rú lín
○儒林
rú zhī wèi jiào dà yǐ, qí lì wù bó yǐ. dǔ fù zǐ, zhèng jūn chén, shàng zhōng jié, zhòng rén yì, guì lián ràng, jiàn tān bǐ, kāi zhèng huà zhī běn yuán, záo shēng mín zhī ěr mù, bǎi wáng sǔn yì, yī yǐ guàn zhī. suī shì huò wū lóng, ér sī wén bù zhuì, jīng bāng zhì zhì, fēi yī shí yě. shè qí liú zhě, wú lù ér fù, huái qí dào zhě, wú wèi ér zūn. gù zhòng ní dùn cuò yú lǔ jūn, mèng kē yì yáng yú qí hòu, xún qīng jiàn zhēn yú qiáng chǔ, shū sūn qǔ guì yú lóng hàn. qí yú chù huán dǔ yǐ jiāo fù guì, ān lòu xiàng ér qīng wáng gōng zhě, kě shèng shù zāi! zì jìn shì fēn bēng, zhōng yuán sàng luàn, wǔ hú jiāo zhēng, jīng jí dào jǐn. wèi shì fā jī dài yīn, jīng yíng hé shuò, dé zhī mǎ shàng, zī dào wèi hóng. jì fū tài hé zhī hòu, shèng xiū wén jiào, jìn shēn shuò xué, jì jì yíng cháo, fèng yē jù rú, wǎng wǎng jié chū, qí yǎ gào ào yì, sòng jí qí liáng bù néng shàng yě. nán běi suǒ zhì, zhāng jù hào shàng, hù yǒu bù tóng. jiāng zuǒ zhōu yì zé wáng fǔ sì, shàng shū zé kǒng ān guó, zuǒ chuán zé dù yuán kǎi. hé luò zuǒ chuán zé fú zi shèn, shàng shū zhōu yì zé zhèng kāng chéng. shī zé bìng zhǔ yú máo gōng, lǐ zé tóng zūn yú zhèng shì. dà dǐ nán rén yuē jiǎn, dé qí yīng huá, běi xué shēn wú, qióng qí zhī yè. kǎo qí zhōng shǐ, yào qí huì guī, qí lì shēn chéng míng, shū fāng tóng zhì yǐ. yuán zì hàn wèi, shuò xué duō qīng tōng, dǎi hū jìn gǔ, jù rú bì bǐ sú. wén wǔ bù zhuì, hóng zhī zài rén, qǐ dú yú bì yú dāng jīn, ér jiē míng zhé yú wǎng xī? zài hu yòng yǔ bù yòng, zhī yǔ bù zhī ěr. rán nǎng zhī bì xié shù jī, bì jǔ dé yú hóng rú, jìn dài zuǒ yòu bāng jiā, xián qǔ shì yú dāo bǐ. zòng yǒu xué yōu rù shì, qín yú cì gǔ, míng gāo hǎi nèi, zhuó dì jiǎ kē, ruò mìng ǒu shí lái, wèi yǒu wàng yú qīng zǐ, huò shù jiāng yùn chuǎn, bì wěi qì yú cǎo zé. rán zé gǔ zhī xué zhě, lù zài qí zhōng, jīn zhī xué zhě, kùn yú pín jiàn. míng dá zhī rén, zhì shí zhī shì, ān kěn zhì yú suǒ xí, yǐ qiú pín jiàn zhě zāi? cǐ suǒ yǐ rú hǎn tōng rén, xué duō bǐ sú zhě yě. xī qí liè kāng zhuāng zhī dì, duō shì rú lín, yàn qǐ jié shí zhī gōng, qún yīng zì yuǎn. shì zhī sú yì fēng yí, bì yóu shàng zhī suǒ hǎo, fēi fū shèng míng yù shì, yì wú yǐ zhèn sī tuí sú yǐ. zì zhēng shuò bù yī, jiāng sān bǎi nián, shī shuō fēn lún, wú suǒ qǔ zhèng. gāo zǔ yīng qī zuǎn lì, píng yī huán yǔ, dùn tiān wǎng yǐ yǎn zhī, bì jīng bó yǐ lǐ zhī, shè hǎo jué yǐ mí zhī, yú shì sì hǎi jiǔ zhōu qiáng xué dài wèn zhī shì, mí bù bì jí yān. tiān zǐ nǎi zhěng wàn chéng, lǜ bǎi liáo, zūn wèn dào zhī yí, guān shì diàn zhī lǐ. bó shì qìng xuán hé zhī biàn, shì zhōng jié zhòng xí zhī ào, kǎo zhèng wáng yì, yán hé yì tóng, jī zhì qún yí, huàn rán bīng shì. yú shì chāo zhuó qí xiù, hòu shǎng zhū rú, jīng yì dá hū sì fāng, jiē qǐ hóng xiào. qí lǔ zhào wèi, xué zhě yóu duō, fù jí zhuī shī, bù yuǎn qiān lǐ, jiǎng sòng zhī shēng, dào lù bù jué. zhōng zhōu rú yǎ zhī shèng, zì hàn wèi yǐ lái, yī shí ér yǐ. jí gāo zǔ mù nián, jīng huá shāo jié, bù yuè rú shù, zhuān shàng xíng míng, zhí zhèng zhī tú, xián fēi dǔ hǎo. jì rén shòu jiān, suì fèi tiān xià zhī xué, wéi cún guó zi yī suǒ, dì zǐ qī shí èr rén. yáng dì jí wèi, fù kāi xiáng xù, guó zi jùn xiàn zhī xué, shèng yú kāi huáng zhī chū. zhēng pì rú shēng, yuǎn jìn bì zhì, shǐ xiāng yǔ jiǎng lùn dé shī yú dōng dōu zhī xià, nà yán dìng qí chà cì, yī yǐ wén zòu yān. yú shí jiù rú duō yǐ diāo wáng, èr liú bá cuì chū lèi, xué tōng nán běi, bó jí jīn gǔ, hòu shēng zuān yǎng, mò zhī néng cè. suǒ zhì zhū jīng yì shū, jìn shēn xián shī zōng zhī. jì ér wài shì sì yí, róng mǎ bù xī, shī tú dài sàn, dào zéi qún qǐ, lǐ yì bù zú yǐ fáng jūn zi, xíng fá bù zú yǐ wēi xiǎo rén, kōng yǒu jiàn xué zhī míng, ér wú hóng dào zhī shí. qí fēng jiàn zhuì, yǐ zhì miè wáng, fāng lǐng jǔ bù zhī tú, yì duō zhuǎn sǐ gōu hè. fán yǒu jīng jí, zì cǐ jiē yān méi yú wēi chén yǐ. suì shǐ hòu jìn zhī shì bù fù wén shī shū zhī yán, jiē huái rǎng duó zhī xīn, xiāng yǔ xiàn yú bù yì. chuán yuē: xué zhě jiāng zhí, bù xué zhě jiāng luò. rán zé shèng shuāi shì xì, xìng wáng yōu zài, yǒu guó yǒu jiā zhě kě bù shèn yú! zhū rú yǒu shēn méi dào cún, yí fēng kě xiǎng, jiē cǎi qí yú lùn, zhuì zhī yú cǐ piān yún.
儒之為教大矣,其利物博矣。篤父子,正君臣,尚忠節,重仁義,貴廉讓,賤 貪鄙,開政化之本源,鑿生民之耳目,百王損益,一以貫之。雖世或污隆,而斯文 不墜,經邦致治,非一時也。涉其流者,無祿而富,懷其道者,無位而尊。故仲尼 頓挫於魯君,孟軻抑揚於齊後,荀卿見珍於強楚,叔孫取貴於隆漢。其餘處環堵以 驕富貴,安陋巷而輕王公者,可勝數哉!自晉室分崩,中原喪亂,五胡交爭,經籍 道盡。魏氏發跡代陰,經營河朔,得之馬上,茲道未弘。暨夫太和之後,盛修文教, 搢紳碩學,濟濟盈朝,縫掖巨儒,往往傑出,其雅誥奧義,宋及齊、梁不能尚也。 南北所治,章句好尚,互有不同。江左《周易》則王輔嗣,《尚書》則孔安國, 《左傳》則杜元凱。河、洛《左傳》則服子慎,《尚書》、《周易》則鄭康成。 《詩》則並主於毛公,《禮》則同遵於鄭氏。大抵南人約簡,得其英華,北學深蕪, 窮其枝葉。考其終始,要其會歸,其立身成名,殊方同致矣。爰自漢、魏,碩學多 清通,逮乎近古,巨儒必鄙俗。文、武不墜,弘之在人,豈獨愚蔽於當今,而皆明 哲於往昔?在乎用與不用,知與不知耳。然曩之弼諧庶績,必舉德於鴻儒,近代左 右邦家,咸取士於刀筆。縱有學優入室,勤逾刺股,名高海內,擢第甲科,若命偶 時來,未有望於青紫,或數將運舛,必委棄於草澤。然則古之學者,祿在其中,今 之學者,困於貧賤。明達之人,志識之士,安肯滯於所習,以求貧賤者哉?此所以 儒罕通人,學多鄙俗者也。昔齊列康莊之第,多士如林,燕起碣石之宮,群英自遠。 是知俗易風移,必由上之所好,非夫聖明御世,亦無以振斯頹俗矣。自正朔不一, 將三百年,師說紛綸,無所取正。高祖膺期纂歷,平一寰宇,頓天網以掩之,賁旌 帛以禮之,設好爵以縻之,於是四海九州強學待問之士,靡不畢集焉。天子乃整萬 乘,率百僚,遵問道之儀,觀釋奠之禮。博士罄懸河之辯,侍中竭重席之奧,考正 亡逸,研核異同,積滯群疑,渙然冰釋。於是超擢奇秀,厚賞諸儒,京邑達乎四方, 皆啟黌校。齊、魯、趙、魏,學者尤多,負笈追師,不遠千里,講誦之聲,道路不 絕。中州儒雅之盛,自漢、魏以來,一時而已。及高祖暮年,精華稍竭,不悅儒術, 專尚刑名,執政之徒,咸非篤好。既仁壽間,遂廢天下之學,唯存國子一所,弟子 七十二人。煬帝即位,復開庠序,國子郡縣之學,盛於開皇之初。徵辟儒生,遠近 畢至,使相與講論得失於東都之下,納言定其差次,一以聞奏焉。於時舊儒多已凋 亡,二劉拔萃出類,學通南北,博極今古,後生鑽仰,莫之能測。所制諸經義疏, 搢紳咸師宗之。既而外事四夷,戎馬不息,師徒怠散,盜賊群起,禮義不足以防君 子,刑罰不足以威小人,空有建學之名,而無弘道之實。其風漸墜,以至滅亡,方 領矩步之徒,亦多轉死溝壑。凡有經籍,自此皆湮沒於煨塵矣。遂使後進之士不復 聞《詩》、《書》之言,皆懷攘奪之心,相與陷於不義。《傳》曰:「學者將植, 不學者將落。」然則盛衰是系,興亡攸在,有國有家者可不慎歟!諸儒有身沒道存, 遺風可想,皆采其餘論,綴之於此篇雲。
yuán shàn
○元善
yuán shàn, hé nán luò yáng rén yě. zǔ chā, wèi shì zhōng. fù luó, chū wèi liáng zhōu cì shǐ, jí chā bèi zhū, bēn yú liáng, guān zhì zhēng běi dà jiāng jūn qīng jì èr zhōu cì shǐ. shàn shǎo suí fù zhì jiāng nán, xìng hǎo xué, suì tōng shè wǔ jīng, yóu míng zuǒ shì chuán. jí hóu jǐng zhī luàn, shàn guī yú zhōu. wǔ dì shén lǐ zhī, yǐ wèi tài zǐ gōng yǐn, cì jué jiāng yáng xiàn gōng. měi zhí jīng yǐ shòu tài zǐ. kāi huáng chū, bài nèi shǐ shì láng, shàng měi wàng zhī yuē: rén lún yí biǎo yě. fán yǒu fū zòu, cí qì yì yáng, guān zhě shǔ mù. chén shǐ yuán yǎ lái pìn, shàng lìng shàn jiù guǎn shòu shū, yǎ chū mén bù bài. shàn lùn jiù shì yǒu bài zhī yí, yǎ bù néng duì, suì bài, chéng lǐ ér qù. hòu qiān guó zi jì jiǔ. shàng cháng qīn lín shì diàn, mìng shàn jiǎng xiào jīng. yú shì fū chén yì lǐ, jiān zhī yǐ fěng jiàn. shàng dà yuè yuē: wén jiāng yáng zhī shuō, gèng qǐ zhèn xīn. lài juàn bǎi pǐ, yī yī xí. shàn zhī tōng bó, zài hé tuǒ zhī xià, rán yǐ fēng liú yùn jí, fǔ yǎng kě guān, yīn yùn qīng lǎng, tīng zhě wàng juàn, yóu shì wèi hòu jìn suǒ guī. tuǒ měi huái bù píng, xīn yù qū shàn. yīn shàn jiǎng chūn qiū, chū fā tí, zhū rú bì jí. shàn sī wèi tuǒ yuē: míng wàng yǐ dìng, xìng wú xiāng kǔ. tuǒ rán zhī. jí jiù jiǎng sì, tuǒ suì yǐn gǔ jīn zhì yì yǐ nán, shàn duō bù néng duì. shàn shēn xián zhī, èr rén yóu shì yǒu xì. shàn yǐ gāo jiǒng yǒu zǎi xiàng zhī jù, cháng yán yú shàng yuē: yáng sù cū shū, sū wēi qiè péng, yuán zhòu yuán mín, zhèng shì yā ěr. kě yǐ fù shè jì zhě, wéi dú gāo jiǒng. shàng chū rán zhī, jí jiǒng dé zuì, shàng yǐ shàn zhī yán wèi jiǒng yóu shuō, shēn zé wàng zhī. shàn yōu jù, xiān huàn xiāo kě, yú shì jí dòng ér zú, shí nián liù shí.
