yì yuē:" wáng chén jiǎn jiǎn, fěi gōng zhī gù." rén chén zhī suǒ yǐ jiǎn jiǎn wéi nán, ér jiàn qí jūn zhě fēi wéi shēn yě, jiāng yù yǐ kuāng jūn zhī guò, jiǎo jūn zhī shī yě. jūn yǒu guò shī zhě, wēi wáng zhī méng yě jiàn jūn zhī guò shī ér bù jiàn, shì qīng jūn zhī wēi wáng yě. fū qīng jūn zhī wēi wáng zhě, zhōng chén bù rěn wèi yě. sān jiàn ér bù yòng zé qù, bù qù zé shēn wáng shēn wáng zhě, rén rén zhī suǒ bù wéi yě. shì gù jiàn yǒu wǔ: yī yuē zhèng jiàn, èr yuē jiàng jiàn, sān yuē zhōng jiàn, sì yuē gàng jiàn, wǔ yuē fěng jiàn. kǒng zǐ yuē:" wú qí cóng fěng jiàn hū." fū bù jiàn zé wēi jūn, gù jiàn zé wēi shēn yǔ qí wēi jūn níng wēi shēn wēi shēn ér zhōng bù yòng, zé jiàn yì wú gōng yǐ. zhì zhě dù jūn quán shí, diào qí huǎn jí ér chù qí yí, shàng bù gǎn wēi jūn, xià bù yǐ wēi shēn, gù zài guó ér guó bù wēi, zài shēn ér shēn bù dài xī chén líng gōng bù tīng xiè yě zhī jiàn ér shā zhī, cáo jī sān jiàn cáo jūn bù tīng ér qù, chūn qiū xù yì suī jù xián ér cáo jī hé lǐ.
易曰:“王臣蹇蹇,匪躬之故。”人臣之所以蹇蹇为难,而谏其君者非为身也,将欲以 匡君之过,矫君之失也。君有过失者,危亡之萌也;见君之过失而不谏,是轻君之危亡也。 夫轻君之危亡者,忠臣不忍为也。三谏而不用则去,不去则身亡;身亡者,仁人之所不为 也。是故谏有五:一曰正谏,二曰降谏,三曰忠谏,四曰戆谏,五曰讽谏。孔子曰:“吾其 从讽谏乎。”夫不谏则危君,固谏则危身;与其危君、宁危身;危身而终不用,则谏亦无功 矣。智者度君权时,调其缓急而处其宜,上不敢危君,下不以危身,故在国而国不危,在身 而身不殆;昔陈灵公不听泄冶之谏而杀之,曹羁三谏曹君不听而去,春秋序义虽俱贤而曹羁 合礼。
qí jǐng gōng yóu yú hǎi shàng ér lè zhī, liù yuè bù guī, lìng zuǒ yòu yuē:" gǎn yǒu xiān yán guī zhě zhì sǐ bù shè." yán chù qū jìn jiàn yuē:" jūn lè zhì hǎi shàng ér liù yuè bù guī, bǐ tǎng yǒu zhì guó zhě, jūn qiě ān dé lè cǐ hǎi yě!" jǐng gōng yuán jǐ jiāng zhuó zhī, yán chù qū jìn, fǔ yī dài zhī yuē:" jūn xī bù zhuó yě? xī zhě jié shā guān lóng féng, zhòu shā wáng zǐ bǐ gàn, jūn zhī xián fēi cǐ èr zhǔ yě, chén zhī cái, yì fēi cǐ èr zi yě, jūn xī bù zhuó? yǐ chén cān cǐ èr rén zhě, bù yì kě hū?" jǐng gōng shuō, suì guī, zhōng dào wén guó rén móu bù nèi yǐ.
齐景公游于海上而乐之,六月不归,令左右曰:“敢有先言归者致死不赦。”颜斶趋进 谏曰:“君乐治海上而六月不归,彼傥有治国者,君且安得乐此海也!”景公援戟将斫之, 颜斶趋进,抚衣待之曰:“君奚不斫也?昔者桀杀关龙逢,纣杀王子比干,君之贤非此二主 也,臣之材,亦非此二子也,君奚不斫?以臣参此二人者,不亦可乎?”景公说,遂归,中 道闻国人谋不内矣。
chǔ zhuāng wáng lì wèi jūn, sān nián bù tīng cháo, nǎi lìng yú guó yuē:" guǎ rén è wéi rén chén ér jù jiàn qí jūn zhě, jīn guǎ rén yǒu guó jiā, lì shè jì, yǒu jiàn zé sǐ wú shè." sū cóng yuē:" chù jūn zhī gāo jué, shí jūn zhī hòu lù, ài qí sǐ ér bù jiàn qí jūn, zé fēi zhōng chén yě." nǎi rù jiàn. zhuāng wáng lì gǔ zhōng zhī jiān, zuǒ fú yáng jī, yòu yōng yuè jī, zuǒ chóu rèn, yòu cháo fú, yuē: " wú gǔ zhōng zhī bù xiá, hé jiàn zhī tīng!" sū cóng yuē:" chén wén zhī, hǎo dào zhě duō zī, hǎo lè zhě duō mí, hǎo dào zhě duō liáng, hǎo lè zhě duō wáng jīng guó wáng wú rì yǐ, sǐ chén gǎn yǐ gào wáng." wáng yuē shàn. zuǒ zhí sū cóng shǒu, yòu chōu yīn rèn, wěn zhōng gǔ zhī xuán, míng rì shòu sū cóng wèi xiāng.
楚庄王立为君,三年不听朝,乃令于国曰:“寡人恶为人臣而遽谏其君者,今寡人有国 家,立社稷,有谏则死无赦。”苏从曰:“处君之高爵,食君之厚禄,爱其死而不谏其君, 则非忠臣也。”乃入谏。庄王立鼓钟之间,左伏杨姬,右拥越姬,左裯衽,右朝服,曰: “吾鼓钟之不暇,何谏之听!”苏从曰:“臣闻之,好道者多资,好乐者多迷,好道者多 粮,好乐者多亡;荆国亡无日矣,死臣敢以告王。”王曰善。左执苏从手,右抽阴刃,刎钟 鼓之悬,明日授苏从为相。
jìn píng gōng hǎo lè, duō qí fù liǎn, xià zhì chéng guō, yuē:" gǎn yǒu jiàn zhě sǐ." guó rén yōu zhī, yǒu jiù fàn zhě, jiàn mén dài fū yuē:" chén wén zhǔ jūn hǎo lè, gù yǐ lè jiàn." mén dài fū rù yán yuē:" jìn rén jiù fàn yě, yù yǐ lè jiàn." píng gōng yuē:" nèi zhī." zhǐ zuò diàn shàng, zé chū zhōng qìng yú sè. zuò yǒu qǐng. píng gōng yuē:" kè zi wéi lè?" jiù fàn duì yuē: " chén bù néng wéi lè, chén shàn yǐn." píng gōng zhào yǐn shì shí èr rén. jiù fàn yuē:" yǐn chén qiè gù mèi sǐ yù." píng gōng nuò. jiù fàn shēn qí zuǒ bì ér qū wǔ zhǐ, píng gōng wèn yú yǐn guān yuē:" zhàn zhī wèi hé?" yǐn guān jiē yuē:" bù zhī." píng gōng yuē: " guī zhī." jiù fàn zé shēn qí yī zhǐ yuē:" shì yī yě, biàn yóu zhě jǐn ér jùn chéng què. èr yě, zhù liáng yī xiù, shì mín wú hè. sān yě, zhū rú yǒu yú jiǔ, ér sǐ shì kě. sì yě, mín yǒu jī sè, ér mǎ yǒu lì zhì. wǔ yě, jìn chén bù gǎn jiàn, yuǎn chén bù gǎn dá." píng gōng yuē shàn. nǎi píng zhōng gǔ, chú yú sè, suì yǔ jiù fàn cān zhì guó.
