xián xiá shí liú xīn bù chéng, cāng cù shí cuò shǒu bù dé. hú luàn zhī wú, rèn qí chéng bài, huò huǐ huò bù huǐ, shì guò hòu yī rán rú zuó shì zhī rén. rú cǐ zhě, bǎi rén ér bǎi yě.
闲暇时留心不成,仓卒时措手不得。胡乱支吾,任其成败,或悔或不悔,事过后依然如昨世之人。如此者,百人而百也。
fán shì yù zé lì, cǐ wǔ zì jí dāng lǐ huì.
凡事豫则立,此五字极当理会。
dào yǎn zài shì fēi shàng jiàn, qíng yǎn zài ài zēng shàng jiàn, wù yǎn wú bié bái, hún dùn ér yǐ.
道眼在是非上见,情眼在爱憎上见,物眼无别白,浑沌而已。
shí jiàn de shì shí, biàn yào zhǎn dīng jié tiě, tuō rán shuǎng jié, zuò chéng yī jiàn shì, bù kě tuō ní dài shuǐ, kào bì yǐ qiáng.
实见得是时,便要斩钉截铁,脱然爽洁,做成一件事,不可拖泥带水,靠壁倚墙。
rén dìng zhēn zú shèng tiān. jīn rén dàn wěi yú tiān, ér bù zhī rén shì zhī wèi dìng ěr. fū dōng qì bì cáng bù néng shēng wù, ér lǎo pǔ néng kāi dōng huā, jié chūn shí wù xìng chǔn yú bù jiě rén shì, ér niǎo shī néng shǐ què yì qí, wā jiāo shū, kuàng yú néng wéi zhī rén shì ér kě wěi zhī tiān hū?
人定真足胜天。今人但委于天,而不知人事之未定耳。夫冬气闭藏不能生物,而老圃能开冬花,结春实;物性蠢愚不解人事,而鸟师能使雀奕棋,蛙教书,况于能为之人事而可委之天乎?
zé shàn yào kàn qí rén hé rú, qí rén kě zé yǐ shàn, yòu dāng zì jìn zhǎng shàn jiù shī zhī dào. wú zhǐ zhāi qí suǒ jì, wú jìn shù qí suǒ shī, wú duì rén, wú qiào zhí, wú zhǎng yán, wú lèi yán, fàn cǐ liù jiè, suī zhōng gào, fēi shàn dào yǐ. qí bú jiàn tīng, wǒ yì qiě yǒu guò yān, hé yǐ zé rén?
责善要看其人何如,其人可责以善,又当自尽长善救失之道。无指摘其所忌,无尽数其所失,无对人,无峭直,无长言,无累言,犯此六戒,虽忠告,非善道矣。其不见听,我亦且有过焉,何以责人?
yú xíng nián wǔ shí, wù dé wǔ bù zhēng zhī wèi. rén wèn zhī. yuē:" bù yǔ jū jī rén zhēng fù, bù yǔ jìn qǔ rén zhēng guì, bù yǔ jīn shì rén zhēng míng, bù yǔ jiǎn ào rén zhēng lǐ, bù yǔ shèng qì rén zhēng shì fēi."
余行年五十,悟得五不争之味。人问之。曰:“不与居积人争富,不与进取人争贵,不与矜饰人争名,不与简傲人争礼,不与盛气人争是非。”
zhòng rén zhī suǒ hùn tóng, xián zhě zhí zhī xián zhě zhī suǒ shù fù, shèng rén róng zhī.
众人之所混同,贤者执之;贤者之所束缚,圣人融之。
zuò tiān xià hǎo shì, jì duó dé liàng lì, yòu shěn shì zé rén. zhuān yù nán chéng, zhòng nù nán fàn. cǐ bā zì zhě, bù dú wàng dòng rén yí shèn, suī yǐ zhì gōng wú sī zhī xīn, xíng zhèng dà guāng míng zhī shì, yì xū tiáo jì rén qíng, fā míng shì lǐ, bǐ dà jiā xìn cóng, rán hòu dòng yǒu chéng, shì kě jiǔ. pán gēng qiān yīn, wǔ wáng fá zhòu, sān lìng wǔ shēn yóu kǒng fú cóng. gài héng qíng duō àn yú yuǎn shí, xiǎo rén bù biàn yú jǐ sī qún qǐ ér huài zhī, suī yǒu liáng fǎ, hú chéng hú jiǔ? zì gǔ jiē rán, gù jūn zǐ shèn zhī.
做天下好事,既度德量力,又审势择人。专欲难成,众怒难犯。此八字者,不独妄动人宜慎,虽以至公无私之心,行正大光明之事,亦须调剂人情,发明事理,俾大家信从,然后动有成,事可久。盘庚迁殷,武王伐纣,三令五申犹恐弗从。盖恒情多暗于远识,小人不便于己私;群起而坏之,虽有良法,胡成胡久?自古皆然,故君子慎之。
biàn xué shù, tán zhì lǐ, zhí xū qióng dào zhì chù, ràng rén bù dé, suǒ wèi zōng miào cháo tíng pián pián yán zhě. gài dào lǐ, gǔ jīn zhī dào lǐ, zhèng shì, guó jiā zhī zhèng shì, wù xū qiú shì nǎi yǐ. wǒ liǎng rén jiē zhì zhī dù wài, fēi qiú shēn wǒ yě, fēi qiú shèng rén yě, hé ràng rén zhī yǒu? zhǐ shì píng xīn yì qì, wèi biàn jiā dì yī fǎ. cái shēng gāo sè lì, biàn shì méi hán yǎng.
辨学术,谈治理,直须穷到至处,让人不得,所谓宗庙朝廷便便言者。盖道理,古今之道理,政事,国家之政事,务须求是乃已。我两人皆置之度外,非求伸我也,非求胜人也,何让人之有?只是平心易气,为辨家第一法。才声高色厉,便是没涵养。
wǔ yuè sāo sī, zhèng wèi hán shí yòng bā yuè jī má, zhèng wèi shǔ shí yòng píng rì hán yǎng, zhèng wèi lín shí yòng. ruò lín shí bù néng jià yù qì zhì zhāng zhǔ wù yù, píng rì ér yuē" wǒ hán yǎng", wú bù xìn yě. fū hán yǎng gōng fū qǐ wèi hán yǎng shí yòng zāi? gù mǎ jué ér hòu qiú pèi, bù rú cāo chí zhī yǒu cháng fú chāi ér hòu wèi lún, bù rú yuē shù zhī yǒu sù.
五月缫丝,正为寒时用;八月绩麻,正为暑时用;平日涵养,正为临时用。若临时不能驾御气质、张主物欲,平日而曰“我涵养”,吾不信也。夫涵养工夫岂为涵养时用哉?故马蹷而后求辔,不如操持之有常;辐拆而后为轮,不如约束之有素。
qí bèi zhī yě ruò yū, zhèng wèi yǒu shí ér yòng yě.
其备之也若迂,正为有时而用也。
fū qiǎn zhī jiàn, piān zhí zhī shuō, bàng jīng jù chuán yě jìn yī zhǒng dào lǐ, jiū jìng dào jīng chù dōu shì fú shuō bēi cí. suǒ yǐ zhī yán bì xū xiōng zhōng yǒu yī fù jí zhǔn chèng chǐ, yòu xū zài táng shàng, ér hòu rén shǐ cóng. bù rán, qióng nián jù sòng, qí shuí zhǔ chí yé?
肤浅之见,偏执之说,傍经据传也近一种道理,究竟到精处都是浮说陂辞。所以知言必须胸中有一副极准秤尺,又须在堂上,而后人始从。不然,穷年聚讼,其谁主持耶?
xiān jiè zhòng rén néng jiàn, zhì xiān jiè yú bǎi lǐ wài, fēi lí lóng bù néng jiàn, yí sì xián rén néng biàn, jīng yì ér zhì rù shén, fēi shèng rén bù jiě biàn. fū yǐ shèng rén zhī biàn yǔ xián rén, qiě zī qí gǎn, kuàng zhòng rén hū? shì gù wēi yán bù rù shì rén zhī ěr.
纤芥众人能见,置纤芥于百里外,非骊龙不能见,疑似贤人能辨,精义而至入神,非圣人不解辨。夫以圣人之辨语贤人,且滋其感,况众人乎?是故微言不入世人之耳。
lǐ zhí ér chū zhī yǐ wǎn, shàn yán yě, shàn dào yě.
理直而出之以婉,善言也,善道也。
yīn zhī yī zì miào bù kě yán. yīn lì zhě wú yī qián zhī fèi, yīn hài zhě wú yī lì zhī láo, yīn qíng zhě wú yī niàn zhī fú, yīn yán zhě wú yī yǔ zhī zhēng. huò yuē:" bù jǐ yú xùn hū?" yuē:" cǐ zhuǎn rù ér xùn wǒ zhě yě." huò yuē:" bù jǐ yú shù hū?" yuē:" cǐ yīn shì ér lì dǎo zhě yě." gù wéi shèng rén shàn yòng yīn, zhì zhě shàn yòng yīn.
因之一字妙不可言。因利者无一钱之费,因害者无一力之劳,因情者无一念之拂,因言者无一语之争。或曰:“不几于徇乎?”曰:“此转入而徇我者也。”或曰:“不几于术乎?”曰:“此因势而利导者也。”故惟圣人善用因,智者善用因。
chǔ shì cháng guò hòu wú hài, wéi wèi gōng chí fǎ zé bù kě.
处世常过厚无害,惟为公持法则不可。
tiān xià zhī wù yū xú róu hé zhě duō zhǎng, pò qiè zào jí zhě duō duǎn. gù liè fēng zhòu yǔ wú suì cháo zhī wēi, bào zhǎng kuáng lán wú sān rì zhī shì, cuī pāi cù diào fēi bǎi bǎn zhī shēng, jí cè jǐn xián fēi qiān lǐ zhī pèi. rén shēng shòu yāo huò fú wú yī bù rán, biǎn jí zhě kě yǐ sī yǐ.
天下之物纡徐柔和者多长,迫切躁急者多短。故烈风骤雨无祟朝之威,暴涨狂澜无三日之势,催拍促调非百板之声,疾策紧衔非千里之辔。人生寿夭祸福无一不然,褊急者可以思矣。
gàn tiān xià shì wú yǐ qī xiàn zì kuān. shì yǒu bù cè, shí yǒu bù gěi, cháng yǒu yú yú qī xiàn zhī nèi, yǒu duō shǎo shòu yòng chǔ!
干天下事无以期限自宽。事有不测,时有不给,常有馀于期限之内,有多少受用处!
jiāng shì ér néng mǐ, dāng shì ér néng jiù, jì shì ér néng wǎn, cǐ zhī wèi dá quán, cǐ zhī wèi cái wèi shì ér zhī qí lái, shǐ shì ér yào qí zhōng, dìng shì ér zhī qí biàn, cǐ zhī wèi zhǎng lǜ, cǐ zhī wèi shí.
将事而能弭,当事而能救,既事而能挽,此之谓达权,此之谓才;未事而知其来,始事而要其终,定事而知其变,此之谓长虑,此之谓识。
fán huò huàn, yǐ ān lè shēng, yǐ yōu qín miǎn yǐ shē sì shēng, yǐ jǐn yuē miǎn yǐ jué wàng shēng, yǐ zhī zú miǎn yǐ duō shì shēng, yǐ shèn dòng miǎn.
凡祸患,以安乐生,以忧勤免;以奢肆生,以谨约免;以觖望生,以知足免;以多事生,以慎动免。
rèn nán rèn zhī shì, yào yǒu lì ér wú qì chù nán chǔ zhī rén, yào yǒu zhī ér wú yán.
任难任之事,要有力而无气;处难处之人,要有知而无言。
hàn dà cuī jiān, yào xú xú xià shǒu, jiǔ jiǔ jiàn gōng, mò mò liú yì, rǎng bì jí lì, yī fàn shǒu zì jiā xiān bài.
撼大摧坚,要徐徐下手,久久见功,默默留意,攘臂极力,一犯手自家先败。
hūn àn nán yù zhī shí, yōu róu bù duàn zhī xìng, gāng shèn zì shì zhī xīn, jiē bù kě yǔ móu tiān xià zhī shì. zhì zhě yī jiàn jí tòu, liàn zhě chù lèi ér tōng, kùn zhě shú sī ér dé.
昏暗难谕之识,优柔不断之性,刚慎自是之心,皆不可与谋天下之事。智者一见即透,练者触类而通,困者熟思而得。
sān zhě zhī suǒ zhǎng, móu shì zhī zī yě, nài zhī hé qí zì yòng yě?
三者之所长,谋事之资也,奈之何其自用也?
shì bì yào qí suǒ zhōng, lǜ bì fáng qí suǒ zhì. ruò jiàn yǎn qián kuài yì biàn liǎo, cǐ zuì wú shí, gù shì yǒu dāng nù, ér jūn zǐ bù nù dāng xǐ, ér jūn zǐ bù xǐ dāng wèi, ér jūn zǐ bù wéi, dāng yǐ, ér jūn zǐ bù yǐ zhě, zhòng rén zhī qí yī, jūn zǐ zhī qí tā yě.
事必要其所终,虑必防其所至。若见眼前快意便了,此最无识,故事有当怒,而君子不怒;当喜,而君子不喜;当为,而君子不为,当已,而君子不已者,众人知其一,君子知其它也。
róu ér cóng rén yú è, bù ruò zhí ér wǎn rén yú shàn zhí ér wǎn rén yú shàn, bù ruò róu ér wǎn rén yú shàn zhī wèi miào yě.
柔而从人于恶,不若直而挽人于善;直而挽人于善,不若柔而挽人于善之为妙也。
jī zhī yǐ lǐ fǎ, zé wèi zhì yú è yě, ér fèn rán wèi è kuì zhī yǐ qíng hǎo, zé běn bù xǐ yì yě, ér fèn rán xiàng yì. cǐ yóu shuì zhě suǒ dāng zhī yě.
激之以理法,则未至于恶也,而奋然为恶;愧之以情好,则本不徙义也,而奋然向义。此游说者所当知也。
shàn chǔ shì zhě, yào de rén zì rán zhī qíng. dé rén zì rán zhī qíng, zé hé suǒ bù dé?
善处世者,要得人自然之情。得人自然之情,则何所不得?
shī rén zì rán zhī qíng, zé hé suǒ bù shī? bù wéi dì wáng wéi rán, suī èr rén tóng háng, yì lí cǐ dào bù dé.
失人自然之情,则何所不失?不惟帝王为然,虽二人同行,亦离此道不得。
chá yán guān sè, duó dé liàng lì, cǐ bā zì chǔ shì chù rén yī shí shǎo bu dé dǐ.
察言观色,度德量力,此八字处世处人一时少不得底。
rén yǒu yán bù néng dá yì zhě, yǒu qí zhuàng fēi qí běn xīn zhě, yǒu qí yán mào wū qí běn xīn zhě. jūn zǐ xiàn rén yǔ qí guò chá ér wū rén zhī xīn, níng guò shù yǐ táo rén zhī qíng.
人有言不能达意者,有其状非其本心者,有其言貌诬其本心者。君子现人与其过察而诬人之心,宁过恕以逃人之情。
rén qíng tiān xià gǔ jīn suǒ tóng, shèng rén fáng qí sì, tè wèi zhī lì zhōng yǐ de zhī. gù lì fǎ bù kě tài jí, zhì lǐ bù kě tài yán, zé rén bù kě tài jǐn, rán hòu kě yǐ tóng guī yú dào. bù rán, shì qū zhī shǐ pàn yě.
人情天下古今所同,圣人防其肆,特为之立中以的之。故立法不可太极,制礼不可太严,责人不可太尽,然后可以同归于道。不然,是驱之使畔也。
tiān xià zhī shì, yǒu sù ér pò zhī zhě, yǒu chí ér nài zhī zhě, yǒu yǒng ér jié zhī zhě, yǒu róu ér zhé zhī zhě, yǒu fèn ér jī zhī zhě, yǒu yù ér wù zhī zhě, yǒu jiǎng ér xīn zhī zhě, yǒu shèn ér tán zhī zhě, yǒu shùn ér huǎn zhī zhě, yǒu jī chéng ér gǎn zhī zhě, yào zài xiàng jī. yīn shí chuǎn shī, wèi yǒu bù bài zhě yě.
天下之事,有速而迫之者,有迟而耐之者,有勇而劫之者,有柔而折之者,有愤而激之者,有喻而悟之者,有奖而歆之者,有甚而谈之者,有顺而缓之者,有积诚而感之者,要在相机。 因时舛施,未有不败者也。
lùn yǎn qián shì, jiù yào shuō yǎn qián chǔ zhì, wú zhuī jì wǎng, wú dào yuǎn tú, cǐ děng yǔ suī jīng, wú bì jiàn zài yě.
论眼前事,就要说眼前处置,无追既往,无道远图,此等语虽精,无裨见在也。
wǒ yì zhì, rén yì yú wǒ yì qiǎo, rén yì zhuō. hé zhě? xiāng qù zhī yuǎn ér xiāng zé zhī shēn yě. wéi yǒu dào zhě, zhì néng liàng rén zhī yú, qiǎo néng róng rén zhī zhuō, zhī fèn liàng bù xiāng jí, ér rén gè yǒu néng bù néng yě.
我益智,人益愚;我益巧,人益拙。何者?相去之远而相责之深也。惟有道者,智能谅人之愚,巧能容人之拙,知分量不相及,而人各有能不能也。
tiān xià zhī shì, zhǐ dìng le biàn wú shì. wù wú dìng zhǔ ér zhēng, yán wú dìng jiàn ér zhēng, shì wú dìng tǐ ér zhēng.
天下之事,只定了便无事。物无定主而争,言无定见而争,事无定体而争。
zhì rén wú hào wù, shèng rén gōng hào wù, zhòng rén suí hào wù, xiǎo rén zuò hào wù.
至人无好恶,圣人公好恶,众人随好恶,小人作好恶。
pū lì xià rén hūn yú zhě duō, ér lǐ huì rén yì, dòng bì yǒu hé, yòu qiān wàn rén bù yī èr yě. hòu shàng zhě wǎng wǎng yǐ wǒ zé zhī, bù hé zé fú rán nù, shèn zhě jì yǐ biān dá, zé bèi yù huáng huò ér cuò luàn yù shén. shì wǒ zhī guò dà yú bǐ yě, bǐ bù míng ér wǒ dāng míng yě, bǐ wú néng shì shàng ér wǒ wú liàng róng xià yě, bǐ wú xīn zhī shī ér wǒ yǒu xīn zhī è yě.
仆隶下人昏愚者多,而理会人意,动必有合,又千万人不一二也。后上者往往以我责之,不合则艴然怒,甚者继以鞭答,则被愈惶惑而错乱愈甚。是我之过大于彼也,彼不明而我当明也,彼无能事上而我无量容下也,彼无心之失而我有心之恶也。
ruò rěn xìng píng qì, zhǐ shǐ ér miàn mìng zhī, shì liǎng yì yě. bǐ wǒ wú kǔ ér shì yǒu jì, bù yì kě hū? shī yuē:" fěi nù yī jiào." shū yuē:" wú fèn jí yú wán." cǐ xué zhě hán yǎng qì zhì dì yī yào wù yě.
若忍性平气,指使而面命之,是两益也。彼我无苦而事有济,不亦可乎?《诗》曰:“匪怒伊教。”《书》曰:“无忿疾于顽。”此学者涵养气质第一要务也。
huò wèn:" shì dài fū jiāo jì lǐ yǔ?" yuē:" lǐ yě. gǔ zhě, mù lín guó yǒu xiǎng lǐ, yǒu sī dí" shì dài fū xiāng jiàn gè yǒu suǒ zhì, xiāng dǎng yì rán, fù rén yì rán, hé kě fèi yě?" yuē:" jìn zhě yán jìn zhī, hé yě?" yuē:" fēi jìn jiāo jì, jìn yǐ jiāo jì xíng huì lù zhě yě. fū wú yuán ér jiāo, wú chǔ ér kuì, qí kuì yě guò qíng, wèi zhī huì kě yě.
或问:“士大夫交际礼与?”曰:“礼也。古者,睦邻国有享礼,有私觌”士大夫相见各有所贽,乡党亦然,妇人亦然,何可废也?“曰:”近者严禁之,何也?“曰:”非禁交际,禁以交际行贿赂者也。夫无缘而交,无处而馈,其馈也过情,谓之贿可也。
qǐ wéi yán jìn, jí bù jīn, jūn zǐ bù shòu yān. nǎi ruò sù zài jiāo, zhī qíng yóu gǔ ròu, shù nián bú jiàn, yī fàn bù xiāng liú, rén qíng hū? shù qiān lǐ lái, yī yī ér gào bié, rén qíng hū? zé bǐ yǒu kuì yí, wǒ yǒu zèng sòng, jiē tiān lǐ rén qíng zhī bù kě yǐ zhě yě. shì jūn zǐ lì shēn xíng jǐ zì yǒu fǎ dù, jué rén táo shì, qíng suǒ bù ān. yú wèi bǐng dà zhèng zhě guì chí píng, bù guì yī qiè. chí píng zé yǒu jié, yī qiè zé yù kuì, hé zhě? shì bù néng yě."
岂惟严禁,即不禁,君子不受焉。乃若宿在交,知情犹骨肉,数年不见,一饭不相留,人情乎?数千里来,一揖而告别,人情乎?则彼有馈遗,我有赠送,皆天理人情之不可已者也。士君子立身行己自有法度,绝人逃世,情所不安。余谓秉大政者贵持平,不贵一切。持平则有节,一切则愈溃,何者?势不能也。“
gǔ rén ài rén zhī yì duō, jīn rì è rén zhī yì duō. ài rén, gù rén yì yú gǎi guò ér shì wǒ yě cháng qīn, wǒ zhī jiào cháng yì xíng è rén, gù rén gān yú zì qì, ér shì wǒ yě cháng chóu, wǒ zhī yán yì bù rù.
古人爱人之意多,今日恶人之意多。爱人,故人易于改过;而视我也常亲,我之教常易行;恶人,故人甘于自弃,而视我也常仇,我之言益不入。
guān yī yè ér zhī shù zhī sǐ shēng, guān yī miàn ér zhī rén zhī bìng fǒu, xiàn yī yán ér zhī shí zhī shì fēi, xiàn yī shì ér zhī xīn zhī xié zhèng.