元善,河南洛陽人也。祖叉,魏侍中。父羅,初為梁州刺史,及叉被誅,奔於 梁,官至征北大將軍、青冀二州刺史。善少隨父至江南,性好學,遂通涉五經,尤 明《左氏傳》。及侯景之亂,善歸於周。武帝甚禮之,以為太子宮尹,賜爵江陽縣 公。每執經以授太子。開皇初,拜內史侍郎,上每望之曰:「人倫儀表也。」凡有 敷奏,詞氣抑揚,觀者屬目。陳使袁雅來聘,上令善就館受書,雅出門不拜。善論 舊事有拜之儀,雅不能對,遂拜,成禮而去。後遷國子祭酒。上嘗親臨釋奠,命善 講《孝經》。於是敷陳義理,兼之以諷諫。上大悅曰:「聞江陽之說,更起朕心。」 賚絹百匹,衣一襲。善之通博,在何妥之下,然以風流醖藉,俯仰可觀,音韻清朗, 聽者忘倦,由是為後進所歸。妥每懷不平,心欲屈善。因善講《春秋》,初發題, 諸儒畢集。善私謂妥曰:「名望已定,幸無相苦。」妥然之。及就講肆,妥遂引古 今滯義以難,善多不能對。善深銜之,二人由是有隙。善以高熲有宰相之具,嘗言 於上曰:「楊素粗疏,蘇威怯芃,元胄、元旻,正似鴨耳。可以付社稷者,唯獨高 熲。」上初然之,及熲得罪,上以善之言為熲遊說,深責望之。善憂懼,先患消渴, 於是疾動而卒,時年六十。
xīn yàn zhī
○辛彥之
xīn yàn zhī, lǒng xī dí dào rén yě. zǔ shì xù, wèi liáng zhōu cì shǐ. fù líng fǔ, zhōu huá zhōu cì shǐ. yàn zhī jiǔ suì ér gū, bù jiāo fēi lèi, bó shè jīng shǐ, yǔ tiān shuǐ niú hóng tóng zhì hǎo xué. hòu rù guān, suì jiā jīng zhào. zhōu tài zǔ jiàn ér qì zhī, yǐn wèi zhōng wài fǔ lǐ cáo, cì yǐ yī mǎ zhū yù. shí guó jiā cǎo chuàng, bǎi dù yī shǐ, cháo guì duō chū wǔ rén, xiū dìng yí zhù, wéi yàn zhī ér yǐ. xún bài zhōng shū shì láng. jí zhōu mǐn dì shòu chán, yàn zhī yǔ shǎo zōng bó lú biàn zhuān zhǎng yí zhì. míng wǔ shí, lì zhí diǎn sì, tài zhù lè bù yù zhèng sì cáo dài fū, kāi fǔ yí tóng sān sī. fèng shǐ yíng tū jué huáng hòu hái, lài mǎ èr bǎi pǐ, cì jué lóng mén xiàn gōng, yì qiān hù. xún jìn jué wǔ yuán jùn gōng, jiā yì qiān hù. xuān dì jí wèi, bài shǎo zōng bó. gāo zǔ shòu chán, chú tài cháng shǎo qīng, gǎi fēng rèn chéng jùn gōng, jìn wèi shàng kāi fǔ. xún zhuǎn guó zi jì jiǔ. suì yú, bài lǐ bù shàng shū, yǔ mì shū jiān niú hóng zhuàn xīn lǐ. wú xìng shěn zhòng míng wèi shuò xué, gāo zǔ cháng lìng yàn zhī yǔ zhòng lùn yì, zhòng bù néng kàng, yú shì bì xí ér xiè yuē: xīn jūn suǒ wèi jīn chéng tāng chí, wú kě gōng zhī shì. gāo zǔ dà yuè. hòu bài suí zhōu cì shǐ. yú shí zhōu mù duō gòng zhēn wán, wéi yàn zhī suǒ gòng, bìng gōng jì zhī wù. gāo zǔ shàn zhī, gù wèi cháo chén yuē: rén ān dé wú xué! yàn zhī suǒ gòng, jī gǔ zhī lì yě. qiān lù zhōu cì shǐ, qián hòu jù yǒu huì zhèng. yàn zhī yòu chóng xìn fó dào, yú chéng nèi lì fú tú èr suǒ, bìng shí wǔ céng. kāi huáng shí yī nián, zhōu rén zhāng yuán bào sǐ, shù rì nǎi sū, yún yóu tiān shàng, jiàn xīn gòu yī táng, zhì jí chóng lì. yuán wèn qí gù, rén yún lù zhōu cì shǐ xīn yàn zhī yǒu gōng dé, zào cǐ táng yǐ dài zhī. yàn zhī wén ér bù yuè. qí nián zú guān. shì yuē xuān. yàn zhī zhuàn fén diǎn yī bù, liù guān yī bù, zhù wén yī bù, xīn yào yī bù, xīn lǐ yī bù, wǔ jīng yì yì yī bù, bìng xíng yú shì. yǒu zi zhòng kān, guān zhì yī shì lìng.
辛彥之,隴西狄道人也。祖世敘,魏涼州刺史。父靈輔,周滑州刺史。彥之九 歲而孤,不交非類,博涉經史,與天水牛弘同志好學。後入關,遂家京兆。周太祖 見而器之,引為中外府禮曹,賜以衣馬珠玉。時國家草創,百度伊始,朝貴多出武 人,修定儀注,唯彥之而已。尋拜中書侍郎。及周閔帝受禪,彥之與少宗伯盧辯專 掌儀制。明、武時,歷職典祀,太祝、樂部、御正四曹大夫,開府儀同三司。奉使 迎突厥皇后還,賚馬二百匹,賜爵龍門縣公,邑千戶。尋進爵五原郡公,加邑千戶。 宣帝即位,拜少宗伯。高祖受禪,除太常少卿,改封任城郡公,進位上開府。尋轉 國子祭酒。歲余,拜禮部尚書,與秘書監牛弘撰《新禮》。吳興沈重名為碩學,高 祖嘗令彥之與重論議,重不能抗,於是避席而謝曰:「辛君所謂金城湯池,無可攻 之勢。」高祖大悅。後拜隨州刺史。於時州牧多貢珍玩,唯彥之所貢,並供祭之物。 高祖善之,顧謂朝臣曰:「人安得無學!彥之所貢,稽古之力也。」遷潞州刺史, 前後俱有惠政。彥之又崇信佛道,於城內立浮圖二所,並十五層。開皇十一年,州 人張元暴死,數日乃蘇,雲遊天上,見新構一堂,制極崇麗。元問其故,人云潞州 刺史辛彥之有功德,造此堂以待之。彥之聞而不悅。其年卒官。諡曰宣。彥之撰 《墳典》一部,《六官》一部,《祝文》一部,《新要》一部,《新禮》一部, 《五經異義》一部,並行於世。有子仲龕,官至猗氏令。
hé tuǒ xiāo gāi bāo kǎi
何妥蕭該包凱
hé tuǒ, zì qī fèng, xī chéng rén yě. fù xì hú, tōng shāng rù shǔ, suì jiā pí xiàn, shì liáng wǔ líng wáng fēi, zhǔ zhī jīn bó, yīn zhì jù fù, hào wèi xī zhōu dà jiǎ. tuǒ shǎo jī jǐng, bā suì yóu guó zi xué, zhù jiào gù liáng xì zhī yuē: rǔ jì xìng hé, shì hé yè zhī hé, wèi shì hé shuǐ zhī hé? yīng shēng dá yuē: xiān shēng xìng gù, shì juàn gù zhī gù, shì xīn gù zhī gù? zhòng xián yì zhī. shí qī, yǐ jì qiǎo shì xiāng dōng wáng, hòu zhī qí cōng míng, zhào wèi sòng shū zuǒ yòu. shí lán líng xiāo yì yǒu jùn cái, zhù qīng yáng xiàng, tuǒ zhù bái yáng tóu, shí rén wèi zhī yǔ yuē: shì yǒu liǎng jùn, bái yáng hé tuǒ, qīng yáng xiāo. qí jiàn měi rú cǐ. jiāng líng xiàn, zhōu wǔ dì yóu zhòng zhī, shòu tài xué bó shì. xuān dì chū yù lì wǔ hòu, yǐ wèn rú zhě xīn yàn zhī, duì yuē: hòu yǔ tiān zǐ pǐ tǐ qí zūn, bù yí yǒu wǔ. tuǒ bó yuē: dì kù sì fēi, shùn yòu èr fēi, yì hé cháng shù? yóu shì fēng xiāng chéng xiàn bó. gāo zǔ shòu chán, chú guó zi bó shì, jiā tōng zhí sàn qí cháng shì, jìn jué wèi gōng. tuǒ xìng jìn jí, yǒu kǒu cái, hǎo shì fēi rén wù. shí nà yán sū wēi cháng yán yú shàng yuē: chén xiān rén měi jiè chén yún, wéi dú xiào jīng yī juàn, zú kě lì shēn zhì guó, hé yòng duō wèi! shàng yì rán zhī. tuǒ jìn yuē: sū wēi suǒ xué, fēi zhǐ xiào jīng. jué fù ruò xìn yǒu cǐ yán, wēi bù cóng xùn, shì qí bù xiào. ruò wú cǐ yán, miàn qī bì xià, shì qí bù chéng. bù chéng bù xiào, hé yǐ shì jūn! qiě fú zi yǒu yún: bù dú shī wú yǐ yán, bù dú lǐ wú yǐ lì. qǐ róng sū chuò jiào zǐ dú fǎn shèng rén zhī xùn hū? wēi shí jiān lǐng wǔ zhí, shàng shén qīn zhòng zhī, tuǒ yīn zòu wēi bù kě xìn rèn. yòu yǐ zhǎng tiān wén lǜ dù, jiē bù chēng zhí, tuǒ yòu shàng bā shì yǐ jiàn:
何妥,字棲鳳,西城人也。父細胡,通商入蜀,遂家郫縣,事梁武陵王妃,主 知金帛,因致巨富,號為西州大賈。妥少機警,八歲游國子學,助教顧良戲之曰: 「汝既姓何,是荷葉之荷,為是河水之河?」應聲答曰:「先生姓顧,是眷顧之顧, 是新故之故?」眾咸異之。十七,以技巧事湘東王,後知其聰明,召為誦書左右。 時蘭陵蕭亦有俊才,住青楊巷,妥住白楊頭,時人為之語曰:「世有兩俊,白楊 何妥,青楊蕭。」其見美如此。江陵陷,周武帝尤重之,授太學博士。宣帝初欲 立五後,以問儒者辛彥之,對曰:「後與天子匹體齊尊,不宜有五。」妥駁曰: 「帝嚳四妃,舜又二妃,亦何常數?」由是封襄城縣伯。高祖受禪,除國子博士, 加通直散騎常侍,進爵為公。妥性勁急,有口才,好是非人物。時納言蘇威嘗言於 上曰:「臣先人每誡臣雲,唯讀《孝經》一卷,足可立身治國,何用多為!」上亦 然之。妥進曰:「蘇威所學,非止《孝經》。厥父若信有此言,威不從訓,是其不 孝。若無此言,面欺陛下,是其不誠。不誠不孝,何以事君!且夫子有云:『不讀 《詩》無以言,不讀《禮》無以立。』豈容蘇綽教子獨反聖人之訓乎?」威時兼領 五職,上甚親重之,妥因奏威不可信任。又以掌天文律度,皆不稱職,妥又上八事 以諫:
qí yī shì yuē: chén wén zhī rén zé zhé, wéi dì nán zhī. kǒng zǐ yuē: jǔ zhí cuò zhū wǎng zé mín fú, jǔ wǎng cuò zhū zhí zé mín bù fú. yóu cǐ yán zhī, zhèng zhī zhì luàn, bì shèn suǒ jǔ, gù jìn xián shòu shàng shǎng, bì xián méng xiǎn lù. chá jīn zhī jǔ rén, liáng yì yú cǐ, wú lùn chǎn zhí, mò zé xián yú. xīn yù chóng gāo, zé qǐ jiā hóu shé zhī rèn yì xū yì qū, bì bái shǒu láng shǔ zhī guān. rén zhī bù fú, shí yóu yú cǐ. chén wén jué rén yú cháo, yǔ shì gòng zhī, xíng rén yú shì, yǔ zhòng qì zhī. fú jiàn liú xīn yù sòng, ài rén rú zi, měi yīng jué yù, wú bù xún fǎng qún gōng, xíng zhī bù làn, jūn zhī míng yě. xíng jì rú cǐ, jué yì yí rán. ruò yǒu mào gōng jiǎn zài dì xīn zhě, biàn kě zhuó yòng. zì sī yǐ jiàng, ruò xuǎn zhòng guān, bì xū cān yǐ zhòng yì, wù xìn yī rén zhī jǔ zé shàng bù piān sī, xià wú yuàn wàng.
