué jiū yě.'" qǐ zhī shù bǎi nián zhī hòu, bìng xué jiū ér fēi qí běn zhì hū? cǐ fǎ bù biàn, zé rén cái rì zhì yú xiāo hào, xué shù rì zhì yú huāng lòu, ér wǔ dì sān wáng yǐ lái zhī tiān xià, jiāng bù zhī qí suǒ zhōng yǐ. zhào dǐng yán:" ān shí shè xū wú zhī xué, bài huài rén cái." chén gōng fǔ yì wèi:" ān shí shǐ xué zhě bù zhì chūn qiū, bù dú shǐ hàn, ér xí qí suǒ wéi sān jīng xīn yì, jiē chuān záo pò suì wú yòng zhī kōng yán yě." ruò jīn zhī suǒ wèi shí wén, jì fēi jīng zhuàn, fù fēi zi shǐ, zhǎn zhuǎn xiāng chéng, jiē dù zhuàn wú gēn zhī yǔ. yǐ shì kē míng suǒ de shí rén zhī zhōng, qí bā jiǔ jiē wèi bái tú. ér yī jǔ yú xiāng, jí yǐ yíng qiú guān shuō wèi zhì shēng zhī jì. yú shì zài zhōu lǐ zé wú rén fēi shì háo, shì sì fāng zé wú dì fēi yóu kè, ér yù qiú tiān xià zhī ān níng, sī mín zhī chún hòu, qǐ fēi què xíng ér qiú jí qián rén zhě zāi?
元八年三月庚子。中书省言:“进士御试答策,多系在外准备之文,工拙不甚相远,难于考较,祖宗旧制,御试进士赋诗论三题,施行已远,前後得人不少。况今朝廷见行文字多系声律对偶,非学问该洽,不能成章。请行祖宗三题旧法,诏来年御试,将诗赋举人复试三题经义。举人且令试策,此後全试三题。”是当时即以经义为在外准备之文矣。陈後山《谈丛》言:“荆公经义行,举子专诵王氏章句,而不解义。荆公悔之,曰:‘本欲变学究为秀才,不谓变秀才为学究也。’”岂知数百年之後,并学究而非其本质乎?此法不变,则人才日至于消耗,学术日至于荒陋,而五帝三王以来之天下,将不知其所终矣。赵鼎言:“安石设虚无之学,败坏人才。”陈公辅亦谓:“安石使学者不治《春秋》,不读《史》、《汉》,而习其所为《三经新义》,皆穿凿破碎无用之空言也。”若今之所谓时文,既非经传,复非子史,展转相承,皆杜撰无根之语。以是科名所得十人之中,其八九皆为白徒。而一举于乡,即以营求关说为治生之计。于是在州里则无人非势豪,适四方则无地非游客,而欲求天下之安宁,斯民之淳厚,岂非却行而求及前人者哉?
dà zǔ shí lù:" hóng wǔ sān nián bā yuè, jīng shī jí gè xíng shěng kāi xiāng shì. chū chǎng sì shū yí wèn, běn jīng yì jí sì shū yì gè yī dào. dì èr chǎng lùn yī dào. dì sān chǎng cè yī dào. zhōng shì zhě, hòu shí rì, fù yǐ wǔ shì shì zhī, yuē qí shè shū suàn lǜ, qí guān qí chí qū biàn jié, shè guān qí zhōng zhī duō guǎ, shū tōng yú liù yì, suàn tōng yú jiǔ fǎ, lǜ guān qí jué duàn. zhào wén yǒu yuē:' zhèn tè shè kē jǔ, yǐ qǐ huái cái bào dé zhī shì, wù zài jīng míng xíng xiū, bó tōng gǔ jīn, wén zhì dé zhòng, míng shí xiàng chēng. qí zhòng xuǎn zhě, zhèn jiāng qīn cè yú tíng, guān qí xué shí, dì qí gāo xià, ér rèn zhī yǐ guān.'" fú dú cǐ zhì, zhēn suǒ wèi qiú shí yòng zhī shàng zhě yǐ. zhì shí liù nián, mìng lǐ bù bān xíng kē jǔ chéng shì: dì yī chǎng sì shū yì sān dào, jīng yì sì dào, wèi néng zhě xǔ gè jiǎn yī dào dì èr chǎng lùn yī dào, zhào hào biǎo nèi kē yī dào, pàn yǔ wǔ tiáo dì sān chǎng jīng shǐ cè wǔ dào, wén cí zēng ér shí shì fèi, gài yǔ chū zhào qiú xián zhī fǎ shāo yǒu bù tóng, ér xíng zhī èr bǎi yú nián, fēi suǒ yǐ shàn shù zǔ zōng zhī yì yě.
《大祖实录》:“洪武三年八月,京师及各行省开乡试。初场《四书》疑问,本经义及《四书》义各一道。第二场论一道。第三场策一道。中式者,後十日,复以五事试之,曰骑、射、书、算、律,骑观其驰驱便捷,射观其中之多寡,书通于六义,算通于九法,律观其决断。诏文有曰:‘朕特设科举,以起怀才抱德之士,务在经明行修,博通古今,文质得中,名实相称。其中选者,朕将亲策于廷,观其学识,第其高下,而任之以官。’”伏读此制,真所谓求实用之上者矣。至十六年,命礼部颁行科举成式:第一场《四书》义三道,经义四道,未能者许各减一道;第二场论一道,诏浩表内科一道,判语五条;第三场经史策五道,文辞增而实事废,盖与初诏求贤之法稍有不同,而行之二百余年,非所以善述祖宗之意也。
sì shū yí yóu táng rén zhī pàn yǔ, shè wèi yí shì jiān zhī, yǐ guān qí xué shí yě. sì shū yì yóu jīn rén zhī pàn yǔ, bù guò de zhī jì sòng ér yǐ. gǒu xué shí zhī kě qǔ, zé liú shǎng zhī duì zhǐ yú yī piān yǐ zú. gài yī dài zhī rén cái tú yǐ jì sòng zhī duō, shū xiě zhī sù, ér qǔ qí zhǎng, zé qī piān bù zú wéi nán, ér yǒu bìng zuò wǔ jīng èr shí sān piān, rú chóng zhèng qī nián zhī yán mào yóu zhě, yì hé bài yú jīng shù, hé shī yú guó yòng zāi. shí lù yán:" hóng wǔ shí sì nián liù yuè bǐng chén, zhào yú guó zǐ zhū shēng zhōng, xuǎn cái xué yōu děng cōng míng jùn wěi zhī shì, dé sān shí qī rén. mìng zhī bó jí qún shū, jiǎng míng dào dé jīng jì zhī xué, yǐ qī dà yòng, chēng zhī yuē lǎo xiù cái. lèi cì luó qǐ xí yī zhōng xuē, lǐ yù shén hòu." shì zé shèng zǔ suǒ wàng yú zhū shēng zhě, gù bù jǐn yǐ tiē kuò zhī wén. ér xī hū dà chén wú tōng jīng zhī shì, shǐ yī dài xū jùn zhī diǎn dàn zhǐ yú sī, kě tàn yě!
