xiān bēi tǔ gǔ hún
鮮卑吐谷渾
ā chái lǔ tǔ gǔ hún, liáo dōng xiān bēi yě. fù yì luò hán, yǒu èr zi, zhǎng yuē tǔ gǔ hún, shǎo yuē ruò luò guī. ruò luò guī bié wèi mù róng shì, hún shù zhǎng, guī zhèng dí. fù zài shí, fēn qī bǎi hù yǔ hún. hún yǔ guī èr bù jù mù mǎ, mǎ dòu xiāng shāng, guī nù, qiǎn xìn wèi hún yuē: xiān gōng chù fēn, yǔ xiōng yì bù, mù mǎ hé bù xiāng yuǎn, ér zhì dòu zhēng xiāng shāng? hún yuē: mǎ shì chù shēng, shí cǎo yǐn shuǐ, chūn qì fā dòng, suǒ yǐ zhì dòu. dòu zài yú mǎ, ér nù jí rén xié? guāi bié shén yì, jīn dāng qù rǔ wàn lǐ. yú shì yōng mǎ xī xíng, rì yí yī dùn, dùn bā shí lǐ. jīng shù dùn, guī huǐ wù, shēn zì jiù zé, qiǎn jiù fù lǎo jí zhǎng shǐ yǐ nà lóu zhuī hún, lìng hái. hún yuē: wǒ nǎi zǔ yǐ lái, shù dé liáo yòu, yòu bǔ shì zhī yán, xiān gōng yǒu èr zi, fú zuò bìng liú zi sūn. wǒ shì bēi shù, lǐ wú bìng dà, jīn yǐ mǎ zhì bié, dài tiān suǒ qǐ. zhū jūn shì yōng mǎ lìng dōng, mǎ ruò hái dōng, wǒ dāng xiāng suí qù. lóu xǐ bài yuē: chù kě hán. lǔ yán chù kě hán, sòng yán ěr guān jiā yě. jí shǐ suǒ cóng èr qiān qí gòng zhē mǎ lìng huí, bù yíng sān bǎi bù, yán rán bēi míng tū zǒu, shēng ruò tuí shān. rú shì zhě shí yú bèi, yī xiàng yī yuǎn. lóu lì qū, yòu guì yuē: kě hán, cǐ fēi fù rén shì. hún wèi qí bù luò yuē: wǒ xiōng dì zǐ sūn, bìng yīng chāng shèng, guī dāng chuán zi jí céng sūn xuán sūn, qí jiān kě bǎi yú nián, wǒ nǎi xuán sūn jiān shǐ dāng xiǎn ěr. yú shì suì xī fù yīn shān. zāo jìn luàn, suì dé shàng lǒng. hòu guī zhuī sī hún, zuò ā gàn zhī gē. xiān bēi hū xiōng wèi ā gàn. guī zi sūn qiè hào, yǐ cǐ gē wèi niǎn hòu dà qū.