观一叶而知树之死生,观一面而知人之病否,现一言而知识之是非,现一事而知心之邪正。
lùn lǐ yào jīng xiáng, lùn shì yào kǎi qiē, lùn rén xū dài èr sān fēn hún hòu. ruò qiè zhòng rén qíng, rén bì nán kān. gù jūn zǐ bù jìn rén zhī qíng, bù jìn rén zhī guò, fēi zhí yuǎn huò, yì yǐ liú rén yǎn shì zhī lù, chù rén huǐ wù zhī jī, yǎng rén tǐ miàn zhī yú, yì tiān dì hán xù zhī qì yě.
论理要精详,论事要剀切,论人须带二三分浑厚。若切中人情,人必难堪。故君子不尽人之情,不尽人之过,非直远祸,亦以留人掩饰之路,触人悔悟之机,养人体面之馀,亦天地涵蓄之气也。
" fù mǔ zài nán, dào néng wéi wǒ jiù zhī, gǎn hū?" yuē:" cǐ bù shì zhī ēn yě, hé kě yǐ fú gǎn?"" shè dāng yòng rén zhī quán, cǐ rén qiú yòng, kě jiàn zhī hū?" yuē:" hé kě jiàn yě? tiān mìng yǒu dé, dì wáng zhī gōng diǎn yě, wǒ hé gǎn yǐ sī ēn jiān zhī?"" shè dāng lǐ xíng zhī zhí, cǐ rén zài yù, kě zòng zhī hū?" yuē:" hé kě zòng yě? tiān tǎo yǒu zuì, tiān xià zhī gōng fǎ yě, wǒ hé gǎn yǐ sī ēn wěi zhī?" yuē:" hé yǐ bào zhī?" yuē:" yòng wú shēn shí, wèi zhī sǐ kě yě yòng wú jiā shí, wèi zhī pò kě yě. qí tā huàn nàn yǔ zhī gòng kě yě."
“父母在难,盗能为我救之,感乎?”曰:“此不世之恩也,何可以弗感?”“设当用人之权,此人求用,可荐之乎?”曰:“何可荐也?天命有德,帝王之公典也,我何敢以私恩奸之?”“设 当理刑之职,此人在狱,可纵之乎?”曰:“何可纵也?天讨有罪,天下之公法也,我何敢以私恩骫之?”曰:“何以报之?”曰:“用吾身时,为之死可也;用吾家时,为之破可也。其它患难与之共可也。”
fán yǒu hèng nì lái qīn, xiān sī suǒ yǐ qǔ zhī zhī gù, jí sī suǒ yǐ chù zhī zhī fǎ, bù kě biàn dòng qì. liǎng gè dòng qì, yī duì xiǎo rén yì bān shòu huò.
凡有横逆来侵,先思所以取之之故,即思所以处之之法,不可便动气。两个动气,一对小人一般受祸。
xǐ fèng chéng shì gè yú zhàng. bǐ zhī gān yán bēi cí lóng lǐ guò qíng, jì dé qí suǒ yù, ér miǎn qí kě zuì yě, ér wǒ xǐ zhī, gǎn zhī, suì qí bù dàng dé zhī yù, ér miǎn qí bù kě yǐ zhī zuì. yǐ zì dǎo yú fèi gōng dǎng è zhī dà jiù yǐ zì fàn yú nán shì yì yuè zhī xiǎo rén. shì fèng chéng rén zhě zhì qiǎo, ér xǐ fèng chéng zhě yú yě. nǎi yǐ wéi xiāng yán jiù guī, zé wàng yú xián zhě, suì yǐ bù fèng chéng hèn zhī, shèn zhě luó zhī ér hài zhī, qí huò zuì guó fǎ shèng xùn shēn yǐ. cǐ jū yào lù zhě zhī dà jiè yě. suī rán, fèng chéng rén zhě wèi cháng bù yú yě. shǐ qí suǒ fèng chéng ér xiǎo rén yě, zé kě guǒ jūn zǐ yě, bǐ wèi cháng bù yǐ cǐ guān rén pǐn yě.
喜奉承是个愚障。彼之甘言、卑辞、隆礼、过情,冀得其所欲,而免其可罪也,而我喜之,感之,遂其不当得之欲,而免其不可已之罪。以自蹈于废公党恶之大咎;以自犯于难事易悦之小人。是奉承人者智巧,而喜奉承者愚也。乃以为相沿旧规,责望于贤者,遂以不奉承恨之,甚者罗织而害之,其获罪国法圣训深矣。此居要路者之大戒也。虽然,奉承人者未尝不愚也。使其所奉承而小人也,则可果;君子也,彼未尝不以此观人品也。
yí xīn zuì hài shì. èr zé yí, bù èr zé bù yí. rán zé shèng rén wú yí hū? yuē," shèng rén zhǐ rèn de yí gè lǐ, yīn lǐ yǐ sī, shùn lǐ yǐ xíng, hé yí zhī yǒu? xián rén yǒu yí huò yú lǐ yě, zhòng rén duō yí huò yú qíng yě." huò yuē:" bù yí ér wéi rén suǒ qī nài hé?" yuē:" xué dào bù yí shí zì rán néng xiān jué. kuàng bù yí zhī xué, zhì chéng zhī xué yě, jiǎo wěi yì bù rěn qī yǐ."
疑心最害事。二则疑,不二则不疑。然则圣人无疑乎?曰,“圣人只认得一个理,因理以思,顺理以行,何疑之有?贤人有疑惑于理也,众人多疑惑于情也。”或曰:“不疑而为人所欺奈何?”曰:“学到不疑时自然能先觉。况不疑之学,至诚之学也,狡伪亦不忍欺矣。”
yǐ shí shì dī áng lǐ zhě, zhòng rén yě yǐ lǐ dī áng shí shì zhě, xián rén yě tuī lǐ shì shì, wú suǒ dī áng zhě, shèng rén yě.
以时势低昂理者,众人也;以理低昂时势者,贤人也;推理是视,无所低昂者,圣人也。
pín jiàn yǐ ào wèi dé, fù guì yǐ qiān wèi dé, jiē xián rén zhī jiàn ěr. shèng rén zhǐ kàn lǐ dāng hé rú, fù guì pín jiàn chú wài suàn.
贫贱以傲为德,富贵以谦为德,皆贤人之见耳。圣人只看理当何如,富贵贫贱除外算。
chéng xīn zhě, jiàn chéng zhī xīn yě. shèng rén xiōng zhōng dòng rán qīng xū, wú gè jiàn chéng niàn tou, gù yuē jué sì. jīn rén yīng shì zǎi wù dōu shì chéng xīn, zòng shǐ cōng míng zhào de pò, bì jìng shì yì jiàn zhàng.
成心者,见成之心也。圣人胸中洞然清虚,无个见成念头,故曰绝四。今人应事宰物都是成心,纵使聪明照得破,毕竟是意见障。
fán tīng yán, xiān yào zhī yán zhě rén pǐn, yòu yào zhī yán zhě yì xiàng, yòu yào zhī yán zhě shí jiàn, yòu yào zhī yán zhě qì zhì, zé tīng bù shuǎng yǐ.
凡听言,先要知言者人品,又要知言者意向,又要知言者识见,又要知言者气质,则听不爽矣。
bù xū fàn yī kǒu shuō, bù xū zhe yī yì niàn, zhǐ nèn zhēn zhēn chéng chéng xíng jiāng qù, jiǔ zé zì yǒu bù yán zhī xìn, mò chéng zhī fú, xūn zhī shàn liáng, biàn wèi ěr dé zhě yǐ. jiǎn péng shēng yú jiǎn dì, rán zhī kě jiǎn yán péng shēng yú yán dì, rán zhī kě yán.
不须犯一口说,不须着一意念,只恁真真诚诚行将去,久则自有不言之信,默成之孚,熏之善良,遍为尔德者矣。碱蓬生于碱地,燃之可碱;盐蓬生于盐地,燃之可盐。
shì rén xiāng yǔ, fēi miàn shàng zé kǒu zhōng yě. rén zhī xīn gù bù néng yǎn yú miàn yǔ kǒu, ér bù kě cè zhě zé bù jìn yú miàn yǔ kǒu yě. gù wéi rén xīn zuì kě wèi, rén xīn zuì bù kě zhī. cǐ tiān xià zhī xiàn jǐng, ér gǔ jīn shēng sǐ zhī qú yě. yú yǒu yī zhuō fǎ, tuī zhī yǐ zhì chéng, shī zhī yǐ zhì hòu, chí zhī yǐ zhì shèn, yuǎn shì fēi, ràng lì míng, chù hòu xià, zé yí dí niǎo shòu kě gǔ ròu ér fù xīn yǐ. jiàng lìng shēn zhě qiě qīng xīn, xiǎn zhě qiě huà dé, ér hé xiàn jǐng zhī yǔ jí zāi? bù rán, bì yǔ dào zhī wèi jǐn yě.
世人相与,非面上则口中也。人之心固不能掩于面与口,而不可测者则不尽于面与口也。故惟人心最可畏,人心最不可知。此天下之陷阱,而古今生死之衢也。余有一拙法,推之以至诚,施之以至厚,持之以至慎,远是非,让利名,处后下,则夷狄鸟兽可骨肉而腹心矣。将令深者且倾心,险者且化德,而何陷阱之予及哉?不然,必予道之未尽也。
chǔ shì zhǐ yī shù zì, kě wèi yǐ yǐ jí rén, shì rén yóu jǐ yǐ. rán yǒu bù zú yǐ jǐn zhě. tiān xià zhī shì, yǒu yǐ suǒ bù yù ér rén yù zhě, yǒu jǐ suǒ yù ér rén bù yù zhě.
处世只一恕字,可谓以已及人,视人犹己矣。然有不足以 尽者。天下之事,有已所不欲而人欲者,有己所欲而人不欲者。
zhè lǐ hái xū lǐ huì, yǒu wú xiàn miào chù.
这里还须理会,有无限妙处。
níng kāi yuàn fǔ, wú kāi ēn dòu. yuàn fǔ nán chōng, ér ēn dòu yì kuò yě yuàn fǔ yì bì, ér ēn dòu nán sāi yě. bì yuàn fǔ wèi fú, ér sāi ēn dòu wèi huò yě. yuàn fǔ yī rén zhě néng bì zhī, sī dòu fēi rén yì lǐ zhì xìn bèi bù néng sāi yě. rén kǎo bù dà dé, bù gàn xiǎo yù yì zhě néng guǒ duàn, bù wéi gū xī lǐ zhě yǒu děng chà jié wén, bù yī qiè yǐ kǔ rén qíng zhì zhě yǒu quán yí yùn yòng, bù zhāng huáng yǐ hài wén tīng xìn zhě sù fú rén, jǔ cuò bù shēng zhòng yí, quē yī bì wú quán jì yǐ.
宁开怨府,无开恩窦。怨府难充,而恩窦易扩也;怨府易闭,而恩窦难塞也。闭怨府为福,而塞恩窦为祸也。怨府一仁者能闭之,思窦非仁、义、礼、智、信备不能塞也。仁考布大德,不干小誉;义者能果断,不为姑息;礼者有等差节文,不一切以苦人情;智者有权宜运用,不张皇以骇闻听;信者素孚人,举措不生众疑,缺一必无全计矣。
jūn zǐ yǔ xiǎo rén gòng shì bì bài, jūn zǐ yǔ jūn zǐ gòng shì yì wèi bì wú bài, hé zhě?
君子与小人共事必败,君子与君子共事亦未必无败,何者?
yì jiàn bù tóng yě. jīn yǒu rén zhě yì zhě lǐ zhě zhì zhě xìn zhě wǔ rén yān, ér gòng yī shì, wǔ xiāng jì zé shì wú bù chéng, wǔ yǒu zhǔ, zé shì wú bù bài. rén zhě yù kuān, yì zhě yù yán, zhì zhě yù qiǎo, xìn zhě yù shí, lǐ zhě yù wén, shì hú yǐ chéng? cǐ wú tā, zì shì zhī xīn shèng, ér xiāng chí zhī shì jūn yě. lì guān wǎng shì, měi yǒu yǐ yì jiàn xiāng zhēng zhì wáng rén guó jiā, niàng chéng huò biàn ér bù gù. jūn zǐ zhī zuì dà yǐ zāi! rán zé hé rú?
意见不同也。今有仁者、义者、礼者、智者、信者五人焉,而共一事,五相济则事无不成,五有主,则事无不败。仁者欲宽,义者欲严,智者欲巧,信者欲实,礼者欲文,事胡以成?此无他,自是之心胜,而相持之势均也。历观往事,每有以意见相争至亡人国家,酿成祸变而不顾。君子之罪大矣哉!然则何如?
yuē:" shì bù kě jūn. shì jūn zé bù xiāng xià, shì jūn zé wú jì dàn ér xíng qí xiōng yì. sān jūn zhī shì, zú wǔ xiàn jì, piān bì móu shì, zhǔ jiàng duàn yī, hé yì jiàn zhī gǎn zhēng? rán zé shàn tiān xià zhī shì, yì zài hu tōng zhě dāng quán ér yǐ.
曰:“势不可均。势均则不相下,势均则无忌惮而行其胸臆。三军之事,卒伍献计,偏裨谋事,主将断一,何意见之敢争?然则善天下之事,亦在乎通者当权而已。
wàn bì dōu yǒu gè yóu lái, zhǐ jiù zhī yè chéng dé shén shì?
万弊都有个由来,只救枝叶成得甚事?
yǔ xiǎo rén chù, yī fēn jì jiào bù dé, xū yào fàng kuān yī bù.
与小人处,一分计较不得,须要放宽一步。
chù tiān xià shì, zhǐ xiāo de ān xiáng èr zì. suī bīng guì shén sù, yě xū cóng cǐ èr zì zuò chū. rán ān xiáng fēi chí huǎn zhī wèi yě, cóng róng xiáng shěn yǎng fèn fā yú níng dìng zhī zhōng ěr.
处天下事,只消得安详二字。虽兵贵神速,也须从此二字做出。然安详非迟缓之谓也,从容详审养奋发于凝定之中耳。
shì gù bù xián zé bù máng, bù yì zé bù láo. ruò xiān dài huǎn, zé hòu bì jí zào, shì shì zhī yāng yě. shí háng jiǔ huǐ, qǐ dé wèi zhī ān xiáng?
是故不闲则不忙,不逸则不劳。若先怠缓,则后必急躁,是事之殃也。十行九悔,岂得谓之安详?
guǒ jué rén shì máng, xīn zhōng cháng yǒu yú xián yīn xún rén shì xián, xīn zhōng cháng yǒu yú lèi.
果决人似忙,心中常有馀闲;因循人似闲,心中常有馀累。
jūn zǐ yīng shì jiē wù, cháng yíng de xīn zhōng yǒu cóng róng xián xiá shí biàn hǎo. ruò yìng chóu shí láo rǎo, bù yìng chóu shí qiān guà, jí shì chī lèi de.
君子应事接物,常赢得心中有从容闲暇时便好。若应酬时劳扰,不应酬时牵挂,极是吃累的。
wéi shàn ér piān yú suǒ xiàng, yì shì bìng. shèng rén zhī wéi shàn, duó dé liàng lì, shěn shì shùn shí, qiě rú fā táng bù quàn, fēi rěn wàn mín zhī sǐ yě, shí shì bù kě yě. ruò rèn shā mín qióng kě bēi, ér wǎng sì xùn rén, biàn shì yù yǐ.
为善而偏于所向,亦是病。圣人之为善,度德量力,审势顺时,且如发棠不劝,非忍万民之死也,时势不可也。若认煞民穷可悲,而枉巳徇人,便是欲矣。
fēn míng bù dòng shēng sè, jì zhī yǒu yú, què lù xǔ duō hén jī, fèi xǔ dà zhāng huáng, zuì shì zhuō gōng.
分明不动声色,济之有馀,却露许多痕迹,费许大张皇,最是拙工。
tiān xià yǒu liǎng kě zhī shì, fēi yì jīng zhě bù néng zé. ruò dào jīng chù, bì jìng zhǐ yǒu yī kě ěr.
天下有两可之事,非义精者不能择。若到精处,毕竟只有一可耳。
shèng rén chǔ shì, yǒu biàn yì wú fāng dǐ, yǒu zhí jí bù biàn dǐ, yǒu yī shì ér suǒ chǔ bù tóng dǐ, yǒu shū shì ér suǒ chǔ yī zhì dǐ, wéi qí kě ér yǐ. zì gǔ shèng rén, shì dàng qí kě zhě, yáo shùn yǔ wén zhōu kǒng shù shèng rén ér yǐ. dāng kě ér yòu wú jī, cǐ zhī wèi zhì shèng.
圣人处事,有变易无方底,有执极不变底,有一事而所处不同底,有殊事而所处一致底,惟其可而已。自古圣人,适当其可者,尧、舜、禹、文、周、孔数圣人而已。当可而又无迹,此之谓至圣。
shèng rén chǔ shì, rú rì yuè zhī sì zhào, suí wù wèi yǐng rú shuǐ zhī sì liú, suí dì chéng xíng, jǐ bù yǔ yě.
圣人处事,如日月之四照,随物为影;如水之四流,随地成形,己不与也。
shǐ qì zuì hài shì, shǐ xīn zuì hài lǐ, jūn zǐ lín shì píng xīn yì qì.
使气最害事,使心最害理,君子临事平心易气。
mèi zhě zhī qí yī. bù zhī qí èr, jiàn qí suǒ jiàn ér bú jiàn qí suǒ bú jiàn, gù yú shì xiān kè yǒu jì. wéi zhì zhě néng róu néng gāng, néng yuán néng fāng, néng cún néng wáng, néng xiǎn néng cáng, jǔ shì jù qiě yí, ér bǐ què rán wèi zhī, zú rú suǒ liào zhě, jiàn xiān dìng yě.
昧者知其一。不知其二,见其所见而不见其所不见,故于事鲜克有济。惟智者能柔能刚,能圆能方,能存能亡,能显能藏,举世惧且疑,而彼确然为之,卒如所料者,见先定也。
zì dào bù zé bǐ chù, wén dào bù xiū jù chù, huà dào bù jiǎn kǒu chù, shì dào bù kǔ xīn chù, jiē wèi zhī zì dé. zì dé zhě yǔ tiān yù.
字到不择笔处,文到不修句处,话到不检口处,事到不苦心处,皆谓之自得。自得者与天遇。
wú yòng zhī pǔ, jūn zǐ bù guì. suī bù shì jī xiè biàn zhà, zhì yú dé huì shù zhī, yì bù kě wú.
无用之朴,君子不贵。虽不事机械变诈,至于德慧术知,亦不可无。
shén qīng rén wú hū yǔ, jī huó rén wú chī shì.
神清人无忽语,机活人无痴事。
fēi móu zhī nán, ér duàn zhī nán yě. móu zhě jǐn shì wù zhī lǐ, dá shí shì zhī yí, yì jiàn suǒ dào bù sī qí bù jīng yě, rán zhòng jīng jí ér liǎng kě, duàn sī nán yǐ. gù móu zhě jiào chǐ cùn, duàn zhě jiào háo lí móu zhě jiàn yī fāng zhì jǐn, duàn zhě huì bā fāng qǔ zhōng. gù xián zhě jiē kě yǔ móu, ér duàn fēi shèng rén bù néng yě.
非谋之难,而断之难也。谋者尽事物之理,达时势之宜,意见所到不思其不精也,然众精集而两可,断斯难矣。故谋者较尺寸,断者较毫厘;谋者见一方至尽,断者会八方取中。故贤者皆可与谋,而断非圣人不能也。
rén qíng bù biàn chù, biàn yào huí bì. bǐ suī nán yú yán ér xīn yàn kǔ zhī, cǐ huì zhě zhī suǒ bì jué yě. shì yǐ jūn zǐ tǐ xī rén qíng. xī zhě, wěi qǔ zhōu zhì zhī wèi yě.
人情不便处,便要回避。彼虽难于言;而心厌苦之,此慧者之所必觉也。是以君子体悉人情。悉者,委曲周至之谓也。
xù qí sī jì qí yuàn chéng qí míng mǐn qí jī, tǐ xī zhī zhì yě, gǎn rén lún yú xīn gǔ yǐ. gù chá yán guān sè zhě, xué zhī cū yě dá qíng huì yì zhě, xué zhī jīng yě.
恤其私、济其愿、成其名、泯其迹,体悉之至也,感人沦于心骨矣。故察言观色者,学之粗也;达情会意者,学之精也。
tiān xià shì zhǐ pà rèn bù zhēn, gù yī wéi guān wàng, kàn rén yán wèi xíng zhǐ. rèn de zhēn shí, zé yǒu bù gǎn cóng zhī jūn qīn, gèng nà guǎn yī guó fēi zhī, tiān xià fēi zhī. ruò zuò shì xiān pà rén yì lùn, zuò dào zhōng jiān yī bèi bàng fěi, xiāo rán zhōng zhǐ, zhè bù zhǐ wú dìng lì, qiě shì wú dìng jiàn. mín gè yǒu xīn, qǐ dé rén rén shí jiàn yǔ wǒ xiāng tóng mín xīn zhì yú, qǐ dé rén rén yì sī yǔ wǒ xiāng xìn. shì yǐ zuò shì jūn zǐ yào jiàn shì hòu gōng yè, xiū xù shì qián yì lùn, shì chéng hòu zhòng lùn zì xī. jí wàn yī bù chéng, ér wǒ suǒ wéi zhě, hé xià biàn shì dāng wèi yě, lùn bù dé chéng bài.
天下事只怕认不真,故依违观望,看人言为行止。认得真时,则有不敢从之君亲,更那管一国非之,天下非之。若作事先怕人议论,做到中间一被谤诽,消然中止,这不止无定力,且是无定见。民各有心,岂得人人识见与我相同;民心至愚,岂得人人意思与我相信。是以作事君子要见事后功业,休恤事前议论,事成后众论自息。即万一不成,而我所为者,合下便是当为也,论不得成败。
shěn shì liàng lì, gù zhì zhě shì, rán lǐ suǒ dāng wèi, ér zhí kě wèi zhī dì, shèng rén bì zuò yī fān, jì bù dé chéng bài. rú wéi chéng bù kè, hé sǔn yú jǔ dòng, jìng shì chéng dāng duò ěr. kǒng zǐ wéi zhèng yú wèi, dìng yào xià shǒu zhèng míng, biàn zhèng bù lái, qù wèi yě de.