《四书》疑犹唐人之判语,设为疑事间之,以观其学识也。《四书》义犹今人之判语,不过得之记诵而已。苟学识之可取,则刘赏之对止于一篇已足。盖一代之人才徒以记诵之多,书写之速,而取其长,则七篇不足为难,而有并作《五经》二十三篇,如崇帧七年之颜茂猷者,亦何稗于经术,何施于国用哉。《实录》言:“洪武十四年六月丙辰,诏于国子诸生中,选才学优等聪明俊伟之士,得三十七人。命之博极群书,讲明道德经济之学,以期大用,称之曰老秀才。累赐罗绮袭衣中靴,礼遇甚厚。”是则圣祖所望于诸生者,固不仅以帖括之文。而惜乎大臣无通经之士,使一代吁俊之典但止于斯,可叹也!
yǒng lè èr shí èr nián shí yuè dīng mǎo, rén miào yù dà xué shì yáng shì qí děng yuē:" cháo tíng suǒ zhòng ān bǎi xìng, ér bǎi xìng bù dé méng fú zhě yóu mù shǒu fěi rén, mù shǒu fěi rén yóu xué xiào shī jiào, gù suì gòng zhōng yú bù xiào shí lǜ qī bā. gǔ shì bù tōng, dào lǐ bù míng, cǐ qǐ kě rèn ān mín zhī jì?" dāng rì gòng jǔ zhī xíng, bù guò sì shí nián, ér qí bì yǐ rú cǐ, nǎi hù jú zhī chén yóu tuō zhī zǔ zhì, ér xiāng chí bù biàn hū?
永乐二十二年十月丁卯,仁庙谕大学士杨士奇等曰:“朝廷所重安百姓,而百姓不得蒙福者由牧守匪人,牧守匪人由学校失教,故岁贡中愚不肖十率七八。古事不通,道理不明,此岂可任安民之寄?”当日贡举之行,不过四十年,而其弊已如此,乃护局之臣犹托之祖制,而相持不变乎?
sān chǎng míng chū sān chǎng zhī zhì, suī yǒu xiān hòu, ér wú zhòng qīng. nǎi shì zǐ zhī jīng lì duō zhuān yú yī jīng, lüè yú kǎo gǔ. zhǔ sī yuè juàn, fù hù chū chǎng suǒ zhōng zhī juǎn, ér bù shēn qiú qí èr sān chǎng. fū xī zhī suǒ wèi sān chǎng, fēi xià wéi shí nián, dú shū qiān juǎn, bù néng yǒu cǐ sān chǎng yě. jīn zé wù yú jié dé, bù guò yú sì shū yī jīng zhī zhōng nǐ tí yī èr bǎi dào, qiè qǔ tā rén zhī wén jì zhī, rù chǎng zhī rì, chāo téng yī guò, biàn kě jiǎo xìng zhōng shì, ér běn jīng zhī quán wén yǒu bù dú zhě yǐ. lǜ tiān xià ér wèi yù sù chéng zhī tóng zǐ, xué wèn yóu cǐ ér shuāi, xīn shù yóu cǐ ér huài. sòng jiā zhōng, zhī jiàn yuàn ōu yáng xiū shàng yán:" jīn zhī jǔ rén yǐ èr qiān rén wéi lǜ, qǐng kuān qí rì xiàn, ér xiān shì yǐ cè ér kǎo zhī. zé qí wén cí bǐ è zhě, wén yì diān dǎo zhòng zá zhě, bù shí tí zhě, bù zhī gù shí lüè ér bú duì suǒ wèn zhě, wù yǐn shì jī zhě, suī néng chéng wén ér lǐ shí guāi dàn zhě, zá fàn jiù gé bù kǎo shì zhě, fán cǐ qī děng zhī rén xiān qù zhī, jì èr qiān rén kě qù wǔ liù bǎi. yǐ qí liú zhě cì shì yǐ lùn, yòu rú qián fǎ ér kǎo zhī, yòu kě qù qí èr sān bǎi. qí liú ér shì shī fù zhě, bù guò qiān rén yǐ. yú qiān rén ér xuǎn wǔ bǎi, shǎo ér yì kǎo, bù zhì láo hūn, kǎo ér jīng dàng, zé jǐn shàn yǐ. zòng shǐ kǎo zhī bù jīng, yì dāng bù zhì dà làn, gài qí jié chāo piāo dào zhī rén jiē yǐ xiān cè lùn qù zhī yǐ. bǐ jí shī fù, jiē shì yǐ jīng cè lùn, cū yǒu xué wèn lǐ shí, bù zhì guāi dàn zhī rén, zòng shǐ shī fù bù gōng, yì kě yǐ zhòng xuǎn yǐ. rú cǐ kě shǐ tóng nián xīn xué quán bù xiǎo shì zhī rén wú yóu ér jìn." jīn zhī yǒu tiān xià zhě, bù néng fù liǎng hàn jǔ shì zhī fǎ, bù dé yǐ ér yǐ yán qǔ rén, zé wén zhōng zhī lùn yì shì kě qǔ. gài jiù jīn rì zhī bì, mò jí hū qù jié chāo piāo dào zhī rén, ér qī děng zài suǒ xiān qù, zé àn liè zhī tú wú suǒ jiǎo xìng, ér zhì zhě jiàn shǎo, kē chǎng yì zì cǐ ér qīng yě.
