yáng xuán gǎn lǐ zǐ xióng zhào yuán shū hú sī zhèng liú yuán jìn
○楊玄感 李子雄 趙元淑 斛斯政 劉元進

yáng xuán gǎn, sī tú sù zhī zǐ yě. tǐ mào xióng wěi, měi xū rán. shǎo shí wǎn chéng, rén duō wèi zhī chī, qí fù měi wèi suǒ qīn yuē: cǐ ér bù chī yě. jí zhǎng, hǎo dú shū, biàn qí shè. yǐ fù jūn gōng, wèi zhì zhù guó, yǔ qí fù jù wèi dì èr pǐn, cháo huì zé qí liè. qí hòu gāo zǔ mìng xuán gǎn jiàng yī děng, xuán gǎn bài xiè yuē: bù yì bì xià chǒng chén zhī shén, xǔ yǐ gōng tíng huò zhǎn sī jìng. chū bài yǐng zhōu cì shǐ, dào guān, qián bù ěr mù, chá zhǎng lì néng bù. qí yǒu shàn zhèng jí zāng wū zhě, xiān jiè bì zhī zhī, wǎng wǎng fā qí shì, mò gǎn qī yǐn. lì mín jìng fú, jiē chēng qí néng. hòu zhuǎn sòng zhōu cì shǐ, fù yōu qù zhí. suì yú, qǐ bài hóng lú qīng, xí jué chǔ guó gōng, qiān lǐ bù shàng shū. xìng suī jiāo jù, ér ài chóng wén xué, sì hǎi zhī míng zhī shì duō qū qí mén. zì yǐ lěi shì zūn xiǎn, yǒu shèng míng yú tiān xià, zài cháo wén wǔ duō shì fù zhī jiāng lì, fù jiàn cháo gāng jiàn wěn, dì yòu cāi jì rì shén, nèi bù zì ān, suì yǔ zhū dì qián móu fèi dì, lì qín wáng hào. jí cóng zhēng tǔ gǔ hún, hái zhì dà dǒu bá gǔ, shí cóng guān láng bèi, xuán gǎn yù xí jī xíng gōng. qí shū shèn wèi xuán gǎn yuē: shì xīn shàng yī, guó wèi yǒu xìn, bù kě tú yě. xuán gǎn nǎi zhǐ. shí dì hǎo zhēng fá, xuán gǎn yù lì wēi míng, yīn qiú jiāng lǐng. wèi bīng bù shàng shū duàn wén zhèn yuē: xuán gǎn shì hé guó ēn, chǒng yú yá fēn, zì fēi lì xiào biān yì, hé yǐ sāi zé! ruò fāng yú yǒu fēng chén zhī jǐng, shù dé zhí biān xíng zhèn, shǎo zhǎn sī fà zhī gōng. míng gōng bīng gé shì sī, gǎn bù xīn fù. wén zhèn yīn yán yú dì, dì jiā zhī, gù wèi qún chén yuē: jiāng mén bì yǒu jiāng, xiāng mén bì yǒu xiāng, gù bù xū yě. yú shì lài wù qiān duàn, lǐ yù yì lóng, pō yù cháo zhèng.
楊玄感，司徒素之子也。體貌雄偉，美須髯。少時晚成，人多謂之痴，其父每 謂所親曰：「此兒不痴也。」及長，好讀書，便騎射。以父軍功，位至柱國，與其 父俱為第二品，朝會則齊列。其後高祖命玄感降一等，玄感拜謝曰：「不意陛下寵 臣之甚，許以公廷獲展私敬。」初拜郢州刺史，到官，潛布耳目，察長吏能不。其 有善政及髒污者，纖介必知之，往往發其事，莫敢欺隱。吏民敬服，皆稱其能。後 轉宋州刺史，父憂去職。歲余，起拜鴻臚卿，襲爵楚國公，遷禮部尚書。性雖驕倨， 而愛重文學，四海知名之士多趨其門。自以累世尊顯，有盛名於天下，在朝文武多 是父之將吏，復見朝綱漸紊，帝又猜忌日甚，內不自安，遂與諸弟潛謀廢帝，立秦 王浩。及從征吐谷渾，還至大斗拔谷，時從官狼狽，玄感欲襲擊行宮。其叔慎謂玄 感曰：「士心尚一，國未有釁，不可圖也。」玄感乃止。時帝好征伐，玄感欲立威 名，陰求將領。謂兵部尚書段文振曰：「玄感世荷國恩，寵逾涯分，自非立效邊裔， 何以塞責！若方隅有風塵之警，庶得執鞭行陣，少展絲髮之功。明公兵革是司，敢 布心腹。」文振因言於帝，帝嘉之，顧謂群臣曰：「將門必有將，相門必有相，故 不虛也。」於是賚物千段，禮遇益隆，頗預朝政。

dì zhēng liáo dōng, mìng xuán gǎn yú lí yáng dū yùn. yú shí bǎi xìng kǔ yì, tiān xià sī luàn, xuán gǎn suì yǔ wǔ bì láng jiāng wáng zhòng bó jí jùn zàn zhì zhào huái yì děng móu yì, yù lìng dì suǒ jūn zhòng jī něi, měi wèi dòu liú, bù shí jìn fā. dì chí zhī, qiǎn shǐ zhě bī cù, xuán gǎn yáng yán yuē: shuǐ lù duō dào zéi, bù kě qián hòu ér fā. qí dì wǔ bì láng jiāng xuán zòng yīng yáng láng jiāng wàn shuò bìng cóng xìng liáo dōng, xuán gǎn qián qiǎn rén zhào zhī. shí jiāng jūn lái hù ér yǐ zhōu shī zì dōng lái jiāng rù hǎi, qù píng rǎng chéng, jūn wèi fā. xuán gǎn wú yǐ dòng zhòng, nǎi qiǎn jiā nú wěi wèi shǐ zhě, cóng dōng fāng lái, miù chēng hù ér shī jūn qī ér fǎn. xuán gǎn suì rù lí yáng xiàn, bì chéng dà suǒ nán fū. yú shì qǔ fān bù wèi móu jiǎ, shǔ guān shǔ, jiē zhǔn kāi huáng zhī jiù. yí shū bàng jùn, yǐ tǎo hù ér wèi míng, gè lìng fā bīng, huì yú cāng suǒ. yǐ dōng guāng xiàn wèi yuán wù běn wèi lí zhōu cì shǐ, zhào huái yì wèi wèi zhōu cì shǐ, hé nèi jùn zhǔ bù táng yī wèi huái zhōu cì shǐ. yǒu zhòng qiě yī wàn, jiāng xí luò yáng. táng wéi zhì hé nèi, chí wǎng dōng dōu gào zhī. yuè wáng dòng mín bù shàng shū fán zi gài děng dà jù, lè bīng bèi yù. xiū wǔ xiàn mín xiāng shuài shǒu lín qīng guān, xuán gǎn bù dé jì, suì yú jí jùn nán dù hé, cóng luàn zhě rú shì. shù rì, tún bīng shàng chūn mén, zhòng zhì shí yú wàn. zi gài lìng hé nán zàn zhì péi hóng cè jù zhī, hóng cè zhàn bài. chán luò fù lǎo jìng zhì niú jiǔ. xuán gǎn tún bīng shàng shū shěng, měi shì zhòng yuē: wǒ shēn wèi shàng zhù guó, jiā lěi jù wàn jīn, zhì yú fù guì, wú suǒ qiú yě. jīn zhě bù gù pò jiā miè zú zhě, dàn wèi tiān xià jiě dào xuán zhī jí, jiù lí yuán zhī mìng ěr. zhòng jiē yuè, yì yuán mén qǐng zì xiào zhě, rì yǒu shù qiān. yǔ fán zi gài shū yuē:
帝征遼東，命玄感於黎陽督運。於時百姓苦役，天下思亂，玄感遂與武賁郎將 王仲伯、汲郡贊治趙懷義等謀議，欲令帝所軍眾飢餒，每為逗留，不時進發。帝遲 之，遣使者逼促，玄感揚言曰：「水路多盜賊，不可前後而發。」其弟武賁郎將玄 縱、鷹揚郎將萬碩並從幸遼東，玄感潛遣人召之。時將軍來護兒以舟師自東萊將入 海，趣平壤城，軍未發。玄感無以動眾，乃遣家奴偽為使者，從東方來，謬稱護兒 失軍期而反。玄感遂入黎陽縣，閉城大索男夫。於是取帆布為牟甲，署官屬，皆準 開皇之舊。移書傍郡，以討護兒為名，各令發兵，會於倉所。以東光縣尉元務本為 黎州刺史，趙懷義為衛州刺史，河內郡主簿唐禕為懷州刺史。有眾且一萬，將襲洛 陽。唐幃至河內，馳往東都告之。越王侗、民部尚書樊子蓋等大懼，勒兵備御。修 武縣民相率守臨清關，玄感不得濟，遂於汲郡南渡河，從亂者如市。數日，屯兵上 春門，眾至十餘萬。子蓋令河南贊治裴弘策拒之，弘策戰敗。瀍、洛父老競致牛酒。 玄感屯兵尚書省，每誓眾曰：「我身為上柱國，家累巨萬金，至於富貴，無所求也。 今者不顧破家滅族者，但為天下解倒懸之急，救黎元之命耳。」眾皆悅，詣轅門請 自效者，日有數千。與樊子蓋書曰：

fū jiàn zhōng lì yì, shì yǒu duō tú, jiàn jī ér zuò, gài fēi yī kuí. xī yī yǐn fàng tài jiǎ yú tóng gōng, huò guāng fèi liú hè yú chāng yì, cǐ bìng gōng dù nèi, bù néng yī èr pī chén. gāo zǔ wén huáng dì dàn yīng tiān mìng, zào zī qū yǔ, zài jī yǐ qí qī zhèng, wò jīn jìng yǐ yù liù lóng, wú wèi ér zhì huà liú, chuí gǒng ér tiān xià zhì. jīn shàng zuǎn chéng bǎo lì, yí gù hóng jī, nǎi zì jué yú tiān, tiǎn mín bài dé. pín nián sì shū, dào zéi yú shì zī duō, suǒ zài xiū zhì, mín lì wèi zhī diāo jǐn. huāng yín jiǔ sè, zǐ nǚ bì bèi qí qīn, dān wán yīng quǎn, qín shòu jiē lí qí dú. péng dǎng xiāng shàn, huò huì gōng xíng, nà xié nìng zhī yán, dù zhèng zhí zhī kǒu. jiā yǐ zhuǎn shū bù xī, yáo yì wú qī, shì zú tián gōu hè, hái gǔ bì yuán yě. huáng hé zhī běi, zé qiān lǐ wú yān, jiāng huái zhī jiān, zé jū wèi mào cǎo. xuán gǎn shì hé guó ēn, wèi jū shàng jiāng, xiān gōng fèng yí zhào yuē: hǎo zi sūn wèi wǒ fǔ bì zhī, è zi sūn wèi wǒ píng chù zhī. suǒ yǐ shàng bǐng xiān zhǐ, xià shùn mín xīn, fèi cǐ yín hūn, gèng lì míng zhé. sì hǎi tóng xīn, jiǔ zhōu xiǎng yīng, shì zú yòng mìng, rú fù sī chóu, mín shù xiāng qū, yì xíng gōng dào. tiān yì rén shì, jiào rán kě zhī. gōng dú shǒu gū chéng, shì hé zhī jiǔ! yuàn yǐ qián lí zài niàn, shè jì wèi xīn, wù jū xiǎo lǐ, zì yí yī qī. shuí wèi guó jiā, yī dàn zhì cǐ, zhí bǐ shān xuàn, yán wú suǒ jù.
夫建忠立義，事有多途，見機而作，蓋非一揆。昔伊尹放太甲於桐宮，霍光廢 劉賀於昌邑，此並公度內，不能一二披陳。高祖文皇帝誕膺天命，造茲區宇，在 〔璣以齊七政，握金鏡以馭六龍，無為而至化流，垂拱而天下治。今上纂承寶曆， 宜固洪基，乃自絕於天，殄民敗德。頻年肆書，盜賊於是滋多，所在修治，民力為 之凋盡。荒淫酒色，子女必被其侵，耽玩鷹犬，禽獸皆離其毒。朋黨相扇，貨賄公 行，納邪佞之言，杜正直之口。加以轉輸不息，遙役無期，士卒填溝壑，骸骨蔽原 野。黃河之北，則千里無煙，江淮之間，則鞠為茂草。玄感世荷國恩，位居上將， 先公奉遺詔曰：「好子孫為我輔弼之，惡子孫為我屏黜之。」所以上稟先旨，下順 民心，廢此淫昏，更立明哲。四海同心，九州響應，士卒用命，如赴私讎，民庶相 趨，義形公道。天意人事，較然可知。公獨守孤城，勢何支久！願以黔黎在念，社 稷為心，勿拘小禮，自貽伊戚。誰謂國家，一旦至此，執筆潸泫，言無所具。

