fán rén zhǔ zhī suǒ yǐ quàn mín zhě, guān jué yě guó zhī suǒ yǐ xìng zhě, nóng zhàn yě. jīn mín qiú guān jué, jiē bù yǐ nóng zhàn, ér yǐ qiǎo yán xū dào, cǐ wèi láo mín. láo mín zhě, qí guó bì wú lì wú lì zhě, qí guó bì xuē.
凡人主之所以劝民者,官爵也;国之所以兴者,农战也。今民求官爵,皆不以农战,而以巧言虚道,此谓劳民。劳民者,其国必无力;无力者,其国必削。
shàn wèi guó zhě, qí jiào mín yě, jiē zuò yī ér dé guān jué, shì gù bù guān wú jué. guó qù yán, zé mín pǔ mín pǔ, zé bù yín. mín jiàn shàng lì zhī cóng yī kōng chū yě, zé zuò yī zuò yī, zé mín bù tōu yíng mín bù tōu yíng, zé duō lì duō lì, zé guó qiáng. jīn jìng nèi zhī mín jiē yuē:" nóng zhàn kě bì, ér guān jué kě de yě." shì gù háo jié jiē kě biàn yè, wù xué shī shū, suí cóng wài quán, shàng kě yǐ dé xiǎn, xià kě yǐ qiú guān jué yào mí shì shāng gǔ, wèi jì yì, jiē yǐ bì nóng zhàn. jù bèi, guó zhī wēi yě. mín yǐ cǐ wéi jiào zhě, qí guó bì xuē.
善为国者,其教民也,皆作壹而得官爵,是故不官无爵。国去言,则民朴;民朴,则不淫。民见上利之从壹空出也,则作壹;作壹,则民不偷营;民不偷营,则多力;多力,则国强。今境内之民皆曰:“农战可避,而官爵可得也。”是故豪杰皆可变业,务学《诗》、《书》,随从外权,上可以得显,下可以求官爵;要靡事商贾,为技艺,皆以避农战。具备,国之危也。民以此为教者,其国必削。
shàn wèi guó zhě, cāng lǐn suī mǎn, bù tōu yú nóng guó dà mín zhòng, bù yín yú yán. zé mín pǔ yī. mín pǔ yī, zé guān jué bù kě qiǎo ér qǔ yě. bù kě qiǎo qǔ, zé jiān bù shēng. jiān bù shēng, zé zhǔ bù huò. jīn jìng nèi zhī mín jí chù guān jué zhě, jiàn cháo tíng zhī kě yǐ qiǎo yán biàn shuō qǔ guān jué yě, gù guān jué bù kě dé ér cháng yě. shì gù jìn zé qū zhǔ, tuì zé lǜ sī, suǒ yǐ shí qí sī, rán zé xià mài quán yǐ. fū qū zhǔ lǜ sī, fēi guó lì yě, ér wèi zhī zhě, yǐ qí jué lù yě xià mài quán, fēi zhōng chén yě, ér wèi zhī zhě, yǐ mò huò yě. rán zé xià guān zhī jì qiān zhě jiē yuē:" duō huò, zé shàng guān kě dé ér yù yě." yuē:" wǒ bù yǐ huò shì shàng ér qiú qiān zhě, zé rú yǐ lí ěr shǔ ěr, bì bù jì yǐ ruò yǐ qíng shì shàng ér qiú qiān zhě, zé rú yǐn zhū jué shéng ér qiú chéng wǎng mù yě, yù bù jì yǐ. èr zhě bù kě yǐ dé qiān, zé wǒ yān dé wú xià dòng zhòng qǔ huò yǐ shì shàng ér yǐ qiú qiān hū?" bǎi xìng yuē:" wǒ jí nóng, xiān shí gōng cāng, shōu yú yǐ shí qīn wèi shàng wàng shēng ér zhàn, yǐ zūn zhǔ ān guó yě. cāng xū, zhǔ bēi, jiā pín. rán zé bù rú suǒ guān." qīn qī jiāo yóu hé, zé gèng lǜ yǐ. háo jié wù xué shī shū, suí cóng wài quán yào mí shì shāng gǔ, wèi jì yì, jiē yǐ bì nóng zhàn. mín yǐ cǐ wéi jiào, zé sù yān dé wú shǎo, ér bīng yān dé wú ruò yě?