○三场明初三场之制,虽有先後,而无重轻。乃士子之精力多专于一经,略于考古。主司阅卷,复护初场所中之卷,而不深求其二三场。夫昔之所谓三场,非下帷十年,读书千卷,不能有此三场也。今则务于捷得,不过于《四书》、一经之中拟题一二百道,窃取他人之文记之,入场之日,抄誊一过,便可侥幸中式,而本经之全文有不读者矣。率天下而为欲速成之童子,学问由此而衰,心术由此而坏。宋嘉中,知谏院欧阳修上言:“今之举人以二千人为率,请宽其日限,而先试以策而考之。择其文辞鄙恶者,文意颠倒重杂者,不识题者,不知故实略而不对所问者,误引事迹者,虽能成文而理识乖诞者,杂犯旧格不考式者,凡此七等之人先去之,计二千人可去五六百。以其留者次试以论,又如前法而考之,又可去其二三百。其留而试诗赋者,不过千人矣。于千人而选五百,少而易考,不至劳昏,考而精当,则尽善矣。纵使考之不精,亦当不至大滥,盖其节抄剽盗之人皆以先策论去之矣。比及诗赋,皆是已经策论,粗有学问理识,不至乖诞之人,纵使诗赋不工,亦可以中选矣。如此可使童年新学全不晓事之人无由而进。”今之有天下者,不能复两汉举士之法,不得已而以言取人,则文忠之论亦似可取。盖救今日之弊,莫急乎去节抄剽盗之人,而七等在所先去,则暗劣之徒无所侥幸,而至者渐少,科场亦自此而清也。
nǐ tí jīn rì kē chǎng zhī bìng, mò shén hū nǐ tí. qiě yǐ jīng wén yán zhī, chū chǎng shì suǒ xí běn jīng yì sì dào, ér běn jīng zhī zhōng, chǎng wū kě chū zhī tí bù guò shù shí. fù jiā jù zú yán qǐng míng shì guǎn yú jiā shú, jiāng cǐ shù shí tí gè zhuàn yī piān, jì piān chóu jià, lìng qí zǐ dì jí tóng nú zhī jùn huì zhě jì sòng shú xí. rù chǎng mìng tí, shí fú bā jiǔ, jí yǐ suǒ jì zhī wén chāo téng shàng juǎn, jiào zhī fēng yán jié gòu, nán yì yù shū, sì shū yì rán. fā bǎng zhī hòu, cǐ cáo biàn wèi guì rén, nián shào mào měi zhě duō de guǎn xuǎn, tiān xià zhī shì mǐ rán cóng fēng, ér běn jīng yì kě yǐ bù dú yǐ, yǔ wén xī nián wǔ jīng zhī zhōng, wéi chūn qiū zhǐ jì tí mù, rán yì xū jiān dú sì chuán. yòu wén jiā jìng yǐ qián, xué chén mìng lǐ jì tí, yǒu chū sāng fú yǐ shì shì zǐ zhī néng jì fǒu zhě, bǎi nián yǐ lái, sāng fú děng piān jiē shān qù bù dú, jīn zé bìng tán gōng bù dú yǐ. shū zé shān qù wǔ zǐ zhī gē tāng shì pán gēng xī bó kān lí wēi zǐ jīn àn gù mìng kāng wáng zhī hào wén hóu zhī mìng děng piān bù dú, shī zé shān qù yín fēng biàn yǎ bù dú, yì zé shān qù sòng fǒu bō tún míng yí kuí jiǎn kùn lǚ děng guà bù dú, zhǐ jì qí kě yǐ chū tí zhī piān, jí cǐ shù shí tí zhī wén ér yǐ. dú lùn wéi qǔ yī piān, pī zhuāng bù guò yíng chǐ. yīn lòu jiù guǎ, fù sù yāo shí. chéng zhě, yǐ yī nián bì zhī. xī rén suǒ dài yī nián ér xí zhě, yǐ yī yuè bì zhī. chéng yú chāo xí, dé yú jiǎ qiàn, zú ér jiān qí suǒ wèi dú zhī jīng, yǒu máng rán bù zhī wèi hé shū zhě, gù yú yǐ wéi bā gǔ zhī hài děng yú fén shū, ér bài huài rén cái yǒu shèn yú xián yáng zhī jiāo suǒ kēng zhě, men sì bǎi liù shí yú rén yě, qǐng gèng qí fǎ, fán sì shū wǔ jīng zhī wén jiē wèn yí yì, shǐ zhī yǐ yī jīng ér tōng zhī yú wǔ jīng yòu yī jīng zhī zhōng yì gè yǒu yí yì, rú yì zhī zhèng wáng, shī zhī máo zhèng, chūn qiū zhī sān chuán, yǐ jí táng sòng zhū rú bù tóng zhī shuō. sì shū wǔ jīng jiē yī cǐ fā wèn, qí duì zhě bì rú zhū zǐ suǒ yún:" tōng guàn jīng wén, tiáo jǔ zhòng shuō, ér duàn yǐ jǐ yì." qí suǒ chū zhī tí bù xiàn shèng shuāi zhì luàn, shǐ rén bù dé yì nǐ, ér qí wén bì chū yú chǎng zhōng zhī suǒ zuò, zé shì zhī tōng jīng yǔ fǒu kě dé ér zhī, qí néng wén yǔ fǒu yì kě dé ér yàn yǐ. yòu bù rán, zé gū yòng táng sòng fù yùn zhī fǎ, yóu kě yǐ dù jié chāo piāo dào zhī bì. gài tí kě nǐ ér yùn bù kě bì, wén zhī gōng zhuō yóu qí suǒ zì zuò, bì bù zhì yǐ tā rén zhī wén chāo téng yī guò ér zhōng shì zhě yǐ. qí biǎo tí zhuān chū táng sòng cè tí, jiān wèn gǔ jīn, rén zì bù dé bù dú tōng jiàn yǐ. fū jǔ yè zhī wén, xī rén suǒ bǐ chì, ér yǐ wéi wú yì yú jīng xué zhě yě, jīn yóu bù chū yú běn rén zhī shǒu yān, hé qí yù xià yě zāi!
○拟题今日科场之病,莫甚乎拟题。且以经文言之,初场试所习本经义四道,而本经之中,场屋可出之题不过数十。富家巨族延请名士馆于家塾,将此数十题各撰一篇,计篇酬价,令其子弟及僮奴之俊慧者记诵熟习。入场命题,十符八九,即以所记之文抄誊上卷,较之风檐结构,难易遇殊,《四书》亦然。发榜之後,此曹便为贵人,年少貌美者多得馆选,天下之士靡然从风,而本经亦可以不读矣,予闻昔年《五经》之中,惟《春秋》止记题目,然亦须兼读四传。又闻嘉靖以前,学臣命《礼记》题,有出《丧服》以试士子之能记否者,百年以来,《丧服》等篇皆删去不读,今则并《檀弓》不读矣。《书》则删去《五子之歌》、《汤誓》、《盘庚》、《西伯勘黎》、《微子》、《金胺》、《顾命》、《康王之浩》、《文侯之命》等篇不读,《诗》则删去淫风变雅不读,《易》则删去《讼》、《否》、《剥》、《豚》、《明夷》、《睽》、《蹇》、《困》、《旅》等卦不读,止记其可以出题之篇,及此数十题之文而已。读论惟取一篇,披庄不过盈尺。因陋就寡,赴速邀时。成者,以一年毕之。昔人所待一年而习者,以一月毕之。成于剿袭,得于假倩,卒而间其所未读之经,有茫然不知为何书者,故愚以为八股之害等于焚书,而败坏人材有甚于咸阳之郊所坑者,们四百六十余人也,请更其法,凡《四书》、《五经》之文皆问疑义,使之以一经而通之于《五经》、又一经之中亦各有疑义,如《易》之郑、王,《诗》之毛、郑,《春秋》之三传,以及唐宋诸儒不同之说。《四书》、《五经》皆依此发问,其对者必如朱子所云:“通贯经文,条举众说,而断以己意。”其所出之题不限盛衰治乱,使人不得意拟,而其文必出于场中之所作,则士之通经与否可得而知,其能文与否亦可得而验矣。又不然,则姑用唐宋赋韵之法,犹可以杜节抄剽盗之弊。盖题可拟而韵不可必,文之工拙犹其所自作,必不至以他人之文抄誊一过而中式者矣。其表题专出唐宋策题,兼问古今,人自不得不读《通鉴》矣。夫举业之文,昔人所鄙斥,而以为无益于经学者也,今犹不出于本人之手焉,何其愈下也哉!
dú shū bù tōng wǔ jīng zhě, bì bù néng tōng yī jīng, bù dàng fēn jīng shì shì. qiě rú táng sòng zhī shì, shàng yǒu yǐ lǎo zhuāng zhū shū mìng tí, rú zhī yán rì chū fù, zhì xiāng shuài kòu diàn kǎn qǐ shì zhě. jīn bù guò wǔ jīng yì yǐ sān lǐ sān chuán, yì bù guò jiǔ jīng ér yǐ. cǐ ér bù xí, hé míng wéi shàng? sòng shǐ" féng yuán, shòu jiāng yīn wèi, shí zhào liú nèi quán yǐ míng jīng zhě bǔ xué guān, yuán zì jiàn tōng wǔ jīng xiè mì xiào yuē:' gǔ rén zhì yī jīng ér zhì hào shǒu, yú shàng shǎo, néng jǐn tōng xié?' duì yuē:' dá zhě yī yǐ guàn zhī.' gèng wèn yí yì, biàn xī wú zhì."
