fū guān hū rén wén, yǐ huà chéng tiān xià guān hū guó fēng, yǐ chá xīng wáng. shì zhī wén zhī wèi yòng, yuǎn yǐ dà yǐ. ruò nǎi xuān xī shàn zhèng, qí měi zài yú zhōu shī huái xiāng bù dào, qí è cún hū chǔ fù. dú zhě bù yǐ jí fǔ xī sī wèi chǎn, qū píng sòng yù wèi bàng zhě, hé yě? gài bù xū měi, bù yǐn è gù yě. shì zé wén zhī jiāng shǐ, qí liú yī yān, gù kě yǐ fāng jià nán dǒng, jù chēng liáng zhí zhě yǐ.
夫观乎人文,以化成天下;观乎国风,以察兴亡。是知文之为用,远矣大矣。若乃宣、僖善政,其美载于周诗;怀、襄不道,其恶存乎楚赋。读者不以吉甫、奚斯为谄,屈平、宋玉为谤者,何也?盖不虚美,不隐恶故也。是则文之将史,其流一焉,固可以方驾南、董,俱称良直者矣。
yuán jì zhōng yè, wén tǐ dà biàn, shù lǐ zhě duō yǐ guǐ wàng wéi běn, shì cí zhě wù yǐ yín lì wèi zōng. pì rú nǚ gōng zhī yǒu qǐ hú, yīn yuè zhī yǒu zhèng wèi. gài yǔ yuē: bù zuò wú yì hài yǒu yì. zhì rú shǐ shì suǒ shū, gù dāng yǐ zhèng wéi zhǔ. shì yǐ yú dì sī lǐ, xià hòu shī yù, shàng shū zài qí yuán shǒu qín huāng zhī gē zhèng zhuāng zhì xiào, jìn xiàn bù míng, chūn qiū lù qí dà suì hú qiú zhī shén. qí lǐ dǎng ér qiè, qí wén jiǎn ér yào, zú yǐ chéng è quàn shàn, guān fēng chá sú zhě yǐ. ruò mǎ qīng zhī zǐ xū shàng lín, yáng xióng zhī gān quán yǔ liè, bān gù liǎng dū, mǎ róng guǎng chéng, yù guò qí tǐ, cí méi qí yì, fán huá ér shī shí, liú dàng ér wàng fǎn, wú bì quàn jiǎng, yǒu zhǎng jiān zhà, ér qián hòu shǐ hàn jiē shū zhū liè zhuàn, bù qí miù hū!
爰洎中叶,文体大变,树理者多以诡妄为本,饰辞者务以淫丽为宗。譬如女工之有绮縠,音乐之有郑、卫。盖语曰:不作无益害有益。至如史氏所书,固当以正为主。是以虞帝思理,夏后失御,《尚书》载其元首、禽荒之歌;郑庄至孝,晋献不明,《春秋》录其大隧、狐裘之什。其理谠而切,其文简而要,足以惩恶劝善,观风察俗者矣。若马卿之《子虚》、《上林》,扬雄之《甘泉》、《羽猎》,班固《两都》,马融《广成》,喻过其体,词没其义,繁华而失实,流宕而忘返,无裨劝奖,有长奸诈,而前后《史》、《汉》皆书诸列传,不其谬乎!
qiě hàn dài cí fù, suī yún xū jiǎo, zì yú tā wén, dà dǐ yóu shí. zhì yú wèi jìn yǐ xià, zé é miù léi tóng. què ér lùn zhī, qí shī yǒu wǔ: yī yuē xū shè, èr yuē hòu yán, sān yuē jiǎ shǒu, sì yuē zì lì, wǔ yuē yī gài.
