bān shì zhe zhì, dǐ wǔ zhě duō. zài yú wǔ xíng, wú lèi yóu shén. jīn zhé tiáo qí cuò móu, dìng wèi sì kē: yī yuē yǐn shū shī yí, èr yuē xù shì guāi lǐ, sān yuē shì zāi duō làn, sì yuē gǔ xué bù jīng. yòu yú sì kē zhī zhōng, shū wèi zá mù, lèi jù qū fēn, biān zhī rú hòu.
班氏著志，牴牾者多。在於《五行》，蕪累尤甚。今輒條其錯繆，定為四科：一曰引書失宜，二曰敘事乖理，三曰釋災多濫，四曰古學不精。又於四科之中，疏為雜目，類聚區分，編之如後。

dì yī kē
第一科

yǐn shū shī yí zhě, qí liú yǒu sì: yī yuē shǐ jì zuǒ shì, jiāo cuò xiāng bìng èr yuē chūn qiū shǐ jì, zá luàn nán bié sān yuē lǚ jǔ chūn qiū, yán wú dìng tǐ sì yuē shū míng qù qǔ, suǒ jì bù tóng.
引書失宜者，其流有四：一曰史記、《左氏》，交錯相併；二曰《春秋》、史記，雜亂難別；三曰屢舉《春秋》，言無定體；四曰書名去取，所記不同。

qí zhì xù yán zhī bù cóng yě, xiān chēng shǐ jì zhōu dān xiāng gōng gào lǔ chéng gōng yuē, jìn jiāng yǒu luàn. yòu chēng xuān gōng liù nián, zhèng gōng zǐ màn mǎn yǔ wáng zǐ bó liào yǔ, yù wèi qīng. àn xuān gōng liù nián, zì zuǒ chuán suǒ zài yě. fū shàng lùn dān xiāng, zé chí shǐ jì yǐ biāo shǒu xià liè màn mǎn, zé yí zuǒ shì ér wú yán. suì lìng dú zhě yí cǐ xuān gōng, yì chū shǐ jì ér bù yún lǔ hòu, mò dìng hé bāng. shì fēi nán wù, jìn tuì wú zhǔn. cǐ suǒ wèi shǐ jì zuǒ shì jiāo cuò xiāng bìng yě.
其志敘言之不從也，先稱史記周單襄公告魯成公曰，晉將有亂。又稱宣公六年，鄭公子曼滿與王子伯廖語，欲為卿。案宣公六年，自《左傳》所載也。夫上論單襄，則持史記以標首；下列曼滿，則遺《左氏》而無言。遂令讀者疑此宣公，亦出史記；而不雲魯後，莫定何邦。是非難悟，進退無准。此所謂史記、《左氏》交錯相併也。

zhì yún: shǐ jì chéng gōng shí liù nián, gōng huì zhū hóu yú zhōu. àn chéng gōng zhě, jí lǔ hóu yě. bān shì fán shuō lǔ zhī mǒu gōng, jiē yǐ chūn qiū wèi guān. hé zé? chūn qiū zhě, lǔ shǐ zhī hào. yán chūn qiū zé zhī shì lǔ jūn. jīn yǐn shǐ jì jū xiān, chéng gōng zài xià, shū fēi lǔ shǐ, ér gōng shě lǔ míng. jiāo zhù bù yí, shǒu zhū hé shén. cǐ suǒ wèi chūn qiū shǐ jì zá luàn nán bié yě.
《志》云：史記成公十六年，公會諸侯於周。案成公者，即魯侯也。班氏凡說魯之某公，皆以《春秋》為冠。何則？《春秋》者，魯史之號。言《春秋》則知是魯君。今引史記居先，成公在下，書非魯史，而公舍魯名。膠柱不移，守株何甚。此所謂《春秋》、《史記》雜亂難別也。

àn bān shū wèi zhì, běn yǐ hàn wèi zhǔ. zài yú hàn shí, zhí jì qí dì hào shì ěr. zhì yú tā dài, zé yún mǒu shū mǒu guó jūn, cǐ qí dà lì yě. zhì rú xù huǒ bù yán shàng, jù chūn qiū huán gōng shí sì nián cì xù jià sè bù chéng, zhí yún yán gōng èr shí bā nián ér yǐ. fū yǐ huǒ jià zhī jiān, bié shū hàn mǎng zhī shì. nián dài yǐ gé, qù lǔ yóu shū. jì hū gǎi shuō yì duān, réng qǔ chūn qiū wèi shǐ, ér yú yán gōng zhī shàng, bù fù yǐ chūn qiū jiàn míng. suì shǐ hàn dì lǔ gōng, tóng guī yī kuí. bì wèi yǒng lì, lǐ yì kě róng. zài zhū yì kē, shì yòu bù ěr. qiú zhī huà yī, qí lì wú héng. cǐ suǒ wèi lǚ jǔ chūn qiū, yán wú dìng tǐ yě.
案班《書》為志，本以漢為主。在於漢時，直記其帝號諡耳。至於它代，則雲某書、某國君，此其大例也。至如敘火不炎上，具《春秋》桓公十四年；次敘稼穡不成，直雲嚴公二十八年而已。夫以火、稼之間，別書漢、莽之事。年代已隔，去魯尤疏。洎乎改說異端，仍取《春秋》為始，而於嚴公之上，不復以《春秋》建名。遂使漢帝、魯公，同歸一揆。必為永例，理亦可容。在諸異科，事又不爾。求之畫一，其例無恆。此所謂屢舉《春秋》，言無定體也。