审势量力,固智者事,然理所当为,而值可为之地,圣人必做一番,计不得成败。如围成不克,何损于举动,竟是成当堕耳。孔子为政于卫,定要下手正名,便正不来,去卫也得。
zhǐ shì zhè gè, shì dìng gū xī bù guò. jīn rén zuò shì zhǐ jì chéng bài, dōu shì lì hài xīn hài le shì fēi zhī gōng.
只事这个,事定姑息不过。今人做事只计成败,都是利害心害了是非之公。
huò wèn:" lǜ yǐ xià rén, shì yīng de xià tā bù?" yuē:" ruò yīng de xià tā, rú zǐ dì zhī xià fù xiōng, zhè hé zú dào? rán yì bú shì bēi chǎn ér xùn rén yǐ fēi lǐ zhī gōng, zhǐ shì wú fēn háo shàng rén zhī xīn, bǎ shàng yī zhāo, qián yī bù, jǐn zhe bié rén zhàn, tiān dì jiān wéi yǒu xià miàn dǐ zuì kuān, hòu miàn dǐ zuì zhǎng."
或问:“虑以下人,是应得下他不?”曰:“若应得下他,如子弟之下父兄,这何足道?然亦不是卑谄而徇人以非礼之恭,只是无分毫上人之心,把上一着,前一步,尽着别人占,天地间惟有下面底最宽,后面底最长。”
shì jūn zǐ zài cháo zé lùn zhèng, zài yě zé lùn sú, zài miào zé lùn jì lǐ, zài sàng zé lùn sāng lǐ, zài biān guó zé lùn zhàn shǒu, fēi qí dì yě, wèi zhī xiàn tán.
士君子在朝则论政,在野则论俗,在庙则论祭礼,在丧则论丧礼,在边国则论战守,非其地也,谓之羡谈。
chù tiān xià shì, qián miàn cháng zhǎng chū yī fēn, cǐ zhī wèi yù hòu miàn cháng yú chū yī fēn, cǐ zhī wèi yù. rú cǐ zé shì wú bù jì, ér xīn yǒu yú lè. ruò kòu shā fēn shù zuò qù, bì yǒu hòu huǐ chù. rén yì rán, shī zài wǒ yǒu yú zhī ēn, zé kě yǐ guǎng dé, liú zài rén bù jìn zhī qíng, zé kě yǐ quán hǎo.
处天下事,前面常长出一分,此之谓豫;后面常馀出一分,此之谓裕。如此则事无不济,而心有馀乐。若扣杀分数做去,必有后悔处。人亦然,施在我有馀之恩,则可以广德,留在人不尽之情,则可以全好。
fēi shǒu rèn, fēi dú rèn, bù kě wèi huò fú xiān. fú shǐ huò duān, jiē wēi dào yě.
非首任,非独任,不可为祸福先。福始祸端,皆危道也。
shì jūn zǐ dāng dà shì shí, xiān rén ér rèn, dāng zhī shèn guǒ èr zì cóng rén ér xíng, dāng zhī míng zhé èr zì. míng zhé fēi bì nàn yě, wú bì yú shì ér zhǐ zì méi ěr.
士君子当大事时,先人而任,当知慎果二字;从人而行,当知明哲二字。明哲非避难也,无裨于事而只自没耳。
yǎng tài, shì dài fū zhī lòu xí yě. gǔ zhī jūn zǐ yǎng dé, dé chéng ér jiàn zhū wài zhě yǒu dé róng. jiàn kě nù, zé yǒu gāng zhèng zhī dé róng jiàn kě xíng, zé yǒu guǒ yì zhī dé róng.
养态,士大夫之陋习也。古之君子养德,德成而见诸外者有德容。见可怒,则有刚正之德容;见可行,则有果毅之德容。
dāng yán, zé zhōng rì bù xū kǒu, bù hài qí wèi mò dāng xíng, zé bù yòu xiǎo gù, bù hài qí wèi liàng. jīn zhī rén, shì dài fū yǐ kuān hòu hún hán wèi shèng dé, yǐ rèn shì gǎn yán wéi xìng qì, xiāo mó yōu guó jì shí zhě zhī zhì, shǐ zhī jiù wén fǎ, zǒu sú zhuàng, ér yī wú suǒ zhǎn bù.
当言,则终日不虚口,不害其为默;当刑,则不宥小故,不害其为量。今之人,士大夫以宽厚浑涵为盛德,以任事敢言为性气,销磨忧国济时者之志,使之就文法,走俗状,而一无所展布。
jiē fū! zhì píng zhī shì yí ěr, wàn yī duō gù, bù zhī zhāng méi tǔ dǎn fèn shēn qián bù zhě shuí yě? cǐ qián dài zhī fù zhé yě.
嗟夫!治平之世宜尔,万一多故,不知张眉吐胆、奋身前步者谁也?此前代之覆辙也。
chǔ shì xiān qiú dà tǐ, jū guān xiān hòu mín fēng.
处事先求大体,居官先厚民风。
lín yì mò jì lì hài, lùn rén mò jì chéng bài.
临义莫计利害,论人莫计成败。
yī rén fù wū yǐ wǎ, yī rén fù wū yǐ máo, wèi fù wǎ zhě yuē:" zi zhī fèi shí bèi yǔ, rán ér bì fēng yǔ yī yě." fù wǎ zhě rì:" máo shí nián fǔ, ér wǎ bǎi nián bù suì, zi bǎi nián shí gèng, ér duō yǐ gōng lì zhī fèi lǚ biàn zhī láo yě." jiē fū! tiān xià zhī huàn mò dà yú yǒu jiān jiǔ zhī fèi, yí lǚ biàn zhī láo, shì zhī wèi gōng wú yòng, hài yǒu yì. tiān xià zhī sī, yì mò dà yú niǔ zhāo xī zhī jìn, wàng jiǔ yuǎn zhī ān, shì zhī wèi yù sù chéng jiàn xiǎo lì. shì gù pǔ sù hún jiān, shèng rén zhì wù lì yòng zhī dào yě. bǐ hǎo wén zhě, wéi pǔ sù zhī chǐ ér mǐ lì, fū yì bài zhī wù, bù zhì shén yǐ. huò yuē:" mí lì qí hún jiān zhě kě hū?" yuē:" jì hún jiān yǐ, mǐ lì xī wèi? gǒu yǐ mǐ lì zhī fèi ér wèi hún jiān zhī zī, qǐ bù yóu hún jiān zāi? shì gù jūn zǐ zuò yǒu yì, zé qīng qiān jīn zuò wú yì, zé xī yī jiè. jiǎ lìng wú yī jiè zhī fèi, jūn zǐ yì bù zuò wú yì, hé yě? bù gǎn yǐ ěr mù zhī wán, qǐ tiān xià mín qióng cái jìn zhī huò yě."
一人覆屋以瓦,一人覆屋以茅,谓覆瓦者曰:“子之费十倍予,然而蔽风雨一也。”覆瓦者日:“茅十年腐,而瓦百年不碎,子百年十更,而多以工力之费、屡变之劳也。”嗟夫!天下之患莫大于有坚久之费,贻屡变之劳,是之谓工无用,害有益。天下之思,亦莫大于狃朝夕之近,忘久远之安,是之谓欲速成见小利。是故朴素浑坚,圣人制物利用之道也。彼好文者,惟朴素之耻而靡丽,夫易败之物,不智甚矣。或曰:“糜丽其浑坚者可乎?”曰:“既浑坚矣,靡丽奚为?苟以靡丽之费而为浑坚之资,岂不尤浑坚哉?是故君子作有益,则轻千金;作无益,则惜一介。假令无一介之费,君子亦不作无益,何也?不敢以耳目之玩,启天下民穷财尽之祸也。”
yù shì bù fáng xiáng wèn guǎng wèn, dàn bù kě yǒu piān zhǔ xīn.
遇事不妨详问、广问,但不可有偏主心。
qīng yán zhòu fā, tīng yán zhī dà jiè yě.
轻言骤发,听言之大戒也。
jūn zǐ chǔ shì zhǔ zhī yǐ zhèn jìng yǒu zhǔ zhī xīn, yùn zhī yǐ yuán huó bù jū zhī yòng, yǎng zhī yǐ cóng róng dūn dà zhī dù, xún zhī yǐ tuī xíng yǒu jiàn zhī xù, dài zhī yǐ xù jǐn bì zhì zhī xiào, yòu wèi cháng yǒu xīn qín xiào yuǎn zhī huǐ. jīn rén lín shì, cái qù ān pái, yòu bù nài chóu cháng, cǎo shuài hán hu, yǔ shì fú luàn, qǐ wú xìng chéng? jìng bù chéng gè chǔ shì zhī dào.
君子处事主之以镇静有主之心,运之以圆活不拘之用,养之以从容敦大之度,循之以推行有渐之序,待之以序尽必至之效,又未尝有心勤效远之悔。今人临事,才去安排,又不耐踌肠,草率含糊,与事拂乱,岂无幸成?竞不成个处事之道。
jūn zǐ yú rén gòng shì, dāng gōng rén jǐ ér bù sī. gǒu shì zhī chéng, bù bì gōng zhī chū zì wǒ yě bù xìng ér bài, bù bì jiù zhī guī zhū rén yě.
君子与人共事,当公人己而不私。苟事之成,不必功之出自我也;不幸而败,不必咎之归诸人也。
yǒu dāng rán yǒu zì rán yǒu ǒu rán. jūn zǐ jǐn qí dāng rán, tīng qí zì rán, ér bù gǎn yú ǒu rán xiǎo rén ní yú ǒu rán, fú qí zì rán, ér qì qí dāng rán. yī! ǒu rán bù kě dé, bìng qí dāng rán zhě shī zhī, kě āi yě.
有当然、有自然、有偶然。君子尽其当然,听其自然,而不感于偶然;小人泥于偶然,拂其自然,而弃其当然。噫!偶然不可得,并其当然者失之,可哀也。
bù wéi wài hàn, bù yǐ wù yí, ér hòu kě yǐ rèn tiān xià zhī dà shì. bǐ yuè zhī zé yuè, nù zhī zé nù, qiǎn zhōng xiá liàng, cū xīn fú qì, fù rén rú zǐ néng xiào zhī, ér yù yǒu suǒ shù lì, nán yǐ. hé yě? qí suǒ yǐ dài yòng zhě wú jù yě.
不为外撼,不以物移,而后可以任天下之大事。彼悦之则悦,怒之则怒,浅衷狭量,粗心浮气,妇人孺子能笑之,而欲有所树立,难矣。何也?其所以待用者无具也。
míng bái jiǎn yì, cǐ sì zì kě xíng zhī zhōng shēn. yì xīn jī, rǎo shì duān, shì zì tóu jù wǎng yě.
明白简易,此四字可行之终身。役心机,扰事端,是自投剧网也。
shuǐ zhī liú xíng yě, ài yú gāng, zé qiú tōng yú róu zhì zhě zhī yú shì yě, ài yú cǐ, zé qiú tōng yú bèi. zhí ài yǐ qiú tōng, zé yú zhī shén yě, tú láo ér shì bù jì.
水之流行也,碍于刚,则求通于柔;智者之于事也,碍于此,则求通于被。执碍以求通,则愚之甚也,徒劳而事不济。
jì tiān xià dà shì, zhī zài jǐn yào chù yī zhāo liú xīn yòng lì, bié gè dōu gù bu de.
计天下大事,只在紧要处一着留心用力,别个都顾不得。
pì zhī yì qí, zhī zài shū yíng shàng liú xīn, yī mǎ yī zú zhī shī hún bù fàng zài xīn xià, ruò guān zhě yǐ cǐ yù jì qí gāo dī, yì zhě yǐ cǐ yù luàn qí xīn mù, biàn bù jì shì. kuàng shàn chóu zhě yǐ yǔ wèi qǔ, yǐ sàng wèi dé shàn yì zhě ěr zhī shǐ tūn, yòu zhī shǐ jìn, cǐ qǐ xún cháng shí jiàn suǒ néng cè zāi? nǎi jiàn qí xiǎo shī ér jù jǔ náo zhī, bìn chì zhī, yīng xióng háo jié kě wèi qiè xiào yǐ, kě wèi tòng wǎn yǐ.
譬之奕棋,只在输赢上留心,一马一卒之失浑不放在心下,若观者以此预计其高低,奕者以此预乱其心目,便不济事。况善筹者以与为取,以丧为得;善奕者饵之使吞,诱之使进,此岂寻常识见所能策哉?乃见其小失而遽沮挠之,摈斥之,英雄豪杰可为窃笑矣,可为恸惋矣。
fū shì, zhì zhě zhī suǒ jiè yǐ chéng gōng, yú zhě zhī suǒ nì yǐ qǔ bài zhě yě. fū shì zhī shèng yě, tiān dì shèng rén bù néng cái, shì zhī shuāi yě, tiān dì shèng rén bù néng zhèn, yì yīn zhī ér yǐ. yīn zhī zhōng yù chù zhī quán, cǐ shàn yòng shì zhě yě, nǎi suǒ yǐ cái zhī zhèn zhī yě.
夫势,智者之所藉以成功,愚者之所逆以取败者也。夫势之盛也,天地圣人不能裁,势之衰也,天地圣人不能振,亦因之而已。因之中寓处之权,此善用势者也,乃所以裁之振之也。
shì jūn zǐ bào jīng shì zhī jù, bì xiān zhī wǔ yòng. wǔ yòng zhī dào wèi jiāng, ér màn cháng shì zhī, cǐ xiǎo zhàng fū jì yǎng tóng xīn zhī suǒ wéi yě, shì bì bù jì. shì gù guì zé rén.
士君子抱经世之具,必先知五用。五用之道未将,而漫尝试之,此小丈夫技痒、童心之所为也,事必不济。是故贵择人。
bù zé kě yǔ gòng shì zhī rén, zé bù jì jué xīn, bù kān qí rèn. huò yǐ xū wén xiāng qī, huò yǐ yì jiàn xiāng qīng, pì yǐ yù bēi fù xiǎo ér, ér bēn zǒu yú qí qū zhī fēng yě. shì gù guì dá shí. shí zhě, chéng shì zhī qī yě. jī yǒu kě chéng, huì yǒu kě jì, bù xiān bù hòu, zé qí dào yì xíng. bù dá yú shí. pì tóu zhǒng yú jiān dòng zhī hòu yě. shì gù guì shěn shì.
不择可与共事之人,则不既厥心,不堪其任。或以虚文相欺,或以意见相倾,譬以玉杯付小儿,而奔走于崎岖之峰也。是故贵达时。时者,成事之期也。机有可乘,会有可际,不先不后,则其道易行。不达于时。譬投种于坚冻之候也。是故贵审势。
zhě, chéng shì zhī jí yě. dēng gāo ér zhāo, shùn fēng ér hū, bù láo bù fèi, ér qí yì jiù. bù shěn yú shì, pì xíng zhōu yú píng lù zhī dì yě. shì gù guì shèn fā. zuǒ pàn wàng, cháng lǜ què gù, shí jiàn de lì yǐ, yòu sī qí hài, shí jiàn de chéng yǐ, yòu lǜ qí bài, wàn wú kě yú zé zhí jí ér bù biàn. bù shèn suǒ fā, pì yè shè yí de yě. shì gù guì yí wù. fū shì yǒu dāng dǎo cháng xí gù zhě, yǒu dāng gǎi xián yì zhé zhě, yǒu dāng xīng fèi jǔ zhuì zhě, yǒu dāng jiù piān bǔ jiù zhě, yǒu yǐ xiǎo qì dà ér zú yǐ chéng qí dà zhě, yǒu lǐ qū yú shì ér bù hài qí wèi lǐ zhě, yǒu dāng sān lìng wǔ shēn zhě, yǒu dāng bù dòng shēng sè zhě. bù yí yú wù, pì miáo yǒu jiān cún, ér yù shí jù fén yě. zhà fū! fēi yǒu qí jù zhī nán, ér yòng qí jù zhě zhī nán yě.
者,成事之藉也。登高而招,顺风而呼,不劳不费,而其易就。不审于势,譬行舟于平陆之地也。是故贵慎发。左盼望,长虑却顾,实见得利矣,又思其害,实见得成矣,又虑其败,万无可虞则执极而不变。不慎所发,譬夜射仪的也。是故贵宜物。夫事有当蹈常袭故者,有当改弦易辙者,有当兴废举坠者,有当救偏补救者,有以小弃大而卒以成其大者,有理屈于势而不害其为理者,有当三令五申者,有当不动声色者。不宜于物,譬苗莠兼存,而玉石俱焚也。溠夫!非有其具之难,而用其具者之难也。
fǔ rú zhī yū shuō, qū shì zhī jū tán, sú zǐ zhī yōng shí, zào rén zhī qiǎn mì, jué zhě zhī yì yán, xiān fū zhī xié yǔ, jiē shì zhī chéng yě, móu duàn jiā zhī suǒ jì yě.
腐儒之迂说,曲士之拘谈,俗子之庸识,躁人之浅觅,谲者之异言,憸夫之邪语,皆事之成也,谋断家之所忌也。
zhì zhě zhī yú shì, yǒu yán zhī ér bù xíng zhě, yǒu suǒ yán fēi suǒ xíng zhě, yǒu xiān yán ér hòu xíng zhě, yǒu xiān xíng ér hòu yán zhě, yǒu xíng zhī jì chéng ér shǐ zhōng bù yán qí gù zhě, yào yì wèi guó jiā shēn yuǎn zhī lǜ, ér qiú yǐ bì jì ér yǐ.
智者之于事,有言之而不行者,有所言非所行者,有先言而后行者,有先行而后言者,有行之既成而始终不言其故者,要亦为国家深远之虑,而求以必济而已。
shàn yòng lì zhě jiù lì, shàn yòng shì zhě jiù shì, shàn yòng zhì zhě jiù zhì, shàn yòng cái zhě jiù cái, fū shì zhī wèi chéng. chéng zhě, zhī jǐ zhī wèi yě. shī qí suǒ chéng, zé bèi láo ér lì bù jiù, dé qí suǒ chéng, zé yǔ wù wú wǔ, yú wǒ wú kùn, ér tiān xià xiǎng qí lì.
善用力者就力,善用势者就势,善用智者就智,善用财者就财,夫是之谓乘。乘者,知几之谓也。失其所乘,则倍劳而力不就,得其所乘,则与物无忤,于我无困,而天下享其利。
fán zhuó liàng tiān xià dà shì, quán yào gè róng tōng zhōu mì, yōu shēn lǜ yuǎn. yíng shì zhě zhī zhèng fāng miàn yě, yuǎn shì jìn shì, rì yǒu jìn shì zhèng ér yuǎn shì bù zhèng zhě jiào cháng jiào duǎn, yuē yǒu zhǔn yú duǎn ér bù zhǔn yú zhǎng zhě yīng shàng yīng xià, yuē yǒu hé yú shàng ér bù hé yú xià zhě gù zuǒ gù yòu, yuē yǒu xié yú zuǒ ér bù xié yú yòu zhě. jì ér yuǎn jìn cháng duǎn shàng xià zuǒ yòu zhī jiē yí yě, rán hòu zhí shéng mò yùn mù shí jiū qì yòng yǐ dìng wàn shì bù bá zhī jī. jīn zhī chù tiān xià shì zhě, cū xīn fú qì, qiǎn jiàn báo shí, dé qí yī fāng ér gù zhí yǐ qiú shèng. yǐ cǐ tú jiǔ dà zhī yè, wèi zhì ān zhī jì, nán yǐ.
凡酌量天下大事,全要个融通周密,忧深虑远。营室者之正方面也,远视近视,日有近视正而远视不正者;较长较短,曰有准于短而不准于长者;应上应下,曰有合于上而不合于下者;顾左顾右,曰有协于左而不协于右者。既而远近长短上下左右之皆宜也,然后执绳墨、运木石、鸠器用以定万世不拔之基。今之处天下事者,粗心浮气,浅见薄识,得其一方而固执以求胜。以此图久大之业,为治安之计,难矣。
zì jīng sān shū, wèi kě jù zhēn yě yán chuán sān kǒu, wèi kě jù xìn yě.
字经三书,未可遽真也;言传三口,未可遽信也。
qiǎo zhě, qì huà zhī zéi yě, wàn wù zhī huò yě, xīn shù zhī dù yě, cái yòng zhī zāi yě, jūn zǐ bù guì yān.
巧者,气化之贼也,万物之祸也,心术之蠹也,财用之灾也,君子不贵焉。
jūn zǐ zhī chǔ shì yǒu zhēn jiàn yǐ, bù jù xíng yě, yòu yàn zhòng jiàn, chá zhòng qíng, xié zhū lǐ ér xié, xié zhū zhòng qíng zhòng jiàn ér xié, zé duàn yǐ bì xíng guǒ lǐ dāng rán, ér zhòng qíng zhòng jiàn zhī bù xié yě, yòu wěi qū yǐ xíng wú lǐ. jì bù biǎn lǐ, yòu bù hài rén, cǐ zhī wèi lǐ shù. yī! wéi shèng rén zhě néng zhī, liè jiào zhī lèi shì yě.
君子之处事有真见矣,不遽行也,又验众见,察众情,协诸理而协,协诸众情、众见而协,则断以必行;果理当然,而众情、众见之不协也,又委曲以行吾理。既不贬理,又不骇人,此之谓理术。噫!惟圣人者能之,猎较之类是也。
gàn tiān xià dà shì fēi qì bù jì. rán qì yù cáng, bù yù lù yù yì, bù yù yáng.
干天下大事非气不济。然气欲藏,不欲露;欲抑,不欲扬。
xiān tiān jiē dì shì yè bù dòng shēng sè, bù jīng ěr mù, zuò dé tíng tíng tuǒ tuǒ, cǐ wèi dì yī miào shǒu, biàn shì rù shén. pì zhī tiān dì dāng chūn xià zhī shí, fā yù wàn wù, hé děng shèng dà liú xíng zhī qì! rán shì zhī bú jiàn, tīng zhī bù wén, qǐ wú fēng yǔ léi tíng, yì zhǐ shí fā jiān chū, bù xiǎn jiàng zuò wàn wù zhī jī, zhè cái shì huà gōng.
掀天揭地事业不动声色,不惊耳目,做得停停妥妥,此为第一妙手,便是入神。譬之天地当春夏之时,发育万物,何等盛大流行之气!然视之不见,听之不闻,岂无风雨雷霆,亦只时发间出,不显匠作万物之迹,这才是化工。
shū yú liào shì, ér zhuō yú móu shēn, míng zhé zhě zhī suǒ jù yě.
