shū yuē:" bù piān bù dǎng, wáng dào dàng dàng." yán zhì gōng yě. gǔ yǒu xíng dà gōng zhě, dì yáo shì yě. guì wèi tiān zǐ, fù yǒu tiān xià, dé shùn ér chuán zhī, bù sī yú qí zǐ sūn yě. qù tiān xià ruò yí, yú tiān xià yóu rán, kuàng qí xì yú tiān xià hū? fēi dì yáo shú néng xíng zhī? kǒng zǐ yuē:" wēi wēi hū! wéi tiān wèi dà, wéi yáo zé zhī." yì yuē:" wú shǒu, jí." cǐ gài rén jūn zhī zhì gōng yě. fū yǐ gōng yǔ tiān xià, qí dé dà yǐ. tuī zhī yú cǐ, xíng zhī yú bǐ, wàn xìng zhī suǒ dài, hòu shì zhī suǒ zé yě. bǐ rén chén zhī gōng, zhì guān shì zé bù yíng sī jiā, zài gōng mén zé bù yán huò lì, dāng gōng fǎ zé bù ā qīn qī, fèng gōng jǔ xián zé bù bì chóu chóu, zhōng yú shì jūn, rén yú lì xià, tuī zhī yǐ shù dào, xíng zhī yǐ bù dǎng, yī lǚ shì yě. gù xiǎn míng cún yú jīn, shì zhī wèi gōng. shī yún:" zhōu dào rú dǐ, qí zhí rú shǐ, jūn zǐ suǒ lǚ, xiǎo rén suǒ shì." cǐ zhī wèi yě. fū gōng shēng míng, piān shēng àn, duān què shēng dá, zhà wěi shēng sāi, chéng xìn shēng shén, kuā dàn shēng huò, cǐ liù zhě, jūn zǐ zhī suǒ shèn yě, ér yǔ jié zhī suǒ yǐ fēn yě. shī yún:" jí wēi shàng dì, qí mìng duō pì." yán bù gōng yě.
书曰:“不偏不党,王道荡荡。”言至公也。古有行大公者,帝尧是也。贵为天子,富 有天下,得舜而传之,不私于其子孙也。去天下若遗,于天下犹然,况其细于天下乎?非 帝尧孰能行之?孔子曰:“巍巍乎!惟天为大,惟尧则之。”易曰:“无首,吉。”此盖人 君之至公也。夫以公与天下,其德大矣。推之于此,刑之于彼,万姓之所戴,后世之所则 也。彼人臣之公,治官事则不营私家,在公门则不言货利,当公法则不阿亲戚,奉公举贤则 不避仇雠,忠于事君,仁于利下,推之以恕道,行之以不党,伊吕是也。故显名存于今,是 之谓公。诗云:“周道如砥,其直如矢,君子所履,小人所视。”此之谓也。夫公生明,偏 生暗,端悫生达,诈伪生塞,诚信生神,夸诞生惑,此六者,君子之所慎也,而禹桀之所以 分也。诗云:“疾威上帝,其命多僻。”言不公也。
wú wáng shòu mèng yǒu sì zǐ, zhǎng yuē yè, cì yuē yú jì, cì yuē yí mèi, cì yuē jì zhá, hào yuē: yán líng jì zǐ. zuì xián, sān xiōng jiē zhī zhī. yú shì wáng shòu mèng hōng, yè yǐ wèi ràng jì zǐ, jì zǐ zhōng bù kěn dāng, yè nǎi wèi yuē yuē:" jì zǐ xián, shǐ guó jí jì zǐ, zé wú kě yǐ xìng." nǎi xiōng dì xiāng jì, yǐn shí bì zhù yuē:" shǐ wú zǎo sǐ, lìng guó jí jì zǐ." yè sǐ, yú jì lì yú jì sǐ, yí mèi lì yí mèi sǐ, cì jí jì zǐ. jì zǐ shí shǐ xíng bù zài. shù xiōng liáo yuē:" wǒ yì xiōng yě." nǎi zì lì wèi wú wáng. jì zǐ shǐ hái, fù shì rú gù. yè zi guāng yuē:" yǐ wú fù zhī yì, zé guó dāng guī jì zǐ, yǐ jì sì zhī fǎ, zé wǒ shì yě, dāng dài zhī jūn, liáo hé wéi yě?" nǎi shǐ zhuān zhū cì liáo shā zhī, yǐ wèi ràng jì zǐ, jì zǐ yuē:" ěr shā wú jūn, wú shòu ěr guó, zé wú yǔ ěr wèi gòng cuàn yě. ěr shā wú xiōng, wú yòu shā rǔ, zé shì kūn dì fù zǐ xiāng shā wú yǐ shí yě." zú qù zhī yán líng, zhōng shēn bù rù wú. jūn zǐ yǐ qí bù shā wèi rén, yǐ qí bù qǔ guó wèi yì. fū bù yǐ guó sī shēn, juān qiān shèng ér bù hèn, qì zūn wèi ér wú fèn, kě yǐ shù jī yǐ.
