gài wén sān wáng gè yì lǐ, wǔ dì bù tóng lè, gù chuán chēng yīn sú, yì guì suí shí. kuàng shǐ shū zhě, jì shì zhī yán ěr. fū shì yǒu mào qiān, ér yán wú biàn gé, cǐ suǒ wèi jiāo zhù ér diào sè, kè chuán ér qiú jiàn yě.
蓋聞三王各異禮，五帝不同樂，故《傳》稱因俗，《易》貴隨時。況史書者，記事之言耳。夫事有貿遷，而言無變革，此所謂膠柱而調瑟，刻船而求劍也。

gǔ zhě zhū hóu yuē hōng, qīng dài fū yuē zú. gù zuǒ shì chuán chēng chǔ dèng màn yuē: wáng hōng yú xíng, guó zhī fú yě. yòu zhèng zi chǎn yuē: wén xiāng zhī bó, jūn hōng, dài fū diào. jí qí zhèng yě. àn fū zǐ xiū chūn qiū, shí yòng sī yì. ér zhū guó jiē zú, lǔ dú chēng hōng zhě, cǐ lüè wài bié nèi zhī zhǐ yě. mǎ qiān shǐ jì xī bó yǐ xià, yǔ zhū liè guó wáng hóu, fán yǒu hōng zhě, tóng jiā zú chēng, cǐ qǐ lüè wài bié nèi xié? hé biǎn hōng ér shū zú yě?
古者諸侯曰薨，卿大夫曰卒。故《左氏傳》稱楚鄧曼曰：「王薨於行，國之福也。」又鄭子產曰：「文、襄之伯，君薨，大夫吊。」即其證也。案夫子修《春秋》，實用斯義。而諸國皆卒，魯獨稱薨者，此略外別內之旨也。馬遷《史記》西伯以下，與諸列國王侯，凡有薨者，同加卒稱，此豈略外別內邪？何貶薨而書卒也？

gài zhe lǔ shǐ zhě, bù wèi qí bāng wèi lǔ guó zhuàn zhōu shū zhě, bù hū qí wáng yuē zhōu wáng. rú shǐ jì zhě, shì zǒng gǔ jīn, shì wú zhǔ kè, gù yán jí hàn zǔ, duō wèi hàn wáng, sī yì wèi wèi lèi yě. bān shì jì fēn liè shǐ jì, dìng míng hàn shū, zhì yú shù gāo zǔ wèi gōng wáng zhī shí, jiē bù chú pèi hàn zhī zì. fán yǒu yì fāng jiàng kuǎn zhě, yǐ guī hàn wèi wén. zhào zì bān shū, shǒu wèi cǐ shī qì yú zhòng yù, réng zhǒng jué fēi. jī xí xiāng chuán, céng wú xiān jué zhě yǐ.
蓋著魯史者，不謂其邦為魯國；撰周書者，不呼其王曰周王。如《史記》者，事總古今，勢無主客，故言及漢祖，多為漢王，斯亦未為累也。班氏既分裂《史記》，定名《漢書》，至於述高祖為公、王之時，皆不除沛、漢之字。凡有異方降款者，以歸漢為文。肇自班《書》，首為此失；迄於仲豫，仍踵厥非。積習相傳，曾無先覺者矣。

yòu shǐ jì chén shè shì jiā, chēng qí zi sūn zhì jīn xuè shí. hàn shū fù yǒu shè chuán, nǎi jù zài qiān wén. àn qiān zhī yán jīn, shí xiào wǔ zhī shì yě gù zhī yán jīn, dāng xiào míng zhī shì yě. shì chū bǎi nián, yǔ tóng yī lǐ. jí rú shì, qǐ chén shì miáo yì zuò liú dōng jīng zhě hū? sī bì bù rán. hàn shū yòu yún: yán jūn píng jì zú, shǔ rén zhì jīn chēng zhī. huáng fǔ mì quán lù sī yǔ, zài yú gāo shì chuán. fū mèng jiān shì ān, nián dài xuán gé, zhì jīn zhī shuō, qǐ kě tóng yún? fū bān zhī xí yān, qí fēi jì rú bǐ mì zhī chéng gù, qí shī yòu rú cǐ. mí ér bù wù, xī qí shén hū!
又《史記·陳涉世家》，稱其子孫至今血食。《漢書》復有《涉傳》，乃具載遷文。案遷之言今，實孝武之世也；固之言今，當孝明之世也。事出百年，語同一理。即如是，豈陳氏苗裔祚流東京者乎？斯必不然。《漢書》又云：「嚴君平既卒，蜀人至今稱之。」皇甫謐全錄斯語，載於《高士傳》。夫孟堅、士安，年代懸隔，至今之說，豈可同雲？夫班之習焉，其非既如彼；謐之承固，其失又如此。迷而不悟，奚其甚乎！