阿柴虜吐谷渾,遼東鮮卑也。父弈洛韓,有二子,長曰吐谷渾,少曰若洛廆。 若洛廆別為慕容氏,渾庶長,廆正嫡。父在時,分七百戶與渾。渾與廆二部俱牧馬, 馬斗相傷,廆怒,遣信謂渾曰:「先公處分,與兄異部,牧馬何不相遠,而致鬥爭 相傷?」渾曰:「馬是畜生,食草飲水,春氣發動,所以致斗。斗在於馬,而怒及 人邪?乖別甚易,今當去汝萬里。」於是擁馬西行,日移一頓,頓八十里。經數頓, 廆悔悟,深自咎責,遣舊父老及長史乙那樓追渾,令還。渾曰:「我乃祖以來,樹 德遼右,又卜筮之言,先公有二子,福胙並流子孫。我是卑庶,理無並大,今以馬 致別,殆天所啟。諸君試擁馬令東,馬若還東,我當相隨去。」樓喜拜曰:「處可 寒。」虜言「處可寒」,宋言爾官家也。即使所從二千騎共遮馬令回,不盈三百步, 炎然悲鳴突走,聲若頹山。如是者十餘輩,一向一遠。樓力屈,又跪曰:「可寒, 此非復人事。」渾謂其部落曰:「我兄弟子孫,並應昌盛,廆當傳子及曾孫玄孫, 其間可百餘年,我乃玄孫間始當顯耳。」於是遂西附陰山。遭晉亂,遂得上隴。後 廆追思渾,作《阿干之歌》。鮮卑呼兄為「阿干」。廆子孫竊號,以此歌為輦後大 曲。
hún jì shàng lǒng, chū hǎn kāi xī líng. xī líng, jīn zhī xī píng jùn hǎn kāi, jīn fú hǎn xiàn. zì fú hǎn yǐ dōng qiān yú lǐ, jì gān sōng, xī zhì hé nán, nán jiè áng chéng lóng hé. zì táo shuǐ xī nán, jí bái lán, shù qiān lǐ zhōng, zhú shuǐ cǎo, lú zhàng jū, yǐ ròu lào wèi liáng. xī běi zhū zá zhǒng wèi zhī wèi ā chái lǔ.
渾既上隴,出罕開、西零。西零,今之西平郡;罕開,今桴罕縣。自桴罕以東 千餘里,暨甘松,西至河南,南界昂城、龍涸。自洮水西南,極白蘭,數千里中, 逐水草,廬帳居,以肉酪為糧。西北諸雜種謂之為阿柴虜。
hún nián qī shí èr sǐ, yǒu zi liù shí rén, zhǎng tǔ yán sì. tǔ yán shēn zhǎng qī chǐ bā cùn, yǒng lì guò rén, xìng kè bào, wèi áng chéng qiāng qiú jiāng cōng suǒ cì jiàn yóu zài tǐ, hū zi yè yán, yǔ qí dà jiāng jué bá wò yuē: wú qì jué, guān liǎn qì, biàn yuǎn qù bǎo bái lán. bái lán dì jì xiǎn yuǎn, yòu tǔ sú nuò ruò, yì wèi kòng yù. yè yán xiǎo, yì nǎi yù shòu yǔ yú rén, kǒng cāng zú zhōng bù néng xiāng zhì. jīn yǐ yè yán fù rǔ, rǔ jié gǔ gōng zhī lì yǐ fǔ zhī, rú zǐ dé lì, wú wú hèn yǐ! chōu jiàn ér sǐ. sì wèi shí sān nián, nián sān shí wǔ, yǒu zi shí èr rén.
渾年七十二死,有子六十人,長吐延嗣。吐延身長七尺八寸,勇力過人,性刻 暴,為昂城羌酋姜聰所刺;劍猶在體,呼子葉延,語其大將絕拔渥曰:「吾氣絕, 棺斂訖,便遠去保白蘭。白蘭地既嶮遠,又土俗懦弱,易為控御。葉延小,意乃欲 授與餘人,恐倉卒終不能相制。今以葉延付汝,汝竭股肱之力以輔之,孺子得立, 吾無恨矣!」抽劍而死。嗣位十三年,年三十五,有子十二人。
yè yán shǎo ér yǒng guǒ, nián shí suì, fù cǎo wèi rén, hào yuē jiāng cōng, měi dàn zhé shè zhī, shè zhòng zé xǐ, bù zhōng zé hào jiào qì tì. qí mǔ yuē: chóu zéi zhū jiāng yǐ tú kuài zhī, rǔ nián xiǎo, hé fán zhāo zhāo zì kǔ rú cǐ! yè yán wū yàn bù zì shèng. dá mǔ yuē: chéng zhī wú yì, rán yè yán wǎng jí zhī xīn, bù shèng qí tòng ěr. xìng zhì xiào, mǔ bìng, sān rì bù néng shí, yè yán yì bù shí. pō shì shū chuán, zì wèi zēng zǔ yì luò hán shǐ fēng chāng lí gōng, yuē: wú wèi gōng sūn zhī zǐ, àn lǐ, gōng sūn zhī zǐ, dé shì wáng fù zì. mìng xìng wèi tǔ gǔ hún shì. sì lì èr shí sān nián, nián sān shí sān. yǒu zi sì rén.
