xī yù
○西域
hàn shì chū kāi xī yù, yǒu sān shí liù guó, qí hòu fēn lì wǔ shí wǔ wáng, zhì xiào wèi dōu hù yǐ fǔ nà zhī. wáng mǎng cuàn wèi, xī yù suì jué. zhì yú hòu hàn, bān chāo suǒ tōng zhě wǔ shí yú guó, xī zhì xī hǎi, dōng xī sì wàn lǐ, jiē lái cháo gòng, fù zhì dōu hù xiào wèi yǐ xiāng tǒng shè. qí hòu huò jué huò tōng, hàn cháo yǐ wèi láo bì zhōng guó, qí guān shí fèi shí zhì. jì wèi jìn zhī hòu, hù xiāng tūn miè, bù kě xiáng yān. yáng dì shí, qiǎn shì yù shǐ wéi jié sī lì cóng shì dù xíng mǎn shǐ yú xī fān zhū guó. zhì jì bīn, dé mǎ bēi, wáng shè chéng, dé fú jīng, shǐ guó dé shí wǔ nǚ shī zi pí huǒ shǔ máo ér hái. dì fù lìng wén xǐ gōng péi jǔ yú wǔ wēi zhāng yē jiān wǎng lái yǐ yǐn zhì zhī. qí yǒu jūn zhǎng zhě sì shí sì guó. jǔ yīn qí shǐ zhě rù cháo, dàn yǐ hòu lì, lìng qí zhuǎn xiāng fěng yù. dà yè nián zhōng, xiāng shuài ér lái cháo zhě sān shí yú guó, dì yīn zhì xī yù xiào wèi yǐ yīng jiē zhī. xún shǔ zhōng guó dà luàn, cháo gòng suì jué. rán shì duō wáng shī, jīn suǒ cún lù zhě, èr shí guó yān.
漢氏初開西域,有三十六國,其後分立五十五王,置校尉、都護以撫納之。王 莽篡位,西域遂絕。至於後漢,班超所通者五十餘國,西至西海,東西四萬里,皆 來朝貢,復置都護、校尉以相統攝。其後或絕或通,漢朝以為勞弊中國,其官時廢 時置。暨魏、晉之後,互相吞滅,不可詳焉。煬帝時,遣侍御史韋節、司隸從事杜 行滿使於西蕃諸國。至罽賓,得碼杯,王舍城,得佛經,史國得十舞女、師子皮、 火鼠毛而還。帝復令聞喜公裴矩於武威、張掖間往來以引致之。其有君長者四十四 國。矩因其使者入朝,啖以厚利,令其轉相諷諭。大業年中,相率而來朝者三十餘 國,帝因置西域校尉以應接之。尋屬中國大亂,朝貢遂絕。然事多亡失,今所存錄 者,二十國焉。
tǔ gǔ hún
○吐谷渾
tǔ gǔ hún, běn liáo xī xiān bēi tú hé shè guī zi yě. chū, shè guī yǒu èr zi, shù zhǎng yuē tǔ gǔ hún, shǎo yuē ruò luò guī. shè guī sǐ, ruò luò guī dài tǒng bù luò, shì wèi mù róng shì. tǔ gǔ hún yǔ ruò luò guī bù xié, suì xī dù lǒng, zhǐ yú gān sōng zhī nán, táo shuǐ zhī xī, nán jí bái lán shān, shù qiān lǐ zhī dì, qí hòu suì yǐ tǔ gǔ hún wèi guó shì yān. dāng wèi zhōu zhī jì, shǐ chēng kè hán. dōu fú qí chéng, zài qīng hǎi xī shí wǔ lǐ. yǒu chéng guō ér bù jū, suí zhú shuǐ cǎo. guān yǒu wáng gōng pú shè shàng shū láng zhōng jiāng jūn. qí zhǔ yǐ zào wèi mào, qī dài jīn huā. qí qì xiè yī fú lüè yǔ zhōng guó tóng. qí wáng gōng guì rén duō dài, fù rén qún rú biàn fà, zhuì yǐ zhū bèi. guó wú cháng shuì. shā rén jí dào mǎ zhě sǐ, yú zuò zé zhēng wù yǐ shú zuì. fēng sú pō tóng tū jué. sàng yǒu fú zhì, zàng qì ér chú. xìng jiē tān rěn. yǒu dà mài sù dòu. qīng hǎi zhōu huí qiān yú lǐ, zhōng yǒu xiǎo shān, qí sú zhì dōng zhé fàng pìn mǎ yú qí shàng, yán dé lóng zhǒng. tǔ gǔ hún cháng dé bō sī cǎo mǎ, fàng rù hǎi, yīn shēng cōng jū, néng rì xíng qiān lǐ, gù shí chēng qīng hǎi cōng yān. duō máo niú, ráo tóng tiě zhū shā. dì jiān shàn shàn qiě mò. xī běi yǒu liú shā shù bǎi lǐ, xià yǒu rè fēng, shāng bì xíng lǚ. fēng zhī jiāng zhì, lǎo tuó yù zhī zhī, zé yǐn xiàng ér míng, jù lì, yǐ kǒu bí mái shā zhōng. rén jiàn zé zhī zhī, yǐ zhān yōng bì kǒu bí ér bì qí huàn.
吐谷渾,本遼西鮮卑徒河涉歸子也。初,涉歸有二子,庶長曰吐谷渾,少曰若 洛廆。涉歸死,若洛廆代統部落,是為慕容氏。吐谷渾與若洛廆不協,遂西度隴, 止於甘松之南,洮水之西,南極白蘭山,數千里之地,其後遂以吐谷渾為國氏焉。 當魏、周之際,始稱可汗。都伏俟城,在青海西十五里。有城郭而不居,隨逐水草。 官有王公、僕射、尚書、郎中、將軍。其主以皁為帽,妻戴金花。其器械衣服略與 中國同。其王公貴人多戴】,婦人裙襦辮髮,綴以珠貝。國無常稅。殺人及盜馬 者死,余坐則徵物以贖罪。風俗頗同突厥。喪有服制,葬訖而除。性皆貪忍。有大 麥、粟、豆。青海周回千餘里,中有小山,其俗至冬輒放牝馬於其上,言得龍種。 吐谷渾嘗得波斯草馬,放入海,因生驄駒,能日行千里,故時稱青海驄焉。多氂牛, 饒銅、鐵、硃砂。地兼鄯善、且末。西北有流沙數百里,夏有熱風,傷斃行旅。風 之將至,老駝預知之,則引項而鳴,聚立,以口鼻埋沙中。人見則知之,以氈擁蔽 口鼻而避其患。
qí zhǔ lǚ kuā, zài zhōu shù wèi biān kòu, jí kāi huáng chū, yǐ bīng qīn hóng zhōu. gāo zǔ yǐ hóng zhōu dì kuàng rén gěng, yīn ér fèi zhī, qiǎn shàng zhù guó yuán xié lǜ bù qí shù wàn jī zhī. zéi xī fā guó zhōng bīng, zì màn tóu zhì yú shù dūn, jiǎ qí bù jué. qí suǒ shǔ hé xī zǒng guǎn dìng chéng wáng zhōng lì fáng jí qí tài zǐ kě bó hàn, qián hòu lái jù zhàn. xié pín jī pò zhī, fú zhǎn shén zhòng. lǚ kuā dà jù, lǜ qí qīn bīng yuǎn dùn. qí míng wáng shí sān rén, gè lǜ bù luò ér jiàng. shàng yǐ qí gāo níng wáng yí zī póu sù dé zhòng xīn, bài wèi dà jiāng jūn, fēng hé nán wáng, yǐ tǒng jiàng zhòng, zì yú guān shǎng gè yǒu chà. wèi jǐ, fù lái kòu biān, xù zhōu cì shǐ pí zi xìn chū bīng jù zhàn, wèi zéi suǒ bài, zi xìn sǐ zhī. wèn zhōu zǒng guǎn liáng yuǎn yǐ ruì zú jī zhī, zhǎn qiān yú jí, bēn tuì. é ér rù kòu kuò zhōu, zhōu bīng jī zǒu zhī.
