wáng zhě zhī suǒ yǐ lín xià ér zhì zhòng, zé qún chén wèi fú yǐ zhī suǒ yǐ tīng yán shòu shì, zé bù bì qī yǐ zhī suǒ yǐ ān lì wàn mín, zé hǎi nèi bì dìng yǐ zhī suǒ yǐ zhōng xiào shì shàng, zé chén zǐ zhī xíng bèi yǐ. fán suǒ yǐ jié shā zhě, bù zhī dào shù yǐ yù qí chén xià yě. fán lì shèng qí zhí zé shì zhì, shì zhì zé lì shēng bù shèng qí zhí zé shì luàn, shì luàn zé hài chéng yě.
王者知所以临下而治众,则群臣畏服矣;知所以听言受事,则不蔽欺矣;知所以安利万民,则海内必定矣;知所以忠孝事上,则臣子之行备矣。凡所以劫杀者,不知道术以御其臣下也。凡吏胜其职则事治,事治则利生;不胜其职则事乱,事乱则害成也。
bǎi fāng zhī shì, wàn biàn fēng chū: huò yù chí xū, huò yù chí shí, huò hǎo fú yóu, huò hǎo chéng bì, huò xíng ān shū, huò wèi piāo jí. cóng cǐ guān zhī, tiān xià bù kě yī, shèng wáng lín tiān xià ér néng yī zhī.
百方之事,万变锋出:或欲持虚,或欲持实,或好浮游,或好诚必,或行安舒,或为飘疾。从此观之,天下不可一,圣王临天下而能一之。
yì bù bìng ruì, shì bù liǎng lóng shèng yú bǐ zhě bì shuāi yú cǐ, cháng yú zuǒ zhě bì duǎn yú yòu. xǐ yè wò zhě bù néng zǎo qǐ yě.
意不并锐,事不两隆;盛于彼者必衰于此,长于左者必短于右。喜夜卧者不能蚤起也。
luán shè yú biāo, hé shè yú shì mǎ dòng ér luán míng, luán míng ér hé yīng, xíng zhī jié yě.
鸾设于镳,和设于轼;马动而鸾鸣,鸾鸣而和应,行之节也。
bù fù wú yǐ wéi dà, bù yǔ wú yǐ hé qīn qīn shū zé hài, shī zhòng zé bài bù jiào ér zhū wèi zhī nüè, bù jiè zé chéng wèi zhī bào yě.
不富无以为大,不予无以合亲;亲疏则害,失众则败;不教而诛谓之虐,不戒责成谓之暴也。
fū shuǐ chū yú shān ér rù yú hǎi, jià shēng yú tián ér cáng yú lǐn, shèng rén jiàn suǒ shēng zé zhī suǒ guī yǐ.
夫水出于山而入于海,稼生于田而藏于廪,圣人见所生则知所归矣。
tiān dào bù shùn, rén shì qǔ yǔ duō cáng bù yòng, shì wèi yuàn fǔ, gù wù bù kě jù yě.
天道布顺,人事取予;多藏不用,是谓怨府,故物不可聚也。
yī wéi zhī mù chí qiān jūn zhī wū, wǔ cùn zhī jiàn ér zhì kāi hé, qǐ cái zú rèn zāi? gài suǒ jū yào yě.
一围之木持千钧之屋,五寸之键而制开阖,岂材足任哉?盖所居要也。
fū xiǎo kuài hài yì, xiǎo huì hài dào, xiǎo biàn hài zhì, gǒu xīn shāng dé, dà zhèng bù xiǎn. jiāo lóng suī shén, bù néng yǐ bái rì qù qí lún piāo fēng suī jí, bù néng yǐ yīn yǔ yáng qí chén. yì míng shèng mǔ, zēng zǐ bù rù shuǐ míng dào quán, kǒng zǐ bù yǐn, chǒu qí shēng yě. fù rén zhī kǒu kě yǐ chū zǒu, fù rén zhī huì kě yǐ sǐ bài.
夫小快害义,小慧害道,小辨害治,苟心伤德,大政不险。蛟龙虽神,不能以白日去其伦;飘风虽疾,不能以阴雨扬其尘。邑名胜母,曾子不入;水名盗泉,孔子不饮,丑其声也。妇人之口可以出走,妇人之喙可以死败。
bù xiū qí shēn, qiú zhī yú rén, shì wèi shī lún bù zhì qí nèi, ér xiū qí wài, shì wèi dà fèi. zhòng zài ér wēi zhī, cāo cè ér suí zhī, fēi suǒ yǐ wéi quán yě.
不修其身,求之于人,是谓失伦;不治其内,而修其外,是谓大废。重载而危之,操策而随之,非所以为全也。
shì héng dào ér yǎn, sì zhī bù yǎn, fēi shì zhī guò, yǒu tǔ zhī xiū yě. bāng jūn jiāng chāng, tiān yí qí dào dài fū jiāng chāng, tiān yí qí shì shù rén jiāng chāng, bì yǒu liáng zi.
士横道而偃,四支不掩,非士之过,有土之羞也。邦君将昌,天遗其道;大夫将昌,天遗其士;庶人将昌,必有良子。
xián shī liáng yǒu zài qí cè, shī shū lǐ yuè chén yú qián, qì ér wèi bù shàn zhě, xiān yǐ. yì shì bù qī xīn, rén rén bù hài shēng móu xiè zé wú gōng, jì bù shè zé shì bù chéng xián shì bù shì suǒ fēi, bù fēi suǒ shì yú zhě háng jiān ér yì gù, bǐ rén shì zhà ér yì yě shēng wú xì ér bù wén, xíng wú yǐn ér bù míng zhì shén wú bù huà yě, zhì xián wú bù yí yě. shàng bù xìn, xià bù zhōng, shàng xià bù hé, suī ān bì wēi. qiú yǐ qí dào zé wú bù dé, wèi yǐ qí shí zé wú bù chéng.