疏于料事,而拙于谋身,明哲者之所惧也。
shí chù zhe jiǎo, wěn chù xià shǒu.
实处着脚,稳处下手。
gū xī yī liàn, shì chù rén dà bìng tòng, dāng yì chù, suī chù gǔ ròu yì yào guǒ duàn lǔ mǎng jìng yí, shì chǔ shì dà bìng tòng, dāng jǐn yào chù, suī xì wēi yì yào jiǎn diǎn.
姑息依恋,是处人大病痛,当义处,虽处骨肉亦要果断;卤莽径宜,是处事大病痛,当紧要处,虽细微亦要检点。
zhèng zhí zhī rén néng rèn tiān xià zhī shì. qí cái qí shǒu xiǎo shì zì kě jiàn. ruò shuō xiǎo shì qiě fàng guò, dà shì dào shǒu cái jiàn dān dāng, zhè biàn shì shì shuō, dào dà shì dìng rán yě fàng guò le. sōng bǎi shēng, xiǎo biàn zhí, wèi yǒu shǐ qū ér zhōng zhí zhě yě. ruò yòng quán biàn shí lìng yǒu jiào liàng, yòu shì yī fù dāng shuō huà.
正直之人能任天下之事。其才、其守小事自可见。若说小事且放过,大事到手才见担当,这便是饰说,到大事定然也放过了。松柏生,小便直,未有始曲而终直者也。若用权变时另有较量,又是一副当说话。
wú sǔn sǔn, wú yì yì, wú tōng tōng, wú sāi sāi, cǐ diào tiān dì zhī dào, lǐ rén wù zhī yí yě. rán rén jūn zì fèng wú xián yú sǔn sǔn, yú bǎi xìng wú xián yú yì yì jūn zǐ kuò lǐ lù wú xián yú tōng tōng, dù yù dòu wú xián yú sāi sāi.
无损损,无益益,无通通,无塞塞,此调天地之道,理人物之宜也。然人君自奉无嫌于损损,于百姓无嫌于益益;君子扩理路无嫌于通通,杜欲窦无嫌于塞塞。
shì wù zhī lǐ yǒu dìng, ér rén qíng yì jiàn qiān qí wàn jìng, wú dé qí dìng zhě ér xíng zhī, jí xíng jī kě yí, xīn shì nán bái, yì fù zhī wú kě nài hé. ruò zhuì zhuì wèi jī, suǒ suǒ zì míng, qǐ néng jiā zhì yī huì zāi? qiě rén bù wǒ xìn, biàn zhī hé yì? rén ruò wǒ xìn, hé shì yú biàn? ruò shì yǒu guān shè, zé bù dàng yǐ jiān mò fáng dà jì.
事物之理有定,而人情意见千歧万径,吾得其定者而行之,即形迹可疑,心事难白,亦付之无可奈何。若惴惴畏讥,琐琐自明,岂能家置一喙哉?且人不我信,辩之何益?人若我信,何事于辩?若事有关涉,则不当以缄默妨大计。
chù rén chù yǐ chǔ shì dōu yào yǒu yú, wú yú biàn wú jiù xìng, cǐ lǐ shén nán yán.
处人、处已、处事都要有馀,无馀便无救性,此里甚难言。
huǐ qián mò rú shèn shǐ, huǐ hòu mò rú gǎi tú, tú huǐ wú yì yě.
悔前莫如慎始,悔后莫如改图,徒悔无益也。
jū xiāng ér yòu yú shù shí lǐ zhī jiàn, kēng kēng rán shǒu zhī yě, bǎi gōng bù pò, jí yóu dà dū, jiàn qiān lǐ zhī shì, máng rán zì shī yǐ. jū jīn ér yòu yú qiān wàn rén zhī jiàn, kēng kēng rán shǒu zhī yě, bǎi gōng bù pò, jí guān fén diǎn, jiàn qiān wàn nián zhī shì, máng rán zì shī yǐ. shì gù yòu jiàn bù kě niǔ, niǔ zé xiá, xiá zé bù zú yǐ shàn tiān xià zhī shì.
居乡而囿于数十里之见,硁硁然守之也,百攻不破,及游大都,见千里之事,茫然自失矣。居今而囿于千万人之见,硁硁然守之也,百攻不破,及观坟典,见千万年之事,茫然自失矣。是故囿见不可狃,狃则狭,狭则不足以善天下之事。
shì chū yú yì wài, suī zhì zhě yì qióng, bù kě yǐ kē zé yě.
事出于意外,虽智者亦穷,不可以苛责也。
tiān xià zhī huò duō yǐn chéng ér zú zhì, huò ǒu jī ér suì chéng. yǐn chéng zhě guì yù fáng, ǒu jī zhě guì jiān rěn.
天下之祸多隐成而卒至,或偶激而遂成。隐成者贵预防,偶激者贵坚忍。
dāng shì yǒu sì yào: jì pàn yào guǒ jué, pà shì mián zhí chí yào jiān nài, pà shì cuì jī kuò yào shēn chén, pà shì qiǎn yìng biàn yào jī jǐng, bó shì chí.
当事有四要:际畔要果决,怕是绵;执持要坚耐,怕是脆;机括要深沉,怕是浅;应变要机警,伯是迟。
jūn zǐ dòng dà shì shí lì ér wú yī hài, qí jǔ zhī yě, bì yǐ. rán tiān xià wú shí lì zhī shì, bù dé yǐ ér quán qí fēn shù zhī duō guǎ, lì qī ér hài sān zé wú quán qí lì ér fáng qí hài. yòu jiào qí shì shì zhī qīng zhòng, yì yǒu jiǔ hài ér yī lì zhě wèi zhī, suǒ lì zhòng ér suǒ hài qīng yě, suǒ lì jí ér suǒ hài huǎn yě, suǒ lì nán de ér suǒ hài kě jiù yě, suǒ lì jiǔ yuǎn ér suǒ hài yī shí yě. cǐ bù kě yǔ qiǎn jiàn báo shí zhě dào.
君子动大事十利而无一害,其举之也,必矣。然天下无十利之事,不得已而权其分数之多寡,利七而害三则吾全其利而防其害。又较其事势之轻重,亦有九害而一利者为之,所利重而所害轻也,所利急而所害缓也,所利难得而所害可救也,所利久远而所害一时也。此不可与浅见薄识者道。
dāng xū mò yàn jiǔ, jiǔ shí yǔ de shí xiāng lín. ruò fèn qí jiǔ yě, ér jué jué zhī, shì bù néng rěn yú sī xū, ér gān qì qián láo, zuò shī hòu de yě. cǐ cóng shì zhě zhī dà jiè yě. ruò kàn de shì tǐ shěn, biàn bù bì xū, jí xū zhī jiǔ, yì dāng sù qù.
当需莫厌久,久时与得时相邻。若愤其久也,而决绝之,是不能忍于斯须,而甘弃前劳,坐失后得也。此从事者之大戒也。若看得事体审,便不必需,即需之久,亦当速去。
zhāo sān mù sì, yòng shù zhě chéng zhà yǐ, rén qíng zhī jí zhì, yǒu yǐ zhāo sān mù sì wèi biàn zhě, yǒu yǐ cháo sì mù sān wèi biàn zhě, yào zài dāng qí suǒ jí. yuán fēi yú, qí zhōng bì yǒu suǒ dāng yě.
朝三暮四,用术者诚诈矣,人情之极致,有以朝三暮四为便者,有以朝四暮三为便者,要在当其所急。猿非愚,其中必有所当也。
tiān xià zhī huò fēi ǒu rán ér chéng yě, yǒu còu hé, yǒu bó jī, yǒu jī jiàn. còu hé zhě, zá ér bù kě jiě, zài tiān wèi fēng yǔ léi diàn, zài shēn wéi duō guò, zài rén wéi péng jiān, zài shì wèi zhòng è zāo huì, zài bìng wèi fēng hán shǔ shī, hé ér chéng bì. bó jī zhě, yǒng ér bù kě yù, zài tiān wèi xùn léi dà báo, zài shēn wéi fèn hěn, zài rén wéi hèng nì zú jiā, zài shì wèi zhòu gǎn chéng xiōng, zài bìng wèi zhōng hán bào jué. jī jiàn zhě, jí zhòng ér bù kě fǎn, zài tiān wèi hán shǔ zhī xù, zài shēn wéi zuì è guàn yíng, zài rén wéi bāo cáng dài chěng, zài shì wèi dà bì jí huài, zài bìng wèi xuè qì shuāi léi tán huǒ yùn yù, yǎn yǎn bù kě zhī. cǐ sān chéng zhě, lǐ shì zhī zì rán, tiān dì wàn wù jiē bù néng wài, huò fú zhī lái, héng bì yóu zhī. gù jūn zǐ wéi shàn zé jí zhòng měi, ér fáng cuò lǚ zhī duō, fèn zhì jié ér jiè yī zhāo zhī nù, tǐ dào yǐ zhōng shēn, zī zī bù juàn, ér jué bù kě zhǎng zhī yù.
天下之祸非偶然而成也,有辏合,有搏激,有积渐。辏合者,杂而不可解,在天为风雨雷电,在身为多过,在人为朋奸,在事为众恶遭会,在病为风寒暑湿,合而成痹。搏激者,勇而不可御,在天为迅雷大雹,在身为忿狠,在人为横逆卒加,在事为骤感成凶,在病为中寒暴厥。积渐者,极重而不可反,在天为寒暑之序,在身为罪恶贯盈,在人为包藏待逞,在事为大敝极坏,在病为血气衰羸、痰火蕴郁,;奄奄不可支。此三成者,理势之自然,天地万物皆不能外,祸福之来,恒必由之。故君子为善则籍众美,而防错履之多,奋志节而戒一朝之怒,体道以终身,孜孜不倦,而绝不可长之欲。
zài zhī lüè, bù rú yī zhī xiáng yě yī zhī xiáng, bù rú zài zhī xiáng yě, zài xiáng wú hòu yōu yǐ.
再之略,不如一之详也;一之详,不如再之详也,再详无后忧矣。
yǒu xú, dāng shì zhī miào dào yě. gù wàn wú kě lǜ zhī shì bèi shí yī, nán shì bèi bǎi yī, dà shì bèi qiān yī, bù cè zhī shì bèi wàn yī.
有徐,当事之妙道也。故万无可虑之事备十一,难事备百一,大事备千一,不测之事备万一。
zài wǒ yǒu yú zé zú yǐ dàng tiān xià zhī gǎn, yǐ bù zú dāng gǎn, wèi yǒu bù kùn zhě.
在我有馀则足以当天下之感,以不足当感,未有不困者。
shí yǒu yú, lǐ gǎn ér jí tòu cái yǒu yú, shì gǎn ér jí bàn lì yǒu yú, rèn gǎn ér jí shèng qì yǒu yú, biàn gǎn ér bù zhèn shēn yǒu yú, nèi wài gǎn ér bù bìng.
识有馀,理感而即透;才有馀,事感而即办;力有馀,任感而即胜;气有馀,变感而不震;身有馀,内外感而不病。
yǔ zhī bù cóng, zhēng zhī yù qíng, míng zhī nǎi jīng. bù yǔ bù zhēng, wú suǒ shì míng, hū hū míng míng, wú shì yǐ chéng, bǐ yì měng měng. xī rén wèi bù dòng shēng sè ér cuò tiān xià yú tài shān, yǔ yǐ wéi dòng shēng sè zé bù néng cuò tiān xià yú tài shān yǐ. gù yuē mò ér chéng zhī, bù yán ér xìn, cún hū dé xíng.
语之不从,争之愈勍,名之乃惊。不语不争,无所事名,忽忽冥冥,吾事已成,彼亦懵懵。昔人谓不动声色而措天下于泰山,予以为动声色则不能措天下于泰山矣。故曰默而成之,不言而信,存乎德行。
tiān xià zhī shì, zài yì wài zhě cháng duō. zhòng rén jiàn de yǎn qián wú shì dōu fàng xià xīn, míng zhé zhī shì zhī zài yì wài zuò gōng fu, gù měi wàn quán ér wú hòu yōu.
天下之事,在意外者常多。众人见得眼前无事都放下心,明哲之士只在意外做工夫,故每万全而无后忧。
bù yǐ wài zhì zhě wèi róng rǔ, jí yǒu shòu yòng chǔ, rán xū shì lǐ miàn fēn shù zú shǐ dé.
不以外至者为荣辱,极有受用处,然须是里面分数足始得。
jīn rén jiàn rén jìng màn, zhé yǒu xǐ yùn, xīn jiē wài zhòng zhě yě. cǐ mí bù pò, xiōng zhōng bīng tàn yī shēng.
今人见人敬慢,辄有喜愠,心皆外重者也。此迷不破,胸中冰炭一生。
yǒu yī jiè bì lìn zhě, yǒu qiān jīn kě qīng zhě, ér shì zhī lùn qǔ yǔ dòng, yuē suǒ zhí jǐ hé? cǐ luàn yǔ ěr.
有一介必吝者,有千金可轻者,而世之论取与动,曰所直几何?此乱语耳。
cái yóu bīng yě, yòng zhī fá zuì diào mín, zé wèi rén yì zhī shī yòng zhī bào guǎ líng ruò, zé wèi jié duó zhī dào. shì gù jūn zǐ fēi wú cái zhī huàn, huàn bù shàn yòng cái ěr. gù wéi yǒu dé zhě néng yòng cái.
才犹兵也,用之伐罪吊民,则为仁义之师;用之暴寡凌弱,则为劫夺之盗。是故君子非无才之患,患不善用才耳。故惟有德者能用才。
cáng mò dà zhī hài, ér yǐ xiǎo lì zhōng qí yì cáng mò dà zhī lì, ér yǐ xiǎo hài yí qí xīn. cǐ sī zhě zhī suǒ bì duò, ér zhì zhě zhī suǒ dú jué yě.
藏莫大之害,而以小利中其意;藏莫大之利,而以小害疑其心。此思者之所必堕,而智者之所独觉也。
jīn rén jiàn qián bèi xiān dá zuò shì bù zì zhèn bá, zhé shēng tàn hèn, bù zhī qú dāng wǒ shí yě huì tàn hèn rén fǒu? wǒ dāng qú shí néng miǎn hòu rén tàn hèn fǒu? shì bú dào shǒu, zé rén jǐn yì, dài jūn dào shǒu shí, shì shì nǔ lì bù qīng fàng guò biàn hǎo. zhǐ rèn xiāo xiāo zé rén, tā rì zòng wú kě tàn hèn, jīn rì yì fú báo zi yě.
今人见前辈先达作事不自振拔,辄生叹恨,不知渠当我时也会叹恨人否?我当渠时能免后人叹恨否?事不到手,责人尽易,待君到手时,事事努力不轻放过便好。只任哓哓责人,他日纵无可叹恨,今日亦浮薄子也。
qū qū yú rén jiào shì fēi, qí liàng yǔ suǒ jiào zhī rén xiāng qù jǐ hé?
区区与人较是非,其量与所较之人相去几何?
wú shí jiàn dǐ rén, nán yǔ shuō huà piān shí jiàn dǐ rén, gèng nán yǔ shuō huà.
无识见底人,难与说话;偏识见底人,更难与说话。
liǎng jūn zǐ wú zhēng, xiāng ràng gù yě yī jūn zǐ yī xiǎo rén wú zhēng, yǒu róng gù yě.
两君子无争,相让故也;一君子一小人无争,有容故也。
zhēng zhě, liǎng xiǎo rén yě. yǒu shí zhě nài hé zì chǔ yú xiǎo rén? jí dé zhī wèi bì róng, ér kuàng wú yì yú dé yǐ bó xiǎo rén zhī míng, yòu xiǎo rén ér yú zhě.
争者,两小人也。有识者奈何自处于小人?即得之未必荣,而况无益于得以博小人之名,又小人而愚者。
fāng yán shì chù rén dà bìng tòng. shèng xián chǔ shì lí yī wēn hòu bù dé, gù yuē fàn ài zhòng, yuē hé ér bù tóng, yuē hé ér bù liú, yuē qún ér bù dǎng, yuē zhōu ér bù bǐ, yuē ài rén, yuē cí yàng, yuē qǐ dì, yuē lè zhǐ, yuē qīn mín, yuē róng zhòng, yuē wàn wù yī tǐ, yuē tiān xià yī jiā, zhōng guó yī rén. zhǐ nèn jǔ jǔ liáng liáng lěng luò nàn qīn, biàn shì shì shàng yī ge ài wù. jí shǐ chí zhèng shǒu fāng, dú lì bù gǒu, yì fēi yòng shì zhī cái, zhǐ shì yī jié juàn jiè zhī tǔ ěr.
方严是处人大病痛。圣贤处世离一温厚不得,故曰泛爱众,曰和而不同,曰和而不流,曰群而不党,曰周而不比,曰爱人,曰慈样,曰岂弟,曰乐只,曰亲民,曰容众,曰万物一体,曰天下一家,中国一人。只恁踽踽凉凉冷落难亲,便是世上一个碍物。即使持正守方,独立不苟,亦非用世之才,只是一节狷介之土耳。
móu tiān xià hòu shì shì zuì bù kě cǎo cǎo, dāng shēn sī yuǎn lǜ. zhòng rén zhī shí, tiān xià suǒ tóng yě, qiǎn mèi ér niǔ yú mù qián, qí cì yǒu zhòng rén kàn de yī bàn zhě, qí cì háo jié zhī shì yǔ liàn dá zhī rén dé qí dà gài zhě, qí cì jīng shí zhī rén yǒu kuàng shì dú de zhī jiàn zhě, qí cì jīng lún cuò zhì dāng shí bù dòng shēng sè, hòu shì bù néng biàn yì zhě, zhì cǐ zé jīng yǐ, jǐn yǐ, wú yǐ fù jiā yǐ, cǐ zhī wèi dà zhì, cǐ zhī wèi zhēn cái. ruò ǒu dé zhī jiàn, jiè tīng zhī yán, qiào néng zì xǐ ér rǎng bì zhí yán tiān xià shì, cǐ lǎo chéng zhě zhī suǒ āi, ér shēn chén zhě zhī suǒ jù yě.
谋天下后世事最不可草草,当深思远虑。众人之识,天下所同也,浅昧而狃于目前,其次有众人看得一半者,其次豪杰之士与练达之人得其大概者,其次精识之人有旷世独得之见者,其次经纶措置、当时不动声色,后世不能变易者,至此则精矣,尽矣,无以复加矣,此之谓大智,此之谓真才。若偶得之见,借听之言,翘能自喜而攘臂直言天下事,此老成者之所哀,而深沉者之所惧也。
ér jīn zhǐ yí gè gǒu zì zhī wú shì jiè, wàn shì ān dé bù fèi chí?
而今只一个苟字支吾世界,万事安得不废弛?
tiān xià shì yào chéng shì dài shí, pì zhī jué yōng dài qí jiāng kuì, zé bìng zhě bù kǔ ér yōng zì yù, ruò huī fù dú rén, suī jí biān shǒu duàn bì, yóu chí yě.
天下事要乘势待时,譬之决痈待其将溃,则病者不苦而痈自愈,若虺蝮毒人,虽即砭手断臂,犹迟也。
fàn xiū bù jué jiù yàn, lù xiū bù kàn jiù zǒu, rén xiū bù zé jiù jiāo, huà xiū bù xiǎng jiù shuō, shì xiū bù sī jiù zuò.
饭休不嚼就咽,路休不看就走,人休不择就交,话休不想就说,事休不思就做。
cān líng guī qí běn yì rén yě, ér yǔ shēn wú dāng, fǎn yǐ yì bìng qīn hòu kěn qiè běn ài rén yě, ér yú rén wú dāng, fǎn yǐ sù huò, gù jūn zǐ shèn yān.
参苓归芪本益人也,而与身无当,反以益病;亲厚恳切本爱人也,而与人无当,反以速祸,故君子慎焉。
liǎng xiāng mó dàng, yǒu jiē sǔn wú jù quán, tè dà xiǎo jiǔ jìn ěr. lì rèn zhōng rì duàn gē, bì yǒu quē zhé zhī shí dǐ shí zhōng rì mó lóng, yì yǒu kuī xiāo zhī jiàn. gù jūn zǐ bù yù dí rén yǐ zì quán yě.
两相磨荡,有皆损无俱全,特大小久近耳。利刃终日断割,必有缺折之时;砥石终日磨砻,亦有亏消之渐。故君子不欲敌人以自全也。
jiàn qián miàn zhī qiān lǐ, bù ruò jiàn bèi hòu zhī yī cùn. gù dá xiàn fēi nàn, ér fǎn guān wéi nán jiàn jiàn fēi nàn, ér jiàn bú jiàn wéi nán cǐ jǔ shì zhī suǒ mí, ér zhì zhě zhī dú jué yě.
见前面之千里,不若见背后之一寸。故达现非难,而反观为难;见见非难,而见不见为难;此举世之所迷,而智者之独觉也。
yù jì rǔ guī, huǐ jiāng ān cí? lì jì rǔ guī, hài jiāng ān cí? qiǎo jì rǔ guī, zuì jiāng ān cí?
誉既汝归,毁将安辞?利既汝归,害将安辞?巧既汝归,罪将安辞?
shàng shì huì yì, gù tǐ rén yě yǐ yì, guān rén yě yì yǐ yì. yì zhī gǎn rén yě shēn yú gǔ ròu, dài zhī shā rén yě dú yú fǔ yuè. ōu niǎo zhī yú fù zhī jī, huì yì yě, kě yǐ rén ér bù rú ōu hū? zhì yú zhēng sè fā shēng ér bù guān chá, zé yòu zài sè sī jǔ yǐ zhī xià.
上士会意,故体人也以意,观人也亦以意。意之感人也深于骨肉,怠之杀人也毒于斧钺。鸥鸟知渔父之机,会意也,可以人而不如鸥乎?至于征色发声而不观察,则又在色斯举矣之下。
shì jūn zǐ yào rèn tiān xià guó jiā shì, xiān bǎ běn shēn chú wài. suǒ yǐ shuō cè míng wěi zhì, yán zì cè míng zhī hòu shēn yǐ fēi wǒ yǒu yǐ, kuàng fù guì hū? ruò yíng yíng yú fù guì shēn jiā, què shì shè jì cāng shēng wěi zhì yú wǒ yě, jūn zhī zéi chén hū? tiān zhī lù mín hū?
