yán yuān wèn yú zhòng ní yuē: chéng rén zhī xíng hé ruò? zǐ yuē: chéng rén zhī xíng dá hū qíng xìng zhī lǐ, tōng hū wù lèi zhī biàn, zhī yōu míng zhī gù, dǔ yóu qì zhī yuán, ruò cǐ ér kě wèi chéng rén. jì zhī tiān dào, xíng gōng yǐ rén yì, chì shēn yǐ lǐ lè. fū rén yì lǐ lè chéng rén zhī xíng yě, qióng shén zhī huà dé zhī shèng yě.
顏淵問於仲尼曰：「成人之行何若？」子曰：「成人之行達乎情性之理，通乎物類之 變，知幽明之故，睹游氣之源，若此而可謂成人。既知天道，行躬以仁義，飭身以禮樂。夫 仁義禮樂成人之行也，窮神知化德之盛也。」
yì yuē: yǎng yǐ guān yú tiān wén, fǔ yǐ chá yú dì lǐ, shì gù zhī yōu míng zhī gù. fū tiān wén dì lǐ rén qíng zhī xiào cún yú xīn, zé shèng zhì zhī fǔ. shì gù gǔ zhě shèng wáng jì lín tiān xià, bì biàn sì shí, dìng lǜ lì, kǎo tiān wén, kuí shí biàn, dēng líng tái yǐ wàng qì fēn, gù yáo yuē: zī ěr shùn, tiān zhī lì shù zài ěr gōng, yǔn zhí qí zhōng, sì hǎi kùn qióng. shū yuē: zài xuán jī yù héng, yǐ qí qī zhèng. xuán jī wèi cǐ chén gōu chén shū xīng yě. yǐ qí kuí biāo zhī suǒ zhǐ èr shí bā xiù wèi jí xiōng huò fú tiān wén liè shě yíng suō zhī zhàn, gè yǐ lèi wèi yàn. fū zhàn biàn zhī dào, èr ér yǐ yǐ. èr zhě yīn yáng zhī shù yě, gù yì yuē: yī yīn yī yáng zhī wèi dào, dào yě zhě, wù zhī dòng mò bù yóu dào yě. shì gù fā yú yī, chéng yú èr, bèi yú sān, zhōu yú sì, xíng yú wǔ shì gù xuán xiàng zhe míng, mò dà yú rì yuè chá biàn zhī dòng, mò zhe yú wǔ xīng. tiān zhī wǔ xīng yùn qì yú wǔ xíng, qí chū yóu fā yú yīn yáng, ér huà jí wàn yī qiān wǔ bǎi èr shí. suǒ wèi èr shí bā xīng zhě: dōng fāng yuē jiǎo kàng dī fáng xīn wěi jī, běi fāng yuē dòu niú xū nǚ xū wēi yíng shì dōng bì, xī fāng yuē kuí lóu wèi áng bì zī cān, nán fāng yuē dōng jǐng yú guǐ liǔ qī xīng zhāng yì zhěn. suǒ wèi sù zhě, rì yuè wǔ xīng zhī suǒ sù yě. qí zài sù yùn wài nèi zhě, yǐ gōng míng bié, qí gēn gāi jiē fā yú dì ér huá xíng yú tiān. suǒ wèi wǔ xīng zhě, yī yuē suì xīng èr yuē yíng huò sān yuē zhèn xīng sì yuē tài bái wǔ yuē chén xīng. chán qiāng huì bèi, xún shǐ wǎng shǐ, chī yóu zhī qí, jiē wǔ xīng yíng suō zhī suǒ shēng yě. wǔ xīng zhī suǒ fàn, gè yǐ jīn mù shuǐ huǒ tǔ wèi zhàn. chūn qiū dōng xià fú jiàn yǒu shí, shī qí cháng, lí qí shí, zé wèi biàn yì, dé qí shí, jū qí cháng, shì wèi jí xiáng. gǔ zhě yǒu zhǔ sì shí zhě: zhǔ chūn zhě zhāng, hūn ér zhōng, kě yǐ zhǒng gǔ, shàng gào yú tiān zǐ, xià bù zhī mín zhǔ xià zhě dà huǒ, hūn ér zhōng, kě yǐ zhǒng shǔ shū, shàng gào yú tiān zǐ, xià bù zhī mín zhǔ qiū zhě xū, hūn ér zhōng, kě yǐ zhǒng mài, shàng gào yú tiān zǐ, xià bù zhī mín zhǔ dōng zhě mǎo, hūn ér zhōng, kě yǐ zhǎn fá tián liè gài cáng, shàng gào zhī tiān zǐ, xià bù zhī mín. gù tiān zǐ nán miàn shì sì xīng zhī zhōng, zhī mín zhī huǎn jí, jí lì bù fù jí, bù jǔ lì yì. shū yuē: jìng shòu mín shí. shī yuē: wù qí yǒu yǐ, wéi qí shí yǐ. wù zhī suǒ yǐ yǒu ér bù jué zhě, yǐ qí dòng zhī shí yě.
易曰：「仰以觀於天文，俯以察於地理」，是故知幽明之故。夫天文地理、人情之效存 於心，則聖智之府。是故古者聖王既臨天下，必變四時，定律歷，考天文，揆時變，登靈台 以望氣氛，故堯曰：「咨爾舜，天之歷數在爾躬，允執其中，四海困窮。」書曰：「在璇璣 玉衡，以齊七政。」璇璣謂此辰勾陳樞星也。以其魁杓之所指二十八宿為吉凶禍福；天文列 舍盈縮之占，各以類為驗。夫占變之道，二而已矣。二者陰陽之數也，故易曰：「一陰一陽 之謂道，道也者，物之動莫不由道也。」是故發於一，成於二，備於三，周於四，行於五； 是故玄象着明，莫大於日月；察變之動，莫着於五星。天之五星運氣於五行，其初猶發於陰 陽，而化極萬一千五百二十。所謂二十八星者：東方曰角亢氐房心尾箕，北方曰鬥牛須女虛 危營室東壁，西方曰奎婁胃昂畢觜參，南方曰東井輿鬼柳七星張翼軫。所謂宿者，日月五星 之所宿也。其在宿運外內者，以宮名別，其根荄皆發於地而華形於天。所謂五星者，一曰歲 星、二曰熒惑、三曰鎮星、四曰太白、五曰辰星。欃槍彗孛，旬始枉矢，蚩尤之旗，皆五星 盈縮之所生也。五星之所犯，各以金木水火土為占。春秋冬夏伏見有時，失其常，離其時， 則為變異，得其時，居其常，是謂吉祥。古者有主四時者：主春者張，昏而中，可以種穀， 上告於天子，下布之民；主夏者大火，昏而中，可以種黍菽，上告於天子，下布之民；主秋 者虛，昏而中，可以種麥，上告於天子，下布之民；主冬者昴，昏而中，可以斬伐田獵蓋 藏，上告之天子，下布之民。故天子南面視四星之中，知民之緩急，急利不賦籍，不舉力 役。書曰：「敬授民時。」詩曰：「物其有矣，維其時矣。」物之所以有而不絕者，以其動 之時也。
yì yuē: tiān chuí xiàng, jiàn jí xiōng, shèng rén zé zhī. xī zhě gāo zōng chéng wáng gǎn yú gòu zhì bào fēng zhī biàn, xiū shēn zì gǎi ér xiǎng fēng chāng zhī fú yě dǎi qín huáng dì jí wèi, huì xīng sì jiàn, huáng chóng bì tiān, dōng léi xià dòng, shí yǔn dōng jùn, dà rén chū lín táo, yāo niè bìng jiàn, yíng huò shǒu xīn, xīng fú dà jiǎo, dà jiǎo yǐ wáng zhōng bù néng gǎi. èr shì lì, yòu zhòng qí è jí jí wèi, rì yuè báo shí, shān lín lún wáng, chén xīng chū yú sì mèng, tài bái jīng tiān ér xíng, wú yún ér léi, wǎng shǐ yè guāng, yíng huò xí yuè, niè huǒ shāo gōng, yě qín xì tíng, dōu mén nèi bēng. tiān biàn dòng yú shàng, qún chén hūn yú cháo, bǎi xìng luàn yú xià, suì bù chá, shì yǐ wáng yě.
易曰：「天垂象，見吉凶，聖人則之。」昔者高宗、成王感於雊雉暴風之變，修身自改 而享豐昌之福也；逮秦皇帝即位，彗星四見，蝗蟲蔽天，冬雷夏凍，石隕東郡，大人出臨 洮，妖孽並見，熒惑守心，星茀大角，大角以亡；終不能改。二世立，又重其惡；及即位， 日月薄蝕，山林淪亡，辰星出於四孟，太白經天而行，無雲而雷，枉矢夜光，熒惑襲月，孽 火燒宮，野禽戲庭，都門內崩。天變動於上，群臣昏於朝，百姓亂於下，遂不察，是以亡也。
bā huāng zhī nèi yǒu sì hǎi, sì hǎi zhī nèi yǒu jiǔ zhōu, tiān zǐ chù zhōng zhōu ér zhì bā fāng ěr. liǎng hé jiān yuē jì zhōu, hé nán yuē yù zhōu, hé xī yuē yōng zhōu, hàn nán yuē jīng zhōu, jiāng nán yuē yáng zhōu, jì nán jiān yuē yǎn zhōu, jì dōng yuē xú zhōu, yàn yuē yōu zhōu, qí yuē qīng zhōu. shān chuān wū zé, líng lù qiū fù, wǔ tǔ zhī yí, shèng wáng jiù qí shì, yīn qí biàn, bù shī qí xìng. gāo zhě shǔ, zhōng zhě jì, xià zhě, pú wěi jiān kuǎi zhī yòng bù fá, má mài shǔ liáng yì bù jǐn, shān lín qín shòu chuān zé yú biē zī zhí, wáng zhě jīng shī sì tòng ér zhì zhī.