贤师良友在其侧,诗书礼乐陈于前,弃而为不善者,鲜矣。义士不欺心,仁人不害生;谋泄则无功,计不设则事不成;贤士不事所非,不非所事;愚者行间而益固,鄙人饰诈而益野;声无细而不闻,行无隐而不明;至神无不化也,至贤无不移也。上不信,下不忠,上下不和,虽安必危。求以其道则无不得,为以其时则无不成。
shí bù zhì, bù kě qiáng shēng yě shì bù jiù, bù kě qiǎng qiú yě. zhēn liáng ér wáng, xiān rén yú yāng chāng jué ér huó, xiān rén yú liè quán qǔ zhòng, zé qǔ zhǎng. cái xián ér rèn qīng, zé yǒu míng, bù xiào rèn dà, shēn sǐ míng fèi.
时不至,不可强生也;事不究,不可强求也。贞良而亡,先人余殃;猖獗而活,先人余烈;权取重,泽取长。才贤而任轻,则有名,不肖任大,身死名废。
shì bù yǐ lì yí, bù wéi huàn gǎi, xiào jìng zhōng xìn zhī shì lì, suī sǐ ér bù huǐ. zhì ér yòng sī, bù rú yú ér yòng gōng, gù yuē qiǎo wěi bù rú zhuō chéng. xué wèn bù juàn, suǒ yǐ zhì jǐ yě jiào huì bù yàn, suǒ yǐ zhì rén yě, suǒ yǐ guì xū wú zhě, dé yǐ yìng biàn ér hé shí yě. guān suī gù, bì jiā yú shǒu lǚ suī xīn, bì guān yú zú, shàng xià yǒu fèn, bù kě xiāng bèi. yī xīn kě yǐ shì bǎi jūn, bǎi xīn bù kě yǐ shì yī jūn, gù yuē zhèng ér xīn, yòu shǎo ér yán.
士不以利移,不为患改,孝敬忠信之事立,虽死而不悔。智而用私,不如愚而用公,故曰巧伪不如拙诚。学问不倦,所以治己也;教诲不厌,所以治人也,所以贵虚无者,得以应变而合时也。冠虽故,必加于首;履虽新,必关于足,上下有分,不可相倍。一心可以事百君,百心不可以事一君,故曰正而心,又少而言。
wàn wù dé qí běn zhě shēng, bǎi shì dé qí dào zhě chéng dào zhī suǒ zài, tiān xià guī zhī dé zhī suǒ zài, tiān xià guì zhī rén zhī suǒ zài, tiān xià ài zhī yì zhī suǒ zài, tiān xià wèi zhī. wū lòu zhě mín qù zhī, shuǐ qiǎn zhě yú táo zhī, shù gāo zhě niǎo sù zhī, dé hòu zhě shì qū zhī, yǒu lǐ zhě mín wèi zhī, zhōng xìn zhě shì sǐ zhī. yī suī bì, xíng bì xiū tóu suī luàn, yán bì zhì. shí zài yīng zhī, wèi zài yīn zhī suǒ fá ér dāng qí fú wǔ zhī suǒ fá bù dàng qí huò shí zhī.
万物得其本者生,百事得其道者成;道之所在,天下归之;德之所在,天下贵之;仁之所在,天下爱之;义之所在,天下畏之。屋漏者民去之,水浅者鱼逃之,树高者鸟宿之,德厚者士趋之,有礼者民畏之,忠信者士死之。衣虽弊,行必修;头虽乱,言必治。时在应之,为在因之;所伐而当其福五之;所伐不当其祸十之。
bì guì yǐ jiàn wèi běn, bì gāo yǐ xià wèi jī. tiān jiàng yǔ zhī, bì xiān kǔ zhī tiān jiàng huǐ zhī, bì xiān lèi zhī. xiào yú fù mǔ, xìn yú jiāo yǒu, shí bù zhī zé, bì yǒu xiāng cǎo shí shì zhī yì, bì yǒu zhōng shì. cǎo mù qiū sǐ, sōng bǎi dú zài shuǐ fú wàn wù, yù shí liú zhǐ. jī kě dé shí, shuí néng bù xǐ? zhèn qióng jiù jí, hé huàn wú yǒu? shì qí suǒ yǐ, guān qí suǒ shǐ, sī kě zhī yǐ. shèng yú mǎ bù láo zhì qiān lǐ, chéng chuán jí bù yóu jué jiāng hǎi zhì mò dà yú quē yí, xíng mò dà yú wú huǐ yě. zhì zhái míng zǐ, zú yǐ guān shì. lì bù jiān, shǎng bù bèi hū hū zhī móu, bù kě wèi yě, tì tì zhī xīn, bù kě zhǎng yě.
必贵以贱为本,必高以下为基。天将与之,必先苦之;天将毁之,必先累之。孝于父母,信于交友,十步之泽,必有香草;十室之邑,必有忠士。草木秋死,松柏独在;水浮万物,玉石留止。饥渴得食,谁能不喜?赈穷救急,何患无有?视其所以,观其所使,斯可知已。乘舆马不劳致千里,乘船楫不游绝江海;智莫大于阙疑,行莫大于无悔也。制宅名子,足以观士。利不兼,赏不倍;忽忽之谋,不可为也,惕惕之心,不可长也。
tiān yǔ bù qǔ, fǎn shòu qí jiù shí zhì bù yíng, fǎn shòu qí yāng tiān dì wú qīn, cháng yǔ shàn rén. tiān dào yǒu cháng, bù wéi yáo cún, bù wéi jié wáng jī shàn zhī jiā, bì yǒu yú qìng jī è zhī jiā, bì yǒu yú yāng. yī yē zhī gù, jué gǔ bù shí yī jué zhī gù, què zú bù xíng. xīn rú tiān dì zhě míng, xíng rú shéng mò zhě zhāng. wèi gāo dào dà zhě cóng, shì dà dào xiǎo zhě xiōng yán yí zhě wú fàn, xíng yí zhě wú cóng dù yuán pū zhù liáng, wén méng zǒu niú yáng.