其主呂夸,在周數為邊寇,及開皇初,以兵侵弘州。高祖以弘州地曠人梗,因 而廢之,遣上柱國元諧率步騎數萬擊之。賊悉發國中兵,自曼頭至於樹敦,甲騎不 絕。其所署河西總管、定城王鍾利房及其太子可博汗,前後來拒戰。諧頻擊破之, 俘斬甚眾。呂誇大懼,率其親兵遠遁。其名王十三人,各率部落而降。上以其高寧 王移茲裒素得眾心,拜為大將軍,封河南王,以統降眾,自余官賞各有差。未幾, 復來寇邊,旭州刺史皮子信出兵拒戰,為賊所敗,子信死之。汶州總管梁遠以銳卒 擊之,斬千餘級,奔退。俄而入寇廓州,州兵擊走之。
lǚ kuā zài wèi bǎi nián, lǚ yīn xǐ nù fèi qí tài zǐ ér shā zhī. qí hòu tài zǐ jù jiàn fèi rǔ, suì móu zhí lǚ kuā ér jiàng, qǐng bīng yú biān lì. qín zhōu zǒng guǎn hé jiān wáng hóng qǐng jiāng bīng yīng zhī, shàng bù xǔ. tài zǐ móu xiè, wèi qí fù suǒ shā, fù lì qí shǎo zǐ wéi wáng hē wèi tài zǐ. dié zhōu cì shǐ dù càn qǐng yīn qí xìn ér tǎo zhī, shàng yòu bù xǔ. liù nián, wéi wáng hē fù jù qí fù zhū zhī, móu lǜ bù luò wàn wǔ qiān rén hù jiāng guī guó, qiǎn shǐ yì què, qǐng bīng yíng jiē. shàng wèi shì chén yuē: hún zéi fēng sú, tè yì rén lún, fù jì bù cí, zi fù bù xiào. zhèn yǐ dé xùn rén, hé yǒu chéng qí è nì yě! wú dāng jiào zhī yǐ yǎng fāng ěr. nǎi wèi shǐ zhě yuē: zhèn shòu mìng yú tiān, fǔ yù sì hǎi, wàng shǐ yī qiè shēng rén jiē yǐ rén yì xiāng xiàng. kuàng fù zǐ tiān xìng, hé dé bù xiāng qīn ài yě! tǔ gǔ hún zhǔ jì shì wéi wáng zhī fù, wéi wáng shì tǔ gǔ hún zhǔ tài zǐ, fù yǒu bú shì, zi xū chén jiàn. ruò jiàn ér bù cóng, dāng lìng jìn chén qīn qī nèi wài fěng yù. bì bù kě, qì tì ér dào zhī. rén jiē yǒu qíng, bì dāng gǎn wù. bù kě qián móu fēi fǎ, shòu bù xiào zhī míng. pǔ tiān zhī xià, jiē shì zhèn chén qiè, gè wèi shàn shì, jí chēng zhèn xīn. wéi wáng jì yǒu hǎo yì, yù lái tóu zhèn, zhèn wéi jiào wéi wáng wèi chén zǐ zhī fǎ, bù kě yuǎn qiǎn bīng mǎ, zhù wèi è shì. wéi wáng nǎi zhǐ. bā nián, qí míng wáng tuò bá mù mí qǐng yǐ qiān yú jiā guī huà. shàng yuē: pǔ tiān zhī xià, jiē yuē zhèn chén, suī fù huāng xiá, wèi shí fēng jiào, zhèn zhī fǔ yù, jù yǐ rén xiào wèi běn. hún zéi hūn kuáng, qī zǐ huái bù, bìng sī guī huà, zì jiù wēi wáng. rán pàn fū bèi fù, bù kě shōu nà. yòu qí běn yì, zhèng zì bì sǐ, ruò jīn qiǎn jù, yòu fù bù rén. ruò gèng yǒu yì xìn, dàn yí wèi fǔ, rèn qí zì bá, bù xū chū bīng mǎ yīng jiē zhī. qí mèi fū jí shēng yù lái, yì rèn qí yì, bù láo quàn yòu yě. shì suì hé nán wáng yí zī póu sǐ, gāo zǔ lìng qí dì shù guī xí tǒng qí zhòng. píng chén zhī hòu, lǚ kuā dà jù, dùn táo bǎo xiǎn, bù gǎn wèi kòu.
呂夸在位百年,屢因喜怒廢其太子而殺之。其後太子懼見廢辱,遂謀執呂夸而 降,請兵於邊吏。秦州總管、河間王弘請將兵應之,上不許。太子謀泄,為其父所 殺,復立其少子嵬王訶為太子。疊州刺史杜粲請因其釁而討之,上又不許。六年, 嵬王訶復懼其父誅之,謀率部落萬五千人戶將歸國,遣使詣闕,請兵迎接。上謂侍 臣曰:「渾賊風俗,特異人倫,父既不慈,子復不孝。朕以德訓人,何有成其惡逆 也!吾當教之以養方耳。」乃謂使者曰:「朕受命於天,撫育四海,望使一切生人 皆以仁義相向。況父子天性,何得不相親愛也!吐谷渾主既是嵬王之父,嵬王是吐 谷渾主太子,父有不是,子須陳諫。若諫而不從,當令近臣親戚內外諷諭。必不可, 泣涕而道之。人皆有情,必當感悟。不可潛謀非法,受不孝之名。溥天之下,皆是 朕臣妾,各為善事,即稱朕心。嵬王既有好意,欲來投朕,朕唯教嵬王為臣子之法, 不可遠遣兵馬,助為惡事。」嵬王乃止。八年,其名王拓拔木彌請以千餘家歸化。 上曰:「溥天之下,皆曰朕臣,雖復荒遐,未識風教,朕之撫育,俱以仁孝為本。 渾賊昏狂,妻子懷怖,並思歸化,自救危亡。然叛夫背父,不可收納。又其本意, 正自避死,若今遣拒,又復不仁。若更有意信,但宜慰撫,任其自拔,不須出兵馬 應接之。其妹夫及甥欲來,亦任其意,不勞勸誘也。」是歲河南王移茲裒死,高祖 令其弟樹歸襲統其眾。平陳之後,呂誇大懼,遁逃保險,不敢為寇。
shí yī nián, lǚ kuā zú, zi fú lì. shǐ qí xiōng zi wú sù fèng biǎo chēng fān, bìng xiàn fāng wù, qǐng yǐ nǚ bèi hòu tíng. shàng wèi téng wáng yuē: cǐ fēi zhì chéng, dàn jí jì ěr. nǎi wèi wú sù yuē: zhèn zhī hún zhǔ yù lìng nǚ shì zhèn, ruò yī lái qǐng, tā guó wén zhī, biàn dāng xiāng xué. yī xǔ yī sāi, shì wèi bù píng. ruò bìng xǔ zhī, yòu fēi hǎo fǎ. zhèn qíng cún ān yǎng, yù lìng suì xìng, qǐ kě jù liǎn zǐ nǚ yǐ shí hòu gōng hū? jìng bù xǔ. shí èr nián, qiǎn xíng bù shàng shū yǔ wén bì fǔ wèi zhī. shí liù nián, yǐ guāng huà gōng zhǔ qī fú, fú shàng biǎo chēng gōng zhǔ wèi tiān hòu, shàng bù xǔ. míng nián, qí guó dà luàn, guó rén shā fú, lì qí dì fú yǔn wèi zhǔ. shǐ shǐ chén fèi lì zhī shì, bìng xiè zhuān mìng zhī zuì, qiě qǐng yī sú shàng zhǔ, shàng cóng zhī. zì shì cháo gòng suì zhì, ér cháng fǎng guó jiā xiāo xī, shàng shén è zhī.
十一年,呂夸卒,子伏立。使其兄子無素奉表稱籓,並獻方物,請以女備後庭。 上謂滕王曰:「此非至誠,但急計耳。」乃謂無素曰:「朕知渾主欲令女事朕,若 依來請,他國聞之,便當相學。一許一塞,是謂不平。若並許之,又非好法。朕情 存安養,欲令遂性,豈可聚斂子女以實後宮乎?」竟不許。十二年,遣刑部尚書宇 文弼撫慰之。十六年,以光化公主妻伏,伏上表稱公主為天后,上不許。明年,其 國大亂,國人殺伏,立其弟伏允為主。使使陳廢立之事,並謝專命之罪,且請依俗 尚主,上從之。自是朝貢歲至,而常訪國家消息,上甚惡之。
yáng dì jí wèi, fú yǔn qiǎn qí zi shùn lái cháo. shí tiě lēi fàn sāi, dì qiǎn jiāng jūn féng xiào cí chū dūn huáng yǐ yù zhī, xiào cí zhàn bù lì. tiě lēi qiǎn shǐ xiè zuì, qǐng jiàng, dì qiǎn huáng mén shì láng péi jǔ wèi fǔ zhī, fěng lìng jī tǔ gǔ hún yǐ zì xiào. tiě lēi xǔ nuò, jí lè bīng xí tǔ gǔ hún, dà bài zhī. fú yǔn dōng zǒu, bǎo xī píng jìng. dì fù lìng guān wáng xióng chū jiāo hé xǔ gōng yǔ wén shù chū xī píng yǐ yǎn zhī, dà pò qí zhòng. fú yǔn dùn táo, bù luò lái jiàng zhě shí wàn yú kǒu. liù chù sān shí yú wàn. shù zhuī zhī jí, fú yǔn jù, nán dùn yú shān gǔ jiān. qí gù dì jiē kōng, zì xī píng lín qiāng chéng yǐ xī, qiě mò yǐ dōng, qí lián yǐ nán, xuě shān yǐ běi, dōng xī sì qiān lǐ, nán běi èr qiān lǐ, jiē wèi suí yǒu. zhì jùn xiàn zhèn shù, fā tiān xià qīng zuì xǐ jū zhī. yú shì liú shùn bù zhī qiǎn. fú yǔn wú yǐ zì zī, lǜ qí tú shù qiān qí kè yú dǎng xiàng. dì lì shùn wèi zhǔ, sòng chū yù mén, lìng tǒng yú zhòng, yǐ qí dà bǎo wáng ní luò zhōu wèi fǔ. zhì xī píng, qí bù xià shā luò zhōu, shùn bù guǒ rù ér hái. dà yè mò, tiān xià dà luàn, fú yǔn fù qí gù dì, lǚ kòu hé yòu, jùn xiàn bù néng yù yān.
