yǐn yì
○隱逸
zì zhào yǒu shū qì, mián lì bǎi wáng, suī shí yǒu shèng shuāi, wèi cháng wú yǐn yì zhī shì. gù yì chēng dùn shì wú mèn, yòu yuē bù shì wáng hóu shī yún jiǎo jiǎo bái jū, zài bǐ kōng gǔ lǐ yún rú yǒu shàng bù chén tiān zǐ, xià bù shì wáng hóu yǔ yuē jǔ yì mín, tiān xià zhī rén guī xīn yān. suī chū chù shū tú, yǔ mò yì yòng, gè yán qí zhì, jiē jūn zǐ zhī dào yě. hóng yá zhào qí shǐ, jī shān shàn qí fēng, qī rén zuò hū zhōu nián, sì hào guāng hū hàn rì, wèi jìn yǐ jiàng, qí liú yú guǎng. qí dà zhě zé qīng tiān xià, xì wàn wù, qí xiǎo zhě zé ān kǔ jié, gān jiàn pín. huò yǔ shì tóng chén, suí bō lán yǐ jù shì, huò wéi shí jiǎo sú, wàng jiāng hú ér dú wǎng. xiá wán yú niǎo, zuǒ yòu qín shū, shí yí lì ér zhī luò máo, yǐn shí quán ér yìn sōng bǎi. fàng qíng yǔ zhòu zhī wài, zì zú huái bào zhī zhōng, rán jiē xīn xīn yú dú shàn, xiān jí jí yú jiān jì. ér shòu mìng zhé wáng, shǒu wén lìng zhǔ, mò bù shù bó jiāo chí, pú lún jié zhé, bēn zǒu yán gǔ, wéi kǒng bù dǎi zhě, hé zāi? yǐ qí dào suī wèi hóng, zhì bù kě duó, zòng wú zhōu jí zhī gōng, zhōng yǒu xián zhēn zhī cāo. zú yǐ lì nuò fū zhī zhì, xī tān jìng zhī fēng, yǔ fū gǒu dé zhī tú, bù kě tóng nián gòng rì. suǒ wèi wú yòng yǐ wèi yòng, wú wèi ér wú bù wèi zhě yě. gù xù qí rén, liè qí xíng, yǐ bèi yǐn yì piān yún.
自肇有書契,綿歷百王,雖時有盛衰,未嘗無隱逸之士。故《易》稱「遁世無 悶」,又曰「不事王侯」;《詩》雲「皎皎白駒,在彼空谷」;《禮》雲「儒有上 不臣天子,下不事王侯」;語曰「舉逸民,天下之人歸心焉」。雖出處殊途,語默 異用,各言其志,皆君子之道也。洪崖兆其始,箕山扇其風,七人作乎周年,四皓 光乎漢日,魏、晉以降,其流逾廣。其大者則輕天下,細萬物,其小者則安苦節, 甘賤貧。或與世同塵,隨波瀾以俱逝,或違時矯俗,望江湖而獨往。狎玩魚鳥,左 右琴書,拾遺粒而織落毛,飲石泉而廕松柏。放情宇宙之外,自足懷抱之中,然皆 欣欣於獨善,鮮汲汲於兼濟。而受命哲王,守文令主,莫不束帛交馳,蒲輪結轍, 奔走岩谷,唯恐不逮者,何哉?以其道雖未弘,志不可奪,縱無舟楫之功,終有賢 貞之操。足以立懦夫之志,息貪競之風,與夫苟得之徒,不可同年共日。所謂無用 以為用,無為而無不為者也。故敘其人,列其行,以備《隱逸篇》雲。
lǐ shì qiān
○李士謙
lǐ shì qiān, zì zi yuē, zhào jùn píng jí rén yě. tiáo chèn sàng fù, shì mǔ yǐ xiào wén. mǔ céng ǒu tǔ, yí wèi zhōng dú, yīn guì ér cháng zhī. bó fù wèi qí zhōu cì shǐ chàng, shēn suǒ jiē shàng, měi chēng yuē: cǐ ér wú jiā zhī yán zi yě. nián shí èr, wèi guǎng píng wáng zàn pì kāi fǔ cān jūn shì. hòu dīng mǔ yōu, jū sàng gǔ lì. yǒu zǐ shì sòng shì, bù shèng āi ér sǐ. shì qiān fú què, shě zhái wèi jiā lán, tuō shēn ér chū. yì xué qǐng yè, yán jīng bù juàn, suì bó lǎn qún jí, jiān shàn tiān wén shù shù. qí lì bù shàng shū xīn shù zhào shǔ yuán wài láng, zhào jùn wáng ruì jǔ dé xíng, jiē chēng jí bù jiù. hé shì kāi yì zhòng qí míng, jiāng fěng cháo tíng, zhuó wèi guó zi jì jiǔ. shì qiān zhī ér gù cí, dé miǎn. suí yǒu tiān xià, bì zhì bù shì. zì yǐ shǎo gū, wèi cháng yǐn jiǔ shí ròu, kǒu wú shā hài zhī yán. zhì yú qīn bīn lái cuì, zhé chén zūn zǔ, duì zhī wēi zuò, zhōng rì bù juàn. lǐ shì zōng dǎng háo shèng, měi zhì chūn qiū èr shè, bì gāo huì jí huān, wú bù chén zuì xuān luàn. cháng jí shì qiān suǒ, shèng zhuàn yíng qián, ér xiān wèi shè shǔ, wèi qún cóng yuē: kǒng zǐ chēng shǔ wèi wǔ gǔ zhī zhǎng, xún qīng yì yún shí xiān shǔ jì, gǔ rén suǒ shàng, róng kě wéi hū? shǎo zhǎng sù rán, bù gǎn chí duò, tuì ér xiāng wèi yuē: jì jiàn jūn zǐ, fāng jué wú tú zhī bù dé yě. shì qiān wén ér zì zé yuē: hé nǎi wèi rén suǒ shū, dùn zhì yú cǐ! jiā fù yú cái, gōng chù jié jiǎn, měi yǐ zhèn shī wèi wù. zhōu lǐ yǒu sàng shì bù bàn zhě, shì qiān zhé bēn zǒu fù zhī, suí fá gōng jì. yǒu xiōng dì fēn cái bù jūn, zhì xiāng xì sòng, shì qiān wén ér chū