shī wēn shēng wù, shī rè zhǎng wù, zào rè chéng wù, qī liáng shā wù, yán hán yǎng wù.
濕溫生物，濕熱長物，燥熱成物，淒涼殺物，嚴寒養物。

shī wēn, chōng hé zhī qì yě shī rè, zhēng fā zhī qì yě zào rè, fán zhuó zhī qì yě qī liáng, shā qì, yīn zhuàng ér yáng wēi yě, yán hán, liǎn qì, yīn wài jī ér yáng nèi péi yě.
濕溫，沖和之氣也；濕熱，蒸發之氣也；燥熱，燔灼之氣也；淒涼，殺氣，陰壯而陽微也，嚴寒，斂氣，陰外激而陽內培也。

wǔ qì wéi yán hán zuì rén.
五氣惟嚴寒最仁。

hún hòu, tiān zhī dào yě. shì gù chù wàn wù ér wàng yán, rán bù néng wú rì yuè xīng chén yǐ zhāo shì zhī, shì yù jīng míng yú hún hòu zhī zhōng.
渾厚，天之道也。是故處萬物而忘言，然不能無日月星辰以昭示之，是寓精明於渾厚之中。

jīng cún zé shēng shén, jīng sàn zé shēng xíng. tài yǐ zhě, tiān dì zhī shén yě wàn wù zhě, tiān dì zhī xíng yě. tài yǐ bù jǐn ér tiān dì cún, wàn wù bù yǐ ér tiān dì huǐ. rén yì rán.
精存則生神，精散則生形。太乙者，天地之神也；萬物者，天地之形也。太乙不盡而天地存，萬物不已而天地毀。人亦然。

tiān dì zhǐ yī gè guāng míng, gù bù yán ér rén xìn.
天地只一個光明，故不言而人信。

tiān dì bù kě zhī yě, ér wú zhī tiān dì zhī suǒ shēng, guān qí suǒ shēng, ér tiān dì zhī xìng qíng xíng tǐ jù jiàn zhī yǐ. shì gù guān zi ér zhī fù mǔ, guān qì ér zhī mó fàn. tiān dì zhě, wàn wù zhī fù mǔ ér zào wù zhī mó fàn yě.
天地不可知也，而吾知天地之所生，觀其所生，而天地之性情形體懼見之矣。是故觀子而知父母，觀器而知模範。天地者，萬物之父母而造物之模範也。

tiān dì zhī qì huà, shēng yú bù qí, ér sǐ yú qí. gù wàn wù cān chà, wàn shì zá róu, shì gù rán ěr, tiān dì yì zhǔ zhāng bù dé.
天地之氣化，生於不齊，而死於齊。故萬物參差，萬事雜揉，勢固然耳，天地亦主張不得。

guān qī shí èr hòu zhě, wèi wù zhī shí, fēi yě, nǎi shí biàn wù ěr.
觀七十二候者，謂物知時，非也，乃時變物耳。

tiān dì yíng xū xiāo xī shì yī gè tào zǐ, wàn wù shēng zhǎng shōu cáng shì yī fù yìn bǎn.
天地盈虛消息是一個套子，萬物生長收藏是一副印板。

tiān jī qì suǒ chéng, zì wú shēn yǐ shàng jiē tiān yě. rì yuè xīng chén qù dì bā wàn sì qiān lǐ, yòu yú jī qì zhōng, wú xiān gé wēi ài, chè dì guāng míng zhě, tiān qì qīng shén wú fēn háo zhā zǐ ěr. gù yuē tài qīng. bù rán, suī báo wù qīng yān, yī lǐ wài yǒu bù jiàn zhī wù yǐ.
天積氣所成，自吾身以上皆天也。日月星辰去地八萬四千里，囿於積氣中，無纖隔微礙，徹地光明者，天氣清甚無分毫渣滓耳。故曰太清。不然，雖薄霧輕煙，一里外有不見之物矣。

dì dào, hǎo shēng zhī zhì yě, fán wù zhī yǒu gēn zhǒng zhě, bì yǔ zhī shēng. jǐn wù zhī fèn liàng, jǐn jǐ zhī lì liàng, bù zhì hán níng kū bài bù zhǐ yě gù yuē kūn chēng mǔ.
地道，好生之至也，凡物之有根種者，必與之生。盡物之分量，盡己之力量，不至寒凝枯敗不止也、故曰坤稱母。

sì shí wéi dōng shì tiān dì zhī xìng, chūn xià qiū jiē tiān dì zhī qíng. gù qí shēng wàn wù yě, dòng qì duō ér jìng qì shǎo.
四時惟冬是天地之性，春夏秋皆天地之情。故其生萬物也，動氣多而靜氣少。

wàn wù dé tiān dì zhī qì yǐ shēng, yǒu yí wēn zhě, yǒu yí wēi wēn zhě, yǒu yí tài wēn zhě, yǒu yí wēn ér fēng zhě, yǒu yí wēn ér shī zhě, yǒu yí wēn ér zào zhě, yǒu yí wēn ér shí fēng shí shī zhě. hé qì suǒ shēng, zé yí hé qì, dé zhī zé zhǎng yǎng, shī zhī zé shāng bìng.
萬物得天地之氣以生，有宜溫者，有宜微溫者，有宜太溫者，有宜溫而風者，有宜溫而濕者，有宜溫而燥者，有宜溫而時風時濕者。何氣所生，則宜何氣，得之則長養，失之則傷病。

qì yǒu yī háo zhī shuǎng, wàn wù yīn shòu yī háo zhī bìng. qí yí liáng yí hán yí shǔ, wú bù jiē rán. fēi qián dòng zhí, miè měng zhī wù, wú bù jiē rán. gù tiān dì wèi zé wàn wù yù, wáng dào píng zé wàn mín suì.
氣有一毫之爽，萬物陰受一毫之病。其宜涼、宜寒、宜暑，無不皆然。飛潛動植，蠛蠓之物，無不皆然。故天地位則萬物育，王道平則萬民遂。

liù hé zhōng hóng xiān dòng zhí zhī wù, dōu shì tiān chū qì dì chū zhì róng zhù jiāng chū lái, dōu yào xiāo mó wú jī hái tā. gù wù bù pà shì jīn shí, yě yào guī yú wú. gài cóng wú zhōng shēng lái, dìng yào dōu guī wú qù. pì zhī yī pén shuǐ, dǎ jiǎo qǐ lái dà xiǎo fú ōu yǐ qiān wàn jì, yuán shì jiǎ jiè chéng de, shǎo ān jìng shí, hái huà wèi yī pén shuǐ.
六合中洪纖動植之物，都是天出氣、地出質熔鑄將出來，都要消磨無跡還他。故物不怕是金石，也要歸於無。蓋從無中生來，定要都歸無去。譬之一盆水，打攪起來大小浮漚以千萬計，原是假借成的，少安靜時，還化為一盆水。