读书不通《五经》者,必不能通一经,不当分经试士。且如唐宋之世,尚有以《老》、《庄》诸书命题,如《卮言日出赋》,至相率扣殿槛乞示者。今不过《五经》、益以《三礼》、《三传》,亦不过九经而已。此而不习,何名为上?《宋史》、“冯元,授江阴尉,时诏流内铨以明经者补学官,元自荐通《五经》、谢泌笑曰:‘古人治一经而至皓首,于尚少,能尽通邪?’对曰:‘达者一以贯之。’更问疑义,辨析无滞。”
shí lín yàn yǔ" xī níng yǐ qián, yǐ shī fù qǔ shì, xué zhě wú bù xiān biàn dú wǔ jīng. yú jiàn qián bèi suī wú kē míng, rén yì duō néng zá jǔ wǔ jīng gài zì yòu xué shí xí zhī, gù zhōng lǎo bù wàng, zì gǎi jīng shù, rén zhī jiào zǐ zhě wǎng wǎng biàn yǐ yī jīng shòu zhī, tā jīng zòng dú yì bù néng jīng, qí jiào zhī zhě yì wèi bì jiē tōng wǔ jīng, gù suī jīng shū zhèng wén yì duō yí wù. ruò jīn rén wèn dá zhī jiān, chēng qí rén suǒ xí wèi' guì jīng', zì chēng wéi' bì jīng', yóu kě xiào yě."
《石林燕语》“熙宁以前,以诗赋取士,学者无不先遍读《五经》。余见前辈虽无科名,人亦多能杂举《五经》盖自幼学时习之,故终老不忘,自改经术,人之教子者往往便以一经授之,他经纵读亦不能精,其教之者亦未必皆通《五经》,故虽经书正文亦多遗误。若今人问答之间,称其人所习为‘贵经’,自称为‘敝经’,尤可笑也。”
kē chǎng zhī fǎ, yù qí nán bù yù qí yì, shǐ gèng qí fǎ ér yǔ zhī yǐ nán, zé jì xìng zhī rén shǎo. shǎo yī jì xìng zhī rén zé shǎo yī yíng qiú huàn dé zhī rén, ér shì lèi kě jiàn yǐ qīng. yì shì zǐ zhī zhī qí nán yě, ér gōng kǔ zhī rì duō, duō yī gōng kǔ zhī rén zé shǎo yī qún jū zhōng rì yán bù jí yì zhī rén, ér shì xí kě jiàn yǐ zhèng yǐ.
科场之法,欲其难不欲其易,使更其法而予之以难,则觊幸之人少。少一觊幸之人则少一营求患得之人,而士类可渐以清。抑士子之知其难也,而攻苦之日多,多一攻苦之人则少一群居终日言不及义之人,而士习可渐以正矣。
mò zǐ yán:" jīn ruò yǒu yī zhū hóu yú cǐ, wéi zhèng qí guó jiā yě, yuē:' fán wǒ guó néng shè yù zhī shì, wǒ jiāng shǎng guì zhī bù néng shè yù zhī shì, wǒ jiāng zuì jiàn zhī.' wèn yú ruò guó zhī shì, shú xǐ shú jù? wǒ yǐ wéi bì néng shè yù zhī shì xǐ, bù néng shè yù zhī shì jù. yuē:" fán wǒ guó zhī zhōng xìn zhī shì, wǒ jiāng shǎng guì zhī bù zhōng xìn zhī shì, wǒ jiāng zuì jiàn zhī.' wèn yú ruò guó zhī shì, shú xǐ shú jù? wǒ yǐ wéi zhōng xìn zhī shì xǐ, bù zhōng xìn zhī shì jù." jīn ruò zé shì zǐ yǐ jiān tōng jiǔ jīng, jì tōng jiàn lì dài zhī shǐ, ér yuē:" ruò cǐ zhě zhōng, bù ruò cǐ zhě chù." wǒ yǐ wéi bì hào xué néng wén zhī shì xǐ, ér bù xué wú wén zhī shì jù yě. rán zé wèi bù kě zhī shuō yǐ náo wú fǎ zhě, jiē bù xué wú wén zhī rén yě, rén zhǔ kě yǐ wú tīng yě.
墨子言:“今若有一诸侯于此,为政其国家也,曰:‘凡我国能射御之士,我将赏贵之;不能射御之士,我将罪贱之。’问于若国之士,孰喜孰惧?我以为必能射御之士喜,不能射御之士惧。曰:“凡我国之忠信之士,我将赏贵之;不忠信之士,我将罪贱之。’问于若国之士,孰喜孰惧?我以为忠信之士喜,不忠信之士惧。”今若责士子以兼通《九经》,记《通鉴》历代之史,而曰:“若此者中,不若此者黜。”我以为必好学能文之士喜,而不学无文之士惧也。然则为不可之说以挠吾法者,皆不学无文之人也,人主可以无听也。
jīn rì yù gé kē jǔ zhī bì, bì xiān shì yǐ dú shū xué wèn zhī fǎ, zàn tíng kǎo shì shù nián ér hòu xíng zhī, rán hòu kě yǐ dé rén. jìn yuán dì cóng kǒng dàn zhī yì, tīng xiào lián shēn zhì qī nián nǎi shì, gǔ zhī rén yǒu xíng zhī zhě. tí qiè shí shì kǎo shì tí mù duō yǒu guī qiè shí shì, yì yú dì" yǔ wéi rǔ bì" zhī yí yì yě. sòng shǐ zhāng dòng chuán" shì kāi fēng jìn shì, fù tí yuē xiào cí zé zhōng. shí fāng yì pú ān yì wáng chēng huáng shì, yīng zōng yuē:' zhāng dòng yì fěng zhèn.' zǎi xiàng hán qí jìn yuē:' yán zhī zhě wú zuì, wén zhī zhě zú yǐ jiè.' shàng yì jiě." gǔ zhī rén jūn jìn zé jǐn guān shī zhī guī, yuǎn zé tōng xiāng xiào zhī lùn, cǐ yì lì ér zhēng jiàn zhī tú guǎng yě yǐ.