àn běn zhì xù hàn yǐ qián shì, duō lüè qí shū míng. zhì yú fú yāo zhāng, chū yún jìn xiàn gōng shǐ tài zǐ lǜ shī, pèi yǐ jīn jué. xù yún zhèng zi zāng hǎo wèi jù yù zhī guān. cǐ èr shì zhī shàng, měi jiā zuǒ shì wèi shǒu. fū yī yán kě xī, ér zài liè qí míng. shěng zé dōu juān, fán zé tài shèn. cǐ suǒ wèi shū míng qù qǔ, suǒ jì bù tóng yě.
案本《志》敘漢以前事，多略其書名。至於服妖章，初雲晉獻公使太子率師，佩以金玦。續雲鄭子臧好為聚鷸之冠。此二事之上，每加《左氏》為首。夫一言可悉，而再列其名。省則都捐，繁則太甚。此所謂書名去取，所記不同也。

dì èr kē
第二科

xù shì guāi lǐ zhě, qí liú yǒu wǔ: yī yuē tú fā shǒu duān, bù fù zhēng yàn èr yuē xū biān gǔ yǔ, tǎo shì bù zhōng sān yuē zhí yǐn shí tán, jìng wú tā shù sì yuē kē tiáo bù zhěng, xún yì nán zhī wǔ yuē biāo jǔ nián hào, xiáng lüè wú zhǔn.
敘事乖理者，其流有五：一曰徒發首端，不副徵驗；二曰虛編古語，討事不終；三曰直引時談，竟無它述；四曰科條不整，尋繹難知；五曰標舉年號，詳略無准。

zhì yuē: zuǒ shì zhāo gōng shí wǔ nián, jìn jí tán rú zhōu zàng mù hòu. jì chú sàng ér yàn. shū xiàng yuē: wáng qí bù zhōng hū! wú wén zhī, suǒ lè bì zú yān. jīn wáng yī suì ér yǒu sān nián zhī sàng èr yān, yú shì hū yǔ sàng bīn yàn, lè yōu shén yǐ. lǐ, wáng zhī dà jīng yě. yī dòng ér shī èr lǐ, wú dà jīng yǐ, jiāng ān yòng zhī. àn qí hòu qī nián, wáng shì zhōng rú yáng shé suǒ shuō, cǐ jí qí xiào yě, ér bān shì liǎo bù yán zhī. cǐ suǒ wèi tú fā shǒu duān, bù fù zhēng yàn yě.
《志》曰：《左氏》昭公十五年，晉籍談如周葬穆後。既除喪而燕。叔向曰：王其不終乎！吾聞之，所樂必卒焉。今王一歲而有三年之喪二焉，於是乎與喪賓燕，樂憂甚矣。禮，王之大經也。一動而失二禮，無大經矣，將安用之。案其後七年，王室終如羊舌所說，此即其效也，而班氏了不言之。此所謂徒發首端，不副徵驗也。

zhì yún: zuǒ shì xiāng gōng èr shí jiǔ nián, jìn nǚ qí yǔ zhì bó yuē: qí gāo zi róng sòng sī tú jiē jiāng bù miǎn. zi róng zhuān, sī tú chǐ, jiē wáng jiā zhī zhǔ yě. zhuān zhě sù jí, chǐ zé jiāng yǐ lì bì. jiǔ yuè, gāo zi chū bēn běi yàn, suǒ zài zhì cǐ, gèng wú tā shuō. àn zuǒ shì zhāo gōng èr shí nián, sòng sī tú bēn chén. ér bān shì tàn zhū běn chuán, zhí xiě piàn yán. yuè bǐ quán shū, wéi zhēng bàn shì. suì lìng xué zhě yí qiū míng zhī shuō, yǒu shì yǒu fēi nǚ qí zhī yán, huò dé huò shī. cǐ suǒ wèi xū biān gǔ yǔ, tǎo shì bù zhōng yě.
《志》云：《左氏》襄公二十九年，晉女齊語智伯曰：齊高子容、宋司徒皆將不免。子容專，司徒侈，皆亡家之主也。專者速及，侈則將以力斃。九月，高子出奔北燕，所載至此，更無他說。案《左氏》昭公二十年，宋司徒奔陳。而班氏探諸本傳，直寫片言。閱彼全書，唯征半事。遂令學者疑丘明之說，有是有非；女齊之言，或得或失。此所謂虛編古語，討事不終也。