cái, bǔ qí shǎo zhě, lìng yǔ duō zhě xiāng liè. xiōng dì kuì jù, gèng xiāng tuī ràng, zú wèi shàn shì. yǒu niú fàn qí tián zhě, shì qiān qiān zhì liáng chù sì zhī, guò yú běn zhǔ. wàng jiàn dào yì qí hé shǔ zhě, mò ér bì zhī. qí jiā tóng cháng zhí dào sù zhě, shì qiān wèi yù zhī yuē: qióng kùn suǒ zhì, yì wú xiāng zé. jù lìng fàng zhī. qí nú cháng yǔ xiāng rén dǒng zhèn yīn zuì jué lì, zhèn è qí hóu, bì yú shǒu xià. zhèn huáng jù qǐng zuì, shì qiān wèi zhī yuē: qīng běn wú shā xīn, hé wèi xiāng xiè! rán kě yuǎn qù, wú wèi lì zhī suǒ jū. xìng kuān hòu, jiē cǐ lèi yě. qí hòu chū sù shù qiān dàn, yǐ dài xiāng rén, zhí nián gǔ bù dēng, zhài jiā wú yǐ cháng, jiē lái zhì xiè. shì qiān yuē: wú jiā yú sù, běn tú zhèn shàn, qǐ qiú lì zāi! yú shì xī zhào zhài jiā, wèi shè jiǔ shí, duì zhī fán qì, yuē: zhài le yǐ, xìng wù wèi niàn yě. gè lìng bà qù. míng nián dà shú, zhài jiā zhēng lái cháng qiān, qiān jù zhī, yī wú suǒ shòu. tā nián yòu dà jī, duō yǒu sǐ zhě, shì qiān qìng jié jiā zī, wèi zhī mí zhōu, lài yǐ quán huó zhě jiāng wàn jì. shōu mái hái gǔ, suǒ jiàn wú yí. zhì chūn, yòu chū liáng zhǒng, fēn gěi pín fá. zhào jùn nóng mín dé zhī, fǔ qí zi sūn yuē: cǐ nǎi lǐ cān jūn yí huì yě. huò wèi shì qiān yuē: zi duō yīn dé. shì qiān yuē: suǒ wèi yīn dé zhě hé? yóu ěr míng, yǐ dú wén zhī, rén wú zhī zhě. jīn wú suǒ zuò, wú zi jiē zhī, hé yīn dé zhī yǒu!
李士謙,字子約,趙郡平棘人也。髫齔喪父,事母以孝聞。母曾嘔吐,疑為中 毒,因跪而嘗之。伯父魏岐州刺史瑒,深所嗟尚,每稱曰:「此兒吾家之顏子也。」 年十二,魏廣平王贊辟開府參軍事。後丁母憂,居喪骨立。有姊適宋氏,不勝哀而 死。士謙服闋,舍宅為伽藍,脫身而出。詣學請業,研精不倦,遂博覽群籍,兼善 天文術數。齊吏部尚書辛術召署員外郎,趙郡王睿舉德行,皆稱疾不就。和士開亦 重其名,將諷朝廷,擢為國子祭酒。士謙知而固辭,得免。隋有天下,畢志不仕。 自以少孤,未嘗飲酒食肉,口無殺害之言。至於親賓來萃,輒陳樽俎,對之危坐, 終日不倦。李氏宗黨豪盛,每至春秋二社,必高會極歡,無不沉醉喧亂。嘗集士謙 所,盛饌盈前,而先為設黍,謂群從曰:「孔子稱黍為五穀之長,荀卿亦云食先黍 稷,古人所尚,容可違乎?」少長肅然,不敢馳惰,退而相謂曰:「既見君子,方 覺吾徒之不德也。」士謙聞而自責曰:「何乃為人所疏,頓至於此!」家富於財, 躬處節儉,每以振施為務。州里有喪事不辦者,士謙輒奔走赴之,隨乏供濟。有兄 弟分財不均,至相鬩訟,士謙聞而出財,補其少者,令與多者相埒。兄弟愧懼,更 相推讓,卒為善士。有牛犯其田者,士謙牽置涼處飼之,過於本主。望見盜刈其禾 黍者,默而避之。其家僮嘗執盜粟者,士謙慰諭之曰:「窮困所致,義無相責。」 遽令放之。其奴嘗與鄉人董震因醉角力,震扼其喉,斃於手下。震惶懼請罪,士謙 謂之曰:「卿本無殺心,何為相謝!然可遠去,無為吏之所拘。」性寬厚,皆此類 也。其後出粟數千石,以貸鄉人,值年穀不登,債家無以償,皆來致謝。士謙曰: 「吾家余粟,本圖振贍,豈求利哉!」於是悉召債家,為設酒食,對之燔契,曰: 「債了矣,幸勿為念也。」各令罷去。明年大熟,債家爭來償謙,謙拒之,一無所 受。他年又大飢,多有死者,士謙罄竭家資,為之糜粥,賴以全活者將萬計。收埋 骸骨,所見無遺。至春,又出糧種,分給貧乏。趙郡農民德之,撫其子孫曰:「此 乃李參軍遺惠也。」或謂士謙曰:「子多陰德。」士謙曰:「所謂陰德者何?猶耳 鳴,已獨聞之,人無知者。今吾所作,吾子皆知,何陰德之有!」
shì qiān shàn tán xuán lǐ, cháng yǒu yī kè zài zuò, bù xìn fó jiā yīng bào zhī yì, yǐ wèi wài diǎn wú wén yān. shì qiān yù zhī yuē: jī shàn yú qìng, jī è yú yāng, gāo mén dài fēng, sǎo mù wàng sàng, qǐ fēi xiū jiù zhī yīng xié? fú jīng yún lún zhuǎn wǔ dào, wú fù qióng yǐ, cǐ zé jiǎ yì suǒ yán, qiān biàn wàn huà, wèi shǐ yǒu jí, hū rán wèi rén zhī wèi yě. fú dào wèi dōng, ér xián zhě yǐ zhī qí rán yǐ. zhì ruò gǔn wèi huáng xióng, dù yǔ wèi tí jué, bāo jūn wèi lóng, niú āi wèi shòu, jūn zi wèi hú, xiǎo rén wèi yuán, péng shēng wèi shǐ, rú yì wèi quǎn, huáng mǔ wèi yuán, xuān wǔ wèi biē, dèng ài wèi niú, xú bó wèi yú, líng xià wèi wū, shū shēng wèi shé, yáng hù qián shēn, lǐ shì zhī zǐ, cǐ fēi fó jiā biàn shòu yì xíng zhī wèi xié? kè yuē: xíng zi cái yún, qǐ yǒu sōng bǎi hòu shēn huà wèi chū lì, pū yǐ wèi rán. shì qiān yuē: cǐ bù lèi zhī tán yě. biàn huà jiē yóu xīn ér zuò, mù qǐ yǒu xīn hū? kè yòu wèn sān jiào yōu liè, shì qiān yuē: fú, rì yě dào, yuè yě, rú, wǔ xīng yě. kè yì bù néng nán ér zhǐ.