今日欲革科举之弊,必先示以读书学问之法,暂停考试数年而後行之,然後可以得人。晋元帝从孔但之议,听孝廉申至七年乃试,古之人有行之者。○题切时事考试题目多有规切时事,亦虞帝“予违汝弼”之遗意也。《宋史·张洞传》“试开封进士,赋题曰《孝慈则忠》。时方议濮安懿王称皇事,英宗曰:‘张洞意讽朕。’宰相韩琦进曰:‘言之者无罪,闻之者足以戒。’上意解。”古之人君近则尽官师之规,远则通乡校之论,此义立而争谏之途广也矣。
tiān qǐ sì nián, yìng tiān xiāng shì tí jīn fū yì zhī wéi shù yī jié, yǐ wèi zhōng xián shǐ yòng shì yě, zhè jiāng xiāng shì tí jūn zhī shì chén rú shǒu zú, zé chén shì jūn rú fù xīn, yǐ zhàng shā gōng bù láng wàn jǐng yě. qī nián jiāng xī xiāng shì tí hào hào hū bù kě shàng yǐ, qí nián jiàn shēng lù wàn líng qǐng yǐ zhōng xián jiàn cí guó xué yě. chóng zhèng sān nián, yìng tiān xiāng shì tí jǔ zhí cuò zhū wǎng, néng shǐ wǎng zhě zhí, yǐ mèi yǎn zhū chén chū dìng nì àn yě. cǐ jiē kě yǐ kāi dì cōng ér chí guó shì zhě. dāng shí jì jí, ér wū shuǐ hè míng zhī yì yóu cún yú shì dài fū, kě yǐ xiǎng jiàn xiān cháo zhī yí huà. ruò chóng zhēn jiǔ nián yìng tiān xiāng shì chūn qiū tí sòng gōng rù cáo, yǐ cáo bó yáng guī, yǐ gōng sūn jiāng bǐ chén qǐ xīn, shì yǐ cáo bó yáng bǐ huáng shàng, fēi suǒ yí yán, dà bù jìng. tiān qǐ qī nián, shùn tiān xiāng shì shū jīng tí wǒ èr rén gòng zhēn, yǐ zhōu gōng bǐ wèi zhōng xián, zé yòu wú jiāng zhī jiàn, yì jiàn zhī dàn wén zhě yě.
天启四年,应天乡试题《今夫奕之为数》一节,以魏忠贤始用事也,浙江乡试题《君之视臣如手足,则臣视君如腹心》,以杖杀工部郎万憬也。七年江西乡试题《皓皓乎不可尚已》,其年监生陆万龄请以忠贤建祠国学也。崇帧三年,应天乡试题《举直错诸枉,能使枉者直》,以媚奄诸臣初定逆案也。此皆可以开帝聪而持国是者。当时季集,而污水鹤鸣之义犹存于士大夫,可以想见先朝之遗化。若崇祯九年应天乡试《春秋》题《宋公入曹,以曹伯阳归》,以公孙缰比陈启新,是以曹伯阳比皇上,非所宜言,大不敬。天启七年,顺天乡试《书经》题《我二人共贞》,以周公比魏忠贤,则又无将之渐,亦见之弹文者也。
jǐng tài chū, yě xiān fèng shàng huáng zhì biān, biān chén bù nà, suī yǒu shè jì wéi zhòng zhī shuō, rán dāng shí cháo lùn jí yǒu yǐ fèng yíng zhī huǎn wèi jī zhě. shùn tiān xiāng shì tí suǒ wèi píng tiān xià zài zhì qí guó zhě yī jié, gài yǒu fěng yì. shì wén gé shì jīng yì zhī wén, liú sú wèi zhī bā gǔ, gài shǐ yú chéng huà yǐ hòu, gǔ zhě, duì ǒu zhī míng yě. tiān shùn yǐ qián, jīng yì zhī wén bù guò fū yǎn chuán zhù, huò duì huò sàn, chū wú dìng shì, qí dān jù tí yì shén shǎo. chéng huà èr shí sān nián, huì shì lè tiān zhě bǎo tiān xià wén, qǐ jiǎng xiān tí sān jù, jí jiǎng lè tiān, sì gǔ zhōng jiān guò jiē sì jù, fù jiǎng bǎo tiān xià, sì gǔ fù shōu sì jù, zài zuò dà jié. hóng zhì jiǔ nián, huì shì zé nàn yú jūn wèi zhī gōng wén, qǐ jiǎng xiān tí sān jù, jí jiǎng zé nàn yú jūn, sì gǔ zhōng jiān guò jiē èr jù, fù jiǎng wèi zhī gōng, sì gǔ fù shōu èr jù, zài zuò dà jié. měi sì gǔ zhī zhōng, yī fǎn yī zhèng, yī xū yī shí, yī qiǎn yī shēn, qí liǎng shàn lì gé, zé měi shàn zhī zhōng gè yǒu sì gǔ, qí cì dì wén fǎ yì fù rú zhī. gù jīn rén xiāng chuán wèi zhī bā gǔ. ruò zhǎng tí zé bù jū cǐ. jiā jìng yǐ hòu, wén tǐ rì biàn, ér wèn zhī rú shēng, jiē bù zhī bā gǔ zhī hé wèi yǐ. mèng zǐ yuē:" dà jiàng huì rén bì yǐ guī jǔ." jīn zhī wéi shí wén zhě, qǐ bì liè guī rén miàn jǔ yǐ hū?
景泰初,也先奉上皇至边,边臣不纳,虽有社稷为重之说,然当时朝论即有以奉迎之缓为讥者。顺天乡试题《所谓平天下在治其国者》一节,盖有讽意。○试文格式经义之文,流俗谓之八股,盖始于成化以後,股者,对偶之名也。天顺以前,经义之文不过敷演传注,或对或散,初无定式,其单句题亦甚少。成化二十三年,会试《乐天者保天下》文,起讲先提三句,即讲乐天,四股;中间过接四句,复讲保天下,四股;复收四句,再作大结。弘治九年,会试《责难于君谓之恭》文,起讲先提三句,即讲责难于君,四股;中间过接二句,复讲谓之恭,四股;复收二句,再作大结。每四股之中,一反一正,一虚一实,一浅一深,其两扇立格,则每扇之中各有四股,其次第文法亦复如之。故今人相传谓之八股。若长题则不拘此。嘉靖以後,文体日变,而问之儒生,皆不知八股之何谓矣。《孟子》曰:“大匠诲人必以规矩。”今之为时文者,岂必裂规亻面矩矣乎?
fā duān èr jù, huò sān sì jù, wèi zhī pò tí. dà dǐ duì jù wèi duō, cǐ sòng rén xiāng chuán zhī gé. xià shēn qí yì, zuò sì wǔ jù, wèi zhī chéng tí. rán hòu tí chū fū zǐ wèi hé ér fā cǐ yán, wèi zhī yuán qǐ. zhì wàn lì zhōng, pò zhǐ èr jù, chéng zhǐ sān jù, bù yòng yuán qǐ. piān mò fū yǎn shèng rén yán bì, zì lǔ suǒ jiàn, huò shù shí zì, huò bǎi yú zì, wèi zhī dà jié. míng chū zhī zhì, kě jí běn cháo shí shì. yǐ hòu gōng lìng yì mì, kǒng yǒu jiè yǐ zì xuàn zhě, dàn xǔ yán qián dài, bù jí běn cháo. zhì wàn lì zhōng, dà jié zhǐ sān sì jù. yú shì guó jiā zhī shì wǎng shǐ wǎng zhōng, zài wèi zhī chén wèi shǒu wèi wěi, qí xiàng yǐ jiàn yú yìng jǔ zhī wén yǐ.