士君子要任天下国家事,先把本身除外。所以说策名委质,言自策名之后身已非我有矣,况富贵乎?若营营于富贵身家,却是社稷苍生委质于我也,君之贼臣乎?天之僇民乎?
shèng xián zhī liàng kōng kuò, shì dào xiōng zhōng rú yī yè zhī fàn cāng hǎi.
圣贤之量空阔,事到胸中如一叶之泛沧海。
shèng xián chù tiān xià shì, wěi qū yū xú, bù qīng xùn yī yǐ zhī qíng, yǐ wéi tiān xià zhī yù, yǐ pò tiān xià zhī fáng. shì gù dào yǒu bù dàng zhí, shì yǒu bù bì guǒ zhě, cǐ lèi shì yě.
圣贤处天下事,委曲纡徐,不轻徇一已之情,以违天下之欲,以破天下之防。是故道有不当直,事有不必果者,此类是也。
pì zhī háng dào rán, xún qū cóng yuǎn shùn qí chéng jī, ér bù gǎn yǐ yù sù shì yǐ zhī biàn zhě, shì bù kě yě. ruò bì yù jiǎn jié zhí suì, zé liǎng jīng chéng tú zhèng yǐ shéng mò, pò chéng chú yì, sāi hé yí shān, zhōng yǒu shù bǎi lǐ zhī jìn yǐ, ér rén qíng shì shì bù kě yě. shì yǐ chǔ shì yào xùn yǐ chū zhī, ér xué zhě jiē wù pà jìng qíng zhí xíng.
譬之行道然,循曲从远顺其成迹,而不敢以欲速适已之便者,势不可也。若必欲简捷直遂,则两京程途正以绳墨,破城除邑,塞河夷山,终有数百里之近矣,而人情事势不可也。是以处事要逊以出之,而学者接物怕径情直行。
rè nào zhōng kōng lǎo le duō shǎo háo jié, xián dàn zī wèi wéi shèng xián cháng dé chū, jí dāng rè nào shí yě zhǐ yǐ zhè xián dàn xīn yīng zhī. tiān xià wàn shì wàn wù zhī lǐ dōu shì xián dàn zhōng qiú lái, rè nào chù shǐ yòng. shì gù, jìng zhě, dòng zhī mǔ.
热闹中空老了多少豪杰,闲淡滋味惟圣贤尝得出,及当热闹时也只以这闲淡心应之。天下万事万物之理都是闲淡中求来,热闹处使用。是故,静者,动之母。
xiōng zhōng wú yī háo qiàn quē, shēn shàng wú yī xiē diǎn rǎn, biàn shì xī huáng yǐ shàng rén, jí zài yí dí huàn nàn zhōng, hé yì yù zhú chūn tái shàng?
胸中无一毫欠缺,身上无一些点染,便是羲皇以上人,即在夷狄患难中,何异玉烛春台上?
shèng rén xiān tiān jiē dì shì yè zhǐ guǎn zuò, zhǐ shì bù fèi lì chú hài qù è zhǐ guǎn zuò, zhǐ shì bù dòng qì dǎo xiǎn tóu jiān zhǐ guǎn zuò, zhǐ shì bù dòng xīn.
圣人掀天揭地事业只管做,只是不费力;除害去恶只管做,只是不动气;蹈险投艰只管做,只是不动心。
shèng xián yòng gāng, zhǐ gòu jì nà yī jiàn shì biàn liǎo yòng míng, zhǐ gòu dé nà jiàn qíng biàn liǎo fèn wài bù shèng fēn háo. suǒ yǐ zuò shì wú hén jī, shén hún hòu, shì jì yǒu chéng, ér yì wú yì.
圣贤用刚,只够济那一件事便了;用明,只够得那件情便了;分外不剩分毫。所以作事无痕迹,甚浑厚,事既有成,而亦无议。
shèng rén zhǐ yǒu yī zhǒng cái, qiān tōng wàn guàn suí shì hé yí, pì rú fù guì zhǐ jī yī zhǒng qián, mào yì bǎi huò dōu dé. zhòng rén zhī cái rú huò, qīng hú suī měi, bù kě yù hán qīng qiú suī wēn, bù kě dāng shǔ. yòu yǎng cái yào yǒu gēn běn, zé suí yù bù qióng yùn cái yào yǒu jī kuò, gù suí gǎn bù zhì chí cái yào yǒu hán xù, gù suí shì bù bài.
圣人只有一种才,千通万贯随事合宜,譬如富贵只积一种钱,贸易百货都得。众人之材如货,轻縠虽美,不可御寒;轻裘虽温,不可当暑。又养才要有根本,则随遇不穷;运才要有机括,故随感不滞;持才要有涵蓄,故随事不败。
zuò yí sì zhī jī zhě, bǎi kǒu bù néng zì biàn fàn yī jiàn zhī zhēn zhě, bǎi kǒu nán duó qí zhí. cǐ shì zhī tōng huàn yě. shèng rén xū míng tōng biàn wěn hé rén qíng, rú rén zhī gān fèi zài qí fù zhōng, jì wú dùn qíng, yì wú wū zhí. gù rén yǒu gǎn qì zhě, yǒu kuì fú zhě, yǒu huān yuè zhě. gù yuē wéi shèng rén wéi néng tōng tiān xià zhī zhì, bù néng rú shèng rén, xiān yào gè xū xīn.
坐疑似之迹者,百口不能自辨;犯一见之真者,百口难夺其执。此世之通患也。圣〔人〕虚明通变吻合人情,如人之肝肺在其腹中,既无遁情,亦无诬执。故人有感泣者,有愧服者,有欢悦者。故曰惟圣人为能通天下之志,不能如圣人,先要个虚心。
shèng rén chù xiǎo rén bù lù xíng jī, zhōng jiān zì yǒu de yǐ, chù gāo yá dǒu qiàn, zhí qì zhuàng kuí jiē piān yě, jí bù lùn qǔ huò, jìn xiǎo wén fū yǐ. mèng zǐ jiàn yuè zhèng zi cóng wáng huān, hé děng shēn è! jí chù wáng huān, yǔ xíng ér bù yǔ bǐ, suī rán, yóu xíng jī yǐ. kǒng zǐ chù yáng huò zhǐ shì gè dài fǎ, chù xiàng tuí zhǐ shì gè duǒ fǎ.
圣人处小人不露形迹,中间自有得已,处高崖陡堑,直气壮頄皆偏也,即不论取祸,近小文夫矣。孟子见乐正子从王驩,何等深恶!及处王驩,与行而不与比,虽然,犹形迹矣。孔子处阳货只是个绐法,处向魋只是个躲法。
jūn zǐ suǒ de bù wèn, gù qí suǒ xíng yì yì. yǒu xiǎo rén yú cǐ, rén zhě lián zhī, yì zhě è zhī, lǐ zhě chù zhī bù shī lǐ, zhì zhě chù zhī bù qǔ huò, xìn zhě tuī chéng yǐ yù zhī ér bù jì lì hài, wéi shèng rén chù xiǎo rén dé dàng kě zhī yí.
君子所得不问,故其所行亦异。有小人于此,仁者怜之,义者恶之,礼者处之不失礼,智者处之不取祸,信者推诚以御之而不计利害,惟圣人处小人得当可之宜。
bèi fā yú xiāng lín zhī dòu, qǐ shì è niàn tou? dàn lèi yú cóng jǐng jiù rén yǐ. shèng xián bù wéi shàn yú xìng fēn zhī wài.
被发于乡邻之斗,岂是恶念头?但类于从井救人矣。圣贤不为善于性分之外。
shì tú shàng zhǐ yìng chóu wú yì rén shì, gōng fū zhàn le bā fēn, gèng yǒu shèn jīng lì shí hòu xiū zhèng jīng zhí yè? wǒ cháng zì xǐ xíng sān zhǒng fāng biàn, shèn yú bǐ wǒ yǒu yì: bù miàn yè rén, shěng qí pí yú yìng jiē bù qīng jì shū, shěng qí kùn yú cái dá bù qǐ qiú rén kàn gù, shěng qí nán yú qū chǔ.
仕途上只应酬无益人事,工夫占了八分,更有甚精力时候修正经职业?我尝自喜行三种方便,甚于彼我有益:不面谒人,省其疲于应接;不轻寄书,省其困于裁答;不乞求人看顾,省其难于区处。
shì jūn zǐ zhōng shēn yìng chóu bù zhǐ yī shì, quán yào jiāng yí gè jìng dìng xīn zhuó liàng huǎn jí qīng zhòng wèi hòu xiān. ruò yīng jiāo gé qíng chù fēn zá shì, dōu shì yī wèi rè máng, diān dǎo luàn yīng, zhī cǐ biàn bú jiàn cún xīn dìng xìng zhī gōng, dāng shì chù wù zhī fǎ.
士君子终身应酬不止一事,全要将一个静定心酌量缓急轻重为后先。若应轇轕情处纷杂事,都是一味热忙,颠倒乱应,只此便不见存心定性之功,当事处物之法。
rú zhě xiān yào gè bù sú, cái bù sú yòu pà guāi sú. shèng rén zhǐ shì hé rén yì bān, zhōng jiān zì yǒu miào chù.
儒者先要个不俗,才不俗又怕乖俗。圣人只是和人一般,中间自有妙处。
chù tiān xià shì, xiān bǎ wǒ zì gé qǐ, qiān jūn wàn mǎ zhōng, xiān bǎ rén zì gé qǐ.
处天下事,先把我字阁起,千军万马中,先把人字阁起。
chù huǐ yù, yào yǒu shí yǒu liàng. jīn zhī xué zhě, jǐn yǒu xiàng shàng dǐ, jiàn shì suǒ yù ér qū zhī, jiàn shì suǒ huǐ ér bì zhī, zhǐ shì shí bù dìng wén yù wǒ ér xǐ, wén huǐ wǒ ér nù, zhǐ shì liàng bù guǎng. zhēn shàn è zài wǒ, huǐ yù yú wǒ wú fēn háo xiāng gān.
处毁誉,要有识有量。今之学者,尽有向上底,见世所誉而趋之,见世所毁而避之,只是识不定;闻誉我而喜,闻毁我而怒,只是量不广。真善恶在我,毁誉于我无分毫相干。
mǒu píng shēng zhǐ yù kāi kǒu jiàn xīn, bù jiě zuò tūn tǔ yǔ. huò yuē:" kǒng fēi qí nán qí shèn zhī yì." yǔ jué rán jīng xiè yuē:" gōng yán shèn shì. dàn qí nán qí shèn zài wèi yán zhī qián, xīn zhōng zé gè shì zì cái tuō kǒu, gèng bù fù yí, hé tūn tǔ zhī yǒu? tūn tǔ zhě, bàn míng bàn àn, shì yú kāi chéng xīn sān zì ài."
某平生只欲开口见心,不解作吞吐语。或曰:“恐非其难其慎之义。”予矍然惊谢曰:“公言甚是。但其难其慎在未言之前,心中择个是字才脱口,更不复疑,何吞吐之有?吞吐者,半明半暗,似于开成心三字碍。”
jiē rén yào hé zhōng yǒu jiè, chǔ shì yào jīng zhōng yǒu guǒ, rèn lǐ yào zhèng zhōng yǒu tōng.
接人要和中有介,处事要精中有果,认理要正中有通。
tiān xià zhī shì cháng gǔ wǔ bú jiàn bà láo, yī shuāi xiē biàn nàn zhèn jǔ. shì yǐ jūn zǐ tí xǐng jīng shén bù lìng hūn xuàn, yì shǐ jīn gǔ bù lìng dài duò, jù zhèn jǔ zhī nán yě.
天下之事常鼓舞不见罢劳,一衰歇便难振举。是以君子提醒精神不令昏眩,役使筋骨不令怠惰,惧振举之难也。
shí guān shí xíng shí xīn, wú bù fú rén zhī lǐ.
实官、实行、实心,无不孚人之理。
dāng dà shì, yào xīn shén dìng, xīn qì zú.
当大事,要心神定,心气足。
shì jiān wú yī chù wú fú yì shì, wú yī rì wú fú yì shì, chuí dù liàng kuān hóng yǒu shòu yòng chǔ, bǐ jú liàng biǎn qiǎn zhě kōng zì ào hèn ěr.
世间无一处无拂意事,无一日无拂意事,椎度量宽弘有受用处,彼局量褊浅者空自懊恨耳。
tīng yán zhī dào xú shěn wèi xiān, zhí bù xìn zhī xīn yǔ zhí bì xìn zhī xīn, qí shī yī yě.
听言之道徐审为先,执不信之心与执必信之心,其失一也。
wéi shèng rén néng xiān jué, qí cì mò rú xú shěn.
惟圣人能先觉,其次莫如徐审。
jūn zǐ zhī chǔ shì yě, yào wǒ jiù shì, bù lìng shì jiù wǒ qí zhǎng mín yě, yào wǒ jiù mín, bù lìng mín jiù wǒ.
君子之处事也,要我就事,不令事就我;其长民也,要我就民,不令民就我。
shàng zhì bù huǐ, xiáng yú shì xiān yě xià yú bù huǐ, mí yú shì hòu yě. wéi jūn zǐ duō huǐ. suī rán, huǐ rén shì, bù huǐ tiān mìng, huǐ wǒ bù huǐ rén. wǒ wú kě huǐ, zé tiān yě rén yě, tīng zhī yǐ.
上智不悔,详于事先也;下愚不悔,迷于事后也。惟君子多悔。虽然,悔人事,不悔天命,悔我不悔人。我无可悔,则天也、人也,听之矣。
mǒu yìng chóu shí yǒu yī dà bìng tòng, měi yú shì qián shū hū, shì hòu diǎn jiǎn, diǎn jiǎn hòu zhé huǐ lìn xián shí yōng tǎ, máng shí pò jí, pò jí hòu zhé chā cuò. huò yuē:" cǐ shī xiān hòu zhe ěr." kěn bǎ diǎn jiǎn xīn fàng zài shì qián, shěng de diǎn jiǎn, yòu shěng de huǐ lìn. kěn bǎ jí pò xīn fàng zài xián shí, shěng de chā cuò, yòu shěng de qiān guà. dà shuài wǒ bèi bú shì shì lèi xīn, nǎi shì xīn lèi xīn. yī jǐn zhī bù néng, ér jǐn wú yì zhī jǐn yī qín zhī bù néng, ér qín wú jí zhī qín, yú cǐ xīn bèi kǔ, ér yú shì fǎn bù xiáng yān, hūn nuò shén yǐ! shū cǐ yǐ zì ràng.
某应酬时有一大病痛,每于事前疏忽,事后点检,点检后辄悔吝;闲时慵獭,忙时迫急,迫急后辄差错。或曰:“此失先后着耳。”肯把点检心放在事前,省得点检,又省得悔吝。肯把急迫心放在闲时,省得差错,又省得牵挂。大率我辈不是事累心,乃是心累心。一谨之不能,而谨无益之谨;一勤之不能,而勤无及之勤,于此心倍苦,而于事反不详焉,昏懦甚矣!书此以自让。
wú wèi rén wěi wěi, suì yǐ wéi shì wǒ yě wú wèi rén mò mò, suì yǐ wéi fú wǒ yě, wú wèi rén xù xù, suì yǐ wéi ài wǒ yě wú wèi rén bēi bēi, suì yǐ wéi gōng wǒ yě.
无谓人唯唯,遂以为是我也;无谓人默默,遂以为服我也,无谓人煦煦,遂以为爱我也;无谓人卑卑,遂以为恭我也。
shì dào shǒu qiě mò jí, biàn yào huǎn huǎn xiǎng xiǎng de shí qiè mò huǎn, biàn yào jí jí xíng.
事到手且莫急,便要缓缓想;想得时切莫缓,便要急急行。
wǒ bù néng níng nài shì, ér lìng shì rú wú yì, bù zé zào fán wǒ bù néng hán róng rén, ér lìng rén rú wú yì, bù zé qiǎn nù. rú shì zé zhōng rì wú zì zài shí yǐ, ér shì zú yǐ fèn, rén zú yǐ yuàn, wǒ zú yǐ sǔn, cǐ wèi zhì yú.
我不能宁耐事,而令事如吾意,不则躁烦;我不能涵容人,而令人如吾意,不则谴怒。如是则终日无自在时矣,而事卒以偾,人卒以怨,我卒以损,此谓至愚。
yǒu yóu zhōng zhī yán, yǒu yóu kǒu zhī yán yǒu gēn xīn zhī sè, yǒu fú miàn zhī sè. gè bù tóng yě, yīng zhī zhě guì shěn.
有由衷之言,有由口之言;有根心之色,有浮面之色。各不同也,应之者贵审。
fù guì, jiā zhī zāi yě cái néng, shēn zhī yāng yě shēng míng, bàng zhī méi yě huān lè, bēi zhī jí yě. gù wéi chù shùn jìng wéi nán. zhǐ shì cháng yǒu jù xīn, chí yī bù zuò, zé miǎn yú huò.
富贵,家之灾也;才能,身之殃也;声名,谤之媒也;欢乐,悲之藉也。故惟处顺境为难。只是常有惧心,迟一步做,则免于祸。
yǔ yún yī cuò èr wù zuì hǎo lǐ huì. fán yī cuò zhě, bì èr wù, gài cuò bì huǐ zuò, huǐ zuò zé xīn níng yú suǒ huǐ, bù xiá tā sī, yòu cuò yī shì. shì yǐ wú xīn chéng yī cuò, yǒu xīn chéng èr wù yě. lǐ jié yìng duì jiān zuì duō cǐ shī. gǒu yǒu cuò chǔ, gèng yí zhèn dìng, bù kě máng luàn, yī máng luàn zé xiāng yīn ér cuò zhě wú qióng yǐ.
语云一错二误最好理会。凡一错者,必二误,盖错必悔怍,悔怍则心凝于所悔,不暇他思,又错一事。是以无心成一错,有心成二误也。礼节应对间最多此失。苟有错处,更宜镇定,不可忙乱,一忙乱则相因而错者无穷矣。
chōng fán dì, wán dùn rén, fēn zá shì, chí zhì qī, fú nì shí, cǐ zhōng zuì hǎo yǎng huǒ. ruò jué liè fèn jī, huǐ bù kě yán nài dé guò shí, yǒu wú xiàn shòu yòng.
冲繁地,顽钝人,纷杂事,迟滞期,拂逆时,此中最好养火。若决裂愤激,悔不可言;耐得过时,有无限受用。
dāng fán pò shì, shǐ lóng gǔ rén zhí zhuī zhú shí, qí shòu bìng mǎ duì hūn cán zhú, lǐ làn luàn sī, ér néng yì niàn bù zào, shēng sè bù dòng, yì bù hòu shì zhě, qí cái qì wú chéng fú zhī yǐ.
当繁迫事,使聋瞽人;值追逐时,骑瘦病马;对昏残烛,理烂乱丝,而能意念不躁,声色不动,亦不后事者,其才器吾诚服之矣。
yì suǒ dāng wèi, lì suǒ néng wéi, xīn yù yǒu wéi, ér qīn yǒu wǎn dé huí, qī ná quàn dé zhǐ, zhǐ shì wú zhì.
义所当为,力所能为,心欲有为,而亲友挽得回,妻拏劝得止,只是无志。
miào chù xiān dìng bù dé, kǒu chuán bù dé, lín shì lín shí, xiāng jǐ dù shì, huò zhǐ xū sè yì, huò zhǐ xū piàn yán, huò yòng jí léi, huò yòng jī yīn, wù zài dāng kě, bù bì bǐ jué, bù bì rén jīng, què yào shàn chí shàn fā, yī cuò biàn shì sǐ shēng guān.
妙处先定不得,口传不得,临事临时,相几度势,或只须色意,或只须片言,或用疾雷,或用积阴,务在当可,不必彼觉,不必人惊,却要善持善发,一错便是死生关。
yì zhǔ yú ài, zé gòu mà pū jī jiē suǒ yǐ qīn zhī yě yì zhǔ yú è, zé jiǎng yù chóu móu jiē suǒ yǐ chóu zhī yě.
意主于爱,则诟骂扑击皆所以亲之也;意主于恶,则奖誉绸缪皆所以仇之也。
yǎng dìng zhě, shàng jiāo zé gōng ér bù pò, xià jiāo zé tài ér bù hū, chù qīn zé ài ér bù xiá, chù shū zé zhēn ér bù yàn.
养定者,上交则恭而不迫,下交则泰而不忽,处亲则爱而不狎,处疏则真而不厌。
yǒu jìn yòng, yǒu tuì yòng, yǒu xū yòng, yǒu shí yòng, yǒu huǎn yòng, yǒu zhòu yòng, yǒu mò yòng, yǒu bù yòng zhī yòng, cǐ bā yòng zhě, zǎi shì zhī quán yě. ér yào zhī guī yú jì yì, bú yì, suī jì, jūn zǐ bù guì yě.
有进用,有退用,有虚用,有实用,有缓用,有骤用,有默用,有不用之用,此八用者,宰事之权也。而要之归于济义,不义,虽济,君子不贵也。
zé rén yào hán xù, jì tài jǐn yào wěi wǎn, jì tài zhí yào yí sì, jì tài zhēn.
责人要含蓄,忌太尽;要委婉,忌太直;要疑似,忌太真。
jīn zǐ dì shòu fù xiōng zhī zé yě, shàng yǒu suǒ bù kān, ér kuàng tā rén hū? kǒng zǐ yuē:" zhōng gào ér shàn dào zhī, bù kě zé zhǐ." cǐ yǔ bù zhǐ quán jiāo, yì kě yǎng qì.
今子弟受父兄之责也,尚有所不堪,而况他人乎?孔子曰:“忠告而善道之,不可则止。”此语不止全交,亦可养气。
huò mò dà yú bù chóu rén ér yǒu chóu rén zhī cí sè, chǐ mò dà yú bù ēn rén ér zhà ēn rén zhī zhuàng tài."
祸莫大于不仇人而有仇人之辞色,耻莫大于不恩人而诈恩人之状态。“
róu shèng gāng, nè zhǐ biàn, ràng kuì zhēng, qiān fú ào. shì gù tuì zhě dé cháng bèi, jìn zhě shī cháng bèi.