晋平公好乐,多其赋敛,下治城郭,曰:“敢有谏者死。”国人忧之,有咎犯者,见门 大夫曰:“臣闻主君好乐,故以乐见。”门大夫入言曰:“晋人咎犯也,欲以乐见。”平公 曰:“内之。”止坐殿上,则出钟磬竽瑟。坐有顷。平公曰:“客子为乐?”咎犯对曰: “臣不能为乐,臣善隐。”平公召隐士十二人。咎犯曰:“隐臣窃顾昧死御。”平公诺。咎 犯申其左臂而诎五指,平公问于隐官曰:“占之为何?”隐官皆曰:“不知。”平公曰: “归之。”咎犯则申其一指曰:“是一也,便游赭尽而峻城阙。二也,柱梁衣绣,士民无 褐。三也,侏儒有余酒,而死士渴。四也,民有饥色,而马有栗秩。五也,近臣不敢谏,远 臣不敢达。”平公曰善。乃屏钟鼓,除竽瑟,遂与咎犯参治国。
mèng cháng jūn jiāng xī rù qín, bīn kè jiàn zhī bǎi tōng, zé bù tīng yě, yuē:" yǐ rén shì jiàn wǒ, wǒ jǐn zhī zhī ruò yǐ guǐ dào jiàn wǒ, wǒ zé shā zhī." yè zhě rù yuē:" yǒu kè yǐ guǐ dào wén." yuē:" qǐng kè rù." kè yuē:" chén zhī lái yě, guò yú zī shuǐ shàng, jiàn yī tǔ ǒu rén, fāng yǔ mù gěng rén yǔ, mù gěng wèi tǔ ǒu rén yuē:' zi xiān, tǔ yě, chí zi yǐ wéi ǒu rén, yù tiān dà yǔ, shuǐ lǎo bìng zhì, zi bì jǔ huài.' yīng yuē:' wǒ jǔ nǎi fǎn wú zhēn ěr, jīn zi, dōng yuán zhī táo yě, kè zi yǐ wéi gěng, yù tiān dà yǔ, shuǐ lǎo bìng zhì, bì fú zǐ, fàn fàn hū bù zhī suǒ zhǐ.' jīn qín, sì sāi zhī guó yě, yǒu hǔ láng zhī xīn, kǒng qí yǒu mù gěng zhī huàn." yú shì mèng cháng jūn qūn xún ér tuì, ér wú yǐ yīng, zú bù gǎn xī xiàng qín.
孟尝君将西入秦,宾客谏之百通,则不听也,曰:“以人事谏我,我尽知之;若以鬼道 谏我,我则杀之。”谒者入曰:“有客以鬼道闻。”曰:“请客入。”客曰:“臣之来也, 过于淄水上,见一土耦人,方与木梗人语,木梗谓土耦人曰:‘子先,土也,持子以为耦 人,遇天大雨,水潦并至,子必沮坏。’应曰:‘我沮乃反吾真耳,今子,东园之桃也,刻 子以为梗,遇天大雨,水潦并至,必浮子,泛泛乎不知所止。’今秦,四塞之国也,有虎狼 之心,恐其有木梗之患。”于是孟尝君逡巡而退,而无以应,卒不敢西向秦。
wú wáng yù fá jīng, gào qí zuǒ yòu yuē:" gǎn yǒu jiàn zhě, sǐ!" shè rén yǒu shǎo rú zǐ zhě, yù jiàn bù gǎn, zé huái wán cāo dàn, yóu yú hòu yuán, lù zhān qí yī, rú shì zhě sān dàn, wú wáng yuē:" zi lái hé kǔ zhān yī rú cǐ?" duì yuē:" yuán zhōng yǒu shù, qí shàng yǒu chán, chán gāo jū bēi míng yǐn lù, bù zhī táng láng zài qí hòu yě! táng láng wěi shēn qū fù, yù qǔ chán ér bù gù zhī huáng què zài qí bàng yě! huáng què yán jǐng yù zhuó táng láng ér bù zhī dàn wán zài qí xià yě! cǐ sān zhě jiē wù yù de qí qián lì ér bù gù qí hòu zhī yǒu huàn yě." wú wáng yuē:" shàn zāi!" nǎi bà qí bīng.
吴王欲伐荆,告其左右曰:“敢有谏者,死!”舍人有少孺子者,欲谏不敢,则怀丸操 弹,游于后园,露沾其衣,如是者三旦,吴王曰:“子来何苦沾衣如此?”对曰:“园中有 树,其上有蝉,蝉高居悲鸣饮露,不知螳螂在其后也!螳螂委身曲附,欲取蝉而不顾知黄雀 在其傍也!黄雀延颈欲啄螳螂而不知弹丸在其下也!此三者皆务欲得其前利而不顾其后之有 患也。”吴王曰:“善哉!”乃罢其兵。
chǔ zhuāng wáng yù fá yáng xià, shī jiǔ ér bù bà, qún chén yù jiàn ér mò gǎn, zhuāng wáng liè yú yún mèng, jiāo jǔ jìn jiàn yuē:" wáng suǒ yǐ duō de shòu zhě, mǎ yě ér wáng guó wáng, wáng zhī mǎ qǐ kě dé zāi?" zhuāng wáng yuē:" shàn, bù gǔ zhī qū qiáng zhī kě yǐ zhǎng zhū hóu yě, zhī de dì zhī kě yǐ wéi fù yě ér wàng wú mín zhī bù yòng yě." míng rì yǐn zhū dài fū jiǔ, yǐ jiāo jǔ wèi shàng kè, bà yáng xià zhī shī.
楚庄王欲伐阳夏,师久而不罢,群臣欲谏而莫敢,庄王猎于云梦,椒举进谏曰:“王所 以多得兽者,马也;而王国亡,王之马岂可得哉?”庄王曰:“善,不谷知诎强之可以长诸 侯也,知得地之可以为富也;而忘吾民之不用也。”明日饮诸大夫酒,以椒举为上客,罢阳 夏之师。
qín shǐ huáng dì tài hòu bù jǐn, xìng láng lào, fēng yǐ wéi cháng xìn hóu, wéi shēng liǎng zi, zhuān guó shì, jìn yì jiāo shē, yǔ shì zhōng zuǒ yòu guì chén jù bó yǐn, jiǔ zuì zhēng yán ér dòu, chēn mù dà chì yuē:" wú nǎi huáng dì zhī jiǎ fù yě, jù rén zǐ hé gǎn nǎi yǔ wǒ kàng!" suǒ yǔ dòu zhě zǒu xíng bái huáng dì, huáng dì dà nù, jù zhū, yīn zuò luàn, zhàn xián yáng gōng. bài, shǐ huáng nǎi qǔ sì zhī chē liè zhī, qǔ qí liǎng dì náng pū shā zhī, qǔ huáng tài hòu qiān zhī yú fù yáng gōng, xià lìng yuē:" gǎn yǐ tài hòu shì jiàn zhě, lù ér shā zhī!" cóng jí lí qí jí ròu, gàn sì zhī ér jī zhī què xià, jiàn ér sǐ zhě èr shí qī rén yǐ. qí kè máo jiāo nǎi wǎng shàng yè yuē: " qí kè máo jiāo yuàn shàng jiàn huáng dì." huáng dì shǐ shǐ zhě chū wèn kè, dé wú yǐ tài hòu shì jiàn yě, máo jiāo yuē rán, shǐ zhě hái bái yuē:" guǒ yǐ tài hòu shì jiàn." huáng dì yuē zǒu wǎng gào zhī, ruò bú jiàn què xià jī sǐ rén xié? shǐ zhě wèn máo jiāo, máo jiāo yuē: " chén wén zhī tiān yǒu èr shí bā xiù, jīn sǐ zhě yǐ yǒu èr shí qī rén yǐ, chén suǒ yǐ lái zhě, yù mǎn qí shù ěr, chén fēi wèi sǐ rén yě." zǒu rù bái zhī, máo jiāo yì zi, tóng shí zhě jǐn fù qí yī wù xíng wáng, shǐ zhě rù bái zhī, huáng dì dà nù yuē:" shì zi gù lái fàn wú jìn, qù chuī huò tāng zhǔ zhī, shì ān dé jī què xià hū!" qù zhào zhī rù, huáng dì àn jiàn ér zuò, kǒu zhèng mò chū, shǐ zhě zhào zhī rù, máo jiāo bù kěn jí xíng, zú qù xiāng guò ěr, shǐ zhě qù zhī, máo jiāo yuē:" chén zhì qián zé sǐ yǐ, jūn dú bù néng rěn wú xū yú hū?" shǐ zhě jí āi zhī, máo jiāo zhì qián zài bài yè qǐ, chēng yuē:" chén wén zhī, fū yǒu shēng zhě bù huì sǐ, yǒu guó zhě bù huì wáng huì sǐ zhě bù kě yǐ dé shēng, huì wáng zhě bù kě yǐ dé cún. sǐ shēng cún wáng, shèng zhǔ suǒ yù jí wén yě, bù shěn bì xià yù wén zhī bù?" huáng dì yuē:" hé wèi yě?" máo jiāo duì yuē:" bì xià yǒu kuáng bèi zhī xíng, bì xià bù zì zhī xié!" huáng dì yuē: " hé děng yě? yuàn wén zhī." máo jiāo duì yuē:" bì xià chē liè jiǎ fù, yǒu jí dù zhī xīn náng pū liǎng dì, yǒu bù cí zhī míng qiān mǔ fù yáng gōng, yǒu bù xiào zhī xíng cóng jí lí yú jiàn shì, yǒu jié zhòu zhī zhì. jīn tiān xià wén zhī, jǐn wǎ jiě wú xiàng qín zhě, chén qiè kǒng qín wáng wèi bì xià wēi zhī, suǒ yán yǐ bì, qǐ xíng jiù zhì." nǎi jiě yī fú zhì. huáng dì xià diàn, zuǒ shǒu jiē zhī, yòu shǒu huī zuǒ yòu yuē:" shè zhī, xiān shēng jiù yī, jīn yuàn shòu shì." nǎi lì jiāo wèi zhòng fù, jué zhī shàng qīng huáng dì lì jià, qiān shèng wàn qí, kōng zuǒ fāng zì xíng yíng tài hòu fù yáng gōng, guī yú xián yáng tài hòu dà xǐ, nǎi dà zhì jiǔ dài máo jiāo, jí yǐn, tài hòu yuē: " kàng wǎng lìng zhí, shǐ bài gèng chéng, ān qín zhī shè jì shǐ qiè mǔ zǐ fù dé xiāng huì zhě, jǐn máo jūn zhī lì yě."
