sòng zǐ yuē: rén qún fēn ér wù yì chǎn, lái wǎng mào qiān yǐ chéng yǔ zhòu. ruò gè jū ér lǎo sǐ, hé jí yǒu qún lèi zāi? rén yǒu guì ér bì chū, xíng wèi zhōu xíng wù yǒu jiàn ér bì xū, zuò qióng fù fàn. sì hǎi zhī nèi, nán zī zhōu ér běi zī chē. tī háng wàn guó, néng shǐ dì jīng yuán qì chōng rán. hé qí shǐ zào zhōu chē zhě bù shí shī zhù zhī bào yě. fú hǎi zhǎng nián, shì wàn qǐng bō rú píng dì, cǐ yǔ liè zǐ suǒ wèi yù líng fēng zhě wú yì. chuán suǒ chēng xī zhòng zhī liú, tǎng suǒ wèi shén rén zhě fēi yé!
宋子曰：人群分而物異產，來往懋遷以成宇宙。若各居而老死，何藉有群類哉？人有貴而必出，行畏周行；物有賤而必須，坐窮負販。四海之內，南資舟而北資車。梯航萬國，能使帝京元氣充然。何其始造舟車者不食尸祝之報也。浮海長年，視萬頃波如平地，此與列子所謂御泠風者無異。傳所稱奚仲之流，倘所謂神人者非耶！

zhōu
○舟

fán zhōu gǔ míng bǎi qiān, jīn míng yì bǎi qiān, huò yǐ xíng míng, rú hǎi qiū jiāng biān shān suō zhī lèi. huò yǐ liàng míng, zài wù zhī shù. huò yǐ zhì míng, gè sè mù liào. bù kě dān shù. yóu hǎi bīn zhě dé jiàn yáng chuán, jū jiāng méi zhě dé jiàn cáo fǎng. ruò jú qù shān guó zhī zhōng, lǎo sǐ píng yuán zhī dì, suǒ jiàn zhě yī yè piān zhōu jié liú luàn fá ér yǐ. cū zài shù zhōu zhì dù, qí yú kě lì tuī yún.
凡舟古名百千，今名亦百千，或以形名，（如海鰍、江鯿、山梭之類。）或以量名，（載物之數。）或以質名，（各色木料。）不可殫述。游海濱者得見洋船，居江湄者得見漕舫。若局趣山國之中，老死平原之地，所見者一葉扁舟、截流亂筏而已。粗載數舟制度，其餘可例推雲。

cáo fǎng
○漕舫

fán jīng shī wèi jūn mín jí qū, wàn guó shuǐ yùn yǐ gōng chǔ, cáo fǎng suǒ yóu xìng yě. yuán cháo hùn yī, yǐ yān jīng wèi dà dū. nán fāng yùn dào yóu sū zhōu liú jiā gǎng hǎi mén huáng lián shā kāi yáng, zhí dǐ tiān jīn, zhì dù yòng zhē yáng chuán. yǒng lè jiān yīn zhī. yǐ fēng tāo duō xiǎn, hòu gǎi cáo yùn.
凡京師為軍民集區，萬國水運以供儲，漕舫所由興也。元朝混一，以燕京為大都。南方運道由蘇州劉家港、海門黃連沙開洋，直抵天津，制度用遮洋船。永樂間因之。以風濤多險，後改漕運。

píng jiāng bó chén mǒu shǐ zào píng dǐ qiǎn chuán, zé jīn liáng chuán zhī zhì yě. fán chuán zhì dǐ wèi dì, fāng wèi gōng qiáng, yīn yáng zhú wèi fù wǎ. fú shī qián wèi fá yuè, hòu wèi qǐn táng. wéi wèi gōng nǔ, xián péng wèi yì, lǔ wèi chē mǎ, xiān wèi lǚ xié, sī yù suǒ wèi yīng diāo jīn gǔ, zhāo wèi xiān fēng, duò wèi zhǐ huī zhǔ shuài, máo wèi zhā chē yíng zhài.
平江伯陳某始造平底淺船，則今糧船之制也。凡船制底為地，枋為宮牆，陰陽竹為覆瓦。伏獅前為閥閱，後為寢堂。桅為弓弩，弦、篷為翼，櫓為車馬，{}纖為履鞋，糹聿索為鹰鵰筋骨，招為先鋒，舵為指揮主帥，錨為扎車營寨。