葉延少而勇果,年十歲,縛草為人,號曰姜聰,每旦輒射之,射中則喜,不中 則號叫泣涕。其母曰:「仇賊諸將已屠膾之,汝年小,何煩朝朝自苦如此!」葉延 嗚咽不自勝。答母曰:「誠知無益,然葉延罔極之心,不勝其痛耳。」性至孝,母 病,三日不能食,葉延亦不食。頗視書傳,自謂曾祖弈洛韓始封昌黎公,曰:「吾 為公孫之子,案禮,公孫之子,得氏王父字。」命姓為吐谷渾氏。嗣立二十三年, 年三十三。有子四人。
zhǎng zi suì xī lì. suì xī xìng chún jǐn, sān dì zhuān quán, suì xī bù néng zhì, zhū dà jiāng gòng zhū zhī. suì xī yōu āi bù fù shè shì, suì lì zi shì lián wèi shì zǐ, wěi zhī shì, hào yuē: mò hè láng. mò hè, sòng yán fù yě. suì xī suì yǐ yōu sǐ. zài wèi èr shí wǔ nián, nián sì shí yī. yǒu zi liù rén. zi shì lián yǐ fù yōu zú, bù yóu yú, bù hān yàn. zài wèi shí wǔ nián, nián sì shí èr. yǒu zi èr rén, zhǎng yuē shì pí, cì wū hé tí. shì pí sì lì shí yī nián, nián sì shí èr zi shù luò gān děng bìng xiǎo, dì wū hé tí lì. hé tí lì bā nián, nián sān shí wǔ. shì pí zi shù luò gàn lì, zì chēng chē qí jiāng jūn, yì xī chū yě.
長子碎奚立。碎奚性純謹,三弟專權,碎奚不能制,諸大將共誅之。碎奚憂哀 不復攝事,遂立子視連為世子,委之事,號曰:「莫賀郎」。「莫賀」,宋言父也。 碎奚遂以憂死。在位二十五年,年四十一。有子六人。子視連以父憂卒,不游娛, 不酣宴。在位十五年,年四十二。有子二人,長曰視羆,次烏紇提。視羆嗣立十一 年,年四十二;子樹洛乾等並小,弟烏紇提立。紇提立八年,年三十五。視羆子樹 洛干立,自稱車騎將軍,義熙初也。
shù luò gān sǐ, dì ā chái zì chēng biāo qí jiāng jūn. qiào zòng luàn shǔ, ā chái qiǎn qí cóng zi xī qiáng gōng tǔ gǔ hún chì lái ní tà tǔ zhì lóng hé píng kāng. shǎo dì jǐng píng zhōng, ā chái qiǎn shǐ shàng biǎo xiàn fāng wù. zhào yuē: tǔ gǔ hún ā chái jiè zài xiá biǎo, mù yì kě jiā, yí yǒu chǒng rèn. jīn chóu qí lái kuǎn, kě dū sāi biǎo zhū jūn shì ān xī jiāng jūn shā zhōu cì shǐ jiāo hé gōng. wèi jí bài shòu, tài zǔ yuán jiā sān nián, yòu zhào jiā chú mìng. wèi zhì ér ā cái sǐ, dì mù guī lì. liù nián, biǎo yuē: dà sòng yīng yùn, sì hǎi zhái xīn, chén wáng xiōng ā cái mù yì tiān cháo, kuǎn qíng sù zhe. qù nián qī yuè wǔ rì, yè zhě dǒng zhàn zhì, xuān chuán míng zhào, xiǎn shòu róng jué, ér chén sī mén bù xìng, wáng xiōng jiàn bèi. chén yǐ nuò ruò, fù hé hòu rèn, rán tiān ēn suǒ bào, běn zài chén mén, ruò gèng fǎn fù, jù tíng xìn mìng. zhé bài shòu chǒng rèn, fèng zūn shàng zhǐ, fú yuàn xiáng chù, gèng shòu zhāng cè. qī nián, zhào yuē: tǔ gǔ hún mù guī xiōng dì mù yì, zhì chéng kě jiā, yí shòu cè jué, yǐ zhēn zhōng kuǎn. kě dū sāi biǎo zhū jūn shì zhēng xī jiāng jūn shā zhōu cì shǐ lǒng xī gōng.