八荒之內有四海，四海之內有九州，天子處中州而制八方耳。兩河間曰冀州，河南曰豫 州，河西曰雍州，漢南曰荊州，江南曰揚州，濟南間曰兗州，濟東曰徐州，燕曰幽州，齊曰 青州。山川污澤，陵陸丘阜，五土之宜，聖王就其勢，因其便，不失其性。高者黍，中者 稷，下者■，蒲葦菅蒯之用不乏，麻麥黍梁亦不盡，山林禽獸川澤魚鱉滋殖，王者京師四通 而致之。
zhōu yōu wáng èr nián, xī zhōu sān chuān jiē zhèn, bó yáng fù yuē: zhōu jiāng wáng yǐ. fū tiān dì zhī qì, bù shī qí xù, ruò guò qí xù, mín luàn zhī yě. yáng fú ér bù néng chū, yīn pò ér bù néng zhēng, yú shì yǒu dì zhèn. jīn sān chuān zhèn, shì yáng shī qí suǒ ér tián yīn yě yáng yì ér zhuàng, yīn yuán bì sāi, guó bì wáng. fū shuǐ tǔ yǎn ér mín yòng zú yě, tǔ wú suǒ yǎn, mín fá cái yòng, bù wáng hé dài? xī yī luò jié ér xià wáng, hé jié ér shāng wáng, jīn zhōu dé rú èr dài zhī jì yǐ qí chuān yuán sāi, sāi bì jié, fū guó bì yī shān chuān, shān bēng chuān jié, wáng zhī zhēng yě. chuān jié shān bì bēng, ruò guó wáng bù guò shí nián, shù zhī jì yě, tiān zhī suǒ qì bù guò jì. shì suì yě, sān chuān jié, qí shān bēng, shí yī nián yōu wáng nǎi miè, zhōu nǎi dōng qiān.
周幽王二年，西周三川皆震，伯陽父曰：「周將亡矣。夫天地之氣，不失其序，若過其 序，民亂之也。陽伏而不能出，陰迫而不能烝，於是有地震。今三川震，是陽失其所而填陰 也；陽溢而壯，陰源必塞，國必亡。夫水土演而民用足也，土無所演，民乏財用，不亡何 待？昔伊雒竭而夏亡，河竭而商亡，今周德如二代之季矣；其川源塞，塞必竭，夫國必依山 川，山崩川竭，亡之徵也。川竭山必崩，若國亡不過十年，數之紀也，天之所棄不過紀。」 是歲也，三川竭，岐山崩，十一年幽王乃滅，周乃東遷。
wǔ yuè zhě, hé wèi yě? tài shān, dōng yuè yě huò shān, nán yuè yě huá shān, xī yuè yě cháng shān, běi yuè yě sōng gāo shān, zhōng yuè yě. wǔ yuè hé yǐ shì sān gōng? néng dà bù yún yǔ yān, néng dà liǎn yún yǔ yān yún chù shí ér chū, fū cùn ér hé, bù chóng cháo ér yǔ tiān xià, shī dé bó dà, gù shì sān gōng yě.
五嶽者，何謂也？泰山，東嶽也；霍山，南嶽也；華山，西嶽也；常山，北嶽也；嵩高 山，中嶽也。五嶽何以視三公？能大布雲雨焉，能大斂雲雨焉；雲觸石而出，膚寸而合，不 崇朝而雨天下，施德博大，故視三公也。
sì dú zhě, hé wèi yě? jiāng hé huái jì yě. sì dú hé yǐ shì zhū hóu? néng dàng dí gòu zhuó yān, néng tōng bǎi chuān yú hǎi yān, néng chū yún yǔ qiān lǐ yān, wèi shī shén dà, gù shì zhū hóu yě.
四瀆者，何謂也？江、河、淮、濟也。四瀆何以視諸侯？能蕩滌垢濁焉，能通百川於海 焉，能出雲雨千里焉，為施甚大，故視諸侯也。
shān chuān hé yǐ shì zǐ nán yě? néng chū wù yān, néng rùn zé wù yān, néng shēng yún yǔ wèi ēn duō, rán pǐn lèi yǐ bǎi shù, gù shì zǐ nán yě. shū yuē: yīn yú liù zōng, wàng qiū yú shān chuān, biàn yú qún shén yǐ.
山川何以視子男也？能出物焉，能潤澤物焉，能生雲雨；為恩多，然品類以百數，故視 子男也。書曰：「禋於六宗，望秋於山川，遍於群神矣。」
qí jǐng gōng wèi lù qǐn zhī tái, chéng ér bù tōng yān. bǎi cháng qiān yuē: wèi tái shén jí, tái chéng, jūn hé wèi bù tōng yān? gōng yuē: rán. xiāo xī zhě míng, qí shēng wú bù wèi yě, wú è zhī shén, shì yǐ bù tōng yān. bǎi cháng qiān yuē: chén qǐng ráng ér qù zhī! gōng yuē: hé jù? duì yuē: zhú xīn shì, wèi zhì bái máo yān. gōng shǐ wèi shì, chéng, zhì bái máo yān. bǎi cháng qiān yè yòng shì, míng rì wèn gōng yuē: jīn xī wén xiāo shēng hū? gōng yuē: yī míng ér bù fù wén. shǐ rén wǎng shì zhī, xiāo dāng bì bù yì fú dì ér sǐ. gōng yuē: zi zhī dào ruò cǐ qí míng yě! yì néng yì guǎ rén shòu hū? duì yuē: néng. gōng yuē: néng yì jǐ hé? duì yuē: tiān zǐ jiǔ zhū hóu qī dài fū wǔ. gōng yuē: yì yǒu zhēng zhào zhī jiàn hū? duì yuē: dé shòu, dì qiě dòng. gōng xǐ, lìng bǎi guān qù jù qiān zhī suǒ qiú. bǎi cháng qiān chū, zāo yàn zǐ yú tú, bài mǎ qián, cí yuē: qiān wèi jūn ráng xiāo ér shā zhī, jūn wèi qiān yuē: zi zhī dào ruò cǐ qí míng yě, yì néng yì guǎ rén shòu hū? qiān yuē néng. jīn qiě dà jì, wèi jūn qǐng shòu, gù jiāng wǎng. yǐ wén. yàn zǐ yuē: xī, yì shàn yǐ! néng wèi jūn qǐng shòu yě. suī rán, wú wén zhī: wéi yǐ zhèng yǔ dé shùn hū shén, wèi kě yǐ yì shòu. jīn tú jì kě yǐ yì shòu hū? rán zé fú míng yǒu jiàn hū? duì yuē: dé shòu dì jiāng dòng. yàn zǐ yuē: qiān, xī wú jiàn wéi xīng jué, shū xīng sàn, dì qí dòng. rǔ yǐ shì hū? bǎi cháng qiān fǔ yǒu jiān, yǎng ér duì yuē: rán. yàn zǐ yuē: wèi zhī wú yì, bù wèi wú sǔn yě. báo fù liǎn, wú fèi mín, qiě lìng jūn zhī zhī!
齊景公為露寢之台，成而不通焉。柏常騫曰：「為台甚急，台成，君何為不通焉？」公 曰：「然。梟昔者鳴，其聲無不為也，吾惡之甚，是以不通焉。」柏常騫曰：「臣請禳而去 之！」公曰：「何具？」對曰：「築新室，為置白茅焉。」公使為室，成，置白茅焉。柏常 騫夜用事，明日問公曰：「今昔聞梟聲乎？」公曰：「一鳴而不復聞。」使人往視之，梟當 陛布翼伏地而死。公曰：「子之道若此其明也！亦能益寡人壽乎？」對曰：「能。」公曰： 「能益幾何？」對曰：「天子九、諸侯七、大夫五。」公曰：「亦有徵兆之見乎？」對曰： 「得壽，地且動。」公喜，令百官趣具騫之所求。柏常騫出，遭晏子於塗，拜馬前，辭曰： 「騫為君禳梟而殺之，君謂騫曰：子之道若此其明也，亦能益寡人壽乎？騫曰能。今且大 祭，為君請壽，故將往。以聞。」晏子曰：「嘻，亦善矣！能為君請壽也。雖然，吾聞之： 惟以政與德順乎神，為可以益壽。今徒祭可以益壽乎？然則福名有見乎？」對曰：「得壽地 將動。」晏子曰：「騫，昔吾見維星絕，樞星散，地其動。汝以是乎？」柏常騫俯有間，仰 而對曰：「然。」晏子曰：「為之無益，不為無損也。薄賦斂，無費民，且令君知之！」
fū shuǐ hàn jù tiān xià yīn yáng suǒ wèi yě. dà hàn zé yú jì ér qǐng yǔ, dà shuǐ zé míng gǔ ér jié shè. hé yě? yuē: yáng zhě yīn zhī zhǎng yě, qí zài niǎo zé xióng wèi yáng, cí wèi yīn, zài shòu zé mǔ wèi yáng ér pìn wèi yīn qí zài mín zé fū wèi yáng ér fù wèi yīn, qí zài jiā zé fù wèi yáng ér zi wèi yīn, qí zài guó zé jūn wèi yáng ér chén wèi yīn. gù yáng guì ér yīn jiàn, yáng zūn ér yīn bēi, tiān zhī dào yě. jīn dà hàn zhě, yáng qì tài shèng yǐ yàn yú yīn, yīn yàn yáng gù, yáng qí tián yě, wéi tián yàn zhī tài shèn, shǐ yīn bù néng qǐ yě, yì yú jì bài qǐng ér yǐ, wú gǎn jiā yě. zhì yú dà shuǐ jí rì shí zhě, jiē yīn qì tài shèng ér shàng jiǎn yáng jīng, yǐ jiàn chéng guì, yǐ bēi líng zūn, dà nì bù yì, gù míng gǔ ér shè zhī, zhū sī yíng ér jié zhī. yóu cǐ guān zhī, chūn qiū nǎi zhèng tiān xià zhī wèi, zhēng yīn yáng zhī shī. zhí zé nì zhě bù bì qí nán, shì yì chūn qiū zhī bù wèi qiáng yù yě. gù jié yán shè ér bù wèi jīng líng, chū tiān wáng ér bù wèi bù zūn shàng, cí kuǎi kuì zhī mìng bù wèi bù tīng qí fù, jué wén jiāng zhī shǔ ér bù wèi bù ài qí mǔ, qí yì zhī jǐn yé! qí yì zhī jǐn yé!