liáng chuán chū zhì, dǐ zhǎng wǔ zhàng èr chǐ, qí bǎn hòu èr cùn, cǎi jù mù nán wèi shàng, lì cì zhī. tóu zhǎng jiǔ chǐ wǔ cùn, shāo zhǎng jiǔ chǐ wǔ cùn. dǐ kuò jiǔ chǐ wǔ cùn, dǐ tóu kuò liù chǐ, dǐ shāo kuò wǔ chǐ, tóu fú shī kuò bā chǐ, shāo fú shī kuò qī chǐ, liáng tóu yī shí sì zuò. lóng kǒu liáng kuò yī zhàng, shēn sì chǐ, shǐ fēng liáng kuò yī zhàng sì chǐ, shēn sān chǐ bā cùn. hòu duàn shuǐ liáng kuò jiǔ chǐ, shēn sì chǐ wǔ cùn. liǎng áo gòng kuò qī chǐ liù cùn. cǐ qí chū zhì, zài mǐ kě jìn èr qiān dàn. jiāo duì měi zhī zhǐ zú wǔ bǎi shí.
糧船初制，底長五丈二尺，其板厚二寸，采巨木楠為上，栗次之。頭長九尺五寸，梢長九尺五寸。底闊九尺五寸，底頭闊六尺，底梢闊五尺，頭伏獅闊八尺，梢伏獅闊七尺，梁頭一十四座。龍口梁闊一丈，深四尺，使風梁闊一丈四尺，深三尺八寸。後斷水梁闊九尺，深四尺五寸。兩廒共闊七尺六寸。此其初制，載米可近二千石。（交兌每隻止足五百石。）

hòu yùn jūn zào zhě sī zēng shēn zhǎng èr zhàng, shǒu wěi kuò èr chǐ yú, qí liàng kě shòu sān qiān dàn. ér yùn hé zhá kǒu yuán kuò yī zhàng èr chǐ, chā kě dù guò. fán jīn guān zuò chuán, qí zhì jǐn tóng, dì chuāng hù zhī jiān kuān qí chū jìng, jiā yǐ jīng gōng cǎi shì ér yǐ.
後運軍造者私增身長二丈，首尾闊二尺余，其量可受三千石。而運河閘口原闊一丈二尺，差可度過。凡今官坐船，其制盡同，第窗戶之間寬其出徑，加以精工彩飾而已。

fán zào chuán xiān cóng dǐ qǐ, dǐ miàn bàng kào qiáng, shàng chéng zhàn, xià qīn dì miàn. gé wèi liè zhì zhě yuē liáng. liǎng bàng jùn lì zhě yuē qiáng. gài qiáng jù mù yuē zhèng fāng, fāng shàng yuē xián. liáng qián shù wéi wèi yuē máo tán, tán dǐ héng mù jiā wéi běn zhě yuē dì lóng, qián hòu wéi yuē fú shī, qí xià yuē ná shī, fú shī xià fēng tóu mù yuē lián sān fāng. chuán tóu miàn zhōng quē yī fāng yuē shuǐ jǐng. qí xià cáng lǎn suǒ děng wù. tóu miàn méi jì shù liǎng mù yǐ xì lǎn zhě yuē jiāng chē zhù. chuán wěi xià xié shàng zhě yuē cǎo xié dǐ, hòu fēng tóu xià yuē duǎn fāng, fāng xià yuē wǎn jiǎo liáng, chuán shāo zhǎng duò suǒ jū qí shàng zhě yě jī péng. shǐ fēng shí, yī rén zuò péng diān, shōu shǒu péng suǒ.
凡造船先從底起，底面傍靠檣，上承棧，下親地面。隔位列置者曰梁。兩傍峻立者曰檣。蓋檣巨木曰正枋，枋上曰弦。梁前豎桅位曰錨壇，壇底橫木夾桅本者曰地龍，前後維曰伏獅，其下曰拿獅，伏獅下封頭木曰連三枋。船頭面中缺一方曰水井。（其下藏纜索等物。）頭面眉際樹兩木以系纜者曰將車柱。船尾下斜上者曰草鞋底，後封頭下曰短枋，枋下曰挽腳梁，船梢掌舵所居其上者野雞篷。（使風時，一人坐篷巔，收守篷索。）