秦始皇帝太后不谨,幸郎嫪●,封以为长信侯,为生两子,●专国事,浸益骄奢,与侍 中左右贵臣俱博饮,酒醉争言而斗,瞋目大叱曰:“吾乃皇帝之假父也,窭人子何敢乃与我 亢!”所与斗者走行白皇帝,皇帝大怒,●惧诛,因作乱,战咸阳宫。●败,始皇乃取●四 肢车裂之,取其两弟囊扑杀之,取皇太后迁之于萯阳宫,下令曰:“敢以太后事谏者,戮而 杀之!”从蒺藜其脊肉,干四肢而积之阙下,谏而死者二十七人矣。齐客茅焦乃往上谒曰: “齐客茅焦愿上谏皇帝。”皇帝使使者出问客,得无以太后事谏也,茅焦曰然,使者还白 曰:“果以太后事谏。”皇帝曰走往告之,若不见阙下积死人邪?使者问茅焦,茅焦曰: “臣闻之天有二十八宿,今死者已有二十七人矣,臣所以来者,欲满其数耳,臣非畏死人 也。”走入白之,茅焦邑子,同食者尽负其衣物行亡,使者入白之,皇帝大怒曰:“是子故 来犯吾禁,趣炊镬汤煮之,是安得积阙下乎!”趣召之入,皇帝按剑而坐,口正沫出,使者 召之入,茅焦不肯疾行,足趣相过耳,使者趣之,茅焦曰:“臣至前则死矣,君独不能忍吾 须臾乎?”使者极哀之,茅焦至前再拜谒起,称曰:“臣闻之,夫有生者不讳死,有国者不 讳亡;讳死者不可以得生,讳亡者不可以得存。死生存亡,圣主所欲急闻也,不审陛下欲闻 之不?”皇帝曰:“何谓也?”茅焦对曰:“陛下有狂悖之行,陛下不自知邪!”皇帝曰: “何等也?愿闻之。”茅焦对曰:“陛下车裂假父,有嫉妒之心;囊扑两弟,有不慈之名; 迁母萯阳宫,有不孝之行;从蒺藜于谏士,有桀纣之治。今天下闻之,尽瓦解无向秦者,臣 窃恐秦亡为陛下危之,所言已毕,乞行就质。”乃解衣伏质。皇帝下殿,左手接之,右手麾 左右曰:“赦之,先生就衣,今愿受事。”乃立焦为仲父,爵之上卿;皇帝立驾,千乘万 骑,空左方自行迎太后萯阳宫,归于咸阳;太后大喜,乃大置酒待茅焦,及饮,太后曰: “抗枉令直,使败更成,安秦之社稷;使妾母子复得相会者,尽茅君之力也。”
chǔ zhuāng wáng zhù céng tái, yán shí qiān zhòng, yán rǎng bǎi lǐ, shì yǒu sān yuè zhī liáng zhě, dà chén jiàn zhě qī shí èr rén jiē sǐ yǐ yǒu zhū yù jǐ zhě, wéi chǔ bǎi lǐ ér gēng, wèi qí ǒu yuē:" wú jiāng rù jiàn yú wáng." qí ǒu yuē:" yǐ shēn hū? wú wén zhī, shuō rén zhǔ zhě, jiē xián xiá zhī rén yě, rán qiě zhì ér sǐ yǐ jīn zi tè cǎo máo zhī rén ěr." zhū yù jǐ yuē:" ruò yǔ zi tóng gēng zé bǐ lì yě, zhì yú shuō rén zhǔ bù yǔ zi bǐ zhì yǐ." wěi qí gēng ér rù jiàn zhuāng wáng. zhuāng wáng wèi zhī yuē:" zhū yù jǐ lái, rǔ jiāng jiàn xié?" zhū yù jǐ yuē:" jūn yǒu yì zhī yòng, yǒu fǎ zhī xíng. qiě jǐ wén zhī, tǔ fù shuǐ zhě píng, mù fù shéng zhě zhèng, jūn shòu jiàn zhě shèng jūn zhù céng tái, yán shí qiān zhòng, yán rǎng bǎi lǐ mín zhī xìn jiù xuè chéng yú tōng tú, rán qiě wèi gǎn jiàn yě, jǐ hé gǎn jiàn hū? gù chén yú, qiè wén xī zhě yú bù yòng gōng zhī qí ér jìn bìng zhī, chén bù yòng zi jiā jī ér chǔ bìng zhī, cáo bù yòng xī fù jī ér sòng bìng zhī, lái bù yòng zi měng ér qí bìng zhī, wú bù yòng zi xū ér yuè bìng zhī, qín rén bù yòng jiǎn shū zhī yán ér qín guó wēi, jié shā guān lóng féng ér tāng dé zhī, zhòu shā wáng zǐ bǐ gàn ér wǔ wáng dé zhī, xuān wáng shā dù bó ér zhōu shì bēi cǐ sān tiān zǐ, liù zhū hóu, jiē bù néng zūn xián yòng biàn shì zhī yán, gù shēn sǐ ér guó wáng." suì qū ér chū, chǔ wáng jù ér zhuī zhī yuē:" jǐ zi fǎn yǐ, wú jiāng yòng zi zhī jiàn xiān rì shuō guǎ rén zhě, qí shuō yě bù zú yǐ dòng guǎ rén zhī xīn, yòu wēi yī zuò sè jiā zhū guǎ rén, gù jiē zhì ér sǐ jīn zi zhī shuō, zú yǐ dòng guǎ rén zhī xīn, yòu bù wēi jiā zhū guǎ rén, gù wú jiāng yòng zi zhī jiàn." míng rì lìng yuē:" yǒu néng rù jiàn zhě, wú jiāng yǔ wèi xiōng dì." suì jiě céng tái ér bà mín, chǔ rén gē zhī yuē:" xīn hū lái hū? wú zhū yù jǐ qì wú zi hū? lái hū xīn hū? wú zhū yù jǐ qì wú rù hū!"
楚庄王筑层台,延石千重,延壤百里,士有三月之粮者,大臣谏者七十二人皆死矣;有 诸御己者,违楚百里而耕,谓其耦曰:“吾将入见于王。”其耦曰:“以身乎?吾闻之,说 人主者,皆闲暇之人也,然且至而死矣;今子特草茅之人耳。”诸御己曰:“若与子同耕则 比力也,至于说人主不与子比智矣。”委其耕而入见庄王。庄王谓之曰:“诸御己来,汝将 谏邪?”诸御己曰:“君有义之用,有法之行。且己闻之,土负水者平,木负绳者正,君受 谏者圣;君筑层台,延石千重,延壤百里;民之衅咎血成于通涂,然且未敢谏也,己何敢谏 乎?顾臣愚,窃闻昔者虞不用宫之奇而晋幷之,陈不用子家羁而楚幷之,曹不用僖负羁而宋 幷之,莱不用子猛而齐幷之,吴不用子胥而越幷之,秦人不用蹇叔之言而秦国危,桀杀关龙 逢而汤得之,纣杀王子比干而武王得之,宣王杀杜伯而周室卑;此三天子,六诸侯,皆不能 尊贤用辩士之言,故身死而国亡。”遂趋而出,楚王遽而追之曰:“己子反矣,吾将用子之 谏;先日说寡人者,其说也不足以动寡人之心,又危(一作色)加诸寡人,故皆至而死;今 子之说,足以动寡人之心,又不危加诸寡人,故吾将用子之谏。”明日令曰:“有能入谏 者,吾将与为兄弟。”遂解层台而罢民,楚人歌之曰:“薪乎莱乎?无诸御己讫无子乎?莱 乎薪乎?无诸御己讫无入乎!”
qí huán gōng wèi bào shū yuē:" guǎ rén yù zhù dà zhōng, zhāo guǎ rén zhī míng yān, guǎ rén zhī xíng, qǐ bì yáo shùn zāi?" bào shū yuē:" gǎn wèn jūn zhī xíng?" huán gōng yuē:" xī zhě wú wéi tán sān nián, dé ér bù zì yǔ zhě, rén yě wú běi fá gū zhú, lìng zhī ér fǎn zhě, wǔ yě wú wèi kuí qiū zhī huì, yǐ yǎn tiān xià zhī bīng zhě, wén yě zhū hóu bào měi yù ér cháo zhě jiǔ guó, guǎ rén bù shòu zhě, yì yě. rán zé wén wǔ rén yì, guǎ rén jǐn yǒu zhī yǐ, guǎ rén zhī xíng qǐ bì yáo shùn zāi!" bào shū yuē:" jūn zhí yán, chén zhí duì xī zhě gōng zǐ jiū zài shàng wèi ér bù ràng, fēi rén yě bèi tài gōng zhī yán ér qīn lǔ jìng, fēi yì yě tán chǎng zhī shàng, qū yú yī jiàn, fēi wǔ yě zhí dì bù lí huái rèn, fēi wén yě. fán wèi bù shàn biàn yú wù bù zì zhī zhě, wú tiān huò bì yǒu rén hài, tiān chù shén gāo, qí tīng shén xià chú jūn guò yán, tiān qiě wén zhī." huán gōng yuē:" guǎ rén yǒu guò hū? xìng jì zhī, shì shè jì zhī fú yě, zi bù xìng jiào, jǐ yǒu dà zuì yǐ rǔ shè jì."