士謙善談玄理,嘗有一客在坐,不信佛家應報之義,以為外典無聞焉。士謙喻 之曰:「積善餘慶,積惡餘殃,高門待封,掃墓望喪,豈非休咎之應邪?佛經雲輪 轉五道,無復窮已,此則賈誼所言,千變萬化,未始有極,忽然為人之謂也。佛道 未東,而賢者已知其然矣。至若鯀為黃熊,杜宇為鶗鴂,褒君為龍,牛哀為獸,君 子為鵠,小人為猿,彭生為豕,如意為犬,黃母為黿,宣武為鱉,鄧艾為牛,徐伯 為魚,鈴下為烏,書生為蛇,羊祜前身,李氏之子,此非佛家變受異形之謂邪?」 客曰:「邢子才雲,豈有松柏後身化為樗櫟,仆以為然。」士謙曰:「此不類之談 也。變化皆由心而作,木豈有心乎?」客又問三教優劣,士謙曰:「佛,日也;道, 月也,儒,五星也。」客亦不能難而止。
shì qiān píng shēng xǐ wèi yǒng huái shī, zhé huǐ qì qí běn, bù yǐ shì rén. yòu cháng lùn xíng fá, yí wén bù jù, qí lüè yuē: dì wáng zhì fǎ, yán gé bù tóng, zì kě sǔn yì, wú wèi dùn gǎi. jīn zhī zāng zhòng zhě sǐ, shì kù ér bù chéng yě. yǔ yuē: rén bù wèi sǐ, bù kě yǐ sǐ kǒng zhī. yú wèi cǐ zuì yí cóng ròu xíng, yuè qí yī zhǐ, zài fàn zhě duàn qí yòu wàn. liú xíng yuè qù yòu shǒu sān zhǐ, yòu fàn zhě xià qí wàn. xiǎo dào yí qíng, yòu fàn zé luò qí suǒ yòng sān zhǐ, yòu bù quān xià qí wàn, wú bù zhǐ yě. wú lài zhī rén, cuàn zhī biān yì, zhí wèi luàn jiē, shì suǒ yǐ zhào róng yǐ, fēi qiú zhì zhī dào yě. bó yì yín yóu, dào zhī méng yě, jìn ér bù zhǐ, qíng zhī zé kě. yǒu shí zhě pō yǐ wèi dé zhì tǐ.
士謙平生喜為詠懷詩,輒毀棄其本,不以示人。又嘗論刑罰,遺文不具,其略 曰:「帝王製法,沿革不同,自可損益,無為頓改。今之贓重者死,是酷而不懲也。 語曰:『人不畏死,不可以死恐之。』愚謂此罪宜從肉刑,刖其一趾,再犯者斷其 右腕。流刑刖去右手三指,又犯者下其腕。小盜宜黥,又犯則落其所用三指,又不 悛下其腕,無不止也。無賴之人,竄之邊裔,職為亂階,適所以召戎矣,非求治之 道也。博弈淫游,盜之萌也,禁而不止,黥之則可。」有識者頗以為得治體。
kāi huáng bā nián, zhōng yú jiā, shí nián liù shí liù. zhào jùn shì nǚ wén zhī, mò bù liú tì yuē: wǒ cáo bù sǐ, ér lìng lǐ cān jūn sǐ hū! huì zàng zhě wàn yú rén. xiāng rén lǐ jǐng bó děng yǐ shì qiān dào zhe qiū yuán, tiáo qí xíng zhuàng, yì shàng shū shěng qǐng xiān shēng zhī shì, shì qǐn bù xíng, suì xiāng yǔ shù bēi yú mù.
開皇八年,終於家,時年六十六。趙郡士女聞之,莫不流涕曰:「我曹不死, 而令李參軍死乎!」會葬者萬餘人。鄉人李景伯等以士謙道著丘園,條其行狀,詣 尚書省請先生之諡,事寢不行,遂相與樹碑於墓。
qí qī fàn yáng lú shì, yì yǒu fù dé, jí fū zhōng hòu, suǒ yǒu fù zèng, yī wú suǒ shòu, wèi zhōu lǐ fù lǎo yuē: cān jūn píng shēng hào shī, jīn suī yǔn mò, ān kě duó qí zhì zāi! yú shì sàn sù wǔ bǎi shí yǐ zhèn qióng fá.
其妻范陽盧氏,亦有婦德,及夫終後,所有賻贈,一無所受,謂州里父老曰: 「參軍平生好施,今雖殞歿,安可奪其志哉!」於是散粟五百石以賑窮乏。
cuī kuò zi zé
崔廓子賾
cuī kuò, zì shì xuán, bó líng ān píng rén yě. fù zǐ yuán, qí yàn zhōu sī mǎ. kuò shǎo gū pín ér mǔ jiàn, yóu shì bù wèi bāng zú suǒ chǐ. chū wèi lǐ zuǒ, lǚ féng qū rǔ, yú shì gǎn jī, táo rù shān zhōng. suì bó lǎn shū jí, duō suǒ tōng shè, shān dōng xué zhě jiē zōng zhī. jì hái xiāng lǐ, bù yīng pì mìng. yǔ jùn lǐ shì qiān wèi wàng yán zhī yǒu, měi xiāng wǎng lái, shí chēng cuī lǐ. jí shì qiān sǐ, kuò kū zhī tòng, wèi zhī zuò chuán, shū zhī mì fǔ. shì qiān qī lú shì guǎ jū, měi yǒu jiā shì, zhé lìng rén zī kuò qǔ dìng. guō cháng zhe lùn, yán xíng míng zhī lǐ, qí yì shén jīng, wén duō bù zài. dà yè zhōng, zhōng yú jiā, shí nián bā shí. yǒu zǐ yuē zé.