suì jìn bī dū chéng.
遂進逼都城。

xíng bù shàng shū wèi xuán, lǜ zhòng shù wàn, zì guān zhōng lái yuán dōng dōu. yǐ bù qí èr wàn dù chán jiàn tiāo zhàn, xuán gǎn wěi běi. xuán zhú zhī, fú bīng fā, qián jūn jǐn méi. hòu shù rì, xuán fù yǔ xuán gǎn zhàn, bīng shǐ hé, xuán gǎn zhà lìng rén dà hū yuē: guān jūn yǐ dé xuán gǎn yǐ. xuán jūn shāo dài, xuán gǎn yǔ shù qiān qí chéng zhī, yú shì dà kuì, yōng bā qiān rén ér qù. xuán gǎn xiāo yǒng duō lì, měi zhàn qīn yùn zhǎng máo, shēn xiān shì zú, yīn wū chì zhà, suǒ dāng zhě mò bù zhèn shè. lùn zhě fāng zhī xiàng yǔ. yòu shàn fǔ yù, shì lè zhì sǐ, yóu shì zhàn wú bù jié. xuán jūn rì cù, liáng yòu jǐn, nǎi xī zhòng jué zhàn, zhèn yú běi máng, yī rì zhī jiān, zhàn shí yú hé. xuán gǎn dì xuán tǐng zhōng liú shǐ ér bì, xuán gǎn shāo què. fán zi gài fù qiǎn bīng gōng shàng shū shěng, yòu shā shù bǎi rén. dì qiǎn wǔ bì láng jiāng chén léng gōng yuán wù běn yú lí yáng, wǔ wèi jiāng jūn qū tū tōng tún hé yáng, zuǒ yì dà jiāng jūn yǔ wén shù fā bīng jì jìn, yòu xiāo wèi dà jiāng jūn lái hù ér fù lái fù yuán. xuán gǎn qǐng jì yú qián mín bù shàng shū lǐ zǐ xióng, zi xióng yuē: qū tū tōng xiǎo xí bīng shì, ruò yī dù hé, zé shèng fù nán jué, bù rú fēn bīng jù zhī. tōng bù néng jì, zé fán wèi shī yuán. xuán gǎn rán zhī, jiāng jù tōng. zi gài zhī qí móu, shù jī qí yíng, xuán gǎn bù guǒ jìn. tōng suì jì hé, jūn yú pò líng. xuán gǎn wèi liǎng jūn. xī kàng wèi xuán, dōng jù qū tū tōng. zi gài fù chū bīng, yú shì dà zhàn, xuán gǎn jūn pín běi. fù qǐng jì yú zi xióng, zi xióng yuē: dōng dōu yuán jūn yì zhì, wǒ shī lǚ bài, bù kě jiǔ liú. bù rú zhí rù guān zhōng, kāi yǒng fēng cāng yǐ zhèn pín fá, sān fǔ kě zhǐ huī ér dìng. jù yǒu fǔ kù, dōng miàn ér zhēng tiān xià, cǐ yì bà wáng zhī yè. huì huá yīn zhū yáng qǐng wèi xiāng dǎo, xuán gǎn suì shì luò yáng, xī tú guān zhōng, xuān yán yuē: wǒ yǐ pò dōng dōu, qǔ guān xī yǐ. yǔ wén shù děng zhū jūn niè zhī. zhì hóng nóng gōng, fù lǎo zhē shuō xuán gǎn yuē: gōng chéng kōng xū, yòu duō jī sù, gōng zhī yì xià. jìn kě jué dí rén zhī shí, tuì kě gē yí yáng zhī dì. xuán gǎn yǐ wèi rán, liú gōng zhī. sān rì chéng bù xià, zhuī bīng suì zhì. xuán gǎn xī zhì wén xiāng, shàng pán dòu, bù zhèn gèn wǔ shí lǐ, yǔ guān jūn qiě zhàn qiě xíng, yī rì sān bài. fù zhèn yú dǒng dù yuán, zhū jūn jī zhī, xuán gǎn dà bài, dú yǔ shí yú qí cuàn lín mù jiān, jiāng bēn shàng luò. zhuī qí zhì, xuán gǎn chì zhī, jiē jù ér fǎn zǒu. zhì jiā lú shù, xuán gǎn jiǒng pò, dú yǔ dì jī shàn bù xíng. zì zhī bù miǎn, wèi jī shàn yuē: shì bài yǐ. wǒ bù néng shòu rén lù rǔ, rǔ kě shā wǒ. jī shàn chōu dāo zhuó shā zhī, yīn zì cì, bù sǐ, wèi zhuī bīng suǒ zhí, yǔ xuán gǎn shǒu jù sòng xíng zài suǒ, zhé qí shī yú dōng dū shì sān rì, fù luán ér fén zhī. yú dǎng xī píng. qí dì xuán jiǎng wèi yì yáng tài shǒu, jiāng guī xuán gǎn, wèi jùn chéng zhōu yù suǒ shā. xuán zòng dì wàn shuò, zì dì suǒ táo guī, zhì gāo yáng, zhǐ chuán shě, jiān shì xǔ huá yǔ jùn bīng zhí zhī, zhǎn yú zhuō jùn. wàn shuò dì mín xíng, guān zhì cháo qǐng dài fū, zhǎn yú zhǎng ān. bìng jù xiāo zhé. gōng qīng qǐng gǎi xuán gǎn xìng wèi xiāo shì, zhào kě zhī.
刑部尚書衛玄，率眾數萬，自關中來援東都。以步騎二萬渡瀍、澗挑戰，玄感 偽北。玄逐之，伏兵發，前軍盡沒。後數日，玄復與玄感戰，兵始合，玄感詐令人 大呼曰：「官軍已得玄感矣。」玄軍稍怠，玄感與數千騎乘之，於是大潰，擁八千 人而去。玄感驍勇多力，每戰親運長矛，身先士卒，喑嗚叱咤，所當者莫不震懾。 論者方之項羽。又善撫馭，士樂致死，由是戰無不捷。玄軍日蹙，糧又盡，乃悉眾 決戰，陣於北邙，一日之間，戰十餘合。玄感弟玄挺中流矢而斃，玄感稍卻。樊子 蓋復遣兵攻尚書省，又殺數百人。帝遣武賁郎將陳棱攻元務本於黎陽，武衛將軍屈 突通屯河陽，左翊大將軍宇文述發兵繼進，右驍衛大將軍來護兒復來赴援。玄感請 計於前民部尚書李子雄，子雄曰：「屈突通曉習兵事，若一渡河，則勝負難決，不 如分兵拒之。通不能濟，則樊、衛失援。」玄感然之，將拒通。子蓋知其謀，數擊 其營，玄感不果進。通遂濟河，軍於破陵。玄感為兩軍。西抗衛玄，東拒屈突通。 子蓋復出兵，於是大戰，玄感軍頻北。復請計於子雄，子雄曰：「東都援軍益至， 我師屢敗，不可久留。不如直入關中，開永豐倉以賑貧乏，三輔可指麾而定。據有 府庫，東面而爭天下，此亦霸王之業。」會華陰諸楊請為鄉導，玄感遂釋洛陽，西 圖關中，宣言曰：「我已破東都，取關西矣。」宇文述等諸軍躡之。至弘農宮，父 老遮說玄感曰：「宮城空虛，又多積粟，攻之易下。進可絕敵人之食，退可割宜陽 之地。」玄感以為然，留攻之。三日城不下，追兵遂至。玄感西至閿鄉，上盤豆， 布陣亘五十里，與官軍且戰且行，一日三敗。復陣於董杜原，諸軍擊之，玄感大敗， 獨與十餘騎竄林木間，將奔上洛。追騎至，玄感叱之，皆懼而返走。至葭蘆戍，玄 感窘迫，獨與弟積善步行。自知不免，謂積善曰：「事敗矣。我不能受人戮辱，汝 可殺我。」積善抽刀斫殺之，因自刺，不死，為追兵所執，與玄感首俱送行在所， 磔其屍於東都市三日，復臠而焚之。餘黨悉平。其弟玄獎為義陽太守，將歸玄感， 為郡丞周〔玉所殺。玄縱弟萬碩，自帝所逃歸，至高陽，止傳舍，監事許華與郡兵 執之，斬於涿郡。萬碩弟民行，官至朝請大夫，斬於長安。並具梟磔。公卿請改玄 感姓為梟氏，詔可之。

chū, xuán gǎn wéi dōng dōu yě, liáng jùn rén hán xiāng guó jǔ bīng yīng zhī, xuán gǎn yǐ wèi hé nán dào yuán shuài. xún yuè jiān, zhòng shí yú wàn, gōng piāo jùn xiàn. zhì yú xiāng chéng, yù xuán gǎn bài, bīng jiàn kuì sàn, wèi lì suǒ zhí, chuán shǒu dōng dōu.
初，玄感圍東都也，梁郡人韓相國舉兵應之，玄感以為河南道元帥。旬月間， 眾十餘萬，攻剽郡縣。至於襄城，遇玄感敗，兵漸潰散，為吏所執，傳首東都。

lǐ zǐ xióng, bó hǎi tiáo rén yě. zǔ bó bì, wèi jiàn yì dài fū. fù táo zhī, dōng píng tài shǒu. yǔ xiāng rén gāo zhòng mì tóng guī yú zhōu, guān zhì jì zhōu cì shǐ. zi xióng shǎo kāng kǎi yǒu zhuàng zhì, ruò guàn cóng zhōu wǔ dì píng qí, yǐ gōng shòu shuài dōu dū. gāo zǔ zuò xiāng, cóng wéi xiào kuān pò wèi jiǒng yú xiāng zhōu, bài shàng kāi fǔ, cì jué jiàn chāng xiàn gōng. gāo zǔ shòu chán, wèi biāo qí jiāng jūn. fá chén zhī yì, yǐ gōng jìn wèi dà jiāng jūn, lì chēn jiāng èr zhōu cì shǐ, bìng yǒu néng míng. rén shòu zhōng, zuò shì miǎn. hàn wáng liàng zhī zuò luàn yě, yáng dì jiāng fā yōu zhōu bīng yǐ tǎo zhī. shí dòu kàng wèi yōu zhōu zǒng guǎn, dì kǒng qí yǒu èr xīn, wèn kě rèn zhě yú yáng sù. sù jìn zi xióng, shòu dà jiāng jūn, bài lián zhōu cì shǐ, chí zhì yōu zhōu, zhǐ chuán shě, zhào mù dé qiān yú rén. kàng shì sù guì, bù shí xiāng jiàn. zi xióng qiǎn rén yù zhī. hòu èr rì, kàng cóng tiě qí èr qiān, lái yì zi xióng suǒ. zi xióng fú jiǎ, qǐng yǔ xiāng jiàn, yīn qín kàng. suì fā yōu zhōu bīng bù qí sān wàn, zì jǐng xíng yǐ tǎo liàng. shí liàng qiǎn dà jiāng jūn liú jiàn lüè dì yàn zhào, zhèng gōng jǐng xíng, xiāng yù yú bào dú shān xià, lì zhàn, pò zhī. qiān yōu zhōu zǒng guǎn, xún zhēng bài mín bù shàng shū.
李子雄，渤海蓚人也。祖伯賁，魏諫議大夫。父桃枝，東平太守。與鄉人高仲 密同歸於周，官至冀州刺史。子雄少慷慨有壯志，弱冠從周武帝平齊，以功授帥都 督。高祖作相，從韋孝寬破尉迥於相州，拜上開府，賜爵建昌縣公。高祖受禪，為 驃騎將軍。伐陳之役，以功進位大將軍，歷郴、江二州刺史，並有能名。仁壽中， 坐事免。漢王諒之作亂也，煬帝將發幽州兵以討之。時竇抗為幽州總管，帝恐其有 二心，問可任者於楊素。素進子雄，授大將軍，拜廉州刺史，馳至幽州，止傳舍， 召募得千餘人。抗恃素貴，不時相見。子雄遣人諭之。後二日，抗從鐵騎二千，來 詣子雄所。子雄伏甲，請與相見，因擒抗。遂發幽州兵步騎三萬，自井陘以討諒。 時諒遣大將軍劉建略地燕、趙，正攻井陘，相遇於抱犢山下，力戰，破之。遷幽州 總管，尋征拜民部尚書。

zi xióng míng biàn yǒu qì gàn, dì shén rèn zhī. xīn luó cháng qiǎn shǐ cháo gòng, zi xióng zhì cháo táng yǔ yǔ, yīn wèn qí guān zhì suǒ yóu. qí shǐ zhě yuē: pí biàn yí xiàng. ān yǒu dà guó jūn zǐ ér bù shí pí biàn yě! zi xióng yīn yuē: zhōng guó wú lǐ, qiú zhū sì yí. shǐ zhě yuē: zì zhì yǐ lái, cǐ yán zhī wài, wèi jiàn wú lǐ. xiàn sī yǐ zi xióng shī cí, zòu hé qí shì, jìng zuò miǎn. é ér fù zhí, cóng xìng jiāng dū. dì yǐ zhàng wèi bù zhěng, gù zi xióng bù wǔ zhī. zi xióng lì zhǐ huī, liù jūn sù rán. dì dà yuè yuē: gōng zhēn wǔ hòu cái yě. xún zhuǎn yòu wǔ hòu dà jiāng jūn, hòu zuò shì chú míng. liáo dōng zhī yì, dì lìng cóng jūn zì xiào, yīn cóng lái hù ér zì dōng píng jiāng zhǐ cāng hǎi. huì yáng xuán gǎn fǎn yú lí yáng, dì yí zhī, zhào suǒ zi xióng sòng xíng zài suǒ. zi xióng shā shǐ zhě, wáng guī xuán gǎn. xuán gǎn měi qǐng jì yú zi xióng, yǔ zài xuán gǎn chuán. jí xuán gǎn bài, fú zhū, jí méi qí jiā.
子雄明辯有器干，帝甚任之。新羅嘗遣使朝貢，子雄至朝堂與語，因問其冠制 所由。其使者曰：「皮弁遺象。安有大國君子而不識皮弁也！」子雄因曰：「中國 無禮，求諸四夷。」使者曰：「自至已來，此言之外，未見無禮。」憲司以子雄失 詞，奏劾其事，竟坐免。俄而復職，從幸江都。帝以仗衛不整，顧子雄部伍之。子 雄立指麾，六軍肅然。帝大悅曰：「公真武侯才也。」尋轉右武侯大將軍，後坐事 除名。遼東之役，帝令從軍自效，因從來護兒自東平將指滄海。會楊玄感反於黎陽， 帝疑之，詔鎖子雄送行在所。子雄殺使者，亡歸玄感。玄感每請計於子雄，語在 《玄感傳》。及玄感敗，伏誅，籍沒其家。