天与不取,反受其咎;时至不迎,反受其殃;天地无亲,常与善人。天道有常,不为尧存,不为桀亡;积善之家,必有余庆;积恶之家,必有余殃。一噎之故,绝谷不食;一蹶之故,却足不行。心如天地者明,行如绳墨者章。位高道大者从,事大道小者凶;言疑者无犯,行疑者无从;蠹蝝仆柱梁,蚊虻走牛羊。
yè wèn xī cí wù yīng, guài yán xū shuō wù chēng móu xiān shì zé chāng, shì xiān móu zé wáng.
谒问析辞勿应,怪言虚说勿称;谋先事则昌,事先谋则亡。
wú yǐ yín yì qì yè, wú yǐ pín jiàn zì qīng, wú yǐ suǒ hǎo hài shēn, wú yǐ shì yù fáng shēng, wú yǐ shē chǐ wéi míng, wú yǐ guì fù jiāo yíng. xǐ nù bù dàng, shì wèi bù míng, bào nüè bù dé, fǎn shòu qí zéi, yuàn shēng bù bào, huò shēng yú fú. yī yán ér fēi, sì mǎ bù néng zhuī yī yán bù jí, sì mǎ bù néng jí. shùn fēng ér fēi, yǐ zhù qì lì xián jiā ér xiáng, yǐ bèi zēng yì.
无以淫泆弃业,无以贫贱自轻,无以所好害身,无以嗜欲妨生,无以奢侈为名,无以贵富骄盈。喜怒不当,是谓不明,暴虐不得,反受其贼,怨生不报,祸生于福。一言而非,四马不能追;一言不急,四马不能及。顺风而飞,以助气力;衔葭而翔,以备矰弋。
jìng yǐ jīng míng, měi è zì fú héng píng wú sī, qīng zhòng zì dé péng shēng xǐ zhōng, bù fú zì zhí bái shā rù ní, yǔ zhī jiē hēi.
镜以精明,美恶自服;衡平无私,轻重自得;蓬生枲中,不扶自直;白砂入泥,与之皆黑。
shí hū, shí hū! jiān bù jí móu zhì shí zhī jí, jiàn bù róng xī láo ér bù tǐ, yì jiāng zì xī yǒu ér bù shī, yì jiāng zì dé.
时乎,时乎!间不及谋;至时之极,间不容息;劳而不体,亦将自息;有而不施,亦将自得。
wú bù wéi zhě, wú bù néng chéng yě wú bù yù zhě, wú bù néng de yě. zhòng zhèng zhī jī, fú wú bù jí yě zhòng xié zhī jī, huò wú bù dǎi yě. lì shèng pín, jǐn shèng huò, shèn shèng hài, jiè shèng zāi. wéi shàn zhě tiān bào yǐ dé, wèi bù shàn zhě tiān bào yǐ huò. jūn zǐ de shí rú shuǐ, xiǎo rén de shí rú huǒ. bàng dào jǐ zhě, xīn zhī zuì yě zūn xián jǐ zhě, xīn zhī lì yě. xīn zhī dé, wàn wù bù zú wèi yě xīn zhī shī, dú xīn bù néng shǒu yě. zi bù xiào, fēi wú zi yě jiāo bù xìn, fēi wú yǒu yě. shí qí kǒu ér bǎi jié féi, guàn qí běn ér zhī yè mào běn shāng zhě zhī gǎo, gēn shēn zhě mò hòu. wéi shàn zhě dé dào, wèi è zhě shī dào. è yǔ bù chū kǒu, gǒu yán bù liú ěr wù wěi bù zhǎng, xǐ xū bù jiǔ. yì shì bù qī xīn, lián shì bù wàng qǔ yǐ cái wèi cǎo, yǐ shēn wéi bǎo. cí rén shào xiǎo, gōng jìng qí lǎo. quǎn fèi bù jīng, mìng yuē jīn chéng cháng bì wēi dài, mìng yuē bù huǐ. fù bì niàn pín, zhuàng bì niàn lǎo, nián suī yòu shǎo, lǜ zhī bì zǎo. fū yǒu lǐ zhě xiāng wèi sǐ, wú lǐ zhě yì xiāng wèi sǐ guì bù yǔ jiāo qī, jiāo zì lái jiāo bù yǔ wáng qī, wáng zì zhì. wō rén rì yè yuàn yì qǐ, máng rén bù wàng shì. zhī zhě shǐ yú wù, zhōng yú xié yú zhě shǐ yú lè, zhōng yú āi. gāo shān yǎng zhǐ, jǐng xíng xíng zhǐ, lì suī bù néng, xīn bì wù wèi. shèn zhōng rú shǐ, cháng yǐ wéi jiè zhàn zhàn lì lì, rì shèn qí shì. shèng rén zhī zhèng, mò rú ān jìng xián zhě zhī zhì, gù yǔ zhòng yì.
无不为者,无不能成也;无不欲者,无不能得也。众正之积,福无不及也;众邪之积,祸无不逮也。力胜贫,谨胜祸,慎胜害,戒胜灾。为善者天报以德,为不善者天报以祸。君子得时如水,小人得时如火。谤道己者,心之罪也;尊贤己者,心之力也。心之得,万物不足为也;心之失,独心不能守也。子不孝,非吾子也;交不信,非吾友也。食其口而百节肥,灌其本而枝叶茂;本伤者枝槁,根深者末厚。为善者得道,为恶者失道。恶语不出口,苟言不留耳;务伪不长,喜虚不久。义士不欺心,廉士不妄取;以财为草,以身为宝。慈仁少小,恭敬耆老。犬吠不惊,命曰金城;常避危殆,命曰不悔。富必念贫,壮必念老,年虽幼少,虑之必早。夫有礼者相为死,无礼者亦相为死;贵不与骄期,骄自来;骄不与亡期,亡自至。踒人日夜愿一起,盲人不忘视。知者始于悟,终于谐;愚者始于乐,终于哀。高山仰止,景行行止,力虽不能,心必务为。慎终如始,常以为戒;战战栗栗,日慎其事。圣人之正,莫如安静;贤者之治,故与众异。
hǎo chēng rén è, rén yì dào qí è hǎo zēng rén zhě, yì wéi rén suǒ zēng. yī shí zú, zhī róng rǔ cāng lǐn shí, zhī lǐ jié. jiāng hé zhī yì, bù guò sān rì piāo fēng bào yǔ, xū yú ér bì.