夫水旱俱天下陰陽所為也。大旱則雩祭而請雨，大水則鳴鼓而劫社。何也？曰：陽者陰 之長也，其在鳥則雄為陽，雌為陰，在獸則牡為陽而牝為陰；其在民則夫為陽而婦為陰，其 在家則父為陽而子為陰，其在國則君為陽而臣為陰。故陽貴而陰賤，陽尊而陰卑，天之道 也。今大旱者，陽氣太盛以厭於陰，陰厭陽固，陽其填也，惟填厭之太甚，使陰不能起也， 亦雩際拜請而已，無敢加也。至於大水及日蝕者，皆陰氣太盛而上減陽精，以賤乘貴，以卑 陵尊，大逆不義，故鳴鼓而懾之，朱絲縈而劫之。由此觀之，春秋乃正天下之位，征陰陽之 失。直責逆者不避其難，是亦春秋之不畏強御也。故劫嚴社而不為驚靈，出天王而不為不尊 上，辭蒯聵之命不為不聽其父，絕文姜之屬而不為不愛其母，其義之盡耶！其義之盡耶！
qí dà hàn zhī shí, jǐng gōng zhào qún chén wèn yuē: tiān bù yǔ jiǔ yǐ, mín qiě yǒu jī sè, wú shǐ rén bo zhī, chóng zài gāo shān guǎng shuǐ, guǎ rén yù shǎo fù liǎn yǐ cí líng shān kě hū? qún chén mò duì. yàn zǐ jìn yuē: bù kě, cí cǐ wú yì yě. fū líng shān gù yǐ shí wèi shēn, yǐ cǎo mù wèi fā tiān jiǔ bù yǔ, fā jiāng jiāo, shēn jiāng rè, bǐ dú bù yù yǔ hū? cí zhī wú yì. jǐng gōng yuē: bù rán, wú yù cí hé bó kě hū? yàn zǐ yuē: bù kě, cí cǐ wú yì yě. fū hé bó yǐ shuǐ wèi guó, yǐ yú biē wèi mín tiān jiǔ bù yǔ, shuǐ quán jiāng xià, bǎi chuān jié, guó jiāng wáng, mín jiāng miè yǐ, bǐ dú bù yòng yǔ hū? cí zhī hé yì? jǐng gōng yuē: jīn wèi zhī nài hé? yàn zǐ yuē: jūn chéng bì gōng diàn bào lù, yǔ líng shān hé bó gòng yōu qí xìng ér yǔ hū! yú shì jǐng gōng chū yě, bào lù sān rì, tiān guǒ dà yǔ, mín jǐn dé zhǒng shù. jǐng gōng yuē: shàn zāi! yàn zǐ zhī yán kě wú yòng hū? qí wéi yòu dé yě!
齊大旱之時，景公召群臣問曰：「天不雨久矣，民且有飢色，吾使人卜之，崇在高山廣 水，寡人慾少賦斂以祠靈山可乎？」群臣莫對。晏子進曰：「不可，祠此無益也。夫靈山固 以石為身，以草木為發；天久不雨，發將焦，身將熱，彼獨不欲雨乎？祠之無益。」景公 曰：「不然，吾欲祠河伯可乎？」晏子曰：「不可，祠此無益也。夫河伯以水為國，以魚鱉 為民；天久不雨，水泉將下，百川竭，國將亡，民將滅矣，彼獨不用雨乎？祠之何益？」景 公曰：「今為之奈何？」晏子曰：「君誠避宮殿暴露，與靈山河伯共憂；其幸而雨乎！」於 是景公出野，暴露三日，天果大雨，民盡得種樹。景公曰：「善哉！晏子之言可無用乎？其 惟右德也！」
fū tiān dì yǒu dé, hé zé shēng qì yǒu jīng yǐ yīn yáng xiāo xī, zé biàn huà yǒu shí yǐ. shí dé ér zhì yǐ, shí dé ér huà yǐ, shí shī ér luàn yǐ shì gù rén shēng ér bù jù zhě wǔ: mù wú jiàn, bù néng shí, bù néng xíng, bù néng yán, bù néng shī huà. gù sān yuè dá yǎn ér hòu néng jiàn, qī yuè shēng chǐ ér hòu néng shí, qī nián shēng bìn ér hòu néng xíng, sān nián hé ér hòu néng yán, shí liù jīng tōng ér hòu néng shī huà. yīn qióng fǎn yáng, yáng qióng fǎn yīn, gù yīn yǐ yáng biàn, yáng yǐ yīn biàn. gù nán bā yuè ér shēng chǐ, bā suì ér huǐ chǐ, èr bā shí liù ér jīng xiǎo tōng nǚ qī yuè ér shēng chǐ, qī suì ér huǐ chǐ, èr qī shí sì ér jīng huà xiǎo tōng. bù xiào zhě jīng huà shǐ zhì, ér shēng qì gǎn dòng, chù qíng zòng yù, gù fǎn shī luàn huà. gù shī yún: nǎi rú zhī rén, huái hūn yīn yě dà wú xìn yě, bù zhī mìng yě. xián zhě bù rán, jīng huà tián yíng hòu, shāng shí zhī bù kě yù yě, bù jiàn dào duān, nǎi chén qíng yù yǐ gē. shī yuē: jìng nǚ qí shū, qí wǒ hū chéng yú ài ér bù jiàn, sāo shǒu chí chú. zhān bǐ rì yuè, yáo yáo wǒ sī dào zhī yún yuǎn, hé yún néng lái? jí shí zhī cí yě, shén yān, gù chēng rì yuè yě.
夫天地有德，合則生氣有精矣；陰陽消息，則變化有時矣。時得而治矣，時得而化矣， 時失而亂矣；是故人生而不具者五：目無見，不能食，不能行，不能言，不能施化。故三月 達眼而後能見，七月生齒而後能食，期年生臏而後能行，三年■合而後能言，十六精通而後 能施化。陰窮反陽，陽窮反陰，故陰以陽變，陽以陰變。故男八月而生齒，八歲而毀齒，二 八十六而精小通；女七月而生齒，七歲而毀齒，二七十四而精化小通。不肖者精化始至，而 生氣感動，觸情縱慾，故反施亂化。故詩云：「乃如之人，懷婚姻也；大無信也，不知命 也。」賢者不然，精化填盈後，傷時之不可遇也，不見道端，乃陳情慾以歌。詩曰：「靜女 其姝，俟我乎城隅；愛而不見，搔首踟躕。」「瞻彼日月，遙遙我思；道之雲遠，曷雲能 來？」急時之辭也，甚焉，故稱日月也。
dù liàng quán héng yǐ shǔ shēng zhī wèi yī fēn, shí fēn wèi yī cùn, shí cùn wèi yī chǐ, shí chǐ wèi yī zhàng. shí liù shǔ wèi yī dòu, liù dòu wèi yī zhū, èr shí sì zhū zhòng yī liǎng, shí liù liǎng wèi yī jīn, sān shí jīn wèi yī jūn, sì jūn zhòng yī shí. qiān èr bǎi shǔ wèi yī yuè, shí yuè wèi yī hé, shí hé wèi yī shēng, shí shēng wèi yī dòu, shí dòu wèi yī shí.
