gōng wèn yú gōng sūn yāng yuē: fǎ lìng yǐ dāng shí lì zhī zhě, míng dàn yù shǐ tiān xià zhī lì mín jiē míng zhī ér yòng zhī, rú yī ér wú sī, nài hé?
公問於公孫鞅曰:「法令以當時立之者,明旦欲使天下之吏民皆明知而用之,如一而無私,奈何」?
gōng sūn yāng yuē: wèi fǎ lìng, zhì guān lì, pǔ zú yǐ zhī fǎ lìng zhī wèi zhě, yǐ wèi tiān xià zhèng, zé zòu tiān zǐ. tiān zǐ zé gè zhǔ fǎ lìng zhī, jiē jiàng, shòu mìng, fā guān. gè zhǔ fǎ lìng zhī mín, gǎn wàng xíng zhǔ fǎ lìng zhī suǒ wèi zhī míng, gè yǐ qí suǒ wàng zhī fǎ lìng míng zuì zhī. zhǔ fǎ lìng zhī lì yǒu qiān xǐ wù gù, zhé shǐ xué dú fǎ lìng suǒ wèi, wèi zhī chéng shì, shǐ rì shù ér zhī fǎ lìng zhī suǒ wèi bù zhōng chéng, wèi fǎ lìng yǐ zuì zhī.
公孫鞅曰:為法令,置官吏,朴足以知法令之謂者,以為天下正,則奏天子。天子則各主法令之,皆降,受命,發官。各主法令之民,敢忘行主法令之所謂之名,各以其所忘之法令名罪之。主法令之吏有遷徙物故,輒使學讀法令所謂,為之程式,使日數而知法令之所謂;不中程,為法令以罪之。
yǒu gǎn duō dìng fǎ lìng sǔn yì yī zì yǐ shàng, zuì sǐ bù shè. zhū guān lì jí mín yǒu wèn fǎ lìng zhī suǒ wèi yě yú zhǔ fǎ lìng zhī lì, jiē gè yǐ qí gù suǒ yù wèn zhī fǎ lìng míng gào zhī. gè wèi chǐ liù cùn zhī fú, míng shū nián yuè rì shí suǒ wèn fǎ lìng zhī míng, yǐ gào lì mín. zhǔ fǎ lìng zhī lì bù gào, jí zhī zuì, ér fǎ lìng zhī suǒ wèi yě, jiē yǐ lì mín zhī suǒ wèn fǎ lìng zhī zuì, gè zuì zhǔ fǎ lìng zhī lì. jí yǐ zuǒ quàn yǔ lì zhī wèn fǎ lìng zhě, zhǔ fǎ lìng zhī lì jǐn cáng qí yòu quàn mù xiá, yǐ shì cáng zhī, fēng yǐ fǎ lìng zhī zhǎng yìn. jí hòu yǒu wù gù, yǐ quàn shū cóng shì.
有敢剟定法令、損益一字以上,罪死不赦。諸官吏及民有問法令之所謂也於主法令之吏,皆各以其故所欲問之法令明告之。各為尺六寸之符,明書年、月、日、時、所問法令之名,以告吏民。主法令之吏不告,及之罪,而法令之所謂也,皆以吏民之所問法令之罪,各罪主法令之吏。即以左券予吏之問法令者,主法令之吏謹藏其右券木柙,以室藏之,封以法令之長印。即後有物故,以券書從事。
fǎ lìng jiē fù, zhì yī fù tiān zǐ zhī diàn zhōng, wèi fǎ lìng wèi jìn shì, yǒu dìng yào, wèi jìn ér yǐ fēng zhī, nèi cáng fǎ lìng yī fù jìn shì zhōng, fēng yǐ jìn yìn. yǒu shàn fà jìn shì yìn, jí rù jìn shì shì jìn fǎ lìng, jí jìn duō yī zì yǐ shàng, zuì jiē sǐ bù shè. yī suì shòu fǎ lìng yǐ jìn lìng.