其一事曰:臣聞知人則哲,惟帝難之。孔子曰:「舉直錯諸枉則民服,舉枉錯 諸直則民不服。」由此言之,政之治亂,必慎所舉,故進賢受上賞,蔽賢蒙顯戮。 察今之舉人,良異於此,無論諂直,莫擇賢愚。心欲崇高,則起家喉舌之任;意須 抑屈,必白首郎署之官。人之不服,實由於此。臣聞爵人於朝,與士共之,刑人於 市,與眾棄之。伏見留心獄訟,愛人如子,每應決獄,無不詢訪群公,刑之不濫, 君之明也。刑既如此,爵亦宜然。若有懋功簡在帝心者,便可擢用。自斯以降,若 選重官,必須參以眾議,勿信一人之舉;則上不偏私,下無怨望。
qí èr shì yuē: kǒng zǐ yún: shì chá ā dǎng, zé zuì wú yǎn bì. yòu yuē: jūn zǐ zhōu ér bù bǐ, xiǎo rén bǐ ér bù zhōu. suǒ wèi bǐ zhě, jí ā dǎng yě. wèi xīn zhī suǒ ài, jì yǐ guāng huá róng xiǎn, yóu jiā tí qiè xīn zhī suǒ è, jì yǐ shěn zhì qū rǔ, báo yán bì nù. tí qiè jì chéng, bì xiāng yǎn bì, zé qī shàng zhī xīn shēng yǐ qū rǔ jì jiā, zé yǒu yuàn hèn, bàng dú zhī yán chū yǐ. fú yuàn guǎng jiā tì fǎng, wù shǐ péng dǎng lù kāi, wēi ēn zì rèn. yǒu guó zhī huàn, mò dà yú cǐ.
其二事曰:孔子云:「是察阿黨,則罪無掩蔽。」又曰:「君子周而不比,小 人比而不周。」所謂比者,即阿黨也。謂心之所愛,既已光華榮顯,猶加提挈;心 之所惡,既已沈滯屈辱,薄言必怒。提挈既成,必相掩蔽,則欺上之心生矣;屈辱 既加,則有怨恨,謗讟之言出矣。伏願廣加逖訪,勿使朋黨路開,威恩自任。有國 之患,莫大於此。
qí sān shì yuē: chén wén shùn jǔ shí liù zú, suǒ wèi bā yuán bā kǎi yě. jì qí xián míng, lǐ yōu jīn rì, yóu fù zé cái shòu rèn, bù xiāng qīn làn, gù dé sì mén yōng mù, shù jī xián xī. jīn guān yuán jí duō, yòng rén shén shǎo, yǒu yī rén shēn shàng nǎi jiān shù zhí, wèi shì guó wú rén yě? wèi shì rén bù shàn yě? jīn wàn chéng dà guó, máo yàn bù shǎo, zòng yǒu míng zhé, wú yóu zì dá. dōng fāng shuò yán yuē: zūn zhī zé wèi jiāng, bēi zhī zé wèi lǔ. sī yán xìn yǐ. jīn dāng guān zhī rén, bù duó dé liàng lì, jì wú lǚ wàng fù shuō zhī néng, zì fù fù yán zī shuǐ zhī qì, bù lǜ yōu shēn zé zhòng, wéi wèi zǒng lǐng bù duō, ān sī chǒng rèn, qīng bǐ quán zhóu, hǎo zhì diān jué, shí cǐ zhī yóu. yì yuē: dǐng zhé zú, fù gōng sù, qí xíng wò, xiōng. yán bù shèng qí rèn yě. chén wén qióng lì jǔ zhòng, bù néng wèi yòng. fú yuàn gèng rèn xián liáng, fēn cái cān zhǎng, shǐ gè xíng yǒu yú lì, zé shù shì kāng zāi.
其三事曰:臣聞舜舉十六族,所謂八元、八愷也。計其賢明,理優今日,猶復 擇才授任,不相侵濫,故得四門雍穆,庶績咸熙。今官員極多,用人甚少,有一人 身上乃兼數職,為是國無人也?為是人不善也?今萬乘大國,髦彥不少,縱有明哲, 無由自達。東方朔言曰:「尊之則為將,卑之則為虜。」斯言信矣。今當官之人, 不度德量力,既無呂望、傅說之能,自負傅岩、滋水之氣,不慮憂深責重,唯畏總 領不多,安斯寵任,輕彼權軸,好致顛蹶,實此之由。《易》曰:「鼎折足,覆公 餗,其形渥,凶。」言不勝其任也。臣聞窮力舉重,不能為用。伏願更任賢良,分 才參掌,使各行有餘力,則庶事康哉。
qí sì shì yuē: chén wén lǐ yún: xī yán pò lǜ, luàn míng gǎi zuò, zhí zuǒ dào yǐ luàn zhèng zhě shā. kǒng zǐ yuē: réng jiù guàn, hé bì gǎi zuò. fú jiàn bǐ nián yǐ lái, gǎi zuò zhě duō yǐ. zhì rú fàn wēi lòu kè, shí zài bù chéng zhào yì chǐ chēng, qī nián fāng jué. gōng sūn jì yū dàn yī fāng, fèi yú jù wàn xú dào qìng huí hù zǐ wǔ, mí hào yǐn shí. cháng míng pò lǜ, duō lì suì shí wáng wò luàn míng, céng wú jì jí. zhāng shān jū wèi zhī xīng wèi, qián yǐ róu jí tài cháng cáo wèi zǔ bù shí běi chén, jīn fù lín lì tài shǐ. mò bù yòng qí duǎn jiàn, biàn zì kuā pí, yāo shè míng yù, hòu xiāng wū wǎng. qǐng jīn rì yǐ hòu, yǒu rú cǐ zhě, ruò qí yán bù yàn, bì jiā zhòng fá, shù lìng yǒu suǒ wèi jì, bù gǎn qīng zòu kuáng jiǎn.
其四事曰:臣聞《禮》云:「析言破律,亂名改作,執左道以亂政者殺。」孔 子曰:「仍舊貫,何必改作。」伏見比年以來,改作者多矣。至如范威漏刻,十載 不成;趙翊尺稱,七年方決。公孫濟迂誕醫方,費逾巨萬;徐道慶回互子午,糜耗 飲食。常明破律,多歷歲時;王渥亂名,曾無紀極。張山居未知星位,前已蹂藉太 常;曹魏祖不識北辰,今復轔轢太史。莫不用其短見,便自誇毗,邀射名譽,厚相 誣罔。請今日已後,有如此者,若其言不驗,必加重罰,庶令有所畏忌,不敢輕奏 狂簡。
qí yú wén duō bù zài. shí sū wēi quán jiān shù sī, xiān cháng yǐn wǔ gōng, gù tuǒ yán zì fù fù yán zī shuǐ zhī qì, yǐ cǐ jī shàng. shū zòu, wēi dà xián zhī. shí èr nián, wēi dìng kǎo wén xué, yòu yǔ tuǒ gèng xiāng hē dǐ. wēi bó rán yuē: wú hé tuǒ, bù lǜ wú bó shì! tuǒ yīng shēng yuē: wú sū wēi, yì hé yōu wú zhí shì! yóu shì yǔ wēi yǒu xì. qí hòu shàng lìng tuǒ kǎo dìng zhōng lǜ, tuǒ yòu shàng biǎo yuē:
其餘文多不載。時蘇威權兼數司,先嘗隱武功,故妥言自負傅岩、滋水之氣, 以此激上。書奏,威大銜之。十二年,威定考文學,又與妥更相訶詆。威勃然曰: 「無何妥,不慮無博士!」妥應聲曰:「無蘇威,亦何憂無執事!」由是與威有隙。 其後上令妥考定鐘律,妥又上表曰:
chén wén míng zé yǒu lǐ lè, yōu zé yǒu guǐ shén, rán zé dòng tiān dì, gǎn guǐ shén, mò jìn yú lǐ lè. yòu yún lè zhì zé wú yuàn, lǐ zhì zé bù zhēng, yī ràng ér zhì tiān xià zhě, lǐ lè zhī wèi yě. chén wén lè yǒu èr, yī yuē jiān shēng, èr yuē zhèng shēng. fū jiān shēng gǎn rén ér nì qì yīng zhī, nì qì chéng xiàng ér yín lè xìng yān. zhèng shēng gǎn rén ér shùn qì yīng zhī, shùn qì chéng xiàng ér hé lè xìng yān. gù lè xíng ér lún qīng, ěr mù cōng míng, xuè qì hé píng, yí fēng yì sú, tiān xià jiē níng. kǒng zǐ yuē: fàng zhèng shēng, yuǎn nìng rén. gù zhèng wèi sòng zhào zhī shēng chū, nèi zé fā jí, wài zé shāng rén. shì yǐ gōng luàn zé huāng, qí jūn jiāo shāng luàn zé bēi, qí guān huài jiǎo luàn zé yōu, qí rén yuàn zhēng luàn zé āi, qí shì qín yǔ luàn zé wēi, qí cái guì. wǔ zhě jiē luàn, zé guó wáng wú rì yǐ. wèi wén hóu wèn zi xià yuē: wú duān miǎn ér tīng gǔ lè zé yù mèi, tīng zhèng wèi zhī yīn ér bù zhī juàn, hé yě? zi xià duì yuē: fū gǔ lè zhě, shǐ zòu yǐ wén, fù luàn yǐ wǔ, xiū shēn jí jiā, píng jūn tiān xià. zhèng wèi zhī yīn zhě, jiān shēng yǐ luàn, nì ér bù zhǐ, yáo zá zǐ nǚ, bù zhī fù zǐ. jīn jūn suǒ wèn zhě lè yě, suǒ ài zhě yīn yě. fū lè yǔ yīn, xiāng jìn ér bù tóng, wèi rén jūn zhě, jǐn shěn qí hǎo è. àn shèng rén zhī zuò lè yě, fēi zhǐ gǒu yuè ěr mù ér yǐ yǐ. yù shǐ zài zōng miào zhī nèi, jūn chén tóng tīng zhī zé mò bù hé jìng zài xiāng lǐ zhī nèi, zhǎng yòu tóng tīng zhī zé mò bù hé shùn zài guī mén zhī nèi, fù zǐ tóng tīng zhī zé mò bù hé qīn. cǐ xiān wáng lì lè zhī fāng yě. gù zhī shēng ér bù zhī yīn zhě, qín shòu shì yě, zhī yīn ér bù zhī lè zhě, zhòng shù shì yě. gù huáng zhōng dà lǚ, xián gē gàn qī, tóng zi jiē néng wǔ zhī. néng zhī lè zhě, qí wéi jūn zǐ! bù zhī shēng zhě, bù kě yǔ yán yīn, bù zhī yīn zhě, bù kě yǔ yán lè, zhī lè zé jǐ yú dào yǐ. zhòu wèi wú dào, tài shī bào lè qì yǐ bēn zhōu. jìn jūn dé báo, shī kuàng gù xī qīng zhēng.