xiān tiān lì mìng chù, shì wàn wù zì jù de, tiān dì zhǐ shì gè shēng xī péi yǎng. zhī rú cǎo mù yuán wú gè shēng lǐ, tiān dì hǎo shēng yì wú rú zhī hé.
先天立命處，是萬物自具的，天地只是個生息培養。只如草木原無個生理，天地好生亦無如之何。

tiān dì jiān wàn wù, dōu shì yīn yáng liǎng gè gòng chéng de. qí dú dé yú yīn zhě, jiàn yáng bì bì, wō niú bì xiǎn zhī lèi shì yě qí dú dé yú yáng zhě, jiàn yīn bì kū, xià kū cǎo zhī lèi shì yě.
天地間萬物，都是陰陽兩個共成的。其獨得於陰者，見陽必避，蝸牛壁蘚之類是也；其獨得於陽者，見陰必枯，夏枯草之類是也。

yīn yáng hé shí zhǐ guǎn hé, hé jí zé lí wō shí zhǐ guǎn lí, lí jí zé hé. bù jí zé bù lí bù hé, jí zé bì lí bì hé.
陰陽合時只管合，合極則離；窩時只管離，離極則合。不極則不離不合，極則必離必合。

dìng zé shuǐ, zào zé huǒ, wú xīn zì yǒu shuǐ huǒ jìng zé hán, dòng zé rè, wú shēn zì yǒu bīng tàn. rán zé tiān dì zhī bīng tàn shuí wèi zhī? yì dòng jìng wèi zhī. yī yīn shēng ér yǔ zhòu rù jìng, zhì shí yuè bì sāi ér chéng hán yī yáng shēng ér yǔ zhòu rù dòng, zhì wǔ yuè xūn zhēng ér chéng shǔ. huò yuē, wǔ yuè yīn shēng yǐ, ér liù yuè dà shǔ, shí yī yuè yáng shēng yǐ, ér shí èr yuè dà hán hé yě? yuē: yáng bù jí zé bù néng shēng yīn, yīn bù jí zé bù néng shēng yáng, shì qióng zé fǎn yě. wēi yīn jī yáng, zé yáng bù shòu jī ér yù chì wēi yáng jī yīn, zé yīn bù shòu jī ér yù yì, qì bī zé shén yě. zhì qī yuè zhēng yuè, zé yīn yáng xiāng zhàn, kè bù shèng zhǔ, shuāi bù shèng wàng, guò qù zhě bù shèng fāng lái. gù qī yuè dà huǒ xī liú, ér jīn jiàn shēng shuǐ zhēng yuè xī mù yòng shì, ér shuǐ jiàn shēng huǒ. gài yīn yáng zhī qì xù jiē fēi zhí jiē, zhí jiē zé jué, fù mǔ sǐ ér zi shǐ shēng, yǒu shì lǐ hū? jiàn zhì fēi zhòu zhì, zhòu zhì zé jī, wǔ gǔ zhǒng ér néng jí shú, yǒu shì lǐ hū? èr qì wàn gǔ zhǎng cún, wàn wù sì shí chéng suì, jiē xù yǔ jiàn wèi zhī yě. wéi xù, gù bù yǐ wéi jiàn, gù wú jī.
定則水，燥則火，吾心自有水火；靜則寒，動則熱，吾身自有冰炭。然則天地之冰炭誰為之？亦動靜為之。一陰生而宇宙入靜，至十月閉塞而成寒；一陽生而宇宙入動，至五月熏蒸而成暑。或曰，「五月陰生矣，而六月大暑，十一月陽生矣，而十二月大寒；何也？」曰：「陽不極則不能生陰，陰不極則不能生陽，勢窮則反也。微陰激陽，則陽不受激而愈熾；微陽激陰，則陰不受激而愈溢，氣逼則甚也。至七月、正月，則陰陽相戰，客不勝主，衰不勝旺，過去者不勝方來。故七月大火西流，而金漸生水；正月析木用事，而水漸生火。蓋陰陽之氣續接非直接，直接則絕，父母死而子始生，有是理乎？漸至非驟至，驟至則激，五穀種而能即熟，有是理乎？二氣萬古長存，萬物四時成遂，皆續與漸為之也。惟續，故不已；惟漸，故無跡。

jì yǒu gè yīn qì, bì yǒu jù jié, gù wèi yuè jì yǒu gè yáng qì, bì yǒu jīng huá, gù wèi rì. huì shì yuè zhī tǐ, běn shì chún yīn wú guāng zhī wù, qí guāng yě yìng rì dé zhī, kè yě, fēi zhǔ yě.
既有個陰氣，必有聚結，故為月；既有個陽氣，必有精華，故為日。晦是月之體，本是純陰無光之物，其光也映日得之，客也，非主也。

tiān dì yuán wú zhòu yè, rì chū ér chéng zhòu, rì rù ér chéng yè. xīng cháng zài tiān, rì chū ér bù xiǎn qí guāng, rì rù nǎi xiǎn ěr. gǔ rén yún xīng cóng rì shēng. xì kàn lái, xīng bù jiè rì zhī guāng yǐ wèi guāng. jiā jìng rén yín rì shí, jì mǎn tiān yǒu xīng, dāng shì shí, rì qiě wú guāng, ān néng shēng xīng zhī guāng hū?
天地原無晝夜，日出而成晝，日入而成夜。星常在天，日出而不顯其光，日入乃顯耳。古人云星從日生。細看來，星不借日之光以為光。嘉靖壬寅日食，既滿天有星，當是時，日且無光，安能生星之光乎？

shuǐ jìng róu ér dòng gāng, jīn dòng róu ér jìng gāng, mù shēng róu ér sǐ gāng, huǒ shēng gāng ér sǐ róu. tǔ yǒu gāng yǒu róu, bù gāng bù róu, gù jīn mù shuǐ huǒ jiē cóng zhōng yān, dé zhòng gù yě, tiān dì zhī quán qì yě.
水靜柔而動剛，金動柔而靜剛，木生柔而死剛，火生剛而死柔。土有剛有柔，不剛不柔，故金、木、水、火皆從鍾焉，得中故也，天地之全氣也。

xū qì zì nèi ér zhī wài yě, xī qì zì wài ér zhī nèi yě. tiān dì zhī chū xū wèi chūn, xū jǐn wèi xià, gù wàn wù suí xū ér shēng zhǎng tiān dì zhī chū xī wèi qiū, xī jǐn wèi dōng, gù wàn wù suí xī ér shōu cáng. xū zhě, shàng shēng yáng qì yě, yáng zhǔ fā xī zhě, xià jiàng yīn qì yě, yīn zhǔ chéng. xū qì wēn, gù wèi chūn xià xī qì hán, gù wèi qiū dōng. yī xū yī xī, zì kāi pì yǐ lái zhì hùn dùn zhī hòu, zhǐ zhè yī sī qì yǒu háo fà duàn chù, wàn wù miè, tiān dì huǐ. wàn wù, tiān dì zhī yú yě, yī qì shēng sǐ wú bù xiào zhī.
噓氣自內而之外也，吸氣自外而之內也。天地之初噓為春，噓盡為夏，故萬物隨噓而生長；天地之初吸為秋，吸盡為冬，故萬物隨吸而收藏。噓者，上昇陽氣也，陽主發；吸者，下降陰氣也，陰主成。噓氣溫，故為春夏；吸氣寒，故為秋冬。一噓一吸，自開闢以來至混沌之後，只這一絲氣有毫髮斷處，萬物滅，天地毀。萬物，天地之於也，一氣生死無不肖之。