法令皆副,置一副天子之殿中,為法令為禁室,有鋌鑰,為禁而以封之,內藏法令一副禁室中,封以禁印。有擅髮禁室印,及入禁室視禁法令,及禁剟一字以上,罪皆死不赦。一歲受法令以禁令。
tiān zǐ zhì sān fǎ guān, diàn zhōng zhì yī fǎ guān, yù shǐ zhì yī fǎ guān jí lì, chéng xiàng zhì yī fǎ guān. zhū hóu jùn xiàn jiē gè wèi zhì yī fǎ guān jí lì, jiē cǐ qín yī fǎ guān. jùn xiàn zhū hóu yī shòu bǎo lái zhī fǎ lìng, xué wèn bìng suǒ wèi. lì mín zhī fǎ lìng zhě, jiē wèn fǎ guān. gù tiān xià zhī lì mín wú bù zhī fǎ zhě. lì míng zhī mín zhī fǎ lìng yě, gù lì bù gǎn yǐ fēi fǎ yù mín, mín bù gǎn fàn fǎ yǐ gàn fǎ guān yě. yù mín bù xiū fǎ, zé wèn fǎ guān, fǎ guān jí yǐ fǎ zhī zuì gào zhī, mín jí yǐ fǎ guān zhī yán zhèng gào zhī lì. lì zhī qí rú cǐ, gù lì bù gǎn yǐ fēi fǎ yù mín, mín yòu bù gǎn fàn fǎ. rú cǐ, tiān xià zhī lì mín suī yǒu xián liáng biàn huì, bù néng kāi yī yán yǐ wǎng fǎ suī yǒu qiān jīn, bù néng yǐ yòng yī zhū. gù zhī zhà xián néng zhě jiē zuò ér wèi shàn, jiē wù zì zhì fèng gōng. mín yú zé yì zhì yě, cǐ suǒ shēng yú fǎ míng bái yì zhī ér bì xíng.
天子置三法官,殿中置一法官,御史置一法官及吏,丞相置一法官。諸侯、郡、縣皆各為置一法官及吏,皆此秦一法官。郡、縣、諸侯一受寶來之法令,學問並所謂。吏民知法令者,皆問法官。故天下之吏民無不知法者。吏明知民知法令也,故吏不敢以非法遇民,民不敢犯法以干法官也。遇民不修法,則問法官,法官即以法之罪告之,民即以法官之言正告之吏。吏知其如此,故吏不敢以非法遇民,民又不敢犯法。如此,天下之吏民雖有賢良辯慧,不能開一言以枉法;雖有千金,不能以用一銖。故知詐賢能者皆作而為善,皆務自治奉公。民愚則易治也,此所生於法明白易知而必行。
fǎ lìng zhě, mín zhī mìng yě, wèi zhì zhī běn yě, suǒ yǐ bèi mín yě. wèi zhì ér qù fǎ lìng, yóu yù wú jī ér qù shí yě, yù wú hán ér qù yī yě, yù dōng ér xī xíng yě, qí bù jǐ yì míng yǐ. yī tù zǒu, bǎi rén zhú zhī, fēi yǐ tù wèi kě fēn yǐ wèi bǎi, yóu míng zhī wèi dìng yě. fū mài tù zhě mǎn shì, ér dào bù gǎn qǔ, yóu míng fēn yǐ dìng yě. gù míng fēn wèi dìng, yáo shùn yǔ tāng qiě jiē rú wù yān ér zhú zhī míng fēn yǐ dìng, tān dào bù qǔ. jīn fǎ lìng bù míng, qí míng bù dìng, tiān xià zhī rén dé yì zhī. qí yì, rén yì ér wú dìng. rén zhǔ wèi fǎ yú shàng, xià mín yì zhī yú xià, shì fǎ lìng bù dìng, yǐ xià wèi shàng yě. cǐ suǒ wèi míng fēn zhī bù dìng yě. fū míng fēn bù dìng, yáo shùn yóu jiāng jiē zhé ér jiān zhī, ér kuàng zhòng rén hū? cǐ lìng jiān è dà qǐ rén zhǔ duó wēi shì wáng guó miè shè jì yě dào yě. jīn xiān shèng rén wèi shū ér chuán zhī hòu shì, bì shī shòu zhī, nǎi zhī suǒ wèi zhī míng bù shī shòu zhī, ér rén yǐ qí xīn yì yì zhī, zhì sǐ bù néng zhī qí míng yǔ qí yì. gù shèng rén bì wèi fǎ lìng zhì guān yě, zhì lì yě, wèi tiān xià shī, suǒ yǐ dìng míng fēn yě, míng fēn dìng, zé dà zhà zhēn xìn, jù dào yuàn què, ér gè zì zhì yě. gù fū míng fēn dìng, shì zhì zhī dào yě míng fēn bù dìng, shì luàn zhī dào yě. gù shì zhì zhě bù kě luàn, shì luàn zhě bù kě zhì. fū shì luàn ér zhì zhī, yù luàn shì zhì ér zhì zhī, zé zhì. gù shèng wáng zhì zhì bù zhì luàn.