柔胜刚,讷止辩,让愧争,谦伏傲。是故退者得常倍,进者失常倍。
yú shǎo shí céng xiè dāng mì zhī yǔ, xiān jūn zé zhī, duì yuē:" yǐ jiè wén zhě shǐ wù xiè yǐ." xiān jūn yuē:" zi bù néng bì zi zhī kǒu, ér néng bì rén zhī kǒu hū? qiě jiè rén yǔ jiè jǐ shú nán? xiǎo zi shèn zhī."
余少时曾泄当密之语,先君责之,对曰:“已戒闻者使勿泄矣。”先君曰:“子不能必子之口,而能必人之口乎?且戒人与戒己孰难?小子慎之。”
zhōng fú, miào zhī zhì yě. gé tiān dòng wù bù zài xíng jī yán yǔ. shì wèi zhī mò gǒu wú chéng yǐ fú zhī, zhū jiē zāo pò ěr, tú qín wú yì yú yì niǎo bào luǎn yuē fú, cóng zhǎo cóng zǐ, xuè qì qián rù ér zi suí mǔ huà, qǐ zài shēng sè? qǐ shì zào zuò? xué zhě wù cǐ, zì bù yuàn tiān yóu rén.
中孚,妙之至也。格天动物不在形迹言语。事为之末;苟无诚以孚之,诸皆糟粕耳,徒勤无益于义;鸟抱卵曰孚,从爪从子,血气潜入而子随母化,岂在声色?岂事造作?学者悟此,自不怨天尤人。
yīng wàn biàn, suǒ wàn lǐ, wéi chén jìng zhě dé zhī. shì gù shuǐ zhǐ zé néng zhào, héng dìng zé néng chēng. shì yì yǒu hūn hūn yìng chóu ér yì jì shì, mèng mèng tán dào ér yì yǒu fā míng zhě, fēi zī zhì gāo, zé ǒu rán hé yě, suǒ bù hé zhě hé xiàn?
应万变,索万理,惟沉静者得之。是故水止则能照,衡定则能称。世亦有昏昏应酬而亦济事,梦梦谈道而亦有发明者,非资质高,则偶然合也,所不合者何限?
huò mò dà yú bù tǐ rén zhī sī ér yòu kǔ zhī, chóu mò shēn yú bù huì rén zhī duǎn ér yòu jié zhī.
祸莫大于不体人之私而又苦之,仇莫深于不讳人之短而又讦之。
kěn tì bié rén xiǎng, shì dì yī děng xué wèn.
肯替别人想,是第一等学问。
bù pà qiān rì mì, zhǐ chóu yī shì shū. chéng le zài wú shū chù, xiǎo rén yǎn zhe, tú láo ěr xīn yǐ. pì zhī yú wù, yī háo qiàn quē, jiǔ zé zì yǒu qiàn quē chéng dāng shí pì zhī yú shēn, yī háo xū ruò, jiǔ zé zì yǒu xū ruò chéng dāng shí.
不怕千日密,只愁一事疏。诚了再无疏处,小人掩着,徒劳尔心矣。譬之于物,一毫欠缺,久则自有欠缺承当时;譬之于身,一毫虚弱,久则自有虚弱承当时。
zhì qí shēn yú shì fēi zhī wài, ér hòu kě yǐ zhé shì fēi zhī zhōng zhì qí shēn yú lì hài zhī wài, ér hòu kě yǐ guān lì hài zhī biàn.
置其身于是非之外,而后可以折是非之中;置其身于利害之外,而后可以观利害之变。
yú guān chá jìn zhōng, měi shēng táng, shǒu lǐng guān fán sì rén, xiān yī táng guān, cì fēn bān duì yī, jiāng tuì zé yú yī shǒu, sì rén yòu yī gōng ér xíng. yī rì, sān rén zhě yǐ gōng chū?
余观察晋中,每升堂,首领官凡四人,先揖堂官,次分班对揖,将退则余揖手,四人又一躬而行。一日,三人者以公出?
yī rén zài táng, ǒu wàng duì bān zhī wú rén, yòu hū yī xià, qǐ, kuì bù kě yán, qún lì rěn kǒu ér xiào. yú yī shǒu wèi zhī yuē:" yǒu shì bù fáng xiān tuì." yī zhě tuì, qí sè dùn píng.
一人在堂,偶忘对班之无人,又忽揖下,起,愧不可言,群吏忍口而笑。余揖手谓之曰:“有事不妨先退。”揖者退,其色顿平。
xī yú jīn dà tóng rì, xiàn chéng dào rèn, yú ràng bǐ jiē shǒu, chéng tā gù ér shī zhān, yú miàn zé bù lì yuē:" nài hé bù yǐ lǐ gào xīn guān?" chéng kuì xiè, zhōng gōng yàn bù jiě róng, yú shén huǐ zhī. ǒu cǐ jǔ néng yǎn rén guò, kě bǔ qián shī yǐ. yīn shí zhī yǐ chōng zhōng hòu zhī duān yún.
昔余今大同日,县丞到任,余让笔揭手,丞他顾而失瞻,余面责簿吏曰:“奈何不以礼告新官?”丞愧谢,终公宴不解容,余甚悔之。偶此举能掩人过,可补前失矣。因识之以充忠厚之端云。
shàn yòng rén dǐ, shì gè rén dōu yòng dé bù shàn yòng rén dǐ, shì gè rén yòng bù dé.
善用人底,是个人都用得;不善用人底,是个人用不得。
yǐ duō è qì rén, ér yǐ xiǎo shī fā duān, shì jí qì zhě yǐ kǒu shí ér zì qǔ bù wěi zhī jī yě. céng yǒu yī lì nù tà rén, yú zhàng ér shù zhī yòu qiè tóng shě qián, yòu zhàng ér shù zhī. qiě jiè zhī yuē:" rǔ shèn, sān fàn bù rǔ róng yǐ." yī rì zài yàn zuì ér qǐn, yú jì xíng yǐ, ér hū zhī bù zhì, jì zhì, tuō jí, shí zuì yě. yú zhú zhī chū. yǔ rén yuē:" yú bìng bù néng cóng, suì zhú wǒ." rén yuē:" mǒu gōng yǒu dé qì, nǎi yǐ jí zhú rén yé?" bù zhī yú è zhī yě, yǐ jī qiān ér zhú zhī yě, yǐ xiǎo shī zé yú zhī zhuō yě. suī rán, bǐ jiè kǒu yǐ zì bái, kě wèi tā rì gèng zhǔ zhī xiān róng, yú zhuō hé huǐ?
以多恶弃人,而以小失发端,是藉弃者以口实而自取不韪之讥也。曾有一隶怒挞人,余杖而恕之;又窃同舍钱,又杖而恕之。且戒之曰:“汝慎,三犯不汝容矣。”一日在燕醉而寝,余既行矣,而呼之不至,既至,托疾,实醉也。余逐之出。语人曰:“余病不能从,遂逐我。”人曰:“某公有德器,乃以疾逐人耶?”不知余恶之也,以积愆而逐之也,以小失则余之拙也。虽然,彼借口以自白,可为他日更主之先容,余拙何悔?
shǒu duàn bù kě tài kuò, tài kuò zé tián sāi nán wán tóu xù bù kě tài fán, tài fán zé zhào guǎn bú dào.
手段不可太阔,太阔则填塞难完;头绪不可太繁,太繁则照管不到。
dé le zhēn shì fēi, cái lùn gōng shì fēi. ér jīn shì fēi bù dàn zhuō fēng bǔ yǐng, qiě wú fēng wú yǐng, bù zhī hé chǔ shēng lái, wàng tīng zhě jù xìn shì shí yǐ dìng shì fēi. yuē: wǒ wú sī yě. yī ! gù wú sī yǐ, cǎi líng zhǐ jí bào gōng xiàng bó, shú wèi biàn zhī?
得了真是非,才论公是非。而今是非不但捉风捕影,且无风无影,不知何处生来,妄听者遽信是实以定是非。曰:我无私也。噫 !固无私矣,彩苓止棘、暴公巷伯,孰为辩之?
gù kě shǐ zhī kuì yě, nǎi shǐ zhī yuàn gù kě shǐ zhī huǐ yě, nǎi shǐ zhī nù gù kě shǐ zhī gǎn yě, nǎi shǐ zhī hèn. xiǎo rén dāng rú shì yé?
固可使之愧也,乃使之怨;固可使之悔也,乃使之怒;固可使之感也,乃使之恨。晓人当如是耶?
bú yào shǐ rén yǒu guò.
不要使人有过。
qiān rěn jiē jū zūn zhī dào, jiǎn pǔ jiē jū fù zhī dào. gù yuē: bēi bù xué gōng, pín bù xué jiǎn.
谦忍皆居尊之道,俭朴皆居富之道。故曰:卑不学恭,贫不学俭。
háo xióng zhī qì suī zhèng duō cū, zhǐ yòng tā yī fēn, biàn zú jì shì, nà jiǔ fēn dōu duō le, fǎn yǐ fèn shì yǐ.
豪雄之气虽正多粗,只用他一分,便足济事,那九分都多了,反以愤事矣。
jūn zǐ bù shòu rén bù dé yǐ zhī qíng, bù kǔ rén bù gǎn bù cóng zhī shì.
君子不受人不得已之情,不苦人不敢不从之事。
jiào rén shí liù zì: yòu yè, jiǎng quàn, tí sī, jǐng jué, hán yù xūn táo, gǔ wǔ, xìng zuò.
教人十六字:诱掖,奖劝,提撕,警觉,涵育;熏陶,鼓舞,兴作。
shuǐ jī nì liú, huǒ jī héng fā, rén jī luàn zuò, jūn zǐ shèn qí suǒ yǐ jī zhě. kuì zhī, zé xiǎo rén kě shǐ wèi jūn zǐ, jī zhī, zé jūn zǐ kě shǐ wèi xiǎo rén.
水激逆流,火激横发,人激乱作,君子慎其所以激者。愧之,则小人可使为君子,激之,则君子可使为小人。
shì qián rěn yì, zhèng shì rěn nán zhèng shì huǐ yì, shì hòu huǐ nán.
事前忍易,正事忍难;正事悔易,事后悔难。
shuō jǐn yǒu qiān shuō, shì què wú liǎng shì. gù tán dào zhě bì yào zhū yī shì ér hòu jīng, móu shì zhě bì dìng yú yī shì ér hòu jì.
说尽有千说,是却无两是。故谈道者必要诸一是而后精,谋事者必定于一是而后济。
shì jiān shì gè yǒu qià hǎo chù, shèn yī fēn zhě dé yī fēn, hū yī fēn zhě shī yī fēn, quán shèn quán dé, quán hū quán shī. xiǎo shì duō hū, hū xiǎo zé shī dà yì shì duō hū, hū yì zé shī nán. cún xīn jūn zǐ zì dé zhī tǐ yàn zhōng ěr.
世间事各有恰好处,慎一分者得一分,忽一分者失一分,全慎全得,全忽全失。小事多忽,忽小则失大;易事多忽,忽易则失难。存心君子自得之体验中耳。
dào yī chù wèn yī chù fēng sú, guǒ bù dà hài, xiāng yǔ xún zhī, wú yǔ xiāng wǔ. guǒ yú yì yǒu fáng, huò bù yán ér mò mò zhuǎn yí, huò wǎn yán ér xú xú gǎn dòng, bǐ jiāng bù jué ér tóng guī yú wǒ yǐ. ruò jí yán lì sè, shì jǐ fēi rén, shì jī yě, zì jiā qǔ huò bù xī, kě xī hǎo shì zuò bù chéng.
到一处问一处风俗,果不大害,相与循之,无与相忤。果于义有妨,或不言而默默转移,或婉言而徐徐感动,彼将不觉而同归于我矣。若疾言厉色,是己非人,是激也,自家取祸不惜,可惜好事做不成。
shì yǒu kě yǐ yì qǐ zhě, bù bì nì shǒu jiù lì yǒu kě yǐ dú duàn zhě, bù bì guān wàng zhòng rén. ruò jiù lì dāng, zhòng rén shì, mò fēi xiōng zhōng dào lǐ ér bǐ xiān dé zhī zhě yě, fāng xǐ jiù lì miǎn wú láo, fāng xǐ zhòng jiàn yìn wú shì, hé kě bié shēng yì jiàn yǐ zuò cōng míng zāi?
事有可以义起者,不必泥守旧例;有可以独断者,不必观望众人。若旧例当,众人是,莫非胸中道理而彼先得之者也,方喜旧例免吾劳,方喜众见印吾是,何可别生意见以作聪明哉?
cǐ jì rén zhī hòu zhě zhī suǒ dāng zhī yě.
此继人之后者之所当知也。
shàn yòng míng zhě, yòng zhī yú àn shàn yòng mì zhě, yòng zhī yú shū.
善用明者,用之于暗;善用密者,用之于疏。
nǐ shuō dǐ shì wǒ biàn cóng, wǒ bú shì cóng nǐ, wǒ zì cóng shì, réng sī zhī yǒu? nǐ shuō dǐ bú shì wǒ biàn bù cóng, bú shì bù cóng nǐ, wǒ zì bù cóng bú shì, hé xián zhī yǒu?
你说底是我便从,我不是从你,我自从是,仍私之有?你说底不是我便不从,不是不从你,我自不从不是,何嫌之有?
rì yòng chóu zuò, shì shì wù wù yào hé tiān lǐ rén qíng. suǒ wèi hé zhě, rú wù zhī yǒu dǐ gài rán, fāng zhě bù yǔ yuán zhě hé, dà zhě bù yǔ xiǎo zhě hé, yī zhě bù yǔ zhèng zhě hé.
日用酬酢,事事物物要合天理人情。所谓合者,如物之有底盖然,方者不与圆者合,大者不与小者合,欹者不与正者合。
fù zhū qí shàng ér bù guǎng bù xiá, páng shì qí xì ér ruò yǒu ruò wú. yī wù yǒu yī wù zhī hé, bù xiāng kǔ yǔ wàn wù gè yǒu qí hé, bù xiāng jiǎ jiè. cǐ zhī wèi tiān zé, cǐ zhī wèi dà zhōng, cǐ zhī wèi tiān xià wàn shì wàn wù gè dé qí suǒ, ér shèng rén zhī suǒ yǐ cóng róng zhōng, xián zhě zhī suǒ yǐ jīng yī qiú, zhòng rén zhī suǒ yǐ zuì xīn mèng yì cuò xíng luàn shī zhě yě.
覆诸其上而不广不狭,旁视其隙而若有若无。一物有一物之合,不相苦窳;万物各有其合,不相假借。此之谓天则,此之谓大中,此之谓天下万事万物各得其所,而圣人之所以从容中,贤者之所以精一求,众人之所以醉心梦意、错行乱施者也。
shì yǒu bù dàng wèi ér wèi zhě, gù bú shì yǒu bù dàng huǐ ér huǐ zhě, yì bú shì.
事有不当为而为者,固不是;有不当悔而悔者,亦不是。
shèng xián zhōng shǐ wú èr xīn, zhǐ shì jiàn de dìng le. zuò shí yuán bù cuò, zuò hòu rú hé huǐ?
圣贤终始无二心,只是见得定了。做时原不错,做后如何悔?
jí yǒu xiōng jiù, yì shì zuò shí biàn dà shou qì rú cǐ.
即有凶咎,亦是做时便大[ 扌弃] 如此。
xīn shí bù rán, ér jī shí rán. rén zhí qí rán zhī jī, wǒ biàn qí bù rán zhī xīn, suī bǎi kǒu, bù xiāng xìn yě. gù jūn zǐ bù shì rén yǐ kě yí zhī jī, bù zì wū qí nán biàn zhī xīn. hé zhě? zhèng dà zhī xīn fú rén yǒu sù, guāng míng zhī xíng wú suǒ yǎn fù yě. tǎng yǒu yí wǒ zhě, rèn zhī ér yǐ, xiāo xiāo hé wéi?
心实不然,而迹实然。人执其然之迹,我辨其不然之心,虽百口,不相信也。故君子不示人以可疑之迹,不自诬其难辨之心。何者?正大之心孚人有素,光明之行无所掩覆也。倘有疑我者,任之而已,哓哓何为?
dà zhàng fū kàn de shēng sǐ zuì qīng, suǒ yǐ bù kěn sǐ zhě, jiāng yǐ qiú sǐ suǒ yě. sǐ dé qí suǒ, zé wéi shàn yòng sǐ yǐ. chéng rén qǔ yì, sǐ zhī suǒ yě, suī sǐ xián yú shēng yě.
大丈夫看得生死最轻,所以不肯死者,将以求死所也。死得其所,则为善用死矣。成仁取义,死之所也,虽死贤于生也。
jiāng jì ér qí qí sī lǜ zhī bù qí zhě, bù wéi è niàn, jiù shì shàn niàn yě shì bù gāi dòng de. zhè sān rì lǐ, shí shí kè kè zhī zài nà suǒ jì zhě shēn shàng, gèng wú bié gè xiǎng tou, gù yuē jīng bái yī xīn. cái yī háo zá biàn bú shì jīng bái, cái èr biàn bú shì yī xīn, gù jūn zǐ píng rì wú xié mèng, qí rì wú zá mèng.
将祭而齐其思虑之不齐者,不惟恶念,就是善念也是不该动的。这三日里,时时刻刻只在那所祭者身上,更无别个想头,故曰精白一心。才一毫杂便不是精白,才二便不是一心,故君子平日无邪梦,齐日无杂梦。
zhāng sǐ yǒu zhī guò, cǐ shì dì yī bù rén. shēng ér gào zhī yě, wàng qí néng gǎi, bǐ jí wén zhī yě, shàng néng zì bái, sǐ ér zhāng zhī, fū hé wéi zhě? suī shí guò yě, wú wèi yǎn zhī.
彰死友之过,此是第一不仁。生而告之也,望其能改,彼及闻之也,尚能自白,死而彰之,夫何为者?虽实过也,吾为掩之。
zhēng lì qǐ yú rén gè yǒu yù, zhēng yán qǐ yú rén gè yǒu jiàn. wéi jūn zǐ yǐ dàn bó zì chǔ, yǐ zhī néng ràng rén, xiōng zhōng yǒu wú xiàn kuài huó chù.
争利起于人各有欲,争言起于人各有见。惟君子以淡泊自处,以知能让人,胸中有无限快活处。
chī zhè yī zhù fàn, shì hé rén zhǒng huò dǐ? chuān zhè yī pǐ bó, shì hé rén zhī rǎn dǐ?
吃这一箸饭,是何人种获底?穿这一匹帛,是何人织染底?
dà shà gāo táng, rú hé gāi wǒ zhù jū? ān chē sì mǎ, rú hé gāi wǒ chéng zuò? huò bǎo nuǎn zhī xiū, sī zuò zhě zhī láo xiǎng zūn róng zhī lè, sī gōng zhě zhī kǔ, cǐ shì dài fū rì yè bù kě wàng qíng zhě yě. bù rán, qí fù sī shì sī mín duō yǐ.
大厦高堂,如何该我住居?安车驷马,如何该我乘坐?获饱暖之休,思作者之劳;享尊荣之乐,思供者之苦,此士大夫日夜不可忘情者也。不然,其负斯世斯民多矣。
zhǐ dà gōng le, biàn shì bāo hán tiān xià qì xiàng.
只大公了,便是包涵天下气象。
dìng jìng ān lǜ dé, cǐ wǔ zì shí shí yǒu, shì shì yǒu, lí le cǐ wǔ zì biàn shì mèng làng zuò.
定、静、安、虑、得,此五字时时有,事事有,离了此五字便是孟浪做。
gōng rén yì, gōng jǐ nán gōng jǐ yì, gōng jǐ yú rén nán gōng yǐ yú rén yì, wàng rén jǐ zhī jiè ér bù zhī wǒ zhī wèi shuí nán. gōng rén chù, rén néng gōng zhě yě gōng yǐ chù, jǐ yì gōng zhě yě. zhì yú gōng jǐ yú rén, zé bù yǐ wǒ wèi xián shí, dāng guì wǒ fù wǒ.
公人易,公己难;公己易,公己于人难;公已于人易,忘人己之界而不知我之为谁难。公人处,人能公者也;公已处,己亦公者也。至于公己于人,则不以我为嫌时,当贵我富我。
tài rán chǔ zhī ér bù xián yú zūn jǐ shì, dāng yì wǒ lì wǒ. gōng rán xíng zhī ér bù xián yú lì mín, fēi fù guì wǒ, yì lì wǒ yě. wǒ zhě, tiān xià zhī wǒ yě. tiān xià míng fēn jì gāng yú wǒ hū jì, zé wǒ zhě, míng fēn jì gāng zhī jù yě. hé xián zhī yǒu? cǐ zhī wèi gōng jǐ yú rén, suī rán, yóu wèi néng wàng qí dào, wèi huà yě. shèng rén chù fù guì yì lì zhī dì, ér wàng qí shēn wéi tiān xià láo kǔ bēi yīn, ér yì wàng qí shēn. fēi yuē wǒ fèn dāng rán yě, fēi yuē wǒ zhì yù rán yě. pì tòng zhě zhī bì shēn yín, lè zhě zhī bì tán xiào, yǎng zhě zhī bì pá sāo, zì rán ér yǐ. pì chán zhī míng qiū, jī zhī tí xiǎo, cǎo mù zhī róng kū, zì rán ér yǐ. fū rú shì, suī fù zhī shǐ huī qí xīn, nù zhī shǐ báo qí yì, bù néng yě kuàng cǐ fēn bù jìn, ér cǐ xīn shǎo dài hū? kuàng rén qíng wèi fú, ér wéi rén shì zé hū? fū shì zhī wèi wàng rén jǐ zhī jiè, ér bù zhī wǒ zhī wèi shuí. bù zhī wǒ zhī wèi shuí, zé yì bù zhī rén zhī wèi shuí yǐ. bù zhī rén wǒ zhī wèi shuí, zé liù hé hùn yī, ér tài hé yuán qì sāi yú tiān dì zhī jiān yǐ. bì rú shì ér hòu wèi zhī rén.
泰然处之而不嫌于尊己事,当逸我利我。公然行之而不嫌于厉民,非富贵我,逸利我也。我者,天下之我也。天下名分纪纲于我乎寄,则我者,名分纪纲之具也。何嫌之有?此之谓公己于人,虽然,犹未能忘其道,未化也。圣人处富贵逸利之地,而忘其身;为天下劳苦卑因,而亦忘其身。非曰我分当然也,非曰我志欲然也。譬痛者之必呻吟,乐者之必谈笑,痒者之必爬搔,自然而已。譬蝉之鸣秋,鸡之啼晓,草木之荣枯,自然而已。夫如是,虽负之使灰其心,怒之使薄其意,不能也;况此分不尽,而此心少怠乎?况人情未孚,而惟人是责乎?夫是之谓忘人己之界,而不知我之为谁。不知我之为谁,则亦不知人之为谁矣。不知人我之为谁,则六合混一,而太和元气塞于天地之间矣。必如是而后谓之仁。
cái xià shǒu biàn xiǎng dào jiū jìng chù.