bó líng zhào yuán shū, fù shì mó, chū shì gāo bǎo níng, hòu yǐ zhòng guī zhōu, shòu shàng kāi fǔ, yù jū jīng zhào zhī yún yáng. gāo zǔ jiàn zuò, héng diǎn sù wèi. hòu cóng jìn wáng fá chén, xiān fēng yù zéi, lì zhàn ér sǐ. cháo tíng yǐ qí shēn sǐ wáng shì, yǐ yuán shū xí fù běn guān, cì wù èr qiān duàn. yuán shū xìng shū dàn, bù zhì chǎn yè, jiā tú bì lì. hòu shù suì, shòu biāo qí jiāng jūn. jiāng zhī guān, wú yǐ zì gěi. shí zhǎng ān fù rén zōng lián, jiā lěi qiān jīn, shì zhōu wèi sān yuán lìng. yǒu jì nǚ, huì ér yǒu sè, lián dú qí zhī, měi qiú xián fū, wén yuán shū rú shì, qǐng yǔ xiāng jiàn. lián yǒu fēng yí, měi tán xiào, yuán shū yì yì zhī. jí zhì qí jiā, fú wán jū chù nǐ yú jiāng xiāng. jiǔ hān, zòu nǚ lè, yuán shū suǒ wèi jiàn yě. yuán shū cí chū, lián yuē: gōng zǐ yǒu xiá, kě fù lái yě. hòu shù rì, fù zào zhī, yàn lè gèng chǐ. rú cǐ zhě zài sān, yīn wèi yuán shū yuē: zhī gōng zǐ sù pín, lǎo fū dāng xiāng jì. yīn wèn yuán shū suǒ xū, jǐn mǎi yǔ zhī. lín bié, yuán shū zài bài zhì xiè, lián fù bài yuē: bǐ rén qiè bù zì liàng, jìng mù gōng zǐ. jīn yǒu yī nǚ, yuàn wèi jī zhǒu qiè, gōng zi yì hé rú? yuán shū gǎn kuì, suì pīng wèi qī. lián fù sòng nú bì èr shí kǒu liáng mǎ shí yú pǐ, jiā yǐ jiān bó jǐn qǐ jí jīn bǎo zhēn wán. yuán shū suì wèi fù rén. jí yáng dì sì wèi, hàn wáng liàng zuò luàn, yuán shū cóng yáng sù jī píng zhī. yǐ gōng jìn wèi zhù guó, bài dé zhōu cì shǐ, xún zhuǎn yǐng chuān tài shǒu, bìng yǒu wēi huì. yīn rù cháo, huì sī nóng bù shí nà zhū jùn zū gǔ, yuán shū zòu zhī. dì wèi yuán shū yuē: rú qīng yì zhě, jǐ rì dāng le? yuán shū yuē: rú chén yì bù guò shí rì. dì jí rì bài yuán shū wèi sī nóng qīng, nà tiān xià zū, rú yán ér le. dì yuè yān. lǐ bù shàng shū yáng xuán gǎn qián yǒu yì zhì, yǐ yuán shū kě yǔ gòng luàn, suì yǔ jié jiāo, duō yí jīn bǎo. liáo dōng zhī yì, lǐng jiāng jūn diǎn sù wèi, jiā shòu guāng lù dài fū, fēng gé gōng. míng nián, dì fù zhēng gāo lì, yǐ yuán shū zhèn lín yú. jí xuán gǎn zuò luàn, qí dì xuán zòng zì dì suǒ táo guī, lù jīng lín yú. yuán shū chū qí xiǎo qī wèi shì jiàn xuán zòng, duì yàn jí huān, yīn yǔ tōng móu, bìng shòu xuán zòng lù yí. jí xuán gǎn bài, rén yǒu gào qí shì zhě, dì yǐ shǔ lì. yuán shū yán yǔ xuán gǎn jié hūn, suǒ de jīn bǎo zé wèi cái pīng, shí wú tā gù. wèi shì fù yán chū bù shòu jīn. dì qīn lín wèn, zú wú yì cí. dì dà nù, wèi shì chén yuē: cǐ zé fǎn zhuàng, hé láo zhòng wèn! yuán shū jí wèi shì jù zhǎn yú zhuō jùn, jí méi qí jiā.
博陵趙元淑，父世模，初事高寶寧，後以眾歸周，授上開府，寓居京兆之雲陽。 高祖踐阼，恆典宿衛。後從晉王伐陳，先鋒遇賊，力戰而死。朝廷以其身死王事， 以元淑襲父本官，賜物二千段。元淑性疏誕，不治產業，家徒壁立。後數歲，授驃 騎將軍。將之官，無以自給。時長安富人宗連，家累千金，仕周為三原令。有季女， 慧而有色，連獨奇之，每求賢夫，聞元淑如是，請與相見。連有風儀，美談笑，元 淑亦異之。及至其家，服玩居處擬於將相。酒酣，奏女樂，元淑所未見也。元淑辭 出，連曰：「公子有暇，可復來也。」後數日，復造之，宴樂更侈。如此者再三， 因謂元淑曰：「知公子素貧，老夫當相濟。」因問元淑所須，盡買與之。臨別，元 淑再拜致謝，連復拜曰：「鄙人竊不自量，敬慕公子。今有一女，願為箕帚妾，公 子意何如？」元淑感愧，遂娉為妻。連復送奴婢二十口、良馬十餘匹，加以縑帛錦 綺及金寶珍玩。元淑遂為富人。及煬帝嗣位，漢王諒作亂，元淑從楊素擊平之。以 功進位柱國，拜德州刺史，尋轉潁川太守，並有威惠。因入朝，會司農不時納諸郡 租谷，元淑奏之。帝謂元淑曰：「如卿意者，幾日當了？」元淑曰：「如臣意不過 十日。」帝即日拜元淑為司農卿，納天下租，如言而了。帝悅焉。禮部尚書楊玄感 潛有異志，以元淑可與共亂，遂與結交，多遺金寶。遼東之役，領將軍典宿衛，加 授光祿大夫，封葛公。明年，帝復征高麗，以元淑鎮臨渝。及玄感作亂，其弟玄縱 自帝所逃歸，路經臨渝。元淑出其小妻魏氏見玄縱，對宴極歡，因與通謀，並授玄 縱賂遺。及玄感敗，人有告其事者，帝以屬吏。元淑言與玄感結婚，所得金寶則為 財娉，實無他故。魏氏復言初不受金。帝親臨問，卒無異辭。帝大怒，謂侍臣曰： 「此則反狀，何勞重問！」元淑及魏氏俱斬於涿郡，籍沒其家。

hé nán hú sī zhèng, zǔ chūn, wèi tài bǎo shàng shū lìng cháng shān wén xuān wáng. fù huī, sàn qí cháng shì xīn cài jùn gōng. zhèng míng wù yǒu qì gàn, chū wèi qīn wèi, hòu yǐ jūn gōng shòu yí tóng, shén wèi yáng sù suǒ lǐ. dà yè zhōng, wèi shàng shū bīng cáo láng. zhèng yǒu fēng shén, měi zòu shì, wèi cháng bù chēng zhǐ. yáng dì yuè zhī, jiàn jiàn wěi xìn. yáng xuán gǎn xiōng dì jù yǔ zhī jiāo. liáo dōng zhī yì, bīng bù shàng shū duàn wén zhèn zú, shì láng míng yǎ fù yǐ zuì fèi, dì mí shǔ yì. xún qiān bīng bù shì láng. yú shí wài shì sì yí, jūn guó duō wù, zhèng chù duàn biàn sù, chēng wèi gàn lǐ. xuán gǎn zhī fǎn yě, zhèng yǔ tōng móu. jí xuán zòng děng wáng guī, yì zhèng zhī jì yě. dì zài liáo dōng, jiāng bān shī, qióng zhì xuán zòng dǎng yǔ. nèi bù zì ān, suì wáng bēn gāo lì. míng nián, dì fù dōng zhēng, gāo lì qǐng jiàng, qiú zhí sòng zhèng. dì xǔ zhī, suì suǒ zhèng ér hái. zhì jīng shī, yǐ zhèng gào miào, zuǒ yì wèi dà jiāng jūn zì wén shù zòu yuē: hú sī zhèng zhī zuì, tiān dì suǒ bù róng, rén shén suǒ tóng fèn. ruò tóng cháng xíng, zéi chén nì zǐ hé yǐ chéng sù? qǐng biàn cháng fǎ. dì xǔ zhī. yú shì jiāng zhèng chū jīn guāng mén, fù zhèng yú zhù, gōng qīng bǎi liáo bìng qīn jī shè, luán gē qí ròu, duō yǒu dàn zhě. dàn hòu pēng zhǔ, shōu qí yú gǔ, fén ér yáng zhī.
河南斛斯政，祖椿，魏太保、尚書令、常山文宣王。父恢，散騎常侍、新蔡郡 公。政明悟有器干，初為親衛，後以軍功授儀同，甚為楊素所禮。大業中，為尚書 兵曹郎。政有風神，每奏事，未嘗不稱旨。煬帝悅之，漸見委信。楊玄感兄弟俱與 之交。遼東之役，兵部尚書段文振卒，侍郎明雅復以罪廢，帝彌屬意。尋遷兵部侍 郎。於時外事四夷，軍國多務，政處斷辯速，稱為干理。玄感之反也，政與通謀。 及玄縱等亡歸，亦政之計也。帝在遼東，將班師，窮治玄縱黨與。內不自安，遂亡 奔高麗。明年，帝復東征，高麗請降，求執送政。帝許之，遂鎖政而還。至京師， 以政告廟，左翊衛大將軍字文述奏曰：「斛斯政之罪，天地所不容，人神所同忿。 若同常刑，賊臣逆子何以懲肅？請變常法。」帝許之。於是將政出金光門，縛政於 柱，公卿百僚並親擊射，臠割其肉，多有啖者。啖後烹煮，收其餘骨，焚而揚之。

yú háng liú yuán jìn, shǎo hǎo rèn xiá, wèi zhōu lǐ suǒ zōng. liǎng shǒu gè zhǎng chǐ yú, bì chuí guò xī. yáng dì yǔ liáo dōng zhī yì, bǎi xìng sāo dòng, yuán jìn zì yǐ xiāng biǎo fēi cháng, yīn yǒu yì zhì, suì jù zhòng, hé wáng mìng. huì dì fù zhēng liáo dōng, zhēng bīng wú huì, shì zú jiē xiāng wèi yuē: qù nián wú bèi fù xiōng cóng dì zhēng zhě, dāng quán shèng zhī shí, yóu sǐ wáng tài bàn, hái gǔ bù guī jīn tiān xià yǐ bà bì, shì xíng yě, wú shǔ qí wú yí lèi yǐ. yú shì duō yǒu wáng sàn, jùn xiàn bǔ zhī jí. jì ér yáng xuán gǎn qǐ yú lí yáng, yuán jìn zhī tiān xià sī luàn, yú shì jǔ bīng yīng zhī. sān wú kǔ yì zhě mò bù xiǎng zhì, xún yuè zhòng zhì shù wàn. jiāng dù jiāng, ér xuán gǎn bài. wú jùn zhū xiè jìn líng guǎn chóng yì jǔ bīng, yǒu zhòng qī wàn, gòng yíng yuán jìn, fèng yǐ wèi zhǔ. jù wú jùn, chēng tiān zǐ, xiè chóng jù wèi pú shè, shǔ zhì bǎi guān. pí líng dōng yáng huì jī jiàn ān háo jié duō zhí zhǎng lì yǐ yīng zhī. dì lìng jiāng jūn tǔ wàn xù guāng lù dài fū yú jù luó lǜ bīng tǎo yān. yuán jìn xī tún máo pǔ, yǐ kàng guān jūn, pín zhàn hù yǒu shèng fù. yuán jìn tuì bǎo qū ā, yǔ zhū xiè guǎn chóng hé jūn, zhòng zhì shí wàn. xù jìn jūn bī zhī. xiāng chí bǎi yú rì, wèi xù suǒ bài, bǎo yú huáng shān. xù fù pò zhī, xiè zhàn sǐ, yuán jìn yǐn qù jiàn ān, xiū bīng yǎng shì. èr jiāng yì yǐ shī lǎo, dùn jūn zì shǒu. é ér èr jiāng jù dé zuì, dì lìng jiāng dū jùn chéng wáng shì chōng fā huái nán bīng jī zhī, yǒu dà liú xīng zhuì yú jiāng dū, wèi jí dì ér nán shì, mó fú zhú mù jiē yǒu shēng, zhì wú jùn ér luò yú dì. yuán jìn è zhī, lìng jué dì, rù èr zhàng, dé yī shí, jìng zhàng yú. hòu shù rì, shī shí suǒ zài. shì chōng jì dù jiāng, yuán jìn jiāng bīng jù zhàn, shā qiān yú rén, shì chōng jiǒng jí, tuì bǎo yán líng shān. yuán jìn qiǎn bīng, rén gè chí máo, yīn fēng zòng huǒ. shì chōng dà jù, jiāng qì yíng ér dùn. yù fǎn fēng, huǒ zhuǎn, yuán jìn zhī zhòng jù shāo ér tuì. shì chōng jiǎn ruì zú yǎn jī, dà pò zhī, shā shāng tài bàn, zì shì pín zhàn zhé bài. yuán jìn wèi guǎn chóng yuē: shì jí yǐ, dāng yǐ sǐ jué zhī. yú shì chū tiāo zhàn, jù wèi shì chōng suǒ shā. qí zhòng xī jiàng, shì chōng kēng zhī yú huáng tíng jiàn, sǐ zhě sān wàn rén. qí yú dǎng wǎng wǎng bǎo xiǎn wèi dào. qí hòu dǒng dào chōng shěn fǎ xìng lǐ zǐ tōng děng chéng cǐ ér qǐ, zhàn zhēng bù xī, dǎi yú suí wáng.
餘杭劉元進，少好任俠，為州里所宗。兩手各長尺余，臂垂過膝。煬帝與遼東 之役，百姓騷動，元進自以相表非常，陰有異志，遂聚眾，合亡命。會帝復征遼東， 徵兵吳會，士卒皆相謂曰：「去年吾輩父兄從帝征者，當全盛之時，猶死亡太半， 骸骨不歸；今天下已罷敝，是行也，吾屬其無遺類矣。」於是多有亡散，郡縣捕之 急。既而楊玄感起於黎陽，元進知天下思亂，於是舉兵應之。三吳苦役者莫不響至， 旬月眾至數萬。將渡江，而玄感敗。吳郡硃燮、晉陵管崇亦舉兵，有眾七萬，共迎 元進，奉以為主。據吳郡，稱天子，燮、崇俱為僕射，署置百官。毗陵、東陽、會 稽、建安豪傑多執長吏以應之。帝令將軍吐萬緒、光祿大夫魚俱羅率兵討焉。元進 西屯茅浦，以抗官軍，頻戰互有勝負。元進退保曲阿，與硃燮、管崇合軍，眾至十 萬。緒進軍逼之。相持百餘日，為緒所敗，保於黃山。緒復破之，燮戰死，元進引 趣建安，休兵養士。二將亦以師老，頓軍自守。俄而二將俱得罪，帝令江都郡丞王 世充發淮南兵擊之，有大流星墜於江都，未及地而南逝，磨拂竹木皆有聲，至吳郡 而落於地。元進惡之，令掘地，入二丈，得一石，徑丈余。後數日，失石所在。世 充既渡江，元進將兵拒戰，殺千餘人，世充窘急，退保延陵柵。元進遣兵，人各持 茅，因風縱火。世充大懼，將棄營而遁。遇反風，火轉，元進之眾懼燒而退。世充 簡銳卒掩擊，大破之，殺傷太半，自是頻戰輒敗。元進謂管崇曰：「事急矣，當以 死決之。」於是出挑戰，俱為世充所殺。其眾悉降，世充坑之於黃亭澗，死者三萬 人。其餘黨往往保險為盜。其後董道沖、沈法興、李子通等乘此而起，戰爭不息， 逮於隋亡。