fēng wéi zhī qí chuī fú ér yǐ, yǔ wéi zhī qí lín lí ér yǐ, xuě wéi zhī qí yán níng ér yǐ, shuǐ wéi zhī qí liú xíng ér yǐ, huǒ wéi zhī qí fán zhuó ér yǐ. bù zú zé bǐng xī ér gè cáng qí yòng, yǒu yú zé chāng kuáng ér gè zì qí xìng. zú rán ér gǎn zé qiáng zhě shèng, ruò liǎng jūn jiāo zhàn, xiāng xià ér hòu yǐ. shì gù jiǔ yīn zé quán zài yǔ, ér rì yuè nán wèi míng jiǔ hàn zé quán zài fēng, ér yún yǔ nán wèi zé, yǐ zhì shuǐ huǒ shuāng xuě mò bù jiē rán. shuí wèi zhī?
風惟知其吹拂而已，雨惟知其淋漓而已，雪惟知其嚴凝而已，水惟知其流行而已，火惟知其燔灼而已。不足則屏息而各藏其用，有餘則猖狂而各恣其性。卒然而感則強者勝，若兩軍交戰，相下而後已。是故久陰則權在雨，而日月難為明；久旱則權在風，而雲雨難為澤，以至水火霜雪莫不皆然。誰為之？

yuē: míng yáng wèi zhī. yīn yáng shuí wèi zhī? yuē: zì rán wèi zhī.
曰：明陽為之。陰陽誰為之？曰：自然為之。

yīn yáng zhēng yīng, zì hàn rú chuān záo fù huì, yǐ wèi mǒu zāi yàng yīng mǒu zhèng shì, zuì yū.
陰陽征應，自漢儒穿鑿附會，以為某災樣應某政事，最迂。

dà dǐ hé qì zhì xiáng, lì qì zhì yāo, yǔ zuò shàn jiàng yàng, zuò è jiàng yāng, dào lǐ yuán shì rú cǐ. gù shèng rén zhǐ shuō rén shì, zhǐ jǐn dào lǐ, yīng bù yīng, zài wǒ bù zài wǒ dōu bù guǎn. ruò qiú yī yī zhēng yīng, rú gǔ dá fú, yáo shùn qí yóu bìng yǐ. dà jiǎ qì shù yǒu yí dìng de, yǒu ǒu rán de, tiān dì bù néng wéi, tiān dì yì shùn zhī ér yǐ. hàn ér yú, shuǐ ér xíng, huì bèi ér ráng, huǒ ér fú, rì yuè shí ér jiù, jūn zǐ wèi tiān wēi, jǐn tiān jiè dāng rú shì ěr. ruò yún suí dǎo zhé yīng, zé rì yuè yíng kuī qǐ xì yú jiù bù jiù zhī jiān zāi?
大抵和氣致祥，戾氣致妖，與作善降樣，作惡降殃，道理原是如此。故聖人只說人事，只盡道理，應不應，在我不在我都不管。若求一一征應，如鼓答桴，堯、舜其猶病矣。大叚氣數有一定的，有偶然的，天地不能違，天地亦順之而已。旱而雩，水而滎，彗孛而禳，火而祓，日月食而救，君子畏天威，謹天戒當如是爾。若雲隨禱輒應，則日月盈虧豈繫於救不救之間哉？

dà dǐ yīn yáng zhī qì yī piān bì jí, shì jí bì fǎn. yīn yáng guāi lì ér fēn, gù gū yáng kàng ér bù xià yīn zé hàn, wú qí jí, yáng jí bì shēng yīn, gù jiǔ ér yǔ yīn yáng hé hé ér liú, gù yín yīn shēng ér bù shě yáng zé yǔ, wú qí jí, yīn jí bì shēng yáng, gù jiǔ ér jīng.
大抵陰陽之氣一偏必極，勢極必反。陰陽乖戾而分，故孤陽亢而不下陰則旱，無其極，陽極必生陰，故久而雨；陰陽和合而留，故淫陰升而不舍陽則雨，無其極，陰極必生陽，故久而睛。

cǎo mù yī shuāi bù zhì jù mào, yī mào bù zhì jù shuāi fū fù péng yǒu shī hǎo bù néng jù hé, hé bù zhì jù guāi. tiān dào wù lǐ rén qíng zì rán rú cǐ shì yí dìng de, xīng yǔn dì zhèn, shān bēng yǔ xuè, huǒ jiàn hé qīng cǐ shì ǒu rán de. jí xiōng xiān jiàn,. zì fēi cháng lǐ, gù chén zǐ yǐ xiū dé wàng jūn, bù bì yǐ zāi yì kǒng zhī. ruò yīn zāi ér jù, kùn kě xiū dé. yī yǒu xiáng ruì shǐ kě wèi dé yǐ zú ér bà xiū hū? nǎi ruò zhì dé huí tiān, zāi xiáng lì yīng, sāng gǔ kū, huì xīng tuì, yuān yù shì ér zhòu yǔ, zhōng xīn bái ér fǎn fēng, yì jiān yǒu zhī. dàn yuē bì rán shì, wú bù néng què què rán xìn yě.
草木一衰不至遽茂，一茂不至遽衰；夫婦朋友失好不能遽合，合不至遽乖。天道物理人情自然如此是一定的，星隕地震，山崩雨血，火見河清此是偶然的。吉凶先見，。自非常理，故臣子以修德望君，不必以災異恐之。若因災而懼，困可修德。一有祥瑞使可謂德已足而罷修乎？乃若至德回天，災祥立應，桑谷枯，彗星退，冤獄釋而驟雨，忠心白而反風，亦間有之。但曰必然事，吾不能確確然信也。

qì huà wú yī xī zhī tíng, bù shǔ jìn, jiù shǔ tuì. dòng zhí zhī wù qí qì jī yì wú yī xī zhī tíng, bù shǔ shēng, jiù shǔ sǐ, zài wú bù jìn bù tuì ér zhǐ zhī lǐ.
氣化無一息之停，不屬進，就屬退。動植之物其氣機亦無一息之停，不屬生，就屬死，再無不進不退而止之理。

xíng shēng yú qì. qì huà méi yǒu dǐ, tiān dì dìng rán méi yǒu tiān dì méi yǒu dǐ, wàn wù dìng rán méi yǒu.
形生於氣。氣化沒有底，天地定然沒有；天地沒有底，萬物定然沒有。