zhì yún: chéng dì yú hóng jiā yǒng shǐ zhī zài, hǎo wèi wēi xíng, zhì sī tián yú mín jiān. gǔ yǒng jiàn yuē: zhū hóu mèng dé tián, zhàn wèi shī guó. ér kuàng wáng xù sī tián cái wù, wèi shù rén zhī shì hū. yǐ xià fú yún chéng dì yì quān yǔ bù quān, gǔ yǒng yán xiào yǔ bù xiào. jiàn cí suī jù, zhū shì què rú. cǐ suǒ wèi zhí yǐn shí tán, jìng wú tā shù zhě yě.
《志》云：成帝於鴻嘉、永始之載，好為微行，置私田於民間。谷永諫曰：諸侯夢得田，占為失國。而況王蓄私田財物，為庶人之事乎。已下弗雲成帝意悛與不悛，谷永言效與不效。諫詞雖具，諸事闕如。此所謂直引時談，竟無它述者也。

qí shù shù zhēng zhī héng hán yě, xiān yún lí gōng shí nián dōng, dà yǔ báo. suí zài liú xiàng zhī zhàn, cì yún gōng yáng jīng yuē dà yǔ báo, xù shū dǒng shēng zhī jiě. àn gōng yáng jīng suǒ shuō, yǔ shàng xī shū? ér zài liè qí cí, jù yún dà yǔ báo ér yǐ. yòu cǐ kē shǐ yán dà xuě yǔ báo, jì yán yǔn shuāng shā cǎo, qǐ zì chūn qiū, qì hū hàn dài. qí shì jì jǐn, nǎi zhòng xù báo zāi. fēn sàn xiàng lí, duàn jué wú qù. fū tóng shì yī lèi, ér xiàn chéng èr tiáo. shǒu wěi fēn ná, ér zhāng jù cuò róu. cǐ suǒ wèi kē tiáo bù zhěng, xún yì nán zhī zhě yě.
其述庶征之恆寒也，先雲釐公十年冬，大雨雹。隨載劉向之占，次雲《公羊經》曰「大雨雹」，續書董生之解。案《公羊經》所說，與上奚殊？而再列其辭，俱雲」大雨雹」而已。又此科始言大雪與雹，繼言殞霜殺草，起自春秋，訖乎漢代。其事既盡，乃重敘雹災。分散相離，斷絕無趣。夫同是一類，而限成二條。首尾紛拏，而章句錯糅。此所謂科條不整，尋繹難知者也。

fū rén jūn gǎi yuán, zhào zì liú shì. shǐ guān suǒ lù, xū cún fán lì. àn sī zhì zhī jì yì yě, shǒu liè yuán fēng nián hào, bù xiáng hàn dài hé jūn cì yán dì jié hé píng, jù shù xuān chéng èr dì. wǔ chēng yuán dǐng, měi suì jiē shū āi yuē jiàn píng, tóng nián bì lù. cǐ suǒ wèi biāo jǔ nián hào, xiáng lüè wú zhǔn zhě yě.
夫人君改元，肇自劉氏。史官所錄，須存凡例。案斯《志》之記異也，首列元封年號，不詳漢代何君；次言地節、河平，具述宣、成二帝。武稱元鼎，每歲皆書；哀曰建平，同年必錄。此所謂標舉年號，詳略無准者也。

dì sān kē
第三科

shì zāi duō làn zhě, qí liú yǒu bā: yī yuē shāng què qián shì, quán wéi gù shí èr yuē yǐng xiǎng bù jiē, qiān yǐn xiāng huì sān yuē fū yǎn duō duān, zhǔn de wú zhǔ sì yuē qīng chí shàn zhèng, yòng pèi yāo huò wǔ yuē dàn shēn jiě shì, bù xiǎn fú yīng liù yuē kǎo hé suī dǎng, yì lǐ fēi jīng qī yuē yāo xiáng kě zhī, qǐn mò wú shuō bā yuē bù xún jīng diǎn, zì rèn xiōng huái.
釋災多濫者，其流有八：一曰商榷前世，全違故實；二曰影響不接，牽引相會；三曰敷演多端，準的無主；四曰輕持善政，用配妖禍；五曰但伸解釋，不顯符應；六曰考核雖讜，義理非精；七曰妖祥可知，寢默無說；八曰不循經典，自任胸懷。