度量權衡以黍生之為一分，十分為一寸，十寸為一尺，十尺為一丈。十六黍為一豆，六 豆為一銖，二十四銖重一兩，十六兩為一斤，三十斤為一鈞，四鈞重一石。千二百黍為一 龠，十龠為一合，十合為一升，十升為一斗，十斗為一石。
fán liù jīng dì wáng zhī suǒ zhe, mò bù zhì sì líng yān dé shèng zé yǐ wèi chù, zhì píng zé shí qì zhì yǐ. gù qí lín shēn niú wěi, yuán dǐng yī jiǎo, hé rén huái yì, yīn zhōng lǜ lǚ, xíng bù zhōng guī, zhé xuán zhōng jǔ, zé tǔ ér jiàn, wèi píng rán hòu chù, bù qún jū, bù lǚ xíng, fēn xī qí yǒu zhì wén yě, yōu xián zé xún xún rú yě, dòng zé yǒu yí róng. huáng dì jí wèi, wéi shèng ēn chéng tiān, míng dào yī xiū, wéi rén shì xíng, yǔ nèi hé píng, wèi jiàn fèng huáng, wéi sī yǐng xiàng, sù yè chén xìng, yú shì nǎi wèn tiān lǎo yuē: fèng yí rú hé? tiān lǎo yuē: fū fèng, hóng qián lín hòu, shé jǐng yú wěi, hè zhí yuān yāng, sī lì huà kū zhé suǒ zhì, lóng wén guī shēn, yàn huì jī zhòu, pián yì ér zhōng zhù, shǒu dài dé, dǐng jiē yì, bèi fù rén, xīn xìn zhì, shí zé yǒu zhì, yǐn zé yǒu yí, wǎng zé yǒu wén, lái zé yǒu jiā. chén míng yuē fā míng, zhòu míng yuē bǎo zhǎng, fēi míng yuē shàng xiáng, jí míng yuē guī chāng. yì xié yì, zhōng bào zhōng, zú lǚ zhèng, wěi xì wǔ, xiǎo shēng hé jīn, dà yīn hé gǔ yán jǐng fèn yì, wǔ xiān bèi jǔ, guāng xìng bā fēng, qì jiàng shí yǔ, cǐ wèi fèng xiàng. fū wéi fèng wèi néng jiū wàn wù, tōng tiān zhǐ, xiàng bǎi zhuàng, dá yú dào. qù zé yǒu zāi, jiàn zé yǒu fú, lǎn jiǔ zhōu, guān bā jí, bèi wén wǔ, zhèng wáng guó, yán zhào sì fāng, rén shèng jiē fú. gù dé fèng zhī xiàng yī zhě fèng guò zhī, dé èr zhě fèng xià zhī, dé sān zhě chūn qiū xià zhī, dé sì zhě sì shí xià zhī, dé wǔ zhě zhōng shēn jū zhī. huáng dì yuē: yú xì shèng zāi! yú shì nǎi bèi huáng miǎn, dài huáng shēn, zhāi yú zhōng gōng, fèng nǎi bì rì ér jiàng. huáng dì jiàng zhì dōng jiē, xī miàn qǐ shǒu yuē: huáng tiān jiàng zī, gǎn bù chéng mìng? yú shì fèng nǎi suì jí dōng yòu, shí dì zhú shí, qī dì wú shù, zhōng shēn bù qù. shī yún: fèng huáng míng yǐ, yú bǐ gāo gāng wú tóng shēng yǐ, yú bǐ cháo yáng. běng běng qī qī, yōng yōng jiē jiē. cǐ zhī wèi yě. líng guī wén wǔ sè, shì yù shì jīn, bèi yīn xiàng yáng, shàng lóng xiàng tiān, xià píng fǎ dì, pán yǎn xiàng shān, sì zhǐ zhuǎn yùn yīng sì shí, wén zhe xiàng èr shí bā xiù. shé tóu lóng chì, zuǒ jīng xiàng rì, yòu jīng xiàng yuè, qiān suì zhī huà, xià qì shàng tōng, néng zhī jí xiōng cún wáng zhī biàn. níng zé xìn xìn rú yě, dòng zé zhe yǐ. shén lóng néng wèi gāo, néng wèi xià, néng wèi dà, néng wèi xiǎo, néng wèi yōu, néng wèi míng, néng wèi duǎn, néng wèi zhǎng. zhāo hū qí gāo yě, yuān hū qí xià yě, báo hū tiān guāng, gāo hū qí zhe yě. yī yǒu yī wáng hū wēi zāi, fěi rán chéng zhāng, xū wú zé jīng yǐ zhī, dòng zuò zhě líng yǐ huà. yú xì yǔn zāi! jūn zǐ pì shén yě, guān bǐ wēi yí, yóu yàn yōu jiān, yǒu shì fèng yě. shū yuē: niǎo shòu cāng cāng, fèng huáng lái yí. cǐ zhī wèi yě.
凡六經帝王之所着，莫不致四靈焉；德盛則以為畜，治平則時氣至矣。故麒麟■身、牛 尾，圓頂一角，合仁懷義，音中律呂，行步中規，折旋中矩，擇土而踐，位平然後處，不群 居，不旅行，紛兮其有質文也，幽閒則循循如也，動則有儀容。黃帝即位，惟聖恩承天，明 道一修，惟仁是行，宇內和平，未見鳳凰，維思影像，夙夜晨興，於是乃問天老曰：「鳳儀 如何？」天老曰：「夫鳳，鴻前麟後，蛇頸魚尾，鶴植鴛鴦，思麗化枯折所志，龍文龜身， 燕喙雞噣，駢翼而中注，首戴德，頂揭義，背負仁，心信志，食則有質，飲則有儀，往則有 文，來則有嘉。晨鳴曰發明，晝鳴曰保長，飛鳴曰上翔，集鳴曰歸昌。翼挾義，衷抱忠，足 履正，尾系武，小聲合金，大音合鼓；延頸奮翼，五先備舉，光興八風，氣降時雨，此謂鳳 像。夫惟鳳為能究萬物，通天祉，象百狀，達於道。去則有災，見則有福，覽九州，觀八 極，備文武，正王國，嚴照四方，仁聖皆伏。故得鳳之像一者鳳過之，得二者鳳下之，得三 者春秋下之，得四者四時下之，得五者終身居之。」黃帝曰：「於戲盛哉！」於是乃備黃 冕，帶黃紳，齋於中宮，鳳乃蔽日而降。黃帝降至東階，西面啟首曰：「皇天降茲，敢不承 命？」於是鳳乃遂集東囿，食帝竹實，棲帝梧樹，終身不去。詩云：「鳳凰鳴矣，於彼高 岡；梧桐生矣，於彼朝陽。菶菶萋萋，雍雍喈喈。」此之謂也。靈龜文五色，似玉似金，背 陰向陽，上隆象天，下平法地，盤衍象山，四趾轉運應四時，文着象二十八宿。蛇頭龍翅， 左精象日，右精象月，千歲之化，下氣上通，能知吉凶存亡之變。寧則信信如也，動則着 矣。神龍能為高，能為下，能為大，能為小，能為幽，能為明，能為短，能為長。昭乎其高 也，淵乎其下也，薄乎天光，高乎其着也。一有一亡忽微哉，斐然成章，虛無則精以知，動 作者靈以化。於戲允哉！君子辟神也，觀彼威儀，游燕幽間，有似鳳也。書曰：「鳥獸鶬 鶬，鳳凰來儀。」此之謂也。
chéng wáng shí yǒu sān miáo guàn sāng ér shēng, tóng wèi yī xiù, dà jǐ yíng chē, mín dé ér shàng zhī chéng wáng, chéng wáng wèn zhōu gōng: cǐ hé yě? zhōu gōng yuē: sān miáo tóng xiù wèi yī, yì tiān xià qí hé ér wèi yī hū? hòu sān nián zé yuè shang shì zhòng yì ér cháo, yuē: dào lù yōu yuǎn, shān chuān zǔ shēn, kǒng yī shǐ zhī bù tōng, gù zhòng sān yì ér lái cháo yě. zhōu gōng yuē: dé zé bù jiā, zé jūn zi bù xiǎng qí zhì zhèng lìng bù shī, zé jūn zǐ bù chén qí rén. yì yuē: wú shòu mìng yú wú guó zhī huáng fà jiǔ yǐ, tiān zhī wú liè fēng yín yǔ, yì zhōng guó yǒu shèng rén yé? yǒu zé hé cháo zhī! rán hòu zhōu gōng jìng shòu qí suǒ yǐ lái yǐ.