臣聞明則有禮樂,幽則有鬼神,然則動天地,感鬼神,莫近於禮樂。又雲樂至 則無怨,禮至則不爭,揖讓而治天下者,禮樂之謂也。臣聞樂有二,一曰奸聲,二 曰正聲。夫奸聲感人而逆氣應之,逆氣成象而淫樂興焉。正聲感人而順氣應之,順 氣成象而和樂興焉。故樂行而倫清,耳目聰明,血氣和平,移風易俗,天下皆寧。 孔子曰:「放鄭聲,遠佞人。」故鄭、衛、宋、趙之聲出,內則發疾,外則傷人。 是以宮亂則荒,其君驕;商亂則陂,其官壞;角亂則憂,其人怨;徵亂則哀,其事 勤;羽亂則危,其財匱。五者皆亂,則國亡無日矣。魏文侯問子夏曰:「吾端冕而 聽古樂則欲寐,聽鄭、衛之音而不知倦,何也?」子夏對曰:「夫古樂者,始奏以 文,復亂以武,修身及家,平均天下。鄭、衛之音者,奸聲以亂,溺而不止,颻雜 子女,不知父子。今君所問者樂也,所愛者音也。夫樂與音,相近而不同,為人君 者,謹審其好惡。」案聖人之作樂也,非止苟悅耳目而已矣。欲使在宗廟之內,君 臣同聽之則莫不和敬;在鄉里之內,長幼同聽之則莫不和順;在閨門之內,父子同 聽之則莫不和親。此先王立樂之方也。故知聲而不知音者,禽獸是也,知音而不知 樂者,眾庶是也。故黃鐘大呂,弦歌干戚,僮子皆能儛之。能知樂者,其唯君子! 不知聲者,不可與言音,不知音者,不可與言樂,知樂則幾於道矣。紂為無道,太 師抱樂器以奔周。晉君德薄,師曠固惜清徵。
shàng gǔ zhī shí, wèi yǒu yīn lè, gǔ fù jī rǎng, lè zài qí jiān. yì yuē: xiān wáng zuò lè chóng dé, yīn jiàn zhī shàng dì, yǐ pèi zǔ kǎo. zhì yú huáng dì zuò xián chí, zhuān xū zuò liù jīng, dì kù zuò wǔ yīng, yáo zuò dà zhāng, shùn zuò dà sháo, yǔ zuò dà xià, tāng zuò dà huò, wǔ wáng zuò dà wǔ, cóng xià yǐ lái, nián dài jiǔ yuǎn, wéi yǒu míng zì, qí shēng bù kě dé wén. zì yīn zhì zhōu, bèi yú shī sòng. gù zì shèng xián yǐ xià, duō xí lè zhě, zhì rú fú xī jiǎn sè, wén wáng zú qín, zhòng ní jī qìng, zǐ lù gǔ sè, hàn gāo jī zhú, yuán dì chuī xiāo. hàn gāo zǔ zhī chū, shū sūn tōng yīn qín lè rén zhì zōng miào zhī lè. yíng shén yú miào mén, zòu jiā zhì zhī lè, yóu gǔ jiàng shén zhī lè yě. huáng dì rù miào mén, zòu yǒng zhì zhī lè, yǐ wèi xíng bù zhī jié, yóu gǔ cǎi jì sì xià yě. gān dòu shàng jiàn, zòu dēng gē zhī lè, yóu gǔ qīng miào zhī gē yě. dēng gē zài zhōng, zòu xiū chéng zhī lè, měi shén xiǎng yě. huáng dì jiù dōng xiāng zuò dìng, zòu yǒng ān zhī lè, měi lǐ chéng yě. qí xiū chéng yǒng zhì èr qǔ, shū sūn tōng suǒ zhì yě. hàn gāo zǔ miào zòu wǔ dé wén shǐ wǔ xíng zhī wǔ, dāng chūn qiū shí, chén gōng zǐ wán bēn qí, chén shì shùn hòu, gù qí yǒu sháo lè, kǒng zǐ zài qí wén sháo, sān yuè bù zhī ròu wèi shì yě. qín shǐ huáng miè qí, dé qí sháo lè. hàn gāo zǔ miè qín, sháo chuán yú hàn, gāo zǔ gǎi míng wén shǐ, yǐ shì bù xiāng xí yě. wǔ xíng wǔ zhě, běn zhōu dà wǔ lè yě, shǐ huáng gǎi yuē wǔ xíng. jí yú xiào wén, fù zuò sì shí zhī rén wǔ, yǐ shì tiān xià ān hé, sì shí shùn yě. xiào jǐng cǎi wǔ dé wǔ yǐ wèi zhāo dé, xiào xuān yòu cǎi zhāo dé yǐ wèi shèng dé, suī biàn qí míng, dà dǐ jiē yīn qín jiù shì. zhì yú wèi jìn, jiē yòng gǔ lè. wèi zhī sān zǔ, bìng zhì lè cí. zì yǒng jiā bō yuè, wǔ dōu qīng dàng, lè shēng nán dù, shì yǐ dà bèi jiāng dōng. sòng qí yǐ lái, zhì yú liáng dài, suǒ xíng lè shì, yóu jiē chuán gǔ, sān yōng sì shǐ, shí chēng dà shèng. jí hóu jǐng cuàn nì, lè shī fēn sǎn, qí sì wǔ sān diào, xī dù wěi qí. qí shì suī zhī chuán shòu, dé qū ér bù yòng zhī yú zōng miào cháo tíng yě. chén shǎo hǎo yīn lǜ, liú yì guǎn xián, nián suī qí lǎo, pō jiē jì yì. jí dōng tǔ kè dìng, lè rén xī fǎn, fǎng qí dòu liú, guǒ yún shì liáng rén suǒ jiào. jīn sān diào sì wǔ bìng jiē yǒu shǒu, suī bù néng jīng shú, yì pō jù yǎ shēng. ruò lìng jiào xí chuán shòu, shù dé liú chuán gǔ lè. rán hòu qǔ qí huì guī, cuō qí zhǐ yào, yīn xún sǔn yì, gèng zhì jiā míng. gē shèng dé yú dāng jīn, chuán yǎ zhèng yú lái yè, qǐ bù měi yǔ! jǐn jù lù sān diào sì wǔ qū míng, yòu zhì gē cí rú bié. qí yǒu shēng qū liú dàng, bù kě yǐ chén yú diàn tíng zhě, yì xī fù zhī yú hòu.
上古之時,未有音樂,鼓腹擊壤,樂在其間。《易》曰:「先王作樂崇德,殷 薦之上帝,以配祖考。」至於黃帝作《咸池》,顓頊作《六莖》,帝嚳作《五英》, 堯作《大章》,舜作《大韶》,禹作《大夏》,湯作《大濩》,武王作《大武》, 從夏以來,年代久遠,唯有名字,其聲不可得聞。自殷至周,備於《詩》《頌》。 故自聖賢已下,多習樂者,至如伏羲減瑟,文王足琴,仲尼擊磬,子路鼓瑟,漢高 擊築,元帝吹簫。漢高祖之初,叔孫通因秦樂人制宗廟之樂。迎神於廟門,奏《嘉 至》之樂,猶古降神之樂也。皇帝入廟門,奏《永至》之樂,以為行步之節,猶古 《采薺》、《肆夏》也。乾豆上薦,奏《登歌》之樂,猶古清廟之歌也。《登歌》 再終,奏《休成》之樂,美神饗也。皇帝就東廂坐定,奏《永安》之樂,美禮成也。 其《休成》、《永至》二曲,叔孫通所制也。漢高祖廟奏《武德》、《文始》、 《五行》之儛,當春秋時,陳公子完奔齊,陳是舜後,故齊有《韶》樂,孔子在齊 聞《韶》,三月不知肉味是也。秦始皇滅齊,得齊《韶》樂。漢高祖滅秦,《韶》 傳於漢,高祖改名《文始》,以示不相襲也。《五行儛》者,本周《大武》樂也, 始皇改曰《五行》。及於孝文,復作四時之亻舞,以示天下安和,四時順也。孝景 采《武德儛》以為《昭德》,孝宣又采《昭德》以為《盛德》,雖變其名,大抵皆 因秦舊事。至於魏、晉,皆用古樂。魏之三祖,並制樂辭。自永嘉播越,五都傾盪, 樂聲南度,是以大備江東。宋、齊已來,至於梁代,所行樂事,猶皆傳古,三雍四 始,實稱大盛。及侯景篡逆,樂師分散,其四儛、三調,悉度偽齊。齊氏雖知傳受, 得曲而不用之於宗廟朝廷也。臣少好音律,留意管弦,年雖耆老,頗皆記憶。及東 土克定,樂人悉返,訪其逗遛,果雲是梁人所教。今三調、四儛並皆有手,雖不能 精熟,亦頗具雅聲。若令教習傳授,庶得流傳古樂。然後取其會歸,撮其指要,因 循損益,更制嘉名。歌盛德於當今,傳雅正於來葉,豈不美與!謹具錄三調、四舞 曲名,又制歌辭如別。其有聲曲流宕,不可以陳於殿庭者,亦悉附之於後。
shū zòu, bié chì tài cháng qǔ tuǒ jié dù. yú shì zuò qīng píng sè sān diào shēng, yòu zuò bā yì bǐng duó jīn fú sì wǔ. xiān shì, tài cháng suǒ chuán zōng miào yǎ lè, shù shí nián wéi zuò dà lǚ, fèi huáng zhōng. tuǒ yòu yǐ shēn guāi gǔ yì, nǎi zòu qǐng yòng huáng zhōng. zhào xià gōng qīng yì, cóng zhī. é ér tuǒ zi wèi wèi mì shū láng, yǒu zuì dāng xíng, shàng āi zhī, jiǎn sǐ lùn. shì hòu ēn lǐ jiàn báo. liù nián, chū wèi lóng zhōu cì shǐ. shí yǒu fù jí yóu xué zhě, tuǒ jiē wèi jiǎng shuō jiào shòu zhī. wèi cì shǐ zhēn, lēi yú zhōu mén wài. zài zhí sān nián, yǐ jí qǐng hái, zhào xǔ zhī. fù zhī xué shì. shí shàng fāng shǐ sū kuí zài tài cháng, cān yì zhōng lǜ. kuí yǒu suǒ jiàn yì, cháo shì duō cóng zhī, tuǒ dú bù tóng, měi yán kuí zhī duǎn. gāo zǔ xià qí yì, cháo chén duō pái tuǒ. tuǒ fù shàng fēng shì, zhǐ chén dé shī, dà dǐ lùn shí zhèng sǔn yì, bìng zhǐ chì dāng shì péng dǎng. yú shì sū wēi jí lì bù shàng shū lú kǎi shì láng xuē dào héng děng jiē zuò dé zuì. chú yī zhōu cì shǐ, bù xíng, xún wèi guó zi jì jiǔ. zú guān. shì yuē sù. zhuàn zhōu yì jiǎng shū shí sān juǎn, xiào jīng yì shū sān juǎn, zhuāng zi yì shū sì juǎn, jí yǔ shěn zhòng děng zhuàn sān shí liù kē guǐ shén gǎn yīng děng dà yì jiǔ juǎn, fēng chán shū yī juàn, lè yào yī juàn, wén jí shí juǎn, bìng xíng yú shì.
書奏,別敕太常取妥節度。於是作清、平、瑟三調聲,又作八佾、《鞞》、 《鐸》、《巾》、《拂》四舞。先是,太常所傳宗廟雅樂,數十年唯作大呂,廢黃 鍾。妥又以深乖古意,乃奏請用黃鐘。詔下公卿議,從之。俄而妥子蔚為秘書郎, 有罪當刑,上哀之,減死論。是後恩禮漸薄。六年,出為龍州刺史。時有負笈遊學 者,妥皆為講說教授之。為《刺史箴》,勒於州門外。在職三年,以疾請還,詔許 之。復知學事。時上方使蘇夔在太常,參議鐘律。夔有所建議,朝士多從之,妥獨 不同,每言夔之短。高祖下其議,朝臣多排妥。妥復上封事,指陳得失,大抵論時 政損益,並指斥當世朋黨。於是蘇威及吏部尚書盧愷、侍郎薛道衡等皆坐得罪。除 伊州刺史,不行,尋為國子祭酒。卒官。諡曰肅。撰《周易講疏》十三卷,《孝經 義疏》三卷,《莊子義疏》四卷,及與沈重等撰《三十六科鬼神感應等大義》九卷, 《封禪書》一卷,《樂要》一卷,文集十卷,並行於世。
lán líng xiāo gāi zhě, liáng pó yáng wáng huī zhī sūn yě. shǎo fēng yōu hóu. liáng jīng zhōu xiàn, yǔ hé tuǒ tóng zhì zhǎng ān. xìng dǔ xué, shī shū chūn qiū lǐ jì bìng tōng dà yì, yóu jīng hàn shū, shén wèi guì yóu suǒ lǐ. kāi huáng chū, cì jué shān yīn xiàn gōng, bài guó zi bó shì. fèng zhào shū yǔ tuǒ zhèng dìng jīng shǐ, rán gè zhí suǒ jiàn, dì xiāng shì fēi, jiǔ ér bù néng jiù, shàng qiǎn ér bà zhī. gāi hòu zhuàn hàn shū jí wén xuǎn yīn yì, xián wèi dāng shí suǒ guì.