shēng qì chún nóng hún zhuó, shā qì qīng shuǎng chéng chè shēng qì qiān liàn yōu róu, shā qì guǒ jué cuì duàn shēng qì kuān píng wēn hòu, shā qì jùn ài liáng báo. gù chūn qì yīn yūn, wàn wù yǐ shēng: xià qì xūn zhēng, wàn wù yǐ zhǎng qiū qì yán sù, wàn wù yǐ rù dōng qì bì cáng, wàn wù yǐ wáng.
生氣醇濃渾濁，殺氣清爽澄澈；生氣牽戀優柔，殺氣果決脆斷；生氣寬平溫厚，殺氣峻隘涼薄。故春氣絪縕，萬物以生：夏氣熏蒸，萬物以長；秋氣嚴肅，萬物以入；冬氣閉藏，萬物以亡。

yī hū yī xī, bù dé fēn háo yǒu yú, bù dé fēn háo bù zú bù dé lián hū, bù dé lián xī bù dé yī hū wú xī, bù dé yī xī wú hū, cǐ yíng xū zhī zì rán yě.
一呼一吸，不得分毫有餘，不得分毫不足；不得連呼，不得連吸；不得一呼無吸，不得一吸無呼，此盈虛之自然也。

shuǐ zhì yě, yǐ wàn wù wèi yòng huǒ qì yě, yǐ wàn wù wèi tǐ. jí qí huà yě, tóng guī yú wú jī. shuǐ xìng xú, huǒ xìng jí, gù shuǐ zhī rù wù yě, yīn huǒ ér jí. shuǐ yǒu dìng qì, huǒ wú dìng qì, fàng huǒ fù gāng zé gāng, fù róu zé róu, shuǐ zé rù róu bù rù gāng yě.
水質也，以萬物為用；火氣也，以萬物為體。及其化也，同歸於無跡。水性徐，火性疾，故水之入物也，因火而疾。水有定氣，火無定氣，放火附剛則剛，附柔則柔，水則入柔不入剛也。

yáng bù néng cáng, yīn bù néng xiǎn. cái yǒu cáng chù, biàn shì yáng zhōng zhī yīn: cái yǒu xiǎn chù, biàn shì yīn zhōng zhī yáng.
陽不能藏，陰不能顯。才有藏處，便是陽中之陰：才有顯處，便是陰中之陽。

shuǐ néng shí xū, huǒ néng xū shí.
水能實虛，火能虛實。

qián kūn shì huǐ de, gù kāi pì hòu bì yǒu hùn dùn suǒ yǐ zhǔ zǎi? qián kūn shì bù huǐ de, gù hùn dùn hái chéng kāi pì. zhǔ zǎi zhě hé? yuán qì shì yǐ. yuán qì gèn wàn yì suì nián zhōng bù mó miè, shì xíng huà qì huà zhī zǔ yě.
乾坤是毀的，故開闢後必有混沌所以主宰？乾坤是不毀的，故混沌還成開闢。主宰者何？元氣是已。元氣亘萬億歲年終不磨滅，是形化氣化之祖也。

tiān dì quán bù zhāng zhǔ, rèn yīn yáng yīn yáng quán bù bǎi bù, rèn zì rán. shì zhī rén qū bì qí ráng tú zì kǔ ěr. qí duó zì rán zhě, wéi zhì chéng.
天地全不張主，任陰陽；陰陽全不擺布，任自然。世之人趨避祈禳徒自苦耳。其奪自然者，惟至誠。

tiān dì fā wàn wù zhī qì dào wú wài chù, zhǐ shōu liǎn zhī qì dào wú nèi chù. zhǐ bù zhì ér zhǐ zhě, fēi běn qì bù zú, zé kè qì xiāng duó yě.
天地發萬物之氣到無外處，止收斂之氣到無內處。止不至而止者，非本氣不足，則客氣相奪也。

jìng shēng dòng zhǎng, dòng xiāo jìng xī. zǒng zé shēng, shēng zé zhǎng, zhǎng zé xiāo, xiāo zé xī.
靜生動長，動消靜息。總則生，生則長，長則消，消則息。

wàn wù shēng yú yīn yáng, sǐ yú yīn yáng. yīn yáng yú wàn wù yuán bù xiāng gān, rèn qí zì rán ér yǐ. yǔ fēi yù rùn wù, hàn fēi yù hàn wù, fēng fēi yù náo wù, léi fēi yù zhèn wù, yīn yáng rèn qí qì zhī zì rán, ér wàn wù yīn zhī yǐ shēng sǐ ěr. yì chēng gǔ zhī yǐ léi tíng, rùn zhī yǐ fēng yǔ, lìng shì yī zhǒng dào lǐ, bù rán, shì tiān dì yǒu xīn ér chéng huà yě. ruò yǒu xīn chéng huà, zé hán shǔ zāi yàng dé qí zhèng, nǎi jiàn tiān xīn yǐ.
萬物生於陰陽，死於陰陽。陰陽於萬物原不相干，任其自然而已。雨非欲潤物，旱非欲熯物，風非欲撓物，雷非欲震物，陰陽任其氣之自然，而萬物因之以生死耳。《易》稱「鼓之以雷霆，潤之以風雨」，另是一種道理，不然，是天地有心而成化也。若有心成化，則寒暑災樣得其正，乃見天心矣。