吴王寿梦有四子,长曰谒,次曰余祭,次曰夷昧,次曰季札,号曰:延陵季子。最贤, 三兄皆知之。于是王寿梦薨,谒以位让季子,季子终不肯当,谒乃为约曰:“季子贤,使国 及季子,则吴可以兴。”乃兄弟相继,饮食必祝曰:“使吾早死,令国及季子。”谒死,余 祭立;余祭死,夷昧立;夷昧死,次及季子。季子时使行不在。庶兄僚曰:“我亦兄也。” 乃自立为吴王。季子使还,复事如故。谒子光曰:“以吾父之意,则国当归季子,以继嗣之 法,则我适也,当代之君,僚何为也?”乃使专诸刺僚杀之,以位让季子,季子曰:“尔杀 吾君,吾受尔国,则吾与尔为共篡也。尔杀吾兄,吾又杀汝,则是昆弟父子相杀无已时 也。”卒去之延陵,终身不入吴。君子以其不杀为仁,以其不取国为义。夫不以国私身,捐 千乘而不恨,弃尊位而无忿,可以庶几矣。
zhū hóu zhī yì sǐ shè jì, dài wáng wěi guó ér qù, hé yě? fū shèng rén bù yù qiáng bào qīn líng bǎi xìng, gù shǐ zhū hóu sǐ guó shǒu qí mín. dài wáng yǒu zhì rén zhī ēn, bù rěn zhàn bǎi xìng, gù shì xūn yù róng shì yǐ quǎn mǎ zhēn bì, ér fá bù zhǐ. wèn qí suǒ yù zhě, tǔ dì yě. yú shì shǔ qí qún chén qí lǎo, ér gào zhī yuē:" tǔ dì zhě, suǒ yǐ yǎng rén yě, bù yǐ suǒ yǐ yǎng ér hài qí cí yě, wú jiāng qù zhī." suì jū qí shān zhī xià. bīn rén fù yòu fú lǎo cóng zhī, rú guī fù mǔ. sān qiān ér mín wǔ bèi qí chū zhě, jiē xīng rén yì qù shàng zhī shì. jūn zǐ shǒu guó ān mín, fēi tè dòu bīng bà shā shì zhòng ér yǐ. bù sī qí shēn wéi mín, zú yòng bǎo mín, gài suǒ yǐ qù guó zhī yì yě, shì wèi zhì gōng ěr.
诸侯之义死社稷,大王委国而去,何也?夫圣人不欲强暴侵陵百姓,故使诸侯死国守其 民。大王有至仁之恩,不忍战百姓,故事勋育戎氏以犬马珍币,而伐不止。问其所欲者,土 地也。于是属其群臣耆老,而告之曰:“土地者,所以养人也,不以所以养而害其慈也,吾 将去之。”遂居岐山之下。邠人负幼扶老从之,如归父母。三迁而民五倍其初者,皆兴仁义 趣上之事。君子守国安民,非特斗兵罢杀士众而已。不私其身惟民,足用保民,盖所以去国 之义也,是谓至公耳。
xīn lì jiàn lǔ mù gōng yuē:" zhōu gōng bù rú tài gōng zhī xián yě." mù gōng yuē:" zi hé yǐ yán zhī?" xīn lì duì yuē: " zhōu gōng zé dì ér fēng qū fù tài gōng zé dì ér fēng yíng qiū, jué shì děng, qí dì bù ruò yíng qiū zhī měi, rén mín bù rú yíng qiū zhī zhòng. bù tú ruò shì, yíng qiū yòu yǒu tiān gù." mù gōng xīn cán, bù néng yīng yě. xīn lì qū ér chū. nán gōng biān zǐ rù, mù gōng jù yǐ xīn lì zhī yán yǔ nán gōng biān zǐ. nán gōng biān zǐ yuē:" xī zhōu chéng wáng zhī bǔ jū chéng zhōu yě. qí mìng guī yuē:' yǔ yī rén jiān yǒu tiān xià, pì jiù bǎi xìng, gǎn wú zhōng tǔ hū? shǐ yǔ yǒu zuì, zé sì fāng fá zhī, wú nán de yě.' zhōu gōng bǔ jū qū fù, qí mìng guī yuē:' zuò yì hū shān zhī yáng, xián zé mào chāng, bù xián zé sù wáng.' jì sūn xíng fù zhī jiè qí zi yě, yuē:' wú yù shì zhī xiá yú liǎng shè zhī jiān yě. shǐ wú hòu shì yǒu bù néng shì shàng zhě, shǐ qí tì zhī yì sù.' rú shì zé yuē:' xián zé mào chāng, bù xián zé sù wáng.' ān zài zé dì ér fēng zāi? huò shì yǒu tiān gù yě. xīn lì zhī yán xiǎo rén yě, zi wú fù dào yě."