lǐ mì péi rén jī
○李密 裴仁基

lǐ mì, zì fǎ zhǔ, zhēn xiāng gōng yǎn zhī cóng sūn yě. zǔ yào, zhōu xíng guó gōng. fù kuān, xiāo yǒng shàn zhàn, gàn lüè guò rén, zì zhōu jí suí, shù jīng jiāng lǐng, zhì zhù guó pú shān jùn gōng, hào wèi míng jiāng. mì duō chóu suàn, cái jiān wén wǔ, zhì qì xióng yuǎn, cháng yǐ jì wù wèi jǐ rèn. kāi huáng zhōng, xí fù jué pú shān gōng, nǎi sàn jiā chǎn, zhōu shàn qīn gù, yǎng kè lǐ xián, wú suǒ ài lìn. yǔ yáng xuán gǎn wèi wěn jǐng zhī jiāo. hòu gèng zhé jié, xià wéi dān xué, yóu hǎo bīng shū, sòng jiē zài kǒu. shī shì guó zi zhù jiào bāo kǎi, shòu shǐ jì hàn shū, lì jīng wàng juàn, kǎi mén tú jiē chū qí xià. dà yè chū, shòu qīn wèi dà dū dū, fēi qí suǒ hǎo, chēng jí ér guī.
李密，字法主，真鄉公衍之從孫也。祖耀，周邢國公。父寬，驍勇善戰，幹略 過人，自周及隋，數經將領，至柱國、蒲山郡公，號為名將。密多籌算，才兼文武， 志氣雄遠，常以濟物為己任。開皇中，襲父爵蒲山公，乃散家產，周贍親故，養客 禮賢，無所愛吝。與楊玄感為刎頸之交。後更折節，下帷耽學，尤好兵書，誦皆在 口。師事國子助教包愷，受《史記》、《漢書》，勵精忘倦，愷門徒皆出其下。大 業初，授親衛大都督，非其所好，稱疾而歸。

jí yáng xuán gǎn zài lí yáng, yǒu nì móu, yīn qiǎn jiā tóng zhì jīng shī zhào mì, lìng yǔ dì xuán tǐng děng tóng fù lí yáng. xuán gǎn jǔ bīng ér mì zhì, xuán gǎn dà xǐ, yǐ wèi móu zhǔ. xuán gǎn móu jì yú mì, mì yuē: yú yǒu sān jì, wéi gōng suǒ zé. jīn tiān zǐ chū zhēng, yuǎn zài liáo wài, dì qù yōu zhōu, xuán gé qiān lǐ. nán yǒu jù hǎi zhī xiàn, běi yǒu hú róng zhī huàn, zhōng jiān yī dào, lǐ jí jiān wēi. jīn gōng yōng bīng, chū qí bù yì, zhǎng qū rù jì, zhí è qí hóu. qián yǒu gāo lì, tuì wú guī lù, bù guò xún yuè, jī liáng bì jǐn. jǔ huī yī zhào, qí zhòng zì jiàng, bù zhàn ér qín, cǐ jì zhī shàng yě. yòu guān zhōng sì sāi, tiān fǔ zhī guó, yǒu wèi wén shēng, bù zú wèi yì. jīn yí lǜ zhòng, jīng chéng wù gōng, qīng jī gǔ xíng, wù zǎo xī rù. tiān zǐ suī hái, shī qí jīn dài, jù xiǎn lín zhī, gù dāng bì kè, wàn quán zhī shì, cǐ jì zhī zhōng yě. ruò suí jìn zhú biàn, xiān xiàng dōng dōu, táng yī gào zhī, lǐ dāng gù shǒu. yǐn bīng gōng zhàn, bì yán suì yuè, shèng fù shū wèi kě zhī, cǐ jì zhī xià yě. xuán gǎn yuē: bù rán. gōng zhī xià jì, nǎi shàng cè yǐ. jīn bǎi guān jiā kǒu bìng zài dōng dōu, ruò bù qǔ zhī, ān néng dòng wù? qiě jīng chéng bù bá, hé yǐ shì wēi? mì jì suì bù xíng. xuán gǎn jì zhì dōng dōu, jiē jié, zì wèi tiān xià xiǎng yīng, gōng zài zhāo xī. jí huò wéi fú sì, yòu wěi yǐ fù xīn, shì yǐ jūn lǚ zhī shì, bù zhuān guī mì. fú sì jì fēi tóng móu, yīn zhàn bèi zhí, měi shè chóu huà, jiē chí liǎng duān. hòu shǐ zuò xí wén, fú sì gù cí bù kěn. mì chuāi zhī qí qíng, yīn wèi xuán gǎn yuē: fú sì yuán fēi tóng méng, shí huái guān wàng. míng gōng chū qǐ dà shì, ér jiān rén zài cè, tīng qí shì fēi, bì wèi suǒ wù yǐ. qǐng zhǎn xiè zhòng, fāng kě ān jí. xuán gǎn yuē: hé zhì yú cǐ! mì zhī yán zhī bù yòng, tuì wèi suǒ qīn yuē: chǔ gōng hǎo fǎn ér bù yù shèng, rú hé? wú shǔ jīn wèi lǔ yǐ! hòu xuán gǎn jiāng xī rù, fú sì jìng wáng guī dōng dōu.
及楊玄感在黎陽，有逆謀，陰遣家僮至京師召密，令與弟玄挺等同赴黎陽。玄 感舉兵而密至，玄感大喜，以為謀主。玄感謀計於密，密曰：「愚有三計，惟公所 擇。今天子出征，遠在遼外，地去幽州，懸隔千里。南有巨海之限，北有胡戎之患， 中間一道，理極艱危。今公擁兵，出其不意，長驅入薊，直扼其喉。前有高麗，退 無歸路，不過旬月，齎糧必盡。舉麾一召，其眾自降，不戰而擒，此計之上也。又 關中四塞，天府之國，有衛文升，不足為意。今宜率眾，經城勿攻，輕齎鼓行，務 早西入。天子雖還，失其襟帶，據險臨之，故當必克，萬全之勢，此計之中也。若 隨近逐便，先向東都，唐禕告之，理當固守。引兵攻戰，必延歲月，勝負殊未可知， 此計之下也。」玄感曰：「不然。公之下計，乃上策矣。今百官家口並在東都，若 不取之，安能動物？且經城不拔，何以示威？」密計遂不行。玄感既至東都，皆捷， 自謂天下響應，功在朝夕。及獲韋福嗣，又委以腹心，是以軍旅之事，不專歸密。 福嗣既非同謀，因戰被執，每設籌畫，皆持兩端。後使作檄文，福嗣固辭不肯。密 揣知其情，因謂玄感曰：「福嗣元非同盟，實懷觀望。明公初起大事，而奸人在側， 聽其是非，必為所誤矣。請斬謝眾，方可安輯。」玄感曰：「何至於此！」密知言 之不用，退謂所親曰：「楚公好反而不欲勝，如何？吾屬今為虜矣！」後玄感將西 入，福嗣竟亡歸東都。

shí lǐ zǐ xióng quàn xuán gǎn sù chēng zūn hào, xuán gǎn yǐ wèn yú mì. mì yuē: xī chén shèng zì yù chēng wáng, zhāng ěr jiàn ér bèi wài, wèi wǔ jiāng qiú jiǔ xī, xún yù zhǐ ér jiàn shū. jīn zhě mì yù zhèng yán, hái kǒng zhuī zōng èr zi, ā yú shùn yì, yòu fēi mì zhī běn tú. hé zhě? bīng qǐ yǐ lái, suī fù pín jié, zhì yú jùn xiàn, wèi yǒu cóng zhě. dōng dōu shǒu yù shàng qiáng, tiān xià jiù bīng yì zhì, gōng dāng shēn xiān shì zhòng, zǎo dìng guān zhōng. nǎi yù jí zì zūn chóng, hé shì bù guǎng yě! xuán gǎn xiào ér zhǐ. jí yǔ wén shù lái hù ér děng jūn qiě zhì, xuán gǎn wèi mì yuē: jì jiāng ān chū? mì yuē: yuán hóng sì tǒng qiáng bīng yú lǒng yòu, jīn kě yáng yán qí fǎn, qiǎn shǐ yíng gōng, yīn cǐ rù guān, kě dé dài zhòng. xuán gǎn suì yǐ mì móu hào lìng qí zhòng, yīn yǐn xī rù. zhì shǎn xiàn, yù wéi hóng nóng gōng, mì jiàn zhī yuē: gōng jīn zhà zhòng rù xī, jūn shì zài sù, kuàng nǎi zhuī bīng jiāng zhì, ān kě jī liú! ruò qián bù dé jù guān, tuì wú suǒ shǒu, dà zhòng yī sàn, hé yǐ zì quán? xuán gǎn bù cóng, suì wéi zhī, sān rì gōng bù néng bá, fāng yǐn ér xī. zhì yú wén xiāng, zhuī bīng suì jí.
時李子雄勸玄感速稱尊號，玄感以問於密。密曰：「昔陳勝自欲稱王，張耳諫 而被外，魏武將求九錫，荀彧止而見疏。今者密欲正言，還恐追蹤二子，阿諛順意， 又非密之本圖。何者？兵起已來，雖復頻捷，至於郡縣，未有從者。東都守御尚強， 天下救兵益至，公當身先士眾，早定關中。乃欲急自尊崇，何示不廣也！」玄感笑 而止。及宇文述、來護兒等軍且至，玄感謂密曰：「計將安出？」密曰：「元弘嗣 統強兵於隴右，今可揚言其反，遣使迎公，因此入關，可得紿眾。」玄感遂以密謀 號令其眾，因引西入。至陝縣，欲圍弘農宮，密諫之曰：「公今詐眾入西，軍事在 速，況乃追兵將至，安可稽留！若前不得據關，退無所守，大眾一散，何以自全？」 玄感不從，遂圍之，三日攻不能拔，方引而西。至於閿鄉，追兵遂及。