成王時有三苗貫桑而生，同為一秀，大幾盈車，民得而上之成王，成王問周公：「此何 也？」周公曰：「三苗同秀為一，意天下其和而為一乎？」後三年則越裳氏重譯而朝，曰： 「道路悠遠，山川阻深，恐一使之不通，故重三譯而來朝也。」周公曰：「德澤不加，則君 子不饗其質；政令不施，則君子不臣其人。」譯曰：「吾受命於吾國之黃髮久矣，天之無烈 風淫雨，意中國有聖人耶？有則盍朝之！」然後周公敬受其所以來矣。
zhōu huì wáng shí wǔ nián, yǒu shén jiàng yú shēn. wáng wèn yú nèi shǐ guò yuē: shì hé gù yǒu zhī hū? duì yuē: yǒu zhī guó jiāng xìng, qí jūn zhāi míng zhōng zhèng, jīng jié huì hé, qí dé zú yǐ zhāo qí xīn xiāng, qí huì zú yǐ tóng qí mín rén, shén xiǎng ér mín tīng, mín shén wú yuàn, gù míng shén jiàng yān, guān qí zhèng dé ér jūn bù fú yān. guó jiāng wáng, qí jūn tān mào yín pì, xié yì huāng dài, wú huì bào nüè qí zhèng xīng sāo, xīn xiāng bù dēng, qí xíng jiǎo wū, bǎi xìng xié èr, míng shén bù juān, ér mín yǒu yuǎn yì, mín shén tòng yuàn, wú suǒ yī huái, gù shén yì wǎng yān, guān qí kē tè ér jiàng zhī huò. shì yǐ huò jiàn shén ér xìng, yì yǒu yǐ wáng. xī xià zhī xìng yě, zhù róng jiàng yú chóng shān qí wáng yě, huí lù xìn yú tíng suì. shāng zhī xìng yě, táo wù cì yú pī shān qí wáng yě, yí yáng zài mù. zhōu zhī xìng yě, yuè zhuó míng yú qí shān qí shuāi yě, dù bó shè xuān wáng yú hào. shì jiē míng shén zhī jì zhě yě. wáng yuē: jīn shì hé shén yé? duì yuē: xī zhāo wáng qǔ yú fáng yuē fáng hòu, shì yǒu shuǎng dé xié yú dān zhū, dān zhū píng shēn yǐ yí zhī, shēng mù wáng yān. shì jiān zhú zhōu zhī zǐ sūn ér fú huò zhī. fū yī shén bù yuǎn xǐ qiān, ruò yóu shì guān zhī, qí dān zhū yé? wáng yuē: qí shuí shòu zhī? duì yuē: zài guó. wáng yuē: rán zé hé wèi? duì yuē: chén wén zhī. dào ér de shén, shì wèi fēng fú yín ér de shén, shì wèi tān fú. jīn guó shǎo huāng, qí wáng yě. wáng yuē: wú qí nài hé? duì yuē: shǐ tài zǎi yǐ zhù shǐ lǜ lí xìng, fèng xī shēng zī shèng yù bó wǎng xiàn yān, wú yǒu qí yě. wáng yuē: guó qí jǐ hé? duì yuē: xī yáo lín mín yǐ wǔ, jīn qí zhòu jiàn guǐ shén zhī jiàn yě, bù shī qí wù. ruò yóu shì guān zhī, bù guò wǔ nián. wáng shǐ tài zǎi jǐ fù lǜ fù shì jí zhù, fèng xī shēng yù shāng wǎng xiàn yān. nèi shǐ guò cóng zhì guó, guó gōng yì shǐ zhù shǐ qǐng tǔ yān, nèi shǐ guò guī gào wáng yuē: guó bì wáng yǐ. bù yīn yú shén, ér qiú fú yān, shén bì huò zhī bù qīn yú mín, ér qiú yòng yān, mín bì wéi zhī. jīng yì yǐ xiǎng, yīn yě cí bǎo shù mín, qīn yě. jīn guó gōng dòng guì bǎi xìng yǐ yíng, qí wéi lí mín nù shén yuàn, ér qiú lì yān, bù yì nán hū? shí jiǔ nián, jìn qǔ guó yě.
周惠王十五年，有神降於莘。王問於內史過曰：「是何故有之乎？」對曰：「有之國將 興，其君齋明衷正，精潔惠和，其德足以昭其馨香，其惠足以同其民人，神饗而民聽，民神 無怨，故明神降焉，觀其政德而均布福焉。國將亡，其君貪冒淫僻，邪佚荒怠，蕪穢暴虐； 其政腥臊，馨香不登，其刑矯誣，百姓攜貳，明神不蠲，而民有遠意，民神痛怨，無所依 懷，故神亦往焉，觀其苛慝而降之禍。是以或見神而興，亦有以亡。昔夏之興也，祝融降於 崇山；其亡也，回祿信於亭隧。商之興也，檮杌次於丕山；其亡也，夷羊在牧。周之興也， 鸑鷟鳴於岐山；其衰也，杜伯射宣王於鎬。是皆明神之紀者也。」王曰：「今是何神耶？」 對曰：「昔昭王娶於房曰房後，是有爽德協于丹朱，丹朱憑身以儀之，生穆王焉。是監燭周 之子孫而福禍之。夫一神不遠徙遷，若由是觀之，其丹朱耶？」王曰：「其誰受之？」對 曰：「在虢。」王曰：「然則何為？」對曰：「臣聞之。道而得神，是謂豐福；淫而得神， 是謂貪福。今虢少荒，其亡也。」王曰：「吾其奈何？」對曰：「使太宰以祝史率狸姓，奉 犧牲粢盛玉帛往獻焉，無有祈也。」王曰：「虢其幾何？」對曰：「昔堯臨民以五，今其胄 見；鬼神之見也，不失其物。若由是觀之，不過五年。」王使太宰己父率傅氏及祝，奉犧牲 玉觴往獻焉。內史過從至虢，虢公亦使祝史請土焉，內史過歸告王曰：「虢必亡矣。不禋於 神，而求福焉，神必禍之；不親於民，而求用焉，民必違之。精意以享，禋也；慈保庶民， 親也。今虢公動匱百姓以盈，其違離民怒神怨，而求利焉，不亦難乎？」十九年，晉取虢也。
qí huán gōng běi zhēng gū zhú, wèi zhì bēi ěr xī zhōng shí lǐ, xì rán ér zhǐ, chēng rán ér shì yǒu qǐng, fèng shǐ wèi gǎn fā yě. kuì rán tàn yuē: shì qí bù jì hū! yǒu rén zhǎng chǐ, guān miǎn dà rén wù jù yān, zuǒ qū yī zǒu mǎ qián zhě. guǎn zhòng yuē: shì bì jì, cǐ rén zhī dào zhī shén yě. zǒu mǎ qián zhě dǎo yě, zuǒ qū yī zhě, qián yǒu shuǐ yě. cóng zuǒ fāng dù, xíng shí lǐ guǒ yǒu shuǐ, yuē liáo shuǐ. biǎo zhī, cóng zuǒ fāng dù zhì huái, cóng yòu fāng dù zhì xī. yǐ dù, shì guǒ jì. huán gōng bài guǎn zhòng mǎ qián yuē: zhòng fù zhī shèng zhì rú shì, guǎ rén dé zuì jiǔ yǐ. guǎn zhòng yuē: yí wú wén zhī, shèng rén xiān zhī wú xíng, jīn yǐ yǒu xíng nǎi zhī zhī, shì yí wú shàn chéng jiào, fēi shèng yě.
齊桓公北征孤竹，未至卑耳溪中十里，闟然而止，瞠然而視有頃，奉矢未敢發也。喟然 嘆曰：「事其不濟乎！有人長尺，冠冕大人物具焉，左袪衣走馬前者。」管仲曰：「事必 濟，此人知道之神也。走馬前者導也，左袪衣者，前有水也。」從左方渡，行十里果有水， 曰遼水。表之，從左方渡至踝，從右方渡至膝。已渡，事果濟。桓公拜管仲馬前曰：「仲父 之聖至如是，寡人得罪久矣。」管仲曰：「夷吾聞之，聖人先知無形，今已有形乃知之，是 夷吾善承教，非聖也。」
wú fá yuè, huī huì jī, dé gǔ zhuān chē, shǐ shǐ wèn kǒng zǐ yuē: gǔ hé zhě zuì dà? kǒng zǐ yuē: yǔ zhì qún chén huì jī shān, fáng fēng shì hòu zhì, yǔ shā ér lù zhī, qí gǔ jié zhuān chē, cǐ wèi dà yǐ. shǐ zhě yuē: shuí wèi shén? kǒng zǐ yuē: shān chuān zhī líng, zú yǐ jì gāng tiān xià zhě, qí shǒu wèi shén. shè jì wèi gōng hóu, shān chuān zhī sì wèi zhū hóu, jiē shǔ yú wáng zhě. yuē: fáng fēng shì hé shǒu? kǒng zǐ yuē: wāng máng shì zhī jūn shǒu fēng yú zhī shān zhě yě, qí shén wèi lí xìng, zài yú xià wèi fáng fēng shì, shāng wèi wāng máng shì, yú zhōu wèi zhǎng dí shì, jīn wèi zhī dà rén. shǐ zhě yuē: rén zhǎng jǐ hé? kǒng zǐ yuē: jiāo jiǎo shì sān chǐ, duǎn zhī zhì yě zhǎng zhě bù guò shí, shù zhī jí yě. shǐ zhě yuē: shàn zāi! shèng rén yě.
吳伐越，隳會稽，得骨專車，使使問孔子曰：「骨何者最大？」孔子曰：「禹致群臣會 稽山，防風氏後至，禹殺而戮之，其骨節專車，此為大矣。」使者曰：「誰為神？」孔子 曰：「山川之靈，足以紀綱天下者，其守為神。社稷為公侯，山川之祀為諸侯，皆屬於王 者。」曰：「防風氏何守？」孔子曰：「汪芒氏之君守封嵎之山者也，其神為厘姓，在虞夏 為防風氏，商為汪芒氏，於周為長狄氏，今謂之大人。」使者曰：「人長几何？」孔子曰： 「僬僥氏三尺，短之至也；長者不過十，數之極也。」使者曰：「善哉！聖人也。」
zhòng ní zài chén, yǒu sǔn jí yú chén hóu zhī tíng ér sǐ. hù shǐ guàn zhī, shí nǔ shǐ zhǎng chǐ ér zhǐ. chén hóu shǐ wèn kǒng zǐ, kǒng zǐ yuē: sǔn zhī lái yě yuǎn yǐ, cǐ sù shèn shì zhī shǐ yě. xī wǔ wáng kè shāng, xìn dào jiǔ yí bǎi mán, shǐ gè yǐ qí fāng huì lái gòng, sī wú wàng zhí yè. yú shì sù shèn shì gòng hù shǐ shí nǔ zhǎng chǐ ér zhǐ, xiān wáng yù zhāo qí lìng dé zhī zhì, gù míng qí guā yuē: sù shèn shì gòng hù shǐ, yǐ láo dà jī, pèi yú hú gōng ér fēng zhū chén. fēn tóng xìng yǐ zhēn yù, zhǎn qīn yě fēn bié xìng yǐ yuǎn fāng zhí gòng, shǐ wú wàng fú yě. gù fēn chén yǐ sù shèn shì zhī shǐ. shì qiú zhī gù fǔ, guǒ dé yān.