樹洛乾死,弟阿豺自稱驃騎將軍。譙縱亂蜀,阿豺遣其從子西強公吐谷渾敕來 泥拓土至龍涸、平康。少帝景平中,阿豺遣使上表獻方物。詔曰:「吐谷渾阿豺介 在遐表,募義可嘉,宜有寵任。今酬其來款,可督塞表諸軍事、安西將軍、沙州刺 史、澆河公。」未及拜受,太祖元嘉三年,又詔加除命。未至而阿犲死,弟慕璝立。 六年,表曰:「大宋應運,四海宅心,臣亡兄阿犲慕義天朝,款情素著。去年七月 五日,謁者董湛至,宣傳明詔,顯授榮爵,而臣私門不幸,亡兄見背。臣以懦弱, 負荷後任,然天恩所報,本在臣門,若更反覆,懼停信命。輒拜受寵任,奉遵上旨, 伏願詳處,更授章策。」七年,詔曰:「吐谷渾慕璝兄弟慕義,至誠可嘉,宜授策 爵,以甄忠款。可督塞表諸軍事、征西將軍、沙州刺史、隴西公。」
xiān shì jìn mò, jīn chéng dōng yǔn jiē xiàn hú rén qǐ fú gān guī yōng bù zhòng jù táo hé hǎn kāi, zì hào lǒng xī gōng. gān guī sǐ, zi chì pán lì, qiǎn shǐ yì jìn cháo guī shùn, yǐ wèi shǐ chí jié dū du hé xī zhū jūn shì píng xī jiāng jūn, gōng rú gù. gāo zǔ jí wèi, jìn hào ān xī dà jiāng jūn. chì pán sǐ, zi mào màn lì. mù guī qián hòu lǚ qiǎn jūn jī, mào màn lǜ bù luò dōng bēn lǒng yòu, mù guī jù yǒu qí dì. shì suì, hè lián dìng yú zhǎng ān wèi suǒ lǔ tuò bá dào suǒ gōng, yōng qín hù kǒu shí yú wàn xī cì hǎn kāi, yù xiàng liáng zhōu. mù guī jù jī, dà pò zhī, shēng qín dìng. dào qiǎn shǐ qiú, mù guī yǐ dìng yǔ zhī. jiǔ nián, mù guī qiǎn sī mǎ zhào xù fèng gòng xiàn, bìng yán èr wàn rén jié. tài zǔ jiā qí shǐ chí jié sàn qí cháng shì dū du xī qín hé shā sān zhōu zhū jūn shì zhēng xī dà jiāng jūn xī qín hé èr zhōu cì shǐ lǐng hù qiāng xiào wèi, jìn jué lǒng xī wáng. dì mù yán wèi píng dōng jiāng jūn, mù guī xiōng shù luò gān zi shí yín wèi píng běi jiāng jūn, ā chái zi wěi dài zhèn jūn jiāng jūn. zhào mù guī nán guó jiāng shì, xī méi zài fú fú zhě, bìng xī zhì. mù guī qiǎn sòng zhū xīn zhī děng wǔ shí wǔ hù, yī bǎi wǔ shí sì rén.