xuán gǎn bài, mì jiān xíng rù guān, yǔ xuán gǎn cóng shū xún xiāng suí, nì yú féng yì xún qī zhī shě. xún wèi lín rén suǒ gào, suì bǔ huò, qiú yú jīng zhào yù. shì shí yáng dì zài gāo yáng, yǔ qí dǎng jù sòng dì suǒ. zài tú wèi qí tú yuē: wú děng zhī mìng, tóng yú zhāo lù, ruò zhì gāo yáng, bì wèi zǔ hǎi. jīn dào zhōng yóu kě wèi jì, ān de xíng jiù dǐng huò, bù guī táo bì yě? zhòng xián rán zhī. qí tú duō yǒu jīn, mì lìng chū shì shǐ zhě yuē: wú děng sǐ rì, cǐ jīn bìng liú fù gōng, xìng yòng xiāng yì. qí yú jí jiē bào dé. shǐ zhě lì qí jīn, suì xiāng rán xǔ. jí chū guān wài, fáng jìn jiàn chí, mì qǐng tōng shì jiǔ shí, měi yàn yǐn xuān huá jìng xī, shǐ zhě bù yǐ wèi yì. xíng cì hán dān, yè sù cūn zhōng, mì děng qī rén jiē chuān qiáng ér dùn, yǔ wáng zhòng bó wáng dǐ píng yuán zéi shuài hǎo xiào dé. xiào dé bù shèn lǐ zhī, bèi zāo jī jǐn, zhì xuē shù pí ér shí. zhòng bó qián guī tiān shuǐ, mì yì huái yáng, shě yú cūn zhōng, biàn xìng míng chēng liú zhì yuǎn, jù tú jiào shòu. jīng shù yuè, mì yù yù bù dé zhì, wèi wǔ yán shī yuē: jīn fèng dàng chū jié, yù lù diāo wǎn lín. cǐ xī qióng tú shì, kōng zhěn yù táo xīn. tiào tīng liáng duō gǎn, kāng kǎi dú zhān jīn. zhān jīn hé suǒ wèi? chàng rán huái gǔ yì. qín sú yóu wèi píng, hàn dào jiāng hé jì! fán kuài shì jǐng tú, xiāo hé dāo bǐ lì. yī zhāo shí yùn hé, wàn gǔ chuán míng qì. jì yán shì shàng xióng, xū shēng zhēn kě kuì. shī chéng ér qì xià shù xíng. shí rén yǒu guài zhī zhě, yǐ gào tài shǒu zhào tā. xiàn bǔ zhī, mì nǎi wáng qù, dǐ qí mèi fū yōng qiū lìng qiū jūn míng. hòu jūn míng cóng zi huái yì yǐ gào, dì lìng bǔ mì, mì dé dùn qù, jūn míng jìng zuò sǐ.
玄感敗，密間行入關，與玄感從叔詢相隨，匿於馮翊詢妻之舍。尋為鄰人所告， 遂捕獲，囚於京兆獄。是時煬帝在高陽，與其黨俱送帝所。在途謂其徒曰：「吾等 之命，同於朝露，若至高陽，必為俎醢。今道中猶可為計，安得行就鼎鑊，不規逃 避也？」眾咸然之。其徒多有金，密令出示使者曰：「吾等死日，此金並留付公， 幸用相瘞。其餘即皆報德。」使者利其金，遂相然許。及出關外，防禁漸馳，密請 通市酒食，每宴飲喧譁竟夕，使者不以為意。行次邯鄲，夜宿村中，密等七人皆穿 牆而遁，與王仲伯亡抵平原賊帥郝孝德。孝德不甚禮之，備遭饑饉，至削樹皮而食。 仲伯潛歸天水，密詣淮陽，舍於村中，變姓名稱劉智遠，聚徒教授。經數月，密郁 郁不得志，為五言詩曰：「金鳳盪初節，玉露凋晚林。此夕窮途士，空軫鬱陶心。 眺聽良多感，慷慨獨沾襟。沾襟何所為？悵然懷古意。秦俗猶未平，漢道將何冀！ 樊噲市井徒，蕭何刀筆吏。一朝時運合，萬古傳名器。寄言世上雄，虛生真可愧。」 詩成而泣下數行。時人有怪之者，以告太守趙他。縣捕之，密乃亡去，抵其妹夫雍 丘令丘君明。後君明從子懷義以告，帝令捕密，密得遁去，君明竟坐死。

huì dōng jùn zéi shuài dí ràng jù dǎng wàn yú rén, mì guī zhī, qí zhōng yǒu zhī mì shì xuán gǎn wáng jiāng, qián quàn ràng hài zhī. mì dà jù, nǎi yīn wáng bó dāng yǐ cè gàn ràng. ràng qiǎn shuō zhū xiǎo zéi, suǒ zhì zhé jiàng xià, ràng shǐ jìng yān, zhào yǔ jì shì. mì wèi ràng yuē: jīn bīng zhòng jì duō, liáng wú suǒ chū, ruò kuàng rì chí jiǔ, zé rén mǎ kùn bì, dà dí yī lín, sǐ wáng wú rì. wèi ruò zhí qù xíng yáng, xiū bīng guǎn gǔ, dài shì mǎ féi chōng, rán kě yǔ rén zhēng lì. ràng cóng zhī, yú shì pò jīn dī guān, lüè xíng yáng zhū xiàn, chéng bǎo duō xià zhī. xíng yáng tài shǒu huán wáng qìng jí tōng shǒu zhāng xū tuó yǐ bīng tǎo ràng. ràng shù wèi xū tuó suǒ bài, wén qí lái, dà jù, jiāng yuǎn bì zhī. mì yuē: xū tuó yǒng ér wú móu, bīng yòu zhòu shèng, jì jiāo qiě hěn, kě yī zhàn ér qín. gōng dàn liè zhèn yǐ dài, bǎo wèi gōng pò zhī. ràng bù dé yǐ, lè bīng jiāng zhàn, mì fēn bīng qiān yú rén yú lín mù jiān shè fú. ràng yǔ zhàn bù lì, jūn shāo què, mì fā fú zì hòu yǎn zhī, xū tuó zhòng kuì. yǔ ràng hé jī, dà pò zhī, suì zhǎn xū tuó yú zhèn. ràng yú shì lìng mì jiàn yá, bié tǒng suǒ bù. mì fù shuō ràng yuē: hūn zhǔ méng chén, bō dàng wú yuè, wèi máo jìng qǐ, hǎi nèi jī huāng. míng gōng yǐ yīng jié zhī cái, ér tǒng xiāo xióng zhī lǚ, yí dāng kuò qīng tiān xià, zhū jiǎn qún xiōng, qǐ kě qiú shí cǎo jiān, cháng wèi xiǎo dào ér yǐ! jīn dōng dōu shì shù, zhōng wài lí xīn, liú shǒu zhū guān, zhèng lìng bù yī, míng gōng qīn lǜ dà zhòng, zhí yǎn xìng luò cāng, fā sù yǐ zhèn qióng fá, yuǎn jìn shú bù guī fù! bǎi wàn zhī zhòng, yī zhāo kě jí, xiān fā zhì rén, cǐ jī bù kě shī yě. ràng yuē: pū qǐ lǒng mǔ zhī jiān, wàng bù zhì cǐ. bì rú suǒ tú, qǐng jūn xiān fā, pū lǐng zhū jūn, biàn wèi hòu diàn. dé cāng zhī rì, dāng bié yì zhī. mì yǔ ràng lǐng jīng bīng qī qiān rén, yǐ dà yè shí sān nián chūn, chū yáng chéng, běi yú fāng shān, zì luó kǒu xí xìng luò cāng, pò zhī. kāi cāng zì mín suǒ qǔ, lǎo ruò fù qiǎng, dào lù bù jué.
會東郡賊帥翟讓聚黨萬餘人，密歸之，其中有知密是玄感亡將，潛勸讓害之。 密大懼，乃因王伯當以策干讓。讓遣說諸小賊，所至輒降下，讓始敬焉，召與計事。 密謂讓曰：「今兵眾既多，糧無所出，若曠日持久，則人馬困敝，大敵一臨，死亡 無日。未若直趣滎陽，休兵館穀，待士馬肥充，然可與人爭利。」讓從之，於是破 金堤關，掠滎陽諸縣，城堡多下之。滎陽太守郇王慶及通守張須陀以兵討讓。讓數 為須陀所敗，聞其來，大懼，將遠避之。密曰：「須陀勇而無謀，兵又驟勝，既驕 且狠，可一戰而擒。公但列陣以待，保為公破之。」讓不得已，勒兵將戰，密分兵 千餘人於林木間設伏。讓與戰不利，軍稍卻，密發伏自後掩之，須陀眾潰。與讓合 擊，大破之，遂斬須陀於陣。讓於是令密建牙，別統所部。密復說讓曰：「昏主蒙 塵，播盪吳越，蝟毛競起，海內饑荒。明公以英桀之才，而統驍雄之旅，宜當廓清 天下，誅剪群凶，豈可求食草間，常為小盜而已！今東都士庶，中外離心，留守諸 官，政令不一，明公親率大眾，直掩興洛倉，發粟以賑窮乏，遠近孰不歸附！百萬 之眾，一朝可集，先發制人，此機不可失也。」讓曰：「仆起隴畝之間，望不至此。 必如所圖，請君先發，仆領諸軍，便為後殿。得倉之日，當別議之。」密與讓領精 兵七千人，以大業十三年春，出陽城，北逾方山，自羅口襲興洛倉，破之。開倉恣 民所取，老弱負繦，道路不絕。

yuè wáng dòng wǔ bì láng jiāng liú zhǎng gōng lǜ bù qí èr wàn wǔ qiān tǎo mì, mì yī zhàn pò zhī, zhǎng gōng jǐn yǐ shēn miǎn. ràng yú shì tuī mì wèi zhǔ. mì chéng luò kǒu zhōu huí sì shí lǐ yǐ jū zhī. fáng yàn zǎo shuō xià yù zhōu, dōng dōu dà jù. ràng shàng mì hào wèi wèi gōng. mì chū cí bù shòu, zhū jiāng děng gù qǐng, nǎi cóng zhī. shè tán chǎng, jí wèi, chēng yuán nián, zhì guān shǔ, yǐ fáng yàn zǎo wèi zuǒ zhǎng shǐ, bǐng yuán zhēn yòu zhǎng shǐ, yáng dé fāng zuǒ sī mǎ, zhèng dé tāo yòu sī mǎ. bài ràng sī tú, fēng dōng jùn gōng. qí jiāng shuài fēng bài gè yǒu chà. zhǎng bái shān zéi mèng ràng lüè dōng dōu, shāo fēng dū shì ér guī. mì gōng xià gǒng xiàn, huò xiàn zhǎng chái xiào hé, bài wèi hù jūn. wǔ bì láng jiāng péi rén jī yǐ wǔ láo guī mì, yīn qiǎn rén jī yǔ mèng ràng lǜ bīng èr wàn yú rén xí huí luò cāng, pò zhī, shāo tiān jīn qiáo, suì zòng bīng dà lüè. dōng dōu chū bīng chéng zhī, rén jī děng dà bài, jǐn yǐ shēn miǎn. mì fù qīn lǜ bīng sān wàn bī dōng dōu, jiāng jūn duàn dá wǔ bì láng jiāng gāo pí liú zhǎng gōng děng chū bīng qī wàn jù zhī, zhàn yú gù dū, guān jūn bài zǒu, mì fù xià huí luò cāng ér jù zhī. é ér dé tāo dé fāng jù sǐ, fù yǐ zhèng tǐng wèi zuǒ sī mǎ, zhèng qián xiàng wèi yòu sī mǎ. chái xiào hé shuō mì yuē: qín dì zǔ shān dài hé, xī chǔ bèi zhī ér wáng, hàn gāo dōu zhī ér bà. rú yú yì zhě, lìng rén jī shǒu huí luò, dí ràng shǒu luò kǒu, míng gōng qīn jiǎn jīng ruì, xī xí zhǎng ān, bǎi xìng shú bù jiāo yíng, bì dāng yǒu zhēng wú zhàn. jì kè jīng yì, yè gù bīng qiáng, fāng gèng zhǎng qū xiáo hán, sǎo dàng jīng luò, chuán xí zhǐ zǒng, tiān xià kě dìng. dàn jīn yīng xióng jìng qǐ, shí kǒng tā rén wǒ xiān, yī zhāo shī zhī, shì qí hé jí! mì yuē: jūn zhī suǒ tú, pū yì sī zhī jiǔ yǐ, chéng wèi shàng cè. dàn hūn zhǔ shàng zài, cóng bīng yóu zhòng, wǒ zhī suǒ bù, bìng shān dōng rén, jì jiàn wèi xià luò yáng, hé kěn xiāng suí xī rù! zhū jiāng chū yú qún dào, liú zhī gè jìng cí xióng. ruò rán zhě, dài jiāng bài yǐ. xiào hé yuē: chéng rú gōng yán, fēi suǒ jí yě. dà jūn jì wèi kě xī chū, qǐng jiān xíng guān xì. mì cóng zhī. xiào hé yǔ shù shí qí zhì shǎn xiàn, shān zéi guī zhī zhě wàn yú rén. mì shí bīng fēng shén ruì, měi rù yuàn, yǔ guān jūn lián zhàn. huì mì wèi liú shǐ suǒ zhōng, wò yú yíng nèi, hòu shù rì, dōng dōu chū bīng jī zhī, mì zhòng dà kuì, qì huí luò cāng, guī luò kǒu. xiào hé zhī zhòng wén mì tuì, gè fēn sǎn ér qù. xiào hé qīng qí guī mì. dì qiǎn wáng shì chōng lǜ jiāng huái jìn zú wǔ wàn lái tǎo mì, mì nì jù zhī, zhàn bù lì. chái xiào hé nì sǐ yú luò shuǐ, mì shén shāng zhī. shì chōng yíng yú luò xī, yǔ mì xiāng jù bǎi yú rì. wǔ yáng jùn chéng yuán bǎo cáng lí yáng zéi shuài lǐ wén xiāng huán shuǐ zéi shuài zhāng shēng qīng hé zéi shuài zhào jūn dé píng yuán zéi shuài hǎo xiào dé bìng guī yú mì, gòng xí pò lí yáng cāng, jù zhī. zhōu fǎ míng jǔ jiāng huáng zhī dì yǐ fù mì, qí jùn zéi shuài xú yuán lǎng rèn chéng dà xiá xú shī rén huái yáng tài shǒu zhào tā děng qián hòu kuǎn fù, yǐ qiān bǎi shù.
越王侗武賁郎將劉長恭率步騎二萬五千討密，密一戰破之，長恭僅以身免。讓 於是推密為主。密城洛口周回四十里以居之。房彥藻說下豫州，東都大懼。讓上密 號為魏公。密初辭不受，諸將等固請，乃從之。設壇場，即位，稱元年，置官屬， 以房彥藻為左長史，邴元真右長史，楊德方左司馬，鄭德韜右司馬。拜讓司徒，封 東郡公。其將帥封拜各有差。長白山賊孟讓掠東都，燒豐都市而歸。密攻下鞏縣， 獲縣長柴孝和，拜為護軍。武賁郎將裴仁基以武牢歸密，因遣仁基與孟讓率兵二萬 餘人襲回洛倉，破之，燒天津橋，遂縱兵大掠。東都出兵乘之，仁基等大敗，僅以 身免。密復親率兵三萬逼東都，將軍段達、武賁郎將高毗、劉長恭等出兵七萬拒之， 戰於故都，官軍敗走，密復下回洛倉而據之。俄而德韜、德方俱死，復以鄭頲為左 司馬，鄭虔象為右司馬。柴孝和說密曰：「秦地阻山帶河，西楚背之而亡，漢高都 之而霸。如愚意者，令仁基守回洛，翟讓守洛口，明公親簡精銳，西襲長安，百姓 孰不郊迎，必當有徵無戰。既克京邑，業固兵強，方更長驅崤、函，掃蕩京、洛， 傳檄指捴，天下可定。但今英雄競起，實恐他人我先，一朝失之，噬臍何及！」密 曰：「君之所圖，仆亦思之久矣，誠為上策。但昏主尚在，從兵猶眾，我之所部， 並山東人，既見未下洛陽，何肯相隨西入！諸將出於群盜，留之各競雌雄。若然者， 殆將敗矣。」孝和曰：「誠如公言，非所及也。大軍既未可西出，請間行觀隙。」 密從之。孝和與數十騎至陝縣，山賊歸之者萬餘人。密時兵鋒甚銳，每入苑，與官 軍連戰。會密為流矢所中，臥於營內，後數日，東都出兵擊之，密眾大潰，棄回洛 倉，歸洛口。孝和之眾聞密退，各分散而去。孝和輕騎歸密。帝遣王世充率江淮勁 卒五萬來討密，密逆拒之，戰不利。柴孝和溺死於洛水，密甚傷之。世充營於洛西， 與密相拒百餘日。武陽郡丞元寶藏、黎陽賊帥李文相、洹水賊帥張升、清河賊帥趙 君德、平原賊帥郝孝德並歸於密，共襲破黎陽倉，據之。周法明舉江、黃之地以附 密，齊郡賊帥徐圓朗、任城大俠徐師仁、淮陽太守趙他等前後款附，以千百數。