好称人恶,人亦道其恶;好憎人者,亦为人所憎。衣食足,知荣辱;仓廪实,知礼节。江河之溢,不过三日;飘风暴雨,须臾而毕。
fú shēng yú wēi, huò shēng yú hū rì yè kǒng jù, wéi kǒng bù zú.
福生于微,祸生于忽;日夜恐惧,唯恐不卒。
yǐ diāo yǐ zuó, hái fǎn yú pǔ, wù zhī xiāng fǎn, fù guī yú běn. xún liú ér xià, yì yǐ zhì bèi fēng ér chí, yì yǐ yuǎn. bīng bù yù dìng, wú yǐ dài dí jì bù xiān lǜ, wú yǐ yīng zú. zhōng bù fāng, míng bù zhāng, wài bù huán, huò zhī mén. zhí ér bù néng wǎng, bù kě yǔ dà rèn fāng ér bù néng huán, bù kě yǔ cháng cún. shèn zhī yú shēn, wú yuē yún yún, kuáng fū zhī yán, shèng rén zé yān. néng rěn chǐ zhě ān, néng rěn rǔ zhě cún, chún wáng ér chǐ hán, hé shuǐ bēng, qí huái zài shān. dú zhì zhě mò shèn yú jiǔ, liú shì zhě mò shèn yú lè, huǐ lián zhě mò shèn yú sè, cuī gāng zhě fǎn jǐ yú ruò. fù zài zhī zú, guì zài qiú tuì, xiān yōu shì zhě hòu lè, xiān ào shì zhě hòu yōu. fú zài shòu jiàn, cún zhī suǒ yóu yě. gōng jìng xùn ràng, jīng lián wú bàng, cí rén ài rén, bì shòu qí shǎng, jiàn zhī bù tīng, hòu wú yǔ zhēng, jǔ shì bù dàng, wèi bǎi xìng bàng, huǐ zài yú wàng, huàn zài yú xiān chàng.
已雕已琢,还反于朴,物之相反,复归于本。循流而下,易以至;倍风而驰,易以远。兵不豫定,无以待敌;计不先虑,无以应卒。中不方,名不章,外不圜,祸之门。直而不能枉,不可与大任;方而不能圜,不可与长存。慎之于身,无曰云云,狂夫之言,圣人择焉。能忍耻者安,能忍辱者存,唇亡而齿寒,河水崩,其怀在山。毒智者莫甚于酒,留事者莫甚于乐,毁廉者莫甚于色,摧刚者反己于弱。富在知足,贵在求退,先忧事者后乐,先傲事者后忧。福在受谏,存之所由也。恭敬逊让,精廉无谤,慈仁爱人,必受其赏,谏之不听,后无与争,举事不当,为百姓谤,悔在于妄,患在于先唱。
pú qiě xiū jiǎo, fú yàn bēi míng páng méng fǔ gōng, hǔ bào chén háo. hé yǐ wēi yí gù néng yuǎn, shān yǐ líng chí gù néng gāo, dào yǐ yōu yóu gù néng huà, dé yǐ chún hòu gù néng háo. yán rén zhī shàn, zé yú gāo mù yán rén zhī è, tòng yú máo jǐ. wéi shàn bù zhí, bì zhōng qí qū wèi chǒu bù shì, bì zhōng qí è.
蒲且修缴,凫鴈悲鸣;逄蒙抚弓,虎豹晨嗥。河以委蛇故能远,山以凌迟故能高,道以优游故能化,德以纯厚故能豪。言人之善,泽于膏沐;言人之恶,痛于矛戟。为善不直,必终其曲;为丑不释,必终其恶。
yī sǐ yī shēng, nǎi zhī jiāo qíng yī pín yī fù, nǎi zhī jiāo tài yī guì yī jiàn, jiāo qíng nǎi jiàn yī fú yī méi, jiāo qíng nǎi chū. dé yì zài qián, yòng bīng zài hòu. chū mù zhě bì shì guān, xīn yù zhě bì zhèn yī. bài jūn zhī jiàng, bù kě yán yǒng wáng guó zhī chén, bù kě yán zhì.
一死一生,乃知交情;一贫一富,乃知交态;一贵一贱,交情乃见;一浮一没,交情乃出。德义在前,用兵在后。初沐者必拭冠,新浴者必振衣。败军之将,不可言勇;亡国之臣,不可言智。
kǎn jǐng wú yuán tuó zhě, ài yě yuán zhōng wú xiū lín zhě, xiǎo yě. xiǎo zhōng, dà zhōng zhī zéi yě xiǎo lì, dà lì zhī cán yě. zì qīng jué yì, qīng rén jué nán shuǐ jī zé hàn, shǐ jī zé yuǎn rén jī yú míng, bù huǐ wèi shēng. xià shì dé guān yǐ sǐ, shàng shì dé guān yǐ shēng. huò fú fēi cóng dì zhōng chū, fēi cóng tiān shàng lái, jǐ zì shēng zhī.
坎井无鼋鼍者,隘也;园中无修林者,小也。小忠,大忠之贼也;小利,大利之残也。自清绝易,清人绝难;水激则悍,矢激则远;人激于名,不毁为声。下士得官以死,上士得官以生。祸福非从地中出,非从天上来,己自生之。
qióng xiāng duō qū xué: xiǎo biàn hài dà zhì, qiǎo yán shǐ xìn fèi, xiǎo huì fáng dà yì. bù kùn zài yú zǎo lǜ, bù qióng zài yú zǎo yù. yù rén wù zhī, mò ruò wù wèi yù rén wù wén, mò ruò wù yán.