先是晉末,金城東允街縣胡人乞伏乾歸擁部眾據洮河、罕開,自號隴西公。乾 歸死,子熾磐立,遣使詣晉朝歸順,以為使持節、都督河西諸軍事、平西將軍,公 如故。高祖即位,進號安西大將軍。熾磐死,子茂蔓立。慕璝前後屢遣軍擊,茂蔓 率部落東奔隴右,慕璝據有其地。是歲,赫連定於長安為索虜拓跋燾所攻,擁秦戶 口十餘萬西次罕開,欲向涼州。慕璝距擊,大破之,生擒定。燾遣使求,慕璝以定 與之。九年,慕璝遣司馬趙敘奉貢獻,並言二萬人捷。太祖加其使持節、散騎常侍、 都督西秦河沙三州諸軍事、征西大將軍、西秦河二州刺史、領護羌校尉,進爵隴西 王。弟慕延為平東將軍,慕璝兄樹洛乾子拾寅為平北將軍,阿豺子煒代鎮軍將軍。 詔慕璝南國將士,昔沒在佛佛者,並悉致。慕璝遣送硃昕之等五十五戶,一百五十 四人。
mù guī sǐ, dì mù yán lì, qiǎn shǐ fèng biǎo. shí wǔ nián, chú mù yán shǐ chí jié sàn qí cháng shì dū du xī qín hé shā sān zhōu zhū jūn shì zhēng xī dà jiāng jūn lǐng hù qiāng xiào wèi xī qín hé èr zhōu cì shǐ lǒng xī wáng. shí liù nián, gǎi fēng hé nán wáng. qí nián, yǐ shí qián dì shí yín wèi píng xī jiāng jūn, mù yán shù zhǎng zi fán nì wèi fǔ jūn jiāng jūn, mù yán dí zǐ huàn wèi zuǒ jiāng jūn hé nán wáng shì zǐ. shí jiǔ nián, zhuī zèng ā chái běn hào ān xī qín shā sān zhōu zhū jūn shì shā zhōu cì shǐ lǐng hù qiāng xiào wèi lǒng xī wáng. suǒ lǔ tuò bá dào qiǎn jūn jī mù yán, dà pò zhī, mù yán lǜ bù luò xī bēn bái lán, gōng pò yú tián guó. lǜ lǔ fù zhì, èr shí qī nián, qiǎn shǐ shàng biǎo yún: ruò bù zì gù zhě, yù lǜ bù qǔ rù lóng hé yuè guī mén. bìng qiú qiān chē, xiàn wū wán mào nǚ guó jīn jiǔ qì hú wáng jīn chuàn děng wù. tài zǔ cì yǐ qiān chē, ruò lǔ zhì bù zì lì, tīng rù yuè guī. lǔ jìng bù zhì yě.
慕璝死,弟慕延立,遣使奉表。十五年,除慕延使持節、散騎常侍、都督西秦 河沙三州諸軍事、征西大將軍、領護羌校尉、西秦河二州刺史、隴西王。十六年, 改封河南王。其年,以拾虔弟拾寅為平西將軍,慕延庶長子繁昵為撫軍將軍,慕延 嫡子瑍為左將軍、河南王世子。十九年,追贈阿豺本號安西、秦沙三州諸軍事、沙 州刺史、領護羌校尉、隴西王。索虜拓跋燾遣軍擊慕延,大破之,慕延率部落西奔 白蘭,攻破于闐國。慮虜復至,二十七年,遣使上表云:「若不自固者,欲率部曲 入龍涸越巂門。」並求牽車,獻烏丸帽、女國金酒器、胡王金釧等物。太祖賜以牽 車,若虜至不自立,聽入越巂。虜竟不至也。
mù yán sǐ, shí yín zì lì. èr shí jiǔ nián, yǐ shí yín wèi shǐ chí jié dū xī qín hé shā sān zhōu zhū jūn shì ān xī jiāng jūn lǐng hù qiāng xiào wèi xī qín hé èr zhōu cì shǐ hé nán wáng. shí yín dōng pò suǒ lǔ, jiā kāi fǔ yí tóng sān sī. shì zǔ dà míng wǔ nián, shí yín qiǎn shǐ xiàn shàn wǔ mǎ, sì jiǎo yáng. huáng tài zǐ wáng gōng yǐ xià shàng wǔ mǎ gē zhě èr shí qī shǒu. tài zōng tài shǐ sān nián, jìn hào zhēng xī dà jiāng jūn. wǔ nián, shí yín fèng biǎo xiàn fāng wù, yǐ dì shí pí wèi píng xī jiāng jūn jīn chéng gōng. qián fèi dì yòu jìn hào chē qí dà jiāng jūn. qí guó xī yǒu huáng shā, nán běi yī bǎi èr shí lǐ, dōng xī qī shí lǐ, bù shēng cǎo mù, shā zhōu yīn cǐ wèi hào. qū zhēn chuān yǒu yán chí, gān gǔ lǐng běi yǒu què shǔ tóng xué, huò zài shān lǐng, huò zài píng dì, què sè bái, shǔ sè huáng, dì shēng huáng zǐ huā cǎo, biàn yǒu què shǔ xué. bái lán tǔ chū huáng jīn tóng tiě. qí guó suī suí shuǐ cǎo, dà dǐ zhì mù hè chuān.