崔廓,字士玄,博陵安平人也。父子元,齊燕州司馬。廓少孤貧而母賤,由是 不為邦族所齒。初為里佐,屢逢屈辱,於是感激,逃入山中。遂博覽書籍,多所通 涉,山東學者皆宗之。既還鄉里,不應辟命。與郡李士謙為忘言之友,每相往來, 時稱崔、李。及士謙死,廓哭之慟,為之作傳,輸之秘府。士謙妻盧氏寡居,每有 家事,輒令人諮廓取定。郭嘗著論,言刑名之理,其義甚精,文多不載。大業中, 終於家,時年八十。有子曰賾。
zé zì zǔ jùn, qī suì néng shǔ wén, róng mào duǎn xiǎo, yǒu kǒu cái. kāi huáng chū, qín xiào wáng jiàn zhī, shè cè gāo dì, zhào yǔ zhū rú dìng lǐ lè, shòu xiào shū láng. xún zhuǎn xié lǜ láng, tài cháng qīng sū wēi yǎ zhòng zhī. mǔ yōu qù zhí, xìng zhì xiào, shuǐ jiāng bù rù kǒu zhě wǔ rì. zhēng wèi hé nán yù zhāng èr wáng shì dú, měi gèng rì lái wǎng èr wáng zhī dì. jí hé nán wèi jìn wáng, zhuǎn jì shì cān jūn, zì cǐ qù yù zhāng. wáng zhòng zhī bù yǐ, yí zé shū yuē:
賾字祖浚,七歲能屬文,容貌短小,有口才。開皇初,秦孝王薦之,射策高第, 詔與諸儒定禮樂,授校書郎。尋轉協律郎,太常卿蘇威雅重之。母憂去職,性至孝, 水漿不入口者五日。征為河南、豫章二王侍讀,每更日來往二王之第。及河南為晉 王,轉記室參軍,自此去豫章。王重之不已,遺賾書曰:
xī hàn shì xī jīng, liáng wáng jiàn guó, píng tái dōng yuàn, mù yì rú lín. mǎ qīng cí wǔ qí zhī guān, méi chéng bà hóng nóng zhī shǒu. měi lǎn shǐ chuán, cháng qiè guài zhī, hé nǎi tuō lüè guān róng, qī chí fān dǐ? yǐ jīn wàng gǔ, fāng zhī yǎ zhì. bǐ èr zi zhě, qǐ tú rán zāi! zú xià bó wén qiáng jì, gōu shēn zhì yuǎn, shì hàn chén zhī sān qiè, shì shè měng shān, duì liáng xiāng zhī wǔ chē, ruò tūn yún mèng. wú xiōng qīn xián zhòng shì, jìng ài wàng pí, xiān zhú guō kuí zhī gōng, cháng zhì mù shēng zhī lǐ. jīn zhě zhòng kāi tǔ yǔ, gèng shì shān hé, dì fāng qī bǎi, láo lóng qū fù, chéng jiān qī shí, bāo jǔ lín zī, dà qǐ nán yáng, fāng kāi dōng gé. xiǎng dé fèng fēi gài, yè zhǎng jū, jí dài yán, niè zhū lǚ, gē shān guì zhī yǎn jiǎn, fù chí zhú zhī tán luán. qí chóng guì yě rú bǐ, qí fēng liú yě rú cǐ, xìng shèn xìng shèn, hé lè rú zhī! gāo shì shàng jīng, yǒu huái dé zǔ, cái xiè tiān rén, duō cán zi jiàn, shū bù jǐn yì, níng qí fán cí.
昔漢氏西京,梁王建國,平台、東苑,慕義如林。馬卿辭武騎之官,枚乘罷弘 農之守。每覽史傳,嘗切怪之,何乃脫略官榮,棲遲籓邸?以今望古,方知雅志。 彼二子者,豈徒然哉!足下博聞強記,鈎深致遠,視漢臣之三篋,似涉蒙山,對梁 相之五車,若吞雲夢。吾兄欽賢重士,敬愛忘疲,先築郭隗之宮,常置穆生之醴。 今者重開土宇,更誓山河,地方七百,牢籠曲阜,城兼七十,包舉臨淄,大啟南陽, 方開東閤。想得奉飛蓋,曳長裾,藉玳筵,躡珠履,歌山桂之偃蹇,賦池竹之檀欒。 其崇貴也如彼,其風流也如此,幸甚幸甚,何樂如之!高視上京,有懷德祖,才謝 天人,多慚子建,書不盡意,寧俟繁辭。
zé dá yuē:
賾答曰:
yī zuó fú fèng jiào shū, róng kuàng fēi héng, xīn líng zì shī. ruò nǎi lǐ gāo xiàng xì, guǎn hé sī ér bù jiě, shì fù shān hǎi, guō pú zhù ér wèi xiáng. zhì yú wǔ sè xiàng xuān, bā yīn fán huì, fèng míng bù zú yù, lóng zhāng mò zhī bǐ. wú zhá zhī lùn zhōu sòng, jù jǐn yú yáng, yǐng kè zhī zòu yáng chūn, shuí kān fù jié! fú wéi lìng wáng diàn xià, bǐng rùn tiān huáng, chéng huī rì guān, yǎ dào guì yú dōng píng, wén yì gāo yú běi hǎi. hàn zé mǎ qiān xiāo wàng, jìn zé péi kǎi zhāng huá, jī shù téng shēng, yuān chí bō měi, wàng wǒ qīng chén, yōu rán lù jué. zǔ jùn yàn nán zhuì kè, hé shuò duò yóu, běn wú yì yú xī yán, qǐ yǒu xīn yú mù lìn! wèi cháng jù yíng yìng xuě, xuán tóu cì gǔ, dú lùn wéi qǔ yī piān, pī zhuāng bù guò yíng chǐ. fù kuàng sāng yú jiàn mù, lí huò lǚ kōng, jǔ zhú wú chéng, chuān yáng jǐn qì. dàn yǐ yàn qiú mǎ shǒu, xuē yǎng jī míng, miù chǐ hóng yí, xū bān jì zào. xié tài shān ér chāo běi hǎi, bǐ bào dé ér fēi nán, yīn kūn lún yǐ wèi chí, pǐ chóu ēn ér fǎn yì. hū shǔ zhōu tóng xī ruì, kāng shuǐ chéng jiā, mén yǒu jiāng xiāng, shù yí táo lǐ. zhēn lóng jiāng xià, shuí hǎo yǒu míng, làn chuī xiān táo, hé xū bié tīng! dàn cí zhǐ yì yáng, sǔn shàng yì xià, jiāng hǎi suǒ yǐ chēng wáng, qiū líng wèi zhī bù dǎi. cáo zhí tǎng yù wén gāo lùn, zé bù yǔn lìng míng, yáng xiū ruò qiè zài xià fēng, yì jù kuī chún dé. wú rèn hé dài zhī zhì, jǐn fèng qǐ yǐ wén.