且汉代词赋,虽云虚矫,自余它文,大抵犹实。至于魏、晋已下,则讹谬雷同。榷而论之,其失有五:一曰虚设,二曰厚颜,三曰假手,四曰自戾,五曰一概。
hé zhě? xī dà dào wèi gōng, yǐ néng ér shòu, gù yáo zī ěr shùn, shùn yǐ mìng yǔ. zì cáo mǎ yǐ jiàng, qí qǔ zhī yě zé bù rán. ruò nǎi shàng chū chán shū, xià chén ràng biǎo, qí jiān quàn jìn yīn qín, dūn yù chóng tà, jī shí tóng yú mǎng zhuō, yán nǎi lèi yú yú xià. qiě shǐ zì nà bì, qì yú dēng tán. tóng gōng lú shǐ, xīn jūn yīng jiǔ mìng zhī xī bái mǎ hóu fú, jiù zhǔ méng sān kè zhī lǐ. tú yǒu qí wén, jìng wú qí shì. cǐ suǒ wèi xū shè yě.
何者?昔大道为公,以能而授,故尧咨尔舜,舜以命禹。自曹、马已降,其取之也则不然。若乃上出禅书,下陈让表,其间劝进殷勤,敦谕重沓,迹实同于莽、卓,言乃类于虞、夏。且始自纳陛,迄于登坛。彤弓卢矢,新君膺九命之锡;白马侯服,旧主蒙三恪之礼。徒有其文,竟无其事。此所谓虚设也。
gǔ zhě liǎng jūn wèi dí, èr guó zhēng xióng, zì xiāng chèn shù, yán wú suǒ yǐn. hé zhě? guó zhī dé sàng, rú rì yuè zhī shí yān, fēi yóu shì cí jiǎo shuō suǒ néng yǎn bì yě. dǎi yú jìn gǔ zé bù rán. cáo gōng tàn shǔ zhǔ zhī yīng lüè, yuē" liú bèi wú chóu" zhōu dì měi qí xuān zhī qiáng shèng, yún" gāo huān bù sǐ". huò yí dōu yǐ bì qí fēng, huò duàn bīng yǐ fáng qí dù. jí qí shēn gào shì, jiàng yí xí, biàn chēng qí zhì hūn shū mài, shí mèi xuán huáng, liè zhái jiàn dū, ruò jiāo liáo zhī cháo wěi, lín róng jiǎ yǒng, yóu táng láng zhī jù zhé. cǐ suǒ wèi hòu yán yě.
古者两军为敌,二国争雄,自相称述,言无所隐。何者?国之得丧,如日月之蚀焉,非由饰辞矫说所能掩蔽也。逮于近古则不然。曹公叹蜀主之英略,曰“刘备吾俦”;周帝美齐宣之强盛,云“高欢不死”。或移都以避其锋,或断冰以防其渡。及其申诰誓,降移檄,便称其智昏菽麦,识昧玄黄,列宅建都,若鹪鹩之巢苇,临戎贾勇,犹螳螂之拒辙。此所谓厚颜也。
gǔ zhě guó yǒu zhào mìng, jiē rén zhǔ suǒ wéi, gù hàn guāng wǔ shí, dì wǔ lún wèi dū zhù qián yuàn, jiàn zhào shū ér tàn yuē:" cǐ shèng zhǔ yě, yī jiàn jué yǐ." zhì yú jìn gǔ zé bù rán. fán yǒu zhào chì, jiē zé chéng qún xià, dàn shǐ cháo duō wén shì, guó fù cí rén, sì qí bǐ duān, hé shì bù lù. shì yǐ měi fā xǐ gào, xià lún yán, shēn cè yǐn zhī wò ēn, xù yōu qín zhī zhì yì. qí jūn suī yǒu fǎn dào bài dé, wéi wán yǔ bào. guān qí zhèng lìng, zé xīn guǐ bù rú dú qí zhào gào, zé xūn huá zài chū. cǐ suǒ wèi jiǎ shǒu yě.