仲尼在陳，有隼集於陳侯之廷而死。楛矢貫之，石砮矢長尺而咫。陳侯使問孔子，孔子 曰：「隼之來也遠矣，此肅慎氏之矢也。昔武王克商，信道九夷百蠻，使各以其方賄來貢， 思無忘職業。於是肅慎氏貢楛矢石砮長尺而咫，先王欲昭其令德之致，故銘其栝曰：肅慎氏 貢楛矢，以勞大姬，配虞胡公而封諸陳。分同姓以珍玉，展親也；分別姓以遠方職貢，使無 忘服也。故分陳以肅慎氏之矢。」試求之故府，果得焉。
jì huán zi chuān jǐng dé tǔ fǒu, zhōng yǒu yáng, yǐ wèn kǒng zǐ, yán dé gǒu. kǒng zǐ yuē: yǐ wú suǒ wén, fēi gǒu, nǎi yáng yě. mù zhī guài kuí wǎng liǎng, shuǐ zhī guài lóng wǎng xiàng, tǔ zhī guài fén yáng yě, fēi gǒu yě. huán zǐ yuē: shàn zāi!
季桓子穿井得土缶，中有羊，以問孔子，言得狗。孔子曰：「以吾所聞，非狗，乃羊 也。木之怪夔罔兩，水之怪龍罔象，土之怪羵羊也，非狗也。」桓子曰：「善哉！」
chǔ zhāo wáng dù jiāng, yǒu wù dà rú dòu, zhí chù wáng zhōu, zhǐ yú zhōu zhōng zhāo wáng dà guài zhī, shǐ pìn wèn kǒng zǐ. kǒng zǐ yuē: cǐ míng píng shí. lìng pōu ér shí zhī: wéi bà zhě néng huò zhī, cǐ jí xiáng yě. qí hòu qí yǒu fēi niǎo yī zú lái xià, zhǐ yú diàn qián, shū chì ér tiào, qí hóu dà guài zhī, yòu shǐ pìn wèn kǒng zǐ. kǒng zǐ yuē: cǐ míng shāng yáng, jí gào mín qù zhì gōu qú, tiān jiāng dà yǔ. yú shì rú zhī, tiān guǒ dà yǔ, zhū guó jiē shuǐ, qí dú yǐ ān. kǒng zǐ guī, dì zǐ qǐng wèn, kǒng zǐ yuē: yì shí xiǎo ér yáo yuē: chǔ wáng dù jiāng dé píng shí, dà rú quán, chì rú rì, pōu ér shí zhī, měi rú mì. cǐ chǔ zhī yīng yě. ér yòu yǒu liǎng liǎng xiāng qiān, qū yī zú ér tiào, yuē: tiān jiāng dà yǔ, shāng yáng qǐ wǔ. jīn qí huò zhī, yì qí yīng yě. fū yáo zhī hòu, wèi cháng bù yǒu yīng suí zhě yě, gù shèng rén fēi dú shǒu dào ér yǐ yě, dǔ wù jì yě, jí dé qí yīng yǐ.
楚昭王渡江，有物大如斗，直觸王舟，止於舟中；昭王大怪之，使聘問孔子。孔子曰： 「此名萍實。」令剖而食之：「惟霸者能獲之，此吉祥也。」其後齊有飛鳥一足來下，止於 殿前，舒翅而跳，齊侯大怪之，又使聘問孔子。孔子曰：「此名商羊，急告民趣治溝渠，天 將大雨。」於是如之，天果大雨，諸國皆水，齊獨以安。孔子歸，弟子請問，孔子曰：「異 時小兒謠曰：楚王渡江得萍實，大如拳，赤如日，剖而食之，美如蜜。此楚之應也。兒又有 兩兩相牽，屈一足而跳，曰：天將大雨，商羊起舞。今齊獲之，亦其應也。夫謠之後，未嘗 不有應隨者也，故聖人非獨守道而已也，睹物記也，即得其應矣。」
zhèng jiǎn gōng shǐ gōng sūn chéng zi lái pìn yú jìn, píng gōng yǒu jí, hán xuān zi zàn shòu guǎn kè, kè wèn jūn jí. duì yuē: jūn zhī jí jiǔ yǐ, shàng xià shén zhǐ, wú bù biàn yù yě, ér wú chú. jīn mèng huáng xióng rù yú qǐn mén, bù zhī rén guǐ yé? yì lì guǐ yé? zi chǎn yuē: jūn zǐ míng, zi wèi zhèng, qí hé lì zhī yǒu? qiáo wén zhī: xī gǔn wéi dì mìng, jí zhī yú yǔ shān, huà wèi huáng xióng, yǐ rù yú yǔ yuān, shì wèi xià jiāo, sān dài jǔ zhī. fū guǐ shén zhī suǒ jí, fēi qí zú lèi, zé shào qí tóng wèi, shì gù tiān zǐ cí shàng dì, gōng hóu cí bǎi shén, zì qīng yǐ xià bù guò qí zú. jīn zhōu shì shǎo bēi, jìn shí jì zhī, qí huò zhě wèi jǔ xià jiāo yě? xuān zi yǐ gào, sì xià jiāo, dǒng bó wèi shī, wǔ rì chōu. gōng jiàn zi chǎn cì zhī jǔ dǐng.
鄭簡公使公孫成子來聘於晉，平公有疾，韓宣子贊受館客，客問君疾。對曰：「君之疾 久矣，上下神只，無不遍諭也，而無除。今夢黃熊入於寢門，不知人鬼耶？亦厲鬼耶？」子 產曰：「君子明，子為政，其何厲之有？僑聞之：昔鯀違帝命，殛之於羽山，化為黃熊，以 入於羽淵，是為夏郊，三代舉之。夫鬼神之所及，非其族類，則紹其同位，是故天子祠上 帝，公侯祠百神，自卿以下不過其族。今周室少卑，晉實繼之，其或者未舉夏郊也？」宣子 以告，祀夏郊，董伯為屍，五日瘳。公見子產賜之莒鼎。
guó gōng mèng zài miào, yǒu shén rén miàn bái máo, hǔ zhǎo zhí yuè, lì zài xī ā. gōng jù ér zǒu, shén yuē: wú zǒu! dì jīn rì shǐ jìn xí yú ěr mén. gōng bài dùn shǒu. jué, zhào shǐ yín zhàn zhī. yín yuē: rú jūn zhī yán, zé rù shōu yě, tiān zhī fá shén yě. tiān shì guān chéng. gōng shǐ qiú zhī, qiě shǐ guó rén hè mèng. zhōu zhī qiáo gào qí zhū hóu yuē: guó bù jiǔ yǐ, wú nǎi jīn zhī zhī. jūn bù dù, ér jiā dà guó zhī xí yú jǐ yě, hé chōu? wú wén zhī yuē: dà guó wú dào, xiǎo guó xí yān, yuē fú xiǎo guó ào, dà guó xí yān, yuē zhū. mín jí jūn zhī chǐ yě, shì yǐ yóu yú nì mìng. jīn jiā qí mèng, chǐ bì zhǎn, shì tiān duó zhī jiàn ér yì qí jí yě! mín jí qí tài, tiān yòu kuáng zhī dà guó lái zhū, chū lìng ér nì. zōng guó jì bēi, zhū hóu yuǎn jǐ, wài nèi wú qīn, qí shuí yún jiù zhī? wú bù rěn qí, jiāng xíng. yǐ qí zú shì jìn, sān nián guó nǎi wáng.
虢公夢在廟，有神－－人面白毛，虎爪執鉞，立在西阿。公懼而走，神曰：「無走！帝 今日使晉襲於爾門。」公拜頓首。覺，召史嚚占之。嚚曰：「如君之言，則蓐收也，天之罰 神也。天事官成。」公使囚之，且使國人賀夢。舟之僑告其諸侯曰：「虢不久矣，吾乃今知 之。君不度，而嘉大國之襲於己也，何瘳？吾聞之曰：大國無道，小國襲焉，曰服；小國 傲，大國襲焉，曰誅。民疾君之侈也，是以由於逆命。今嘉其夢，侈必展，是天奪之鑑而益 其疾也！民疾其態，天又誑之；大國來誅，出令而逆。宗國既卑，諸侯遠己，外內無親，其 誰雲救之？吾不忍俟，將行。」以其族適晉，三年虢乃亡。
jìn píng gōng zhú sī qí zhī shì, shí yǒu yán zhě. píng gōng wèn yú shī kuàng yuē: shí hé gù yán? duì yuē: shí bù néng yán, yǒu shén píng yān bù rán mín tīng zhī làn yě. chén wén zhī, zuò shì bù shí, yuàn dú dòng yú mín, zé yǒu fēi yán zhī wù ér yán. jīn gōng shì chóng chǐ, mín lì qū jǐn, bǎi xìng jí yuàn, mò ān qí xìng, shí yán bù yì kě hū?