一昨伏奉教書,榮貺非恆,心靈自失。若乃理高《象》、《系》,管輅思而不 解,事富《山海》,郭璞注而未詳。至於五色相宣,八音繁會,鳳鳴不足喻,龍章 莫之比。吳札之論《周頌》,詎盡揄揚,郢客之奏《陽春》,誰堪赴節!伏惟令王 殿下,稟潤天潢,承輝日觀,雅道貴於東平,文藝高於北海。漢則馬遷、蕭望,晉 則裴楷、張華,雞樹騰聲,鵷池播美,望我清塵,悠然路絕。祖浚燕南贅客,河朔 惰游,本無意於希顏,豈有心於慕藺!未嘗聚螢映雪,懸頭刺股,讀《論》唯取一 篇,披《莊》不過盈尺。復況桑榆漸暮,藜藿屢空,舉燭無成,穿楊盡棄。但以燕 求馬首,薛養雞鳴,謬齒鴻儀,虛班驥皁。挾太山而超北海,比報德而非難,堙昆 侖以為池,匹酬恩而反易。忽屬周桐錫瑞,康水承家,門有將相,樹宜桃李。真龍 將下,誰好有名,濫吹先逃,何須別聽!但慈旨抑揚,損上益下,江海所以稱王, 丘陵為之不逮。曹植儻預聞高論,則不隕令名,楊修若切在下風,亦詎虧淳德。無 任荷戴之至,謹奉啟以聞。
yù zhāng dé shū, lài mǐ wǔ shí shí, bìng yī fú qián bó. shí jìn dǐ wén hàn, duō chéng qí shǒu. wáng rù dōng gōng, chú tài zǐ zhāi shuài, é qiān shè rén. jí yuán dé tài zǐ hōng, yǐ jí guī yú jiā. hòu zhēng shòu qǐ jū shè rén. dà yè sì nián, cóng jià fén yáng gōng, cì hé yáng zhèn. lán tián lìng wáng tán yú lán tián shān dé yī yù rén, zhǎng sān chǐ sì cùn, zhe dà lǐng yī, guān zé, zòu zhī. zhào wèn qún chén, mò yǒu shí zhě, zé dá yuē: jǐn àn hàn wén yǐ qián, wèi yǒu guān zé, jí shì wén dì yǐ lái suǒ zhì zuò yě. chén jiàn wèi dà sī nóng lú yuán míng zhuàn sōng gāo shān miào jì yún, yǒu shén rén, yǐ yù wèi xíng, xiàng zhǎng shù cùn, huò chū huò yǐn, chū zé lìng shì yán zhǎng. fú wéi bì xià yīng tiān shùn mín, dìng dǐng sōng luò, yuè shén zì jiàn, chén gǎn chēng qìng. yīn zài bài, bǎi guān bì hè, tiān zǐ dà yuè, cì jiān èr bǎi pǐ. cóng jià dēng tài háng shān, zhào wèn zé yuē: hé chù yǒu yáng cháng bǎn? zé duì yuē: chén àn hàn shū dì lǐ zhì, shàng dǎng hú guān xiàn yǒu yáng cháng bǎn. dì yuē: bú shì. yòu dá yuē: chén àn huáng fǔ shì ān zhuàn dì shū yún, tài yuán běi jiǔ shí lǐ yǒu yáng cháng bǎn. dì yuē: shì yě. yīn wèi niú hóng yuē: cuī zǔ jùn suǒ wèi wèn yī zhī èr. wǔ nián, shòu zhào yǔ zhū rú zhuàn qū yǔ tú zhì èr bǎi wǔ shí juǎn, zòu zhī. dì bù shàn zhī, gèng lìng yú shì jī xǔ shàn xīn yǎn wèi liù bǎi juǎn. yǐ fù yōu qù zhí, xún qǐ lìng shì shì. liáo dōng zhī yì, shòu yīng yáng zhǎng shǐ, zhì liáo dōng jùn xiàn míng, jiē zé zhī yì yě. fèng zhào zuò dōng zhēng jì. jiǔ nián, chú yuè wáng zhǎng shǐ. yú shí shān dōng dào zéi fēng qǐ, dì lìng fǔ wèi gāo yáng xiāng guó, guī shǒu zhě bā bǎi yú rén. shí èr nián, cóng jià jiāng dū. yǔ wén huà jí zhī shì dì yě, yǐn wèi zhù zuò láng, chēng jí bù qǐ. zài lù fā jí, zú yú péng chéng, shí nián liù shí jiǔ.