tiān jí cóng róng, gù sān bǎi liù shí rì wèi yī xū xī jí cì dì, gù wēn shǔ liáng hán bù mò yuè ér zá zhì jí jīng míng, gù zhòu yǒu róng guāng zhī zhào ér yè yǒu yuè xīng jí píng cháng, hán shǔ dàn yè shēng zhǎng shōu cáng, wàn gǔ rú sī ér wú xīn qí zhī diào jí hán xù, bìng bāo wàn xiàng ér bù jiàn qí mǎn sāi jí chén mò, wú suǒ bù fēn míng ér wú yī yán jí jīng xì, sè sè xiàng xiàng tiáo fēn lǚ xī ér bù yàn qí fán jí zhōu pǐ, shū ér bù lòu jí níng dìng, fēng yún léi yǔ biàn tài yú xiōng zhōng, bēi huān jiào hào yuàn dé yú dì xià, ér bù è qí rǎo jí tōng biàn, pǔ wù yīn cái bù kě zhí wèi dìng jú jí zì rán, rèn yīn yáng qì shù lǐ shì zhī suǒ jí suǒ shēng, ér yǐ bù yǔ jí jiān nài, wàn gǔ bù yì ér wú yù sù qiú jìn zhī xīn, xiāo mó qū zhé zhī huàn jí qín mǐn, wú yī xī zhī tíng jí cōng míng, gèn gǔ jīn wú yī rén yī shì néng qī wǎng zhī zhě, jí lǎo chéng, yǒu kuī qiàn ér bù yǐn cáng jí zhī zú, mǎn bì sǔn, shèng bì dìng jí rén cí, yǔ lù shuāng xuě wú fēi shēng wù zhī xīn jí zhèng zhí, shǐ zhōng jì liàng, wèi cháng yǎng rén zhī jiān róng rén zhī è jí gōng píng, yì gāo jǔ xià, pín fù guì jiàn yī shì tóng rén jí jiǎn yì, wú suǒ xiè qū jú shì rén yǐ fán nán jí yǎ dàn, qīng cāng zì ruò, gèng wú xuàn shì jí líng shuǎng, jīng chéng suǒ zhì, yǒu gǎn bì tōng jí qiān xū, sì shí zhī qì cháng xià jiāo jí zhèng dà, shàn liù hé zhī ēn wēi ér bù zì yǒu jí chéng shí, wú yī háo wěi wàng xīn, xū jiǎ shì jí yǒu xìn, wàn wù jiē rèn zhī ér bù yí. gù rén dāng fǎ tiān. rén, tiān suǒ shēng yě. rú zhī zhě cún, fǎn zhī zhě wáng, běn qí qì ér shī zhī yě.
天極從容，故三百六十日為一噓吸；極次第，故溫暑涼寒不驀越而雜至；極精明，故晝有容光之照而夜有月星；極平常，寒暑旦夜、生長收藏，萬古如斯而無新奇之調；極含蓄，並包萬象而不見其滿塞；極沉默，無所不分明而無一言；極精細，色色象象條分縷析而不厭其繁；極周匹，疏而不漏；極凝定，風雲雷雨變態於胸中，悲歡叫號怨德於地下，而不惡其擾；極通變，普物因材不可執為定局；極自然，任陰陽氣數理勢之所極所生，而已不與；極堅耐，萬古不易而無欲速求進之心，消磨曲折之患；極勤敏，無一息之停；極聰明，亘古今無一人一事能欺罔之者，極老成，有虧欠而不隱藏；極知足，滿必損，盛必定；極仁慈，雨露霜雪無非生物之心；極正直，始終計量，未嘗養人之奸、容人之惡；極公平，抑高舉下，貧富貴賤一視同仁；極簡易，無瑣屑曲局示人以繁難；極雅淡，青蒼自若，更無炫飾；極靈爽，精誠所至，有感必通；極謙虛，四時之氣常下交；極正大，擅六合之恩威而不自有；極誠實，無一毫偽妄心，虛假事；極有信，萬物皆任之而不疑。故人當法天。人，天所生也。如之者存，反之者亡，本其氣而失之也。

chūn xià hòu kàn wàn wù fán huá, zào huà yǒu duō shǎo yín qiǎo, duō shǎo fā huī, duō shǎo zhāng dà, yuán qì ān dé bù zhuó sàng? jī jiān ān dé bù qióng jǐn? cǐ suǒ yǐ xū sǔn zhī jí, chéng fǒu sāi, chéng hún dùn yě.
春夏後看萬物繁華，造化有多少淫巧，多少發揮，多少張大，元氣安得不斲喪？機緘安得不窮盡？此所以虛損之極，成否塞，成渾沌也。

xíng zhě, qì zhī tuó náng yě. qì zhě, xíng zhī xiàn suǒ yě. wú xíng, zé qì wú suǒ píng jí yǐ shēng wú qì, zé xíng wú suǒ gǔ wǔ yǐ wèi shēng. xíng xū yú bù kě wú qì, qì wú xíng zé wàn gǔ yī rán zài yǔ zhòu jiān yě.
形者，氣之橐囊也。氣者，形之線索也。無形，則氣無所憑籍以生；無氣，則形無所鼓舞以為生。形須臾不可無氣，氣無形則萬古依然在宇宙間也。

yào zhī dào léi tíng shuāng xuě dōu shì tài hé.
要知道雷霆霜雪都是太和。

zhuó qì chún, qīng qì lí zhuó qì hòu, qīng qì báo zhuó qì tóng, qīng qì fēn zhuó qì wēn, qīng qì hán zhuó qì róu, qīng qì gāng zhuó qì yīn, xiāo qì yáng zhuó qì fēng, qīng qì sè zhuó qì gān, qīng qì kǔ zhuó qì xǐ, qīng qì è zhuó qì róng, qīng qì kū zhuó qì róng, qīng qì gū zhuó qì shēng, qīng qì shā.
濁氣醇，清氣漓；濁氣厚，清氣薄；濁氣同，清氣分；濁氣溫，清氣寒；濁氣柔，清氣剛；濁氣陰，消氣陽；濁氣豐，清氣嗇；濁氣甘，清氣苦；濁氣喜，清氣惡；濁氣榮，清氣枯；濁氣融，清氣孤；濁氣生，清氣殺。

yī yīn yī yáng zhī wèi dào. èr yīn èr yáng zhī wèi bó. yīn duō yáng shǎo yáng duō yīn shǎo zhī wèi piān. yǒu yīn wú yáng yǒu yáng wú yīn zhī wèi gū. yī yīn yī yáng, qián kūn liǎng guà, bù èr bù zá, chún cuì yǐ jīng, cǐ tiān dì zhōng hé zhī qì, tiān dì zhì shàn yě. shì dào yě, shàng dì jiàng zhōng, jūn zǐ zhōng zhī. shì gù jì zhī jí shàn, chéng zhī wèi xìng, gèng wú piān bó, bù jiǎ xiū wèi, shì yī yīn yī yáng shǔ zhī jūn zǐ zhī shēn yǐ. gù yuē, jūn zǐ zhī dào, rén zhě jiàn zhī wèi zhī rén, zhì zhě jiàn zhī wèi zhī zhì, cǐ zhī wèi piān. bǎi shèng rì yòng ér bù zhī, cǐ zhī wèi bó. zhì yú gū qì suǒ shēng, dà guāi cháng lǐ. gū yīn zhī shàn, cí bēi rú mǔ, è zé xiǎn dú rú huī gū yáng zhī shàn, jí è rú chóu, è zé xiōng héng rú hǔ. cǐ piān fū zǐ lùn xìng chún yǐ shàn zhě yán zhī, yǔ xìng xiāng jìn, shāo shāo bù tóng.
一陰一陽之謂道。二陰二陽之謂駁。陰多陽少、陽多陰少之謂偏。有陰無陽、有陽無陰之謂孤。一陰一陽，乾坤兩卦，不二不雜，純粹以精，此天地中和之氣，天地至善也。是道也，上帝降衷，君子衷之。是故繼之即善，成之為性，更無偏駁，不假修為，是一陰一陽屬之君子之身矣。故曰，君子之道，仁者見之謂之仁，智者見之謂之智，此之謂偏。百勝日用而不知，此之謂駁。至於孤氣所生，大乖常理。孤陰之善，慈悲如母，惡則險毒如虺；孤陽之善，嫉惡如仇，惡則兇橫如虎。此篇夫子論性純以善者言之，與性相近，稍稍不同。