善为国者,仓廪虽满,不偷于农;国大、民众,不淫于言。则民朴壹。民朴壹,则官爵不可巧而取也。不可巧取,则奸不生。奸不生,则主不惑。今境内之民及处官爵者,见朝廷之可以巧言辩说取官爵也,故官爵不可得而常也。是故进则曲主,退则虑私,所以实其私,然则下卖权矣。夫曲主虑私,非国利也,而为之者,以其爵禄也;下卖权,非忠臣也,而为之者,以末货也。然则下官之冀迁者皆曰:“多货,则上官可得而欲也。”曰:“我不以货事上而求迁者,则如以狸饵鼠尔,必不冀矣;若以情事上而求迁者,则如引诸绝绳而求乘枉木也,愈不冀矣。二者不可以得迁,则我焉得无下动众取货以事上而以求迁乎?”百姓曰:“我疾农,先实公仓,收余以食亲;为上忘生而战,以尊主安国也。仓虚,主卑,家贫。然则不如索官。”亲戚交游合,则更虑矣。豪杰务学《诗》、《书》,随从外权;要靡事商贾,为技艺,皆以避农战。民以此为教,则粟焉得无少,而兵焉得无弱也?
shàn wèi guó zhě, guān fǎ míng, gù bù rèn zhī lǜ. shàng zuò yī, gù mín bù jiǎn yíng, zé guó lì tuán. guó lì tuán zhě qiáng, guó hǎo yán tán zhě xuē. gù yuē: nóng zhàn zhī mín qiān rén, ér yǒu shī shū biàn huì zhě yī rén yān, qiān rén zhě jiē dài yú nóng zhàn yǐ. nóng zhàn zhī mín bǎi rén, ér yǒu jì yì zhě yī rén yān, bǎi rén zhě jiē dài yú nóng zhàn yǐ. guó dài nóng zhàn ér ān, zhǔ dài nóng zhàn ér zūn. fū mín zhī bù nóng zhàn yě, shàng hǎo yán ér guān shī cháng yě. cháng guān zé guó zhì, yī wù zé guó fù. guó fù ér zhì, wáng zhī dào yě. gù yuē: wáng dào zuò wài, shēn zuò yī ér yǐ yǐ.
善为国者,官法明,故不任知虑。上作壹,故民不俭营,则国力抟。国力抟者强,国好言谈者削。故曰:农战之民千人,而有《诗》、《书》辩慧者一人焉,千人者皆怠于农战矣。农战之民百人,而有技艺者一人焉,百人者皆怠于农战矣。国待农战而安,主待农战而尊。夫民之不农战也,上好言而官失常也。常官则国治,壹务则国富。国富而治,王之道也。故曰:王道作外,身作壹而已矣。
jīn shàng lùn cái néng zhī huì ér rèn zhī, zé zhī huì zhī rén xī zhǔ hào wù shǐ guān zhì wù yǐ shì zhǔ xīn. shì yǐ guān wú cháng, guó luàn ér bù yī, biàn shuō zhī rén ér wú fǎ yě. rú cǐ, zé mín wù yān dé wú duō? ér dì yān dé wú huāng? shī shū lǐ yuè shàn xiū rén lián biàn huì, guó yǒu shí zhě, shàng wú shǐ shǒu zhàn. guó yǐ shí zhě zhì, dí zhì bì xuē, bù zhì bì pín. guó qù cǐ shí zhě, dí bù gǎn zhì, suī zhì bì què xīng bīng ér fá, bì qǔ àn bīng bù fá, bì fù. guó hǎo lì zhě yǐ nán gōng, yǐ nán gōng zhě bì xìng hǎo biàn zhě yǐ yì gōng, yǐ yì gōng zhě bì wēi. gù shèng rén míng jūn zhě, fēi néng jǐn qí wàn wù yě, zhī wàn wù zhī yào yě. gù qí zhì guó yě, chá yào ér yǐ yǐ.