法令者,民之命也,為治之本也,所以備民也。為治而去法令,猶欲無飢而去食也,欲無寒而去衣也,欲東而西行也,其不幾亦明矣。一兔走,百人逐之,非以兔為可分以為百,由名之未定也。夫賣兔者滿市,而盜不敢取,由名分已定也。故名分未定,堯、舜、禹、湯且皆如鶩焉而逐之;名分已定,貪盜不取。今法令不明,其名不定,天下之人得議之。其議,人異而無定。人主為法於上,下民議之於下,是法令不定,以下為上也。此所謂名分之不定也。夫名分不定,堯、舜猶將皆折而奸之,而況眾人乎?此令奸惡大起、人主奪威勢、亡國滅社稷也道也。今先聖人為書而傳之後世,必師受之,乃知所謂之名;不師受之,而人以其心意議之,至死不能知其名與其意。故聖人必為法令置官也,置吏也,為天下師,所以定名分也,名分定,則大詐貞信,巨盜願愨,而各自治也。故夫名分定,勢治之道也;名分不定,勢亂之道也。故勢治者不可亂,勢亂者不可治。夫勢亂而治之,愈亂;勢治而治之,則治。故聖王治治不治亂。
fū wēi miào yì zhì zhī yán, shàng zhī zhī suǒ nán yě. fū bù dài fǎ lìng shéng mò, ér wú bù zhèng zhě, qiān wàn zhī yī yě. gù shèng rén yǐ qiān wàn zhì tiān xià, gù fū zhī zhě ér hòu néng zhī zhī, bù kě yǐ wèi fǎ, mín bù jǐn zhī xián zhě ér hòu zhī zhī, bù kě yǐ wèi fǎ, mín bù jǐn xián. gù shèng rén wèi fǎ, bì shǐ zhī míng bái yì zhī, míng zhèng, yú zhī biàn néng zhī zhī wèi zhì fǎ guān, zhì zhǔ fǎ zhī lì, yǐ wèi tiān xià shī, lìng wàn mín wú xiàn yú xiǎn wēi. gù shèng rén lì tiān xià ér wú xíng sǐ zhě, fēi bù xíng shā yě, xíng fǎ lìng, míng bái yì zhī, wèi zhì fǎ guān lì wèi zhī shī, yǐ dào zhī zhī, wàn mín jiē zhī suǒ bì jiù, bì huò jiù fú, ér jiē yǐ zì zhì yě. gù míng zhǔ yīn zhì ér zhōng zhì zhī, gù tiān xià dà zhì yě.
夫微妙意志之言,上知之所難也。夫不待法令繩墨,而無不正者,千萬之一也。故聖人以千萬治天下,故夫知者而後能知之,不可以為法,民不盡知;賢者而後知之,不可以為法,民不盡賢。故聖人為法,必使之明白易知,名正,愚知遍能知之;為置法官,置主法之吏,以為天下師,令萬民無陷於險危。故聖人立天下而無刑死者,非不刑殺也,行法令,明白易知,為置法官吏為之師,以道之知,萬民皆知所避就,避禍就福,而皆以自治也。故明主因治而終治之,故天下大治也。