chén wén: gǔ zhī míng jūn cuò fǎ ér mín wú xié, jǔ shì ér cái zì liàn, shǎng xíng ér bīng qiáng. cǐ sān zhě, zhì zhī běn yě. fū cuò fǎ ér mín wú xié zhě, fǎ míng ér mín lì zhī yě. jǔ shì ér cái zì liàn zhě, gōng fēn míng gōng fēn míng, zé mín jǐn lì mín jǐn lì, zé cái zì liàn. xíng shǎng ér bīng qiáng zhě, jué lù zhī wèi yě. jué lù zhě, bīng zhī shí yě. shì gù rén jūn zhī chū jué lù yě, dào míng. dào míng, zé guó rì qiáng dào yōu, zé guó rì xuē. gù jué lù zhī suǒ dào, cún wáng zhī jī yě. fū xuē guó wáng zhǔ fēi wú jué lù yě, qí suǒ dào guò yě. sān wáng wǔ bà, qí suǒ dào bù guò jué lù, ér gōng xiāng wàn zhě, qí suǒ dào míng yě. shì yǐ míng jūn zhī shǐ qí chén yě, yòng bì chū yú qí láo, shǎng bì jiā yú qí gōng. gōng shǎng míng, zé mín jìng yú gōng. wèi guó ér néng shǐ qí mín jǐn lì yǐ jìng yú gōng, zé bīng bì qiáng yǐ.
臣聞:古之明君錯法而民無邪,舉事而材自練,賞行而兵強。此三者,治之本也。夫錯法而民無邪者,法明而民利之也。舉事而材自練者,功分明;功分明,則民盡力;民盡力,則材自練。行賞而兵強者,爵祿之謂也。爵祿者,兵之實也。是故人君之出爵祿也,道明。道明,則國日強;道幽,則國日削。故爵祿之所道,存亡之機也。夫削國亡主非無爵祿也,其所道過也。三王五霸,其所道不過爵祿,而功相萬者,其所道明也。是以明君之使其臣也,用必出於其勞,賞必加於其功。功賞明,則民競於功。為國而能使其民盡力以競於功,則兵必強矣。
tóng liè ér xiāng chén qiè zhě, pín fù zhī wèi yě tóng shí ér xiāng bìng jiān zhě, qiáng ruò zhī wèi yě yǒu dì ér jūn, huò qiáng huò ruò zhě, luàn zhì zhī wèi yě. gǒu yǒu dào, lǐ dì zú róng shēn, shì mín kě zhì yě gǒu róng shì jǐng, cái huò kě jù yě. yǒu tǔ zhě bù kě yǐ yán pín, yǒu mín zhě bù kě yǐ yán ruò. dì chéng rèn, bù huàn wú cái mín chéng yòng, bù wèi qiáng bào. dé míng jiào xíng, zé néng yǐ mín zhī yǒu wèi jǐ yòng yǐ. gù míng zhǔ zhě yòng fēi qí yǒu, shǐ fēi qí mín.
同列而相臣妾者,貧富之謂也;同實而相併兼者,強弱之謂也;有地而君,或強或弱者,亂治之謂也。苟有道,里地足容身,士民可致也;苟容市井,財貨可聚也。有土者不可以言貧,有民者不可以言弱。地誠任,不患無財;民誠用,不畏強暴。德明教行,則能以民之有為己用矣。故明主者用非其有,使非其民。
míng wáng zhī suǒ guì, wéi jué qí shí, jué qí shí ér róng xiǎn zhī. bù róng, zé mín bù jí liè wèi bù xiǎn, zé mín bù shì jué jué yì de yě, zé mín bù guì shàng jué liè jué lù shǎng bù dào qí mén, zé mín bù yǐ sǐ zhēng wèi yǐ. rén jūn ér yǒu hǎo è, gù mín kě zhì yě. rén jūn bù kě yǐ bù shěn hǎo è. hǎo è zhě, shǎng fá zhī běn yě. fū rén qíng hǎo jué lù ér è xíng fá, rén jūn shè èr zhě yǐ yù mín zhī zhì, ér lì suǒ yù yān. fū mín lì jǐn ér jué suí zhī, gōng lì ér shǎng suí zhī, rén jūn néng shǐ qí mín xìn yú cǐ rú míng rì yuè, zé bīng wú dí yǐ.
明王之所貴,惟爵其實,爵其實而榮顯之。不榮,則民不急列位;不顯,則民不事爵;爵易得也,則民不貴上爵;列爵祿賞不道其門,則民不以死爭位矣。人君而有好惡,故民可治也。人君不可以不審好惡。好惡者,賞罰之本也。夫人情好爵祿而惡刑罰,人君設二者以御民之志,而立所欲焉。夫民力盡而爵隨之,功立而賞隨之,人君能使其民信於此如明日月,則兵無敵矣。
rén jūn yǒu jué xíng ér bīng ruò zhě, yǒu lù xíng ér guó pín zhě, yǒu fǎ lì ér luàn zhě. cǐ sān zhě, guó zhī huàn yě. gù rén jūn zhě xiān biàn qǐng yè ér hòu gōng lì, zé jué xíng ér bīng ruò yǐ. mín bù sǐ fàn nán ér lì lù kě zhì yě, zé lù xíng ér guó pín yǐ. fǎ wú dù shù, ér shì rì fán, zé fǎ lì ér zhì luàn yǐ. shì yǐ míng jūn zhī shǐ qí mín yě, shǐ bì jǐn lì yǐ guī qí gōng, gōng lì ér fù guì suí zhī, wú sī dé yě, gù jiào liú chéng. rú cǐ, zé chén zhōng jūn míng, zhì zhe ér bīng qiáng yǐ. gù fán míng jūn zhī zhì yě, rèn qí lì bù rèn qí dé, shì yǐ bù yōu bù láo, ér gōng kě lì yě.
人君有爵行而兵弱者,有祿行而國貧者,有法立而亂者。此三者,國之患也。故人君者先便請謁而後功力,則爵行而兵弱矣。民不死犯難而利祿可致也,則祿行而國貧矣。法無度數,而事日煩,則法立而治亂矣。是以明君之使其民也,使必盡力以規其功,功立而富貴隨之,無私德也,故教流成。如此,則臣忠、君明,治著而兵強矣。故凡明君之治也,任其力不任其德,是以不憂不勞,而功可立也。
dù shù yǐ lì, ér fǎ kě xiū. gù rén jūn zhě bù kě bù shèn jǐ yě. fū lí zhū jiàn qiū háo bǎi bù zhī wài, ér bù néng yǐ míng mù yì rén wū huò jǔ qiān jūn zhī zhòng, ér bù néng yǐ duō lì yì lì. fū shèng rén zhī cún tǐ xìng, bù kě yǐ yì rén, rán ér gōng kě dé zhě, fǎ zhī wèi yě.
度數已立,而法可修。故人君者不可不慎己也。夫離朱見秋豪百步之外,而不能以明目易人;烏獲舉千鈞之重,而不能以多力易力。夫聖人之存體性,不可以易人,然而功可得者,法之謂也。