煬帝即位,伏允遣其子順來朝。時鐵勒犯塞,帝遣將軍馮孝慈出敦煌以御之, 孝慈戰不利。鐵勒遣使謝罪,請降,帝遣黃門侍郎裴矩慰撫之,諷令擊吐谷渾以自 效。鐵勒許諾,即勒兵襲吐谷渾,大敗之。伏允東走,保西平境。帝復令觀王雄出 澆河、許公宇文述出西平以掩之,大破其眾。伏允遁逃,部落來降者十萬餘口。六 畜三十餘萬。述追之急,伏允懼,南遁於山谷間。其故地皆空,自西平臨羌城以西, 且末以東,祁連以南,雪山以北,東西四千里,南北二千里,皆為隋有。置郡縣鎮 戍,發天下輕罪徙居之。於是留順不之遣。伏允無以自資,率其徒數千騎客於党項。 帝立順為主,送出玉門,令統餘眾,以其大寶王尼洛周為輔。至西平,其部下殺洛 周,順不果入而還。大業末,天下大亂,伏允復其故地,屢寇河右,郡縣不能御焉。
dǎng xiàng
○党項
dǎng xiàng qiāng zhě, sān miáo zhī hòu yě. qí zhǒng yǒu dàng chāng bái láng, jiē zì chēng mí hóu zhǒng. dōng jiē lín táo xī píng, xī jù yè hù, nán běi shù qiān lǐ, chù shān gǔ jiān. měi xìng bié wèi bù luò, dà zhě wǔ qiān yú qí, xiǎo zhě qiān yú qí. zhī máo niú wěi jí gǔ lì máo yǐ wèi wū. fú qiú hè, pī zhān, yǐ wèi shàng shì. sú shàng wǔ lì, wú fǎ lìng, gè wèi shēng yè, zài zhàn zhèn zé xiāng tún jù. wú yáo fù, bù xiāng wǎng lái. mù yǎng máo niú yáng zhū yǐ gōng shí, bù zhī jià sè. qí sú yín huì zhēng bào, yú zhū yí zhōng zuì wèi shén. wú wén zì, dàn hòu cǎo mù yǐ jì suì shí. sān nián yī jù huì, shā niú yáng yǐ jì tiān. rén nián bā shí yǐ shàng sǐ zhě, yǐ wèi lìng zhōng, qīn qī bù kū, shǎo ér sǐ zhě, zé yún dà wǎng, gòng bēi kū zhī. yǒu pí pá héng chuī jī fǒu wèi jié. wèi zhōu zhī jì, shù lái rǎo biān. gāo zǔ wèi chéng xiàng shí, zhōng yuán duō gù, yīn cǐ dà wèi kòu lüè. jiǎng gōng liáng ruì jì píng wáng qiān, qǐng yīn hái shī yǐ tǎo zhī, gāo zǔ bù xǔ. kāi huáng sì nián, yǒu qiān yú jiā guī huà. wǔ nián, tuò bá níng cóng děng gè lǜ zhòng yì xù zhōu nèi fù, shòu dà jiāng jūn, qí bù xià gè yǒu chà. shí liù nián, fù kòu huì zhōu, zhào fā lǒng xī bīng yǐ tǎo zhī, dà pò qí zhòng. yòu xiāng shuài qǐng jiàng, yuàn wèi chén qiè, qiǎn zǐ dì rù cháo xiè zuì. gāo zǔ wèi zhī yuē: hái yǔ ěr fù xiōng, rén shēng xū yǒu dìng jū, yǎng lǎo zhǎng yòu. ér nǎi zhà hái zhà zǒu, bù xiū xiāng lǐ xié! zì shì cháo gòng bù jué.
党項羌者,三苗之後也。其種有宕昌、白狼,皆自稱獼猴種。東接臨洮、西平, 西拒葉護,南北數千里,處山谷間。每姓別為部落,大者五千餘騎,小者千餘騎。 織氂牛尾及古歷毛以為屋。服裘褐,披氈,以為上飾。俗尚武力,無法令,各 為生業,在戰陣則相屯聚。無徭賦,不相往來。牧養氂牛、羊、豬以供食,不知稼 穡。其俗淫穢蒸報,於諸夷中最為甚。無文字,但候草木以記歲時。三年一聚會, 殺牛羊以祭天。人年八十以上死者,以為令終,親戚不哭,少而死者,則雲大枉, 共悲哭之。有琵琶、橫吹、擊缶為節。魏、周之際,數來擾邊。高祖為丞相時,中 原多故,因此大為寇掠。蔣公梁睿既平王謙,請因還師以討之,高祖不許。開皇四 年,有千餘家歸化。五年,拓拔寧叢等各率眾詣旭州內附,授大將軍,其部下各有 差。十六年,復寇會州,詔發隴西兵以討之,大破其眾。又相率請降,願為臣妾, 遣子弟入朝謝罪。高祖謂之曰:「還語爾父兄,人生須有定居,養老長幼。而乃乍 還乍走,不羞鄉里邪!」自是朝貢不絕。
gāo chāng
○高昌
gāo chāng guó zhě, zé hàn chē shī qián wáng tíng yě, qù dūn huáng shí sān rì xíng. qí jìng dōng xī sān bǎi lǐ, nán běi wǔ bǎi lǐ, sì miàn duō dà shān. xī hàn wǔ dì qiǎn bīng xī tǎo, shī lǚ dùn bì, qí zhōng yóu kùn zhě yīn zhù yān. qí dì yǒu hàn shí gāo chāng lěi, gù yǐ wèi guó hào. chū, rú rú lì kàn bó zhōu wèi gāo chāng wáng. bó zhōu sǐ, zi yì chéng lì, wèi cóng xiōng shǒu guī suǒ shā, shǒu guī zì lì wèi gāo chāng wáng, yòu wèi gāo chē ā fú zhì luó suǒ shā, yǐ dūn huáng rén zhāng mèng míng wèi zhǔ. mèng míng wèi guó rén suǒ shā, gèng yǐ mǎ rú wèi wáng, yǐ gǒng gù qū jiā èr rén wèi zuǒ yòu zhǎng shǐ. rú yòu tōng shǐ hòu wèi, qǐng nèi shǔ. nèi shǔ rén jiē liàn tǔ, bù gù dōng qiān, xiāng yǔ shā rú, lì jiā wèi wáng. jiā zì líng fèng, jīn chéng yú zhōng rén, jì lì, yòu chén yú rú rú. jí rú rú zhǔ wèi gāo chē suǒ shā, jiā yòu chén yú gāo chē. shǔ yān qí wèi yì dá suǒ pò, zhòng bù néng zì tǒng, qǐng zhǔ yú jiā. jiā qiǎn qí dì èr zi wèi yān qí wáng, yóu shì shǐ dà, yì wèi guó rén suǒ fú. jiā sǐ, zi jiān lì.
高昌國者,則漢車師前王庭也,去敦煌十三日行。其境東西三百里,南北五百 里,四面多大山。昔漢武帝遣兵西討,師旅頓敝,其中尤困者因住焉。其地有漢時 高昌壘,故以為國號。初,蠕蠕立闞伯周為高昌王。伯周死,子義成立,為從兄首 歸所殺,首歸自立為高昌王,又為高車阿伏至羅所殺,以敦煌人張孟明為主。孟明 為國人所殺,更以馬儒為王,以鞏顧、麴嘉二人為左右長史。儒又通使後魏,請內 屬。內屬人皆戀土,不顧東遷,相與殺儒,立嘉為王。嘉字靈鳳,金城榆中人,既 立,又臣於茹茹。及茹茹主為高車所殺,嘉又臣於高車。屬焉耆為挹怛所破,眾不 能自統,請主於嘉。嘉遣其第二子為焉耆王,由是始大,益為國人所服。嘉死,子 堅立。
qí dū chéng zhōu huí yī qiān bā bǎi sì shí bù, yú zuò shì huà lǔ āi gōng wèn zhèng yú kǒng zǐ zhī xiàng. guó nèi yǒu chéng shí bā. guān yǒu lìng yǐn yī rén, cì gōng èr rén, cì zuǒ yòu wèi, cì bā zhǎng shǐ, cì wǔ jiāng jūn, cì bā sī mǎ, cì shì láng xiào láng zhǔ bù cóng shì shěng shì. dà shì jué zhī yú wáng, xiǎo shì zhǎng zi jí gōng píng duàn, bù lì wén jì. nán zǐ hú fú, fù rén qún rú, tóu shàng zuò jì. qí fēng sú zhèng lìng yǔ huá xià lüè tóng. dì duō shí qì, qì hòu wēn nuǎn, gǔ mài zài shú, yí cán, duō wǔ guǒ. yǒu cǎo míng wèi yáng cì, qí shàng shēng mì, ér wèi shèn jiā. chū chì yán rú zhū, bái yán rú yù. duō pú táo jiǔ. sú shì tiān shén, jiān xìn fó fǎ. guó zhōng yáng mǎ mù yú yǐn pì zhī chù, yǐ bì wài kòu, fēi guì rén bù zhī qí suǒ. běi yǒu chì shí shān, shān běi qī shí lǐ yǒu tān hàn shān, xià yǒu jī xuě. cǐ shān zhī běi, tiě lēi jiè yě. cóng wǔ wēi xī běi, yǒu jié lù, dù shā qì qiān yú lǐ, sì miàn máng rán, wú yǒu qī jìng. yù wǎng zhě, xún yǒu rén chù hái gǔ ér qù. lù zhōng huò wén gē kū zhī shēng, xíng rén xún zhī, duō zhì wáng shī, gài chī mèi wǎng liǎng yě. gù shāng kè wǎng lái, duō qǔ yī wú lù. kāi huáng shí nián, tū jué pò qí sì chéng, yǒu èr qiān rén lái guī zhōng guó. jiān sǐ, zi bó yǎ lì. qí dà mǔ běn tū jué kè hán nǚ, qí fù sǐ, tū jué lìng yī qí sú, bó yǎ bù cóng zhě jiǔ zhī. tū jué bī zhī, bù dé yǐ ér cóng.