慕延死,拾寅自立。二十九年,以拾寅為使持節、督西秦河沙三州諸軍事、安 西將軍、領護羌校尉、西秦河二州刺史、河南王。拾寅東破索虜,加開府儀同三司。 世祖大明五年,拾寅遣使獻善舞馬,四角羊。皇太子、王公以下上《舞馬歌》者二 十七首。太宗泰始三年,進號征西大將軍。五年,拾寅奉表獻方物,以弟拾皮為平 西將軍、金城公。前廢帝又進號車騎大將軍。其國西有黃沙,南北一百二十里,東 西七十里,不生草木,沙州因此為號。屈真川有鹽池,甘谷嶺北有雀鼠同穴,或在 山嶺,或在平地,雀色白,鼠色黃,地生黃紫花草,便有雀鼠穴。白蘭土出黃金、 銅、鐵。其國雖隨水草,大抵治慕賀川。
shǐ chén yuē: tǔ gǔ hún zhú cǎo yī quán, shàn qiáng sāi biǎo, máo yī ròu shí, qǔ zī diàn chù, ér jǐn zǔ zēng wán, jiàn zhēn shū sú, tú yǐ shāng yì wǎng lái, gù lǐ tóng běi miàn. zì xī zhé wáng, suī cún róu yuǎn, yào huāng huí gé, lǐ wén fú bèi, dà bù guò zi, yì zhe chūn qiū. jìn sòng chuí diǎn, bù xiū gǔ zé, suì jué bān shàng děng, zhì nǐ tái guāng. biàn fà chēng hè, fēi shàng zān miǎn, yán yǔ bù tōng, níng fū gǔn zhí. suī fù bāo fěi suì zhēn, shì wéi jiǎ dào, jīn jì zhān ěr, fēi yòng sī jí, sòng yà fán rǎo, huò bù rú wáng. ruò lìng sù shèn nián cháo, yuè shang suì xiǎng, gù bù róng yǐ yì jiàn shū, qǔ gāo qián cè. shèng rén wèi zhī huāng fú, cǐ yán gài yǒu yǐ yě.
史臣曰:吐谷渾逐草依泉,擅強塞表,毛衣肉食,取資佃畜,而錦組繒紈,見 珍殊俗,徒以商譯往來,故禮同北面。自昔哲王,雖存柔遠,要荒回隔,禮文弗被, 大不過子,義著《春秋》。晉、宋垂典,不修古則,遂爵班上等,秩擬台光。辮髮 稱賀,非尚簪冕,言語不通,寧敷袞職。雖復苞篚歲臻,事惟賈道,金罽氈毦,非 用斯急,送迓煩擾,獲不如亡。若令肅慎年朝,越裳歲饗,固不容以異見書,取高 前策。聖人謂之荒服,此言蓋有以也。