蘭陵蕭該者,梁鄱陽王恢之孫也。少封攸侯。梁荊州陷,與何妥同至長安。性 篤學,《詩》、《書》、《春秋》、《禮記》並通大義,尤精《漢書》,甚為貴游 所禮。開皇初,賜爵山陰縣公,拜國子博士。奉詔書與妥正定經史,然各執所見, 遞相是非,久而不能就,上譴而罷之。該後撰《漢書》及《文選》音義,咸為當時 所貴。
dōng hǎi bāo kǎi, zì hé lè. qí xiōng yú, míng wǔ jīng, kǎi xī chuán qí yè. yòu cóng wáng zhòng tōng shòu shǐ jì hàn shū, yóu chēng jīng jiū. dà yè zhōng, wèi guó zi zhù jiào. yú shí hàn shū xué zhě, yǐ xiāo bāo èr rén wèi zōng jiàng. jù tú jiào shòu, zhe lù zhě shù qiān rén, zú, mén rén wèi qǐ fén lì jié yān.
東海包愷,字和樂。其兄愉,明《五經》,愷悉傳其業。又從王仲通受《史記》、 《漢書》,尤稱精究。大業中,為國子助教。於時《漢書》學者,以蕭、包二人為 宗匠。聚徒教授,著錄者數千人,卒,門人為起墳立碣焉。
fáng huī yuǎn
○房暉遠
fáng huī yuǎn, zì chóng rú, héng shān zhēn dìng rén yě. shì chuán rú xué. huī yuǎn yòu yǒu zhì xíng, zhì sān lǐ chūn qiū sān chuán shī shū zhōu yì, jiān shàn tú wěi, héng yǐ jiào shòu wèi wù. yuǎn fāng fù jí ér cóng zhě, dòng yǐ qiān jì. qí nán yáng wáng chuò wèi dìng zhōu cì shǐ, wén qí míng, zhào wèi bó shì. zhōu wǔ dì píng qí, sōu fǎng rú jùn, huī yuǎn shǒu yīng pì mìng, shòu xiǎo xué xià shì. jí gāo zǔ shòu chán, qiān tài cháng bó shì. tài cháng qīng niú hóng měi chēng wèi wǔ jīng kù. lì bù shàng shū wéi shì kāng jiàn zhī, wèi tài xué bó shì. xún yǔ pèi gōng zhèng yì xiū zhèng lè zhāng. dīng mǔ yōu, jiě rèn. hòu shù suì, shòu tiǎn kòu jiāng jūn, fù wèi tài cháng bó shì. wèi jǐ, zhuó wèi guó zi bó shì. huì shàng lìng guó zi shēng tōng yī jīng zhě, bìng xī jiàn jǔ, jiāng zhuó yòng zhī. jì cè wèn qì, bó shì bù néng shí dìng zāng pǐ. jì jiǔ yuán shàn guài wèn zhī, huī yuǎn yuē: jiāng nán hé běi, yì lì bù tóng, bó shì bù néng biàn shè. xué shēng jiē chí qí suǒ duǎn, chēng jǐ suǒ zhǎng, bó shì gè gè zì yí, suǒ yǐ jiǔ ér bù jué yě. jì jiǔ yīn lìng huī yuǎn kǎo dìng zhī, huī yuǎn lǎn bǐ biàn xià, chū wú yí zhì. huò yǒu bù fú zhě, huī yuǎn wèn qí suǒ chuán yì shū, zhé wèi shǐ mò sòng zhī, rán hòu chū qí suǒ duǎn, zì shì wú gǎn shì fēi zhě. suǒ shì sì wǔ bǎi rén, shù rì biàn jué, zhū rú mò bù tuī qí tōng bó, jiē zì yǐ wèi bù néng cè yě. xún fèng zhào yù xiū lìng shì. gāo zǔ cháng wèi qún chén yuē: zì gǔ tiān zǐ yǒu nǚ lè hū? yáng sù yǐ xià mò zhī suǒ chū, suì yán wú nǚ lè. huī yuǎn jìn yuē: chén wén yǎo tiǎo shū nǚ, zhōng gǔ lè zhī, cǐ jí wáng zhě fáng zhōng zhī lè, zhe yú yǎ sòng, bù dé yán wú. gāo zǔ dà yuè. rén shòu zhōng zú guān, shí nián qī shí èr, cháo tíng jiē xī yān, fèng fù shén hòu, zèng yuán wài sàn qí cháng shì.
房暉遠,字崇儒,恆山真定人也。世傳儒學。暉遠幼有志行,治《三禮》、 《春秋三傳》、《詩》、《書》、《周易》,兼善圖緯,恆以教授為務。遠方負笈 而從者,動以千計。齊南陽王綽為定州刺史,聞其名,召為博士。周武帝平齊,搜 訪儒俊,暉遠首應辟命,授小學下士。及高祖受禪,遷太常博士。太常卿牛弘每稱 為五經庫。吏部尚書韋世康薦之,為太學博士。尋與沛公鄭譯修正樂章。丁母憂, 解任。後數歲,授殄寇將軍,復為太常博士。未幾,擢為國子博士。會上令國子生 通一經者,並悉薦舉,將擢用之。既策問訖,博士不能時定臧否。祭酒元善怪問之, 暉遠曰:「江南、河北,義例不同,博士不能遍涉。學生皆持其所短,稱己所長, 博士各各自疑,所以久而不決也。」祭酒因令暉遠考定之,暉遠覽筆便下,初無疑 滯。或有不服者,暉遠問其所傳義疏,輒為始末誦之,然後出其所短,自是無敢飾 非者。所試四五百人,數日便決,諸儒莫不推其通博,皆自以為不能測也。尋奉詔 預修令式。高祖嘗謂群臣曰:「自古天子有女樂乎?」楊素以下莫知所出,遂言無 女樂。暉遠進曰:「臣聞『窈窕淑女,鐘鼓樂之』,此即王者房中之樂,著於《雅 頌》,不得言無。」高祖大悅。仁壽中卒官,時年七十二,朝廷嗟惜焉,賵賻甚厚, 贈員外散騎常侍。
mǎ guāng
○馬光
mǎ guāng, zì róng bó, wǔ ān rén yě. shǎo hǎo xué, cóng shī shù shí nián, zhòu yè bù xī, tú shū chèn wěi, mò bù bì lǎn, yóu míng sān lǐ, wèi rú zhě suǒ zōng. kāi huáng chū, gāo zǔ zhēng shān dōng yì xué zhī shì, guāng yǔ zhāng zhòng ràng kǒng lóng dòu shì róng zhāng hēi nú liú zǔ rén děng jù zhì, bìng shòu tài xué bó shì, shí rén hào wèi liù rú. rán jiē bǐ yě wú yí fàn, cháo tíng bù zhī guì yě. shì róng xún bìng sǐ. zhòng ràng wèi jǐ gào guī xiāng lǐ, zhe shū shí juǎn, zì yún cǐ shū ruò zòu, wǒ bì wèi zǎi xiàng. yòu shù yán xuán xiàng shì. zhōu xiàn liè shàng qí zhuàng, jìng zuò zhū. kǒng lóng zhāng hēi nú liú zǔ rén wèi jǐ yì bèi qiǎn qù. wéi guāng dú cún. cháng yīn shì diàn, gāo zǔ qīn xìng guó zi xué, wáng gōng yǐ xià bì jí. guāng shēng zuò jiǎng lǐ, qǐ fā zhāng mén. yǐ ér zhū rú shēng yǐ cì lùn nán zhě shí yú rén, jiē dāng shí shuò xué, guāng pōu xī yí zhì, suī cí fēi jùn biàn, ér lǐ yì hóng shàn, lùn zhě mò cè qí qiǎn shēn, xián gòng tuī fú, shàng jiā ér láo yān. shān dōng sān lǐ xué zhě, zì xióng ān shēng hòu, wéi zōng guāng yī rén. chū, jiào shòu yíng bó jiān, mén tú qiān shù, zhì shì duō fù jí cóng rù zhǎng ān. hòu shù nián, dīng mǔ yōu guī xiāng lǐ, suì yǒu zhōng yān zhī zhì. yǐ jí zú yú jiā, shí nián qī shí sān.
馬光,字榮伯,武安人也。少好學,從師數十年,晝夜不息,圖書讖緯,莫不 畢覽,尤明《三禮》,為儒者所宗。開皇初,高祖征山東義學之士,光與張仲讓、 孔籠、竇士榮、張黑奴、劉祖仁等俱至,並授太學博士,時人號為六儒。然皆鄙野 無儀範,朝廷不之貴也。士榮尋病死。仲讓未幾告歸鄉里,著書十卷,自雲此書若 奏,我必為宰相。又數言玄象事。州縣列上其狀,竟坐誅。孔籠、張黑奴、劉祖仁 未幾亦被譴去。唯光獨存。嘗因釋奠,高祖親幸國子學,王公以下畢集。光升座講 禮,啟發章門。已而諸儒生以次論難者十餘人,皆當時碩學,光剖析疑滯,雖辭非 俊辨,而理義弘贍,論者莫測其淺深,咸共推服,上嘉而勞焉。山東《三禮》學者, 自熊安生後,唯宗光一人。初,教授瀛、博間,門徒千數,至是多負笈從入長安。 後數年,丁母憂歸鄉里,遂有終焉之志。以疾卒於家,時年七十三。
liú chāo
○劉焯
liú chāo, zì shì yuán, xìn dū chāng tíng rén yě. fù qià, jùn gōng cáo. chāo xī é guī bèi, wàng gāo shì yuǎn, cōng mǐn shěn shēn, ruò bù hǎo nòng. shǎo yǔ hé jiān liú xuàn jié méng wèi yǒu, tóng shòu shī yú tóng jùn liú guǐ sī, shòu zuǒ chuán yú guǎng píng guō mào cháng, wèn lǐ yú fù chéng xióng ān shēng, jiē bù zú yè ér qù. wǔ qiáng jiāo jīn qiáo liú zhì hǎi jiā sù duō fén jí, chāo yǔ xuàn jiù zhī dú shū, xiàng jīng shí zài, suī yī shí bù jì, yàn rú yě. suì yǐ rú xué zhī míng, wèi zhōu bó shì. cì shǐ zhào jiǒng yǐn wèi cóng shì, jǔ xiù cái, shè cè jiǎ kē. yǔ zhù zuò láng wáng shào tóng xiū guó shǐ, jiān cān yì lǜ lì, réng zhí mén xià shěng, yǐ dài gù wèn. é chú yuán wài jiāng jūn. hòu yǔ zhū rú yú mì shū shěng kǎo dìng qún yán. yīn jiǎ hái xiāng lǐ, xiàn lìng wéi zhī yè yǐn wèi gōng cáo. xún fù rù jīng, yǔ zuǒ pú shè yáng sù lì bù shàng shū niú hóng guó zi jì jiǔ sū wēi guó zi jì jiǔ yuán shàn bó shì xiāo gāi hé tuǒ tài xué bó shì fáng huī yuǎn cuī zōng dé jìn wáng wén xué cuī zé děng yú guó zi gòng lùn gǔ jīn zhì yì qián xián suǒ bù tōng zhě. měi shēng zuò, lùn nán fēng qǐ, jiē bù néng qū, yáng sù děng mò bù fú qí jīng bó. liù nián, yùn luò yáng shí jīng zhì jīng shī, wén zì mó miè, mò néng zhī zhě, fèng chì yǔ liú xuàn děng kǎo dìng. hòu yīn guó zi shì diàn, yǔ xuàn èr rén lùn yì, shēn cuò zhū rú, xián huái dù hèn, suì wèi fēi zhāng suǒ bàng, chú míng wèi mín. yú shì yōu yóu xiāng lǐ, zhuān yǐ jiào shòu zhù shù wèi wù, zī zī bù juàn. jiǎ mǎ wáng zhèng suǒ chuán zhāng jù, duō suǒ shì fēi. jiǔ zhāng suàn shù zhōu bì qī yào lì shū shí yú bù, tuī bù rì yuè zhī jīng, liáng dù shān hǎi zhī shù, mò bù hé qí gēn běn, qióng qí mì ào. zhe jī jí shí juǎn, lì shū shí juǎn, wǔ jīng shù yì, bìng xíng yú shì. liú xuàn cōng míng bó xué, míng yà yú chāo, gù shí rén chēng èr liú yān. tiān xià míng rú hòu jìn, zhì yí shòu yè, bù yuǎn qiān lǐ ér zhì zhě, bù kě shèng shù. lùn zhě yǐ wèi shù bǎi nián yǐ lái, bó xué tōng rú, wú néng chū qí yòu zhě. rán huái bào bù kuàng, yòu sè yú cái, bù xíng shù xiū zhě, wèi cháng yǒu suǒ jiào huì, shí rén yǐ cǐ shǎo zhī. fèi tài zǐ yǒng wén ér zhào zhī, wèi jí jìn yè, zhào lìng shì shǔ wáng, fēi qí hǎo yě, jiǔ zhī bù zhì. wáng wén ér dà nù, qiǎn rén jiā sòng yú shǔ, pèi zhī jūn fáng. qí hòu diǎn xiào shū jí. wáng yǐ zuì fèi, chāo yòu yǔ zhū rú xiū dìng lǐ lǜ, chú yún qí wèi. yáng dì jí wèi, qiān tài xué bó shì, é yǐ jí qù zhí. shù nián, fù bèi zhēng yǐ dài gù wèn, yīn shàng suǒ zhe lì shū, yǔ tài shǐ lìng zhāng zhòu xuán duō bù tóng, bèi bó bù yòng. dà yè liù nián zú, shí nián liù shí qī. liú xuàn wèi zhī qǐng shì, cháo tíng bù xǔ.