今上论材能知慧而任之,则知慧之人希主好恶使官制物以适主心。是以官无常,国乱而不壹,辩说之人而无法也。如此,则民务焉得无多?而地焉得无荒?《诗》、《书》、礼、乐、善、修、仁、廉、辩、慧,国有十者,上无使守战。国以十者治,敌至必削,不至必贫。国去此十者,敌不敢至,虽至必却;兴兵而伐,必取;按兵不伐,必富。国好力者以难攻,以难攻者必兴;好辩者以易攻,以易攻者必危。故圣人明君者,非能尽其万物也,知万物之要也。故其治国也,察要而已矣。
jīn wèi guó zhě duō wú yào. cháo tíng zhī yán zhì yě, fēn fēn yān wù xiāng yì yě. shì yǐ qí jūn hūn yú shuō, qí guān luàn yú yán, qí mín duò ér bù nóng. gù qí jìng nèi zhī mín, jiē huà ér hǎo biàn lè xué, shì shāng gǔ, wèi jì yì, bì nóng zhàn. rú cǐ, zé bù yuǎn yǐ. guó yǒu shì, zé xué mín è fǎ, shāng mín shàn huà, jì yì zhī mín bù yòng, gù qí guó yì pò yě. fū nóng zhě guǎ ér yóu shí zhě zhòng, gù qí guó pín wēi. jīn fū míng tè gǒu zhú chūn shēng qiū sǐ, yī chū ér mín shù nián bù shí. jīn yī rén gēng ér bǎi rén shí zhī, cǐ qí wèi míng tè gǒu zhú yì dà yǐ. suī yǒu shī shū, xiāng yī shù, jiā yī yuán, yóu wú yì yú zhì yě, fēi suǒ yǐ fǎn zhī zhī shù yě. gù xiān wáng fǎn zhī yú nóng zhàn. gù yuē: bǎi rén nóng yī rén jū zhě wáng, shí rén nóng yī rén jū zhě qiáng, bàn nóng bàn jū zhě wēi. gù zhì guó zhě yù mín zhě zhī nóng yě. guó bù nóng, zé yǔ zhū hóu zhēng quán bù néng zì chí yě, zé zhòng lì bù zú yě. gù zhū hóu náo qí ruò, chéng qí shuāi, tǔ dì qīn xuē ér bù zhèn, zé wú jí yǐ.
今为国者多无要。朝廷之言治也,纷纷焉务相易也。是以其君惛于说,其官乱于言,其民惰而不农。故其境内之民,皆化而好辩、乐学,事商贾,为技艺,避农战。如此,则不远矣。国有事,则学民恶法,商民善化,技艺之民不用,故其国易破也。夫农者寡而游食者众,故其国贫危。今夫螟、螣、蚼蠋春生秋死,一出而民数年不食。今一人耕而百人食之,此其为螟、螣、蚼蠋亦大矣。虽有《诗》、《书》,乡一束,家一员,犹无益于治也,非所以反之之术也。故先王反之于农战。故曰:百人农、一人居者王,十人农、一人居者强,半农半居者危。故治国者欲民者之农也。国不农,则与诸侯争权不能自持也,则众力不足也。故诸侯挠其弱,乘其衰,土地侵削而不振,则无及已。
shèng rén zhī zhì guó zhī yào, gù lìng mín guī xīn yú nóng. guī xīn yú nóng, zé mín pǔ ér kě zhèng yě, fēn fēn zé yì shǐ yě, xìn kě yǐ shǒu zhàn yě. yī zé shǎo zhà ér zhòng jū, yī zé kě yǐ shǎng fá jìn yě, yī zé kě yǐ wài yòng yě. fū mín zhī qīn shàng sǐ zhì yě, yǐ qí dàn mù cóng shì yú nóng. fū mín zhī bù kě yòng yě, jiàn yán tán yóu shì shì jūn zhī kě yǐ zūn shēn yě shāng gǔ zhī kě yǐ fù jiā yě jì yì zhī zú yǐ kǒu yě. mín jiàn cǐ sān zhě zhī biàn qiě lì yě, zé bì bì nóng. bì nóng, zé mín qīng qí jū. qīng qí jū, zé bì bù wéi shàng shǒu zhàn yě.