其都城周回一千八百四十步,於坐室畫魯哀公問政於孔子之像。國內有城十八。 官有令尹一人,次公二人,次左右衛,次八長史,次五將軍,次八司馬,次侍郎、 校郎、主簿、從事、省事。大事決之於王,小事長子及公評斷,不立文記。男子胡 服,婦人裙襦,頭上作髻。其風俗政令與華夏略同。地多石磧,氣候溫暖,谷麥再 熟,宜蠶,多五果。有草名為羊刺,其上生蜜,而味甚佳。出赤鹽如硃,白鹽如玉。 多蒲陶酒。俗事天神,兼信佛法。國中羊馬牧於隱僻之處,以避外寇,非貴人不知 其所。北有赤石山,山北七十里有貪汗山,夏有積雪。此山之北,鐵勒界也。從武 威西北,有捷路,度沙磧千餘里,四面茫然,無有蹊徑。欲往者,尋有人畜骸骨而 去。路中或聞歌哭之聲,行人尋之,多致亡失,蓋魑魅魍魎也。故商客往來,多取 伊吾路。開皇十年,突厥破其四城,有二千人來歸中國。堅死,子伯雅立。其大母 本突厥可汗女,其父死,突厥令依其俗,伯雅不從者久之。突厥逼之,不得已而從。
yáng dì sì wèi, yǐn zhì zhū fān. dà yè sì nián, qiǎn shǐ gòng xiàn, dì dài qí shǐ shén hòu. míng nián, bó yǎ lái cháo. yīn cóng jī gāo lì, hái shàng zōng nǚ huá róng gōng zhǔ. bā nián dōng guī fān, xià lìng guó zhōng yuē: fū jīng guó zì rén, yǐ bǎo cún wèi guì, níng bāng jī zhèng, yǐ quán jì wèi dà. xiān zhě yǐ guó chù biān huāng, jìng lián měng dí, tóng rén wú jiù, bèi fā zuǒ rèn. jīn dà suí tǒng yù, yǔ zhòu píng yī, pǔ tiān shuài tǔ, mò bù qí xiàng. gū jì mù yù hé fēng, shù jūn dà huà, qí shù rén yǐ shàng jiē yí jiě biàn xuē rèn. dì wén ér shén shàn zhī, xià zhào yuē: zhāng dé jiā shàn, shèng zhé suǒ lóng, xiǎn chéng suì liáng, diǎn mó yí zé. guāng lù dài fū biàn guó gōng gāo chāng wáng bó yǎ shí liàng jīng yuǎn, qì huái wēn yù, dān kuǎn sù zhe, liàng jié xiá xuān. běn zì zhū huá, lì zuò xī rǎng, xī yīn duō nán, lún pò xūn róng, shù qióng huǐ miǎn, jiǎn wèi hú fú. zì wǒ huáng suí píng yī yǔ zhòu, huà yǎn jiǔ wéi, dé jiā sì biǎo, bó yǎ yú shā wàng zǔ, fèng lái tíng, guān lǐ róng yú jiù zhāng, mù wēi yí zhī shèng diǎn. yú shì xí yīng jiě biàn, xuē rèn yè jū, biàn yí cóng xià, yì guāng qián zài. kě cì yì guān zhī jù, réng bān zhì zào zhī shì. bìng qiǎn shǐ rén bù lǐng jiāng sòng. bèi yǐ cǎi zhāng, fù jiàn chē fú zhī měi, qì bǐ zhān máo, hái wèi guān dài zhī guó. rán bó yǎ xiān chén tiě lēi, ér tiě lēi héng qiǎn zhòng chén zài gāo chāng guó, yǒu shāng hú wǎng lái zhě, zé shuì zhī sòng yú tiě lēi. suī yǒu cǐ lìng qǔ yuè zhōng huá, rán jìng wèi tiě lēi ér bù gǎn gǎi yě. zì shì suì lìng shǐ rén gòng qí fāng wù.
煬帝嗣位,引致諸蕃。大業四年,遣使貢獻,帝待其使甚厚。明年,伯雅來朝。 因從擊高麗,還尚宗女華容公主。八年冬歸蕃,下令國中曰:「夫經國字人,以保 存為貴,寧邦緝政,以全濟為大。先者以國處邊荒,境連猛狄,同人無咎,被發左 衽。今大隋統御,宇宙平一,普天率土,莫不齊向。孤既沐浴和風,庶均大化,其 庶人以上皆宜解辮削衽。」帝聞而甚善之,下詔曰:「彰德嘉善,聖哲所隆,顯誠 遂良,典謨貽則。光祿大夫、弁國公、高昌王伯雅識量經遠,器懷溫裕,丹款夙著, 亮節遐宣。本自諸華,歷祚西壤,昔因多難,淪迫獯戎,數窮毀冕,翦為胡服。自 我皇隋平一宇宙,化偃九圍,德加四表,伯雅逾沙忘阻,奉」來庭,觀禮容於舊章, 慕威儀之盛典。於是襲纓解辮,削衽曳裾,變夷從夏,義光前載。可賜衣冠之具, 仍班製造之式。並遣使人部領將送。被以采章,復見車服之美,棄彼氈毛,還為冠 帶之國。」然伯雅先臣鐵勒,而鐵勒恆遣重臣在高昌國,有商胡往來者,則稅之送 於鐵勒。雖有此令取悅中華,然竟畏鐵勒而不敢改也。自是歲令使人貢其方物。
kāng guó
○康國
kāng guó zhě, kāng jū zhī hòu yě. qiān xǐ wú cháng, bù héng gù dì, rán zì hàn yǐ lái xiāng chéng bù jué. qí wáng běn xìng wēn, yuè zhī rén yě. jiù jū qí lián shān běi zhāo wǔ chéng, yīn bèi xiōng nú suǒ pò, xī yú cōng lǐng, suì yǒu qí guó. zhī shù gè fēn wáng, gù kāng guó zuǒ yòu zhū guó bìng yǐ zhāo wǔ wèi xìng, shì bù wàng běn yě. wáng zì dài shī bì, wèi rén kuān hòu, shén dé zhòng xīn. qí qī tū jué dá dù kè hán nǚ yě. dōu yú sà bǎo shuǐ shàng ā lù dí chéng. chéng duō zhòng jū. dà chén sān rén gòng zhǎng guó shì. qí wáng suǒ fā, guān qī bǎo jīn huā, yī líng luó jǐn xiù bái dié. qí qī yǒu jì, méng yǐ zào jīn. zhàng fū jiǎn fā jǐn páo. míng wèi qiáng guó, ér xī yù zhū guó duō guī zhī. mǐ guó shǐ guó cáo guó hé guó ān guó xiǎo ān guó nà sè bō guó wū nà hé guó mù guó jiē guī fù zhī. yǒu hú lǜ, zhì yú xiān cí, jué fá zé qǔ ér duàn zhī. zhòng zuì zhě zú, cì zhòng zhě sǐ, zéi dào jié qí zú. rén jiē shēn mù gāo bí, duō xū rán. shàn yú shāng jiǎ, zhū yí jiāo yì, duō còu qí guó. yǒu dà xiǎo gǔ pí pá wǔ xián kōng hóu dí. hūn yīn sàng zhì yǔ tū jué tóng. guó lì zǔ miào, yǐ liù yuè jì zhī, zhū guó jiē lái zhù jì. sú fèng fú, wèi hú shū. qì hòu wēn, yí wǔ gǔ, qín xiū yuán shū, shù mù zī mào. chū mǎ tuó luó lǘ fēng niú huáng jīn náo shā xiāng ā sà nà xiāng sè sè jīng pí qú jǐn dié. duō pú táo jiǔ, fù jiā huò zhì qiān dàn, lián nián bù bài. dà yè zhōng, shǐ qiǎn shǐ gòng fāng wù, hòu suì jué yān.
康國者,康居之後也。遷徙無常,不恆故地,然自漢以來相承不絕。其王本姓 溫,月氏人也。舊居祁連山北昭武城,因被匈奴所破,西逾蔥嶺,遂有其國。支庶 各分王,故康國左右諸國並以昭武為姓,示不忘本也。王字代失畢,為人寬厚,甚 得眾心。其妻突厥達度可汗女也。都於薩寶水上阿祿迪城。城多眾居。大臣三人共 掌國事。其王索發,冠七寶金花,衣綾羅錦繡白疊。其妻有髻,幪以皁巾。丈夫翦 發錦袍。名為強國,而西域諸國多歸之。米國、史國、曹國、何國、安國、小安國、 那色波國、烏那曷國、穆國皆歸附之。有胡律,置於祆祠,決罰則取而斷之。重罪 者族,次重者死,賊盜截其足。人皆深目高鼻,多須髯。善於商賈,諸夷交易,多 湊其國。有大小鼓、琵琶、五弦、箜篌、笛。婚姻喪制與突厥同。國立祖廟,以六 月祭之,諸國皆來助祭。俗奉佛,為胡書。氣候溫,宜五穀,勤修園蔬,樹木滋茂。 出馬、駝、騾、驢、封牛、黃金、鐃沙、香、阿薩那香、瑟瑟、麖皮、氍、錦疊。 多蒲陶酒,富家或致千石,連年不敗。大業中,始遣使貢方物,後遂絕焉。
ān guó
○安國
ān guó, hàn shí ān xī guó yě. wáng xìng zhāo wǔ shì, yǔ kāng guó wáng tóng zú, zì shè lì dēng. qī, kāng guó wáng nǚ yě. dōu zài nà mì shuǐ nán, chéng yǒu wǔ zhòng, huán yǐ liú shuǐ. gōng diàn jiē wèi píng tóu. wáng zuò jīn tuó zuò, gāo qī bā chǐ. měi tīng zhèng, yǔ qī xiāng duì, dà chén sān rén píng lǐ guó shì. fēng sú tóng yú kāng guó. wéi qī qí zǐ mèi, jí mǔ zǐ dì xiāng qín shòu, cǐ wèi yì yě. yáng dì jí wèi zhī hòu, qiǎn sī lì cóng shì dù xíng mǎn shǐ yú xī yù, zhì qí guó, dé wǔ sè yán ér fǎn.