劉焯,字士元,信都昌亭人也。父洽,郡功曹。焯犀額龜背,望高視遠,聰敏 沈深,弱不好弄。少與河間劉炫結盟為友,同受《詩》於同郡劉軌思,受《左傳》 於廣平郭懋常,問《禮》於阜城熊安生,皆不卒業而去。武強交津橋劉智海家素多 墳籍,焯與炫就之讀書,向經十載,雖衣食不繼,晏如也。遂以儒學知名,為州博 士。刺史趙煚引為從事,舉秀才,射策甲科。與著作郎王劭同修國史,兼參議律歷, 仍直門下省,以待顧問。俄除員外將軍。後與諸儒於秘書省考定群言。因假還鄉里, 縣令韋之業引為功曹。尋復入京,與左僕射楊素、吏部尚書牛弘、國子祭酒蘇威、 國子祭酒元善、博士蕭該、何妥、太學博士房暉遠、崔宗德、晉王文學崔賾等於國 子共論古今滯義前賢所不通者。每升座,論難鋒起,皆不能屈,楊素等莫不服其精 博。六年,運洛陽《石經》至京師,文字磨滅,莫能知者,奉敕與劉炫等考定。後 因國子釋奠,與炫二人論義,深挫諸儒,咸懷妒恨,遂為飛章所謗,除名為民。於 是優遊鄉里,專以教授著述為務,孜孜不倦。賈、馬、王、鄭所傳章句,多所是非。 《九章算術》、《周髀》、《七曜曆書》十餘部,推步日月之經,量度山海之術, 莫不核其根本,窮其秘奧。著《稽極》十卷,《曆書》十卷,《五經述議》,並行 於世。劉炫聰明博學,名亞於焯,故時人稱二劉焉。天下名儒後進,質疑受業,不 遠千里而至者,不可勝數。論者以為數百年已來,博學通儒,無能出其右者。然懷 抱不曠,又嗇於財,不行束修者,未嘗有所教誨,時人以此少之。廢太子勇聞而召 之,未及進謁,詔令事蜀王,非其好也,久之不至。王聞而大怒,遣人枷送於蜀, 配之軍防。其後典校書籍。王以罪廢,焯又與諸儒修定禮律,除雲騎尉。煬帝即位, 遷太學博士,俄以疾去職。數年,復被征以待顧問,因上所著《曆書》,與太史令 張胄玄多不同,被駁不用。大業六年卒,時年六十七。劉炫為之請諡,朝廷不許。
liú xuàn
○劉炫
liú xuàn, zì guāng bó, hé jiān jǐng chéng rén yě. shǎo yǐ cōng mǐn jiàn chēng, yǔ xìn dōu liú chāo bì hù dú shū, shí nián bù chū. xuàn móu zǐ jīng míng, shì rì bù xuàn, qiáng jì mò shí, mò yǔ wèi chóu. zuǒ huà fāng, yòu huà yuán, kǒu sòng, mù shù, ěr tīng, wǔ shì tóng jǔ, wú yǒu yí shī. zhōu wǔ dì píng qí, yíng zhōu cì shǐ yǔ wén kàng yǐn wèi hù cáo cóng shì. hòu cì shǐ lǐ huì shǔ lǐ cáo cóng shì, yǐ lì gàn zhī míng. suì yú, fèng chì yǔ zhù zuò láng wáng shào tóng xiū guó shǐ. é zhí mén xià shěng, yǐ dài gù wèn. yòu yǔ zhū shù zhě xiū tiān wén lǜ lì, jiān yú nèi shǐ shěng kǎo dìng qún yán, nèi shǐ lìng bó líng lǐ dé lín shén lǐ zhī. xuàn suī biàn zhí sān xǐng, jìng bù dé guān, wèi xiàn sī zé qí fù yì. xuàn zì chén yú nèi shǐ, nèi shǐ sòng yì lì bù, lì bù shàng shū wéi shì kāng wèn qí suǒ néng. xuàn zì wèi zhuàng yuē: zhōu lǐ lǐ jì máo shī shàng shū gōng yáng zuǒ chuán xiào jīng lùn yǔ kǒng zhèng wáng hé fú dù děng zhù, fán shí sān jiā, suī yì yǒu jīng cū, bìng kān jiǎng shòu. zhōu yì yí lǐ gǔ liáng, yòng gōng chà shǎo. shǐ zi wén jí, jiā yán měi shì, xián sòng yú xīn. tiān wén lǜ lì, qióng hé wēi miào. zhì yú gōng sī wén hàn, wèi cháng jiǎ shǒu. lì bù jìng bù xiáng shì, rán zài cháo zhī míng zhī shì shí yú rén, bǎo míng xuàn suǒ chén bù miù, yú shì chú diàn nèi jiāng jūn.
劉炫,字光伯,河間景城人也。少以聰敏見稱,與信都劉焯閉戶讀書,十年不 出。炫眸子精明,視日不眩,強記默識,莫與為儔。左畫方,右畫圓,口誦,目數, 耳聽,五事同舉,無有遺失。周武帝平齊,瀛州刺史宇文亢引為戶曹從事。後刺史 李繪署禮曹從事,以吏干知名。歲余,奉敕與著作郎王劭同修國史。俄直門下省, 以待顧問。又與諸術者修天文律歷,兼於內史省考定群言,內史令博陵李德林甚禮 之。炫雖遍直三省,竟不得官,為縣司責其賦役。炫自陳於內史,內史送詣吏部, 吏部尚書韋世康問其所能。炫自為狀曰:「《周禮》、《禮記》、《毛詩》、《尚 書》、《公羊》、《左傳》、《孝經》、《論語》孔、鄭、王、何、服、杜等注, 凡十三家,雖義有精粗,並堪講授。《周易》、《儀禮》、《穀梁》,用功差少。 史子文集,嘉言美事,咸誦於心。天文律歷,窮核微妙。至於公私文翰,未嘗假手。」 吏部竟不詳試,然在朝知名之士十餘人,保明炫所陳不謬,於是除殿內將軍。
shí niú hóng zòu qǐng gòu qiú tiān xià yí yì zhī shū, xuàn suì wěi zào shū bǎi yú juǎn, tí wèi lián shān yì lǔ shǐ jì děng, lù shàng sòng guān, qǔ shǎng ér qù. hòu yǒu rén sòng zhī, jīng shè miǎn sǐ, zuò chú míng, guī yú jiā, yǐ jiào shòu wèi wù. tài zǐ yǒng wén ér zhào zhī, jì zhì jīng shī, chì lìng shì shǔ wáng xiù, qiān yán bù wǎng. shǔ wáng dà nù, jiā sòng yì zhōu. jì ér pèi wèi zhàng nèi, měi shǐ zhí zhàng wèi mén wèi. é ér shì zhī, diǎn xiào shū shǐ. xuàn yīn nǐ qū yuán bǔ jū, wèi shì tú yǐ zì jì.
時牛弘奏請購求天下遺逸之書,炫遂偽造書百餘卷,題為《連山易》、《魯史 記》等,錄上送官,取賞而去。後有人訟之,經赦免死,坐除名,歸於家,以教授 為務。太子勇聞而召之,既至京師,敕令事蜀王秀,遷延不往。蜀王大怒,枷送益 州。既而配為帳內,每使執杖為門衛。俄而釋之,典校書史。炫因擬屈原《卜居》, 為《筮途》以自寄。
jí shǔ wáng fèi, yǔ zhū rú xiū dìng wǔ lǐ, shòu lǚ qí wèi. lì bù shàng shū niú hóng jiàn yì, yǐ wèi lǐ zhū hóu jué bàng qī, dài fū jiàng yī děng. jīn zhī shàng zhù guó, suī bù tóng gǔ zhū hóu, bǐ dài fū kě yě, guān zài dì èr pǐn, yí jiàng bàng qīn yī děng. yì zhě duō yǐ wèi rán. xuàn bó zhī yuē: gǔ zhī shì zhě, zōng yī rén ér yǐ, shù zǐ bù dé jìn. yóu shì xiān wáng zhòng shì, qí zōng zi yǒu fèn lù zhī yì. zú rén yǔ zōng zi suī shū yuǎn, yóu fú cuī sān yuè, liáng yóu shòu qí ēn yě. jīn zhī shì zhě, wèi yǐ cái shēng, bù xiàn shì shù, yǔ gǔ jì yì, hé jiàng zhī yǒu. jīn zhī guì zhě, duō hū jìn qīn, ruò huò jiàng zhī, mín dé zhī shū, zì cǐ shǐ yǐ. suì qǐn qí shì. kāi huáng èr shí nián, fèi guó zi sì mén jí zhōu xiàn xué, wéi zhì tài xué bó shì èr rén, xué shēng qī shí èr rén. xuàn shàng biǎo yán xué xiào bù yí fèi, qíng lǐ shén qiè, gāo zǔ bù nà. kāi huáng zhī mò, guó jiā yīn shèng, cháo yě jiē yǐ liáo dōng wèi yì. xuàn yǐ wèi liáo dōng bù kě fá, zuò fǔ yí lùn yǐ fěng yān, dāng shí mò yǒu wù zhě. jí dà yè zhī jì, sān zhēng bù kè, xuàn yán fāng yàn.