dí ràng suǒ bù wáng rú xìn quàn ràng wèi dà zhǒng zǎi, zǒng tǒng zhòng wù, yǐ duó mì quán. ràng xiōng kuān fù wèi ràng yuē: tiān zi zhǐ kě zì zuò, ān dé yǔ rén? rǔ ruò bù néng zuò, wǒ dāng wèi zhī. mì wén qí yán, yǒu tú ràng zhī jì. huì shì chōng liè zhèn ér zhì, ràng chū jù zhī, wèi shì chōng suǒ jī tuì zhě shù bǎi bù. mì yǔ dān xióng xìn děng lǜ jīng ruì fù zhī, shì chōng bài zǒu. ràng yù chéng shèng jìn pò qí yíng, huì rì mù, mì gù zhǐ zhī. míng rì, ràng yǔ shù bǎi rén zhì mì suǒ, yù wèi yàn lè. mì jù zhuàn yǐ dài zhī, qí suǒ jiāng zuǒ yòu, gè fēn lìng jiù shí. zhū mén bìng shè bèi, ràng bù zhī jué yě. mì yǐn ràng rù zuò, yǒu hǎo gōng, chū shì ràng, suì lìng ràng shè. ràng yǐn mǎn jiāng fā, mì qiǎn zhuàng shì cài jiàn zì hòu zhǎn zhī, yǔn yú chuáng xià. suì shā qí xiōng kuān jí wáng rú xìn, bìng qí cóng zhě yì yǒu sǐ yān. ràng suǒ bù jiāng xú shì jī, wèi luàn bīng suǒ zhuó zhōng, zhòng chuàng, mì jù zhǐ zhī, jǐn ér dé miǎn. dān xióng xìn děng jiē kòu tóu qiú āi, mì bìng shì ér wèi yù zhī. yú shì lǜ zuǒ yòu shù bǎi rén yì ràng běn yíng. wáng bó dāng bǐng yuán zhēn dān xióng xìn děng rù yíng, gào yǐ shā ràng zhī yì, zhòng wú gǎn dòng zhě. nǎi lìng xú shì jī dān xióng xìn wáng bó dāng fēn tǒng qí zhòng.
翟讓所部王儒信勸讓為大冢宰，總統眾務，以奪密權。讓兄寬復謂讓曰：「天 子止可自作，安得與人？汝若不能作，我當為之。」密聞其言，有圖讓之計。會世 充列陣而至，讓出拒之，為世充所擊退者數百步。密與單雄信等率精銳赴之，世充 敗走。讓欲乘勝進破其營，會日暮，密固止之。明日，讓與數百人至密所，欲為宴 樂。密具饌以待之，其所將左右，各分令就食。諸門並設備，讓不之覺也。密引讓 入坐，有好弓，出示讓，遂令讓射。讓引滿將發，密遣壯士蔡建自後斬之，殞於床 下。遂殺其兄寬及王儒信，並其從者亦有死焉。讓所部將徐世勣，為亂兵所斫中， 重創，密遽止之，僅而得免。單雄信等皆叩頭求哀，密並釋而慰諭之。於是率左右 數百人詣讓本營。王伯當、邴元真、單雄信等入營，告以殺讓之意，眾無敢動者。 乃令徐世勣、單雄信、王伯當分統其眾。

wèi jǐ, shì chōng yè xí cāng chéng, mì nì jù pò zhī, zhǎn wǔ bì láng jiāng fèi qīng nú. shì chōng fù yí yíng luò běi, nán duì gǒng xiàn, qí hòu suì yú luò shuǐ zào fú qiáo, xī zhòng yǐ jī mì. mì yǔ qiān qí jù zhī, bù lì ér tuì. shì chōng yīn báo qí chéng xià, mì jiǎn ruì zú shù bǎi rén, fēn wèi sān duì chū jī zhī. guān jūn shāo què, zì xiāng xiàn nì, sǐ zhě shù wàn rén, wǔ bì láng jiāng yáng wēi wáng biàn huò shì jǔ liú zhǎng gōng liáng dé zhòng dǒng zhì tōng děng zhū jiāng lǜ jiē méi yú zhèn. shì chōng jǐn ér huò miǎn, bù gǎn hái dōng dōu, suì zǒu hé yáng. qí yè yǔ xuě chǐ yú, zhòng suí zhī zhě, sǐ wáng dài jǐn. mì yú shì xiū jīn yōng gù chéng jū zhī, zhòng sān shí yú wàn. fù lái gōng shàng chūn mén, liú shǒu wéi jīn chū jù zhàn, mì jī bài zhī, zhí jīn yú zhèn. qí dǎng quàn mì jí zūn hào, mì bù xǔ. jí yì shī wéi dōng dōu, mì chū jūn zhēng zhī, jiāo suī ér tuì.
未幾，世充夜襲倉城，密逆拒破之，斬武賁郎將費青奴。世充復移營洛北，南 對鞏縣，其後遂於洛水造浮橋，悉眾以擊密。密與千騎拒之，不利而退。世充因薄 其城下，密簡銳卒數百人，分為三隊出擊之。官軍稍卻，自相陷溺，死者數萬人， 武賁郎將楊威、王辯、霍世舉、劉長恭、梁德重、董智通等諸將率皆沒於陣。世充 僅而獲免，不敢還東都，遂走河陽。其夜雨雪尺余，眾隨之者，死亡殆盡。密於是 修金墉故城居之，眾三十餘萬。復來攻上春門，留守韋津出拒戰，密擊敗之，執津 於陣。其黨勸密即尊號，密不許。及義師圍東都，密出軍爭之，交綏而退。

é ér yǔ wén huà jí shā nì, lǜ zhòng zì jiāng dū běi zhǐ lí yáng, bīng shí yú wàn. mì nǎi zì lǜ bù qí èr wàn jù zhī. huì yuè wáng dòng chēng zūn hào, qiǎn shǐ zhě shòu mì tài wèi shàng shū lìng dōng nán dào dà xíng tái xíng jūn yuán shuài wèi guó gōng, lìng xiān píng huà jí, rán hòu rù cháo fǔ zhèng. mì qiǎn shǐ bào xiè yān. huà jí yǔ mì xiāng yù, mì zhī qí jūn shǎo shí, lì zài jí zhàn, gù bù yǔ jiāo fēng, yòu è qí guī lù, shǐ bù dé xī. mì qiǎn xú shì jī shǒu cāng chéng, huà jí gōng zhī, bù néng xià. mì yǔ huà jí gé shuǐ ér yǔ, mì shù zhī yuē: qīng běn xiōng nú zào lì pò yě tóu ěr, fù xiōng zǐ dì bìng shòu suí shì hòu ēn, fù guì lěi shì, zhì qī gōng zhǔ, guāng róng lóng xiǎn, jǔ cháo mò èr. hé guó shì zhī yù zhě, dāng xū guó shì bào zhī, qǐ róng zhǔ shàng shī dé, bù néng sǐ jiàn, fǎn yīn zhòng pàn, gōng xíng shā nüè, zhū jí zi sūn, bàng lì zhī shù, shàn zì zūn chóng, yù guī cuàn duó, wū rǔ fēi hòu, wǎng hài wú gū? bù zhuī zhū gé zhān zhī zhōng chéng, nǎi wèi huò yǔ zhī è nì. tiān dì suǒ bù róng, rén shén suǒ mò yòu. yōng bī liáng shàn, jiāng yù hé zhī! jīn ruò sù lái guī wǒ, shàng kě dé quán hòu sì. huà jí mò rán, fǔ shì liáng jiǔ, nǎi chēn mù dà yán yuē: gòng nǐ lùn xiāng shā shì, hé xū zuò shū yǔ xié? mì wèi cóng zhě yuē: huà jí yōng nuò rú cǐ, hū yù tú wèi dì wáng, sī nǎi zhào gāo shèng gōng zhī liú, wú dāng zhé zhàng qū zhī ěr. huà jí shèng xiū gōng jù, yǐ bī lí yáng cāng chéng, mì lǐng qīng qí wǔ bǎi chí fù zhī. cāng chéng bīng yòu chū xiāng yīng, fén qí gōng jù, jīng yè huǒ bù miè. mì zhī huà jí liáng qiě jǐn, yīn wěi yǔ hé, yǐ bì qí zhòng. huà jí bù zhī wù, dà xǐ, zì qí bīng shí, jì mì kuì zhī. huì mì xià yǒu rén huò zuì, wáng tóu huà jí, jù yán mì qíng, huà jí dà nù. qí shí yòu jǐn, nǎi dù yǒng jì qú, yǔ mì zhàn yú tóng shān zhī xià, zì chén dá yǒu. mì wèi liú shǐ suǒ zhōng, dùn yú jí xiàn. huà jí lüè jí jùn, běi qù wèi xiàn, qí jiāng chén zhì lüè zhāng tóng rén děng suǒ bù bīng guī yú mì zhě, qián hòu xiāng jì. chū, huà jí yǐ zī zhòng liú yú dōng jùn, qiǎn qí suǒ shǔ xíng bù shàng shū wáng guǐ shǒu zhī. zhì shì, guǐ jǔ jùn jiàng mì, yǐ guǐ wèi huá zhōu zǒng guǎn. mì yǐn bīng ér xī, qiǎn jì shì cān jūn lǐ jiǎn cháo yú dōng dōu, zhí shā yáng dì rén yú hóng dá yǐ xiàn yuè wáng dòng. dòng yǐ jiǎn wèi sī nóng shǎo qīng, shǐ zhī fǎn mìng, zhào mì rù cháo. mì zhì wēn xiàn, wén shì chōng yǐ shā yuán wén dōu lú chǔ děng, nǎi guī jīn yōng.
俄而宇文化及殺逆，率眾自江都北指黎陽，兵十餘萬。密乃自率步騎二萬拒之。 會越王侗稱尊號，遣使者授密太尉、尚書令、東南道大行台、行軍元帥、魏國公， 令先平化及，然後入朝輔政。密遣使報謝焉。化及與密相遇，密知其軍少食，利在 急戰，故不與交鋒，又遏其歸路，使不得西。密遣徐世勣守倉城，化及攻之，不能 下。密與化及隔水而語，密數之曰：「卿本匈奴皁隸破野頭耳，父兄子弟並受隋室 厚恩，富貴累世，至妻公主，光榮隆顯，舉朝莫二。荷國士之遇者，當須國士報之， 豈容主上失德，不能死諫，反因眾叛，躬行殺虐，誅及子孫，傍立支庶，擅自尊崇， 欲規篡奪，污辱妃後，枉害無辜？不追諸葛瞻之忠誠，乃為霍禹之惡逆。天地所不 容，人神所莫祐。擁逼良善，將欲何之！今若速來歸我，尚可得全後嗣。」化及默 然，俯視良久，乃嗔目大言曰：「共你論相殺事，何須作書語邪？」密謂從者曰： 「化及庸懦如此，忽欲圖為帝王，斯乃趙高、聖公之流，吾當折杖驅之耳。」化及 盛修攻具，以逼黎陽倉城，密領輕騎五百馳赴之。倉城兵又出相應，焚其攻具，經 夜火不滅。密知化及糧且盡，因偽與和，以敝其眾。化及不之悟，大喜，恣其兵食， 冀密饋之。會密下有人獲罪，亡投化及，具言密情，化及大怒。其食又盡，乃渡永 濟渠，與密戰於童山之下，自辰達酉。密為流矢所中，頓於汲縣。化及掠汲郡，北 趣魏縣，其將陳智略、張童仁等所部兵歸於密者，前後相繼。初，化及以輜重留於 東郡，遣其所署刑部尚書王軌守之。至是，軌舉郡降密，以軌為滑州總管。密引兵 而西，遣記室參軍李儉朝於東都，執殺煬帝人於弘達以獻越王侗。侗以儉為司農少 卿，使之反命，召密入朝。密至溫縣，聞世充已殺元文都、盧楚等，乃歸金墉。