tiān dì wàn wù zhǐ shì yī gè jiàn, gù néng chéng, gù néng jiǔ. suǒ yǐ chéng wù yōu zhě, jiàn zhī xiàng yě jiǔ zhě, jiàn zhī jī yě. tiān dì wàn wù bù néng dùn yě, ér kuàng yú rén hū?
天地萬物只是一個漸，故能成，故能久。所以成物悠者，漸之象也；久者，漸之積也。天地萬物不能頓也，而況於人乎？

gù wù néng dùn, chéng bù néng dùn.
故悟能頓，成不能頓。

shèng dé mò rú dì, wàn wù yú dì, è dào wú yǐ jiā yǐ. tīng qí suǒ wèi ér mò zhī hàn yě, fù hé shēng chéng ér mò zhī yàn yě. gù jūn zǐ bēi fǎ dì, lè mò dà yān.
盛德莫如地，萬物於地，惡道無以加矣。聽其所為而莫之憾也，負菏生成而莫之厭也。故君子卑法地，樂莫大焉。

rì zhèng wǔ, yuè zhèng yuán, yī hū xī jiān ěr. hū xī zhī qián, wèi wǔ wèi yuán hū xī zhī hòu, wǔ guò yuán guò. shàn guān zhōng zhě, cǐ yì zú guān yǐ.
日正午，月正圓，一呼吸間耳。呼吸之前，未午未圓；呼吸之後，午過圓過。善觀中者，此亦足觀矣。

zhōng hé zhī qì, wàn wù zhī suǒ yóu yǐ lì mìng zhě yě, gù wú suǒ bù yí piān shèng zhī qì, wàn wù zhī suǒ yóu yǐ shèng shuāi zhě yě, gù yǒu yí yǒu bù yí.
中和之氣，萬物之所由以立命者也，故無所不宜；偏盛之氣，萬物之所由以盛衰者也，故有宜有不宜。

lù wèi míng shòu kāng níng shùn shì zi sūn xián dá, cǐ tiān fú rén zhī dà quán yě. rán cháng qīng yǐ yǔ rén, suǒ zuì jìn ér bù qīng yǐ yǔ rén zhě, wéi míng. fú shàn huò yín zhī yán, zhì míng ér shǐ xìn. dà shèng dé dà míng, qí cì dé míng, shì dé wú fēn háo shuǎng zhě, è yì rán. lù wèi shòu kāng zài yī shēn, míng zài tiān xià lù wèi shòu kāng zài yī shí, míng zài wàn shì. qí è zhě bèi yǒu bǎi fú, è míng yù zhe shàn zhě bèi cháng jiān kǔ, shàn yù rì zhāng. jié fēng yōu lì zhī míng, xiào zǐ cí sūn bǎi shì bù néng gǎi. cǐ gù tiān dào bào yīng zhī wēi quán yě. tiān zhī yǐ bǎi fú yǔ rén zhě, shì yǒu cǐ ěr.
祿、位、名、壽、康、寧、順、適、子孫賢達，此天福人之大權也。然嘗輕以與人，所最靳而不輕以與人者，惟名。福善禍淫之言，至名而始信。大聖得大名，其次得名，視德無分毫爽者，惡亦然。祿、位、壽、康在一身，名在天下；祿、位、壽、康在一時，名在萬世。其惡者備有百福，惡名愈着；善者備嘗艱苦，善譽日彰。桀、封、幽、厲之名，孝子慈孫百世不能改。此固天道報應之微權也。天之以百福予人者，恃有此耳。

bǐ tiān xià wàn shì zhī suǒ yǐ yǎng mù qīn chéng tán è xiào mà, qí huò fú gù yì bù xiǎo yě.
彼天下萬世之所以仰慕欽承痰惡笑罵，其禍福固亦不小也。

yǐ lǐ yán zhī, zé dāng rán zhě wèi zhī tiān, mìng yǒu dé tǎo yǒu zuì, fèng sān chǐ wú sī shì yǐ yǐ mìng yán zhī, zé zì rán zhě wèi zhī tiān, mò zhī wèi ér wèi, mò zhī zhì ér zhì, dìng yú yǒu shēng zhī chū shì yǐ yǐ shù yán zhī, zé ǒu rán zhě wèi zhī tiān, huì féng qí shì, ǒu zhí qí jì shì yǐ.
以理言之，則當然者謂之天，命有德討有罪，奉三尺無私是已；以命言之，則自然者謂之天，莫之為而為，莫之致而至，定於有生之初是已；以數言之，則偶然者謂之天，會逢其適，偶值其際是已。

zào wù zhī qì yǒu shí: yǒu zhōng qì, yǒu chún qì, yǒu zá qì, yǒu lì qì, yǒu shì qì, yǒu dà qì, yǒu xì qì, yǒu jiān qì, yǒu biàn qì, yǒu cháng qì, jiē bù wài yú wǔ xíng. zhōng qì, wǔ xíng jūn diào, jīng cuì zhī qì yě, rén zhōng zhī ér wèi yáo shùn yǔ wén zhōu kǒng, wù dé zhī ér wèi lín fèng zhī lèi shì yě. chún qì, wǔ xíng gè jù chún yī zhī qì yě, rén dé zhī ér wèi bó yí yī yǐn liǔ xià huì, wù dé zhī ér wèi lóng hǔ zhī lèi shì yě. zá qì, wǔ xíng jiāo luàn zhī qì yě. lì qì, wǔ xíng cū è zhī qì yě.
造物之氣有十：有中氣，有純氣，有雜氣，有戾氣，有似氣，有大氣，有細氣，有間氣，有變氣，有常氣，皆不外於五行。中氣，五行均調，精粹之氣也，人鍾之而為堯、舜、禹、文、周、孔，物得之而為鱗鳳之類是也。純氣，五行各具純一之氣也，人得之而為伯夷、伊尹、柳下惠，物得之而為龍虎之類是也。雜氣，五行交亂之氣也。戾氣，五行粗惡之氣也。

shì qì, wǔ xíng jiǎ jiè zhī qì yě. dà qì, bàng bàng hún lún zhī qì yě. xì qì, xiān méng fú miǎo zhī qì yě. jiān qì, jī jiǔ chōng yì huì hé zhī qì yě. biàn qì, ǒu ěr zāo féng zhī qì yě. cháng qì, liú xíng yí dìng zhī qì yě. wàn wù gè yǒu suǒ shòu yǐ wèi shēng, wàn wù gè yǒu suǒ shǔ yǐ wèi lèi, wàn wù bù zì yóu yě. wéi yǒu xué wèn zhī gōng, biàn jiǔ qì yǐ guī zhōng qì.
似氣，五行假借之氣也。大氣，磅磅渾淪之氣也。細氣，纖蒙浮渺之氣也。間氣，積久充溢會合之氣也。變氣，偶爾遭逢之氣也。常氣，流行一定之氣也。萬物各有所受以為生，萬物各有所屬以為類，萬物不自由也。惟有學問之功，變九氣以歸中氣。