齐桓公谓鲍叔曰:“寡人欲铸大钟,昭寡人之名焉,寡人之行,岂避尧舜哉?”鲍叔 曰:“敢问君之行?”桓公曰:“昔者吾围谭三年,得而不自与者,仁也;吾北伐孤竹,■ 令支而反者,武也;吾为葵丘之会,以偃天下之兵者,文也;诸侯抱美玉而朝者九国,寡人 不受者,义也。然则文武仁义,寡人尽有之矣,寡人之行岂避尧舜哉!”鲍叔曰:“君直 言,臣直对;昔者公子纠在上位而不让,非仁也;背太公之言而侵鲁境,非义也;坛场之 上,诎于一剑,非武也;侄娣不离怀衽,非文也。凡为不善遍于物不自知者,无天祸必有人 害,天处甚高,其听甚下;除君过言,天且闻之。”桓公曰:“寡人有过乎?幸记之,是社 稷之福也,子不幸教,几有大罪以辱社稷。”
chǔ zhāo wáng yù zhī jīng tái yóu, sī mǎ zǐ qí jìn jiàn yuē:" jīng tái zhī yóu, zuǒ dòng tíng zhī bō, yòu péng lí zhī shuǐ nán wàng liè shān, xià lín fāng huái. qí lè shǐ rén yí lǎo ér wàng sǐ, rén jūn yóu zhě jǐn yǐ wáng qí guó, yuàn dài wáng wù wǎng yóu yān." wáng yuē: " jīng tái nǎi wú dì yě, yǒu dì ér yóu zhī, zi hé wéi jué wǒ yóu hū?" nù ér jī zhī. yú shì lìng yǐn zi xī, jià ān chē sì mǎ, jìng yú diàn xià yuē:" jīn rì jīng tái zhī yóu, bù kě bù guān yě." wáng dēng chē ér fǔ qí bèi yuē:" jīng tái zhī yóu, yǔ zi gòng lè zhī yǐ." bù mǎ shí lǐ, yǐn pèi ér zhǐ yuē:" chén bù gǎn xià chē, yuàn dé yǒu dào, dài wáng kěn tīng zhī hū?" wáng yuē: " dì yán zhī." lìng yǐn zi xī yuē:" chén wén zhī, wéi rén chén ér zhōng qí jūn zhě, jué lù bù zú yǐ shǎng yě wéi rén chén ér yú qí jūn zhě, xíng fá bù zú yǐ zhū yě. ruò sī mǎ zǐ qí zhě zhōng jūn yě, ruò chén zhě yú chén yě yuàn dài wáng shā chén zhī qū, fá chén zhī jiā, ér lù sī mǎ zǐ qí." wáng yuē:" ruò wǒ néng zhǐ, tīng gōng zǐ, dú néng jìn wǒ yóu ěr, hòu shì yóu zhī, wú yǒu jí shí, nài hé?" lìng yǐn zi xī yuē:" yù jìn hòu shì yì ěr, yuàn dài wáng shān líng bēng, wèi líng yú jīng tái wèi cháng yǒu chí zhōng gǔ guǎn xián zhī lè ér yóu yú fù zhī mù shàng zhě yě." yú shì wáng hái chē, zú bù yóu jīng tái, lìng bà xiān zhì. kǒng zǐ cóng lǔ wén zhī yuē:" měi zāi! lìng yǐn zi xī, jiàn zhī yú shí lǐ zhī qián, ér quán zhī yú bǎi shì zhī hòu zhě yě."
楚昭王欲之荆台游,司马子綦进谏曰:“荆台之游,左洞庭之波,右彭蠡之水;南望猎 山,下临方淮。其乐使人遗老而忘死,人君游者尽以亡其国,愿大王勿往游焉。”王曰: “荆台乃吾地也,有地而游之,子何为绝我游乎?”怒而击之。于是令尹子西,驾安车四 马,径于殿下曰:“今日荆台之游,不可不观也。”王登车而拊其背曰:“荆台之游,与子 共乐之矣。”步马十里,引辔而止曰:“臣不敢下车,愿得有道,大王肯听之乎?”王曰: “第言之。”令尹子西曰:“臣闻之,为人臣而忠其君者,爵禄不足以赏也;为人臣而谀其 君者,刑罚不足以诛也。若司马子綦者忠君也,若臣者谀臣也;愿大王杀臣之躯,罚臣之 家,而禄司马子綦。”王曰:“若我能止,听公子,独能禁我游耳,后世游之,无有极时, 奈何?”令尹子西曰:“欲禁后世易耳,愿大王山陵崩,为陵于荆台;未尝有持钟鼓管弦 之乐而游于父之墓上者也。”于是王还车,卒不游荆台,令罢先置。孔子从鲁闻之曰:“美 哉!令尹子西,谏之于十里之前,而权之于百世之后者也。”
jīng wén wáng dé rú huáng zhī gǒu, jùn lù zhī zēng, yǐ tián yú yún mèng, sān yuè bù fǎn dé zhōu yī zuò dān zhī jī, yín qī nián bù tīng cháo. bǎo shēn jiàn yuē:" xiān wáng bo yǐ chén wèi bǎo jí, jīn wáng dé rú huáng zhī gǒu, jùn lù zhī zēng, tián yú yún zé, sān yuè bù fǎn jí dé zhōu zhī jī, yín qī nián bù tīng cháo, wáng zhī zuì dāng chī." pú fú jiāng chī wáng, wáng yuē:" bù gǔ miǎn yú qiǎng bǎo, tuō yú zhū hóu yǐ, yuàn qǐng biàn gēng ér wú chī." bǎo shēn yuē:" chén chéng xiān wáng zhī mìng bù gǎn fèi, wáng bù shòu chī, shì fèi xiān wáng zhī mìng yě chén níng dé zuì yú wáng, wú fù yú xiān wáng." wáng yuē:" jìng nuò." nǎi xí wáng, wáng fú, bǎo shēn shù xì jiàn wǔ shí, guì ér jiā zhī wáng bèi, rú cǐ zhě zài, wèi wáng qǐ yǐ. wáng yuē:" yǒu chī zhī míng yī yě." suì zhì zhī. bǎo shēn yuē:" chén wén zhī, jūn zǐ chǐ zhī, xiǎo rén tòng zhī chǐ zhī bù biàn, tòng zhī hé yì?" bǎo shēn qū chū, yù zì liú, nǎi qǐng zuì yú wáng, wáng yuē:" cǐ bù gǔ zhī guò, bǎo jiāng hé zuì?" wáng nǎi biàn xíng cóng bǎo shēn, shā rú huáng zhī gǒu, zhé jùn lù zhī zēng, zhú zhōu zhī jī, wù zhì hū jīng jiān guó sān shí, lìng jīng guó guǎng dà zhì yú cǐ zhě, bǎo shēn gǎn jí yán zhī gōng yě. xiāo hé wáng líng wén zhī yuē:" shèng zhǔ néng fèng xiān shì zhī yè, ér yǐ chéng gōng míng zhě, qí wéi jīng wén wáng hū! gù tiān xià yù zhī zhì jīn, míng zhǔ zhōng chén xiào zǐ yǐ wéi fǎ."
荆文王得如黄之狗,箘簬之矰,以畋于云梦,三月不反;得舟(一作丹)之姬,淫期年 不听朝。保申谏曰:“先王卜以臣为保吉,今王得如黄之狗,箘簬之矰,畋于云泽,三月不 反;及得舟之姬,淫期年不听朝,王之罪当笞。”匍伏将笞王,王曰:“不谷免于襁褓,托 于诸侯矣,愿请变更而无笞。”保申曰:“臣承先王之命不敢废,王不受笞,是废先王之命 也;臣宁得罪于王,无负于先王。”王曰:“敬诺。”乃席王,王伏,保申束细箭五十,跪 而加之王背,如此者再,谓王起矣。王曰:“有笞之名一也。”遂致之。保申曰:“臣闻 之,君子耻之,小人痛之;耻之不变,痛之何益?”保申趋出,欲自流,乃请罪于王,王 曰:“此不谷之过,保将何罪?”王乃变行从保申,杀如黄之狗,折箘簬之矰,逐舟之姬, 务治乎荆;兼国三十,令荆国广大至于此者,保申敢极言之功也。萧何王陵闻之曰:“圣主 能奉先世之业,而以成功名者,其惟荆文王乎!故天下誉之至今,明主忠臣孝子以为法。”
jìn píng gōng shǐ shū xiàng pìn yú wú, wú rén shì zhōu yǐ nì zhī, zuǒ wǔ bǎi rén, yòu wǔ bǎi rén yǒu xiù yī ér bào qiú zhě, yǒu jǐn yī ér hú qiú zhě, shū xiàng guī yǐ gào píng gōng, píng gōng yuē:" wú qí wáng hū! xī yǐ jìng zhōu? xī yǐ jìng mín?" shū xiàng duì yuē: " jūn wèi chí dǐ zhī tái, shàng hé yǐ fā qiān bīng? xià hé yǐ chén zhōng gǔ?" zhū hóu wén jūn zhě, yì yuē' xī yǐ jìng tái, xī yǐ jìng mín?' suǒ jìng gè yì yě." yú shì píng gōng nǎi bà tái.