发端二句,或三四句,谓之破题。大抵对句为多,此宋人相传之格。下申其意,作四五句,谓之承题。然後提出夫子为何而发此言,谓之原起。至万历中,破止二句,承止三句,不用原起。篇末敷演圣人言毕,自掳所见,或数十字,或百余字,谓之大结。明初之制,可及本朝时事。以後功令益密,恐有藉以自炫者,但许言前代,不及本朝。至万历中,大结止三四句。于是国家之事罔始罔终,在位之臣畏首畏尾,其象已见于应举之文矣。
shì lù wén zì zhī tǐ, shǒu xíng yuē" dì yī chǎng", dǐng gé xiě. cì xíng rì" sì shū", xià yī gé. cì xíng tí mù, yòu xià yī gé. wǔ jīng jí èr sān chǎng jiē rán, zhì shì wén zé bù néng zài xià, réng tí qǐ dǐng gé. cǐ tí mù suǒ yǐ xià èr gé yě. ruò suì kǎo zhī juǎn, zé shǒu xíng rì" sì shū", dǐng gé xiě, cì xíng tí mù, zhǐ xià yī gé, jīng lùn yì rán, hòu lái xué zhèng gǒu qiě chéng fēng, shì zǐ shì juàn shěng què" sì shū"" wǔ jīng" zì, jìng cóng tí mù xiě qǐ, yī dà chǎng zhī shì gài xià èr gé. shèng jīng fǎn xià, zì zuò fǎn gāo, yú lǐ wèi bù tōng. rán rì yòng ér bù zhī, yì yǐ jiǔ yǐ. yòu qí yì zhě, yán cǐ zhī lì bù lùn gǔ jīn, shī wén gài yǐ xià èr gé wèi tí. wàn lì yǐ hòu, fāng kè shèng xíng, měi tí zhī wén bì zhù qí rén zhī míng yú xià, ér kè gǔ shū zhě yì huà ér tóng zhī. rú tí rì zhōu zhèng jiāo zhì, xià èr gé, qí xíng wèi shū" zuǒ qiū míng". tí yuē bó yí liè zhuàn, xià èr gé, qí xíng wèi shū" sī mǎ qiān". biàn lì dài xiāng chuán zhī gǔ shū, yǐ xiào shí wén zhī miàn mào, shǐ gǔ rén jiàn zhī, dāng wèi jué dǎo.
试录文字之体,首行曰“第一场”,顶格写。次行日“《四书》”,下一格。次行题目,又下一格。《五经》及二、三场皆然,至试文则不能再下,仍提起顶格。此题目所以下二格也。若岁考之卷,则首行日“《四书》”,顶格写,次行题目,止下一格,经论亦然,後来学政苟且成风,士子试卷省却“《四书》”、“《五经》”字,竟从题目写起,依大场之式概下二格。圣经反下,自作反高,于理为不通。然日用而不知,亦已久矣。又其异者,沿此之例不论古今,诗文概以下二格为题。万历以後,坊刻盛行,每题之文必注其人之名于下,而刻古书者亦化而同之。如题日《周郑交质》,下二格,其行未书“左丘明”。题曰《伯夷列传》,下二格,其行未书“司马迁”。变历代相传之古书,以肖时文之面貌,使古人见之,当为绝倒。
chéng wén zì sòng yǐ lái, yǐ qǔ zhōng shì zǐ suǒ zuò zhī wén, wèi zhī chéng wén. jīn shǐ:" chéng ān wǔ nián, zhào kǎo shì cí fù guān gè zuò chéng wén yī dào, shì wèi jǔ rén zhī shì, shì hòu fù shěng cáng zhī." zhì běn cháo, xiān yì yòng shì zǐ chéng wén kè lù. hòu duō zhǔ sī suǒ zuò, suì yòu fēn shì zǐ suǒ zuò zhī wén bié wèi zhī mò juǎn. shén zōng shí lù:" wàn lì shí sì nián zhēng yuè, lǐ bù yì:' shì lù chéng wén yí zhào xiāng shì lì shān, yuán juàn bù yí jǐn yǎn chū yì.' cóng zhī." shí wǔ nián bā yuè, mìng lǐ bù huì tóng hàn lín yuàn, qǔ dìng kāi guó zhì jiā jìng chū nián zhōng shì wén zì yī bǎi shí yú piān, kān bù xué gōng, yǐ wéi zhǔn zé." shí zhá bù shàng shū wèi shěn lǐ, jiān guān hàn lín xué shì.
○程文自宋以来,以取中士子所作之文,谓之程文。《金史》:“承安五年,诏考试词赋官各作程文一道,示为举人之式,试後赴省藏之。”至本朝,先亦用士子程文刻录。後多主司所作,遂又分士子所作之文别胃之墨卷。《神宗实录》:“万历十四年正月,礼部议:‘试录程文宜照乡试例删,原卷不宜尽掩初意。’从之。”十五年八月,命礼部会同翰林院,取定开国至嘉靖初年中式文字一百十余篇,刊布学宫,以为准则。”时札部尚书为沈鲤,兼官翰林学士。
wén zhāng wú dìng gé, lì yī gé ér hòu wéi wén, qí wén bù zú yán yǐ. táng zhī qǔ shì yǐ fù, ér fù zhī wèi liú zuì wéi rǒng làn. sòng zhī qǔ shì yǐ lùn cè, ér lùn cè zhī bì yì fù rú zhī. míng zhī qǔ shì yǐ jīng yì, ér jīng yì zhī bù chéng wén yòu yǒu shèn yú qián dài zhě. jiē yǐ chéng wén gé shì wèi zhī, gù rì qū ér xià. cháo dǒng gōng sūn zhī duì, suǒ yǐ dú chū qiān gǔ zhě, yǐ qí wú chéng wén gé shì yě. yù zhèn jīn rì zhī wén, zài wú jū zhī yǐ gé shì, ér jùn yì zhī cái chū yǐ.