hé fǎ shèng zhōng xìng shū liú kuí lù chēng qí yì yù shì jù xíng fǎ shuō, yī jiǎn zhì nèi, le wú qí shuō. jì ér zāng shì jìn shū liáng cháo tōng shǐ, yú dà lián zhī chuán, bìng yǒu sī yán, zhì yì wú wén, chuán réng xū shù. cǐ yòu bù jīng zhī jiù, tóng yú xuán yàn yě.
何法盛《中興書·劉隗錄》稱其議獄事具《刑法說》，依檢志內，了無其說。既而臧氏《晉書》、梁朝《通史》，於大連之傳，並有斯言，志亦無文，傳仍虛述。此又不精之咎，同於玄晏也。

xún bān mǎ zhī wèi liè chuán, jiē jù biān qí rén xìng míng rú xíng zhuàng. yóu xiāng sì zhě, zé gòng guī yī chēng, ruò cì kè rì zhě rú lín xún lì shì yě. fàn yè jì yí tí mù yú chuán shǒu, liè xìng míng yú chuán zhōng, ér yóu yú liè chuán zhī xià, zhù wèi liè nǚ gāo yǐn děng mù. gǒu xìng míng jì shū, tí mù yòu xiǎn, shì zé dèng yǔ kòu xún zhī shǒu, dāng shǔ wèi gōng fǔ zhě yǐ cén péng wú hàn zhī qián, dāng biāo wèi jiāng shuài zhě yǐ. chù lèi ér zhǎng, shí fán qí tú, hé zhǐ liè nǚ xiào zǐ gāo yǐn dú xíng ér yǐ.
尋班、馬之為列傳，皆具編其人姓名如行狀。尤相似者，則共歸一稱，若《刺客》、《日者》、《儒林》、《循吏》是也。范曄既移題目於傳首，列姓名於傳中，而猶於列傳之下，注為《列女》、《高隱》等目。苟姓名既書，題目又顯，是則鄧禹、寇恂之首，當署為《公輔》者矣；岑彭、吳漢之前，當標為《將帥》者矣。觸類而長，實繁其徒，何止《列女》、《孝子》、《高隱》、《獨行》而已。

wèi shū zhe shū, biāo bǎng nán guó, huán liú zhū zú, xián yuē dǎo yí. shì zé zì jiāng ér dōng, jǐn wèi huì fú zhī dì. zhì yú liú chǎng shěn wén xiù děng chuán, xù qí jué lǐ, zé bù yì zhū huá. qǐ yǒu jūn chén gòng guó, fù zǐ tóng xìng, hé lǘ jì zhá, biàn zhì tǔ fēng zhī shū sūn cè yú fān, nǎi chéng yí xià zhī gé. qiú zhū wǎng lì, suǒ wèi wén yě.
魏書著書，標榜南國，桓、劉諸族，咸曰《島夷》。是則自江而東，盡為卉服之地。至於《劉昶》、《沈文秀》等傳，敘其爵里，則不異諸華。豈有君臣共國，父子同姓，闔閭、季札，便致土風之殊；孫策、虞翻，乃成夷夏之隔。求諸往例，所未聞也。