古者国有诏命,皆人主所为,故汉光武时,第五伦为督铸钱掾,见诏书而叹曰:“此圣主也,一见决矣。”至于近古则不然。凡有诏敕,皆责成群下,但使朝多文士,国富辞人,肆其笔端,何事不录。是以每发玺诰,下纶言,申恻隐之渥恩,叙忧勤之至意。其君虽有反道败德,唯顽与暴。观其政令,则辛、癸不如;读其诏诰,则勋、华再出。此所谓假手也。
gài tiān zǐ wú xì yán, gǒu yán zhī yǒu shī, zé qǔ yóu tiān xià. gù hàn guāng wǔ wèi páng méng" kě yǐ tuō liù chǐ zhī gū", jí wén qí pàn yě, nǎi xiè bǎi guān yuē: zhū jūn dé wú xiào zhèn hū? shì zhī bāo biǎn zhī yán, zhé wáng suǒ shèn. zhì yú jìn gǔ zé bù rán. fán bǎi jù liáo, wáng gōng qīng shì, shǐ yǒu bāo chóng, zé wèi qí guī zhāng tè dá, shàn wú kě jiā xuán yǒu biǎn chù, zé bǐ zhū dǒu shāo xià cái, zuì bù róng zé. fū tóng wèi yī shì zhī xíng, tóng qǔ yī jūn zhī yán, yú zhì shēng yú shū hū, shì fēi biàn yú é qǐng, dì xīn bù yī, huáng jiàn wú héng. cǐ suǒ wèi zì lì yě.
盖天子无戏言,苟言之有失,则取尤天下。故汉光武谓庞萌“可以托六尺之孤”,及闻其叛也,乃谢百官曰:诸君得无笑朕乎?是知褒贬之言,哲王所慎。至于近古则不然。凡百具寮,王公卿士,始有褒崇,则谓其珪璋特达,善无可加;旋有贬黜,则比诸斗筲下才,罪不容责。夫同为一士之行,同取一君之言,愚智生于倏忽,是非变于俄顷,帝心不一,皇鉴无恒。此所胃自戾也。
fū guó yǒu fǒu tài, shì yǒu wū lóng, zuò zhě xíng yán, běn wú dìng zhǔn. gù guān yī yǔ zhī sòng, ér yàn yǒu yīn fāng xìng dǔ yú zǎo zhī cì, ér zhī zōng zhōu jiāng yǔn. zhì yú jìn dài zé bù rán. fū tán zhǔ shàng zhī shèng míng, zé jūn jǐn sān wǔ shù zǎi xiàng zhī yīng wěi, zé rén jiē èr bā. guó zhǐ fāng yú, ér yán bìng tūn liù hé fú bù yíng cǐ mù, ér chēng gǎn zhì bǎi líng. suī rén shì lǚ gǎi, ér wén lǐ wú yì, gù shàn zhī yǔ è, qí shuō bù shū, yù lìng guān zhě, chóu wéi zhǔn de? cǐ suǒ wèi yī gài yě.
夫国有否泰,世有污隆,作者形言,本无定准。故观猗与之颂,而验有殷方兴;睹《鱼藻》之刺,而知宗周将殒。至于近代则不然。夫谈主上之圣明,则君尽三、五;述宰相之英伟,则人皆二八。国止方隅,而言并吞六合;福不盈{此目},而称感致百灵。虽人事屡改,而文理无易,故善之与恶,其说不殊,欲令观者,畴为准的?此所谓一概也。
yú shì kǎo zī wǔ shī, yǐ xún wén yì, suī shì jiē xíng sì, ér yán bì píng xū. fū lòu bīng wèi bì, bù kě dé ér yòng yě huà dì wèi bǐng, bù kě dé ér shí yě. shì yǐ xíng zhī yú shì, zé shàng xià xiāng méng chuán zhī yú hòu, zé shì rén bù xìn. ér shì zhī zuò zhě, héng bù zhī chá, jù bǐ xū shuō, biān ér cì zhī, chuàng zì qǐ jū, chéng yú guó shǐ, lián zhāng shū lù, yī zì wú fèi, fēi fù shǐ shū, gèng chéng wén jí.