安國,漢時安息國也。王姓昭武氏,與康國王同族,字設力登。妻,康國王女 也。都在那密水南,城有五重,環以流水。宮殿皆為平頭。王坐金駝座,高七八尺。 每聽政,與妻相對,大臣三人評理國事。風俗同於康國。唯妻其姊妹,及母子遞相 禽獸,此為異也。煬帝即位之後,遣司隸從事杜行滿使於西域,至其國,得五色鹽 而返。
guó zhī xī bǎi yú lǐ yǒu bì guó, kě qiān yú jiā. qí guó wú jūn zhǎng, ān guó tǒng zhī. dà yè wǔ nián, qiǎn shǐ gòng xiàn, hòu suì jué yān.
國之西百餘里有畢國,可千餘家。其國無君長,安國統之。大業五年,遣使貢 獻,後遂絕焉。
shí guó
○石國
shí guó, jū yú yào shā shuǐ, dū chéng fāng shí yú lǐ. qí wáng xìng shí, míng niè. guó chéng zhī dōng nán lì wū, zhì zuò yú zhōng, zhēng yuè liù rì qī yuè shí wǔ rì yǐ wáng fù mǔ shāo yú zhī gǔ, jīn wèng shèng zhī, zhì yú chuáng shàng, xún rào ér xíng, sàn yǐ huā xiāng zá guǒ, wáng lǜ chén xià shè jì yān. lǐ zhōng, wáng yǔ fū rén chū jiù bié zhàng, chén xià yǐ cì liè zuò, xiǎng yàn ér bà. yǒu sù mài, duō liáng mǎ. qí sú shàn zhàn, céng èr yú tū jué, shè guì kè hán xìng bīng miè zhī, lìng tè qín diān zhí shè qí guó shì. nán qù hàn liù bǎi lǐ, dōng nán qù guā zhōu liù qiān lǐ. diān zhí yǐ dà yè wǔ nián qiǎn shǐ cháo gòng, qí hòu bù fù zhì.
石國,居於藥殺水,都城方十餘里。其王姓石,名涅。國城之東南立屋,置座 於中,正月六日、七月十五日以王父母燒余之骨,金甕盛之,置於床上,巡繞而行, 散以花香雜果,王率臣下設祭焉。禮終,王與夫人出就別帳,臣下以次列坐,享宴 而罷。有粟麥,多良馬。其俗善戰,曾貳於突厥,射匱可汗興兵滅之,令特勤甸職 攝其國事。南去汗六百里,東南去瓜州六千里。甸職以大業五年遣使朝貢,其後 不復至。
nǚ guó
○女國
nǚ guó, zài cōng lǐng zhī nán, qí guó dài yǐ nǚ wèi wáng. wáng xìng sū pí, zì mò jié, zài wèi èr shí nián. nǚ wáng zhī fū, hào yuē jīn jù, bù zhī zhèng shì. guó nèi zhàng fū wéi yǐ zhēng fá wèi wù. shān shàng wèi chéng, fāng wǔ liù lǐ, rén yǒu wàn jiā. wáng jū jiǔ céng zhī lóu, shì nǚ shù bǎi rén, wǔ rì yī tīng cháo. fù yǒu xiǎo nǚ wáng, gòng zhī guó zhèng. qí sú guì fù rén, qīng zhàng fū, ér xìng bù dù jì. nán nǚ jiē yǐ cǎi sè tú miàn, yī rì zhī zhōng, huò shù dù biàn gǎi zhī. rén jiē bèi fā, yǐ pí wèi xié, kè shuì wú cháng. qì hòu duō hán, yǐ shè liè wèi yè. chū jīn yú shí zhū shā shè xiāng máo niú jùn mǎ shǔ mǎ. yóu duō yán, héng jiāng yán xiàng tiān zhú xìng fàn, qí lì shù bèi. yì shù yǔ tiān zhú jí dǎng xiàng zhàn zhēng. qí nǚ wáng sǐ, guó zhōng zé hòu liǎn jīn qián, qiú sǐ zhě zú zhōng zhī xián nǚ èr rén, yī wèi nǚ wáng, cì wèi xiǎo wáng. guì rén sǐ, bō qǔ pí, yǐ jīn xiè hé gǔ ròu zhì yú píng nèi ér mái zhī. jīng yī nián, yòu yǐ qí pí nèi yú tiě qì mái zhī. sú shì ā xiū luó shén. yòu yǒu shù shén, suì chū yǐ rén jì, huò yòng mí hóu. jì bì, rù shān zhù zhī, yǒu yī niǎo rú cí zhì, lái jí zhǎng shàng, pò qí fù ér shì zhī, yǒu sù zé nián fēng, shā shí zé yǒu zāi, wèi zhī niǎo bo. kāi huáng liù nián, qiǎn shǐ cháo gòng, qí hòu suì jué.
女國,在蔥嶺之南,其國代以女為王。王姓蘇毗,字末羯,在位二十年。女王 之夫,號曰金聚,不知政事。國內丈夫唯以征伐為務。山上為城,方五六里,人有 萬家。王居九層之樓,侍女數百人,五日一聽朝。復有小女王,共知國政。其俗貴 婦人,輕丈夫,而性不妒忌。男女皆以彩色塗面,一日之中,或數度變改之。人皆 被發,以皮為鞋,課稅無常。氣候多寒,以射獵為業。出釒俞石、硃砂、麝香、氂 牛、駿馬、蜀馬。尤多鹽,恆將鹽向天竺興販,其利數倍。亦數與天竺及党項戰爭。 其女王死,國中則厚斂金錢,求死者族中之賢女二人,一為女王,次為小王。貴人 死,剝取皮,以金屑和骨肉置於瓶內而埋之。經一年,又以其皮內於鐵器埋之。俗 事阿修羅神。又有樹神,歲初以人祭,或用獼猴。祭畢,入山祝之,有一鳥如雌雉, 來集掌上,破其腹而視之,有粟則年豐,沙石則有災,謂之鳥卜。開皇六年,遣使 朝貢,其後遂絕。
yān qí
○焉耆
yān qí guó, dōu bái shān zhī nán qī shí lǐ, hàn shí jiù guó yě. qí wáng xìng lóng, zì tū qí. dū chéng fāng èr lǐ. guó nèi yǒu jiǔ chéng, shèng bīng qiān yú rén. guó wú gāng wéi. qí sú fèng fú shū, lèi pó luó mén. hūn yīn zhī lǐ yǒu tóng huá xià. sǐ zhě fén zhī, chí fú qī rì. nán zǐ jiǎn fà. yǒu yú yán pú wěi zhī lì. dōng qù gāo chāng jiǔ bǎi lǐ, xī qù guī zī jiǔ bǎi lǐ, jiē shā qì. dōng nán qù guā zhōu èr qiān èr bǎi lǐ. dà yè zhōng, qiǎn shǐ gòng fāng wù.
焉耆國,都白山之南七十里,漢時舊國也。其王姓龍,字突騎。都城方二里。 國內有九城,勝兵千餘人。國無綱維。其俗奉佛書,類婆羅門。婚姻之禮有同華夏。 死者焚之,持服七日。男子剪髮。有魚鹽蒲葦之利。東去高昌九百里,西去龜茲九 百里,皆沙磧。東南去瓜州二千二百里。大業中,遣使貢方物。
guī zī
○龜茲
guī zī guó, dōu bái shān zhī nán bǎi qī shí lǐ, hàn shí jiù guó yě. qí wáng xìng bái, zì sū ní xì. dū chéng fāng liù lǐ. shèng bīng zhě shù qiān. sú shā rén zhě sǐ, jié zéi duàn qí yī bì, bìng yuè yī zú. sú yǔ yān qí tóng. wáng tóu xì cǎi dài, chuí zhī yú hòu, zuò jīn shī zi zuò, tǔ duō dào sù shū mài, ráo tóng tiě qiān jīng pí qú náo shā yán lǜ cí huáng hú fěn ān xī xiāng liáng mǎ fēng niú. dōng qù yān qí jiǔ bǎi lǐ, nán qù yú tián qiān sì bǎi lǐ, xī qù shū lè qiān wǔ bǎi lǐ, xī běi qù tū jué yá liù bǎi yú lǐ, dōng nán qù guā zhōu sān qiān yī bǎi lǐ. dà yè zhōng, qiǎn shǐ gòng fāng wù.
龜茲國,都白山之南百七十里,漢時舊國也。其王姓白,字蘇尼咥。都城方六 里。勝兵者數千。俗殺人者死,劫賊斷其一臂,並刖一足。俗與焉耆同。王頭系彩 帶,垂之於後,坐金師子座,土多稻、粟、菽、麥,饒銅、鐵、鉛、麖皮、氍、鐃 沙、鹽綠、雌黃、胡粉、安息香、良馬、封牛。東去焉耆九百里,南去于闐千四百 里,西去疏勒千五百里,西北去突厥牙六百餘里,東南去瓜州三千一百里。大業中, 遣使貢方物。
shū lè
○疏勒
shū lè guó, dōu bái shān nán bǎi yú lǐ, hàn shí jiù guó yě. qí wáng zì ā mí jué. shǒu zú jiē liù zhǐ. chǎn zi fēi liù zhǐ zhě, jí bù yù. dū chéng fāng wǔ lǐ. guó nèi yǒu dài chéng shí èr, xiǎo chéng shù shí, shèng bīng zhě èr qiān rén. wáng dài jīn shī zi guān. tǔ duō dào sù má mài tóng tiě jǐn cí huáng, měi suì cháng gōng sòng yú tū jué. nán yǒu huáng hé, xī dài cōng lǐng, dōng qù guī zī qiān wǔ bǎi lǐ, xī qù hàn guó qiān lǐ, nán qù zhū jù bō bā jiǔ bǎi lǐ, dōng běi qù tū jué yá qiān yú lǐ, dōng nán qù guā zhōu sì qiān liù bǎi lǐ. dà yè zhōng, qiǎn shǐ gòng fāng wù.