晉平公築虒祁之室，石有言者。平公問於師曠曰：「石何故言？」對曰：「石不能言， 有神憑焉；不然民聽之濫也。臣聞之，作事不時，怨讟動於民，則有非言之物而言。今宮室 崇侈，民力屈盡，百姓疾怨，莫安其性，石言不亦可乎？」
jìn píng gōng chū tián, jiàn rǔ hǔ fú ér bù dòng, gù wèi shī kuàng yuē: wú wén zhī yě, bà wáng zhī zhǔ chū, zé měng shòu fú bù gǎn qǐ. jīn zhě guǎ rén chū, jiàn rǔ hǔ fú ér bù dòng, cǐ qí měng shòu hū? shī kuàng yuē: què shí, shí jùn yí, jùn yí shí bào, bào shí bó, bó shí hǔ fū bó zhī zhuàng yǒu shì bó mǎ, jīn zhě jūn zhī chū bì cān bó mǎ ér chū tián hū? gōng yuē: rán. shī kuàng yuē: chén wén zhī, yī zì wū zhě qióng, zài zì wū zhě rǔ, sān zì wū zhě sǐ. jīn fū hǔ suǒ yǐ bù dòng zhě, wèi bó mǎ yě, gù fēi zhǔ jūn zhī dé yì yě, jūn nài hé yī zì wū hū? píng gōng yì rì chū cháo, yǒu niǎo huán píng gōng bù qù, píng gōng gù wèi shī kuàng yuē: wú wén zhī yě, bà wáng zhī zhǔ, fèng xià zhī jīn zhě chū cháo yǒu niǎo huán guǎ rén, zhōng cháo bù qù, shì qí fèng niǎo hū? shī kuàng yuē: dōng fāng yǒu niǎo míng jiàn kē, qí wèi niǎo yě, wén shēn ér zhū zú, zēng niǎo ér ài hú. jīn zhě wú jūn bì yī hú qiú, yǐ chū cháo hū? píng gōng yuē: rán. shī kuàng yuē: chén yǐ cháng yán zhī yǐ, yī zì wū zhě qióng, zài zì wū zhě rǔ, sān zì wū zhě sǐ. jīn niǎo wèi hú qiú zhī gù. fēi wú jūn zhī dé yì yě, jūn nài hé ér zài zì wū hū? píng gōng bù yuè. yì rì zhì jiǔ sī qí zhī tái, shǐ láng zhōng mǎ zhāng bù jí lí yú jiē shàng, lìng rén zhào shī kuàng shī kuàng zhì, lǚ ér shàng táng. píng gōng yuē: ān yǒu rén chén lǚ ér shàng rén zhǔ táng zhě hū? shī kuàng jiě lǚ cì zú, fú cì xī, yǎng tiān ér tàn, gōng qǐ yǐn zhī yuē: jīn zhě yǔ sǒu xì, sǒu jù yōu hū? duì yuē: yōu fū ròu zì shēng chóng, ér hái zì shí yě mù zì shēng dù, ér hái zì kè yě rén zì xìng yāo, ér hái zì zéi yě. wǔ dǐng zhī jù bù dāng shēng lí huò, rén zhǔ táng miào bù dāng shēng jí lí. píng gōng yuē: jīn wèi zhī nài hé? shī kuàng yuē: yāo yǐ zài qián, wú kě nài hé. rù lái yuè bā rì, xiū bǎi guān, lì tài zǐ, jūn jiāng sǐ yǐ. zhì lái yuè bā rì dé dàn, wèi shī kuàng yuē: sǒu yǐ jīn rì wèi qī, guǎ rén rú hé? shī kuàng bù lè yè guī, guī wèi jǐ ér píng gōng sǐ, nǎi zhī shī kuàng shén míng yǐ.
晉平公出畋，見乳虎伏而不動，顧謂師曠曰：「吾聞之也，霸王之主出，則猛獸伏不敢 起。今者寡人出，見乳虎伏而不動，此其猛獸乎？」師曠曰：「鵲食●，●食鵔鸃，鵔鸃食 豹，豹食駁，駁食虎；夫駁之狀有似駁馬，今者君之出必驂駁馬而出畋乎？」公曰： 「然。」師曠曰：「臣聞之，一自誣者窮，再自誣者辱，三自誣者死。今夫虎所以不動者， 為駁馬也，固非主君之德義也，君奈何一自誣乎？」平公異日出朝，有鳥環平公不去，平公 顧謂師曠曰：「吾聞之也，霸王之主，鳳下之；今者出朝有鳥環寡人，終朝不去，是其鳳鳥 乎？」師曠曰：「東方有鳥名諫珂，其為鳥也，文身而朱足，憎鳥而愛狐。今者吾君必衣狐 裘，以出朝乎？」平公曰：「然。」師曠曰：「臣已嘗言之矣，一自誣者窮，再自誣者辱， 三自誣者死。今鳥為狐裘之故。非吾君之德義也，君奈何而再自誣乎？」平公不悅。異日置 酒虒祁之台，使郎中馬章布蒺藜於階上，令人召師曠；師曠至，履而上堂。平公曰：「安有 人臣履而上人主堂者乎？」師曠解履刺足，伏刺膝，仰天而嘆，公起引之曰：「今者與叟 戲，叟遽憂乎？」對曰：「憂夫肉自生蟲，而還自食也；木自生蠹，而還自刻也；人自興 妖，而還自賊也。五鼎之具不當生藜藿，人主堂廟不當生蒺藜。」平公曰：「今為之奈 何？」師曠曰：「妖已在前，無可奈何。入來月八日，修百官，立太子，君將死矣。」至來 月八日得旦，謂師曠曰：「叟以今日為期，寡人如何？」師曠不樂謁歸，歸未幾而平公死， 乃知師曠神明矣。
zhào jiǎn zi wèn dí fēng tú yuē: wú wén dí yǔ gǔ sān rì, xìn hū? yuē: xìn. yòu wén yǔ xuè sān rì, xìn hū! yuē: xìn. yòu wén mǎ shēng niú, niú shēng mǎ, xìn hū? yuē: xìn. jiǎn zǐ yuē: dà zāi, yāo yì zú yǐ wáng guó yǐ! duì yuē: yǔ gǔ sān rì, méng fēng zhī suǒ piāo yě yǔ xuè sān rì, zhì niǎo jī yú shàng yě mǎ shēng niú, niú shēng mǎ, zá mù yě, cǐ fēi dí zhī yāo yě. jiǎn zǐ yuē: rán zé dí zhī yāo xī yě? duì yuē: qí guó shù sàn, qí jūn yòu ruò, qí zhū qīng huò qí dài fū, bǐ dǎng yǐ qiú lù jué, qí bǎi guān sì duàn ér wú gào, qí zhèng lìng bù jìng ér shù huà, qí shì qiǎo tān ér yǒu yuàn, cǐ qí yāo yě.
趙簡子問翟封荼曰：「吾聞翟雨谷三日，信乎？」曰：「信。」「又聞雨血三日，信 乎！」曰：「信。」「又聞馬生牛，牛生馬，信乎？」曰：「信。」簡子曰：「大哉，妖亦 足以亡國矣！」對曰：「雨谷三日，虻風之所飄也；雨血三日，鷙鳥擊於上也；馬生牛，牛 生馬，雜牧也，此非翟之妖也。」簡子曰：「然則翟之妖奚也？」對曰：「其國數散，其君 幼弱，其諸卿貨其大夫，比黨以求祿爵，其百官肆斷而無告，其政令不竟而數化，其士巧貪 而有怨，此其妖也。」
āi gōng shè ér zhōng jì, qí kǒu jí bù ròu shí, cí jì ér wèn shàn bo zhī wū guān, wū guān biàn yuē: jì fù wǔ zhǒng, tuō zhū ér cóng tiān xià, wèi zhì yú dì ér zhū jué, liè gǔ zhī lǎo rén zhāng rèn yǐ shòu zhī, hé bù gào sì zhī? gōng cóng zhī, ér jí qù.