豫章得書,賚米五十石,並衣服錢帛。時晉邸文翰,多成其手。王入東宮,除 太子齋帥,俄遷舍人。及元德太子薨,以疾歸於家。後征授起居舍人。大業四年, 從駕汾陽宮,次河陽鎮。藍田令王曇於藍田山得一玉人,長三尺四寸,著大領衣, 冠幘,奏之。詔問群臣,莫有識者,賾答曰:「謹按漢文已前,未有冠幘,即是文 帝以來所製作也。臣見魏大司農盧元明撰《嵩高山廟記》雲,有神人,以玉為形, 像長數寸,或出或隱,出則令世延長。伏惟陛下應天順民,定鼎嵩洛,岳神自見, 臣敢稱慶。」因再拜,百官畢賀,天子大悅,賜縑二百匹。從駕登太行山,詔問賾 曰:「何處有羊腸坂?」賾對曰:「臣按《漢書·地理志》,上黨壺關縣有羊腸坂。」 帝曰:「不是。」又答曰:「臣按皇甫士安撰《地書》雲,太原北九十里有羊腸坂。」 帝曰:「是也。」因謂牛弘曰:「崔祖浚所謂問一知二。」五年,受詔與諸儒撰 《區宇圖志》二百五十卷,奏之。帝不善之,更令虞世基、許善心衍為六百卷。以 父憂去職,尋起令視事。遼東之役,授鷹揚長史,置遼東郡縣名,皆賾之議也。奉 詔作《東征記》。九年,除越王長史。於時山東盜賊蜂起,帝令撫慰高陽、襄國, 歸首者八百餘人。十二年,從駕江都。宇文化及之弒帝也,引為著作郎,稱疾不起。 在路發疾,卒於彭城,時年六十九。
zé yǔ luò yáng yuán shàn hé dōng liǔ biàn tài yuán wáng shào wú xìng yáo chá láng yá zhū gé yǐng xìn dōu liú chāo hé jiān liú xuàn xiāng shàn, měi yīn xiū jià, qīng tán jìng rì. suǒ zhe cí fù bēi zhì shí yú wàn yán, zhuàn qià wén zhì qī juǎn, bā dài sì kē zhì sān shí juǎn, wèi jí shī xíng, jiāng dū qīng fù, xián wèi wēi jìn.
賾與洛陽元善、河東柳抃、太原王劭、吳興姚察、琅邪諸葛潁、信都劉焯、河 間劉炫相善,每因休假,清談竟日。所著詞賦碑誌十餘萬言,撰《洽聞志》七卷, 《八代四科志》三十卷,未及施行,江都傾覆,咸為煨燼。
xú zé
○徐則
xú zé, dōng hǎi tán rén yě. yòu shěn jìng, guǎ shì yù. shòu yè yú zhōu hóng zhèng, shàn sān xuán, jīng yú yì lùn, shēng shàn dū yì, zé tàn yuē: míng zhě shí zhī bīn, wú qí wèi bīn hū! suì huái qī yǐn zhī cāo, zhàng cè rù jìn yún shān. hòu xué shù bǎi rén, kǔ qǐng jiào shòu, zé xiè ér qiǎn zhī. bù qǔ qī, cháng fú jīn hè. chén tài jiàn shí, yīng zhào lái qì yú zhì zhēn guān. qī yuè, yòu cí rù tiān tāi shān, yīn jué gǔ yǎng xìng, suǒ zī wéi sōng shuǐ ér yǐ, suī lóng dōng huán hán, bù fú mián xù. tài fù xú líng wèi zhī kān shān lì sòng. chū zài jìn yún shān, tài jí zhēn rén xú jūn jiàng zhī yuē: rǔ nián chū bā shí, dāng wèi wáng zhě shī, rán hòu dé dào yě. jìn wáng guǎng zhèn yáng zhōu, zhī qí míng, shǒu shū zhào zhī yuē: fū dào dé zhòng miào, fǎ tǐ zì rán, bāo hán èr yí, hùn chéng wàn wù, rén néng hóng dào, dào bù xū xíng. xiān shēng lǚ dé yǎng kōng, zōng xuán qí wù, shēn míng yì wèi, xiǎo dá fǎ mén. yuè xìng chōng xuán, yí shén xū bái, cān sōng ěr shù, qī xī yān xiá. wàng chì chéng ér dài fēng yún, yóu yù táng ér jià lóng fèng, suī fù cáng míng tái yuè, yóu qiě téng shí jiāng huái, jí shén jiā yóu, yǒu láo wù mèi. qīn chéng sù dào, jiǔ jī xū jīn, cè xí yōu rén, mèng xiǎng yán xué. shuāng fēng yǐ lěng, hǎi qì jiāng hán, yǎn xī mào lín, dào tǐ xiū yù. xī shāng shān sì hào, qīng jǔ hàn tíng, huái nán bā gōng, lái yí fān dǐ. gǔ jīn suī yì, shān gǔ bù shū, shì cháo zhī yǐn, qián xián yǐ shuō, dǎo fán shù shèng, fēi xiān shēng ér shuí! gù qiǎn shǐ rén, wǎng bǐ yán qǐng, xiǎng wú láo shù dài, bì rán lái sī, bù dài pú lún, qù bǐ kōng gǔ. xī néng qū jǐ, zhù wàng pī yún. zé wèi mén rén yuē: wú jīn nián bā shí yī, wáng lái zhào wǒ, xú jūn zhī zhǐ, xìn ér yǒu zhēng. yú shì suì yì yáng zhōu. jìn wáng jiāng qǐng shòu dào fǎ, zé cí yǐ shí rì bù biàn. qí hòu xī zhōng, mìng shì zhě qǔ xiāng huǒ, rú píng cháng cháo lǐ zhī yí. zhì yú wǔ gēng ér sǐ, zhī tǐ róu ruò rú shēng, tíng liú shù xún, yán sè wú biàn. jìn wáng xià shū yuē: tiān tāi zhēn yǐn dōng hǎi xú xiān shēng, xū què jū zōng, chōng xuán chéng dé, qí wù chù wài, jiǎn xíng ān shēn. cǎo hè pú yī, cān sōng ěr shù, qī yǐn líng yuè, wǔ shí yú nián. zhuō yǐ xiān cái, piāo rán shèng qì, qiān xún wàn qǐng, mò cè qí yá. guǎ rén qīn chéng dào fēng, jiǔ cān dé sù, pín qiǎn shǐ hū, yuǎn cǐ yán qū, jì dé qián shòu shàng fǎ, shì jiàn liáng yuán. zhì cǐ fǔ ěr, wèi yān xún rì, yàn chén yǔ huà, fǎn zhēn líng fǔ. shēn tǐ róu ruǎn, yán sè bù biàn, jīng fāng suǒ wèi shī jiě dì xiān zhě zāi! chéng fù shī lǐ wèi shēn, ér xīn xǔ yǒu zài, suī wàng dá huà, yóu chuàng yú huái, sàng shì suǒ zī, suí xū gōng gěi. ní cháng yǔ gài, jì qiě téng yún, kōng guǒ yú yī, jù jí fén lǒng! dàn zhàng wèi yóu cún, shì tóng sú fǎ, yí qiǎn shǐ rén, sòng hái tiān tāi dìng zàng. shì shí zì jiāng dū zhì yú tiān tāi, zài dào duō jiàn zé tú bù, yún dé fàng hái. zhì qí jiù jū, qǔ jīng shū dào fǎ, fēn yí dì zǐ, réng lìng jìng sǎo yī fáng, yuē: ruò yǒu kè zhì, yí yán zhī yú cǐ. rán hòu kuà shí liáng ér qù, bù zhī suǒ zhī. xū yú, shī jiù zhì, fāng zhī qí líng huà. shí nián bā shí èr. jìn wáng wén ér yì yì zhī, fèng wù qiān duàn, qiǎn huà gōng tú qí zhuàng mào, lìng liǔ biàn wèi zhī zàn yuē: kě dào fēi dào, cháng dào wú míng. shàng dé bù dé, zhì dé wú yíng. xuán fēng shàn yǐ, ér yǒu xiān shēng. sù liàn jīn yè, yí shén yù qīng. shí suǐ fāng ruǎn, yún dān yù chéng. yán zhuī gé zhì, jiāng lǚ máo yíng. wǒ wáng yáo shǔ, yuán gǎn líng chéng. zhù xià zàn qǐ, hé shàng chén jīng. liú fú gào xìn, huà zhàng fēi shēng. yǒng sī líng jī, hé yòng shū qíng? shí pī sù huì, rú lín chì chéng.