huǒ xìng fā yáng, shuǐ xìng liú dòng, mù xìng tiáo chàng, jīn xìng jiān gāng, tǔ xìng zhòng hòu, qí shēng wù yě yì rán.
火性發揚，水性流動，木性條暢，金性堅剛，土性重厚，其生物也亦然。

tài hé zài wǒ, zé tiān dì zài wǒ, hé dòng bù zāng? hé wǎng bù dé?
太和在我，則天地在我，何動不臧？何往不得？

mí liù hé jiē dòng qì zhī suǒ wèi yě, jìng qì yī lì fú zài jiǔ dì zhī xià yǐ tāi zhī.
彌六合皆動氣之所為也，靜氣一粒伏在九地之下以胎之。

gù dòng zhě jìng zhī sǐ xiāng, jìng zhě dòng zhī shēng mén. wú jìng bù shēng, wú dòng bù sǐ. jìng zhě cháng shī, dòng zhě bù hái. fā dà zào zhī shēng qì zhě dòng yě, hào dà zào zhī shēng qì zhě yì dòng yě. shèng rén zhǔ jìng yǐ hán yuán lǐ, dào jiā zhǔ jìng yǐ liú yuán qì.
故動者靜之死鄉，靜者動之生門。無靜不生，無動不死。靜者常施，動者不還。發大造之生氣者動也，耗大造之生氣者亦動也。聖人主靜以涵元理，道家主靜以留元氣。

wàn wù fā shēng, jiē shì liú yú jì yì zhī yú, wàn wù shōu liǎn, jiē shì láo yú jì jí zhī hòu. tiān dì yī suì yī hū xī, ér wàn wù suí zhī.
萬物發生，皆是流於既溢之餘，萬物收斂，皆是勞於既極之後。天地一歲一呼吸，而萬物隨之。

tiān dì wàn wù dào tóu lái jiē guī yú mǔ. gù shuǐ huǒ jīn mù yǒu jǐn, ér tǔ bù jǐn. hé zhě? shuǐ huǒ jīn mù, qì jǐn yú tiān, zhì jǐn yú dì, ér tǔ wú kě jǐn. gù zhēn qì wú guī, zhēn xíng wú cáng. wàn gǔ bù kě mó miè, miè le gèng wú kāi pì zhī shí. suǒ wèi hùn dùn zhě, zhēn qì yǔ zhēn xíng bù fēn yě. xíng qì hùn ér shēng tiān dì, xíng qì fēn ér shēng wàn wù.
天地萬物到頭來皆歸於母。故水、火、金、木有盡，而土不盡。何者？水、火、金、木，氣盡於天，質盡於地，而土無可盡。故真氣無歸，真形無藏。萬古不可磨滅，滅了更無開闢之時。所謂混沌者，真氣與真形不分也。形氣混而生天地，形氣分而生萬物。

tiān yù dà xiǎo rén zhī è, bì shǐ qí è cháng dé zhì. bǐ xiǎo rén zhě, wéi kǒng qí è zhī bù suí yě, gù tān tiān huò yǐ zhì yú wáng.
天欲大小人之惡，必使其惡常得志。彼小人者，惟恐其惡之不遂也，故貪天禍以至於亡。

zì rán wèi zhī tiān, dāng rán wèi zhī tiān, bù dé bù rán wèi zhī tiān yáng kàng bì hàn, jiǔ hàn bì yīn, jiǔ yīn bì yǔ, jiǔ yǔ bì qíng, cǐ zhī wèi zì rán. jūn zūn chén bēi, fù zuò zi lì, fū chàng fù suí, xiōng yǒu dì gōng, cǐ zhī wèi dāng rán. xiǎo yì dà, ruò yì qiáng, pín yì fù, jiàn yì guì, cǐ zhī wèi bù dé bù rán.
自然謂之天，當然謂之天，不得不然謂之天；陽亢必旱，久旱必陰，久陰必雨，久雨必晴，此之謂自然。君尊臣卑，父坐子立，夫唱婦隨，兄友弟恭，此之謂當然。小役大，弱役強，貧役富，賤役貴，此之謂不得不然。

xīn jiù shì tiān, qī xīn biàn shì qī tiān, shì xīn biàn shì shì tiān, gèng bù xū xiàng cāng cāng shàng miàn tǎo.
心就是天，欺心便是欺天，事心便是事天，更不須向蒼蒼上面討。

tiān zhě, wèi dìng zhī mìng mìng zhě, yǐ dìng zhī tiān. tiān zhě, dà jiā zhī mìng, mìng zhě, gè wù zhī tiān. mìng dìng ér jí xiōng huò fú suí zhī yě, yóu bù dé tiān, tiān yì zài bù zhào guǎn.
天者，未定之命；命者，已定之天。天者，大家之命，命者，各物之天。命定而吉凶禍福隨之也，由不得天，天亦再不照管。

tiān dì wàn wù zhǐ shì yī qì jù sàn, gèng wú bié gè. xíng zhě, qì suǒ fù yǐ wèi níng jié qì zhě, xíng suǒ tuō yǐ wèi yùn dòng. wú qì zé xíng bù cún, wú xíng zé qì bú zhù.
天地萬物只是一氣聚散，更無別個。形者，氣所附以為凝結；氣者，形所託以為運動。無氣則形不存，無形則氣不住。

tiān dì jì shēng rén wù, zé rén wù gè jù yì tiān dì. tiān dì zhī tiān dì yóu de tiān dì, rén wù zhī tiān dì yóu bù dé tiān dì. rén gè rèn qí qì zhì zhī tiān dì zhì yú wú yá gù, qí jiàng zhōng zhī tiān dì jǐ yú sī jǐn, tiān dì yì wú rú zhī hé yě yǐ. qí jí xiōng huò fú lǜ yóu zì zào, tiān hé yóu hū ér yuàn zhī?
天地既生人物，則人物各具一天地。天地之天地由得天地，人物之天地由不得天地。人各任其氣質之天地至於無涯牿，其降衷之天地幾於澌盡，天地亦無如之何也已。其吉凶禍福率由自造，天何尤乎而怨之？

wú rén hún shì yì tiān, gù rì yòng qǐ jū shí zǒng niàn niàn shí shí shì shì biàn dāng yǐ tiān zì chù.
吾人渾是一天，故日用起居食總念念時時事事便當以天自處。

zhū zǐ yún: tiān zhě, lǐ yě. yú yuē: lǐ zhě, tiān yě.
朱子云：「天者，理也。」余曰：「理者，天也。」

yǒu zài tiān zhī tiān, yǒu zài rén zhī tiān. yǒu zài tiān zhī xiān tiān, tài jí shì yǐ yǒu zài tiān zhī hòu tiān, yīn yáng wǔ xíng shì yǐ. yǒu zài rén zhī xiān tiān, yuán qì wú lǐ shì yǐ yǒu zài rén zhī hòu tiān, xuè qì xīn zhī shì yǐ.
有在天之天，有在人之天。有在天之先天，太極是已；有在天之後天，陰陽五行是已。有在人之先天，元氣、無理是已；有在人之後天，血氣、心知是已。