辛栎见鲁穆公曰:“周公不如太公之贤也。”穆公曰:“子何以言之?”辛栎对曰: “周公择地而封曲阜;太公择地而封营丘,爵士等,其地不若营丘之美,人民不如营丘之 众。不徒若是,营丘又有天固。”穆公心惭,不能应也。辛栎趋而出。南宫边子入,穆公具 以辛栎之言语南宫边子。南宫边子曰:“昔周成王之卜居成周也。其命龟曰:‘予一人兼有 天下,辟就百姓,敢无中土乎?使予有罪,则四方伐之,无难得也。’周公卜居曲阜,其命 龟曰:‘作邑乎山之阳,贤则茂昌,不贤则速亡。’季孙行父之戒其子也,曰:‘吾欲室之 侠于两社之间也。使吾后世有不能事上者,使其替之益速。’如是则曰:‘贤则茂昌,不贤 则速亡。’安在择地而封哉?或示有天固也。辛栎之言小人也,子无复道也。”
qín shǐ huáng dì jì tūn tiān xià, nǎi zhào qún chén ér yì yuē:" gǔ zhě wǔ dì chán xián, sān wáng shì jì, shú shì? jiāng wèi zhī." bó shì qī shí rén wèi duì. bào bái lìng zhī duì yuē:" tiān xià guān, zé ràng xián shì yě tiān xià jiā, zé shì jì shì yě. gù wǔ dì yǐ tiān xià wèi guān, sān wáng yǐ tiān xià wéi jiā." qín shǐ huáng dì yǎng tiān ér tàn yuē:" wú dé chū yú wǔ dì, wú jiàng guān tiān xià, shuí kě shǐ dài wǒ hòu zhě." bào bái lìng zhī duì yuē:" bì xià xíng jié zhòu zhī dào, yù wèi wǔ dì zhī chán, fēi bì xià suǒ néng xíng yě." qín shǐ huáng dì dà nù yuē:" lìng zhī qián, ruò hé yǐ yán wǒ xíng jié zhòu zhī dào yě. qù shuō zhī, bù jiě zé sǐ." lìng zhī duì yuē: " chén qǐng shuō zhī, bì xià zhù tái gàn yún, gōng diàn wǔ lǐ, jiàn qiān dàn zhī zhōng, wàn dàn zhī, fù nǚ lián bǎi, chàng yōu lèi qiān, xìng zuò lí shān gōng shì zhì yōng, xiāng jì bù jué, suǒ yǐ zì fèng zhě, dān tiān xià, jié mín lì, piān bó zì sī, bù néng yǐ jí rén, bì xià suǒ wèi zì yíng jǐn cún zhī zhǔ yě. hé xiá bǐ dé wǔ dì, yù guān tiān xià zāi?" shǐ huáng àn rán wú yǐ yīng zhī, miàn yǒu cán sè. jiǔ zhī, yuē:" lìng zhī zhī yán, nǎi lìng zhòng chǒu wǒ." suì bà móu, wú chán yì yě.
秦始皇帝既吞天下,乃召群臣而议曰:“古者五帝禅贤,三王世继,孰是?将为之。” 博士七十人未对。鲍白令之对曰:“天下官,则让贤是也;天下家,则世继是也。故五帝以 天下为官,三王以天下为家。”秦始皇帝仰天而叹曰:“吾德出于五帝,吾将官天下,谁可 使代我后者。”鲍白令之对曰:“陛下行桀纣之道,欲为五帝之禅,非陛下所能行也。”秦 始皇帝大怒曰:“令之前,若何以言我行桀纣之道也。趣说之,不解则死。”令之对曰: “臣请说之,陛下筑台干云,宫殿五里,建千石之钟,万石之■,妇女连百,倡优累千,兴 作骊山宫室至雍,相继不绝,所以自奉者,殚天下,竭民力,偏驳自私,不能以及人,陛下 所谓自营仅存之主也。何暇比德五帝,欲官天下哉?”始皇闇然无以应之,面有惭色。久 之,曰:“令之之言,乃令众丑我。”遂罢谋,无禅意也。
qí jǐng gōng cháng shǎng cì jí hòu gōng, wén xiù bèi tái xiè, shū sù shí fú yàn. chū ér jiàn jìn, wèi yàn zǐ yuē:" cǐ hé wéi ér sǐ?" yàn zǐ duì yuē:" cǐ wèi ér sǐ." gōng yuē:" xī! guǎ rén zhī wú dé yě, hé shén yǐ!" yàn zǐ duì yuē:" jūn zhī dé zhe ér zhāng, hé wéi wú dé yě?" jǐng gōng yuē:" hé wèi yě?" duì yuē:" jūn zhī dé jí hòu gōng yǔ tái xiè, jūn zhī wán wù, yī yǐ wén xiù, jūn zhī fú yàn, shí yǐ shū sù, jūn zhī yíng nèi zì lè, yán jí hòu gōng zhī zú, hé wéi qí wú dé yě? gù chén yuàn yǒu qǐng yú jūn, yóu jūn zhī yì, zì lè zhī xīn, tuī ér yǔ bǎi xìng tóng zhī, zé hé jìn zhī yǒu? jūn bù tuī cǐ ér gǒu yíng nèi hǎo sī, shǐ cái huò piān yǒu suǒ jù, shū sù bì bó fǔ yú qūn fǔ, huì bù biàn jiā yú bǎi xìng, gōng xīn bù zhōu hū guó, zé jié zhòu zhī suǒ yǐ wáng yě. fū shì mín zhī suǒ yǐ pàn, yóu piān zhī yě. jūn rú chá chén yīng zhī yán, tuī jūn zhī shèng dé, gōng bù zhī yú tiān xià, zé tāng wǔ kě wèi yě, yī jìn hé zú xù zāi?"
齐景公尝赏赐及后宫,文绣被台榭,菽粟食凫鴈。出而见殣,谓晏子曰:“此何为而 死?”晏子对曰:“此餧而死。”公曰:“嘻!寡人之无德也,何甚矣!”晏子对曰:“君 之德着而彰,何为无德也?”景公曰:“何谓也?”对曰:“君之德及后宫与台榭,君之玩 物,衣以文绣,君之凫鴈,食以菽粟,君之营内自乐,延及后宫之族,何为其无德也?顾臣 愿有请于君,由君之意,自乐之心,推而与百姓同之,则何殣之有?君不推此而苟营内好 私,使财货偏有所聚,菽粟币帛腐于囷府,惠不遍加于百姓,公心不周乎国,则桀纣之所以 亡也。夫士民之所以叛,由偏之也。君如察臣婴之言,推君之盛德,公布之于天下,则汤武 可为也,一殣何足恤哉?”
chǔ gòng wáng chū liè ér yí qí gōng, zuǒ yòu qǐng qiú zhī, gòng wáng yuē:" zhǐ, chǔ rén yí gōng, chǔ rén dé zhī, yòu hé qiú yān?" zhòng ní wén zhī, yuē:" xī hū qí bù dà, yì yuē:' rén yí gōng, rén dé zhī ér yǐ, hé bì chǔ yě!'" zhòng ní suǒ wèi dà gōng yě.