zhì yún: zhōu wēi liè wáng èr shí sān nián, jiǔ dǐng zhèn. shì suì, hán wèi zhào cuàn jìn ér fēn qí dì, wēi liè wáng mìng yǐ wèi zhū hóu. tiān zǐ bù xù tóng xìng, ér jué qí zéi chén, tiān xià bù fù yǐ. àn zhōu dāng zhàn guó zhī shì, wēi ruò yóu shén. gù jūn yí qiè fǔ, tái míng táo zhài. zhèng bǐ fū sì shàng zhū hóu, fù yōng xiǎo guó zhě ěr. zhì rú sān jìn bá hù, yù wèi zhū hóu, suī jiǎ wáng mìng, shí yóu jǐ chū. pì fū jìn dài mǎng chēng ān hàn, fěi píng dì zhī zhì chéng zhuō hào tài shī, qǐ xiàn huáng zhī běn yuàn. ér zuò zhě gǒu zé wēi liè yǐ wàng shī jué shǎng, zuò yí yāo niè, qǐ dé wèi rén zhī qíng wěi jǐn zhī zhī yǐ zhě hū! cǐ suǒ wèi shāng què qián shì, quán wéi gù shí yě.
《志》云：「周威烈王二十三年，九鼎震。」「是歲，韓、魏、趙篡晉而分其地，威烈王命以為諸侯。天子不恤同姓，而爵其賊臣，天下不附矣。」案周當戰國之世，微弱尤甚。故君疑竊斧，台名逃債。正比夫泗上諸侯，附庸小國者耳。至如三晉跋扈，欲為諸侯，雖假王命，實由己出。譬夫近代莽稱安漢，匪平帝之至誠；卓號太師，豈獻皇之本願。而作者苟責威烈以妄施爵賞，坐貽妖孽，豈得謂」人之情偽盡知之矣」者乎！此所謂商榷前世，全違故實也。

zhì yún: zhāo gōng shí liù nián jiǔ yuè, dà yú. xiān shì, zhāo mǔ fū rén guī shì hōng, zhāo bù qī ér dà sōu yú bǐ pú. yòu yuē dìng gōng shí èr nián jiǔ yuè, dà yú. xiān shì, gōng zì qīn zhèng guī ér chéng zhōng chéng, èr dài fū wéi yùn. àn dà sōu yú bǐ pú, zhāo zhī shí yī nián. chéng zhōng chéng wéi yùn, dìng zhī liù nián yě. qí èr yì qù yú, jiē fēi yī zài. fū yǐ guó jiā héng shì, ér zuò yán zāi shěng, suì yuè jì yáo, ér fāng wén xiǎng yīng. sī qǐ fēi wū yǒu chéng shuō, kòu jì wèi cí zhě zāi! cǐ suǒ wèi yǐng xiǎng bù jiē, qiān yǐn xiāng huì yě.
《志》云：昭公十六年九月，大雩。先是，昭母夫人歸氏薨，昭不戚而大蒐於比蒲。又曰定公十二年九月，大雩。先是，公自侵鄭歸而城中城，二大夫圍鄆。案大蒐於比蒲，昭之十一年。城中城、圍鄆，定之六年也。其二役去雩，皆非一載。夫以國家恆事，而坐延災眚，歲月既遙，而方聞響應。斯豈非烏有成說，扣寂為辭者哉！此所謂影響不接，牽引相會也。

zhì yún: yán gōng qī nián qiū, dà shuǐ. dǒng zhòng shū liú xiàng yǐ wèi yán mǔ jiāng yǔ xiōng qí hóu yín, gòng shā huán gōng. yán shì fù chóu, fù qǔ qí nǚ, wèi rén ér xiān yǔ zhī yín, yī nián zài chū huì, yú dào nì luàn, chén xià jiàn zhī yīng yě. yòu yún: shí yī nián qiū, sòng dà shuǐ. dǒng zhòng shū yǐ wèi shí lǔ sòng bǐ nián yǒu chéng qiū zī zhī zhàn, bǎi xìng chóu yuàn, yīn qì shèng, gù èr guó jù shuǐ. àn cǐ shuō yǒu sān shī yān. hé zhě? yán gōng shí sān nián shí yī nián, gōng bài sòng shī yú chéng qiū jí zī. fū yǐ zhì shèng kè dí, cè xūn mìng shǎng, kě yǐ huān róng jiàng fú, ér fǎn chóu yuàn yí zāi xié? qí yī shī yě. qiě xiān shì shù nián, yán zāo dà shuǐ, xiào qí shí yuè, shū zài zhàn qián. ér yún yǔ sòng jiāo bīng, gù èr guó dà shuǐ, qí èr shī yě. kuàng yú qī nián zhī nèi, yǐ shì shuǐ zāi, shǐ yǐ qí nǚ wèi cí, zhōng yǐ sòng shī wèi yīng. qián hòu mí dìng, xiàng bèi hé yī? qí shī sān yě. fū yǐ yī zāi shì qīng, ér sān shuō jìng xìng, cǐ suǒ wèi fū yǎn duō duān, zhǔn de wú zhǔ yě.
《志》云：嚴公七年秋，大水。董仲舒、劉向以為嚴母姜與兄齊侯淫，共殺桓公。嚴釋父仇，復娶齊女，未人而先與之淫，一年再出會，於道逆亂，臣下賤之應也。又云：十一年秋，宋大水。董仲舒以為時魯、宋比年有乘丘、鄑之戰，百姓愁怨，陰氣盛，故二國俱水。案此說有三失焉。何者？嚴公十三年、十一年，公敗宋師於乘丘及鄑。夫以制勝克敵，策勛命賞，可以歡榮降福，而反愁怨貽災邪？其一失也。且先是數年，嚴遭大水，校其時月，殊在戰前。而雲與宋交兵，故二國大水，其二失也。況於七年之內，已釋水災，始以齊女為辭，終以宋師為應。前後靡定，向背何依？其失三也。夫以一災示青，而三說競興，此所謂敷演多端，準的無主也。