fán zhōu shēn jiāng shí zhàng zhě, lì wéi bì liǎng, shù zhōng wéi zhī wèi, zhé zhōng guò qián èr wèi, tóu wéi yòu qián zhàng yú. liáng chuán zhōng wéi zhǎng zhě yǐ bā zhàng wèi lǜ, duǎn zhě suō shí zhī yī èr. qí běn rù chuāng nèi yì zhàng yú, xuán péng zhī wèi yuē wǔ liù zhàng. tóu wéi chǐ cùn zé bù jí zhōng wéi zhī bàn, péng zòng héng yì bù dí sān fēn zhī yī. sū hú liù jùn yùn mǐ, qí chuán duō guò shí wèng qiáo xià, qiě wú jiāng hàn zhī xiǎn, gù wéi yǔ péng chǐ cùn quán shā. ruò hú guǎng jiāng xī shěng zhōu, zé guò hú chōng jiāng wú duān fēng làng, gù máo lǎn péng wéi bì jí jǐn zhì dù ér hòu wú huàn. fán fēng péng chǐ cùn, qí zé yī shì quán zhōu héng shēn, guò zé yǒu huàn, bù jí zé lì ruǎn.
凡舟身將十丈者，立桅必兩，樹中桅之位，折中過前二位，頭桅又前丈余。糧船中桅長者以八丈為率，短者縮十之一二。其本入窗內亦丈余，懸篷之位約五六丈。頭桅尺寸則不及中桅之半，篷縱橫亦不敵三分之一。蘇、湖六郡運米，其船多過石瓮橋下，且無江漢之險，故桅與篷尺寸全殺。若湖廣、江西省舟，則過湖沖江無端風浪，故錨、纜、篷、桅必極盡制度而後無患。凡風篷尺寸，其則一視全舟橫身，過則有患，不及則力軟。

fán chuán péng qí zhì nǎi xī miè chéng piàn zhī jiù, jiā wéi zhú tiáo, zhú kuài zhé dié, yǐ qí xuán guà. liáng chuán zhōng wéi péng hé bìng shí rén lì fāng kè còu dǐng, tóu péng zé liǎng rén dài zhī yǒu yú. fán dù péng suǒ xiān xì kōng zhōng cùn yuán mù guān liè yú wéi diān zhī shàng, rán hòu dài suǒ yāo jiān yuán mù ér shàng, sān gǔ jiāo cuò ér dù zhī. fán fēng péng zhī lì qí mò yī yè, dí qí běn sān yè. diào yún hé chàng shùn fēng zé jué dǐng zhāng péng, xíng jí bēn mǎ. ruò fēng lì shui cún zhì, zé yǐ cì jiǎn xià. yù fēng gǔ jí bù xià, yǐ gōu dā chě. kuáng shén zé zhǐ dài yī liǎng yè ér yǐ.
凡船篷其質乃析篾成片織就，夾維竹條，逐塊摺疊，以俟懸掛。糧船中桅篷合併十人力方克湊頂，頭篷則兩人帶之有餘。凡度篷索先系空中寸圓木關捩於桅巔之上，然後帶索腰間緣木而上，三股交錯而度之。凡風篷之力其末一葉，敵其本三葉。調勻和暢順風則絕頂張篷，行疾奔馬。若風力氵存至，則以次減下。（遇風鼓急不下，以鈎搭扯。）狂甚則只帶一兩葉而已。