wèn: tiān dì kāi pì zhī chū, qí zhuàng hé sì? yuē: wèi yì xíng róng. yīn zhǐ zhāi qián pén zhǎo, lìng mǎn zhù dài shā shuǐ yī pén, tóu yǐ wǎ lì shù xiǎo kuài, zá gǔ dòu shēng xǔ, lìng rén jiǎo shuǐ hún zhuó, yuē: cǐ shì hùn dùn wèi fēn zhī zhuàng. dài sān rì hòu zài lái kàn kāi pì.
問：「天地開闢之初，其狀何似？」曰：「未易形容。」因指齋前盆沼，令滿貯帶沙水一盆，投以瓦礫數小塊，雜谷豆升許，令人攪水渾濁，曰：「此是混沌未分之狀。待三日後再來看開闢。」

zhì rì ér zhuó zhě qīng yǐ, qīng qīng shàng fú, yuē: cǐ shì tiān kāi yú zi. chén dǐ hún ní, cǐ shì dì pì yú chǒu. zhōng jiān wǎ lì chū lù, cǐ shì shān líng, shì shí gǔ. dòu yá shēng yuè yú, ér shuǐ zhōng xiǎo chóng fú chén bēn zhú, cǐ shì rén yǔ wàn wù shēng yú yín. chè dǐ shì shuǐ, tiān bāo hū dì zhī xiàng yě. dì cóng shàng xià, gù shān shàng ruì ér xià guǎng, xiàng liáng gǔ duī yě.
至日而濁者清矣，輕清上浮，曰：「此是天開於子。沉底渾泥，此是地辟於丑。中間瓦礫出露，此是山陵，是時谷。豆芽生月餘，而水中小蟲浮沉奔逐，此是人與萬物生於寅。徹底是水，天包乎地之象也。地從上下，故山上銳而下廣，象糧谷堆也。

qì huà rì fán huá, rì guǎng chǐ, rì xiāo hào, wàn wù huǐ ér shēng jī wēi, tiān dì suī bù huǐ, zhì hài ér yòu chéng hùn dùn zhī shì yǐ.
氣化日繁華，日廣侈，日消耗，萬物毀而生機微，天地雖不毀，至亥而又成混沌之世矣。「

xuě fēi xūn zhēng zhī huà yě. tiān qì shàng shēng, dì qì xià jiàng, shì gān hé shì jiè yǐ.
雪非熏蒸之化也。天氣上升，地氣下降，是乾涸世界矣。

rán yīn yáng zhī qì bù jiāo zé jué, gù yǒu liú zhì zhī yú yīn, shǐ shēng zhī nèn yáng, wǎng lái jiāo jié, jiǔ jiǔ bù sàn ér pò yú yán hán, suì wèi xuě wèi sǎn. bái zhě, shǎo míng zhī sè yě, shuǐ zhī mǔ yě. shèng zé wèi xuě, wēi zé wèi shuāng, dōng yuè piàn wǎ bàn zhuān zhī xià zhe shī dì, jiē yǒu shuāng, yīn qì suǒ ā yě, tǔ gàn zé fǒu.
然陰陽之氣不交則絕，故有留滯之餘陰，始生之嫩陽，往來交結，久久不散而迫於嚴寒，遂為雪為霰。白者，少明之色也，水之母也。盛則為雪，微則為霜，冬月片瓦半磚之下着濕地，皆有霜，陰氣所呵也，土干則否。

liǎng jiān qì huà, zǒng shì yī fù dà zhēng lóng.
兩間氣化，總是一副大蒸籠。

tiān dì zhī yú wàn wù, yīn zhī ér yǐ, fēn háo bù yǔ yān.
天地之於萬物，因之而已，分毫不與焉。

shì jiè suī dà, róng dé qiān wàn rén rěn ràng, róng bu dé yī liǎng gè zòng héng.
世界雖大，容得千萬人忍讓，容不得一兩個縱橫。

tiān dì zhī yú wàn wù yuán shì yī guàn.
天地之於萬物原是一貫。

qīng qīng zhī qì wèi shuāng lù, nóng zhuó zhī qì wèi yún yǔ. chūn yǔ shǎo zhě, xūn zhēng zhī qì wèi nóng yě. chūn duō yǔ zé qìn xià zhī qì, ér xià yǔ bì shǎo, xià duō yǔ zhě, xūn zhēng zhī qì yǒu yú yě. xià shǎo yǔ zé jī qì zhī yú, ér qiū yǔ bì duō, cǐ wèi qì zhī cháng ěr. zhì yú yín lǎo zhī nián, bì yǒu kàng yáng zhī nián, zé shù nián zǒng jì yě. shǔ zhōng zhī lòu tiān, sì shí duō yǔ yún zhōng zhī gāo dì, sì shí duō hàn wú xià zhī shuǐ xiāng, huáng méi zhī yǔ wèi duō, zé sì fāng hù jì yě. zǒng zhī, yī gè yīn yáng, yì bān fēn shù, xiān yǒu yú zé hòu bù zú, cǐ yǒu yú zé bǐ bù zú, jūn zé gè zú, shì wèi tài hé, tài hé zhī suì, jiǔ yǒu jiē fēng.
輕清之氣為霜露，濃濁之氣為雲雨。春雨少者，熏蒸之氣未濃也。春多雨則沁夏之氣，而夏雨必少，夏多雨者，熏蒸之氣有餘也。夏少雨則積氣之餘，而秋雨必多，此謂氣之常耳。至於霪潦之年，必有亢陽之年，則數年總計也。蜀中之漏天，四時多雨；雲中之高地，四時多旱；吳下之水鄉，黃梅之雨為多，則四方互計也。總之，一個陰陽，一般分數，先有餘則後不足，此有餘則彼不足，均則各足，是謂太和，太和之歲，九有皆豐。

dōng zhě, wàn wù zhī yè, suǒ yǐ dài láo juàn yǎng jīng shén zhě yě. chūn shēng xià zhǎng qiū chéng, ér bù péi yǎng zhī yǐ dōng, zé wàn wù zhī miè jiǔ yǐ. shì zhī dà dōng yán hán, suǒ yǐ rén wàn wù yě. yù yán níng zé yù shōu liǎn, yù shōu liǎn zé yù jīng shén, yù jīng shén zé shēng fā zhī qì yù tiáo chàng. pì zhī rén xū yào ān xiē, jīn yè néng shú shuì, zé míng rì bì jīng shén. gù yuē dōng zhě wàn wù zhī suǒ yǐ guī mìng yě.
冬者，萬物之夜，所以待勞倦養精神者也。春生、夏長、秋成，而不培養之以冬，則萬物之滅久矣。是知大冬嚴寒，所以仁萬物也。愈嚴凝則愈收斂，愈收斂則愈精神，愈精神則生發之氣愈條暢。譬之人須要安歇，今夜能熟睡，則明日必精神。故曰冬者萬物之所以歸命也。