圣人知治国之要,故令民归心于农。归心于农,则民朴而可正也,纷纷则易使也,信可以守战也。壹则少诈而重居,壹则可以赏罚进也,壹则可以外用也。夫民之亲上死制也,以其旦暮从事于农。夫民之不可用也,见言谈游士事君之可以尊身也、商贾之可以富家也、技艺之足以口也。民见此三者之便且利也,则必避农。避农,则民轻其居。轻其居,则必不为上守战也。
fán zhì guó zhě, huàn mín zhī sàn ér bù kě tuán yě, shì yǐ shèng rén zuò yī, tuán zhī yě. guó zuò yī yī suì zhě, shí suì qiáng zuò yī shí suì zhě, bǎi suì qiáng zuò yī bǎi suì zhě, qiān suì qiáng qiān suì qiáng zhě wáng. jūn xiū shǎng fá yǐ fǔ yī jiào, shì yǐ qí jiào yǒu suǒ cháng, ér zhèng yǒu chéng yě.
凡治国者,患民之散而不可抟也,是以圣人作壹,抟之也。国作壹一岁者,十岁强;作壹十岁者,百岁强;作壹百岁者,千岁强;千岁强者王。君脩赏罚以辅壹教,是以其教有所常,而政有成也。
wáng zhě dé zhì mín zhī zhì yào, gù bù dài shǎng cì ér mín qīn shàng, bù dài jué lù ér mín cóng shì, bù dài xíng fá ér mín zhì sǐ. guó wēi zhǔ yōu, shuō zhě chéng wǔ, wú yì yú ān wēi yě. fū guó wēi zhǔ yōu yě zhě, qiáng dí dà guó yě. rén jūn bù néng fú qiáng dí pò dà guó yě, zé xiū shǒu bèi, biàn dì xíng, tuán mín lì, yǐ dài wài shì, rán hòu huàn kě yǐ qù, ér wáng kě zhì yě. shì yǐ míng jūn xiū zhèng zuò yī, qù wú yòng, zhǐ fú xué shì yín zhī mín, yī zhī nóng, rán hòu guó jiā kě fù, ér mín lì kě tuán yě.
王者得治民之至要,故不待赏赐而民亲上,不待爵禄而民从事,不待刑罚而民致死。国危主忧,说者成伍,无益于安危也。夫国危主忧也者,强敌大国也。人君不能服强敌、破大国也,则修守备,便地形,抟民力,以待外事,然后患可以去,而王可致也。是以明君修政作壹,去无用,止浮学事淫之民,壹之农,然后国家可富,而民力可抟也。
jīn shì zhǔ jiē yōu qí guó zhī wēi ér bīng zhī ruò yě, ér qiáng tīng shuō zhě. shuō zhě chéng wǔ, fán yán shì cí, ér wú shí yòng. zhǔ hǎo qí biàn, bù qiú qí shí. shuō zhě dé yì, dào lù qū biàn, bèi bèi chéng qún. mín jiàn qí kě yǐ qǔ wáng gōng dà rén yě, ér jiē xué zhī. fū rén jù dǎng yǔ, shuō yì yú guó, fēn fēn yān, xiǎo mín yuè zhī, dà rén shuō zhī. gù qí mín nóng zhě guǎ ér yóu shí zhě zhòng. zhòng, zé nóng zhě dài nóng zhě dài, zé tǔ dì huāng. xué zhě chéng sú, zé mín shě nóng cóng shì yú tán shuō, gāo yán wěi yì. shě nóng yóu shí ér yǐ yán xiāng gāo yě, gù mín lí shàng ér bù chén zhě chéng qún. cǐ pín guó ruò bīng zhī jiào yě. fū guó yōng mín zhī yán, zé mín bù chù yú nóng. gù wéi míng jūn zhī hǎo yán zhī bù kě yǐ qiáng bīng pì tǔ yě, wéi shèng rén zhī zhì guó zuò yī tuán zhī yú nóng ér yǐ yǐ.
今世主皆忧其国之危而兵之弱也,而强听说者。说者成伍,烦言饰辞,而无实用。主好其辩,不求其实。说者得意,道路曲辩,辈辈成群。民见其可以取王公大人也,而皆学之。夫人聚党与,说议于国,纷纷焉,小民乐之,大人说之。故其民农者寡而游食者众。众,则农者殆;农者殆,则土地荒。学者成俗,则民舍农从事于谈说,高言伪议。舍农游食而以言相高也,故民离上而不臣者成群。此贫国弱兵之教也。夫国庸民之言,则民不畜于农。故惟明君知好言之不可以强兵辟土也,惟圣人之治国作壹、抟之于农而已矣。