哀公射而中稷，其口疾不肉食，祠稷而問善卜之巫官，巫官變曰：「稷負五種，托株而 從天下，未至於地而株絕，獵谷之老人張衽以受之，何不告祀之？」公從之，而疾去。
biǎn què guò zhào wáng, wáng tài zǐ bào jí ér sǐ, què zào gōng mén yuē: wú wén guó zhōng zú yǒu rǎng tǔ zhī shì, dé wú yǒu jí hū? zhōng shù zǐ zhī hǎo fāng zhě yīng zhī yuē: rán, wáng tài zǐ bào jí ér sǐ. biǎn què yuē: rén yán zhèng yī qín yuè rén néng huó tài zǐ. zhōng shù zǐ nán zhī yuē: wú wén shàng gǔ zhī wèi yī zhě yuē miáo fù, miáo fù zhī wèi yī yě, yǐ jiān wèi xí, yǐ chú wèi gǒu, běi miàn ér zhù, fā shí yán ěr, zhū fú ér lái zhě, jǔ ér lái zhě, jiē píng fù rú gù. zi zhī fāng néng rú cǐ hū? biǎn què yuē: bù néng. yòu yuē: wú wén zhōng gǔ zhī wèi yī zhě yuē yú fū, yú fū zhī wèi yī yě, nuò nǎo suǐ, shù huāng mò, chuī zhuó jiǔ qiào ér dìng jīng luò, sǐ rén fù wèi shēng rén, gù yuē yú fū. zi zhī fāng néng ruò shì hū? biǎn què yuē: bù néng. zhōng shù zǐ yuē: zi zhī fāng rú cǐ, pì ruò yǐ guǎn kuī tiān, yǐ zhuī lì dì suǒ kuī zhě shén dà, suǒ jiàn zhě shén shǎo. jūn ruò zi zhī fāng, qǐ zú yǐ biàn hài tóng zǐ zāi? biǎn què yuē: bù rán. wù gù yǒu mèi tì ér zhōng jiāo tóu, yǎn mù ér bié bái hēi zhě. tài zǐ zhī jí, suǒ wèi shī jué zhě yě, yǐ wèi bù rán, rù zhěn zhī, tài zǐ gǔ yīn dāng wēn, ěr zhōng jiāo jiāo rú yǒu xiào zhě shēng rán zhě, jiē kě zhì yě. zhōng shù zǐ rù bào zhào wáng, zhào wáng xiǎn ér qū chū mén yuē: xiān shēng yuǎn rǔ xìng lín guǎ rén, xiān shēng xìng ér yǒu zhī, zé fèn tǔ zhī xī, dé méng tiān lǚ dì ér zhǎng wèi rén yǐ. xiān shēng bù yǒu zhī, zé xiān quǎn mǎ tián gōu hè yǐ. yán wèi yǐ, tì qì zhān jīn. biǎn què suì wèi zhěn zhī, xiān zào xuān guāng zhī biē, bā chéng zhī tāng, dǐ zhēn lì shí, qǔ sān yáng wǔ shū zi róng dǎo yào, zǐ míng chuī ěr, yáng yí fǎn shén, zi yuè fú xíng, zi yóu jiǎo mó. tài zǐ suì dé fù shēng. tiān xià wén zhī, jiē yuē: biǎn què néng shēng sǐ rén. què cí yuē: yǔ fēi néng shēng sǐ rén yě, tè shǐ fū dāng shēng zhě huó ěr, fū sǐ zhě yóu bù kě yào ér shēng yě, bēi fū luàn jūn zhī zhì, bù kě yào ér xī yě. shī yuē: duō jiāng hè hè, bù kě jiù yào! shén zhī zhī cí yě.
扁鵲過趙王，王太子暴疾而死，鵲造宮門曰：「吾聞國中卒有壤土之事，得無有急 乎？」中庶子之好方者應之曰：「然，王太子暴疾而死。」扁鵲曰：「人言鄭醫秦越人能活 太子。」中庶子難之曰：「吾聞上古之為醫者曰苗父，苗父之為醫也，以菅為席，以芻為 狗，北面而祝，發十言耳，諸扶而來者，舉而來者，皆平復如故。子之方能如此乎？」扁鵲 曰：「不能。」又曰：「吾聞中古之為醫者曰俞柎，俞柎之為醫也，搦腦髓，束肓莫，炊灼 九竅而定經絡，死人復為生人，故曰俞柎。子之方能若是乎？」扁鵲曰：「不能。」中庶子 曰：「子之方如此，譬若以管窺天，以錐利地；所窺者甚大，所見者甚少。鈞若子之方，豈 足以變駭童子哉？」扁鵲曰：「不然。物故有昧揥而中蛟頭，掩目而別白黑者。太子之疾， 所謂屍厥者也，以為不然，入診之，太子股陰當溫，耳中焦焦如有嘯者聲然者，皆可治 也。」中庶子入報趙王，趙王跣而趨出門曰：「先生遠辱幸臨寡人，先生幸而有之，則糞土 之息，得蒙天履地而長為人矣。先生不有之，則先犬馬填溝壑矣。」言未已，涕泣沾襟。扁 鵲遂為診之，先造軒光之鱉，八成之湯，砥針礪石，取三陽五輸；子容搗藥，子明吹耳，陽 儀反神，子越扶形，子游矯摩。太子遂得復生。天下聞之，皆曰：「扁鵲能生死人。」鵲辭 曰：「予非能生死人也，特使夫當生者活耳，夫死者猶不可藥而生也，悲夫亂君之治，不可 藥而息也。詩曰：『多將熇熇，不可救藥！』甚之之辭也。」
kǒng zǐ chén lì táng shàng, wén kū zhě shēng yīn shén bēi, kǒng zǐ yuán qín ér gǔ zhī, qí yīn tóng yě. kǒng zǐ chū, ér dì zǐ yǒu zhà zhě, wèn: shuí yě? yuē: huí yě. kǒng zǐ yuē: huí hé wèi ér zhà? huí yuē: jīn zhě yǒu kū zhě qí yīn shén bēi, fēi dú kū sǐ, yòu kū shēng lí zhě. kǒng zǐ yuē: hé yǐ zhī zhī? huí yuē: shì wán shān zhī niǎo. kǒng zǐ yuē: hé rú? huí yuē: wán shān zhī niǎo shēng sì zǐ, yǔ yì yǐ chéng nǎi lí sì hǎi, āi míng sòng zhī, wèi shì wǎng ér bù fù fǎn yě. kǒng zǐ shǐ rén wèn kū zhě, kū zhě yuē: fù sǐ jiā pín, mài zi yǐ zàng zhī, jiāng yǔ qí bié yě. kǒng zǐ yuē: shàn zāi, shèng rén yě!
孔子晨立堂上，聞哭者聲音甚悲，孔子援琴而鼓之，其音同也。孔子出，而弟子有咤 者，問：「誰也？」曰：「回也。」孔子曰：「回何為而咤？」回曰：「今者有哭者其音甚 悲，非獨哭死，又哭生離者。」孔子曰：「何以知之？」回曰：「似完山之鳥。」孔子曰： 「何如？」回曰：「完山之鳥生四子，羽翼已成乃離四海，哀鳴送之，為是往而不復返 也。」孔子使人問哭者，哭者曰：「父死家貧，賣子以葬之，將與其別也。」孔子曰：「善 哉，聖人也！」
jǐng gōng tián yú wú qiū, yè yóu zǎo, gōng gū zuò shuì ér mèng yǒu wǔ zhàng fū, běi miàn xìng lú, chēng wú zuì yān. gōng jué, zhào yàn zǐ ér gào qí suǒ mèng, gōng yuē: wǒ qí cháng shā bù gū ér zhū wú zuì yé? yàn zǐ duì yuē: xī zhě xiān jūn líng gōng tián, wǔ zhàng fū gǔ ér hài shòu, gù shā zhī duàn qí shǒu ér zàng zhī, yuē wǔ zhàng fū zhī qiū. qí cǐ yé? gōng lìng rén jué ér qiú zhī, zé wǔ tóu tóng xué ér cún yān. gōng yuē: xī, lìng lì zàng zhī. guó rén bù zhī qí mèng yě, yuē: jūn mǐn bái gǔ, ér kuàng yú shēng zhě hū? bù yí yú lì yǐ, bù shì yú zhì yǐ, gù yuē, rén jūn zhī wèi shàn yì yǐ.
景公畋於梧丘，夜猶蚤，公姑坐睡而夢有五丈夫，北面幸盧，稱無罪焉。公覺，召晏子 而告其所夢，公曰：「我其嘗殺不辜而誅無罪耶？」晏子對曰：「昔者先君靈公畋，五丈夫 罟而駭獸，故殺之斷其首而葬之，曰五丈夫之丘。其此耶？」公令人掘而求之，則五頭同穴 而存焉。公曰：「嘻，令吏葬之。」國人不知其夢也，曰：「君憫白骨，而況於生者乎？」 不遺餘力矣，不釋余智矣，故曰，人君之為善易矣。
zi gòng wèn kǒng zǐ: sǐ rén yǒu zhī wú zhī yě? kǒng zǐ yuē: wú yù yán sǐ zhě yǒu zhī yě, kǒng xiào zǐ shùn sūn fáng shēng yǐ sòng sǐ yě yù yán wú zhī, kǒng bù xiào zǐ sūn qì bù zàng yě. cì yù zhī sǐ rén yǒu zhī jiāng wú zhī yě? sǐ xú zì zhī zhī, yóu wèi wǎn yě!
子貢問孔子：「死人有知無知也？」孔子曰：「吾欲言死者有知也，恐孝子順孫妨生以 送死也；欲言無知，恐不孝子孫棄不葬也。賜欲知死人有知將無知也？死徐自知之，猶未晚 也！」
wáng zǐ jiàn chū shǒu yú chéng fù, yǔ chéng gōng gàn yù yú chóu zhōng, wèn yuē: shì hé yě? chéng gōng gàn yuē: chóu yě. chóu yě zhě, hé yě? yuē: suǒ yǐ wèi má yě. má yě zhě, hé yě? yuē: suǒ yǐ wèi yī yě. chéng yī gàn yuē: xī zhě zhuāng wáng fá chén, shě yú yǒu xiāo shì, wèi lù shì zhī rén yuē: xiàng qí bù shàn hū! hé gōu zhī bù jùn yě? zhuāng wáng yóu zhī xiàng zhī bù shàn, gōu zhī bù jùn, jīn wú zi bù zhī chóu zhī wèi má, má zhī wèi yī, wú zi qí bù zhǔ shè jì hū? wáng zǐ guǒ bù lì.
王子建出守於城父，與成公幹遇於疇中，問曰：「是何也？」成公幹曰：「疇也。」 「疇也者，何也？」曰：「所以為麻也。」「麻也者，何也？」曰：「所以為衣也。」成衣 干曰：「昔者莊王伐陳，舍於有蕭氏，謂路室之人曰：巷其不善乎！何溝之不浚也？莊王猶 知巷之不善，溝之不浚，今吾子不知疇之為麻，麻之為衣，吾子其不主社稷乎？」王子果不 立。