及蜀王廢,與諸儒修定《五禮》,授旅騎尉。吏部尚書牛弘建議,以為禮諸侯 絕傍期,大夫降一等。今之上柱國,雖不同古諸侯,比大夫可也,官在第二品,宜 降傍親一等。議者多以為然。炫駁之曰:「古之仕者,宗一人而已,庶子不得進。 由是先王重適,其宗子有分祿之義。族人與宗子雖疏遠,猶服縗三月,良由受其恩 也。今之仕者,位以才升,不限適庶,與古既異,何降之有。今之貴者,多忽近親, 若或降之,民德之疏,自此始矣。」遂寢其事。開皇二十年,廢國子四門及州縣學, 唯置太學博士二人,學生七十二人。炫上表言學校不宜廢,情理甚切,高祖不納。 開皇之末,國家殷盛,朝野皆以遼東為意。炫以為遼東不可伐,作《撫夷論》以諷 焉,當時莫有悟者。及大業之季,三征不克,炫言方驗。
yáng dì jí wèi, niú hóng yǐn xuàn xiū lǜ lìng. gāo zǔ zhī shì, yǐ dāo bǐ lì lèi duō xiǎo rén, nián jiǔ zhǎng jiān, shì shǐ rán yě. yòu yǐ fēng sú líng chí, fù rén wú jié. yú shì lì gé, zhōu xiàn zuǒ shǐ, sān nián ér dài zhī, jiǔ pǐn qī wú dé zài jiào. xuàn zhe lùn yǐ wèi bù kě, hóng jìng cóng zhī. zhū jùn zhì xué guān, jí liú wài gěi lǐn, jiē fā zì yú xuàn. hóng cháng cóng róng wèn xuàn yuē: àn zhōu lǐ shì duō ér fǔ shǐ shǎo, jīn lìng shǐ bǎi bèi yú qián, pàn guān jiǎn zé bù jì, qí gù hé yě? xuàn duì yuē: gǔ rén wěi rèn zé chéng, suì zhōng kǎo qí diàn zuì, àn bù zhòng xiào, wén bù fán xī, fǔ shǐ zhī rèn, zhǎng yào mù ér yǐ. gǔ jīn bù tóng, ruò cǐ zhī xiāng xuán yě, shì fán zhèng bì, zhí cǐ zhī yóu. hóng yòu wèn: wèi qí zhī shí, lìng shǐ cóng róng ér yǐ, jīn zé bù huáng níng shě, qí shì hé yóu? xuàn duì yuē: qí shì lì zhōu bù guò shù shí, sān fǔ xíng tái, dì xiāng tǒng lǐng, wén shū xíng xià, bù guò shí tiáo. jīn zhōu sān bǎi, qí fán yī yě. wǎng zhě zhōu wéi zhì gāng jì, jùn zhì shǒu chéng, xiàn wéi lìng ér yǐ. qí suǒ jù liáo, zé zhǎng guān zì pì, shòu zhào fù rèn, měi zhōu bù guò shù shí. jīn zé bù rán, dà xiǎo zhī guān, xī yóu lì bù, xiān jiè zhī jī, jiē shǔ kǎo gōng, qí fán èr yě. shěng guān bù rú shěng shì, shěng shì bù rú qīng xīn. guān shì bù xǐng ér wàng cóng róng, qí kě dé hū? hóng shén shàn qí yán ér bù néng yòng. nà yán yáng dá jǔ xuàn bó xué yǒu wén zhāng, shè cè gāo dì, chú tài xué bó shì. suì yú, yǐ pǐn bēi qù rèn, hái zhì zhǎng píng, fèng chì zhuī yì xíng zài suǒ. huò yán qí wú xíng, dì suì bà zhī, guī yú hé jiān. yú shí qún dào fēng qǐ, gǔ shí yǒng guì, jīng jí dào xī, jiào shòu bù xíng. xuàn yǔ qī zǐ xiāng qù bǎi lǐ, shēng wèn duàn jué, yù yù bù dé zhì, nǎi zì wèi zàn yuē:
煬帝即位,牛弘引炫修律令。高祖之世,以刀筆吏類多小人,年久長奸,勢使 然也。又以風俗陵遲,婦人無節。於是立格,州縣佐史,三年而代之,九品妻無得 再醮。炫著論以為不可,弘竟從之。諸郡置學官,及流外給廩,皆發自於炫。弘嘗 從容問炫曰:「案《周禮》士多而府史少,今令史百倍於前,判官減則不濟,其故 何也?」炫對曰:「古人委任責成,歲終考其殿最,案不重校,文不繁悉,府史之 任,掌要目而已。古今不同,若此之相懸也,事繁政弊,職此之由。」弘又問: 「魏、齊之時,令史從容而已,今則不遑寧舍,其事何由?」炫對曰:「齊氏立州 不過數十,三府行台,遞相統領,文書行下,不過十條。今州三百,其繁一也。往 者州唯置綱紀,郡置守丞,縣唯令而已。其所具僚,則長官自辟,受詔赴任,每州 不過數十。今則不然,大小之官,悉由吏部,纖介之跡,皆屬考功,其繁二也。省 官不如省事,省事不如清心。官事不省而望從容,其可得乎?」弘甚善其言而不能 用。納言楊達舉炫博學有文章,射策高第,除太學博士。歲余,以品卑去任,還至 長平,奉敕追詣行在所。或言其無行,帝遂罷之,歸於河間。於時群盜蜂起,穀食 踴貴,經籍道息,教授不行。炫與妻子相去百里,聲問斷絕,鬱郁不得志,乃自為 贊曰:
tōng rén sī mǎ xiàng rú yáng zi yún mǎ jì zhǎng zhèng kāng chéng děng, jiē zì xù fēng huī, chuán fāng lái yè. yú qǐ gǎn yǎng jūn xiān dá, yí xiào zhòng kūn. dài yǐ rì pò sāng yú, dà mìng jiāng jìn, gù yǒu piāo líng, mén tú yǔ sàn, kè sǐ zhāo lù, mái hún shuò yě, qīn gù mò zhào qí xīn, hòu rén bù jiàn qí jī, dài jí yú chuǎn, báo yán xiōng yì, yí jí xíng mài, chuán shì zhōu lǐ, shǐ fū jiāng lái jùn zhé zhī yú bǐ zhì ěr. yú cóng wǎn fà yǐ lái, qì yú bái shǒu, yīng hái wèi cí qīn suǒ shù, chuí chǔ wèi cháng jiā, cóng xué wèi míng shī suǒ jīn, jiǎ chǔ fú zhī jí. jì hū dūn xù bāng zú, jiāo jié děng yí, zhòng wù qīng shēn, xiān rén hòu jǐ. xī zài yòu ruò, lè cān zhǎng zhě, yuán jí qí ài, shù jiē hòu shēng. xué zé fú ér bù yàn, huì zé láo ér bù juàn, yōu qíng guǎ shì, xīn shì fāng wéi. nèi shěng shēng píng, gù xún zhōng shǐ, qí dà xìng yǒu sì, qí shēn hèn yǒu yī. xìng běn yú bì, jiā yè pín jù, wèi fù xiōng suǒ ráo, cè jìn shēn zhī mò, suì dé bó lǎn diǎn gào, kuī shè jīn gǔ, xiǎo shàn zhe yú qiū yuán, xū míng wén yú bāng guó, qí xìng yī yě. yǐn xiǎn rén jiān, shěn fú shì sú, shù tiǎn tú láo zhī zhí, jiǔ zhí chéng dàn zhī shū, míng bù guà yú bái jiǎn, shì bù rǎn yú dān bǐ, lì shēn lì xíng, cán nǜ shí duō, qǐ shǒu qǐ zú, shù jǐ kě miǎn, qí xìng èr yě. yǐ cǐ yōng xū, lǚ dòng shén juàn, yǐ cǐ bēi jiàn, měi shēng tiān fǔ, qí biāo jì lù, bǐ yì yuān hóng, zhěng xiāng sù yú fèng chí, jì yán dòng yú lín gé, cān yè zǎi fǔ, zào qǐng qún gōng, hòu lǐ shū ēn, zēng róng gǎi jià, qí xìng sān yě. zhòu lòu fāng jǐn, dà dié yǐ jiē, tuì fǎn chū fú, guī hái gù lǐ, wán wén shǐ yǐ yí shén, yuè yú niǎo yǐ sàn lǜ, guān shěng yě wù, dēng lín yuán zhǎo, huǎn bù dài chē, wú zuì wèi guì, qí xìng sì yě. yǎng xiū míng zhī shèng shì, kǎi dào jiào zhī líng chí, dǎo xiān rú zhī yì guǐ, shāng qún yán zhī wú huì, chí wù fén diǎn, lí gǎi pì miù, xiū zhuàn shǐ bì, tú shì shì chéng, tiān wéi rén yuàn, tú bù wǒ yǔ. shì lù wèi yí, xué xiào jǐn fèi, dào bù bèi yú dāng shí, yè bù chuán yú shēn hòu. xián hèn quán rǎng, shí zài zī hū? qí shēn hèn yī yě.
通人司馬相如、揚子云、馬季長、鄭康成等,皆自敘風徽,傳芳來葉。余豈敢 仰均先達,貽笑眾昆。待以日迫桑榆,大命將近,故友飄零,門徒雨散,溘死朝露, 埋魂朔野,親故莫照其心,後人不見其跡,殆及餘喘,薄言胸臆,貽及行邁,傳示 州里,使夫將來俊哲知余鄙志耳。余從綰髮以來,迄於白首,嬰孩為慈親所恕,棰 楚未嘗加,從學為明師所矜,榎楚弗之及。暨乎敦敘邦族,交結等夷,重物輕身, 先人後己。昔在幼弱,樂參長者,爰及耆艾,數接後生。學則服而不厭,誨則勞而 不倦,幽情寡適,心事方違。內省生平,顧循終始,其大幸有四,其深恨有一。性 本愚蔽,家業貧窶,為父兄所饒,廁縉紳之末,遂得博覽典誥,窺涉今古,小善著 於丘園,虛名聞於邦國,其幸一也。隱顯人間,沈浮世俗,數忝徒勞之職,久執城 旦之書,名不掛於白簡,事不染于丹筆,立身立行,慚恧實多,啟手啟足,庶幾可 免,其幸二也。以此庸虛,屢動神眷,以此卑賤,每升天府,齊鑣驥騄,比翼鵷鴻, 整緗素於鳳池,記言動於麟閣,參謁宰輔,造請群公,厚禮殊恩,增榮改價,其幸 三也。晝漏方盡,大耋已嗟,退反初服,歸骸故里,玩文史以怡神,閱魚鳥以散慮, 觀省野物,登臨園沼,緩步代車,無罪為貴,其幸四也。仰休明之盛世,慨道教之 陵遲,蹈先儒之逸軌,傷群言之蕪穢,馳騖墳典,釐改僻謬,修撰始畢,圖事適成, 天違人願,途不我與。世路未夷,學校盡廢,道不備於當時,業不傳於身後。銜恨 泉壤,實在茲乎?其深恨一也。
shí zài jùn chéng, liáng xiǎng duàn jué, qí mén rén duō suí dào zéi, āi xuàn qióng fá, yì jùn chéng xià suǒ xuàn, jùn guān nǎi chū xuàn yǔ zhī. xuàn wèi zéi suǒ jiāng, guò chéng xià bǎo. wèi jǐ, zéi wèi guān jūn suǒ pò, xuàn jī è wú suǒ yī, fù tóu xiàn chéng. zhǎng lì yì xuàn yǔ zéi xiāng zhī, kǒng wèi hòu biàn, suì bì mén bù nà. shì shí yè bīng hán, yīn cǐ dòng něi ér sǐ, shí nián liù shí bā. qí hòu mén rén shì yuē xuān dé xiān shēng.
時在郡城,糧餉斷絕,其門人多隨盜賊,哀炫窮乏,詣郡城下索炫,郡官乃出 炫與之。炫為賊所將,過城下堡。未幾,賊為官軍所破,炫飢餓無所依,復投縣城。 長吏意炫與賊相知,恐為後變,遂閉門不納。是時夜冰寒,因此凍餒而死,時年六 十八。其後門人諡曰宣德先生。
xuàn xìng zào jìng, pō pái xié, duō zì jīn fá, hǎo qīng wǔ dāng shì, wèi zhí zhèng suǒ chǒu, yóu shì guān tú bù suí. zhe lùn yǔ shù yì shí juǎn, chūn qiū gōng mèi shí juǎn, wǔ jīng zhèng míng shí èr juǎn, xiào jīng shù yì wǔ juǎn, chūn qiū shù yì sì shí juǎn, shàng shū shù yì èr shí juǎn, máo shī shù yì sì shí juǎn, zhù shī xù yī juǎn, suàn shù yī juàn, bìng xíng yú shì.
炫性躁競,頗俳諧,多自矜伐,好輕侮當世,為執政所丑,由是官途不遂。著 《論語述議》十卷,《春秋攻昧》十卷,《五經正名》十二卷,《孝經述議》五卷, 《春秋述議》四十卷,《尚書述議》二十卷,《毛詩述議》四十卷,《注詩序》一 卷,《算術》一卷,並行於世。
chǔ huī
○褚輝
wú jùn chǔ huī, zì gāo míng, yǐ sān lǐ xué chēng yú jiāng nán. yáng dì shí, zhēng tiān xià rú shù zhī shì, xī jí nèi shǐ shěng, xiāng cì jiǎng lùn, huī bó biàn, wú néng qū zhě, yóu shì zhuó wèi tài xué bó shì. zhuàn lǐ shū yī bǎi juǎn.