穷乡多曲学:小辩害大智,巧言使信废,小惠妨大义。不困在于早虑,不穷在于早豫。欲人勿知,莫若勿为;欲人勿闻,莫若勿言。
fēi suǒ yán wù yán, yǐ bì qí huàn fēi suǒ wéi wù wèi, yǐ bì qí wēi fēi suǒ qǔ wù qǔ, yǐ bì qí guǐ fēi suǒ zhēng wù zhēng, yǐ bì qí shēng. míng zhě shì yú míng míng, móu yú wèi xíng cōng zhě tīng yú wú shēng, lǜ zhě jiè yú wèi chéng. shì zhī hùn zhuó ér wǒ dú qīng, zhòng rén jiē zuì ér wǒ dú xǐng.
非所言勿言,以避其患;非所为勿为,以避其危;非所取勿取,以避其诡;非所争勿争,以避其声。明者视于冥冥,谋于未形;聪者听于无声,虑者戒于未成。世之溷浊而我独清,众人皆醉而我独醒。
guāi lí zhī jiù, wú bù shēng yě huǐ bài zhī duān, cóng cǐ xìng yě. jiāng hé dà kuì cóng yǐ xué, shān yǐ xiǎo zhì ér dà bēng, yín luàn zhī jiàn, qí biàn wéi xìng, shuǐ huǒ jīn mù zhuǎn xiāng shèng. bēi ér zhèng zhě kě zēng, gāo ér yǐ zhě qiě bēng zhí rú shǐ zhě sǐ, zhí rú shéng zhě chēng.
乖离之咎,无不生也;毁败之端,从此兴也。江河大溃从蚁穴,山以小阤而大崩,淫乱之渐,其变为兴,水火金木转相胜。卑而正者可增,高而倚者且崩;直如矢者死,直如绳者称。
huò shēng yú yù de, fú shēng yú zì jìn shèng rén yǐ xīn dǎo ěr mù, xiǎo rén yǐ ěr mù dǎo xīn.
祸生于欲得,福生于自禁;圣人以心导耳目,小人以耳目导心。
wéi rén shàng zhě, huàn zài bù míng wéi rén xià zhě, huàn zài bù zhōng. rén zhī fèn tián, mò zhī fèn xīn, duān shēn zhèng xīn, quán yǐ zhì jīn, jiàn wáng zhī cún, jiàn shuāng zhī bīng. guǎng dà zài hǎo lì, gōng jìng zài shì qīn, yīn shí yì yǐ wéi rén, yīn dào yì yǐ dá rén. yíng yú lì zhě duō huàn, qīng nuò zhě guǎ xìn.
为人上者,患在不明;为人下者,患在不忠。人知粪田,莫知粪心,端身正心,全以至今,见亡知存,见霜知冰。广大在好利,恭敬在事亲,因时易以为仁,因道易以达人。营于利者多患,轻诺者寡信。
yù xián zhě mò rú xià rén, tān cái zhě mò rú quán shēn cái bù rú yì gāo, shì bù rú dé zūn. fù bù néng ài wú yì zhī zǐ, jūn bù néng ài bù guǐ zhī mín jūn bù néng shǎng wú gōng zhī chén, chén bù néng sǐ wú dé zhī jūn. wèn shàn yù zhě mò rú mǎ, wèn shàn zhì zhě mò rú mín. yǐ bēi wèi zūn, yǐ qū wèi shēn, shèng rén suǒ yīn, shàng fǎ yú tiān.
欲贤者莫如下人,贪财者莫如全身;财不如义高,势不如德尊。父不能爱无益之子,君不能爱不轨之民;君不能赏无功之臣,臣不能死无德之君。问善御者莫如马,问善治者莫如民。以卑为尊,以屈为伸,圣人所因,上法于天。
jūn zǐ xíng dé yǐ quán qí shēn, xiǎo rén xíng tān yǐ wáng qí shēn, xiāng quàn yǐ lǐ, xiāng qiáng yǐ rén, dé dào yú shēn, dé yù yú rén.
君子行德以全其身,小人行贪以亡其身,相劝以礼,相强以仁,得道于身,得誉于人。
zhī mìng zhě bù yuàn tiān, zhī jǐ zhě bù yuàn rén rén ér bù ài zé bù néng rén, nìng ér bù qiǎo zé bù néng xìn yán shàn wú jí shēn, yán è wú jí rén shàng qīng ér wú yù, zé xià zhèng ér mín pǔ. lái shì kě zhuī yě, wǎng shì bù kě jí. wú sī lǜ zhī xīn zé bù dá, wú tán shuō zhī cí zé bù lè.
知命者不怨天,知己者不怨人;人而不爱则不能仁,佞而不巧则不能信;言善毋及身,言恶毋及人;上清而无欲,则下正而民朴。来事可追也,往事不可及。无思虑之心则不达,无谈说之辞则不乐。
shàn bù kě yǐ wěi lái, è bù kě yǐ cí qù. jìn shì wú jiǎ, zài tián wú yě. shàn bù nì lǚ, fēi rén yì gāng wǔ wú yǐ dìng tiān xià.
善不可以伪来,恶不可以辞去。近市无贾,在田无野。善不逆旅,非仁义刚武无以定天下。
shuǐ bèi yuán zé chuān jié, rén bèi xìn zé míng bù dá, yì shèng huàn zé jí, huàn shèng yì zé miè. wǔ shèng zhī móu, bù rú féng shí biàn zhì míng huì, bù rú yù shì. yǒu bǐ xīn zhě, bù kě shòu biàn shì yǒu yú zhì zhě, bù kě yǔ lì qì. duō yì duō bài, duō yán duō shī.