楚共王出猎而遗其弓,左右请求之,共王曰:“止,楚人遗弓,楚人得之,又何求 焉?”仲尼闻之,曰:“惜乎其不大,亦曰:‘人遗弓,人得之而已,何必楚也!’”仲尼 所谓大公也。
wàn zhāng wèn yuē:" kǒng zǐ yú wèi zhǔ yōng suī, yú qí zhǔ sì rén jí huán, yǒu zhū?" mèng zǐ yuē:" fǒu! bù rán. hǎo shì zhě wèi zhī yě. yú wèi zhǔ yán chóu yóu, mí zi zhī qī yǔ zǐ lù zhī qī, xiōng dì yě. mí zi wèi zǐ lù yuē:' kǒng zǐ zhǔ wǒ, wèi qīng kě de yě.' zǐ lù yǐ gào. kǒng zǐ yuē:' yǒu mìng.' kǒng zǐ jìn zhī yǐ lǐ, tuì zhī yǐ yì, dé zhī bù dé yuē yǒu mìng, ér zhǔ yōng suī yǔ sì rén jí huán, shì wú mìng yě. kǒng zǐ bù shuō yú lǔ wèi, jiāng shì sòng, zāo huán sī mǎ, jiāng yào ér shā zhī, wēi fú guò sòng, shì kǒng zǐ cháng è, zhǔ sī chéng zhēn zǐ, wèi chén hóu zhōu chén. wú wén zhī, guān jìn chén yǐ qí suǒ wéi zhī zhǔ, guān yuǎn chén yǐ qí suǒ zhǔ, rú kǒng zǐ zhǔ yōng suī yǔ sì rén jí huán, hé yǐ wéi kǒng zǐ hū?"
万章问曰:“孔子于卫主雍睢,于齐主寺人脊环,有诸?”孟子曰:“否!不然。好事 者为之也。于卫主颜雠由,弥子之妻与子路之妻,兄弟也。弥子谓子路曰:‘孔子主我,卫 卿可得也。’子路以告。孔子曰:‘有命。’孔子进之以礼,退之以义,得之不得曰有命, 而主雍睢与寺人脊环,是无命也。孔子不说于鲁卫,将适宋,遭桓司马,将要而杀之,微服 过宋,是孔子尝阨,主司城贞子,为陈侯周臣。吾闻之,观近臣以其所为之主,观远臣以其 所主,如孔子主雍睢与寺人脊环,何以为孔子乎?”
fū zǐ xíng shuō qī shí zhū hóu wú dìng chù, yì yù shǐ tiān xià zhī mín gè dé qí suǒ, ér dào bù xíng. tuì ér xiū chūn qiū, cǎi háo máo zhī shàn, biǎn xiān jiè zhī è, rén shì jiā, wáng dào bèi, jīng hé shèng zhì, shàng tōng yú tiān ér lín zhì, cǐ tiān zhī zhī fū zǐ yě. yú shì kuì rán ér tàn yuē:" tiān yǐ zhì míng wèi bù kě bì hū? rì hé wéi ér shí yě? dì yǐ zhì ān wèi bù kě wēi hū? dì hé wéi ér dòng?" tiān dì shàng yǒu dòng bì, shì gù xián shèng shuō yú shì ér bù de xíng qí dào, gù zāi yì bìng zuò yě. fū zǐ yuē:" bù yuàn tiān, bù yóu rén, xià xué ér shàng dá, zhī wǒ zhě qí tiān hū!"
夫子行说七十诸侯无定处,意欲使天下之民各得其所,而道不行。退而修春秋,采毫毛 之善,贬纤介之恶,人事浃,王道备,精和圣制,上通于天而麟至,此天之知夫子也。于是 喟然而叹曰:“天以至明为不可蔽乎?日何为而食也?地以至安为不可危乎?地何为而 动?”天地尚有动蔽,是故贤圣说于世而不得行其道,故灾异并作也。夫子曰:“不怨天, 不尤人,下学而上达,知我者其天乎!”
kǒng zǐ shēng yú luàn shì, mò zhī néng róng yě. gù yán xíng yú jūn, zé jiā yú mín, rán hòu shì. yán bù xíng yú jūn, zé bù jiā yú mín zé chù. kǒng zǐ huái tiān fù zhī xīn, xié rén shèng zhī dé, mǐn shí sú zhī wū ní, shāng jì gāng zhī fèi huài, fú zhòng lì yuǎn, zhōu liú yīng pìn, nǎi qí xìng shī dào yǐ zi bǎi xìng, ér dāng shì zhū hóu mò néng rèn yòng, shì yǐ dé jī ér bù sì, dà dào qū ér bù shēn, hǎi nèi bù méng qí huà, qún shēng bù bèi qí ēn, gù kuì rán ér tàn yuē:" ér yǒu yòng wǒ zhě, zé wú qí wèi dōng zhōu hū!" gù kǒng zǐ xíng shuō, fēi yù sī shēn, yùn dé yú yī chéng, jiāng yù shū zhī yú tiān xià, ér jiàn zhī yú qún shēng zhě ěr.