文章无定格,立一格而後为文,其文不足言矣。唐之取士以赋,而赋之未流最为冗滥。宋之取士以论策,而论策之弊亦复如之。明之取士以经义,而经义之不成文又有甚于前代者。皆以程文格式为之,故日趋而下。晁董公孙之对,所以独出千古者,以其无程文格式也。欲振今日之文,在毋拘之以格式,而俊异之才出矣。
pàn jǔ zǐ dì èr chǎng zuò pàn wǔ tiáo, yóu yòng táng shí quán shì zhī yí yì. zhì yú jìn nián, shì bù dú lǜ, zhǐ chāo lù jiù běn. rù chǎng shí měi rén zhǐ jì yī lǜ, huò lì huò hù. jì de wǔ tiáo, chǎng zhōng jí kě hù huàn. zhōng shì zhī juǎn dà bàn léi tóng, zuì wéi kě xiào." tōng diǎn xuǎn rén tiáo lì:" qí qíng rén àn pàn, rén jiān wèi zhī pàn luó, cǐ zuì wú chǐ, qǐng bǎng shì yǐ chéng zhī." hòu táng míng zōng tiān chéng sān nián, zhōng shū zòu:" lì bù nán cáo guān, jīn nián jí dì jìn shì nèi sān lǐ liú yíng děng wǔ rén, suǒ shì pàn yǔ jiē tóng. kān zhuàng chēng:' wǎn bī shì qī, ǒu shí dé pàn cǎo xiě jìng, shí bù zhī pàn yǔ bù hé yì bān zhě.'" chì:" gòng yuàn zhuó kē, kǎo xiáng suǒ yè, nán cáo shì pàn, jī quàn wèi guān. liú yíng děng jì bù gōng wén, zhǐ hé zhí shū qí shì, qǐ dé xiāng chuán gǎo cǎo, wǔ dú gōng chǎng. yí lìng suǒ sī là xià fàng zuì." fū yǐ wǔ dài piān ān sāng luàn zhī yú, shàng lìng kē zuì. jīn yǐ táng táng yī tǒng zuò rén zhī shèng, ér shì zǐ gōng rán hù huàn, zhì yī èr bǎi nián, mù wèi tōng bì, bù xíng jué chá. chuán zhī hòu dài, qí bù wéi xiào tán hū! shì pàn qǐ yú táng gāo zōng shí. chū lì bù xuǎn cái, jiāng qīn qí rén, fù qí lì shì. shǐ qǔ zhōu xiàn àn dú yí yì, shì qí duàn gē, ér guān qí néng fǒu. hòu rì yuè jìn jiǔ, xuǎn rén wěi duō, àn dú qiǎn jìn, bù zú wéi nán. nǎi cǎi jīng jí gǔ yì, jiǎ shè jiǎ yǐ, lìng qí pàn duàn. jì ér lái zhě yì zhòng, ér tōng jīng zhèng jí yòu bù zú yǐ wéi wèn, nǎi zhēng pì shū qū xué yǐn fú zhī yì wèn zhī, wéi jù rén zhī néng zhī yě. jiā zhě dēng yú kē dì, wèi zhī rén děng qí shén zhuō zhě wèi zhī lán lǚ, gè yǒu shēng jiàng. xuǎn rén yǒu gé xiàn wèi zhì ér néng shì wén sān piān, wèi zhī hóng cí. shì pàn sān tiáo, wèi zhī bá cuì, yì rì chāo jué. cí měi zhě dé bù jū xiàn ér shòu zhí. jīn guó cháo zhī zhì, yǐ lì bù xuǎn rén zhī fǎ ér shī zhī gòng jǔ, yù shǐ yī jīng zhī shì jiē tōng lì shì, qí yì shén měi, yòu bù yòng jiǎ shè jiǎ yǐ, zhǐ jù lǜ wén, yóu wéi zhèng dà dé tǐ. dàn yǐ wǔ chǐ zhī tóng néng qiáng jì zhě, xún rì zhī lì biàn kě jǐn dá ér wú nán, yì hé yǐ dìng rén cái zhī gāo xià zāi. gài cǐ fǎ zhǐ kě shī yú xuǎn rén yǐn shì é qǐng zhī jiān, ér bù kě xíng zhī tōng chǎng guǎng zhòng jìng rì zhī jiǔ. yí hū gè jì yī cáo, hù xiāng dǎo huàn. cháo tíng zhī zhì, yǒu míng xíng ér shí fèi zhě, cǐ lèi shì yǐ. bì bù dé yǐ ér yòng cǐ zhì, qí rú tōng diǎn suǒ yún," wèn yǐ shí shì yí yù, lìng yuē lǜ wén duàn jué, bù guāi jīng yì" zhě hū? huí jīng wén zì tǐ shēng yuán mào làn zhī bì, zhì jīn rì ér jí. qiú qí shěng jì sì shū běn jīng quán wén, bǎi zhòng wú yī. gèng qiú tōng xiǎo liù shū, zì hé zhèng tǐ zhě, qiān zhōng wú yī yě. jiǎn tài zhī fǎ, shì yì fēi nàn, dàn fēn wéi èr chǎng: dì yī chǎng lìng àn xiě sì shū yī qiān zì, jīng yī qiān zì, tuō wù běn wén jí zì bù zūn shì zhě tiē chū chú míng dì èr chǎng nǎi kǎo qí wén yì, zé jué xiāng zhī shè, jǐn yǒu cún zhě yǐ. huò yuē: cǐ wèi jié yě, qǐ zú wèi cái shì lèi? fū zhōu guān jiào guó zǐ yǐ liù yì, shè yù zhī hòu, jì yǐ liù shū. ér hàn shì shì shū jiǔ qiān zì yǐ shàng, nǎi dé wèi shǐ. yǐ zhōu guān tóng zǐ zhī kè, ér zé zhī chéng rén hàn shì chuán shǐ zhī zhǎng, ér qiú zhī xiù shì. yóu qiě bù néng, zé tuì zhī lǒng mǔ, qí hé cí zhī yǒu, běi qí cè xiào xiù yú cháo táng, duì zì yǒu tuō wù zhě hū qǐ lì xí hòu, shū jī làn liè zhě yǐn mò shuǐ yī shēng, wén lǐ mèng làng zhě duó xí tuō róng dāo, qián bà zhī jūn shàng lì cǐ zhì, yǐ quán shèng zhī cháo, qiú cái zhī wáng, ér bù sī chú bì zhī fāng, kè shí zhī xiào, yǔ tiān xià yīn xún gàn hùn zhuó zhī zhōng, yǐ shì wèi shùn rén qíng ér yǐ. quán wén gōng yǒu yán:" cháng qíng wèi xí suǒ shèng. bì huàn ān shí, bǐ gōng chù xiū, yǐ zhì lǎo sǐ, zì wèi dé jì, qǐ fù yǒu chuǎi mó gǔ jīn fēng sú, zhěng qí jiào huà gēn bù yuán shǐ yào zhōng, cháng pèi yuǎn yù zhě xié?" gǔ jīn yī kuí, kě shèng kǎi sī.