水倍源则川竭,人倍信则名不达,义胜患则吉,患胜义则灭。五圣之谋,不如逢时;辩智明慧,不如遇世。有鄙心者,不可授便势;有愚质者,不可予利器。多易多败,多言多失。
guān lǚ bù tóng cáng, xián bù xiào bù tóng wèi. guān zūn zhě yōu shēn, lù duō zhě zé dà. jī dé wú xì, jī yuàn wú dà, duō shǎo bì bào, gù qí shì yě.
冠履不同藏,贤不肖不同位。官尊者忧深,禄多者责大。积德无细,积怨无大,多少必报,固其势也。
xiāo féng jiū. jiū yuē:" zǐ jiāng ān zhī?" xiāo yuē:" wǒ jiāng dōng xǐ." jiū yuē:" hé gù?" xiāo yuē:" xiāng rén jiē è wǒ míng, yǐ gù dōng xǐ." jiū yuē:" zi néng gèng míng kě yǐ, bù néng gèng míng, dōng xǐ yóu è zi zhī shēng."
枭逢鸠。鸠曰:“子将安之?”枭曰:“我将东徙。”鸠曰:“何故?”枭曰:“乡人皆恶我鸣,以故东徙。”鸠曰:“子能更鸣可矣,不能更鸣,东徙犹恶子之声。”
shèng rén zhī yī yě biàn tǐ yǐ ān shēn, qí shí yě ān yú fù shì yī jié shí bù tīng kǒu mù.
圣人之衣也便体以安身,其食也安于腹;适衣节食不听口目。
zēng zǐ yuē:" yīng jiù yǐ shān wèi bēi, ér zēng cháo qí shàng yuán tuó yú biē yǐ yuān wèi qiǎn, ér chuān xué qí zhōng. zú qí suǒ yǐ dé zhě, ěr yě. jūn zǐ gǒu bù qiú lì lù, zé bù hài qí shēn."
曾子曰:“鹰鹫以山为卑,而增巢其上;鼋鼍鱼鳖以渊为浅,而穿穴其中。卒其所以得者,饵也。君子苟不求利禄,则不害其身。”
zēng zǐ yuē:" xiá shén zé xiāng jiǎn yě, zhuāng shén zé bù qīn shì gù jūn zǐ zhī xiá zú yǐ jiāo huān, zhuāng zú yǐ chéng lǐ ér yǐ."
曾子曰:“狎甚则相简也,庄甚则不亲;是故君子之狎足以交欢,庄足以成礼而已。”
zēng zǐ yuē:" rù shì guó yě, yán xìn hū qún chén, zé liú kě yě zhōng xíng hū qún chén, zé shì kě yě zé shī hū bǎi xìng, zé ān kě yě."
曾子曰:“入是国也,言信乎群臣,则留可也;忠行乎群臣,则仕可也;泽施乎百姓,则安可也。”
kǒu zhě, guān yě shé zhě, jī yě. chū yán bù dàng, sì mǎ bù néng zhuī yě. kǒu zhě, guān yě shé zhě, bīng yě chū yán bù dàng, fǎn zì shāng yě. yán chū yú jǐ, bù kě zhǐ yú rén xíng fā yú ěr, bù kě zhǐ yú yuǎn. fū yán xíng zhě jūn zǐ zhī shū jī, shū jī zhī fā, róng rǔ zhī běn yě, kě bù shèn hū? gù kuǎi zǐ yǔ yuē:" yán yóu shè yě. guā jì lí xián, suī yǒu suǒ huǐ yān, bù kě cóng ér zhuī yǐ." shī yuē:" bái guī zhī diàn, shàng kě mó yě, sī yán zhī diàn, bù kě wèi yě."
口者,关也;舌者,机也。出言不当,四马不能追也。口者,关也;舌者,兵也;出言不当,反自伤也。言出于己,不可止于人;行发于迩,不可止于远。夫言行者君子之枢机,枢机之发,荣辱之本也,可不慎乎?故蒯子羽曰:“言犹射也。栝既离弦,虽有所悔焉,不可从而追已。”诗曰:“白圭之玷,尚可磨也,斯言之玷,不可为也。”
zhú yù lèi cán, yù lèi shé, rén jiàn shé zhú, mò bù shēn sǎ rán nǚ gōng xiū cán, yú zhě chí, bù è hé yě? yù de qián yě. zhú yú zhě rú, zhú shòu zhě qū fēi lè zhī yě, shì zhī quán yě.
蠋欲類蠶,■欲類蛇,人見蛇蠋,莫不身灑然;女工脩蠶,漁者持■,不惡何也?欲得钱也。逐鱼者濡,逐兽者趋;非乐之也,事之权也。
dēng gāo shǐ rén yù wàng, lín yuān shǐ rén yù kuī, hé yě? chù dì rán yě. yù zhě shǐ rén gōng, shè zhě shǐ rén duān, hé yě? qí xíng biàn yě.
登高使人欲望,临渊使人欲窥,何也?处地然也。御者使人恭,射者使人端,何也?其形便也。
mín yǒu wǔ sǐ, shèng rén néng qù qí sān, bù néng qù qí èr. jī kě sǐ zhě, kě qù yě dòng hán sǐ zhě, kě qù yě lí wǔ bīng sǐ zhě, kě qù yě. shòu mìng sǐ zhě, bù kě qù yě yōng jū sǐ zhě, bù kě qù yě. jī kě sǐ zhě, zhōng bù chōng yě dòng hán sǐ zhě, wài shèng zhōng yě, lí wǔ bīng sǐ zhě, dé bù zhōng yě shòu mìng sǐ zhě, suì shù zhōng yě yōng jū sǐ zhě, xuè qì qióng yě. gù yuē zhōng bù zhǐ, wài yín zuò wài yín zuò zhě, duō yuàn guài duō yuàn guài zhě, jí bìng shēng. gù qīng jìng wú wéi, xuè qì nǎi píng.