才下手便想到究竟处。
lǐ shì shù jiē yǒu zì rán. shèng rén bù yǔ zì rán dòu, xiān zhī bù gǎn yú zhī, cóng zhī bù gǎn yíng zhī, dài zhī bù gǎn nài zhī, yǎng zhī bù gǎn qiáng zhī. gōng zài níng jīng bù yīng qí fēng, miào zài mò chéng bù jiē qí míng. fū shì yǐ lǐ shì shù jiē wèi wǒ yòng, ér xiāng wàng yú bù zhēng. yī! fēi shàn jì tiān xià zhī shì zhě, bù zú yǐ yǔ cǐ.
理、势、数皆有自然。圣人不与自然斗,先之不敢于之,从之不敢迎之,待之不敢奈之,养之不敢强之。功在凝精不撄其锋,妙在默成不揭其名。夫是以理、势、数皆为我用,而相忘于不争。噫!非善济天下之事者,不足以语此。
xīn yī qì chún, kě yǐ gé tiān dòng wù, tiān xià wú bù chéng zhī wù yǐ.
心一气纯,可以格天动物,天下无不成之务矣。
wò qí jī shǐ zì xī, kāi qí qiào shǐ zì jiào, fā qí méng shǐ zì zhēng, tí qí gāng shǐ zì zhāng, cǐ lǎo shì zhī shù hū? yuē: fēi yě. èr dì sān wáng yù shì zhī dà fǎ bù guò shì yě. jiě qí suǒ bù dé bù dòng, tóu qí suǒ bù dé bù hǎo, shì qí suǒ bù dé bù bì. tiān xià gù yǒu dǐ sǐ ér wéi wú yì zhǐ zhě, cāo zhī yǒu yào ér diān duó qí xīn gù yě. huà gōng wú tā shù, yì zhǐ shì rú cǐ.
握其机使自息,开其窍使自噭,发其萌使自峥,提其纲使自张,此老氏之术乎?曰:非也。二帝三王御世之大法不过是也。解其所不得不动,投其所不得不好,示其所不得不避。天下固有抵死而惟吾意指者,操之有要而敁敪其心故也。化工无他术,亦只是如此。
duì yōu rén wù lè, duì kū rén wù xiào, duì shī yì rén wù jīn.
对忧人勿乐,对哭人勿笑,对失意人勿矜。
yǔ qín shòu xī zé zāi? yú qín shòu yòu hé nán yān? cǐ shì mèng zǐ dà pái qiǎn. chū ài jìng rén shí, jiù ān pái zhè niàn tou, zài bù shēng qì. yú yīn kuò chōng pái yí hèng nì zhī fǎ, cǐ wài yǒu shí: yī yuē yǔ xiǎo rén chù, jìn dé zhī zī yě. bǐ wǔ yù shén, wǒ rěn yù jiān, yú wǒ xī sǔn zāi? shī yuē:" tā shān zhī shí, kě yǐ gōng yù." èr yuē bù yù xiǎo rén, bù zú yǐ yàn wǒ zhī liàng. shū yuē:" yǒu róng dé nǎi dà." sān yuē bǐ hèng nì zhě zhì yú zì fǎn, ér zhōng yóu bù dé miǎn yān. qí rén zhī wán bèi shén yǐ, yī yǔ zhī xiào bì qǐ huò duān. bīng fǎ yún:" qiú ér bù dé zhě, tiāo yě wú yīng." sì yuē shǐ ài jìng yǐ, yòu zì fǎn ér rén lǐ yǐ, yòu zì fǎn ér zhōng yǐ. wǒ lǐ yì zhí, wǒ guò yì guǎ. qí zú yě nǎi bù rěn yú yī chěng yǐ yǎn jiù shàn, ér yǔ bǐ fēn è, zhì zhě bù wéi. tài shǐ gōng yuē:" wú qì qián xiū ér suì xīn guò." wǔ yuē shì fēi zhī xīn, rén jiē yǒu zhī. bǐ gù zì mèi qí tiān, ér zé wǒ wú yǐ, gōng lùn zì míng, wú yì fù zhī bù biàn gǔ rén yún:" táo lǐ bù yán, xià zì chéng qī." liù yuē zì fǎn wú quē. bǐ yù nán yíng, ān xīn yǐ dài zhī, jiān kǒu yǐ tīng zhī, bǐ jì bì qióng.
与禽兽奚择哉?于禽兽又何难焉?此是孟子大排遣。初爱敬人时,就安排这念头,再不生气。余因扩充排遗横逆之法,此外有十:一曰与小人处,进德之资也。彼侮愈甚,我忍愈坚,于我奚损哉?《诗》曰:“他山之石,可以攻玉。”二曰不遇小人,不足以验我之量。《书》曰:“有容德乃大。”三曰彼横逆者至于自反,而忠犹不得免焉。其人之顽悖甚矣,一与之校必起祸端。兵法云:“求而不得者,挑也无应。”四曰始爱敬矣,又自反而仁礼矣,又自反而忠矣。我理益直,我过益寡。其卒也乃不忍于一逞以掩旧善,而与彼分恶,智者不为。太史公曰:“无弃前修而祟新过。”五曰是非之心,人皆有之。彼固自昧其天,而责我无已,公论自明,吾亦付之不辩;古人云:“桃李不言,下自成蹊。”六曰自反无阙。彼欲难盈,安心以待之,缄口以听之,彼计必穷。
bīng zhì yuē:" bù yīng bù dòng, dí jiàng zì jìng." qī yuē kě bì zé bì zhī, rú tài wáng zhī qù bīn kě xià zé xià zhī, rú hán xìn zhī kuà xià. gǔ rén yún:" shēn yù qū, dào yù zūn."
兵志曰:“不应不动,敌将自静。”七曰可避则避之,如太王之去邠;可下则下之,如韩信之跨下。古人云:“身愈诎,道愈尊。”
yòu yuē:" zhōng shēn ràng pàn, bù shī yī duàn." bā yuē fù zhī tiān. tiān dào yǒu zhī, zhī wǒ zhě qí tiān hū? shī yuē:" tóu bǐ yǒu hào." jiǔ yuē wěi zhī mìng. rén shēng xiàng yǔ, huò shùn huò wǔ, huò hé huò lí, huò shū zhī ér qīn, huò hòu zhī ér yí, huò ǒu zāo ér jiě, huò jiǔ gòu ér wēi. lǔ píng gōng jiāng chū ér yù zāng cāng, sī mǎ niú wèi dì zǐ ér yǒu huán tuí, qǐ fēi mìng yé? shí yuē wài níng bì yǒu nèi yōu. xiǎo rén qīn líng zé jù huàn fáng wēi cháng lǜ què gù, ér bù gǎn chǐ rán. yǒu sì xīn zé bǎi huò qián xiāo. mèng zǐ yuē:" chū zé wú dí guó wài huàn zhě, guó héng wáng." sān zì fǎn hòu, jūn zǐ cún xīn yóu rú cǐ. bǐ ài rén bù qīn lǐ, rén bù dá ér jù nù, yǔ fū bù ài rén bù jìng rén ér wàng rén zhī ài jìng jǐ yě, qí qù.
又曰:“终身让畔,不失一段。”八曰付之天。天道有知,知我者其天乎?《诗》曰:“投彼有昊。”九曰委之命。人生相与,或顺或忤,或合或离,或疏之而亲,或厚之而疑,或偶遭而解,或久构而危。鲁平公将出而遇臧仓,司马牛为弟子而有桓魋,岂非命耶?十曰外宁必有内忧。小人侵陵则惧患、防危、长虑、却顾,而不敢侈然。有肆心则百祸潜消。孟子曰:“出则无敌国外患者,国恒亡。”三自反后,君子存心犹如此。彼爱人不亲礼,人不答而遽怒,与夫不爱人、不敬人而望人之爱敬己也,其去。
hèng nì néng jǐ hé zāi?
横逆能几何哉?
guò zé wàng rén, wáng shēn zhī niàn yě. jūn zǐ xiāng yǔ, yào liǎng yǒu tuì xīn, bù kě liǎng yǒu jìn xīn. zì fǎn zhě, tuì xīn yě. gù gāng liǎng jìn zé suì, róu liǎng jìn zé qū, wàn fú jiē shēng yú tuì fǎn.
过责望人,亡身之念也。君子相与,要两有退心,不可两有进心。自反者,退心也。故刚两进则碎,柔两进则屈,万福皆生于退反。
shī zhě bù zhī, shòu zhě bù zhī, chéng dòng yú tiān zhī nán, ér xīn tōng yú hǎi zhī běi, shì wèi shén yīng wǒ yì cái méng, bǐ yì jí jué, bù qí chū yán, kě yǐ mò huì, shì wèi niàn yīng wǒ yǐ mù shòu zhī, bǐ yǐ mù shòu zhī, rén jiē bù zhī, shāng rén dú jué, shì wèi bù yán zhī yīng wǒ gù qiáng zhī, bǐ gù fú zhī, yáng yì ér yīn tóng, shì wèi bù yīng zhī yīng.
施者不知,受者不知,诚动于天之南,而心通于海之北,是谓神应;我意才萌,彼意即觉,不俟出言,可以默会,是谓念应;我以目授之,彼以目受之,人皆不知,商人独觉,是谓不言之应;我固强之,彼固拂之,阳异而阴同,是谓不应之应。
míng hū cǐ zhě, kě yǐ tán bīng yǐ.
明乎此者,可以谈兵矣。
bēi yòu yǒu guò, shèn qí suǒ yǐ zé ràng zhī zhě: duì zhòng bù zé, kuì huǐ bù zé, mù yè bù zé, zhèng yǐn shí bù zé, zhèng huān qìng bù zé, zhèng bēi yōu bù zé, jí bìng bù zé.
卑幼有过,慎其所以责让之者:对众不责,愧悔不责,暮夜不则,正饮食不责,正欢庆不责,正悲忧不责,疾病不责。
jǔ shì zhī yì lùn yǒu wǔ: qiú zhī tiān lǐ ér shùn, jí zhī rén qíng ér ān, kě àn shèng xián, kě zhì shén míng, ér bù bì yú tiān xià suǒ tóng, yuē gōng lùn. qíng yǒu suǒ biàn, yì yǒu suǒ fú, chěng biàn bó yǐ jì qí yī piān zhī shuō, yuē sī lùn. xīn wú sī qū, qì shén háo xióng, bù chá shì zhī xū shí shì zhī nán yì lǐ zhī kě fǒu, zhí yī yú zhī jiàn, niǔ shí sú zhī xí, jì bù zhèng dà, yòu bù jīng míng, yíng hōng wā áo, tōng guó chéng yī jiā zhī shuō, ér bù kě yǔ shèng xián píng zhèng tōng dá zhī shí, yuē wàng lùn. zào wěi tóu jiān, wēng zī guǐ mì, wèi bù gēn zhī yán, bō zhòng rén zhī ěr, qiān kǒu chéng gōng, jiǔ chuán chéng shí, zú shǐ yí yóu wèi juē zhí, yuē wū lùn. chēng rén zhī shàn, xiōng wú chèng chǐ, huò yú xiǎo lián qǔ jǐn, gǎn qí zhào yì xiàng gōng, xǐ yī jī zhī yì qì, yuè yī shà zhī dào yán, bù guān dà jié, bù jiào shēng píng, bù jǔ quán tǐ, bú yào yǒng zhōng, ér jù xǔ zhī, yuē wú shí zhī lùn. wū hū! yì lùn zhī nán yě jiǔ yǐ, tīng zhī zhě kě fú chá yǔ?
举世之议论有五:求之天理而顺,即之人情而安,可按圣贤,可质神明,而不必于天下所同,曰公论。情有所便,意有所拂,逞辩博以济其一偏之说,曰私论。心无私曲,气甚豪雄,不察事之虚实、势之难易、理之可否,执一隅之见,狃时俗之习,既不正大,又不精明,蝇哄蛙嗷,通国成一家之说,而不可与圣贤平正通达之识,曰妄论。造伪投奸,滃訾诡秘,为不根之言,播众人之耳,千口成公,久传成实,卒使夷由为蹻跖,曰诬论。称人之善,胸无秤尺,惑于小廉曲谨,感其照意象恭,喜一激之义气,悦一霎之道言,不观大节,不较生平,不举全体,不要永终,而遽许之,曰无识之论。呜呼!议论之难也久矣,听之者可弗察与?
jiǎn jìng chén mò zhī rén fā yòng chū lái bù kě dāng, gù tíng xù zhī shuǐ yī jué bù kě yù yě, zhé chù zhī wù qí dú bù kě dāng yě, qián fú zhī shòu yī měng bù kě jìn yě. qīng xiè zhòu jǔ, bào yǔ jí fēng ěr, zhì zhě bù jù yān.
简静沉默之人发用出来不可当,故停蓄之水一决不可御也,蛰处之物其毒不可当也,潜伏之兽一猛不可禁也。轻泄骤举,暴雨疾风耳,智者不惧焉。
píng jū wú shì zhī shí, zé zhàng fū bù kě shéng yǐ fù rén zhī shǒu yě, jí qí lín nàn shǒu sǐ, zé dāng yǔ zhēn nǚ liè fù bǐ jié jiē rén chù zhòng zhī jì, zé jūn zǐ wèi cháng shì rén yǐ lián yú zhī jī yě, jí qí rèn dào tú yì, zé dāng yǔ zhuàng shì jiàn zú zhēng yǒng.
平居无事之时,则丈夫不可绳以妇人之守也,及其临难守死,则当与贞女烈妇比节;接人处众之际,则君子未尝示人以廉隅之迹也,及其任道徒义,则当与壮士健卒争勇。
huò zhī chéng yě bì yǒu jiàn, qí jī yě fèn yú jī. zhì zhě yú qí jiàn yě jué zhī, yú qí jī yě xiāo zhī, shén zé jué zhī. jué zhī bì xū miào shǒu, pì zhī yáng rán, yù ér nèi kuì, bù rú wài jué chéng ér hòu jué, bù rú zǎo sàn.
祸之成也必有渐,其激也奋于积。智者于其渐也绝之,于其积也消之,甚则决之。决之必须妙手,譬之疡然,郁而内溃,不如外决;成而后决,不如早散。
hán yǎng bù dìng de, è yán dào ěr xiān sī yù qì, qì píng zài méi cuò de. yī bù píng, ráo nǐ zuò dé shì, yě dài zhe wǔ fēn guò shī zài.
涵养不定的,恶言到耳先思驭气,气平再没错的。一不平,饶你做得是,也带着五分过失在。
jí yán jù sè lì shēng nù qì, yuán wú yòng chǔ. wàn shì wàn wù zhǐ yǐ xīn píng qì hé chù zhī, zì yǒu miào yīng. yú biǎn, měi zuò cǐ shī, shū yǐ zì jǐng.
疾言、遽色、厉声、怒气,原无用处。万事万物只以心平气和处之,自有妙应。余褊,每坐此失,书以自警。
cháng jiàn yī lùn rén zhě yún:" qú zhǐ bǎ tiān xià shì rèn zhēn zuò, ān dé bù bài?" yú wén zhī shén jīng yà, qiè yì tiān xià shì jǐn rèn zhēn zuò qù, hái zuò dé bù xiàng, ruò zhī zài jiǎ jiè miàn mù shàng zuò gōng fu, chéng shén dào lǐ? tiān xià shì zhǐ rèn zhēn zuò le. gèng yǒu shèn shuō? hé shì bù chéng? fāng jīn dà bìng tòng, zhèng huàn zài bù kěn rèn zhēn zuò, suǒ yǐ dà gāng cháng zhèng dào lǐ wú rén fú chí, dà kě shāng xīn. jiē fū! wǔ zi zhī yú, suǒ wèi rèn zhēn yě yǔ?
尝见一论人者云:“渠只把天下事认真做,安得不败?”余闻之甚惊讶,窃意天下事尽认真做去,还做得不象,若只在假借面目上做工夫,成甚道理?天下事只认真做了。更有甚说?何事不成?方今大病痛,正患在不肯认真做,所以大纲常、正道理无人扶持,大可伤心。嗟夫!武子之愚,所谓认真也与?
rén rén yīn xún hūn hū, zài zuì mèng zhōng guò le yī shēng, huài fèi le tiān xià duō shǎo shì!
人人因循昏忽,在醉梦中过了一生,坏废了天下多少事!
wéi yōu qín tì lì zhī jūn zǐ, cháng zì xīng xīng shuǎng jué.
惟忧勤惕励之君子,常自惺惺爽觉。
míng yì lǐ yì, shí shí shì nán míng yì lǐ fǔ rú kě néng, shí shí shì fēi tōng rú bù néng yě. shí shí yì, shí shì nán shí shí jiàn zhě kě néng, shí shì fēi zǎo jiàn zhě bù néng yě.
明义理易,识时势难;明义理腐儒可能,识时势非通儒不能也。识时易,识势难;识时见者可能,识势非蚤见者不能也。
shí shì ér zǎo tú zhī, zì bù zhì yú jí zhòng, hé shí zhī zú yōu?
识势而蚤图之,自不至于极重,何时之足忧?
zhǐ yǒu wú jī ér shēng yí, zài wú yǒu yì ér néng yǎn zhě, kě bù wèi zāi?
只有无迹而生疑,再无有意而能掩者,可不畏哉?
lìng rén kě wèi, wèi yǒu bù è zhī zhě, è shēng huǐ lìng rén kě qīn, wèi yǒu bù ài zhī zhě, ài shēng yù.
令人可畏,未有不恶之者,恶生毁;令人可亲,未有不爱之者,爱生誉。
xiān shì tǐ dài shén hūn, shì dào shǒu máng jiǎo luàn, shì guò xīn ān yì sàn, cǐ shì zhī zéi yě. bīng jiā yóu bù lì cǐ.
先事体怠神昏,事到手忙脚乱,事过心安意散,此事之贼也。兵家尤不利此。
shàn yòng lì zhě, jǔ bǎi jūn ruò yī yǔ, shàn yòng zhòng zhě, cāo wàn lǚ ruò yī rén.
善用力者,举百钧若一羽,善用众者,操万旅若一人。
méi zhè diǎn zhēn qíng, kě xī le fán wén chǐ fèi yǒu zhè diǎn zhēn qíng, hé xián yú èr guǐ yī jū?
没这点真情,可惜了繁文侈费;有这点真情,何嫌于二簋一掬?
bǎi dài ér xià, bǎi lǐ ér wài, lùn rén zhǐ shì gè ěr biān zhǐ shàng, bìng jī ér wū zhī, nà néng lùn xīn? wū hū! wén shì shàng kě qīng lùn rén hū zāi? cǐ tiān qiǎn guǐ zé suǒ xì, shèn zhī!
百代而下,百里而外,论人只是个耳边纸上,并迹而诬之,那能论心?呜呼!文士尚可轻论人乎哉?此天谴鬼责所系,慎之!
huò wèn:" yuàn yóu zhī niàn, dǐ shì nán kè, nài hé?" yuē:" jūn zì lái yuàn yóu, yuàn yóu chū shèn de? tiān zhī shuǐ hàn wèi nüè bù pà rén yuàn, sǐ zì sǐ ěr, shuǐ hàn bái ruò yě rén zhī tān cán wú yàn bù bó nǐ yóu, hèn zì hèn ěr, tān cán zì ruò yě. cǐ jiē wú kě nài hé zhě. jīn qiě bù wàng jūn zì xiū zì zé, zhǐ jiāng zhè wú kě nài hé shì nǎo luàn xīn cháng, yòu tiān le xǔ duō tòng kǔ, bù ruò dàn rán ān zhī, tǎo xiē pián yí." qí rén dà xiào ér qù.
或问:“怨尤之念,底是难克,奈何?”曰:“君自来怨尤,怨尤出甚的?天之水旱为虐不怕人怨,死自死耳,水旱白若也;人之贪残无厌不伯你尤,恨自恨耳,贪残自若也。此皆无可奈何者。今且不望君自修自责,只将这无可奈何事恼乱心肠,又添了许多痛苦,不若淡然安之,讨些便宜。”其人大笑而去。
jiàn shì yì, rèn shì nán. dāng jú zhě zhǐ pà bù néng shí jiàn de, guǒ shí jiàn de, zé sǐ shēng yǐ zhī, róng rǔ yǐ zhī, gèng guǎn shén yī jiā fēi zhī, quán guó fēi zhī, tiān xià fēi zhī.
见事易,任事难。当局者只怕不能实见得,果实见得,则死生以之,荣辱以之,更管甚一家非之,全国非之,天下非之。
rén shì zhě, shì yóu rén shēng yě. qīng xīn shěng shì, qǐ bù zài rén?
人事者,事由人生也。清心省事,岂不在人?
bì hù yú xiāng lín zhī dòu, suī yǒu jiě fēn zhī zhì, xī zhēng zhī lì, bù wéi yě, suī rěn ér bù dé wèi zhī yáng zhū. wàng jiā yú huái xiāng zhī shí, suī yǒu shì jiā zhī yōu, gǔ ròu zhī nán, bù gù yě, suī láo ér bù dé wèi zhī mò dí.
闭户于乡邻之斗,虽有解纷之智,息争之力,不为也,虽忍而不得谓之杨朱。忘家于怀襄之时,虽有室家之忧,骨肉之难,不顾也,虽劳而不得谓之墨翟。
liú sú wū shì zhōng zhēn nán zuò rén, yòu tiào tuō bù chū, zhǐ shì qīng ér bù jī jiù hǎo.
流俗污世中真难做人,又跳脱不出,只是清而不激就好。
ēn mò dào wú yǐ jiā chù: qíng báo yì hòu, ài zhòng chéng xì.
恩莫到无以加处:情薄易厚,爱重成隙。
yù wèi biàn wèi, kōng yán hé yì? bù wéi biàn bù wéi, kōng yán hé yì?