qí shì jué jiù shū, jué fá héng yù, yǐ wèi qí zhèng chí màn, shī zài shū huǎn, gù fá zhī yǐ yù, dōng ér wáng bīng. xún qí jiě chūn qiū zhī wú bīng yě, jiē zhǔ nèi shī lí shù, wài shī zhū hóu, bù shì zhū shǎng, bù míng shàn è, mán yí huá xià, tiān zǐ bù néng tǎo, dài fū shàn quán, bāng jūn bù gǎn zhì. ruò sī ér yǐ yǐ. cì zhì wǔ dì yuán shòu liù nián dōng, wáng bīng, ér yún xiān shì qiǎn wèi huò èr jiāng jūn qióng zhuī dān yú, zhǎn shǒu shí yú wàn jí guī, ér dà xíng qìng shǎng. shàng yòu mǐn huǐ qín láo, qiǎn shǐ xún xíng tiān xià, cún cì guān guǎ, jiǎ yǔ fá kùn, jǔ yí yì dú xíng jūn zǐ yì xíng zài suǒ. jùn guó yǒu yǐ wèi pián yí zhě, shàng chéng xiàng yù shǐ yǐ wén. yú shì tiān xià xián xǐ. àn hàn dì qí wǔ gōng wén dé yě rú bǐ, qí xiān měng hòu kuān yě rú cǐ, qǐ shì yǒu nuò ruò líng chí zhī shī, ér wú xíng fá kān dìng zhī gōng zāi! hé dé gǒu yǐ wú bīng shì zāi, biàn wèi yǔ xī rén tóng zuì. máo dùn zì yǐ, shǐ mò xiāng wéi, qǐ qí shén xié? cǐ suǒ wèi qīng chí shàn zhèng, yòng pèi yāo huò yě.
其釋「厥咎舒，厥罰恆燠」，以為其政弛慢，失在舒緩，故罰之以燠，冬而亡冰。尋其解《春秋》之無冰也，皆主內失黎庶，外失諸侯，不事誅賞，不明善惡，蠻夷猾夏，天子不能討，大夫擅權，邦君不敢制。若斯而已矣。次至武帝元狩六年冬，亡冰，而雲先是遣衛、霍二將軍窮追單于，斬首十餘萬級歸，而大行慶賞。上又閔悔勤勞，遣使巡行天下，存賜鰥寡，假與乏困，舉遺逸獨行君子詣行在所。郡國有以為便宜者，上丞相、御史以聞。於是天下咸喜。案漢帝其武功文德也如彼，其先猛後寬也如此，豈是有懦弱凌遲之失，而無刑罰戡定之功哉！何得苟以無冰示災，便謂與昔人同罪。矛盾自已，始末相違，豈其甚邪？此所謂輕持善政，用配妖禍也。

zhì yún: xiào zhāo yuán fèng sān nián, tài shān yǒu dà shí lì. suī mèng yǐ wèi dāng yǒu shù rén wèi tiān zǐ zhě. jīng fáng yì chuán yún: tài shān zhī shí diān ér xià, shèng rén shòu mìng rén jūn lǔ. yòu yuē: shí lì yú shān, tóng xìng wèi tiān xià xióng. àn cǐ dāng shì xiào xuān huáng dì jí wèi zhī xiáng yě. xuān dì chū zì lǘ yán, zuò dēng yǐ jí, suǒ wèi shù rén shòu mìng zhě yě. yǐ céng sūn xuè shǔ, shàng zuǎn huáng tǒng, suǒ wèi tóng xìng xióng zhě. chāng yì jiàn fèi, zhé jūn yuǎn fāng, suǒ wèi rén jūn lǔ zhě yě. bān shū zài cǐ zhēng xiáng, suī jù yǒu pōu xī, ér qiú zhū hòu yīng, céng bù lǚ chén. xù shì zhī yí, qǐ qí ruò sī? gǒu wén yǒu suǒ què, zé hé yǐ zài yán zhě zāi? cǐ suǒ wèi dàn shēn jiě shì, bù xiǎn fú yīng yě.
《志》云：孝昭元鳳三年，太山有大石立。眭孟以為當有庶人為天子者。京房《易傳》云：「太山之石顛而下，聖人受命人君虜。」又曰：石立於山，同姓為天下雄。案此當是孝宣皇帝即位之祥也。宣帝出自閭閻，坐登扆極，所謂庶人受命者也。以曾孫血屬，上纂皇統，所謂同姓雄者。昌邑見廢，謫君遠方，所謂人君虜者也。班《書》載此征祥，雖具有剖析，而求諸後應，曾不縷陳。敘事之宜，豈其若斯？苟文有所闕，則何以載言者哉？此所謂但伸解釋，不顯符應也。