疏勒國,都白山南百餘里,漢時舊國也。其王字阿彌厥。手足皆六指。產子非 六指者,即不育。都城方五里。國內有大城十二,小城數十,勝兵者二千人。王戴 金師子冠。土多稻、粟、麻、麥、銅、鐵、錦、雌黃,每歲常供送於突厥。南有黃 河,西帶蔥嶺,東去龜茲千五百里,西去汗國千里,南去硃俱波八九百里,東北 去突厥牙千餘里,東南去瓜州四千六百里。大業中,遣使貢方物。
yú tián
○于闐
yú tián guó, dōu cōng lǐng zhī běi èr bǎi yú lǐ. qí wáng xìng wáng, zì bēi shì bì liàn. dū chéng fāng bā jiǔ lǐ. guó zhōng dài chéng yǒu wǔ, xiǎo chéng shù shí, shèng bīng zhě shù qiān rén. sú fèng fú, yóu duō sēng ní, wáng měi chí zhāi jiè. chéng nán wǔ shí lǐ yǒu zàn mó sì zhě, yún shì luó hàn bǐ qiū bǐ lú zhān suǒ zào, shí shàng yǒu pì zhī fó tú xiǎn zhī jī. yú tián xī wǔ bǎi lǐ yǒu bǐ mó sì, yún shì lǎo zi huà hú chéng fó zhī suǒ. sú wú lǐ yì, duō zéi dào yín zòng. wáng jǐn mào, jīn shǔ guān, qī dài jīn huā. qí wáng fā bù lìng rén jiàn. sú yún, ruò jiàn wáng fā, nián bì jiǎn. tǔ duō má mài sù dào wǔ guǒ, duō yuán lín, shān duō měi yù. dōng qù shàn shàn qiān wǔ bǎi lǐ, nán qù nǚ guó sān qiān lǐ, xī qù zhū jù bō qiān lǐ, běi qù guī zī qiān sì bǎi lǐ, dōng běi qù guā zhōu èr qiān bā bǎi lǐ. dà yè zhōng, pín qiǎn shǐ cháo gòng.
于闐國,都蔥嶺之北二百餘里。其王姓王,字卑示閉練。都城方八九里。國中 大城有五,小城數十,勝兵者數千人。俗奉佛,尤多僧尼,王每持齋戒。城南五十 里有贊摩寺者,雲是羅漢比丘比盧旃所造,石上有辟支佛徒跣之跡。于闐西五百里 有比摩寺,雲是老子化胡成佛之所。俗無禮義,多賊盜淫縱。王錦帽,金鼠冠,妻 戴金花。其王發不令人見。俗雲,若見王發,年必儉。土多麻、麥、粟、稻、五果, 多園林,山多美玉。東去鄯善千五百里,南去女國三千里,西去硃俱波千里,北去 龜茲千四百里,東北去瓜州二千八百里。大業中,頻遣使朝貢。
hàn
○汗
hàn guó, dōu cōng lǐng zhī xī wǔ bǎi yú lǐ, gǔ qú sōu guó yě. wáng xìng zhāo wǔ, zì ā lì qī. dū chéng fāng sì lǐ. shèng bīng shù qiān rén. wáng zuò jīn yáng chuáng, qī dài jīn huā. sú duō zhū shā jīn tiě. dōng qù shū lè qiān lǐ, xī qù sū fēng shā nà guó wǔ bǎi lǐ, xī běi qù shí guó wǔ bǎi lǐ, dōng běi qù tū jué yá èr qiān yú lǐ, dōng qù guā zhōu wǔ qiān wǔ bǎi lǐ. dà yè zhōng, qiǎn shǐ gòng fāng wù.
汗國,都蔥嶺之西五百餘里,古渠搜國也。王姓昭武,字阿利柒。都城方四 里。勝兵數千人。王坐金羊床,妻戴金花。俗多硃砂、金、鐵。東去疏勒千里,西 去蘇封沙那國五百里,西北去石國五百里,東北去突厥牙二千餘里,東去瓜州五千 五百里。大業中,遣使貢方物。
tǔ huǒ luó
○吐火羅
tǔ huǒ luó guó, dōu cōng lǐng xī wǔ bǎi lǐ, yǔ yì dá zá jū. dū chéng fāng èr lǐ. shèng bīng zhě shí wàn rén, jiē xí zhàn. qí sú fèng fú. xiōng dì tóng yī qī, dié qǐn yān, měi yī rén rù fáng, hù wài guà qí yī yǐ wèi zhì. shēng zǐ shǔ qí zhǎng xiōng. qí shān xué zhōng yǒu shén mǎ, měi suì mù pìn mǎ yú xué suǒ, bì chǎn míng jū. nán qù cáo guó qiān qī bǎi lǐ, dōng qù guā zhōu wǔ qiān bā bǎi lǐ. dà yè zhōng, qiǎn shǐ cháo gòng.
吐火羅國,都蔥嶺西五百里,與挹怛雜居。都城方二里。勝兵者十萬人,皆習 戰。其俗奉佛。兄弟同一妻,迭寢焉,每一人入房,戶外掛其衣以為志。生子屬其 長兄。其山穴中有神馬,每歲牧牝馬於穴所,必產名駒。南去漕國千七百里,東去 瓜州五千八百里。大業中,遣使朝貢。
yì dá
○挹怛
yì dá guó, dōu wū hǔ shuǐ nán èr bǎi yú lǐ, dà ròu zhī zhī zhǒng lèi yě. shèng bīng zhě wǔ liù qiān rén. sú shàn zhàn. xiān shí guó luàn, tū jué qiǎn tōng shè zì jié qiáng lǐng qí guó. dū chéng fāng shí yú lǐ. duō sì tǎ, jiē shì yǐ jīn. xiōng dì tóng qī. fù rén yǒu yī fū zhě, guān yī jiǎo mào, fū xiōng dì duō zhě, yī qí shù wèi jiǎo. nán qù cáo guó qiān wǔ bǎi lǐ, dōng qù guā zhōu liù qiān wǔ bǎi lǐ. dà yè zhōng, qiǎn shǐ gòng fāng wù.
挹怛國,都烏滸水南二百餘里,大月氏之種類也。勝兵者五六千人。俗善戰。 先時國亂,突厥遣通設字詰強領其國。都城方十餘里。多寺塔,皆飾以金。兄弟同 妻。婦人有一夫者,冠一角帽,夫兄弟多者,依其數為角。南去曹國千五百里,東 去瓜州六千五百里。大業中,遣使貢方物。
mǐ guó
○米國
mǐ guó, dōu nà mì shuǐ xī, jiù kāng jū zhī dì yě. wú wáng. qí chéng zhǔ xìng zhāo wǔ, kāng guó wáng zhī zhī shù, zì bì zhuō. dū chéng fāng èr lǐ. shèng bīng shù bǎi rén. xī běi qù kāng guó bǎi lǐ, dōng qù sū duì shā nà guó wǔ bǎi lǐ, xī nán qù shǐ guó èr bǎi lǐ, dōng qù guā zhōu liù qiān sì bǎi lǐ. dà yè zhōng, pín gòng fāng wù.
米國,都那密水西,舊康居之地也。無王。其城主姓昭武,康國王之支庶,字 閉拙。都城方二里。勝兵數百人。西北去康國百里,東去蘇對沙那國五百里,西南 去史國二百里,東去瓜州六千四百里。大業中,頻貢方物。
shǐ guó
○史國
shǐ guó, dōu dú mò shuǐ nán shí lǐ, jiù kāng jū zhī dì yě. qí wáng xìng zhāo wǔ, zì tì zhē, yì kāng guó wáng zhī zhī shù yě. dū chéng fāng èr lǐ. shèng bīng qiān yú rén. sú tóng kāng guó. běi qù kāng guó èr bǎi sì shí lǐ, nán qù tǔ huǒ luó wǔ bǎi lǐ, xī qù nà sè bō guó èr bǎi lǐ, dōng běi qù mǐ guó èr bǎi lǐ, dōng qù guā zhōu liù qiān wǔ bǎi lǐ. dà yè zhōng, qiǎn shǐ gòng fāng wù.
史國,都獨莫水南十里,舊康居之地也。其王姓昭武,字逖遮,亦康國王之支 庶也。都城方二里。勝兵千餘人。俗同康國。北去康國二百四十里,南去吐火羅五 百里,西去那色波國二百里,東北去米國二百里,東去瓜州六千五百里。大業中, 遣使貢方物。
cáo guó
○曹國
cáo guó, dōu nà mì shuǐ nán shù lǐ, jiù shì kāng jū zhī dì yě. guó wú zhǔ, kāng guó wáng lìng zǐ wū jiàn lǐng zhī. dōu chéng fāng sān lǐ. shèng bīng qiān yú rén. guó zhōng yǒu de xī shén, zì xī hǎi yǐ dōng zhū guó bìng jìng shì zhī. qí shén yǒu jīn rén yān, jīn pò luó kuò zhàng yǒu wǔ chǐ, gāo xià xiāng chēng. měi rì yǐ tuó wǔ tóu mǎ shí pǐ yáng yī bǎi kǒu jì zhī, cháng yǒu qiān rén shí zhī bù jǐn. dōng nán qù kāng guó bǎi lǐ, xī qù hé guó bǎi wǔ shí lǐ, dōng qù guā zhōu liù qiān liù bǎi lǐ. dà yè zhōng, qiǎn shǐ gòng fāng wù.