欲为便为,空言何益?不为便不为,空言何益?
yǐ zhì gōng zhī ěr tīng zhì sī zhī kǒu, shùn zhí yì míng yǐ yǐ zhì gōng zhī xīn xíng zhì sī zhī wén, chù zhì yì fǎ yǐ. gù jiān tīng zé bù bì, jīng chá zé bù xuàn, shì kě cóng róng, bù bì jí jù yě.
以至公之耳听至私之口,舜、跖易名矣;以至公之心行至私之闻,黜陟易法矣。故兼听则不蔽,精察则不眩,事可从容,不必急遽也。
mǒu jū guān, yàn wú qíng zhě zhī duō yán, měi cái yì zhī. gài wú yàn zhī yù, fēi fèn zhī qiú, ruò yǐ wēn yán jiē zhī, bǐ kěn qǐ wú yǐ, fán suǒ bù xiū, fēi yán jù zé yī rì zhī yìng chóu jǐ hé? jí bù shǔ rì kàn de rén yǒu bù jìn zhī qíng, yì bù shǐ tōng, yì wèi jǐn shàn. cháng tí èr yǔ yú sī shǔ yún:" yào shuō de jǐn zhe dōu shuō, wǒ bù chēn nǐ bù gāi cóng wèi gǎn qīng cóng, nǐ xiū guài wǒ." huò yuē:" bì jìng wǎng rì shì."
某居官,厌无情者之多言,每裁抑之。盖无厌之欲,非分之求,若以温颜接之,彼恳乞无已,烦琐不休,非严拒则一日之应酬几何?及部署日看得人有不尽之情,抑不使通,亦未尽善。尝题二语于私署云:“要说的尽着都说,我不嗔你;不该从未敢轻从,你休怪我。”或曰:“毕竟往日是。”
tóng tú ér yù, nán bì nǚ, qí bì bù, qīng bì zhòng, yì bì nàn, bēi yòu bì zūn zhǎng.
同途而遇,男避女,骑避步,轻避重,易避难,卑幼避尊长。
shì zhī suǒ jí, lǐ zhī suǒ jié, shèng rén bù dé ér háo fà yě. gù bǎo gū yǐ shí kè fēn sǐ shēng, míng cì yǐ xiāng lín fēn de shī. yǐn shéng zhī jué, duò wǎ zhī suì, fēi bì dāng duàn dāng bì zhī chù, jūn zǐ bù bì rú cǐ qū qū yě.
势之所极,理之所截,圣人不得而毫发也。故保辜以时刻分死生,名次以相邻分得失。引绳之绝,堕瓦之碎,非必当断当敝之处,君子不必如此区区也。
zhì lǐ fǎ yǐ chuí wàn shì shéng tiān xià zhě, xū shì shí zhōng zhī shèng rén zhēn zhuó tiān lǐ rén qíng zhī zhì ér wèi zhī. yī yǐ lì jí, wú yī háo jiǎo fú xīn, wú yī háo chéng chuàng xīn, wú yī háo yī qiè xīn, yán yě ér yú rén qíng bù kǔ, kuān yě ér yú tiān zé bù luàn, bǐ tiān xià kěn cóng ér wàn shì xiàng ān. gù yuē:" lǐ zhī yòng, hé wèi guì." hé zhī yī zì, zhì lǐ fǎ shí hé xià biàn yǒu, qǐ bù wéi měi? yí lǐ bù zhī shì hé rén zhì zuò, yǒu jìn yú yū kuò zhě, yǒu jìn yú pò ài zhě, yǒu jìn yú jiǎo fú zhě, dà shuài shì gè yán kē fán xì zhī shèng rén suǒ wéi, xiōng zhōng yòu dài gè chéng chuàng jiǎo fú xīn, ér yī qiè zhī. hòu shì yǐ wéi zhōu gōng yě, suì xiāng yán ér shǒu zhī, bì jìng bù biàn yú rén qíng zhě, chéng le gè wàn shì xū chē. shì yǐ fán mì zhě jī rén zào xīn, ér tiān xià jiē táo yú kuò dà jiǎn zhí zhī zhōng yán jùn zhě jī rén pàn xīn, ér tiān xià jiē táo yú xiāo yáo fàng zì zhī dì. shén zhī zhě, nǎi suǒ qū zhī yě. cǐ bù kě yī èr zhǐ. yú dú lǐ, gài xīn bù ān ér kǒu bù gǎn dào zhě, bù chì bǎi yú shì yě. ér sòng rú bù chá lǐ zhī qíng, yòu yú jié wén shàng zēng yī zhòng suǒ yuè, yǔ xiǎo zi hé gǎn yán?
制礼法以垂万世、绳天下者,须是时中之圣人斟酌天理人情之至而为之。一以立极,无一毫矫拂心,无一毫惩创心,无一毫一切心,严也而于人情不苦,宽也而于天则不乱,俾天下肯从而万世相安。故曰:“礼之用,和为贵。”和之一字,制礼法时合下便有,岂不为美?《仪礼》不知是何人制作,有近于迂阔者,有近于迫隘者,有近于矫拂者,大率是个严苛繁细之圣人所为,胸中又带个惩创矫拂心,而一切之。后世以为周公也,遂相沿而守之,毕竟不便于人情者,成了个万世虚车。是以繁密者激人躁心,而天下皆逃于阔大简直之中;严峻者激人畔心,而天下皆逃于逍遥放恣之地。甚之者,乃所驱之也。此不可一二指。余读《礼》,盖心不安而口不敢道者,不啻百馀事也。而宋儒不察《礼》之情,又于节文上增一重锁钥,予小子何敢言?
lǐ wú bù bào, bù bì kāi duō shì zhī duān yuàn wú bù chóu, bù kě zhǒng nán yán zhī hèn.
礼无不报,不必开多事之端怨;无不酬,不可种难言之恨。
zhōu zhōng shī huǒ, xū sī jiù fǎ.
舟中失火,须思救法。
xiàng zhù jiā bīng wán, xū yào jiā dé qǐ.
象箸夹冰丸,须要夹得起。
xiāng xián zhī jìng shèn, bù ruò xiāng wàng zhī nù lì.
相嫌之敬慎,不若相忘之怒詈。
shì jūn zǐ zhī xiāng yǔ yě, bì qiú xié zhū lǐ yì, jiāng shì sú jì jiào yī qiè tuō jǐn. jīn shì hào wèi zhī lǐ zhě quán bù lǐ huì shèng xián běn yì, zhǐ shì jié wén xí shú, shì tǐ ān liàn, càn rán kě guān, rén biàn chēng zhī, zì jiā xīn rán zì dé, tài rán zé rén. jiē fū! zì fán wén mí shàng ér xiān wáng zhī dào yān mò, tiān xià zhī kǔ xiāng zé, qún xiāng zhú zhě, jiē mò shì zhī mí wén yě. qiú zhī yú dào, shí jiǔ bù hé, cǐ zhī wèi xí shàng. xí shàng huài rén, rú yǐn kuáng quán.
士君子之相与也,必求协诸礼义,将世俗计较一切脱尽。今世号为知礼者全不理会圣贤本意,只是节文习熟,事体谙练,灿然可观,人便称之,自家欣然自得,泰然责人。嗟夫!自繁文弥尚而先王之道湮没,天下之苦相责,群相逐者,皆末世之靡文也。求之于道,十九不合,此之谓习尚。习尚坏人,如饮狂泉。
xué zhě chǔ shì chù rén, xiān yào shí gè lǐ yì zhī zhōng. zhèng zhè gè zhōng zhèng chǔ, yào xī zhī wú háo lí zhī chà, chù zhī wú guò bù jí zhī miù, biàn shì shèng rén.
学者处事处人,先要识个礼义之中。正这个中正处,要析之无毫厘之差,处之无过不及之谬,便是圣人。
dāng jí jù rǒng zá shí, zhǐ bù dòng huǒ, zé shén yǒu yú ér bù láo shì, cóng róng ér jiù lǐ. yī dòng huǒ, zhǒng zhǒng dōu bù jì.
当急遽冗杂时,只不动火,则神有余而不劳事,从容而就理。一动火,种种都不济。
yǔ píng shēng chù rén chǔ shì, lèi qiè zhī bìng gǒng jū qí jiǔ, yī xiàng zài zhè lǐ kè, zhǐ píng xiāo mó bù qù. shǐ zhī bù měi zhī zhì biàn huà shén nán, ér kuàng yǐ wú héng zhī zhì bù shēn zhī yǎng, rú hé néng biàn huà dé? ruò zhì dìng ér yǎng shēn, biàn shì xià yú yě yí dé yī bàn.
予平生处人处事,泪切之病廾居其九,一向在这里克,只凭消磨不去。始知不美之质变化甚难,而况以无恒之志、不深之养,如何能变化得?若志定而养深,便是下愚也移得一半。
yǔ píng shēng zuò shì fā yán, yǒu yī dà bìng tòng, zhǐ shì gè jǐn zì, shì yǐ wú hán xù, bù hún hòu, wèi zhōng shēn zhī dà jiè.
予平生做事发言,有一大病痛,只是个尽字,是以无涵蓄,不浑厚,为终身之大戒。
fán dāng shì, wú lùn shì fēi xié zhèng, dōu yào cóng róng yùn jiè, ruò yī bù dàng yì biàn fèn huì ér jué liè zhī, cǐ rén zhōng fēi yuǎn qì.
凡当事,无论是非邪正,都要从容蕴藉,若一不当意便忿恚而决裂之,此人终非远器。
yǐ lèi ér fā zhě, bì yǐ wú ér fèi, cǐ bù zì hán yǎng zhōng lái, suàn bù dé yǒu gēn běn dǐ xué zhě. hán yǎng zhōng rén, yù dāng wèi zhī shì, lái de bù xǐ, ruò lǎn ruò chí, chí dé shén jiān, bù yí bù xiē. bǐ rǎng bì dǐ zhǎng ér rèn tiān xià zhī shì, nán shuō bú shì yì qì, bì jìng dào jìn tóu chù bù quán měi.
以泪而发者,必以无而癈,此不自涵养中来,算不得有根本底学者。涵养中人,遇当为之事,来得不徙,若懒若迟,持得甚坚,不移不歇。彼攘臂抵掌而任天下之事,难说不是义气,毕竟到尽头处不全美。
tiān dì wàn wù zhī lǐ jiē shǐ yú cóng róng, ér zú yú jí cù. jí cù zhě jǐn qì yě, cóng róng zhě chū qì yě. shì cóng róng zé yǒu yú wèi, rén cóng róng zé yǒu yú nián.
天地万物之理皆始于从容,而卒于急促。急促者尽气也,从容者初气也。事从容则有余味,人从容则有余年。
fán rén yìng chóu duō bù jīng sī, yī xiàng rèn qíng zuò qù, suǒ yǐ dòng duō yǒu huǐ. ruò xīn tóu yǒu yī fēn jiǎn diǎn, biàn yǒu yī fēn de chù, zhì zhě zhī hū gù bù ruò yú zhě zhī xiáng yě.
凡人应酬多不经思,一向任情做去,所以动多有悔。若心头有一分检点,便有一分得处,智者之忽固不若愚者之详也。
rì rì xíng bù pà qiān wàn lǐ, cháng cháng zuò bù pà qiān wàn shì.
日日行不怕千万里,常常做不怕千万事。
shì jiàn dào wú bù kě shí biàn zhǎn jié zuò, bú yào liú liàn, ér nǚ zǐ zhī qíng bù zú yǐ yǔ bàn dà shì zhě yě.
事见到无不可时便斩截做,不要留恋,儿女子之情不足以语办大事者也。
duàn zhī yī shì, yuán wèi yì suǒ dāng háng, qiè niàn yǒu qiān chán, shì yǒu chè ài, bù dé tuō rán shuǎng jié, cái tòng shā shā xià yī ge duàn zì, rú dāo zhǎn fǔ qí yì bān. zǒng rán zhī zài dà tóu nǎo chù chéng yí gè shì zì, dì èr yì yòu dōu fàng xià, kuàng ér nǚ qíng lì hài niàn, nà gù dé tā? ruò dài nǐ bǎi kě yì qiān chèn xīn, yī xiē hǎo shì zuò bù chéng.
断之一事,原谓义所当行,郄念有牵缠,事有掣碍,不得脱然爽洁,才痛煞煞下一个断字,如刀斩斧齐一般。总然只在大头脑处成一个是字,第二义又都放下,况儿女情、利害念,那顾得他?若待你百可意、千趁心,一些好事做不成。
xiān zhòng rén ér wèi, hòu zhòng rén ér yán.
先众人而为,后众人而言。
zài xié rén qián fā zhèng lùn, bù wèn yǒu xīn wú xīn, cǐ shì bù mó zhī hèn. jiàn tān zhě tán lián dào, yǐ bù kān wén yòu shuō mǒu guān rú hé lián, yì nán kān yòu shuō mǒu guān tān, yù yì nán kān kuàng yòu quàn rǔ dāng lián, kuàng yòu zé rǔ rú hé tān, bǐ hé yǐ dāng zhī? huò yuē:" dāng rú hé?" yuē:" wèi zài, zé jìn tuì zài wǒ, xíng fǎ kě yě. wèi bù zài, ér qíng yì xiāng guān, mì fěng kě yě. ruò yǔ wǒ wú gān shè, zé qián kǒu ér yǐ." lǐ rù mén ér wèn huì, cǐ yì dāng huì zhě.
在邪人前发正论,不问有心无心,此是不磨之恨。见贪者谈廉道,已不堪闻;又说某官如何廉,益难堪;又说某官贪,愈益难堪;况又劝汝当廉,况又责汝如何贪,彼何以当之?或曰:“当如何?”曰:“位在,则进退在我,行法可也。位不在,而情意相关,密讽可也。若与我无干涉,则钳口而已。”礼入门而问讳,此亦当讳者。
tiān xià shì zuì bù kě xiān bì ér yù dào zhī, yǐ dìng yǐ, lín shí hái yǒu biàn gēng, kuàng wèi dìng zhě hū? gù níng yǒu bù zhī zhī míng, wú yí shī yán zhī huǐ.
天下事最不可先必而豫道之,已定矣,临时还有变更,况未定者乎?故宁有不知之名,无贻失言之悔。
jǔ shì xiāo xiāo jīng jīng bù dé xiāng ān, zhǐ shì dǐ sǐ méi zì jiā bú shì ěr. ruò zhǐ bǎ zì jiā bú shì dōu rèn, zài tì bié rén rèn yī fēn, biàn shì qīng níng shì jiè, liǎng wàng yán yǐ.
举世嚣嚣兢兢不得相安,只是抵死没自家不是耳。若只把自家不是都认,再替别人认一分,便是清宁世界,两忘言矣。
rén rén zì zé zì jìn, bù zhí sì hǎi wú zhēng, mí yǔ zhòu jiān jiē tài hé zhī qì yǐ.
人人自责自尽,不直四海无争,弥宇宙间皆太和之气矣。
dāng chù dōu yào gè zì qiáng bù xī zhī xīn, tiān xià hé shì bù dé le? tiān xià hé rén bù néng chù?
当处都要个自强不息之心,天下何事不得了?天下何人不能处?
guī mó xiān yào gè kuò dà, yì sī xiān yào gè ān xián, gǔ zhī rén yuē jǐ ér fēng rén, gù qún xià lè wèi zhī yòng, ér suǒ de cháng bèi. xú sī ér shěn chǔ, gù jǐ bù láo ér shì jí jīng xiáng. biǎn jí èr zì, chǔ shì zhī dà ài yě.
规模先要个阔大,意思先要个安闲,古之人约己而丰人,故群下乐为之用,而所得常倍。徐思而审处,故己不劳而事极精详。褊急二字,处世之大碍也。
fán rén chū dòng yī niàn shì rú cǐ, jí zuò chū lái qiè bú shì rú cǐ, shì qù huí gù yòu jué bú shì rú cǐ, zhǐ shì shí jiàn bù dìng. shèng xián cái fā yī niàn, shǐ zhōng rú yī, jí yǒu sī suǒ, bù guò zhōu xiáng cǐ yī niàn ěr. gài shèng xián yǒu de yú yù yǎng, gù ān xián zhòng rén qǔ bàn yú lín shí, gù xuàn huò.
凡人初动一念是如此,及做出来郄不是如此,事去回顾又觉不是如此,只是识见不定。圣贤才发一念,始终如一,即有思索,不过周详此一念耳。盖圣贤有得于豫养,故安闲;众人取办于临时,故昡惑。
chù rén bù kě rèn jǐ yì, yào xī rén zhī qíng chǔ shì bù kě rèn jǐ jiàn, yào xī shì zhī lǐ.
处人不可任己意,要悉人之情;处事不可任己见,要悉事之理。
tiān xià wú nán chǔ zhī shì, zhǐ xiāo de liǎng gè" rú zhī hé" tiān xià wú nán chǔ zhī rén, zhǐ xiāo de sān ge" bì zì chéng".
天下无难处之事,只消得两个“如之何”;天下无难处之人,只消得三个“必自成”。
rén qíng yào nài xīn tǐ tā, tǐ dào xī chù, zé rén kě guǎ guò, wǒ kě guǎ yuàn.
人情要耐心体他,体到悉处,则人可寡过,我可寡怨。
shì bù guān xì dōu xiē guò dào guān xì shí huǐ zhī hé jí? shì xìng bù bài dōu ráo guò, dào bài shì shí chéng zhī hé yì? shì yǐ jūn zǐ bù hū xiǎo fáng, qí bài yě bù shù bài, fáng qí zài zhǎn. cǐ xīn yǔ páng guān zhě yì bān, hé shì bù jì?
事不关系都歇过到关系时悔之何及?事幸不败都饶过,到败事时惩之何益?是以君子不忽小防,其败也不恕败,防其再展。此心与旁观者一般,何事不济?
shì dào rén xīn mín shēng guó jì, cǐ shì shì jūn zǐ sì dà zé rèn. zhè lǐ dōu yǒu jīng lüè, dōu néng zhāng zhǔ, cǐ shì shì jūn zǐ sì dà gōng yè.
世道、人心、民生、国计,此是士君子四大责任。这里都有经略,都能张主,此是士君子四大功业。
qíng yǒu kě tōng, mò yú jiù yǒu zhě guò cái yì, yǐ shēng guǎ ēn zhī yuàn shì zài dé yǐ, mò yú jiù wú zhě wàng zēng shè, yǐ kāi duō shì zhī mén. ruò lǐ dāng gé shí dāng xìng, hé yú shì shì rén qíng, zé fēi suǒ jū yǐ.
情有可通,莫于旧有者过裁抑,以生寡恩之怨;事在得已,莫于旧无者妄增设,以开多事之门。若理当革、时当兴,合于事势人情,则非所拘矣。
yì rán fèn yǒu wéi zhī zhì, dào shǒu lái zhǐ zuò dé wǔ fēn. qú fēi bù zì xìn, wèi lín shì zhī zhì xiàng suī dǔ, jì lín shì zhī lì liàng bù zú yě. gù píng jū guān rén yǐ zì xǐng, zhǐ kě xìn dé yī bàn.
毅然奋有为之志,到手来只做得五分。渠非不自信,未临事之志向虽笃,既临事之力量不足也。故平居观人以自省,只可信得一半。
bàn tiān xià dà shì, yào jīng xiáng, yào tōng biàn, yào guǒ duàn, yào zhí chí. cái sōng ruǎn dài chí, hé yì shǔ tóu shé wěi? chú tiān xià dà jiān, yào gù lǜ, yào shēn chén, yào tū zú, yào jié jué, cái zhāng huáng shū màn, shì yīng hǔ kǎn lóng lín.
办天下大事,要精详,要通变,要果断,要执持。才松软怠弛,何异鼠头蛇尾?除天下大奸,要顾虑,要深沉,要突卒,要洁绝,才张皇疏慢,是撄虎欿龙鳞。
lì hài sǐ shēng jiān yǒu yì rán bù duó zhī jiè, cǐ wèi dà zhí chí. jīng jí xǐ nù shì wú zú rán jù biàn zhī róng, cǐ wèi zhēn hán yǎng.
利害死生间有毅然不夺之介,此谓大执持。惊急喜怒事无卒然遽变之容,此谓真涵养。
lì fù qiū shān wèi zú xióng, dì fù wàn shān, cǐ shēn hái fù dì. liàng bāo cāng hǎi bù wéi dà, tiān bāo sì hǎi, wú liàng yù bāo tiān.
力负邱山未足雄,地负万山,此身还负地。量包沧海不为大,天包四海,吾量欲包天。
tiān bù kě qī, rén bù kě qī, hé chǔ mán cáng xiē zǐ? xìng fèn dāng jìn zhí fèn dāng jǐn, mò jiào jiǔ quē fēn háo.
天不可欺,人不可欺,何处瞒藏些子?性分当尽职分当尽,莫教久缺分毫。
hé shì hé fēi, hé zhǎng hé duǎn, dàn kàn bǎi rěn zhī tú. bù yīn bù gǔ, bù chī bù lóng, zì qǔ yī zhāo zhī fèn.
何是何非,何长何短,但看百忍之图。不喑不瞽,不痴不聋,自取一朝之忿。
zhí wàn gǔ gāng cháng, xiān lì dìng zì jiā dì bù zuò liǎng jiān shì yè, xiān tuī kāi wù wǒ fān lí.
植万古纲常,先立定自家地步;做两间事业,先推开物我藩篱。
ái bù guò dǐ shì, mò rú zǎo xíng huǐ wú jí zhī yán, hé sì xiū shuō.
捱不过底事,莫如早行;悔无及之言,何似休说。
gǒu shí bù gǒu zhēn bù gǒu, máng chù wú máng zài wú máng.
苟时不苟真不苟,忙处无忙再无忙。
qiān liù yáo, huà huà jiē jí shù yī zì, chǔ chù kě xíng.
《谦》六爻,画画皆吉;恕一字,处处可行。
cái féng lè chù xū zhī kǔ, jì méi xián shí nà yǒu máng.
才逢乐处须知苦,既没闲时那有忙。
shēng lái bù gǎn fú wú fā, yì dào hé fáng duàn cǐ tóu.
生来不敢拂吾发,义到何妨断此头。
liàng xián liù hé ài, shēn fù wǔ yuè qīng.
量嫌六合隘,身负五岳轻。
xiū mǎi guì hòu jiàn, xiū zhú zhòng rén jiàn.
休买贵后贱,休逐众人见。
nán hū néng rěn, miào zài bù yán.
难乎能忍,妙在不言。
xiū máng xiū lǎn, bù lǎn bù máng.
休忙休懒,不懒不忙。