○判举子第二场作判五条,犹用唐时铨试之遗意。至于近年,士不读律,止钞录旧本。入场时每人止记一律,或吏或户。记得五条,场中即可互换。中式之卷大半雷同,最为可笑。“《通典·选人条例》:“其情人暗判,人间谓之判罗,此最无耻,请榜示以惩之。”後唐明宗天成三年,中书奏:“吏部南曹关,今年及第进士内《三礼》刘莹等五人,所试判语皆同。勘状称:‘晚逼试期,偶拾得判草写净,实不知判语不合一般者。’”敕:“贡院擢科,考详所业,南曹试判,激劝为官。刘莹等既不攻文,只合直书其事,岂得相传稿草,侮渎公场。宜令所司落下放罪。”夫以五代偏安丧乱之余,尚令科罪。今以堂堂一统作人之盛,而士子公然互换,至一二百年,目为通弊,不行觉察。传之後代,其不为笑谈乎!试判起于唐高宗时。初吏部选才,将亲其人,覆其吏事。始取州县案犊疑议,试其断割,而观其能否。後日月浸久,选人猥多,案牍浅近,不足为难。乃采经籍古义,假设甲乙,令其判断。既而来者益众,而通经正籍又不足以为问,乃征僻书曲学隐伏之义问之,惟惧人之能知也。佳者登于科第,谓之人等;其甚拙者谓之蓝缕,各有升降。选人有格限未至而能试文三篇,谓之宏词。试判三条,谓之拔萃,亦日超绝。词美者得不拘限而授职。今国朝之制,以吏部选人之法而施之贡举,欲使一经之士皆通吏事,其意甚美,又不用假设甲乙,止据律文,尤为正大得体。但以五尺之童能强记者,旬日之力便可尽答而无难,亦何以定人才之高下哉。盖此法止可施于选人引试俄顷之间,而不可行之通场广众竟日之久。宜乎各记一曹,互相倒换。朝廷之制,有名行而实废者,此类是矣。必不得已而用此制,其如《通典》所云,“问以时事疑狱,令约律文断决,不乖经义”者乎?○回经文字体生员冒滥之弊,至今日而极。求其省记《四书》本经全文,百中无一。更求通晓六书,字合正体者,千中无一也。简汰之法,是亦非难,但分为二场:第一场令暗写《四书》一千字,经一千字,脱误本文及字不遵式者贴出除名;第二场乃考其文义,则矍相之射,仅有存者矣。或曰:此未节也,岂足为才士累?夫周官教国子以六艺,射御之後,继以六书。而汉世试书九千字以上,乃得为史。以周官童子之课,而责之成人;汉世椽史之长,而求之秀士。犹且不能,则退之陇亩,其何辞之有,北齐策孝、秀于朝堂,对字有脱误者呼起立席後,书迹滥劣者饮墨水一升,文理孟浪者夺席脱容刀,潜霸之君尚立此制,以全盛之朝,求才之王,而不思除弊之方,课实之效,与天下因循干溷浊之中,以是为顺人情而已。权文公有言:“常情为习所胜。避患安时,俾躬处休,以至老死,自为得计,岂复有揣摩古今风俗,整齐教化根不·原始要终,长辔远驭者邪?”古今一揆,可胜慨思。
shǐ xué táng mù zōng cháng qìng sān nián èr yuè, jiàn yì dài fū yīn yòu yán:" sī mǎ qiān bān gù fàn yè sān shǐ wèi shū, quàn shàn chéng è, yà yú liù jīng. bǐ lái shǐ xué fèi jué, zhì yǒu shēn chǔ bān liè, ér cháo tíng jiù zhāng mò néng zhī zhě." yú shì lì sān shǐ kē jí sān chuán kē. tōng diǎn jǔ rén tiáo lì:" qí shǐ shū, shǐ jì wéi yī shǐ, hàn shū wèi yī shǐ, hòu hàn shū bìng liú zhāo suǒ zhù zhì wèi yī shǐ, sān guó zhì wèi yī shǐ, jìn shū wèi yī shǐ, lǐ yán shòu nán shǐ wèi yī shǐ, běi shǐ wèi yī shǐ. xí nán shǐ zhě jiān tōng sòng qí zhì, xí běi shǐ zhě tōng hòu wèi suí shū zhì zì sòng yǐ wǎng, shǐ shū fán suì rǒng cháng, qǐng dàn wèn zhèng lǐ chéng bài suǒ yīn, jí qí rén wù sǔn yì guān yú dāng dài zhě, qí xú yī qiè bù wèn, guó cháo zì gāo zǔ yǐ xià jí ruì zōng shí lù bìng zhēn guān zhèng yào gòng wèi yī shǐ." jīn shǐ xué fèi jué yòu shén táng shí, ruò néng yī cǐ fǎ jǔ zhī, shí nián zhī jiān, kě dé tōng dá zhèng tǐ zhī shì, wèi bì wú yì yú guó jiā yě. sòng xiào zōng chún xī shí yī nián shí yuè, dà cháng bó shì ní sī yán:' jǔ rén qīng shì shǐ xué. jīn zhī lùn shǐ zhě dú qǔ hàn táng hùn yī zhī shì, sān guó liù cháo wǔ dài yǐ wéi fēi shèng shì ér chǐ tán zhī. rán qí bèng qǔ zhī dé shī, shǒu yù zhī dāng fǒu, chóu cè zhī shū mì, qū chǔ bīng mín zhī fāng, xíng shì chéng bài zhī jī, dàn jiā tǎo jiū, yǒu bǔ guó jiā. qǐng yù chūn gōng, fán kè shì mìng tí, zá chū zhū shǐ, wú suǒ jū jì, kǎo hé zhī jì, shāo yǐ lùn cè wéi zhòng, wú zhǐ yǐ chū chǎng dìng qù liú," cóng zhī.
○史学唐穆宗长庆三年二月,谏议大夫殷侑言:“司马迁、班固、范晔《三史》为书,劝善惩恶,亚于《六经》。比来史学废绝,至有身处班列,而朝廷旧章莫能知者。”于是立《三史》科及《三传》科。《通典·举人条例》:“其史书,《史记》为一史,《汉书》为一史,《後汉书》并刘昭所注《志》为一史,《三国志》为一史,《晋书》为一史,李延寿《南史》为一史,《北史》为一史。习《南史》者兼通宋、齐《志》,习《北史》者通後魏、隋书《志》自宋以往,史书烦碎冗长,请但问政理成败所因,及其人物损益关于当代者,其徐一切不问,国朝自高祖以下及睿宗《实录》并《贞观政要》共为一史。”今史学废绝又甚唐时,若能依此法举之,十年之间,可得通达政体之士,未必无益于国家也。宋孝宗淳熙十一年十月,大常博士倪思言:‘举人轻视史学。今之论史者独取汉、唐混一之事,三国六朝五代以为非盛世而耻谈之。然其迸取之得失,守御之当否,筹策之疏密,区处兵民之方,形势成败之迹,惮加讨究,有补国家。请谕春宫,凡课试命题,杂出诸史,无所拘忌,考核之际,稍以论策为重,毋止以初场定去留,”从之。
shǐ yán xuē áng wèi dà sī chéng, guǎ xué shù, shì zǐ yǒu yòng shǐ jì xī hàn yǔ, zhé chù zhī. zài zhé zōng shí, cháng qǐng bà shǐ xué, zhé zōng chì wèi sú nìng. xū, hé jìn shì sú nìng zhī duō hū!
史言薛昂为大司成,寡学术,士子有用《史记》西汉语,辄黜之。在哲宗时,尝请罢史学,哲宗斥为俗佞。吁,何近世俗佞之多乎!