fán fēng cóng héng lái míng yuē qiǎng fēng. shùn shuǐ xíng zhōu, zé guà péng zhī xuán yóu zǒu, huò yī qiǎng xiàng dōng, zhǐ cùn píng guò, shèn zhì què tuì shù shí zhàng. wèi jí àn shí liè duò zhuǎn péng, yī qiǎng xiàng xī, jiè dài shuǐ lì jiān dài fēng lì yà xià, zé qǐng kè shí yú lǐ. huò hú shuǐ píng ér bù liú zhě yì kě huǎn yà. ruò shàng shuǐ zhōu zé yī bù bù kě xíng yě. fán chuán xìng suí shuǐ, ruò cǎo cóng fēng, gù zhì duò zhàng shuǐ shǐ bù dìng xiàng liú, duò bǎn yī zhuǎn, yī hóng cóng zhī.
凡風從橫來名曰搶風。順水行舟，則掛篷之玄遊走，或一搶向東，止寸平過，甚至卻退數十丈。未及岸時捩舵轉篷，一搶向西，借貸水力兼帶風力軋下，則頃刻十餘里。或湖水平而不流者亦可緩軋。若上水舟則一步不可行也。凡船性隨水，若草從風，故制舵障水使不定向流，舵板一轉，一泓從之。

fán duò chǐ cùn, yǔ chuán fù qiè qí. qí zhǎng yī cùn, zé yù qiǎn zhī shí chuán fù yǐ guò, qí shāo ní duò shǐ jiāo zhù, shè fēng kuáng lì jìn, zé cùn mù wèi nán bù kě yán. duò duǎn yī cùn zé zhuǎn yùn lì qiè, huí tóu bù jié. fán duò lì suǒ zhàng shuǐ, xiāng yīng jí chuán tóu ér zhǐ, qí fù dǐ zhī xià yǎn ruò yī pài jí shùn liú, gù chuán tóu bù yuē ér zhèng, qí jī miào bù kě yán.
凡舵尺寸，與船腹切齊。其長一寸，則遇淺之時船腹已過，其梢尼舵使膠住，設風狂力勁，則寸木為難不可言。舵短一寸則轉運力怯，回頭不捷。凡舵力所障水，相應及船頭而止，其腹底之下儼若一派急順流，故船頭不約而正，其機妙不可言。

duò shàng suǒ cāo bǐng míng yuē guān mén bàng, yù chuán běi zé nán xiàng liè zhuǎn, yù chuán nán zé běi xiàng liè zhuǎn. chuán shēn tài zhǎng ér fēng lì héng jìn, duò lì bù shèn yīng shǒu, zé jí xià yī piān pī shuǐ bǎn yǐ dǐ qí shì. fán duò yòng zhí mù yī gēn liáng chuán yòng zhě wéi sān chǐ, zhǎng zhàng yú wèi shēn, shàng jié héng shòu bàng, xià jié jiè kāi xián kǒu, nà bǎn qí zhōng rú fǔ xíng, tiě dīng gù shuān yǐ zhàng shuǐ. shāo hòu lóng qǐ chù, yì míng yuē duò lóu.
舵上所操柄名曰關門棒，欲船北則南向捩轉，欲船南則北向捩轉。船身太長而風力橫勁，舵力不甚應手，則急下一偏披水板以抵其勢。凡舵用直木一根（糧船用者圍三尺，長丈余）為身，上截衡受棒，下截界開銜口，納板其中如斧形，鐵釘固拴以障水。梢後隆起處，亦名曰舵樓。