孔子生于乱世,莫之能容也。故言行于君,泽加于民,然后仕。言不行于君,泽不加于 民则处。孔子怀天覆之心,挟仁圣之德,悯时俗之污泥,伤纪纲之废坏,服重历远,周流应 聘,乃俟幸施道以子百姓,而当世诸侯莫能任用,是以德积而不肆,大道屈而不伸,海内不 蒙其化,群生不被其恩,故喟然而叹曰:“而有用我者,则吾其为东周乎!”故孔子行说, 非欲私身,运德于一城,将欲舒之于天下,而建之于群生者耳。
qín jìn zhàn jiāo dí, qín shǐ rén wèi jìn jiāng jūn yuē:" sān jūn zhī shì jiē wèi xī, míng rì qǐng fù zhàn." yú pián yuē:" shǐ zhě mù dòng ér yán sì, jù wǒ, jiāng dùn yǐ, pò zhī hé, bì bài zhī." zhào dùn yuē:" sǐ shāng wèi shōu ér qì zhī, bù huì yě. bù dài qī ér pò rén yú xiǎn, wú yǒng yě, qǐng dài." qín rén yè dùn.
秦晋战交敌,秦使人谓晋将军曰:“三军之士皆未息,明日请复战。”臾骈曰:“使者 目动而言肆,惧我,将遁矣,迫之河,必败之。”赵盾曰:“死伤未收而弃之,不惠也。不 待期而迫人于险,无勇也,请待。”秦人夜遁。
zi xū jiāng zhī wú, cí qí yǒu shēn bāo xū yuē:" hòu sān nián, chǔ bù wáng, wú bú jiàn zi yǐ!" shēn bāo xū yuē:" zi qí miǎn zhī! wú wèi kě yǐ zhù zi, zhù zi shì fá zōng miào yě zhǐ zi shì wú yǐ wéi yǒu. suī rán, zi wáng zhī, wǒ cún zhī, yú shì hū guān chǔ yī cún yī wáng yě." hòu sān nián, wú shī fá chǔ, zhāo wáng chū zǒu, shēn bāo xū bù shòu mìng xī jiàn qín bó yuē:" wú wú dào, bīng qiǎng rén zhòng, jiāng zhēng tiān xià, shǐ yú chǔ, guǎ jūn chū zǒu, jū yún mèng, shǐ xià chén gào jí." āi gōng yuē:" nuò, wú gù jiāng tú zhī." shēn bāo xū bù bà cháo, lì yú qín tíng, zhòu yè kū, qī rì qī yè bù jué shēng. āi gōng yuē:" yǒu chén rú cǐ, kě bù jiù hū?" xīng shī jiù chǔ, wú rén wén zhī, yǐn bīng ér hái, zhāo wáng fǎn, fù yù fēng shēn bāo xū, shēn bāo xū cí yuē:" jiù wáng fēi wéi míng yě, gōng chéng shòu cì, shì mài yǒng yě." cí bù shòu, suì tuì yǐn, zhōng shēn bú jiàn. shī yún:" fán mín yǒu sàng, pú fú jiù zhī."
子胥将之吴,辞其友申包胥曰:“后三年,楚不亡,吾不见子矣!”申包胥曰:“子其 勉之!吾未可以助子,助子是伐宗庙也;止子是无以为友。虽然,子亡之,我存之,于是乎 观楚一存一亡也。”后三年,吴师伐楚,昭王出走,申包胥不受命西见秦伯曰:“吴无道, 兵强人众,将征天下,始于楚,寡君出走,居云梦,使下臣告急。”哀公曰:“诺,吾固将 图之。”申包胥不罢朝,立于秦庭,昼夜哭,七日七夜不绝声。哀公曰:“有臣如此,可不 救乎?”兴师救楚,吴人闻之,引兵而还,昭王反,复欲封申包胥,申包胥辞曰:“救亡非 为名也,功成受赐,是卖勇也。”辞不受,遂退隐,终身不见。诗云:“凡民有丧,匍匐救 之。”
chǔ lìng yǐn yú qiū zi fù yú zhuāng wáng yuē:" chén wén fèng gōng xíng fǎ, kě yǐ dé róng, néng qiǎn xíng báo, wú wàng shàng wèi, bù míng rén zhì, wú qiú xiǎn róng, cái zhī suǒ bù zháo, wú dāng qí chù. chén wèi lìng yǐn shí nián yǐ, guó bù jiā zhì, yù sòng bù xī, chǔ shì bù shēng, yín huò bù tǎo, jiǔ jiàn gāo wèi, fáng qún xián lù, shī lù sù cān, tān yù wú, chén zhī zuì dāng jī yú lǐ, chén qiè xuǎn guó jùn xià lǐ zhī shì sūn shū áo, xiù léi duō néng, qí xìng wú yù, jūn jǔ ér shòu zhī zhèng, zé guó kě shǐ zhì ér shì mín kě shǐ fù." zhuāng wáng yuē:" zi fǔ guǎ rén, guǎ rén dé yǐ cháng yú zhōng guó, lìng xíng yú jué yù, suì bà zhū hóu, fēi zi rú hé?" yú qiū zǐ yuē: " jiǔ gù lù wèi zhě, tān yě bù jìn xián dá néng zhě, wū yě bù ràng yǐ wèi zhě, bù lián yě bù néng sān zhě, bù zhōng yě. wèi rén chén bù zhōng, jūn wáng yòu hé yǐ wéi zhōng? chén yuàn gù cí." zhuāng wáng cóng zhī, cì yú zi cǎi dì sān bǎi, hào yuē" guó lǎo", yǐ sūn shū áo wèi lìng yǐn. shǎo yān, yú qiū zi jiā gàn fǎ, sūn shū áo zhí ér lù zhī. yú qiū zi xǐ, rù jiàn yú wáng yuē:" chén yán sūn shū áo guǒ kě shǐ chí guó zhèng, fèng guó fǎ ér bù dǎng, shī xíng lù ér bù wěi, kě wèi gōng píng." zhuāng wáng yuē:" fū zǐ zhī cì yě yǐ!"