shì chōng jì dé shàn quán, nǎi hòu cì jiāng shì, shàn zhì qì xiè, rén xīn jiàn ruì. rán mì bīng shǎo yī, shì chōng fá shí, nǎi qǐng jiāo yì. mì chū nán zhī, bǐng yuán zhēn děng gè qiú sī lì, dì lái quàn mì, mì suì xǔ yān. chū, dōng dōu jué liáng, rén guī mì zhě, rì yǒu shù bǎi. zhì cǐ, dé shí, ér jiàng rén yì shǎo, mì fāng huǐ ér zhǐ. mì suī jù cāng, wú fǔ kù, bīng shù zhàn bù huò shǎng, yòu hòu fǔ chū fù zhī bīng, yú shì zhòng xīn jiàn yuàn. shí qiǎn bǐng yuán zhēn shǒu xìng luò cāng. yuán zhēn qǐ zì wēi jiàn, xìng yòu tān bǐ, yǔ wén wēn jí zhī, měi wèi mì yuē: bù shā yuán zhēn, gōng nán wèi yǐ. mì bù dá, ér yuán zhēn zhī zhī, yīn móu pàn mì. yáng qìng wén ér gào mì, mì gù yí yān. huì shì chōng xī zhòng lái jué zhàn, mì liú wáng bó dāng shǒu jīn yōng, zì yǐn jīng bīng jiù yǎn shī, běi zǔ máng shān yǐ dài zhī. shì chōng jūn zhì, lìng shù bǎi qí dù yù hé, mì qiǎn péi xíng yǎn lǜ zhòng nì zhī. huì rì mù, zàn jiāo ér tuì, xíng yǎn sūn zhǎng lè chéng jīn děng xiāo jiāng shí shù rén jiē yù zhòng chuàng, mì shén è zhī. shì chōng yè qián jì shī, jié cháo ér zhèn, mì fāng jué zhī, láng bèi chū zhàn, yú shì bài jī, yǔ wàn yú rén chí xiàng luò kǒu. shì chōng yè wéi yǎn shī, shǒu jiāng zhèng tǐng wèi qí bù xià suǒ fān, yǐ chéng jiàng shì chōng. mì jiāng rù luò kǒu cāng chéng, yuán zhēn yǐ qiǎn rén qián yǐn shì chōng yǐ. mì yīn zhī zhī ér bù fā qí shì, yīn yǔ zhòng móu, dài shì chōng zhī bīng bàn jì luò shuǐ, rán hòu jī zhī. jí shì chōng jūn zhì, mì hòu qí bù shí jué, bǐ jiāng chū zhàn, shì chōng jūn xī yǐ jì yǐ. mì zì dù bù néng zhī, yǐn qí ér dùn. yuán zhēn jìng yǐ chéng jiàng yú shì chōng.
世充既得擅權，乃厚賜將士，繕治器械，人心漸銳。然密兵少衣，世充乏食， 乃請交易。密初難之，邴元真等各求私利，遞來勸密，密遂許焉。初，東都絕糧， 人歸密者，日有數百。至此，得食，而降人益少，密方悔而止。密雖據倉，無府庫， 兵數戰不獲賞，又厚撫初附之兵，於是眾心漸怨。時遣邴元真守興洛倉。元真起自 微賤，性又貪鄙，宇文溫疾之，每謂密曰：「不殺元真，公難未已。」密不答，而 元真知之，陰謀叛密。揚慶聞而告密，密固疑焉。會世充悉眾來決戰，密留王伯當 守金墉，自引精兵就偃師，北阻邙山以待之。世充軍至，令數百騎渡御河，密遣裴 行儼率眾逆之。會日暮，暫交而退，行儼、孫長樂、程金等驍將十數人皆遇重創， 密甚惡之。世充夜潛濟師，詰朝而陣，密方覺之，狼狽出戰，於是敗績，與萬餘人 馳向洛口。世充夜圍偃師，守將鄭頲為其部下所翻，以城降世充。密將入洛口倉城， 元真已遣人潛引世充矣。密陰知之而不發其事，因與眾謀，待世充之兵半濟洛水， 然後擊之。及世充軍至，密候騎不時覺，比將出戰，世充軍悉已濟矣。密自度不能 支，引騎而遁。元真竟以城降於世充。

mì zhòng jiàn lí, jiāng rú lí yáng. rén huò wèi mì yuē: shā dí ràng zhī jì, xú shì jī jǐ zhì yú sǐ. jīn chuàng yóu wèi fù, qí xīn ān kě bǎo hū? mì nǎi zhǐ. shí wáng bó dāng qì jīn yōng, bǎo hé yáng, mì yǐ qīng qí zì wǔ láo dù hé yǐ guī zhī, wèi bó dāng yuē: bīng bài yǐ! jiǔ kǔ zhū jūn, wǒ jīn zì wěn, qǐng yǐ xiè zhòng. zhòng jiē qì, mò néng yǎng shì. mì fù yuē: zhū jūn xìng bù xiāng qì, dāng gòng guī guān zhōng. mì shēn suī kuì wú gōng, zhū jūn bì bǎo fù guì. qí fǔ yuàn liǔ xiè duì yuē: xī pén zi guī hàn, shàng shí jūn shū, míng gōng yǔ zhǎng ān zōng zú yǒu chóu xī zhī yù, suī bù péi qǐ yì, rán ér zǔ dōng dōu, duàn suí guī lù, shǐ táng guó bù zhàn ér jù jīng shī, cǐ yì gōng zhī gōng yě. zhòng xián yuē: rán. mì suì guī dà táng, fēng xíng guó gōng, bài guāng lù qīng.
密眾漸離，將如黎陽。人或謂密曰：「殺翟讓之際，徐世勣幾至於死。今創猶 未復，其心安可保乎？」密乃止。時王伯當棄金墉，保河陽，密以輕騎自武牢渡河 以歸之，謂伯當曰：「兵敗矣！久苦諸君，我今自刎，請以謝眾。」眾皆泣，莫能 仰視。密復曰：「諸君幸不相棄，當共歸關中。密身雖愧無功，諸君必保富貴。」 其府掾柳燮對曰：「昔盆子歸漢，尚食均輸，明公與長安宗族有疇昔之遇，雖不陪 起義，然而阻東都，斷隋歸路，使唐國不戰而據京師，此亦公之功也。」眾咸曰： 「然。」密遂歸大唐，封邢國公，拜光祿卿。

hé dōng péi rén jī, zì dé běn. zǔ bó fèng, zhōu fén zhōu cì shǐ. fù dìng, shàng yí tóng. rén jī shǎo xiāo wǔ, biàn gōng mǎ. kāi huáng chū, wèi qīn wèi. píng chén zhī yì, xiān dēng xiàn zhèn, bài yí tóng, cì wù qiān duàn. yǐ běn guān lǐng hàn wáng liàng fǔ qīn xìn. yáng dì sì wèi, liàng jǔ bīng zuò luàn, rén jī kǔ jiàn. liàng dà nù, qiú zhī yú yù. jí liàng bài, dì jiā zhī, chāo bài hù jūn. shù suì, gǎi shòu wǔ bì láng jiāng, cóng jiāng jūn lǐ jǐng tǎo pàn mán xiàng sī duō yú qián ān, yǐ gōng jìn wèi yín qīng guāng lù dài fū, cì nú bì bǎi kǒu, juàn wǔ bǎi pǐ. jī tǔ gǔ hún yú zhāng yē, pò zhī, jiā shòu jīn zǐ guāng lù dà fū. zhǎn huò kòu lüè mò hé, bài zuǒ guāng lù dài fū. cóng zhēng gāo lì, jìn wèi guāng lù dài fū.
河東裴仁基，字德本。祖伯鳳，周汾州刺史。父定，上儀同。仁基少驍武，便 弓馬。開皇初，為親衛。平陳之役，先登陷陣，拜儀同，賜物千段。以本官領漢王 諒府親信。煬帝嗣位，諒舉兵作亂，仁基苦諫。諒大怒，囚之於獄。及諒敗，帝嘉 之，超拜護軍。數歲，改授武賁郎將，從將軍李景討叛蠻向思多於黔安，以功進位 銀青光祿大夫，賜奴婢百口，絹五百匹。擊吐谷渾於張掖，破之，加授金紫光祿大 夫。斬獲寇掠靺鞨，拜左光祿大夫。從征高麗，進位光祿大夫。

dì xìng jiāng dū, lǐ mì jù luò kǒu, lìng rén jī wèi hé nán dào tǎo bǔ dà shǐ, jù wǔ láo yǐ jù mì. jí xíng yáng tōng shǒu zhāng xū tuó wèi mì suǒ shā, rén jī xī shōu qí zhòng, měi yǔ mì zhàn, duō suǒ zhǎn huò. shí suí dà luàn, yǒu gōng zhě bù lù. rén jī jiàn qiáng kòu zài qián, shì zú láo bì, suǒ de jūn zī, jí yòng fēn shǎng. jiān jūn yù shǐ xiāo huái jìng měi yì zhǐ zhī, zhòng xián yuàn nù. huái jìng yòu yīn chí rén jī zhǎng duǎn, yù yǒu suǒ zòu hé. rén jī jù, suì shā huái jìng, yǐ qí zhòng guī mì. mì yǐ wèi hé dōng jùn gōng. qí zi xíng yǎn, xiāo yǒng shàn zhàn, mì fù yǐ wèi jiàng jùn gōng, shén xiāng wěi nì. wáng shì chōng yǐ dōng dōu shí jǐn, xī zhòng yì yǎn shī, yǔ mì jué zhàn. mì wèn jì yú zhū jiāng, rén jī duì yuē: shì chōng jǐn ruì ér zhì, luò xià bì xū, kě fēn bīng shǒu qí yào lù, lìng bù dé dōng. jiǎn jīng bīng sān wàn, bàng hé xī chū, yǐ bī dōng dōu. shì chōng què hái, wǒ qiě àn jiǎ, shì chōng chóng chū, wǒ yòu bī zhī. rú cǐ zé cǐ yǒu yú lì, bǐ láo bèn mìng, bīng fǎ suǒ wèi bǐ chū wǒ guī, bǐ guī wǒ chū, shù zhàn yǐ pí zhī, duō fāng yǐ wù zhī zhě yě. mì yuē: gōng zhī qí yī, bù zhī qí èr. dōng dōu bīng mǎ yǒu sān bù kě dāng: qì xiè jīng, yī yě jué jì ér lái, èr yě shí jǐn qiú duàn, sān yě. wǒ àn jiǎ xù lì, yǐ guān qí bì, bǐ qiú duàn bù dé, yù zǒu wú lù, bù guò shí rì, shì chōng zhī shǒu kě xuán yú huī xià. dān xióng xìn děng zhū jiāng qīng shì chōng, jiē qǐng zhàn, rén jī kǔ zhēng bù dé. mì nán wéi zhū jiāng zhī yán, zhàn suì dà bài, rén jī wèi shì chōng suǒ lǔ. shì chōng yǐ qí fù zǐ bìng xiāo ruì, shēn lǐ zhī, yǐ xiōng nǚ qī xíng yǎn. jí jiàn zūn hào, shǔ rén jī wèi lǐ bù shàng shū, xíng yǎn wèi zuǒ fǔ dà jiāng jūn. xíng yǎn měi yǒu gōng zhàn, suǒ dāng jiē pī mǐ, hào wèi wàn rén dí. shì chōng dàn qí wēi míng, pō jiā cāi fáng. rén jī zhī qí yì, bù zì ān, suì yǔ shì chōng suǒ shǔ shàng shū zuǒ chéng yǔ wén rú tóng shàng shí zhí zhǎng chén qiān mì shū chéng cuī dé běn děng móu fǎn, lìng chén qiān yú shàng shí zhī jì, chí bǐ shǒu yǐ jié shì chōng, xíng yǎn yǐ bīng yīng yú jiē xià, zhǐ huī shì dìng, rán hòu chū yuè wáng dòng yǐ fǔ zhī. shì lín fā, jiāng jūn zhāng tóng rén zhī qí móu ér gào zhī, jù wèi shì chōng suǒ shā.
帝幸江都，李密據洛口，令仁基為河南道討捕大使，據武牢以拒密。及滎陽通 守張須陀為密所殺，仁基悉收其眾，每與密戰，多所斬獲。時隋大亂，有功者不錄。 仁基見強寇在前，士卒勞敝，所得軍資，即用分賞。監軍御史蕭懷靜每抑止之，眾 咸怨怒。懷靜又陰持仁基長短，欲有所奏劾。仁基懼，遂殺懷靜，以其眾歸密。密 以為河東郡公。其子行儼，驍勇善戰，密復以為絳郡公，甚相委昵。王世充以東都 食盡，悉眾詣偃師，與密決戰。密問計於諸將，仁基對曰：「世充盡銳而至，洛下 必虛，可分兵守其要路，令不得東。簡精兵三萬，傍河西出，以逼東都。世充卻還， 我且按甲，世充重出，我又逼之。如此則此有餘力，彼勞奔命，兵法所謂『彼出我 歸，彼歸我出，數戰以疲之，多方以誤之』者也。」密曰：「公知其一，不知其二。 東都兵馬有三不可當：器械精，一也；決計而來，二也；食盡求斷，三也。我按甲 蓄力，以觀其敝，彼求斷不得，欲走無路，不過十日，世充之首可懸於麾下。」單 雄信等諸將輕世充，皆請戰，仁基苦爭不得。密難違諸將之言，戰遂大敗，仁基為 世充所虜。世充以其父子並驍銳，深禮之，以兄女妻行儼。及僭尊號，署仁基為禮 部尚書，行儼為左輔大將軍。行儼每有攻戰，所當皆披靡，號為「萬人敵」。世充 憚其威名，頗加猜防。仁基知其意，不自安，遂與世充所署尚書左丞宇文儒童、尚 食直長陳謙、秘書丞崔德本等謀反，令陳謙於上食之際，持匕首以劫世充，行儼以 兵應於階下，指麾事定，然後出越王侗以輔之。事臨發，將軍張童仁知其謀而告之， 俱為世充所殺。