zhì yún: chéng dì jiàn shǐ sān nián, xiǎo nǚ chén chí gōng nián jiǔ suì, zǒu rù wèi yāng gōng. yòu yún: suī hé èr nián, nán zǐ wáng bāo rù běi sī mǎ mén, shàng qián diàn. bān zhì suī yǒu zhèng jù, yán duō shū kuò. jīn liáo yǎn ér shēn zhī. àn nǚ zǐ jiǔ suì zhě, jiǔ zé yáng shù zhī jí yě. nán zǐ wáng bāo zhě, wáng zé chén jūn zhī xìng yě. rù běi sī mǎ mén shàng qián diàn zhě, sān mǎng shǐ wèi dà sī mǎ, zhì āi dì shí jiù guó, dì bēng hòu, réng cǐ guān, yīn yǐ cuàn wèi. fū rén rù sī mǎ mén ér shàng diàn, yì yóu cóng dà sī mǎ ér shēng jí. zāi xiáng shì zhào, qí shì shén míng. hū ér bù shū, wèi lüè hé shén? cǐ suǒ wèi jiě shì suī dǎng, yì lǐ fēi jīng yě.
《志》云：成帝建始三年，小女陳持弓年九歲，走入未央宮。又云：綏和二年，男子王褒入北司馬門，上前殿。班《志》雖有證據，言多疏闊。今聊演而申之。案女子九歲者，九則陽數之極也。男子王褒者，王則臣君之姓也。入北司馬門上前殿者，三莽始為大司馬，至哀帝時就國，帝崩後，仍此官，因以篡位。夫人入司馬門而上殿，亦由從大司馬而升極。災祥示兆，其事甚明。忽而不書，為略何甚？此所謂解釋雖讜，義理非精也。

zhì yún: āi dì jiàn píng sì nián, shān yáng nǚ zǐ tián wú sè huái rèn, wèi shēng èr yuè, ér tí fù zhōng. jí shēng, bù jǔ, zàng zhī mò shàng. sān rì, rén guò wén tí shēng. mǔ jué tǔ shōu yǎng. xún běn zhì suī shù cǐ yāo zāi, ér le wú jiě shì. àn rén cóng bāo dào yù, hán líng shòu qì, shǐ mò yǒu chéng shù, qián hòu yǒu dìng zhǔn. zhì yú zài yùn fǔ ěr, jù fā tí shēng zhě, yì yóu wù yǒu jī yè wèi zhāng, ér xíng xiàng yǐ zhào, jí wáng shì cuàn guó zhī zhēng. shēng ér bù jǔ, zàng ér bù sǐ zhě, yì yóu wù yǒu qī yùn yǐ dìng, fēi zhū jiǎn suǒ píng, jí wáng shì shòu mìng zhī yīng yě. yòu àn bān yún xiǎo nǚ chén chí gōng zhě, chén jí mǎng suǒ chū rú nǚ zǐ tián wú sè zhě, tián gù mǎng zhī běn zōng. shì jì tóng zhàn, yán wú yī gài. qǐ fēi wéi zhī qí yī, ér bù zhī qí èr zhě hū? cǐ suǒ wèi yāo xiáng kě zhī, qǐn mò wú shuō yě.
《志》云：哀帝建平四年，山陽女子田無嗇懷妊，未生二月，兒啼腹中。及生，不舉，葬之陌上。三日，人過聞啼聲。母掘土收養。尋本《志》雖述此妖災，而了無解釋。案人從胞到育，含靈受氣，始末有成數，前後有定準。至於在孕甫爾，遽發啼聲者，亦由物有基業未彰，而形象已兆，即王氏篡國之徵。生而不舉，葬而不死者，亦由物有期運已定，非誅翦所平，即王氏受命之應也。又案班雲小女陳持弓者，陳即莽所出；如女子田無嗇者，田故莽之本宗。事既同占，言無一概。豈非唯知其一，而不知其二者乎？此所謂妖祥可知，寢默無說也。