晋平公使叔向聘于吴,吴人拭舟以逆之,左五百人,右五百人;有绣衣而豹裘者,有锦 衣而狐裘者,叔向归以告平公,平公曰:“吴其亡乎!奚以敬舟?奚以敬民?”叔向对曰: “君为驰底之台,上何以发千兵?下何以陈钟鼓?”诸侯闻君者,亦曰‘奚以敬台,奚以敬 民?’所敬各异也。”于是平公乃罢台。
zhào jiǎn zi jǔ bīng ér gōng qí, lìng jūn zhōng yǒu gǎn jiàn zhě zuì zhì sǐ, bèi jiǎ zhī shì, míng yuē gōng lú, wàng jiàn jiǎn zi dà xiào jiǎn zǐ yuē:" zi hé xiào?" duì yuē:" chén yǒu sù xiào." jiǎn zǐ yuē:" yǒu yǐ jiě zhī zé kě, wú yǐ jiě zhī zé sǐ." duì yuē:" dāng sāng zhī shí, chén lín jiā fū yǔ qī jù zhī tián, jiàn sāng zhōng nǚ, yīn wǎng zhuī zhī, bù néng dé, hái fǎn, qí qī nù ér qù zhī, chén xiào qí kuàng yě." jiǎn zǐ yuē:" jīn wú fá guó shī guó, shì wú kuàng yě." yú shì bà shī ér guī.
赵简子举兵而攻齐,令军中有敢谏者罪至死,被甲之士,名曰公卢,望见简子大笑;简 子曰:“子何笑?”对曰:“臣有夙笑。”简子曰:“有以解之则可,无以解之则死。”对 曰:“当桑之时,臣邻家夫与妻俱之田,见桑中女,因往追之,不能得,还反,其妻怒而去 之,臣笑其旷也。”简子曰:“今吾伐国失国,是吾旷也。”于是罢师而归。
jǐng gōng wèi tái, tái chéng, yòu yù wèi zhōng, yàn zǐ jiàn yuē:" jūn bù shèng yù wèi tái, jīn fù yù wèi zhōng, shì zhòng liǎn yú mín, mín zhī āi yǐ fū liǎn mín zhī āi ér yǐ wéi lè, bù xiáng." jǐng gōng nǎi zhǐ.
景公为台,台成,又欲为钟,晏子谏曰:“君不胜欲为台,今复欲为钟,是重敛于民, 民之哀矣;夫敛民之哀而以为乐,不祥。”景公乃止。
jǐng gōng yǒu mǎ, qí yǔ rén shā zhī, gōng nù, yuán gē jiāng zì jī zhī, yàn zǐ yuē:" cǐ bù zhī qí zuì ér sǐ, chén qǐng wèi jūn shù zhī, lìng zhī qí zuì ér shā zhī." gōng yuē:" nuò." yàn zǐ jǔ gē ér lín zhī yuē:" rǔ wèi wú jūn yǎng mǎ ér shā zhī, ér zuì dāng sǐ rǔ shǐ wú jūn yǐ mǎ zhī gù shā yǔ rén, ér zuì yòu dāng sǐ rǔ shǐ wú jūn yǐ mǎ gù shā rén, wén yú sì lín zhū hóu, rǔ zuì yòu dāng sǐ." gōng yuē:" fū zǐ shì zhī! fū zǐ shì zhī! wù shāng wú rén yě."
景公有马,其圉人杀之,公怒,援戈将自击之,晏子曰:“此不知其罪而死,臣请为君 数之,令知其罪而杀之。”公曰:“诺。”晏子举戈而临之曰:“汝为吾君养马而杀之,而 罪当死;汝使吾君以马之故杀圉人,而罪又当死;汝使吾君以马故杀人,闻于四邻诸侯,汝 罪又当死。”公曰:“夫子释之!夫子释之!勿伤吾仁也。”
jǐng gōng hǎo yì, shǐ zhú chú zhǔ niǎo ér wáng zhī, jǐng gōng nù ér yù shā zhī, yàn zǐ yuē:" zhú chú yǒu zuì, qǐng shù zhī yǐ qí zuì, nǎi shā zhī." jǐng gōng yuē:" kě." yú shì nǎi zhào zhú chú shù zhī jǐng gōng qián yuē:" rǔ wèi wú jūn zhǔ niǎo ér wáng zhī, shì yī zuì yě shǐ wú jūn yǐ niǎo zhī gù shā rén, shì èr zuì yě shǐ zhū hóu wén zhī yǐ wú jūn zhòng niǎo ér qīng shì, shì sān zuì yě. shù zhú chú zuì yǐ bì, qǐng shā zhī." jǐng gōng yuē:" zhǐ, wù shā ér xiè zhī."
景公好弋,使烛雏主鸟而亡之,景公怒而欲杀之,晏子曰:“烛雏有罪,请数之以其 罪,乃杀之。”景公曰:“可。”于是乃召烛雏数之景公前曰:“汝为吾君主鸟而亡之,是 一罪也;使吾君以鸟之故杀人,是二罪也;使诸侯闻之以吾君重鸟而轻士,是三罪也。数烛 雏罪已毕,请杀之。”景公曰:“止,勿杀而谢之。”
jǐng gōng zhèng zhòu bèi fā chéng liù mǎ, yù fù rén chū zhèng guī, yuè guì jī qí mǎ ér fǎn zhī, yuē:" ěr fēi wú jūn yě." gōng cán ér bù cháo, yàn zǐ dǔ yì áo ér wèn yuē:" jūn hé gù bù cháo?" duì yuē:" xī zhě jūn zhèng zhòu bèi fā chéng liù mǎ, yù fù rén chū zhèng guī, yuè guì jī qí mǎ ér fǎn zhī yuē:' ěr fēi wú jūn yě.' gōng cán ér fǎn, bù guǒ chū, shì yǐ bù cháo." yàn zǐ rù jiàn, gōng yuē:" xī zhě guǎ rén yǒu zuì, bèi fā chéng liù mǎ yǐ chū zhèng guī, yuè guì jī qí mǎ ér fǎn zhī, yuē:' ěr fēi wú jūn yě.' guǎ rén yǐ tiān zǐ dài fū zhī cì, dé lǜ bǎi xìng yǐ shǒu zōng miào, jīn jiàn lù yú yuè guì yǐ rǔ shè jì, wú yóu kě yǐ qí yú zhū hóu hū?" yàn zǐ duì yuē:" jūn wú è yān. chén wén zhī, xià wú zhí cí, shàng wú yǐn jūn mín duō huì yán, jūn yǒu jiāo xíng. gǔ zhě míng jūn zài shàng, xià yǒu zhí cí jūn shàng hǎo shàn, mín wú huì yán. jīn jūn yǒu shī xíng, ér yuè guì yǒu zhí cí, shì jūn zhī fú yě, gù chén lái qìng, qǐng shǎng zhī, yǐ míng jūn zhī hǎo shàn lǐ zhī, yǐ míng jūn zhī shòu jiàn!" gōng xiào yuē:" kě hū?" yàn zǐ yuē: " kě." yú shì lìng yuè guì bèi zī wú zhèng, shí cháo wú shì.