曹國,都那密水南數里,舊是康居之地也。國無主,康國王令子烏建領之。都 城方三里。勝兵千餘人。國中有得悉神,自西海以東諸國並敬事之。其神有金人焉, 金破羅闊丈有五尺,高下相稱。每日以駝五頭、馬十匹、羊一百口祭之,常有千人 食之不盡。東南去康國百里,西去何國百五十里,東去瓜州六千六百里。大業中, 遣使貢方物。
hé guó
○何國
hé guó, dōu nà mì shuǐ nán shù lǐ, jiù shì kāng jū zhī dì yě. qí wáng xìng zhāo wǔ, yì kāng guó wáng zhī zú lèi, zì dūn. dū chéng fāng èr lǐ. shèng bīng qiān rén. qí wáng zuò jīn yáng zuò. dōng qù cáo guó bǎi wǔ shí lǐ, xī qù xiǎo ān guó sān bǎi lǐ, dōng qù guā zhōu liù qiān qī bǎi wǔ shí lǐ. dà yè zhōng, qiǎn shǐ gòng fāng wù.
何國,都那密水南數里,舊是康居之地也。其王姓昭武,亦康國王之族類,字 敦。都城方二里。勝兵千人。其王坐金羊座。東去曹國百五十里,西去小安國三百 里,東去瓜州六千七百五十里。大業中,遣使貢方物。
wū nà hé
○烏那曷
wū nà hé guó, dōu wū hǔ shuǐ xī, jiù ān xī zhī dì yě. wáng xìng zhāo wǔ, yì kāng guó zhǒng lèi, zì fú shí. dōu chéng fāng èr lǐ. shèng bīng shù bǎi rén. wáng zuò jīn yáng zuò. dōng běi qù ān guó sì bǎi lǐ, xī běi qù mù guó èr bǎi yú lǐ, dōng qù guā zhōu qī qiān wǔ bǎi lǐ. dà yè zhōng, qiǎn shǐ gòng fāng wù.
烏那曷國,都烏滸水西,舊安息之地也。王姓昭武,亦康國種類,字佛食。都 城方二里。勝兵數百人。王坐金羊座。東北去安國四百里,西北去穆國二百餘里, 東去瓜州七千五百里。大業中,遣使貢方物。
mù guó
○穆國
mù guó, dōu wū hǔ hé zhī xī, yì ān xī zhī gù dì, yǔ wū nà hé wèi lín. qí wáng xìng zhāo wǔ, yì kāng guó wáng zhī zhǒng lèi yě, zì ā làn mì. dū chéng fāng sān lǐ, shèng bīng èr qiān rén. dōng běi qù ān guó wǔ bǎi lǐ, dōng qù wū nà hé èr bǎi yú lǐ, xī qù bō sī guó sì qiān yú lǐ, dōng qù guā zhōu qī qiān qī bǎi lǐ. dà yè zhōng, qiǎn shǐ gòng fāng wù.
穆國,都烏滸河之西,亦安息之故地,與烏那曷為鄰。其王姓昭武,亦康國王 之種類也,字阿濫密。都城方三里,勝兵二千人。東北去安國五百里,東去烏那曷 二百餘里,西去波斯國四千餘里,東去瓜州七千七百里。大業中,遣使貢方物。
bō sī
○波斯
bō sī guó, dōu dá hé shuǐ zhī xī sū lìn chéng, jí tiáo zhī zhī gù dì yě. qí wáng zì kù sà hé. dū chéng fāng shí yú lǐ. shèng bīng èr wàn yú rén, chéng xiàng ér zhàn. guó wú sǐ xíng, huò duàn shǒu yuè zú, méi jiā cái, huò tì qù qí xū, huò xì pái yú xiàng, yǐ wèi biāo yì. rén nián sān suì yǐ shàng, chū kǒu qián sì wén. qī qí zǐ mèi. rén sǐ zhě, qì shī yú shān, chí fú yī yuè. wáng zhù jīn huā guān, zuò jīn shī zi zuò, fù jīn xiè yú xū shàng yǐ wèi shì. yī jǐn páo, jiā yīng luò yú qí shàng. tǔ duō liáng mǎ, dà lǘ, shī zi, bái xiàng, dà niǎo luǎn, zhēn zhū, pō lí, shòu pò, shān hú, liú lí, mǎ nǎo, shuǐ jīng, sè sè, hū luò jié, lǚ téng, huǒ qí, jīn gāng, jīn, yín, jīn yú shí, tóng, bīn tiě, xī, jǐn dié, xì bù, qú, tà, hù nà, yuè nuò bù, tán, jīn lǚ zhī chéng, chì jīng pí, zhū shā, shuǐ yín, xūn lù yù jīn sū hé qīng mù děng zhū xiāng, hú jiāo, bì bō, shí mì, bàn mì, qiān nián zǎo, fù zǐ, hē lí lēi, wú shí zi, yán lǜ, cí huáng. tū jué bù néng zhì qí guó, yì jī mí zhī. bō sī měi qiǎn shǐ gòng xiàn. xī qù hǎi shù bǎi lǐ, dōng qù mù guó sì qiān yú lǐ, xī běi qù fú lǐn sì qiān wǔ bǎi lǐ, dōng qù guā zhōu wàn yī qiān qī bǎi lǐ. yáng dì qiǎn yún qí wèi lǐ yù shǐ tōng bō sī, xún qiǎn shǐ suí yù gòng fāng wù.
波斯國,都達曷水之西蘇藺城,即條支之故地也。其王字庫薩和。都城方十餘 里。勝兵二萬餘人,乘象而戰。國無死刑,或斷手刖足,沒家財,或剃去其須,或 系排於項,以為標異。人年三歲已上,出口錢四文。妻其姊妹。人死者,棄屍於山, 持服一月。王著金花冠,坐金師子座,傅金屑於須上以為飾。衣錦袍,加瓔珞於其 上。土多良馬,大驢,師子,白象,大鳥卵,真珠,頗黎,獸魄,珊瑚,琉璃,瑪 瑙,水精,瑟瑟,呼洛羯,呂騰,火齊,金剛,金,銀,釒俞石,銅,鑌鐵,錫, 錦疊,細布,氍,毾,護那,越諾布,檀,金縷織成,赤麖皮,硃沙,水銀,薰 陸、鬱金、蘇合、青木等諸香,胡椒,畢撥,石蜜,半密,千年棗,附子,訶黎勒, 無食子,鹽綠,雌黃。突厥不能至其國,亦羈縻之。波斯每遣使貢獻。西去海數百 里,東去穆國四千餘里,西北去拂菻四千五百里,東去瓜州萬一千七百里。煬帝遣 雲騎尉李昱使通波斯,尋遣使隨昱貢方物。
cáo guó
○漕國
cáo guó, zài cōng lǐng zhī běi, hàn shí jì bīn guó yě. qí wáng xìng zhāo wǔ, zì shùn dá, kāng guó wáng zhī zōng zú. dōu chéng fāng sì lǐ. shèng bīng zhě wàn yú rén. guó fǎ yán zhěng, shā rén jí zéi dào jiē sǐ. qí sú yín cí. cōng lǐng shān yǒu shùn tiān shén zhě, yí zhì jí huá, jīn yín yè wèi wū, yǐ yín wèi dì, cí zhě rì yǒu qiān yú rén. cí qián yǒu yī yú jǐ gǔ, qí kǒng zhōng tōng, mǎ qí chū rù. guó wáng dài jīn yú tóu guān, zuò jīn mǎ zuò. tǔ duō dào sù dòu mài ráo xiàng, mǎ, fēng niú, jīn, yín, bīn tiě, qú, zhū shā, qīng dài, ān xī qīng mù děng xiāng, shí mì, bàn mì, hēi yán, ā wèi, méi yào, bái fù zǐ. běi qù fān yán qī bǎi lǐ, dōng qù jié guó liù bǎi lǐ, dōng běi qù guā zhōu liù qiān liù bǎi lǐ. dà yè zhōng, qiǎn shǐ gòng fāng wù.