吳郡褚輝,字高明,以《三禮》學稱於江南。煬帝時,征天下儒術之士,悉集 內史省,相次講論,輝博辯,無能屈者,由是擢為太學博士。撰《禮疏》一百卷。
gù biāo
○顧彪
yú háng gù biāo, zì zhòng wén, míng shàng shū chūn qiū. yáng dì shí wèi mì shū xué shì, zhuàn gǔ wén shàng shū shū èr shí juǎn.
餘杭顧彪,字仲文,明《尚書》、《春秋》。煬帝時為秘書學士,撰《古文尚 書疏》二十卷。
lǔ shì dá
○魯世達
yú háng lǔ shì dá, yáng dì shí wèi guó zi zhù jiào, zhuàn máo shī zhāng jù yì shū sì shí èr juǎn, xíng yú shì.
餘杭魯世達,煬帝時為國子助教,撰《毛詩章句義疏》四十二卷,行於世。
zhāng chōng
○張沖
wú jùn zhāng chōng, zì shū xuán. shì chén wèi zuǒ zhōng láng jiāng, fēi qí hǎo yě, nǎi tán sī jīng diǎn, zhuàn chūn qiū yì lüè, yì yú dù shì qī shí yú shì, sàng fú yì sān juǎn, xiào jīng yì sān juǎn, lùn yǔ yì shí juǎn, qián hàn yīn yì shí èr juǎn. guān zhì hàn wáng shì dú.
吳郡張沖,字叔玄。仕陳為左中郎將,非其好也,乃覃思經典,撰《春秋義略》, 異於杜氏七十餘事,《喪服義》三卷,《孝經義》三卷,《論語義》十卷,《前漢 音義》十二卷。官至漢王侍讀。
wáng xiào jí
○王孝籍
píng yuán wáng xiào jí, shǎo hǎo xué, bó lǎn qún yán, biàn zhì wǔ jīng, pō yǒu wén gàn. yǔ hé jiān liú xuàn tóng zhì yǒu shàn. kāi huáng zhōng, zhào rù mì shū, zhù wáng shào xiū guó shǐ. shào bù zhī lǐ, zài shěng duō nián, ér bù miǎn shū shuì. xiào jí yù yù bù dé zhì, zòu jì yú lì bù shàng shū niú hóng yuē:
平原王孝籍,少好學,博覽群言,遍治五經,頗有文干。與河間劉炫同志友善。 開皇中,召入秘書,助王劭修國史。劭不之禮,在省多年,而不免輸稅。孝籍鬱郁 不得志,奏記於吏部尚書牛弘曰:
qiè yǐ dú shì shí fū, zé shēn dàn bù mèi, jī hán qiè tǐ, yì zú suì wú liáo. hé zé? tòng kǔ nán yǐ ān, pín qióng yì wèi cù. kuàng huái bào zhī nèi, bīng huǒ shuò zhī gāo, còu lǐ zhī jiān, fēng shuāng qīn gǔ suǐ, ān kě zé shé jiān chún, tūn shēng yǐn qì, è shēn yín zhī xiǎng, rěn suān xīn zhī kù zāi! fú wéi míng shàng shū gōng dòng āi jīn zhī sè, kāi kuān yù zhī huái, hāi tuò zú yǐ huó kū lín, chuī xū kě yòng fēi qióng yǔ. fēn jiāo lán zhī qì, nuǎn bù bó zhī cí, xǔ xiǎo rén zhī qǐng, wén dà jūn zhī tīng. suī fù shān chuān bù yuǎn, guǐ shén zài zī, xìn ér yǒu zhēng, yán wú bù lǚ, yóu kǒng zhěng nì chí yú yuán shǒu, jiù jīng huǎn yú fú zú. dài yuè rén zhī zhōu jí, qiú lǔ jiàng zhī yún tī, zé bì xuán yú gǎo shù zhī zhī, méi yú shēn yuān zhī dǐ yǐ. fū yǐ yī jiè pín rén, qī nián zhí shěng, kè yì bù miǎn, qìng shǎng bù zhān, mài gòng yǔ zhī tián, gōng shì zhī zhī fèi, yǒu ruò zi zhī lèi, fá qiáng xiōng zhī chǎn. jiā yǐ lǎo mǔ zài táng, guāng yīn chí mù, hán shǔ wéi què, guān shān chāo yuǎn, niè bì wèi qī, qián tú yú miǎo, yǐ lǘ zhī wàng, zhāo xī yǐ qín. xiè xiàng rú zhī bìng, wú guān kě yǐ miǎn, fā méi fú zhī kuáng, fēi xiān suǒ néng bì. chóu jí shén hū lì guǐ, rén shēng yì fū jīn shí. yíng hún qiě sàn, kǒng shì yǔ wú zhēng, jī hèn rù míng, zé xū yuán ēn gù, cǐ nǎi wáng jī suǒ yǐ zhì yán, yīng hóu wèi zhī bù lè yě. qián bìn fà zhī nèi, jū méi jié zhī jiān, zi yě wèi zēng wén, lí zhū suǒ bù jiàn, shěn lún dōng guān, liú zhì nán shǐ, zhōng wú jiàn yǐn, yǒng tóng mái bìn. sān shì bù yí, suī yóu jì mò, shí nián bù diào, shí fá zhī jǐ. fū bù shì chū zhě, shèng míng zhī jūn yě, bù wàn yī zhě, chéng xián zhī chén yě. yǐ fū bù shì chū ér féng bù wàn yī, cǐ xiǎo rén suǒ yǐ wèi míng shàng shū xìng yě. zuò rén wù zhī yuán, yùn quán héng zhī bǐng, fǎn pī hú bái, bù hǎo zī yī, cǐ xiǎo rén wèi míng shàng shū bù qǔ yě. xī jīng yù wèi pōu, yuè biàn hé zhī zú, bǎi lǐ wèi yòng, suì qín xī zhī shǒu. jū dé yán zhī dì, yǒu néng yòng zhī zī, zēng ěr mù zhī míng, wú shǒu zú zhī cù, dàn ér fú wèi, shú zhī qí jiě! fū guān huò bù chēng qí néng, shì huò wèi shēn qí qū, yī fū qiè yì, yǔ liú tiān xià. láo bù jiàn tú, ān néng wú wàng! tǎng bìng wèi jí sǐ, kuáng hái kè niàn, hàn qióng chóu zhī jiǎn, shǔ lí yōu zhī cí, jì zhì yú qián xiū, tōng xīn yú lái zhé, shǐ qiān zài zhī xià, āi qí bù yù, zhuī jiù zhí shì, yǒu diǎn qīng chén, zé bù xiào zhī qū, sǐ shēng wèi lèi, xiǎo rén zhī zuì, fāng qiě wèi kān. yuàn shǎo jiā lián mǐn, liú xīn wú hū!
竊以毒螫寔膚,則申旦不寐,饑寒切體,亦卒歲無聊。何則?痛苦難以安,貧 窮易為蹙。況懷抱之內,冰火鑠脂膏,腠理之間,風霜侵骨髓,安可齰舌緘脣,吞 聲飲氣,惡呻吟之響,忍酸辛之酷哉!伏惟明尚書公動哀矜之色,開寬裕之懷,咳 唾足以活枯鱗,吹噓可用飛窮羽。芬椒蘭之氣,暖布帛之詞,許小人之請,聞大君 之聽。雖復山川不遠,鬼神在茲,信而有徵,言無不履,猶恐拯溺遲於援手,救經 緩於扶足。待越人之舟楫,求魯匠之雲梯,則必懸於槁樹之枝,沒於深淵之底矣。 夫以一介貧人,七年直省,課役不免,慶賞不沾,賣貢禹之田,供釋之之費,有弱 子之累,乏強兄之產。加以老母在堂,光陰遲暮,寒暑違闕,關山超遠,齧臂為期, 前途逾邈,倚閭之望,朝夕已勤。謝相如之病,無官可以免,發梅福之狂,非仙所 能避。愁疾甚乎厲鬼,人生異夫金石。營魂且散,恐筮予無徵,齎恨入冥,則虛緣 恩顧,此乃王稽所以致言,應侯為之不樂也。潛鬢髮之內,居眉睫之間,子野未曾 聞,離硃所不見,沈淪東觀,留滯南史,終無薦引,永同埋殯。三世不移,雖由寂 寞,十年不調,實乏知己。夫不世出者,聖明之君也,不萬一者,誠賢之臣也。以 夫不世出而逢不萬一,此小人所以為明尚書幸也。坐人物之源,運銓衡之柄,反披 狐白,不好緇衣,此小人為明尚書不取也。昔荊玉未剖,刖卞和之足,百里未用, 碎禽息之首。居得言之地,有能用之資,增耳目之明,無手足之蹙,憚而弗為,孰 知其解!夫官或不稱其能,士或未申其屈,一夫竊議,語流天下。勞不見圖,安能 無望!儻病未及死,狂還克念,汗窮愁之簡,屬離憂之詞,記志於前修,通心於來 哲,使千載之下,哀其不遇,追咎執事,有點清塵,則不肖之軀,死生為累,小人 之罪,方且未刊。願少加憐愍,留心無忽!
hóng yì zhī qí yǒu xué yè, ér jìng bù dé diào. hòu guī xiāng lǐ, yǐ jiào shòu wèi yè, zhōng yú jiā. zhù shàng shū jí shī, zāo luàn líng luò.
弘亦知其有學業,而竟不得調。後歸鄉里,以教授為業,終於家。注《尚書》 及《詩》,遭亂零落。
shǐ chén yuē: gǔ yǔ yún: róng tǐ bù zú guān, yǒng lì bù zú shì, zú xìng bù zú dào, xiān zǔ bù zú chēng, rán ér xiǎn wén sì fāng, liú shēng hòu yìn zhě, qí wéi xué hū? xìn zāi sī yán yě. huī yuǎn róng bó zhī tú, dǔ zhì bù juàn, zì qiú zhū jǐ, suì néng wén dào xià fēng, chēng zhēn xí shàng. huò jù tú qiān bǎi, huò fú miǎn chéng xuān, jiàn zhòng míng shí, shí wéi jī gǔ zhī lì yě. jiāng yáng cóng róng yǎ wàng, fēng yùn xián yuǎn, qīng tán gāo lùn, jí shén dāng nián yàn zhī dūn jīng yuè shǐ, dǐ shēn lì xíng, zhì cún diǎn zhì, dòng dǎo guī jǔ hé tuǒ tōng shè jùn shuǎng, shén qíng jǐng wù, yǎ yǒu kǒu cái, jiān shàn cí bǐ, rán jié yǐ wèi zhí, shī rú zhě zhī fēng yān liú chāo dào guān jìn shēn, shù qióng tiān xiàng, jì jīng qiě bó, dòng yōu jiū wēi, míng shēn zhì yuǎn, yuán liú bù cè, shù bǎi nián lái, sī rén ér yǐ liú xuàn xué shí tōng rú, cái kān chéng wù, jiǔ liú qī lüè, wú bù gāi lǎn, suī tàn zé suǒ yǐn, bù dǎi yú chāo, cái chéng yì shuō, wén yǎ guò zhī. bìng dào yà shēng zhī, shí bù wǒ yǔ, huò cái dēng yú xià shì, huò něi qì yú gōu hè, xī yǐ. zi xià yǒu yán: sǐ shēng yǒu mìng, fù guì zài tiān. tiān zhī suǒ yǔ zhě cōng míng, suǒ bù yǔ zhě guì shì, shàng shèng qiě yóu bù miǎn, chāo xuàn qí rú mìng hé!
史臣曰:古語云:「容體不足觀,勇力不足恃,族姓不足道,先祖不足稱,然 而顯聞四方,流聲後胤者,其唯學乎?」信哉斯言也。暉遠、榮伯之徒,篤志不倦, 自求諸己,遂能聞道下風,稱珍席上。或聚徒千百,或服冕乘軒,見重明時,實惟 稽古之力也。江陽從容雅望,風韻閒遠,清談高論,籍甚當年;彥之敦經悅史,砥 身礪行,志存典制,動蹈規矩;何妥通涉俊爽,神情警悟,雅有口才,兼擅詞筆, 然訐以為直,失儒者之風焉;劉焯道冠縉紳,數窮天象,既精且博,洞幽究微,銘 深致遠,源流不測,數百年來,斯人而已;劉炫學實通儒,才堪成務,九流七略, 無不該覽,雖探賾索隱,不逮於焯,裁成義說,文雅過之。並道亞生知,時不我與, 或才登於下士,或餒棄於溝壑,惜矣。子夏有言:「死生有命,富貴在天。」天之 所與者聰明,所不與者貴仕,上聖且猶不免,焯、炫其如命何!