景公正昼被发乘六马,御妇人出正闺,刖跪击其马而反之,曰:“尔非吾君也。”公惭 而不朝,晏子睹裔敖而问曰:“君何故不朝?”对曰:“昔者君正昼被发乘六马,御妇人出 正闺,刖跪击其马而反之曰:‘尔非吾君也。’公惭而反,不果出,是以不朝。”晏子入 见,公曰:“昔者寡人有罪,被发乘六马以出正闺,刖跪击其马而反之,曰:‘尔非吾君 也。’寡人以天子大夫之赐,得率百姓以守宗庙,今见戮于刖跪以辱社稷,吾犹可以齐于诸 侯乎?”晏子对曰:“君无恶焉。臣闻之,下无直辞,上无隐君;民多讳言,君有骄行。古 者明君在上,下有直辞;君上好善,民无讳言。今君有失行,而刖跪有直辞,是君之福也, 故臣来庆,请赏之,以明君之好善;礼之,以明君之受谏!”公笑曰:“可乎?”晏子曰: “可。”于是令刖跪倍资无正,时朝无事。
jǐng gōng yǐn jiǔ, yí yú yàn zǐ jiā, qián qū bào lǘ yuē:" jūn zhì". yàn zǐ bèi xuán duān lì yú mén yuē:" zhū hóu dé wēi yǒu gù hū? guó jiā dé wēi yǒu gù hū? jūn hé wéi fēi shí ér yè rǔ?" gōng yuē:" jiǔ lǐ zhī wèi, jīn shí zhī shēng, yuàn yǔ fū zǐ lè zhī." yàn zǐ duì yuē:" fū bù jiàn xí, chén fǔ guǐ zhě yǒu rén, chén bù gǎn yǔ yān." gōng yuē:" yí yú sī mǎ ráng jū zhī jiā." qián qū bào lǘ yuē:" jūn zhì". sī mǎ ráng jū jiè zhòu cāo jǐ lì yú mén yuē:" zhū hóu dé wēi yǒu bīng hū? dà chén dé wēi yǒu pàn zhě hū? jūn hé wéi fēi shí ér yè rǔ?" gōng yuē:" jiǔ lǐ zhī wèi, jīn shí zhī shēng, yuàn yǔ fū zǐ lè zhī." duì yuē: " fū bù jiàn xí, chén fǔ guǐ zhě yǒu rén, chén bù gǎn yǔ yān." gōng yuē:" yí yú liáng qiū jù zhī jiā." qián qū bào lǘ yuē: " jūn zhì". liáng qiū jù zuǒ cāo sè, yòu qiè yú, xíng gē ér zhì, gōng yuē:" lè zāi! jīn xī wú yǐn jiǔ yě, wēi bǐ èr zi zhě hé yǐ zhì wú guó! wēi cǐ yī chén zhě hé yǐ lè wú shēn! xián shèng zhī jūn jiē yǒu yì yǒu, wú tōu lè zhī chén." jǐng gōng fú néng jí, gù liǎng yòng zhī, jǐn dé bù wáng.
景公饮酒,移于晏子家,前驱报闾曰:“君至”。晏子被玄端立于门曰:“诸侯得微有 故乎?国家得微有故乎?君何为非时而夜辱?”公曰:“酒醴之味,金石之声,愿与夫子乐 之。”晏子对曰:“夫布荐席,陈簠簋者有人,臣不敢与焉。”公曰:“移于司马穰苴之 家。”前驱报闾曰:“君至”。司马穰苴介胄操戟立于门曰:“诸侯得微有兵乎?大臣得微 有叛者乎?君何为非时而夜辱?”公曰:“酒醴之味,金石之声,愿与夫子乐之。”对曰: “夫布荐席,陈簠簋者有人,臣不敢与焉。”公曰:“移于梁丘据之家。”前驱报闾曰: “君至”。梁丘据左操瑟,右挈竽,行歌而至,公曰:“乐哉!今夕吾饮酒也,微彼二子者 何以治吾国!微此一臣者何以乐吾身!贤圣之君皆有益友,无偷乐之臣。”景公弗能及,故 两用之,仅得不亡。
wú yǐ wǔ zǐ xū sūn wǔ zhī móu, xī pò qiáng chǔ, běi wēi qí jìn, nán fá yuè, yuè wáng jù jiàn yíng jī zhī, bài wú yú gū sū, shāng hé lú zhǐ, jūn què, hé lú wèi tài zǐ fū chāi yuē:" ěr wàng jù jiàn shā ér fù hū?" fū chāi duì yuē:" bù gǎn." shì xī hé lú sǐ, fū chāi jì lì wèi wáng, yǐ bó pǐ wèi tài zǎi, xí zhàn shè, sān nián fá yuè, bài yú fū jiǎo, yuè wáng jù jiàn nǎi yǐ bīng wǔ qiān rén yī zuò rù qī yú kuài jī shān shàng, shǐ dài fū zhǒng hòu bì qiǎn wú tài zǎi pǐ yǐ qǐng hé, wěi guó wèi chén qiè, wú wáng jiāng xǔ zhī, wǔ zǐ xū jiàn yuē:" yuè wáng wéi rén néng xīn kǔ, jīn wáng bù miè, hòu bì huǐ zhī." wú wáng bù tīng, yòng tài zǎi pǐ jì yǔ yuè píng. qí hòu wǔ nián, wú wáng wén qí jǐng gōng sǐ, ér dà chén zhēng chǒng, xīn jūn ruò, nǎi xīng shī běi fá qí, zi xū jiàn yuē:" bù kě. jù jiàn shí bù chóng wèi, diào sǐ wèn jí, qiě néng yòng rén, cǐ rén bù sǐ, bì wèi wú huàn jīn yuè, fù xīn zhī jí, qí yóu jiè xuǎn ěr, ér wáng bù xiān yuè, nǎi wù fá qí, bù yì miù hū?" wú wáng bù tīng, fá qí, dà bài qí shī yú ài líng, suì yǔ zōu lǔ zhī jūn huì yǐ guī, yì shū zi xū zhī yán. qí hòu sì nián, wú jiāng fù běi fá qí, yuè wáng jù jiàn yòng zi xū zhī móu, nǎi lǜ qí zhòng yǐ zhù wú, ér zhòng bǎo yǐ xiàn yí tài zǎi pǐ, tài zǎi pǐ jì shù shòu yuè lù, qí ài xìn yuè shū shén, rì yè wèi yán yú wú wáng, wáng xìn yòng pǐ zhī jì, wǔ zǐ xū jiàn yuē:" fū yuè, fù xīn zhī jí, jīn xìn qí yóu cí wěi zhà ér tān qí, pì yóu shí tián, wú suǒ yòng zhī, pán gēng yuē:' gǔ rén yǒu diān yuè bù gōng'. shì shāng suǒ yǐ xìng yě, yuàn wáng shì qí ér xiān yuè, bù rán, jiāng huǐ zhī wú jí yě." wú wáng bù tīng, shǐ zi xū yú qí, zi xū wèi qí zǐ yuē:" wú jiàn wáng, wáng bù wǒ yòng, wú jīn jiàn wú zhī miè yǐ, nǚ yǔ wú jù wáng wú wéi yě." nǎi shǔ qí zi yú qí bào shì ér guī bào wú wáng. tài zǎi pǐ jì yǔ zi xū yǒu xì, yīn chán yuē:" zi xū wéi rén, gāng bào shǎo ēn, qí yuàn wàng cāi zéi wèi huò yě, shēn hèn qián rì wáng yù fá qí, zi xū yǐ wéi bù kě, wáng zú fá zhī, ér yǒu dà gōng, zi xū jì móu bù yòng, nǎi fǎn yuàn wàng jīn wáng yòu fù fá qí, zi xū zhuān bì qiáng jiàn, jǔ huǐ yòng shì, jiǎo xìng wú zhī bài, yǐ zì shèng qí jì móu ěr. jīn wáng zì xíng, xī guó zhōng wǔ lì yǐ fá qí, ér zi xū jiàn bù yòng, yīn chuò yáng bìng bù xíng, wáng bù kě bù bèi, cǐ qǐ huò bù nán, qiě chén shǐ rén wēi cì zhī, qí shǐ qí yě, nǎi shǔ qí zi yú bào shì. fū rén chén nèi bù dé yì, wài jiāo zhū hóu, zì yǐ xiān wáng móu chén, jīn bù yòng, cháng yàng yàng, yuàn wáng zǎo tú zhī." wú wáng yuē:" wēi zǐ zhī yán, wú yì yí zhī." nǎi shǐ shǐ cì zi xū shǔ lòu zhī jiàn, yuē:" zi yǐ cǐ sǐ." zi xū yuē:" jiē hū! chán chén zǎi pǐ wèi luàn, wáng gù fǎn zhū wǒ, wǒ lìng ruò fù bà, yòu ruò lì shí, zhū zǐ dì zhēng lì, wǒ yǐ sǐ zhēng zhī yú xiān wáng, jǐ bù dé lì, ruò jì lì, yù fēn wú guó yǔ wǒ, wǒ gù bù gǎn dāng, rán ruò zhī hé tīng chán chén shā zhǎng zhě!" nǎi gào shè rén yuē:" bì shù wú mù shàng yǐ zǐ, lìng kě yǐ wéi qì, ér jué wú yǎn zhe zhī wú dōng mén, yǐ guān yuè kòu zhī miè wú yě." nǎi zì cì shā, wú wáng wén zhī dà nù, nǎi qǔ zi xū shī, shèng yǐ chī yí gé, fú zhī jiāng zhōng, wú rén lián zhī, nǎi wèi lì cí yú jiāng shàng, yīn míng yuē xū shān. hòu shí yú nián, yuè xí wú, wú wáng hái yǔ zhàn bù shèng, shǐ dài fū xíng chéng yú yuè bù xǔ, wú wáng jiāng sǐ yuē:" wú yǐ bù yòng zi xū zhī yán zhì yú cǐ lìng sǐ zhě wú zhī zé yǐ, sǐ zhě yǒu zhī, wú hé miàn mù yǐ jiàn zi xū yě?" suì méng xù fù miàn ér zì wěn.