漕國,在蔥嶺之北,漢時罽賓國也。其王姓昭武,字順達,康國王之宗族。都 城方四里。勝兵者萬餘人。國法嚴整,殺人及賊盜皆死。其俗淫祠。蔥嶺山有順天 神者,儀制極華,金銀鍱為屋,以銀為地,祠者日有千餘人。祠前有一魚脊骨,其 孔中通,馬騎出入。國王戴金魚頭冠,坐金馬座。土多稻、粟、豆、麥;饒象,馬, 封牛,金,銀,鑌鐵,氍,硃砂,青黛,安息、青木等香,石蜜,半密,黑鹽,阿 魏,沒藥,白附子。北去帆延七百里,東去刦國六百里,東北去瓜州六千六百里。 大業中,遣使貢方物。
fù guó
○附國
fù guó zhě, shǔ jùn xī běi èr qiān yú lǐ, jí hàn zhī xī nán yí yě. yǒu jiā liáng yí, jí qí dōng bù, suǒ jū zhǒng xìng zì xiāng shuài lǐng, tǔ sú yǔ fù guó tóng, yán yǔ shǎo shū, bù xiāng tǒng yī. qí rén bìng wú xìng shì. fù guó wáng zì yí zēng. qí guó nán běi bā bǎi lǐ, dōng nán qiān wǔ bǎi lǐ, wú chéng shān, jìn chuān gǔ, bàng shān xiǎn. sú hǎo fù chóu, gù lěi shí wèi cháo ér jū, yǐ bì qí huàn. qí cháo gāo zhì shí yú zhàng, xià zhì wǔ liù zhàng, měi jí zhàng yú, yǐ mù gé zhī. jī fāng sān sì bù, cháo shàng fāng èr sān bù, zhuàng shì fú tú. yú xià jí kāi xiǎo mén, cóng nèi shàng tōng, yè bì guān bì, yǐ fáng zéi dào. guó yǒu èr wàn yú jiā, hào lìng zì wáng chū. jiā liáng yí zhèng lìng xì zhī qiú shuài, zhòng zuì zhě sǐ, qīng zuì fá niú. rén jiē qīng jié, biàn yú jī jiàn. qī pí wèi móu jiǎ, gōng zhǎng liù chǐ, yǐ zhú wèi xián. qī qí qún mǔ jí sǎo, ér dì sǐ, fù xiōng yì nà qí qī. hǎo gē wǔ, gǔ huáng, chuī zhǎng dí. yǒu sǐ zhě, wú fú zhì, zhì shī gāo chuáng zhī shàng, mù yù yī fú, bèi yǐ móu jiǎ, fù yǐ shòu pí. zi sūn bù kū, dài jiǎ wǔ jiàn ér hū yún: wǒ fù wèi guǐ suǒ qǔ, wǒ yù bào yuān shā guǐ. zì yú qīn qī kū sān shēng ér zhǐ. fù rén kū, bì yǐ liǎng shǒu yǎn miàn. sǐ jiā shā niú, qīn shǔ yǐ zhū jiǔ xiāng yí, gòng yǐn dàn ér yì zhī. sǐ hòu shí nián ér dà zàng, qí zàng bì jí qīn bīn, shā mǎ dòng zhì shù shí pǐ. lì qí zǔ fù shén ér shì zhī. qí sú yǐ pí wèi mào, xíng yuán rú bō, huò dài. yī duō máo hé pí qiú, quán bō niú jiǎo pí wèi xuē. xiàng xì tiě suǒ, shǒu guàn tiě chuàn. wáng yǔ qiú shuài, jīn wèi shǒu shì, xiōng qián xuán yī jīn huā, jìng sān cùn. qí tǔ gāo, qì hòu liáng, duō fēng shǎo yǔ. tǔ yí xiǎo mài qīng liáng. shān chū jīn yín, duō bái zhì. shuǐ yǒu jiā yú, zhǎng sì chǐ ér lín xì.
附國者,蜀郡西北二千餘里,即漢之西南夷也。有嘉良夷,即其東部,所居種 姓自相率領,土俗與附國同,言語少殊,不相統一。其人並無姓氏。附國王字宜繒。 其國南北八百里,東南千五百里,無城柵,近川谷,傍山險。俗好復仇,故壘石為 巢而居,以避其患。其巢高至十餘丈,下至五六丈,每級丈余,以木隔之。基 方三四步,巢上方二三步,狀似浮圖。於下級開小門,從內上通,夜必關閉,以 防賊盜。國有二萬餘家,號令自王出。嘉良夷政令系之酋帥,重罪者死,輕罪罰牛。 人皆輕捷,便於擊劍。漆皮為牟甲,弓長六尺,以竹為弦。妻其群母及嫂,兒弟死, 父兄亦納其妻。好歌舞,鼓簧,吹長笛。有死者,無服制,置屍高床之上,沐浴衣 服,被以牟甲,覆以獸皮。子孫不哭,帶甲舞劍而呼云:「我父為鬼所取,我欲報 冤殺鬼。」自余親戚哭三聲而止。婦人哭,必以兩手掩面。死家殺牛,親屬以豬酒 相遺,共飲啖而瘞之。死後十年而大葬,其葬必集親賓,殺馬動至數十匹。立其祖 父神而事之。其俗以皮為帽,形圓如缽,或帶】。衣多毛毼皮裘,全剝牛腳皮為 靴。項系鐵鎖,手貫鐵釧。王與酋帥,金為首飾,胸前懸一金花,徑三寸。其土高, 氣候涼,多風少雨。土宜小麥、青梁。山出金、銀,多白雉。水有嘉魚,長四尺 而鱗細。
dà yè sì nián, qí wáng qiǎn shǐ sù fú děng bā rén rù cháo. míng nián, yòu qiǎn qí dì zǐ yí lín lǜ jiā liáng yí liù shí rén cháo gòng. yù xiàn liáng mǎ, yǐ lù xiǎn bù tōng, qǐng kāi shān dào yǐ xiū zhí gòng. yáng dì yǐ láo rén bù xǔ.
大業四年,其王遣使素福等八人入朝。明年,又遣其弟子宜林率嘉良夷六十人 朝貢。欲獻良馬,以路險不通,請開山道以修職貢。煬帝以勞人不許。
jiā liáng yǒu shuǐ, kuò liù qī shí zhàng, fù guó yǒu shuǐ, kuò bǎi yú zhàng, bìng nán liú, yòng pí wèi zhōu ér jì.
嘉良有水,闊六七十丈,附國有水,闊百餘丈,並南流,用皮為舟而濟。
fù guó nán yǒu báo yuán yí, fēng sú yì tóng. xī yǒu nǚ guó. qí dōng běi lián shān, mián gèn shù qiān lǐ, jiē yú dǎng xiàng. wǎng wǎng yǒu qiāng: dà xiǎo zuǒ fēng, xī wèi, gé yán, bái gǒu, xiàng rén, wàng zú, lín tái, chūn sāng, lì dòu, mí sāng, bì yào, dà xiá, bái lán, chì lì mō tú, nà è, dāng mí, qú bù, sāng wù, qiān diāo, bìng zài shēn shān qióng gǔ, wú dà jūn zhǎng. qí fēng sú lüè tóng yú dǎng xiàng, huò yì shǔ tǔ gǔ hún, huò fù fù guó. dà yè zhōng, lái cháo gòng. yuán xī nán biān zhì zhū dào zǒng guǎn, yǐ yáo guǎn zhī.
附國南有薄緣夷,風俗亦同。西有女國。其東北連山,綿亘數千里,接於党項。 往往有羌:大、小左封,昔衛,葛延,白狗,向人,望族,林台,春桑,利豆,迷 桑,婢藥,大硤,白蘭,叱利摸徒,那鄂,當迷,渠步,桑悟,千碉,並在深山窮 谷,無大君長。其風俗略同於党項,或役屬吐谷渾,或附附國。大業中,來朝貢。 緣西南邊置諸道總管,以遙管之。
shǐ chén yuē: zì gǔ kāi yuǎn yí, tōng jué yù, bì yīn hóng fàng zhī zhǔ, jiē qǐ hǎo shì zhī chén. zhāng qiān záo kōng yú qián, bān chāo tóu bǐ yú hòu, huò jié zhī yǐ zhòng bǎo, huò shè zhī yǐ lì jiàn, tóu qū wàn sǐ zhī dì, yǐ yào yī dàn zhī gōng, jiē yóu zhǔ shàng lái yuǎn zhī míng, chén xùn qīng shēng zhī jié. shì zhī shàng zhī suǒ hǎo, xià bì yǒu shèn zhě yě. yáng dì guī mó hóng chǐ, yǎn tūn qín hàn, péi jǔ fāng jìn xī yù tú jì yǐ dàng qí xīn, gù wàn chéng qīn chū yù mén guān, zhì yī wú qiě mò, ér guān yòu jì yú liú shā, sāo rán wú liáo shēng yǐ. ruò shǐ běi dí wú yú, dōng yí gào jié, bì jiāng xiū lún tái zhī shù, zhú wū lěi zhī chéng, qiú dà qín zhī míng zhū, zhì tiáo zhī zhī niǎo luǎn, wǎng lái zhuǎn shū, jiāng hé yǐ kān qí bì zāi! gǔ zhě zhé wáng zhī zhì, fāng wǔ qiān lǐ, wù ān zhū xià, bù shì yào huāng. qǐ wēi bù néng jiā, dé bù néng bèi? gài bù yǐ sì yí láo zhōng guó, bù yǐ wú yòng hài yǒu yòng yě. shì yǐ qín shù wǔ lǐng, hàn shì sān biān, huò dào jǐn xiāng wàng, huò hù kǒu jiǎn bàn. suí shì shì qí qiáng shèng, yì láng bèi yú qīng hǎi. cǐ jiē yī rén shī qí dào, gù yì zhào lí qí dú. ruò shēn sī jí xù zhī yì, gù cí dōu hù zhī qǐng, fǎn qí qiān lǐ zhī mǎ, bù qiú bái láng zhī gòng, zé qī róng jiǔ yí, hòu fēng zhòng yì, suī wú liáo dōng zhī jié, qǐ jí jiāng dū zhī huò hū!
史臣曰:自古開遠夷,通絕域,必因宏放之主,皆起好事之臣。張騫鑿空於前, 班超投筆於後,或結之以重寶,或懾之以利劍,投軀萬死之地,以要一旦之功,皆 由主尚來遠之名,臣殉輕生之節。是知上之所好,下必有甚者也。煬帝規摹宏侈, 掩吞秦、漢,裴矩方進《西域圖記》以盪其心,故萬乘親出玉門關,置伊吾、且末, 而關右暨於流沙,騷然無聊生矣。若使北狄無虞,東夷告捷,必將修輪台之戍,築 烏壘之城,求大秦之明珠,致條支之鳥卵,往來轉輸,將何以堪其敝哉!古者哲王 之制,方五千里,務安諸夏,不事要荒。豈威不能加,德不能被?蓋不以四夷勞中 國,不以無用害有用也。是以秦戍五嶺,漢事三邊,或道堇相望,或戶口減半。 隋室恃其強盛,亦狼狽於青海。此皆一人失其道,故億兆罹其毒。若深思即敘之義, 固辭都護之請,返其千里之馬,不求白狼之貢,則七戎九夷,候風重譯,雖無遼東 之捷,豈及江都之禍乎!