dāng chūn qiū zhī shí, zhū guó xián jùn duō yǐ. rú shā lù qí huài, liáng shān yún bēng, yì tuì fēi yú sòng zhě, lóng jiāo dòu yú zhèng shuǐ. huò bó zōng zi chǎn, jù shù qí fēi yāo huò bo yǎn shǐ guò, shèng yán qí bì yīng. gài yú shí yǒu shí jūn zǐ yǐ wèi měi tán. gù zuǒ shì shū zhī bù kān, yí jué lái yì. jì ér gǔ jīn lù zǔ, wén jiàn rǎng gé, zhì hàn dài rú zhě dǒng zhòng shū liú xiàng zhī tú, shǐ bié gòu yì wén, fǔ shēn tā shuō. yǐ zī hòu xué, líng bǐ xiān xián, jiē jīn yàn suǒ wèi jì yǔ jué kūn, zhēng zhī sǎo huì zhě yě. ér bān zhì shàng shě zhǎng yòng duǎn, juān jiù xí xīn, gǒu chū yì tóng, zì jīn kuí bó, duō jiàn qí wú shí zhě yǐ. cǐ suǒ wèi bù xún jīng diǎn, zì rèn xiōng huái yě.
當春秋之時，諸國賢俊多矣。如沙鹿其壞，梁山雲崩，鷁退蜚於宋者，龍交斗於鄭水。或伯宗、子產，具述其非妖；或卜偃、史過，盛言其必應。蓋於時有識君子以為美談。故左氏書之不刊，貽厥來裔。既而古今路阻，聞見壤隔，至漢代儒者董仲舒、劉向之徒，始別構異聞，輔申它說。以茲後學，陵彼先賢，皆今諺所謂「季與厥昆，爭知嫂諱」者也。而班《志》尚捨長用短，捐舊習新，苟出異同，自矜魁博，多見其無識者矣。此所謂不循經典，自任胸懷也。

dì sì kē
第四科

gǔ xué bù jīng zhě, qí liú yǒu sān: yī yuē bó yǐn qián shū, wǎng luó bù jǐn èr yuē jiān cǎi zuǒ shì, yí yì shén duō sān yuē lǚ jǔ jiù shì, bù zhī suǒ chū.
古學不精者，其流有三：一曰博引前書，網羅不盡；二曰兼采《左氏》，遺逸甚多；三曰屢舉舊事，不知所出。

zhì yún: shù zhēng zhī héng fēng, liú xiàng yǐ wèi chūn qiū wú qí yīng. liú xīn yǐ wèi lí shí liù nián, zuǒ shì chuán shì liù yì tuì fēi shì yě. àn jiù shǐ liú xiàng xué gǔ liáng, liú xīn xué zuǒ shì. jì zǔ xí gè yì, ér wén jiàn bù tóng, xìn yǐ. ér zhōu mù sī bá, zhèng chē fèn jì, fēng zhī wèi hài, bèi yú shàng shū zuǒ chuán. xiàng zé lüè ér bù xìn, xīn zé zhī ér bù chuán. yòu xiáng yán cóng guài, lì xù qún yāo. shù yǔ máo wèi zāi, ér bù xún zhào máo shēng dì shū yì niǎo xiāng yù, ér bù zài sòng què shēng zhān. sī jiē jiàn xiǎo wàng dà, jǔ qīng lüè zhòng. gài xué yǒu bù tóng, shí wú tōng jiàn gù yě. qiě dāng yán hàn zhī dài, jué yì yóu qí. ruò jǐng dì chéng píng, chì fēng rú xuè yú gōng zài zhí, kàng yáng wèi hàn. wéi jì yǔ chuán, gè jù qí xiáng, zài yú zhì zhōng, dú wú qí shuō yě, hé zāi? cǐ suǒ wèi bó yǐn qián shū, wǎng luó bù jǐn yě.
《志》云：庶征之恆風，劉向以為《春秋》無其應。劉歆以為釐十六年，《左氏傳》釋六鶂退飛是也。案舊史劉向學《穀梁》，劉歆學《左氏》。既祖習各異，而聞見不同，信矣。而周木斯拔，鄭車僨濟，風之為害，備於《尚書》、《左傳》。向則略而不信，歆則知而不傳。又詳言從怪，歷敘群妖。述雨氂為災，而不尋趙毛生地；書異鳥相育，而不載宋雀生鸇。斯皆見小忘大，舉輕略重。蓋學有不同，識無通鑑故也。且當炎漢之代，厥異尤奇。若景帝承平，赤風如血；於公在職，亢陽為旱。惟紀與傳，各具其詳，在於《志》中，獨無其說也，何哉？此所謂博引前書，網羅不盡也。

zuǒ chuán yún: sòng rén zhú yà gǒu, huá chén chū bēn chén. yòu yún: sòng gōng zǐ dì yǒu bái mǎ, jǐng gōng duó ér zhū qí wěi liè. dì dì chén yǐ xiào pàn. bān zhì shū cǐ èr shì, yǐ wèi quǎn mǎ zhī huò. àn zuǒ shì suǒ zài, sī liú shí fán. rú jì shì zhī nì yě, yóu dòu jī ér fù jiè wèi hóu zhī bài yě, yīn yǎng hè yǐ chéng xuān. cáo wáng shǒu yú huò yàn, zhèng shì méng yú jiě yuán. qiè zhì duó ér jiā miè, huá yuán shā yáng ér zú bēn. cǐ yì bái hēi zhī xiáng, yǔ máo zhī niè, hé dú shě ér bù lùn, wéi zhēng quǎn mǎ ér yǐ. cǐ suǒ wèi jiān cǎi zuǒ shì, yí yì shén duō yě.
《左傳》云：宋人逐猰狗，華臣出奔陳。又云：宋公子地有白馬，景公奪而朱其尾鬛。地弟辰以肖叛。班《志》書此二事，以為犬馬之禍。案《左氏》所載，斯流實繁。如季氏之逆也，由鬥雞而傅介；衛侯之敗也，因養鶴以乘軒。曹亡首於獲雁，鄭弒萌於解黿。郄至奪而家滅，華元殺羊而卒奔。此亦白黑之祥，羽毛之孽，何獨捨而不論，唯征犬馬而已。此所謂兼采《左氏》，遺逸甚多也。