楚令尹虞丘子复于庄王曰:“臣闻奉公行法,可以得荣,能浅行薄,无望上位,不名仁 智,无求显荣,才之所不着,无当其处。臣为令尹十年矣,国不加治,狱讼不息,处士不 升,淫祸不讨,久践高位,妨群贤路,尸禄素餐,贪欲无●,臣之罪当稽于理,臣窃选国俊 下里之士孙叔敖,秀羸多能,其性无欲,君举而授之政,则国可使治而士民可使附。”庄王 曰:“子辅寡人,寡人得以长于中国,令行于绝域,遂霸诸侯,非子如何?”虞丘子曰: “久固禄位者,贪也;不进贤达能者,诬也;不让以位者,不廉也;不能三者,不忠也。为 人臣不忠,君王又何以为忠?臣愿固辞。”庄王从之,赐虞子采地三百,号曰“国老”,以 孙叔敖为令尹。少焉,虞丘子家干法,孙叔敖执而戮之。虞丘子喜,入见于王曰:“臣言孙 叔敖果可使持国政,奉国法而不党,施刑戮而不骫,可谓公平。”庄王曰:“夫子之赐也 已!”
zhào xuān zi yán hán xiàn zi yú jìn hóu yuē:" qí wéi rén bù dǎng, zhì zhòng bù luàn, lín sǐ bù kǒng." jìn hóu yǐ wéi zhōng jūn wèi. hé qū zhī yì, zhào xuān zi zhī chē gàn xíng, hán xiàn zi lù qí pū, rén jiē yuē:" hán xiàn zi bì sǐ yǐ, qí zhǔ cháo shēng zhī, ér mù lù qí pū, shuí néng dài zhī!" yì bà, zhào xuān zi shāng dài fū, jué sān xíng yuē:" èr sān zi kě yǐ hè wǒ." èr sān zǐ yuē: " bù zhī suǒ hè." xuān zǐ yuē:" wǒ yán hán jué yú jūn, yán zhī ér bù dàng, bì shòu qí xíng. jīn wú chē shī cì ér lù zhī pū, kě wèi bù dǎng yǐ. shì wú yán dāng yě." èr sān zi zài bài qǐ shǒu yuē:" bù wéi jìn guó shì xiǎng zhī, nǎi táng shū shì lài zhī, gǎn bù zài bài qǐ shǒu hū?"
赵宣子言韩献子于晋侯曰:“其为人不党,治众不乱,临死不恐。”晋侯以为中军尉。 河曲之役,赵宣子之车干行,韩献子戮其仆,人皆曰:“韩献子必死矣,其主朝升之,而暮 戮其仆,谁能待之!”役罢,赵宣子觞大夫,爵三行曰:“二三子可以贺我。”二三子曰: “不知所贺。”宣子曰:“我言韩厥于君,言之而不当,必受其刑。今吾车失次而戮之仆, 可谓不党矣。是吾言当也。”二三子再拜稽首曰:“不惟晋国适享之,乃唐叔是赖之,敢不 再拜稽首乎?”
jìn wén gōng wèn yú jiù fàn yuē:" shuí kě shǐ wèi xī hé shǒu zhě?" jiù fàn duì yuē:" yú zi gāo kě yě." gōng yuē:" fēi rǔ zhī chóu yě?" duì yuē:" jūn wèn kě wèi shǒu zhě, fēi wèn chén zhī chóu yě." gāo jiàn jiù fàn ér xiè zhī yuē:" xìng shè chén zhī guò, jiàn zhī yú jūn, dé wèi xī hé shǒu." jiù fàn yuē:" jiàn zi zhě gōng yě, yuàn zi zhě sī yě, wú bù yǐ sī shì hài gōng shì, zi qí qù yǐ, gù wú shè zi yě!"
晋文公问于咎犯曰:“谁可使为西河守者?”咎犯对曰:“虞子羔可也。”公曰:“非 汝之雠也?”对曰:“君问可为守者,非问臣之雠也。”羔见咎犯而谢之曰:“幸赦臣之 过,荐之于君,得为西河守。”咎犯曰:“荐子者公也,怨子者私也,吾不以私事害公事, 子其去矣,顾吾射子也!”
chǔ wén wáng fá dèng, shǐ wáng zǐ gé wáng zǐ líng gòng jùn cài, èr zi chū cǎi, jiàn lǎo zhàng rén zài běn, qǐ yān, bù yǔ, bó ér duó zhī. wáng wén zhī, lìng jiē jū èr zi, jiāng shā zhī. dài fū cí yuē:" qǔ běn xìn yǒu zuì, rán shā zhī fēi qí zuì yě, jūn ruò hé shā zhī?" yán zú, zhàng rén zào jūn ér yán yuē:" dèng wèi wú dào, gù fá zhī, jīn jūn gōng zhī zǐ bó ér duó wú běn, wú dào shèn yú dèng." hū tiān ér hào, jūn wén zhī, qún chén kǒng, jūn jiàn zhī yuē:" tǎo yǒu zuì ér héng duó, fēi suǒ yǐ jìn bào yě shì lì nüè lǎo, fēi suǒ yǐ jiào yòu yě ài zǐ qì fǎ, fēi suǒ yǐ bǎo guó yě sī èr zi miè sān xíng, fēi suǒ yǐ cóng zhèng yě, zhàng rén shě zhī yǐ." xiè zhī jūn mén zhī wài ěr.