民有五死,圣人能去其三,不能去其二。饥渴死者,可去也;冻寒死者,可去也;罹五兵死者,可去也。寿命死者,不可去也;痈疽死者,不可去也。饥渴死者,中不充也;冻寒死者,外胜中也,罹五兵死者,德不忠也;寿命死者,岁数终也;痈疽死者,血气穷也。故曰中不止,外淫作;外淫作者,多怨怪;多怨怪者,疾病生。故清静无为,血气乃平。
bǎi xíng zhī běn, yī yán yě. yī yán ér shì, kě yǐ què dí yī yán ér dé, kě yǐ bǎo guó. xiǎng bù néng dú wèi shēng, yǐng bù néng bèi qū wèi zhí, wù bì yǐ qí lèi jí, gù jūn zǐ shèn yán chū jǐ. fù shí fù yuān, xíng zhī nán zhě yě, rán shēn tú dí wèi zhī, jūn zǐ bù guì zhī yě dào zhí xiōng tān, míng rú rì yuè, yǔ shùn yǔ bìng chuán ér bù xī, ér jūn zǐ bù guì.
百行之本,一言也。一言而适,可以却敌;一言而得,可以保国。响不能独为声,影不能倍曲为直,物必以其类及,故君子慎言出己。负石赴渊,行之难者也,然申屠狄为之,君子不贵之也;盗跖凶贪,名如日月,与舜禹并传而不息,而君子不贵。
jūn zǐ yǒu wǔ chǐ: cháo bù zuò, yàn bù yì, jūn zǐ chǐ zhī jū qí wèi, wú qí yán, jūn zǐ chǐ zhī yǒu qí yán, wú qí xíng, jūn zǐ chǐ zhī jì dé zhī yòu shī zhī, jūn zǐ chǐ zhī dì yǒu yú ér mín bù zú, jūn zǐ chǐ zhī.
君子有五耻:朝不坐,燕不议,君子耻之;居其位,无其言,君子耻之;有其言,无其行,君子耻之;既得之又失之,君子耻之;地有余而民不足,君子耻之。
jūn zǐ suī qióng bù chǔ wáng guó zhī shì, suī pín bù shòu luàn jūn zhī lù zūn hū luàn shì, tóng hū bào jūn, jūn zǐ chǐ zhī yě. zhòng rén yǐ huǐ xíng wèi chǐ, jūn zǐ yǐ huǐ yì wèi rǔ zhòng rén zhòng lì, lián shì zhòng míng.
君子虽穷不处亡国之势,虽贫不受乱君之禄;尊乎乱世,同乎暴君,君子耻之也。众人以毁形为耻,君子以毁义为辱;众人重利,廉士重名。
míng jūn zhī zhì: shǎng cóng zhòng, fá cóng qīng shí rén yǐ zhuàng wèi liàng, shì rén yǐ lǎo wèi chéng.
明君之制:赏从重,罚从轻;食人以壮为量,事人以老为程。
jūn zǐ zhī yán guǎ ér shí, xiǎo rén zhī yán duō ér xū jūn zǐ zhī xué yě, rù yú ěr, cáng yú xīn, xíng zhī yǐ shēn jūn zǐ zhī zhì yě, shǐ yú bù zú jiàn, zhōng yú bù kě jí yě. jūn zǐ lǜ fú fú jí, lǜ huò bǎi zhī, jūn zǐ zé rén ér qǔ, bù zé rén ér yǔ, jūn zǐ shí rú xū, yǒu rú wú.
君子之言寡而实,小人之言多而虚;君子之学也,入于耳,藏于心,行之以身;君子之治也,始于不足见,终于不可及也。君子虑福弗及,虑祸百之,君子择人而取,不择人而与,君子实如虚,有如无。
jūn zǐ yǒu qí bèi zé wú shì jūn zǐ bù yǐ kuì shí, bù yǐ rǔ dé jūn zǐ lè de qí zhì, xiǎo rén lè de qí shì jūn zǐ bù yǐ qí suǒ bù ài, jí qí suǒ ài yě.
君子有其备则无事;君子不以愧食,不以辱得;君子乐得其志,小人乐得其事;君子不以其所不爱,及其所爱也。
jūn zǐ yǒu zhōng shēn zhī yōu, ér wú yī zhāo zhī huàn, shùn dào ér xíng, xún lǐ ér yán, xǐ bù jiā yì, nù bù jiā nán.
君子有终身之忧,而无一朝之患,顺道而行,循理而言,喜不加易,怒不加难。
jūn zǐ zhī guò yóu rì yuè zhī shí yě, hé hài yú míng? xiǎo rén kě yě, yóu gǒu zhī fèi dào, lí zhī yè jiàn, hé yì yú shàn? fū zhì zhě bù wàng wéi, yǒng zhě bù wàng shā.
君子之过犹日月之蚀也,何害于明?小人可也,犹狗之吠盗,狸之夜见,何益于善?夫智者不妄为,勇者不妄杀。
jūn zǐ bǐ yì, nóng fū bǐ gǔ. shì jūn bù dé jìn qí yán, zé cí qí jué bù de xíng qí yì, zé cí qí lù. rén jiē zhī qǔ zhī wèi qǔ yě, bù zhī yǔ zhī wèi qǔ zhī. zhèng yǒu zhāo kòu, xíng yǒu zhāo chǐ, fú wèi ér zì zhì, tiān xià wèi yǒu.
君子比义,农夫比谷。事君不得进其言,则辞其爵;不得行其义,则辞其禄。人皆知取之为取也,不知与之为取之。政有招寇,行有招耻,弗为而自至,天下未有。
měng shòu hú yí bù ruò fēng chài zhī zhì dú yě gāo yì ér bù kě jí, bù ruò bēi lùn zhī yǒu gōng yě.
猛兽狐疑不若蜂虿之致毒也;高议而不可及,不若卑论之有功也。
qín xìn tóng xìng yǐ wáng, zhì qí shuāi yě, fēi yì tóng xìng yě, ér shēn sǐ guó wáng. gù wáng zhě zhī zhì tiān xià zài yú xíng fǎ, bù zài yú xìn tóng xìng.