àn tài shǐ gōng shū zì chūn qiū yǐ qián, suǒ yǒu guó jiā zāi shěng, xián zhé zhàn hóu, jiē chū yú zuǒ shì guó yǔ zhě yě. jīn bān zhì suǒ yǐn, shàng zì zhōu zhī yōu lì, xià zhōng lǔ zhī dìng āi, ér bù yún guó yǔ, wéi chēng shǐ jì, qǐ fēi wàng běn xùn mò, zhú jìn qì yuǎn zhě hū? cǐ suǒ wèi lǚ jǔ jiù shì, bù zhī suǒ chū yě.
案《太史公書》自《春秋》以前，所有國家災眚，賢哲占侯，皆出於《左氏》、《國語》者也。今班《志》所引，上自周之幽厲，下終魯之定、哀，而不雲《國語》，唯稱史記，豈非忘本徇末，逐近棄遠者乎？此所謂屢舉舊事，不知所出也。

suǒ dìng duō mù, fán èr shí zhǒng. dàn qí shī jì zhòng, bù kě dān lùn. gù měi rì zhī zhōng, huò jǔ yī shì. shù chù lèi ér zhǎng, tā jiē kě zhī. yòu àn sī zhì zhī zuò yě. běn yù míng jí xiōng, shì xiū jiù, chéng è quàn shàn, yǐ jiè jiāng lái. zhì rú chūn qiū yǐ hái, hàn dài ér wǎng, qí jiān rì shí dì zhèn shí yǔn shān bēng yǔ báo yǔ yú dà hàn dà shuǐ quǎn shǐ wèi huò, táo lǐ dōng huā, duō zhí xù qí zāi, ér bù yán qí yīng. cǐ nǎi lǔ shǐ zhī chūn qiū hàn shū zhī dì jì ěr, hé yòng fù biān zhī yú cǐ zhì zāi! xī bān shū pí yún: sī mǎ qiān xù xiàng rú zé jǔ qí jùn xiàn, zhe qí zì. xiāo cáo chén píng zhī shǔ, zhòng shū bìng shí zhī rén, bù jì qí zì, huò xiàn ér bù jùn, gài yǒu suǒ wèi xiá yě. ruò mèng jiān cǐ zhì, cuò miù shū duō, qǐ yì kān xuē wèi zhōu zhě xié? bù rán, hé tuō lüè zhī shén yě. yì yǒu chuān záo chéng wén, qiáng shēng yì yì. rú yù zhī huò, mí zhī wèi mí, yǔn wǔ shí zhě, qí wǔ zǐ zhī zhēng. kuì qī shān zhě, hàn qī guó zhī xiàng. shū fú huì zàng, chéng bó lái bēn, kàng yáng suǒ yǐ chéng yāo, zhèng yì xǔ tián, lǔ móu lái guó, shí miáo suǒ yǐ wèi huò. zhū rú cǐ bǐ, qí lèi hóng duō. tú yǒu jiě shì, wú zú guān cǎi. zhī yīn jūn zǐ, xìng wèi xiáng yān.
所定多目，凡二十種。但其失既眾，不可殫論。故每日之中，或舉一事。庶觸類而長，他皆可知。又案斯志之作也。本欲明吉凶，釋休咎，懲惡勸善，以戒將來。至如春秋已還，漢代而往，其間日蝕、地震、石隕、山崩、雨雹、雨魚、大旱、大水、犬豕為禍，桃李冬花，多直敘其災，而不言其應。此乃魯史之《春秋》、《漢書》之帝紀耳，何用復編之於此志哉！昔班叔皮云：司馬遷敘相如則舉其郡縣，著其字。蕭、曹、陳平之屬，仲舒並時之人，不記其字，或縣而不郡，蓋有所未暇也。若孟堅此《志》，錯謬殊多，豈亦刊削未周者邪？不然，何脫略之甚也。亦有穿鑿成文，強生異義。如蜮之惑，麋之為迷，隕五石者，齊五子之徵。潰七山者，漢七國之象。叔服會葬，郕伯來奔，亢陽所以成妖，鄭易許田，魯謀萊國，食苗所以為禍。諸如此比，其類弘多。徒有解釋，無足觀採。知音君子，幸為詳焉。