楚文王伐邓,使王子革王子灵共捃菜,二子出采,见老丈人载畚,乞焉,不与,搏而夺 之。王闻之,令皆拘二子,将杀之。大夫辞曰:“取畚信有罪,然杀之非其罪也,君若何杀 之?”言卒,丈人造军而言曰:“邓为无道,故伐之,今君公之子搏而夺吾畚,无道甚于 邓。”呼天而号,君闻之,群臣恐,君见之曰:“讨有罪而横夺,非所以禁暴也;恃力虐 老,非所以教幼也;爱子弃法,非所以保国也;私二子、灭三行,非所以从政也,丈人舍之 矣。”谢之军门之外耳。
chǔ lìng yǐn zi wén zhī zú yǒu gàn fǎ zhě, tíng lǐ jū zhī, wén qí lìng yǐn zhī zú yě ér shì zhī. zi wén zhào tíng lǐ ér zé zhī yuē: " fán lì tíng lǐ zhě jiāng yǐ sī fàn wáng lìng ér chá chù guó fǎ yě. fū zhí shì chí fǎ, róu ér bù náo gāng ér bù zhé. jīn qì fǎ ér bèi lìng ér shì fàn fǎ zhě, shì wèi lǐ bù duān, huái xīn bù gōng yě. qǐ wú yíng sī zhī yì yě, hé tíng lǐ zhī bó yú fǎ yě! wú zài shàng wèi yǐ lǜ shì mín, shì mín huò yuàn, ér wú bù néng miǎn zhī yú fǎ. jīn wú zú fàn fǎ shén míng, ér shǐ tíng lǐ yīn yuán wú xīn ér shì zhī, shì wú bù gōng zhī xīn, míng zhe yú guó yě. zhí yī guó zhī bǐng ér yǐ sī wén, yǔ wú shēng bù yǐ yì, bù ruò wú sǐ yě. suì zhì qí zú rén yú tíng lǐ yuē:" bú shì xíng yě, wú jiāng sǐ!" tíng lǐ jù, suì xíng qí zú rén. chéng wáng wén zhī, bù jí lǚ ér zhì yú zi wén zhī shì yuē:" guǎ rén yòu shǎo, zhì lǐ shī qí rén, yǐ wéi fū zǐ zhī yì." yú shì chù tíng lǐ ér zūn zi wén, shǐ jí nèi zhèng. guó rén wén zhī, yuē:" ruò lìng yǐn zhī gōng yě, wú dǎng hé yōu hū?" nǎi xiāng yǔ zuò gē yuē:" zi wén zhī zú, fàn guó fǎ chéng, tíng lǐ shì zhī, zi wén bù tīng, xù gù yuàn méng, fāng zhèng gōng píng."
楚令尹子文之族有干法者,廷理拘之,闻其令尹之族也而释之。子文召廷理而责之曰: “凡立廷理者将以司犯王令而察触国法也。夫直士持法,柔而不挠;刚而不折。今弃法而背 令而释犯法者,是为理不端,怀心不公也。岂吾营私之意也,何廷理之驳于法也!吾在上位 以率士民,士民或怨,而吾不能免之于法。今吾族犯法甚明,而使廷理因缘吾心而释之,是 吾不公之心,明着于国也。执一国之柄而以私闻,与吾生不以义,不若吾死也。遂致其族人 于廷理曰:“不是刑也,吾将死!”廷理惧,遂刑其族人。成王闻之,不及履而至于子文之 室曰:“寡人幼少,置理失其人,以违夫子之意。”于是黜廷理而尊子文,使及内政。国人 闻之,曰:“若令尹之公也,吾党何忧乎?”乃相与作歌曰:“子文之族,犯国法程,廷理 释之,子文不听,恤顾怨萌,方正公平。”
chǔ zhuāng wáng yǒu máo mén zhě fǎ yuē:" qún chén dài fū zhū gōng zǐ rù cháo, mǎ tí róu liū zhě zhǎn qí zhōu ér lù qí yù." tài zǐ rù cháo, mǎ tí róu liū. tíng lǐ zhǎn qí zhōu ér lù qí yù. tài zǐ dà nù, rù wèi wáng qì yuē:" wèi wǒ zhū tíng lǐ." wáng yuē: " fǎ zhě suǒ yǐ jìng zōng miào, zūn shè jì, gù néng lì fǎ cóng lìng zūn jìng shè jì zhě, shè jì zhī chén yě, ān kě yǐ jiā zhū? fū fàn fǎ fèi lìng, bù zūn jìng shè jì, shì chén qì jūn, xià líng shàng yě. chén qì jūn zé zhǔ shī wēi, xià líng shàng zé shàng wèi wēi, shè jì bù shǒu, wú hé yǐ yí zi?" tài zǐ nǎi hái zǒu bì shě, zài bài qǐng sǐ.