吴以伍子胥孙武之谋,西破强楚,北威齐晋,南伐越,越王句践迎击之,败吴于姑苏, 伤阖庐指,军却,阖庐谓太子夫差曰:“尔忘句践杀而父乎?”夫差对曰:“不敢。”是夕 阖庐死,夫差既立为王,以伯嚭为太宰,习战射,三年伐越,败于夫湫,越王句践乃以兵五 千人(一作入)栖于会稽山上,使大夫种厚币遣吴太宰嚭以请和,委国为臣妾,吴王将许 之,伍子胥谏曰:“越王为人能辛苦,今王不灭,后必悔之。”吴王不听,用太宰嚭计与越 平。其后五年,吴王闻齐景公死,而大臣争宠,新君弱,乃兴师北伐齐,子胥谏曰:“不 可。句践食不重味,吊死问疾,且能用人,此人不死,必为吴患;今越,腹心之疾,齐犹疥 癣耳,而王不先越,乃务伐齐,不亦谬乎?”吴王不听,伐齐,大败齐师于艾陵,遂与邹鲁 之君会以归,益疏子胥之言。其后四年,吴将复北伐齐,越王句践用子胥之谋,乃率其众以 助吴,而重宝以献遗太宰嚭,太宰嚭既数受越赂,其爱信越殊甚,日夜为言于吴王,王信用 嚭之计,伍子胥谏曰:“夫越,腹心之疾,今信其游辞伪诈而贪齐,譬犹石田,无所用之, 盘庚曰:‘古人有颠越不恭’。是商所以兴也,愿王释齐而先越,不然,将悔之无及也。” 吴王不听,使子胥于齐,子胥谓其子曰:“吾谏王,王不我用,吾今见吴之灭矣,女与吴俱 亡无为也。”乃属其子于齐鲍氏而归报吴王。太宰嚭既与子胥有隙,因谗曰:“子胥为人, 刚暴少恩,其怨望猜贼为祸也,深恨前日王欲伐齐,子胥以为不可,王卒伐之,而有大功, 子胥计谋不用,乃反怨望;今王又复伐齐,子胥专愎强谏,沮毁用事,徼幸吴之败,以自胜 其计谋耳。今王自行,悉国中武力以伐齐,而子胥谏不用,因辍佯病不行,王不可不备,此 起祸不难,且臣使人微伺之,其使齐也,乃属其子于鲍氏。夫人臣内不得意,外交诸侯,自 以先王谋臣,今不用,常怏怏,愿王早图之。”吴王曰:“微子之言,吾亦疑之。”乃使使 赐子胥属镂之剑,曰:“子以此死。”子胥曰:“嗟乎!谗臣宰嚭为乱,王顾反诛我,我令 若父霸,又若立时,诸子弟争立,我以死争之于先王,几不得立,若既立,欲分吴国与我, 我顾不敢当,然若之何听谗臣杀长者!”乃告舍人曰:“必树吾墓上以梓,令可以为器,而 抉吾眼着之吴东门,以观越寇之灭吴也。”乃自刺杀,吴王闻之大怒,乃取子胥尸,盛以鸱 夷革,浮之江中,吴人怜之,乃为立祠于江上,因名曰胥山。后十余年,越袭吴,吴王还与 战不胜,使大夫行成于越不许,吴王将死曰:“吾以不用子胥之言至于此;令死者无知则 已,死者有知,吾何面目以见子胥也?”遂蒙絮覆面而自刎。
qí jǐng gōng yǒu chén yuē zhū yù yāng, jiàn jiǎn gōng yuē:" tián cháng yǔ zǎi yǔ, cǐ èr rén zhě shén xiāng zēng yě, chén kǒng qí xiāng gōng xiāng gōng suī pàn ér wēi zhī, bù kě. yuàn jūn qù yī rén." jiǎn gōng yuē:" fēi xì rén zhī suǒ gǎn yì yě." jū wú jǐ hé, tián cháng guǒ gōng zǎi yǔ yú tíng, zéi jiǎn gōng yú cháo, jiǎn gōng kuì yān tài xī, yuē:" yú bù yòng yāng zhī yán yǐ zhì cǐ huàn yě. gù zhōng chén zhī yán, bù kě bù chá yě."
齐景公有臣曰诸御鞅,谏简公曰:“田常与宰予,此二人者甚相憎也,臣恐其相攻;相 攻虽叛而危之,不可。愿君去一人。”简公曰:“非细人之所敢议也。”居无几何,田常果 攻宰予于庭,贼简公于朝,简公喟焉太息,曰:“余不用鞅之言以至此患也。故忠臣之言, 不可不察也。”
lǔ xiāng gōng cháo jīng, zhì huái, wén jīng kāng wáng zú, gōng yù hái, shū zhòng zhāo bó yuē:" jūn zhī lái yě, wèi qí wēi yě jīn qí wáng sǐ, qí wēi wèi qù, hé wéi hái?" dài fū jiē yù hái, zi fú jǐng bó yuē:" zi zhī lái yě, wèi guó jiā zhī lì yě, gù bù dàn qín láo, bù yuǎn dào tú, ér tīng yú jīng yě, wèi qí wēi yě! fū yì rén zhě, gù jiāng qìng qí xǐ ér diào qí yōu, kuàng wèi ér pìn yān zhě hū! wén wèi ér wǎng, wén sàng ér hái, qí shuí yuē fēi wǔ yě. xìng shì sì wáng, tài zǐ yòu zhǎng yǐ, zhí zhèng wèi yì, shì jūn rèn zhèng, qiú shuō qí wǔ, yǐ dìng sì jūn, ér shì hòu rén, qí chóu zī dà, yǐ zhàn xiǎo guó, qí shuí néng zhǐ zhī? ruò cóng jūn ér zhì huàn, bù ruò wéi jūn yǐ bì nàn, qiě jūn zǐ jì ér hòu xíng, èr sān zi qí jì hū? yǒu yù chǔ zhī shù, yǒu shǒu guó zhī bèi, zé kě ruò wèi yǒu yě, bù rú xíng!" nǎi suì xíng.
鲁襄公朝荆,至淮,闻荆康王卒,公欲还,叔仲昭伯曰:“君之来也,为其威也;今其 王死,其威未去,何为还?”大夫皆欲还,子服景伯曰:“子之来也,为国家之利也,故不 惮勤劳,不远道涂,而听于荆也,畏其威也!夫义人者,固将庆其喜而吊其忧,况畏而聘焉 者乎!闻畏而往,闻丧而还,其谁曰非侮也。姓是嗣王,太子又长矣,执政未易,事君任 政,求说其侮,以定嗣君,而示后人,其雠滋大,以战小国,其谁能止之?若从君而致患, 不若违君以避难,且君子计而后行,二三子其计乎?有御楚之术,有守国之备,则可;若未 有也,不如行!”乃遂行。
xiào jǐng huáng dì shí, wú wáng bì fǎn, liáng xiào wáng zhōng láng méi chéng zì shū wén zhī, wèi shū jiàn wáng, qí cí yuē:" jūn wáng zhī wài chén chéng, qiè wén de quán zhě quán chāng, shī quán zhě quán wáng. shùn wú lì zhuī zhī dì, yǐ yǒu tiān xià yǔ wú shí hù zhī jù, yǐ wáng zhū hóu. tāng wǔ zhī dì, fāng bù guò bǎi lǐ shàng bù jué sān guāng zhī míng, xià bù shāng bǎi xìng zhī xīn zhě, yǒu wáng shù yě! gù fù zǐ zhī dào, tiān xìng yě, zhōng chén bù gǎn bì zhū yǐ zhí jiàn, gù shì wú fèi qì ér gōng liú yú wàn shì yě, chén chéng yuàn pī fù xīn ér xiào yú zhōng, kǒng dài wáng bù néng yòng zhī chén chéng yuàn dài wáng shǎo jiā yì niàn cè dá zhī xīn yú chén chéng zhī yán. fū yǐ yī lǚ zhī rèn, xì qiān jūn zhī zhòng, shàng xuán zhī wú jí zhī gāo, xià chuí bù cè zhī yuān, suī shén yú zhī rén, qiě yóu zhī āi qí jiāng jué yě. mǎ fāng hài ér zhòng jīng zhī, xì fāng jué ér zhòng zhèn zhī xì jué yú tiān, bù kě fù jié zhuì rù shēn yuān, nán yǐ fù chū qí chū bù chū, jiān bù róng fà! chéng néng yòng chén chéng yán, yī jǔ bì tuō bì ruò suǒ yù wèi, wēi rú zhòng luǎn, nán yú shàng tiān biàn suǒ yù wèi, yì yú fǎn zhǎng, ān yú tài shān. jīn yù jí tiān mìng zhī shòu, bì wú qióng zhī lè, bǎo wàn shèng zhī shì, bù chū fǎn zhǎng zhī yì, yǐ jū tài shān zhī ān nǎi yù chéng zhòng luǎn zhī wēi, zǒu shàng tiān zhī nán, cǐ yú chén zhī suǒ dà huò yě! rén xìng yǒu wèi qí yǐng ér è qí jī zhě, què bèi ér zǒu wú yì yě, bù zhī jiù yīn ér zhǐ, yǐng miè jī jué. yù rén wù wén, mò ruò wù yán yù rén wù zhī, mò ruò wù wèi. yù tāng zhī lěng, lìng yī rén chuī zhī, bǎi rén yáng zhī, wú yì yě bù rú jué xīn zhǐ huǒ ér yǐ. bù jué zhī yú bǐ, ér jiù zhī yú cǐ, pì yóu bào xīn jiù huǒ yě. yǎng yóu jī, chǔ zhī shàn shè zhě yě, qù yáng yè bǎi bù, bǎi fā bǎi zhòng, yáng yè zhī xiǎo, ér jiā bǎi zhòng yān, kě wèi shàn shè yǐ, suǒ zhǐ nǎi bǎi bù zhī zhōng ěr, bǐ yú chén wèi zhī cāo gōng chí shǐ yě. fú shēng yǒu jī, huò shēng yǒu tāi nà qí jī, jué qí tāi huò hé cóng lái zāi? tài shān zhī liū chuān shí, yǐn shéng jiǔ zhī, nǎi yǐ qiè mù shuǐ fēi shí zhī zuān, shéng fēi mù zhī jù yě, ér jiàn mí shǐ zhī rán. fū zhū zhū ér chēng zhī, zhì shí bì chà cùn cùn ér dù zhī, zhì zhàng bì guò shí chēng zhàng liáng, jìng ér guǎ shī. fū shí wéi zhī mù, shǐ shēng yú, kě yǐn ér jué, kě zhuó ér bá, jù qí wèi shēng, xiān qí wèi xíng mó lóng dǐ lì, bú jiàn qí sǔn, yǒu shí ér jǐn zhòng shù chù zhǎng, bù jiàn qí yì, yǒu shí ér dà jī dé xiū xíng, bù zhī qí shàn, yǒu shí ér yòng xíng è wèi fēi, qì yì bèi lǐ, bù zhī qí è, yǒu shí ér wáng. chén chéng yuàn dài wáng shú jì ér shēn xíng zhī, cǐ bǎi wáng bù yì zhī dào yě." wú wáng bù tīng, zú sǐ dān tú.