dāng jìn zhái jiāng huái, shí yīng zhēng shuò, jí bǐ qún xióng, chēng wèi tiě dào. gù ruǎn shì qī lù, yǐ tián fàn péi duàn zhū jì, liú shí fú yáo děng shū, bié chuàng yī míng, tí wèi wěi shǐ. jí suí shì shòu mìng, hǎi nèi wèi jiā, guó mí ài zēng, rén wú bǐ wǒ, ér shì yǒu zhuàn suí shū jīng jí zhì zhě, qí liú bié qún shū, hái yī ruǎn lù. àn guó zhī yǒu wěi, qí lái shàng yǐ. rú dù yǔ zuò dì, gōu jiàn chēng wáng, sūn quán jiàn dǐng zhì zhī yè, xiāo chá wèi fù yōng zhī zhǔ, ér yáng xióng zhuàn shǔ jì, zi gòng zhe yuè jué, yú cái jiāng biǎo chuán, cài shù hòu liáng shǐ. kǎo sī zhòng zuò, xián shì wěi shū, zì kě lèi jù xiāng cóng, hé chéng yī bù, hé zhǐ qǔ dōng jìn yī shì shí yǒu liù jiā ér yǐ hū?
當晉宅江、淮，實膺正朔，嫉彼群雄，稱為僣盜。故阮氏《七錄》，以田、范、裴、段諸記，劉、石、符、姚等書，別創一名，題為《偽史》。及隋氏受命，海內為家，國靡愛憎，人無彼我，而世有撰《隋書·經籍志》者，其流別群書，還依阮《錄》。案國之有偽，其來尚矣。如杜宇作帝，勾踐稱王，孫權建鼎峙之業，蕭詧為附庸之主，而揚雄撰《蜀紀》，子貢著《越絕》，虞裁《江表傳》，蔡述《後梁史》。考斯眾作，咸是偽書，自可類聚相從，合成一部，何止取東晉一世十有六家而已乎？

fū wáng shì jiāng bēng, bà tú yún gòu, bì yǒu zhōng chén yì shì, juān shēng xùn jié. ruò nǎi wéi gěng móu zhū cáo wǔ, qīn dàn wèn zuì mǎ wén, ér wèi jìn shǐ chén shū zhī yuē zéi, cǐ nǎi pò yú dāng shì, nán yǐ zhí yán. zhì rú xún jì yuán jǐn, lán cuī yú xiào jìng zhī mò, wáng qiān wèi jiǒng, yù zhé yú yǔ wén zhī jì, ér lǐ kān qí shǐ, yán shù suí piān, shí wú bī wèi, shì xū jiǎo wǎng, ér jiē réng jiù bù gǎi, wèi shù jūn wèi pàn nì. shū shì rú cǐ, bāo biǎn hé shī?
夫王室將崩，霸圖雲構，必有忠臣義士，捐生殉節。若乃韋、耿謀誅曹武，欽、誕問罪馬文，而魏、晉史臣書之曰賊，此乃迫於當世，難以直言。至如荀濟、元瑾，蘭摧於孝、靖之末，王謙、尉迥，玉折於宇文之季，而李刊齊史，顏述隋篇，時無逼畏，事須矯枉，而皆仍舊不改，謂數君為叛逆。書事如此，褒貶何施？

xī hàn dài yǒu xiū zòu jì yú qí fǔ zhě, suì dào gé gōng suǒ zuò ér jìn zhī, jì jù lù tā wén, bù zhī gǎi yì míng xìng, shí rén wèi zhī yuē: zuò zòu suī gōng, yí qù gé gōng. jí hán dān shì zhuàn xiào lín, zài zhī yǐ wèi kǒu shí. jiē hū! lì guān zì gǔ, cǐ lèi yóu duō, qí yǒu yí qù ér bù qù zhě, qǐ zhí gé gōng ér yǐ! hé shì yú sī, dú zhì jiě yí zhī qiào yě. fán wèi shǐ zhě, gǒu néng shí shì xiáng shěn, cuò cí jīng mì, jǔ yī yú yǐ sān yú fǎn, gào zhū wǎng ér zhī zhū lái, sī shù jǐ kě yǐ wú dà guò yǐ.
昔漢代有修奏記於其府者，遂盜葛龔所作而進之，既具錄他文，不知改易名姓，時人謂之曰：「作奏雖工，宜去葛龔。」及邯鄲氏撰《笑林》，載之以為口實。嗟乎！歷觀自古，此類尤多，其有宜去而不去者，豈直葛龔而已！何事於斯，獨致解頤之誚也。凡為史者，苟能識事詳審，措辭精密，舉一隅以三隅反，告諸往而知諸來，斯庶幾可以無大過矣。