徐則,東海郯人也。幼沈靜,寡嗜欲。受業於周弘正,善三玄,精於議論,聲 擅都邑,則嘆曰:「名者實之賓,吾其為賓乎!」遂懷棲隱之操,杖策入縉雲山。 後學數百人,苦請教授,則謝而遣之。不娶妻,常服巾褐。陳太建時,應召來憩於 至真觀。期月,又辭入天台山,因絕谷養性,所資唯松水而已,雖隆冬洹寒,不服 綿絮。太傅徐陵為之刊山立頌。初在縉雲山,太極真人徐君降之曰:「汝年出八十, 當為王者師,然後得道也。」晉王廣鎮揚州,知其名,手書召之曰:「夫道得眾妙, 法體自然,包涵二儀,混成萬物,人能弘道,道不虛行。先生履德養空,宗玄齊物, 深明義味,曉達法門。悅性沖玄,怡神虛白,餐松餌術,棲息煙霞。望赤城而待風 雲,游玉堂而駕龍鳳,雖復藏名台岳,猶且騰實江淮,藉甚嘉猷,有勞寤寐。欽承 素道,久積虛襟,側席幽人,夢想岩穴。霜風已冷,海氣將寒,偃息茂林,道體休 悆。昔商山四皓,輕舉漢庭,淮南八公,來儀籓邸。古今雖異,山谷不殊,市朝之 隱,前賢已說,導凡述聖,非先生而誰!故遣使人,往彼延請,想無勞束帶,賁然 來思,不待蒲輪,去彼空谷。希能屈己,佇望披雲。」則謂門人曰:「吾今年八十 一,王來召我,徐君之旨,信而有徵。」於是遂詣揚州。晉王將請受道法,則辭以 時日不便。其後夕中,命侍者取香火,如平常朝禮之儀。至於五更而死,支體柔弱 如生,停留數旬,顏色無變。晉王下書曰:「天台真隱東海徐先生,虛確居宗,沖 玄成德,齊物處外,檢行安身。草褐蒲衣,餐松餌術,棲隱靈岳,五十餘年。卓矣 仙才,飄然勝氣,千尋萬頃,莫測其涯。寡人欽承道風,久餐德素,頻遣使乎,遠 此延屈,冀得虔受上法,式建良緣。至此甫爾,未淹旬日,厭塵羽化,反真靈府。 身體柔軟,顏色不變,經方所謂屍解地仙者哉!誠復師禮未申,而心許有在,雖忘 怛化,猶愴於懷,喪事所資,隨須供給。霓裳羽蓋,既且騰雲,空槨余衣,詎藉墳 壟!但杖為猶存,示同俗法,宜遣使人,送還天台定葬。」是時自江都至於天台, 在道多見則徒步,雲得放還。至其舊居,取經書道法,分遺弟子,仍令淨掃一房, 曰:「若有客至,宜延之於此。」然後跨石樑而去,不知所之。須臾,屍柩至,方 知其靈化。時年八十二。晉王聞而益異之,賵物千段,遣畫工圖其狀貌,令柳抃為 之贊曰:「可道非道,常道無名。上德不德,至德無盈。玄風扇矣,而有先生。夙 煉金液,怡神玉清。石髓方軟,雲丹欲成。言追葛稚,將侶茅嬴。我王遙屬,爰感 靈誠。柱下暫啟,河上沉精。留符告信,化杖飛聲。永思靈跡,曷用攄情?時披素 繪,如臨赤城。」
shí yǒu jiàn ān sòng yù quán huì jī kǒng dào mào dān yáng wáng yuǎn zhī děng, yì xíng pì gǔ, yǐ sōng shuǐ zì gěi, jiē wèi yáng dì suǒ zhòng.