楚庄王有茅门者法曰:“群臣大夫诸公子入朝,马蹄蹂溜者斩其辀而戮其御。”太子入 朝,马蹄蹂溜。廷理斩其辀而戮其御。太子大怒,入为王泣曰:“为我诛廷理。”王曰: “法者所以敬宗庙,尊社稷,故能立法从令尊敬社稷者,社稷之臣也,安可以加诛?夫犯法 废令,不尊敬社稷,是臣弃君,下陵上也。臣弃君则主失威,下陵上则上位危,社稷不守, 吾何以遗子?”太子乃还走避舍,再拜请死。
chǔ zhuāng wáng zhī shí, tài zǐ chē lì yú máo mén zhī nèi, shǎo shī qìng zhú zhī, tài zǐ nù, rù yè wáng yuē:" shǎo shī qìng zhú chén zhī chē. wáng yuē:" shě zhī, lǎo jūn zài qián ér bù yú, shǎo jūn zài hòu ér bù yù, shì guó zhī bǎo chén yě."
楚庄王之时,太子车立于茅门之内,少师庆逐之,太子怒,入谒王曰:“少师庆逐臣之 车。王曰:“舍之,老君在前而不踰,少君在后而不豫,是国之宝臣也。”
wú wáng hé lú wèi wǔ zǐ xū xīng shī fù chóu yú chǔ. zi xū jiàn yuē:" zhū hóu bù wéi pǐ fū xīng shī, qiě shì jūn yóu shì fù yě, kuī jūn zhī yì, fù fù zhī chóu, chén bù wéi yě." yú shì zhǐ. qí hòu yīn shì ér hòu fù qí fù chóu yě, rú zi xū kě wèi bù yǐ gōng shì qū sī yǐ.
吴王阖庐为伍子胥兴师复雠于楚。子胥谏曰:“诸侯不为匹夫兴师,且事君犹事父也, 亏君之义,复父之雠,臣不为也。”于是止。其后因事而后复其父雠也,如子胥可谓不以公 事趋私矣。
kǒng zǐ wèi lǔ sī kòu, tīng yù bì shī duàn, dūn dūn rán jiē lì, rán hòu jūn zǐ jìn yuē:" mǒu zi yǐ wéi hé ruò, mǒu zi yǐ wéi yún yún." yòu yuē:" mǒu zi yǐ wéi hé ruò, mǒu zǐ yuē yún yún." biàn yǐ. rán hòu jūn zǐ jǐ dāng cóng mǒu zi yún yún hū, yǐ jūn zi zhī zhī, qǐ bì dài mǒu zi zhī yún yún, rán hòu zhī suǒ yǐ duàn yù zāi? jūn zǐ zhī jìng ràng yě, wén cí yǒu kě yú rén gòng zhī zhě, jūn zi bù dú yǒu yě.
孔子为鲁司寇,听狱必师断,敦敦然皆立,然后君子进曰:“某子以为何若,某子以为 云云。”又曰:“某子以为何若,某子曰云云。”辩矣。然后君子几当从某子云云乎,以君 子之知,岂必待某子之云云,然后知所以断狱哉?君子之敬让也,文辞有可与人共之者,君 子不独有也。
zi gāo wèi wèi zhèng, yuè rén zhī zú. wèi zhī jūn chén luàn, zi gāo zǒu guō mén, guō mén bì, yuè zhě shǒu mén, yuē:" yú bǐ yǒu quē!" zi gāo yuē:" jūn zǐ bù yú." yuē:" yú bǐ yǒu dòu." zi gāo yuē:" jūn zǐ bù suí." yuē:" yú cǐ yǒu shì." zi gāo rù, zhuī zhě bà. zi gāo jiāng qù, wèi yuè zhě yuē:" wú bù néng kuī sǔn zhǔ zhī fǎ lìng ér qīn yuè zi zhī zú, wú zài nán zhōng, cǐ nǎi zi zhī bào yuàn shí yě, hé gù táo wǒ?" yuè zhě yuē:" duàn zú gù wǒ zuì yě, wú kě nài hé. jūn zhī zhì chén yě, qīng cè fǎ lìng, xiān hòu chén yǐ fǎ, yù chén zhī miǎn yú fǎ yě, chén zhī zhī. yù jué zuì dìng, lín dāng lùn xíng, jūn qiǎo rán bù lè, jiàn yú yán sè, chén yòu zhī zhī. jūn qǐ sī chén zāi? tiān shēng rén rén zhī xīn, qí gù rán yě. cǐ chén zhī suǒ yǐ tuō jūn yě." kǒng zǐ wén zhī, yuē:" shàn wèi lì zhě shù dé, bù shàn wèi lì zhě shù yuàn. gōng xíng zhī yě, qí zi gāo zhī wèi yú?"
子羔为卫政,刖人之足。卫之君臣乱,子羔走郭门,郭门闭,刖者守门,曰:“于彼有 缺!”子羔曰:“君子不踰。”曰:“于彼有窦。”子羔曰:“君子不遂。”曰:“于此有 室。”子羔入,追者罢。子羔将去,谓刖者曰:“吾不能亏损主之法令而亲刖子之足,吾在 难中,此乃子之报怨时也,何故逃我?”刖者曰:“断足固我罪也,无可奈何。君之治臣 也,倾侧法令,先后臣以法,欲臣之免于法也,臣知之。狱决罪定,临当论刑,君愀然不 乐,见于颜色,臣又知之。君岂私臣哉?天生仁人之心,其固然也。此臣之所以脱君也。” 孔子闻之,曰:“善为吏者树德,不善为吏者树怨。公行之也,其子羔之谓欤?”