秦信同姓以王,至其衰也,非易同姓也,而身死国亡。故王者之治天下在于行法,不在于信同姓。
gāo shān zhī diān wú měi mù, shāng yú duō yáng yě dà shù zhī xià wú měi cǎo, shāng yú duō yīn yě.
高山之巅无美木,伤于多阳也;大树之下无美草,伤于多阴也。
zhōng zǐ qī sǐ ér bó yá jué xián pò qín, zhī shì mò kě wèi gǔ yě huì shī zú ér zhuāng zi shēn míng bù yán, jiàn shì mò kě yǔ yǔ yě.
钟子期死而伯牙绝弦破琴,知世莫可为鼓也;惠施卒而庄子深暝不言,见世莫可与语也。
xiū shēn zhě zhì zhī fǔ yě, ài shī zhě rén zhī duān yě, qǔ yǔ zhě yì zhī fú yě, chǐ rǔ zhě yǒng zhī jué yě, lì míng zhě xíng zhī jí yě.
修身者智之府也,爱施者仁之端也,取予者义之符也,耻辱者勇之决也,立名者行之极也。
jìn xián shòu shàng shǎng, bì xián méng xiǎn lù, gǔ zhī tōng yì yě jué rén yú cháo, lún rén yú shì, gǔ zhī tōng fǎ yě.
进贤受上赏,蔽贤蒙显戮,古之通义也;爵人于朝,沦人于市,古之通法也。
dào wēi ér míng, dàn ér yǒu gōng. fēi dào ér dé, fēi shí ér shēng, shì wèi wàng chéng. dé ér shī zhī, dìng ér fù qīng.
道微而明,淡而有功。非道而得,非时而生,是谓妄成。得而失之,定而复倾。
fú zhě huò zhī mén yě. shì zhě fēi zhī zūn yě. zhì zhě luàn zhī xiān yě. shì wú zhōng shǐ ér huàn bù jí zhě, wèi zhī wén yě.
福者祸之门也。是者非之尊也。治者乱之先也。事无终始而患不及者,未之闻也。
zhī wú wàng qí gēn, dé wú wàng qí bào, jiàn lì bì niàn hài shēn, gù jūn zǐ liú jīng shén, jì xīn yú sān zhě, jí xiáng jí zǐ sūn yǐ.
枝无忘其根,德无忘其报,见利必念害身,故君子留精神,寄心于三者,吉祥及子孙矣。
liǎng gāo bù kě zhòng, liǎng dà bù kě róng, liǎng shì bù kě tóng, liǎng guì bù kě shuāng fū zhòng róng tóng shuāng, bì zhēng qí gōng, gù jūn zǐ jié shì yù, gè shǒu qí zú, nǎi néng cháng jiǔ. fū jié yù ér tīng jiàn, jìng xián ér wù màn, shǐ néng ér wù jiàn wéi rén jūn néng xíng cǐ sān zhě, qí guó bì qiáng dà ér mín bù qù sàn yǐ.
两高不可重,两大不可容,两势不可同,两贵不可双;夫重容同双,必争其功,故君子节嗜欲,各守其足,乃能长久。夫节欲而听谏,敬贤而勿慢,使能而勿贱;为人君能行此三者,其国必强大而民不去散矣。
mò wú guò yán, què wú guò shì mù mǎ bù néng xíng, yì bù fèi shí qí jì rì chí qiān lǐ, biān chuí bù qù qí bèi!
默无过言,悫无过事;木马不能行,亦不费食;骐骥日驰千里,鞭棰不去其背!
cùn ér dù zhī, zhì zhàng bì chà zhū ér chēng zhī, zhì shí bì guò shí chēng zhàng liáng, jìng ér guǎ shī jiǎn sī shǔ mǐ, fán ér bù chá. gù dà jiào yì wèi zhì, qū biàn nàn wèi huì.
寸而度之,至丈必差;铢而称之,至石必过;石称丈量,径而寡失;简丝数米,烦而不察。故大较易为智,曲辩难为慧。
tūn zhōu zhī yú, dàng ér shī shuǐ, zhì yú lóu yǐ zhě, lí qí jū yě yuán hóu shī mù, qín yú hú háo zhě, fēi qí chù yě. téng shé yóu wù ér shēng, téng lóng chéng yún ér jǔ, yuán dé mù ér tǐng, yú dé shuǐ ér wù, chù dì yí yě.
吞舟之鱼,荡而失水,制于蝼蚁者,离其居也;猿猴失木,禽于狐貉者,非其处也。腾蛇游雾而生,腾龙乘云而举,猿得木而挺,鱼得水而骛,处地宜也。
jūn zǐ bó xué, huàn qí bù xí jì xí zhī, huàn qí bù néng xíng zhī jì néng xíng zhī, huàn qí bù néng yǐ ràng yě.
君子博学,患其不习;既习之,患其不能行之;既能行之,患其不能以让也。
jūn zǐ bù xiū xué, bù xiū wèn. wèn xùn zhě zhī zhī běn, niàn lǜ zhě zhī zhī dào yě. cǐ yán guì yīn rén zhī ér jiā zhī zhī, bù guì dú zì yòng qí zhī ér zhī zhī.
君子不羞学,不羞问。问讯者知之本,念虑者知之道也。此言贵因人知而加知之,不贵独自用其知而知之。
tiān dì zhī dào: jí zé fǎn, mǎn zé sǔn. wǔ cǎi yào yǎn yǒu shí ér yú, mào mù fēng cǎo yǒu shí ér luò. wù yǒu shèng shuāi, ān dé zì ruò.
天地之道:极则反,满则损。五采曜眼有时而渝,茂木丰草有时而落。物有盛衰,安得自若。
mín kǔ zé bù rén, láo zé zhà shēng, ān píng zé jiào, wēi zé móu, jí zé fǎn, mǎn zé sǔn, gù jūn zǐ fú mǎn fú jí yě.
民苦则不仁,劳则诈生,安平则教,危则谋,极则反,满则损,故君子弗满弗极也。