于是考兹五失,以寻文义,虽事皆形似,而言必凭虚。夫镂冰为璧,不可得而用也;画地为饼,不可得而食也。是以行之于世,则上下相蒙;传之于后,则示人不信。而世之作者,恒不之察,聚彼虚说,编而次之,创自起居,成于国史,连章疏录,一字无废,非复史书,更成文集。
ruò nǎi lì xuǎn zhòng zuò, qiú qí huì lèi, wáng shěn yú huàn, shì qí shén yān péi zi yě hé zhī yuán, yì qí cì yě. chén shòu gàn bǎo, pō cóng jiǎn yuē, yóu shí zài fú é, wǎng jǐn jī yào. wéi wáng shào zhuàn qí suí èr shǐ, qí suǒ qǔ yě, wén jiē yì shí, lǐ duō kě xìn, zhì yú yōu yōu shì cí, jiē bù zhī qǔ. cǐ shí dé qù xié cóng zhèng zhī lǐ, juān huá zhí shí zhī yì yě.
若乃历选众作,求其秽累,王沈、鱼豢,是其甚焉;裴子野、何之元,抑其次也。陈寿、干宝,颇从简约,犹时载浮讹,罔尽机要。唯王劭撰《齐》、《隋》二史,其所取也,文皆诣实,理多可信,至于悠悠饰词,皆不之取。此实得去邪从正之理,捐华摭实之义也。
gài shān yǒu mù, gōng zé dù zhī. kuàng jǔ shì wén zhāng, qǐ wú qí xuǎn, dàn kǔ zuò zhě shū zhī bù dú ěr. zhì rú shī yǒu wéi mèng fěng jiàn, fù yǒu zhào yī jí xié, piān zé jiǎ yì guò qín, lùn zé bān biāo wáng mìng, zhāng huà shù zhēn yú nǚ shǐ, zhāng zài tí míng yú jiàn gé, zhū gě biǎo zhǔ yǐ chū shī, wáng chǎng shū zì yǐ jiè zi, liú xiàng gǔ yǒng zhī shàng shū, cháo cuò lǐ gù zhī duì cè, xún bó zi zhī dàn wén, shān jù yuán zhī qǐ shì, cǐ jiē yán chéng guǐ zé, wèi shì guī jìng. qiú zhū lì dài, wǎng wǎng ér yǒu. gǒu shū zhī zhú bó, chí yǐ bù kān, zé qí wén kě yǔ sān dài tóng fēng, qí shì kě yǔ wǔ jīng qí liè. gǔ yóu jīn yě, hé yuǎn jìn zhī yǒu zāi?
盖山有木,工则度之。况举世文章,岂无其选,但苦作者书之不读耳。至如诗有韦孟《讽谏》,赋有赵壹《嫉邪》,篇则贾谊《过秦》,论则班彪《王命》,张华述箴于女史,张载题铭于剑阁,诸葛表主以出师,王昶书字以诫子,刘向、谷永之上疏,晁错、李固之对策,荀伯子之弹文,山巨源之启事,此皆言成轨则,为世龟镜。求诸历代,往往而有。苟书之竹帛,持以不刊,则其文可与三代同风,其事可与《五经》齐列。古犹今也,何远近之有哉?
xī fū zǐ xiū chūn qiū, bié shì fēi, shēn chù zhì, ér zéi chén nì zǐ jù. fán jīn zhī wèi shǐ ér zài wén yě, gǒu néng bō fú huá, cǎi zhēn shí, yì kě shǐ fū diāo chóng xiǎo jì zhě, wén yì ér zhī tú yǐ. cǐ nǎi jìn yín zhī dī fáng, chí yǎ zhī guǎn xiá, fán wèi zài xuē zhě, kě bù wù hū?
昔夫子修《春秋》,别是非,申黜陟,而贼臣逆子惧。凡今之为史而载文也,苟能拨浮华,采贞实,亦可使夫雕虫小技者,闻义而知徒矣。此乃禁淫之堤防,持雅之管辖,凡为载削者,可不务乎?