時有建安宋玉泉、會稽孔道茂、丹陽王遠知等,亦行辟穀,以松水自給,皆為 煬帝所重。
zhāng wén xǔ
○張文詡
zhāng wén xǔ, hé dōng rén yě. fù jū, kāi huáng zhōng wèi huán shuǐ lìng, yǐ qīng zhèng wén. yǒu shū shù qiān juǎn, jiào xùn zi zhí, jiē yǐ míng jīng zì dá. wén xǔ bó lǎn wén jí, tè jīng sān lǐ, qí zhōu yì shī shū jí chūn qiū sān chuán, bìng jiē tōng xí. měi hǎo zhèng xuán zhù jiě, yǐ wèi tōng bó, qí zhū rú yì shuō, yì jiē xiáng jiū yān. gāo zǔ yǐn zhì tiān xià míng rú shuò xué zhī shì, qí fáng huī yuǎn zhāng zhòng ràng kǒng lóng zhī tú, bìng yán zhī yú bó shì zhī wèi. wén xǔ shí yóu tài xué, huī yuǎn děng mò bù tuī fú zhī, xué nèi xī rán, xián gòng zōng yǎng. qí mén shēng duō yì wén xǔ, qǐng zhì níng zhì, wén xǔ zhé bó yǐn zhèng jù, biàn shuō wú qióng, wéi qí suǒ zé. zhì shū shì yù shǐ huáng fǔ dàn yī shí cháo yàn, héng zhí dì zǐ zhī lǐ. shì zhì nán tái, jù shì suǒ chéng mǎ, jiù xué yāo qū. wén xǔ měi qiān mǎ bù jìn, yì zài bù yīn rén yǐ zì zhì yě. yòu pú shè sū wēi wén qí míng ér zhào zhī, yǔ yǔ, dà yuè, quàn lìng cóng guān. wén xǔ yì bù zài shì, gù cí yān. rén shòu mò, xué fèi, wén xǔ cè zhàng ér guī, guàn yuán wèi yè. zhōu jùn pín jǔ, jiē bù yīng mìng. shì mǔ yǐ xiào wén. měi yǐ dé huà rén, xiāng dǎng pō yí fēng sú. cháng yǒu rén yè zhōng qiè yì qí mài zhě, jiàn ér bì zhī, dào yīn gǎn wù, qì mài ér xiè. wén xǔ wèi yù zhī, zì shì bù yán, gù lìng chí qù. jīng shù nián, dào zhě xiàng xiāng rén shuō zhī, shǐ wèi yuǎn jìn suǒ xī. lín jiā zhú qiáng, xīn yǒu bù zhí, wén xǔ yīn huǐ jiù dǔ yǐ yīng zhī. wén xǔ cháng yǒu yāo jí, huì yī zhě zì yán shàn jìn, wén xǔ lìng jìn zhī, suì wèi rèn suǒ shāng, zhì yú dùn fú chuáng zhěn. yī zhě kòu tóu qǐng zuì, wén xǔ jù qiǎn zhī, yīn wèi qí yǐn, wèi qī zǐ yuē: wú zuó fēng xuàn, luò kēng suǒ zhì. qí yǎn rén zhī duǎn, jiē cǐ lèi yě. zhōu xiàn yǐ qí pín sù, jiāng jiā zhèn xù, zhé cí bù shòu. měi xián jū wú shì, cóng róng zhǎng tàn yuē: lǎo rǎn rǎn ér jiāng zhì, kǒng xiū míng zhī bù lì! yǐ rú yì jī jǐ, jiē yǒu chù suǒ, shí rén fāng zhī mǐn zi qiān yuán xiàn yān. zhōng yú jiā, nián sì shí. xiāng rén wèi lì bēi sòng, hào yuē zhāng xiān shēng.
張文詡,河東人也。父琚,開皇中為洹水令,以清正聞。有書數千卷,教訓子 侄,皆以明經自達。文詡博覽文籍,特精《三禮》,其《周易》、《詩》、《書》 及《春秋三傳》,並皆通習。每好鄭玄註解,以為通博,其諸儒異說,亦皆詳究焉。 高祖引致天下名儒碩學之士,其房暉遠、張仲讓、孔籠之徒,並延之於博士之位。 文詡時游太學,暉遠等莫不推伏之,學內翕然,咸共宗仰。其門生多詣文詡,請質 凝滯,文詡輒博引證據,辨說無窮,唯其所擇。治書侍御史皇甫誕一時朝彥,恆執 弟子之禮。適至南台,遽飾所乘馬,就學邀屈。文詡每牽馬步進,意在不因人以自 致也。右僕射蘇威聞其名而召之,與語,大悅,勸令從官。文詡意不在仕,固辭焉。 仁壽末,學廢,文詡策杖而歸,灌園為業。州郡頻舉,皆不應命。事母以孝聞。每 以德化人,鄉黨頗移風俗。嘗有人夜中竊刈其麥者,見而避之,盜因感悟,棄麥而 謝。文詡慰諭之,自誓不言,固令持去。經數年,盜者向鄉人說之,始為遠近所悉。 鄰家築牆,心有不直,文詡因毀舊堵以應之。文詡嘗有腰疾,會醫者自言善禁,文 詡令禁之,遂為刃所傷,至於頓伏床枕。醫者叩頭請罪,文詡遽遣之,因為其隱, 謂妻子曰:「吾昨風眩,落坑所致。」其掩人之短,皆此類也。州縣以其貧素,將 加振恤,輒辭不受。每閒居無事,從容長嘆曰:「老冉冉而將至,恐修名之不立!」 以如意擊幾,皆有處所,時人方之閔子騫原憲焉。終於家,年四十。鄉人為立碑頌, 號曰張先生。
shǐ chén yuē: gǔ zhī suǒ wèi yǐn yì zhě, fēi fú qí shēn ér bù jiàn yě, fēi bì qí yán ér bù chū yě, fēi cáng qí zhì ér bù fā yě. gài yǐ tián dàn wèi xīn, bù jiǎo bù mèi, ān shí chù shùn, yǔ wù wú sī zhě yě. shì qiān děng wàng huái yīng miǎn, bì zhì qiū yuán, yǐn bù wéi qīn, zhēn bù jué sú, bù jiào ér quàn, xū wǎng shí guī, ài zhī rú fù mǔ, huái zhī rú qīn qī, fēi yǒu zì rán zhī chún dé, qí shú néng zhì yú sī hū? rán shì qiān wén yù bù xǐ, wén xǔ jiàn shāng wú yùn, xú zé zhì zài chén míng, bù kě qīn shū, mò néng guì jiàn, jiē bào piáo zhī shì yǐ. cuī kuò gǎn yú qū rǔ, suì yǐ féi dùn jiàn chēng, zǔ jùn wén jí zhī měi, zú yǐ kè lóng xiān gòu, fù zǐ suī dòng jìng shū fāng, qí yú chéng míng yī yě, měi zāi!
史臣曰:古之所謂隱逸者,非伏其身而不見也,非閉其言而不出也,非藏其智 而不發也。蓋以恬淡為心,不曒不昧,安時處順,與物無私者也。士謙等忘懷纓冕, 畢志丘園,隱不違親,貞不絕俗,不教而勸,虛往實歸,愛之如父母,懷之如親戚, 非有自然之純德,其孰能至於斯乎?然士謙聞譽不喜,文詡見傷無慍,徐則志在沉 冥,不可親疏,莫能貴賤,皆抱朴之士矣。崔廓感於屈辱,遂以肥遁見稱,祖浚文 籍之美,足以克隆先構,父子雖動靜殊方,其於成名一也,美哉!