孝景皇帝时,吴王濞反,梁孝王中郎枚乘字叔闻之,为书谏王,其辞曰:“君王之外臣 乘,窃闻得全者全昌,失全者全亡。舜无立锥之地,以有天下;禹无十户之聚,以王诸侯。 汤武之地,方不过百里;上不绝三光之明,下不伤百姓之心者,有王术也!故父子之道,天 性也,忠臣不敢避诛以直谏,故事无废弃而功流于万世也,臣诚愿披腹心而效愚忠,恐大王 不能用之;臣诚愿大王少加意念恻怛之心于臣乘之言。夫以一缕之任,系千钧之重,上悬之 无极之高,下垂不测之渊,虽甚愚之人,且犹知哀其将绝也。马方骇而重惊之,系方绝而重 镇之;系绝于天,不可复结;坠入深渊,难以复出;其出不出,间不容发!诚能用臣乘言, 一举必脱;必若所欲为,危如重卵,难于上天;变所欲为,易于反掌,安于太山。今欲极天 命之寿,弊无穷之乐,保万乘之势,不出反掌之易,以居太山之安;乃欲乘重卵之危,走上 天之难,此愚臣之所大惑也!人性有畏其影而恶其迹者,却背而走无益也,不知就阴而止, 影灭迹绝。欲人勿闻,莫若勿言;欲人勿知,莫若勿为。欲汤之冷,令一人炊之,百人扬 之,无益也;不如绝薪止火而已。不绝之于彼,而救之于此,譬犹抱薪救火也。养由基,楚 之善射者也,去杨叶百步,百发百中,杨叶之小,而加百中焉,可谓善射矣,所止乃百步之 中耳,比于臣未知操弓持矢也。福生有基,祸生有胎;纳其基,绝其胎;祸何从来哉?泰山 之溜穿石,引绳久之,乃以挈木;水非石之钻,绳非木之锯也,而渐靡使之然。夫铢铢而称 之,至石必差;寸寸而度之,至丈必过;石称丈量,径而寡失。夫十围之木,始生于■,可 引而绝,可擢而拔,据其未生,先其未形;磨砻砥砺,不见其损,有时而尽;种树畜长,不 见其益,有时而大;积德修行,不知其善,有时而用;行恶为非,弃义背理,不知其恶,有 时而亡。臣诚愿大王孰计而身行之,此百王不易之道也。”吴王不听,卒死丹徒。
wú wáng yù cóng mín yǐn jiǔ, wǔ zǐ xū jiàn yuē:" bù kě. xī bái lóng xià qīng lěng zhī yuān, huà wéi yú, yú zhě yù qiě shè zhòng qí mù, bái lóng shàng sù tiān dì, tiān dì yuē:' dàng shì zhī shí, ruò ān zhì ér xíng?' bái lóng duì yuē:' wǒ xià qīng lěng zhī yuān huà wéi yú.' tiān dì yuē:' yú gù rén zhī suǒ shè yě ruò shì, yù qiě hé zuì?' fū bái lóng, tiān dì guì chù yě yù qiě, sòng guó jiàn chén yě. bái lóng bù huà, yù qiě bù shè jīn qì wàn shèng zhī wèi ér cóng bù yī zhī shì yǐn jiǔ, chén kǒng qí yǒu yù qiě zhī huàn yǐ." wáng nǎi zhǐ.
吴王欲从民饮酒,伍子胥谏曰:“不可。昔白龙下清冷之渊,化为鱼,渔者豫且射中其 目,白龙上诉天帝,天帝曰:‘当是之时,若安置而形?’白龙对曰:‘我下清冷之渊化为 鱼。’天帝曰:‘鱼固人之所射也;若是,豫且何罪?’夫白龙,天帝贵畜也;豫且,宋国 贱臣也。白龙不化,豫且不射;今弃万乘之位而从布衣之士饮酒,臣恐其有豫且之患矣。” 王乃止。
kǒng zǐ yuē:" liáng yào kǔ yú kǒu, lì yú bìng zhōng yán nì yú ěr, lì yú xíng. gù wǔ wáng è è ér chāng, zhòu hēi hēi ér wáng, jūn wú è è zhī chén, fù wú è è zhī zǐ, xiōng wú è è zhī dì, fū wú è è zhī fù, shì wú è è zhī yǒu qí wáng kě lì ér dài. gù yuē jūn shī zhī, chén dé zhī fù shī zhī, zi dé zhī xiōng shī zhī, dì dé zhī fū shī zhī, fù dé zhī shì shī zhī, yǒu dé zhī. gù wú wáng guó pò jiā, bèi fù luàn zǐ, fàng xiōng qì dì, kuáng fū yín fù, jué jiāo bài yǒu."
孔子曰:“良药苦于口,利于病;忠言逆于耳,利于行。故武王谔谔而昌,纣嘿嘿而 亡,君无谔谔之臣,父无谔谔之子,兄无谔谔之弟,夫无谔谔之妇,士无谔谔之友;其亡可 立而待。故曰君失之,臣得之;父失之,子得之;兄失之,弟得之;夫失之,妇得之;士失 之,友得之。故无亡国破家,悖父乱子,放兄弃弟,狂夫淫妇,绝交败友。”
yàn zǐ fù yú jǐng gōng yuē:" cháo jū yán hū?" gōng yuē:" cháo jū yán, zé hé hài yú guó jiā zāi?" yàn zǐ duì yuē: " cháo jū yán, zé xià wú yán, xià wú yán, zé shàng wú wén yǐ. xià wú yán zé wèi zhī yīn, shàng wú wén zé wèi zhī lóng lóng yīn zé fēi hài zhì guó jiā rú hé yě? jù hé shū sù zhī wēi yǐ mǎn cāng lǐn, hé shū lǚ zhī wěi yǐ chéng wéi mù, tài shān zhī gāo, fēi yī shí yě, lèi bēi rán hòu gāo yě. fū zhì tiān xià zhě, fēi yòng yī shì zhī yán yě, gù yǒu shòu ér bù yòng, è yǒu jù ér bù rù zhě zāi?"
晏子复于景公曰:“朝居严乎?”公曰:“朝居严,则曷害于国家哉?”晏子对曰: “朝居严,则下无言,下无言,则上无闻矣。下无言则谓之喑,上无闻则谓之聋;聋喑则非 害治国家如何也?具合菽粟之微以满仓廪,合疏缕之纬以成帏幕,太山之高,非一石也,累 卑然后高也。夫治天下者,非用一士之言也,固有受而不用,恶有距而不入者哉?”