shǐ chén yuē: gǔ xiān dì wáng zhī xìng yě, fēi fū zhì dé shēn rén gé yú tiān dì, yǒu fēng gōng bó lì, hóng jì jiān nán, bù rán, zé qí dào wú yóu yǐ. zì zhōu bāng bù jìng, suí yùn jiāng lóng, wǔ yuán gāo zǔ bìng zhe dà gōng yú wáng shì, píng nán guó, cuī dōng xià, zǒng bǎi kuí, dìng sān fāng, rán hòu biàn ōu gē, qiān bǎo dǐng. yú shí xiōng nú jiāo jù, gōu wú bù cháo, jì zhēng zhǎng yú huáng chí, yì yǐn mǎ yú qīng wèi. gāo zǔ nèi suī wài yù, rì bù xiá gěi, wěi xīn lǚ yú jùn jié, jì zhé chōng yú zhǎo yá, wén wǔ zhēng chí, qún cè bì jǔ. fú huá xià zhī lǔ, sǎo huáng qí zhī kòu, jùn wǔ yuè yǐ zuò zhèn, huán sì hǎi yǐ wèi chí, hòu zé bèi yú yù zhōng, yú wēi zhèn yú shū sú. yáng dì méng gù yè, jiàn pī jī, zǔ yī luò ér gù xiáo hán, kuà liǎng dōu ér zǒng wàn guó. jīn lì shù zhī zài jǐ, hū wáng yè zhī jiān nán, bù wù yǐ dào xù rén, jiāng yǐ shēn wēi hǎi wài. yùn jù jiàn zhī zhì, chěng shì fēi zhī biàn, chǐ zhé jī zhī wèi yuǎn, wàng dé yì zhī bù xiū. yú shì záo tōng qú, kāi chí dào, shù yǐ liǔ qǐ, yǐn yǐ jīn chuí. xī chū yù mén, dōng yú jié shí, qiàn shān yīn gǔ, fú hé dá hǎi. mín lì diāo jǐn, yáo shù wú qī, lǜ tǔ zhī xīn, niǎo jīng yú kuì. fāng xī guī yǎn cài, nán tǎo liú qiú, shì zǒng bā dí zhī shī, lǚ jiàn sān hán zhī yù. zì yǐ wēi xíng wàn wù, gù zhǐ wú wéi, yòu gōng wèi zhǎng jūn, gōng gāo nǎng liè, chǒng bù jiǎ yú wài qī, quán bù dǎi yú qún xià, zú yǐ lìn lì xuān táng, yǎn tūn zhōu hàn, zi sūn wàn dài, rén mò néng kuī, zhèn gǔ yǐ lái, yī jūn zé yǐ. suì nǎi wài shū měng shì, nèi jì zhōng liáng, chǐ yǒu dào qiè zhī shēng, è wén sàng luàn zhī shì. chū shī mìng jiāng, bù liào zhòng guǎ, bīng shǎo lì qū zhě, yǐ wèi nuò shòu xiǎn zhū, yè chéng kè shèng zhě, yǐ gōng gāo méng yǐn lù. huò bì fēng rèn zhī xià, huò yǔn zhèn dú zhī zhōng. shǎng bù kě yǐ yǒu gōng qiú, xíng bù kě yǐ wú zuì miǎn, wèi shǒu wèi wěi, jìn tuì wéi gǔ. bǐ shān dōng zhī qún dào, duō chū sī yì zhī zhōng, wú chǐ tǔ zhī zī, shí jiā zhī chǎn, qǐ yǒu chén shè wáng qín zhī zhì, zhāng jiǎo luàn hàn zhī móu zāi! jiē kǔ yú shàng yù wú yàn, xià bù kān mìng, jī hán jiāo qiè, jiù sǐ huán pú. mò shí jīng qí shén wǔ zhī róng, ān zhī xíng shī yòng bīng zhī shì! dàn rén zì wèi zhàn, zhòng nù nán fàn, gù gōng wú wán chéng, yě wú héng zhèn, xīng lí qí bù, yǐ qiān bǎi shù. háo jié yīn qí jī yǐ dòng zhī, chéng qí shì ér yòng zhī, suī yǒu yǒng gǎn zhī shì, míng zhì zhī jiāng, lián zhǒng fù méi, mò zhī néng yù. yáng dì hún qì shè, wàng jué liǎng jīng, móu cuàn shēn yú jiāng hú, xí yǒng jiā zhī jiù jī. jì ér huò shēng gǔ xià, xìn qǐ zhōu zhōng, sī zǎo gào ér mò zhuī, wéi qǐng sǐ ér huò kě. shēn qì nán cháo zhī yě, shǒu xuán bái qí zhī shàng, zi sūn jiǎo jué, zōng miào wèi xū.
史臣曰：古先帝王之興也，非夫至德深仁格於天地，有豐功博利，弘濟艱難， 不然，則其道無由矣。自周邦不競，隋運將隆，武元、高祖並著大功於王室，平南 國，摧東夏，總百揆，定三方，然後變謳歌，遷寶鼎。於時匈奴驕倨，勾吳不朝， 既爭長於黃池，亦飲馬於清渭。高祖內綏外御，日不暇給，委心膂於俊傑，寄折衝 於爪牙，文武爭馳，群策畢舉。服猾夏之虜，掃黃旗之寇，峻五嶽以作鎮，環四海 以為池，厚澤被於域中，餘威震於殊俗。煬帝蒙故業，踐丕基，阻伊、洛而固崤、 函，跨兩都而總萬國。矜歷數之在己，忽王業之艱難，不務以道恤人，將以申威海 外。運拒諫之智，騁飾非之辯，恥轍跡之未遠，忘德義之不修。於是鑿通渠，開馳 道，樹以柳杞，隱以金槌。西出玉門，東逾碣石，塹山堙谷，浮河達海。民力凋盡， 徭戍無期，率土之心，鳥驚魚潰。方西規奄蔡，南討流求，視總八狄之師，屢踐三 韓之域。自以威行萬物，顧指無違，又躬為長君，功高曩列，寵不假於外戚，權不 逮於群下，足以轥轢軒、唐，奄吞周、漢，子孫萬代，人莫能窺，振古以來，一君 則已。遂乃外疏猛士，內忌忠良，恥有盜竊之聲，惡聞喪亂之事。出師命將，不料 眾寡，兵少力屈者，以畏懦受顯誅，謁誠克勝者，以功高蒙隱戮。或斃鋒刃之下， 或殞鴆毒之中。賞不可以有功求，刑不可以無罪免，畏首畏尾，進退維谷。彼山東 之群盜，多出廝役之中，無尺土之資，十家之產，豈有陳涉亡秦之志，張角亂漢之 謀哉！皆苦於上欲無厭，下不堪命，饑寒交切，救死萑蒲。莫識旌旗什伍之容，安 知行師用兵之勢！但人自為戰，眾怒難犯，故攻無完城，野無橫陣，星離棋布，以 千百數。豪傑因其機以動之，乘其勢而用之，雖有勇敢之士，明智之將，連踵復沒， 莫之能御。煬帝魂氣懾，望絕兩京，謀竄身於江湖，襲永嘉之舊跡。既而禍生轂 下，釁起舟中，思早告而莫追，唯請死而獲可。身棄南巢之野，首懸白旗之上，子 孫剿絕，宗廟為墟。

fū yǐ kāi huáng zhī chū, bǐ yú dà yè zhī shèng, dù tǔ dì zhī guǎng xiá, liào hù kǒu zhī zhòng guǎ, suàn jiǎ bīng zhī duō shǎo, xiào cāng lǐn zhī xū shí, jiǔ dǐng zhī pì hóng máo, wèi yù qīng zhòng, péi lǒu zhī fāng sōng dài, céng hé děng jí! lùn dì xiǎn zé liáo suì wèi nǐ yú zhǎng jiāng, yǔ rén móu zé gōu lì bù móu yú chén guó. gāo zǔ sǎo jiāng nán yǐ qīng liù hé, yáng dì shì liáo dōng ér sàng tiān xià. qí gù hé zāi? suǒ wèi zhī jī tóng, suǒ yòng zhī xīn yì yě. gāo zǔ běi què qiáng hú, nán bìng bǎi yuè, shí yǒu yú zài, róng chē lǚ dòng, mín yì láo zhǐ, bù wèi wú shì. rán qí dòng yě, sī yǐ ān zhī, qí láo yě, sī yǐ yì zhī. shì yǐ mín zhì shí yōng, shī wú yuàn dú, chéng zài yú ài lì, gù qí xìng yě bó yān. yáng dì sì chéng píng zhī jī, shǒu yǐ ān zhī yè, sì qí yín fàng, nüè yòng qí mín, shì yì zhào rú cǎo jiè, gù qún chén rú kòu chóu, láo jìn yǐ shì yuǎn, qiú míng ér sàng shí. bīng chán wèi què, diàn wēi fú tú, wéi jiě yàn mén, màn yóu bù xī. tiān duó zhī pò, rén yì qí zāi, qún dào bìng xìng, bǎi yāng jù qǐ, zì jué mín shén zhī wàng, gù qí wáng yě hū yān. xùn zhī gǔ lǎo, kǎo qí xíng shì, cǐ gāo zǔ zhī suǒ yóu xìng, ér yáng dì zhī suǒ yǐ miè zhě yě, kě bù wèi rán hū! qí suí zhī dé shī cún wáng, dà jiào yǔ qín xiāng lèi. shǐ huáng bìng tūn liù guó, gāo zǔ tǒng yī jiǔ zhōu, èr shì nüè yòng wēi xíng, yáng dì sì xíng cāi dú, jiē huò qǐ yú qún dào, ér shēn yǔn yú pǐ fū. yuán shǐ yào zhōng, ruò hé fú qì yǐ.
夫以開皇之初，比於大業之盛，度土地之廣狹，料戶口之眾寡，算甲兵之多少， 校倉廩之虛實，九鼎之譬鴻毛，未喻輕重，培塿之方嵩岱，曾何等級！論地險則遼 隧未擬於長江，語人謀則勾麗不侔於陳國。高祖掃江南以清六合，煬帝事遼東而喪 天下。其故何哉？所為之跡同，所用之心異也。高祖北卻強胡，南並百越，十有餘 載，戎車屢動，民亦勞止，不為無事。然其動也，思以安之，其勞也，思以逸之。 是以民致時雍，師無怨讟，誠在於愛利，故其興也勃焉。煬帝嗣承平之基，守已安 之業，肆其淫放，虐用其民，視億兆如草芥，顧群臣如寇讎，勞近以事遠，求名而 喪實。兵纏魏闕，阽危弗圖，圍解雁門，慢游不息。天奪之魄，人益其災，群盜並 興，百殃俱起，自絕民神之望，故其亡也忽焉。訊之古老，考其行事，此高祖之所 由興，而煬帝之所以滅者也，可不謂然乎！其隋之得失存亡，大較與秦相類。始皇 併吞六國，高祖統一九州，二世虐用威刑，煬帝肆行猜毒，皆禍起於群盜，而身殞 於匹夫。原始要終，若合符契矣。

xuán gǎn zǎi xiàng zhī zǐ, hé guó zhòng ēn, jūn zhī shī dé, dāng jié gǔ gōng. wèi yì zhì shēn, xiān tú wèn dǐng, suì jiǎ yī huò zhī shì, jiāng sì mǎng zhuō zhī xīn. rén shén tóng jí, bài bù xuán zhǒng, xiōng dì jiù zū hǎi zhī zhū, xiān rén shòu fén rú zhī kù, bù yì shén hū! lǐ mì zāo huì fēng yún, duó qí lín yì, sī fēng hán gǔ, jiāng gē hóng gōu. qī yuè zhī jiān, zhòng shù shí wàn, pò huà jí, cuī shì chōng, shēng dòng sì fāng, wēi xíng wàn lǐ. suī yùn guāi tiān juàn, shì qū xìng wáng, ér yì xié rén móu, xióng míng kè zhèn, zhuàng yǐ! rán zhì xìng qīng jiǎo, zhōng zhì diān fù, qí dù zhǎng qiè dà, yì chén xiàng zhī jì mèng yú?
玄感宰相之子，荷國重恩，君之失德，當竭股肱。未議致身，先圖問鼎，遂假 伊、霍之事，將肆莽、卓之心。人神同疾，敗不旋踵，兄弟就菹醢之誅，先人受焚 如之酷，不亦甚乎！李密遭會風雲，奪其鱗翼，思封函谷，將割鴻溝。期月之間， 眾數十萬，破化及，摧世充，聲動四方，威行萬里。雖運乖天眷，事屈興王，而義 協人謀，雄名克振，壯矣！然志性輕狡，終致顛覆，其度長挈大，抑陳、項之季孟 歟？