fán tiě máo suǒ yǐ chén shuǐ xì zhōu. yī liáng chuán jì yòng wǔ liù máo, zuì xióng zhě yuē kān jiā máo, zhòng wǔ bǎi jīn nèi wài, qí yú tóu yòng èr zhī, shāo yòng èr zhī. fán zhōng liú yù nì fēng bù kě qù yòu bù kě pō, huò yè yǐ jìn àn, qí xià yǒu shí fēi shā, yì bù kě pō, wéi dǎ máo shēn chù. zé xià máo chén shuǐ dǐ, qí suǒ xì sī yù chán rào jiāng jūn zhù shàng, máo zhǎo yī yù ní shā kòu dǐ zhuā zhù, shí fēn wēi jí zé xià kān jiā máo. xì cǐ máo zhě míng yuē běn shēn, gài zhòng yán zhī yě. huò tóng háng qián zhōu zǔ zhì, kǒng wǒ zhōu shùn shì jí qù yǒu zhuàng shāng zhī huò, zé jí xià shāo máo tí zhù, shǐ bù xùn sù liú xíng. fēng xī kāi zhōu zé yǐ yún chē wén lǎn tí máo shǐ shàng.
凡鐵錨所以沉水繫舟。一糧船計用五六錨，最雄者曰看家錨，重五百斤內外，其餘頭用二枝，梢用二枝。凡中流遇逆風不可去又不可泊，（或業已近岸，其下有石非沙，亦不可泊，惟打錨深處。）則下錨沉水底，其所系糹聿纏繞將軍柱上，錨爪一遇泥沙扣底抓住，十分危急則下看家錨。系此錨者名曰本身，蓋重言之也。或同行前舟阻滯，恐我舟順勢急去有撞傷之禍，則急下梢錨提住，使不迅速流行。風息開舟則以雲車紋纜提錨使上。

fán chuán bǎn hé xì fèng yǐ bái má zhuó xù wèi jīn, dùn záo shou jí rù, rán hòu shāi guò xì shí huī, hé tóng yóu chōng chǔ chéng tuán diào niàn. wēn tái mǐn guǎng jí yòng lì huī. fán zhōu zhōng dài péng suǒ, yǐ huǒ má jí yī míng dà má jiǎo. cū chéng jìng cùn yǐ wài zhě jí xì wàn jūn bù jué. ruò xì máo lǎn zé pò xī qīng miè wèi zhī, qí miè xiàn rù fǔ zhǔ shóu rán hòu jiū jiǎo. zhuāi qiǎn yì zhǔ shóu miè xiàn jiǎo chéng shí zhàng yǐ wǎng, zhōng zuò quān wèi jiē qū, yù zǔ ài kě yǐ qiā duàn. fán zhú xìng zhí, miè yī xiàn qiān jūn. sān xiá rù chuān shàng shuǐ zhōu, bù yòng jiū jiǎo qiǎn, jí pò zhú kuò cùn xǔ zhě, zhěng tiáo yǐ cì jiē zhǎng, míng yuē huǒ zhàng. gài yán yá shí léng rú rèn, jù pò miè yì sǔn yě.
凡船板合隙縫以白麻斫絮為筋，鈍鑿扌及入，然後篩過細石灰，和桐油舂杵成團調念。溫、台、閩、廣即用蠣灰。凡舟中帶篷索，以火麻秸（一名大麻）絞。粗成徑寸以外者即系萬鈞不絕。若系錨纜則破析青篾為之，其篾線入釜煮熟然後糾絞。拽繾{}亦煮熟篾線絞成十丈以往，中作圈為接區，遇阻礙可以掐斷。凡竹性直，篾一線千鈞。三峽入川上水舟，不用糾絞{}繾，即破竹闊寸許者，整條以次接長，名曰火杖。蓋沿崖石棱如刃，懼破篾易損也。

fán mù sè wéi yòng duān zhí shā mù, zhǎng bù zú zé jiē, qí biǎo tiě gū zhú cùn bāo wéi. chuán chuāng qián dào jiē dāng zhōng kōng què, yǐ biàn shù wéi. fán shù zhōng wéi, hé bìng shù jù zhōu chéng zài, qí wèi zhǎng lǎn xì biǎo ér qǐ. liáng yǔ fāng qiáng yòng nán mù zhū mù zhāng mù yú mù huái mù. zhāng mù chūn xià fá zhě, jiǔ zé fěn zhù. zhàn bǎn bù jū hé mù. duò gān yòng yú mù láng mù zhū mù. guān mén bàng yòng zhōu mù láng mù. lǔ yòng shā mù guì mù qiū mù. cǐ qí dà duān yún.
凡木色桅用端直杉木，長不足則接，其表鐵箍逐寸包圍。船窗前道皆當中空闕，以便樹桅。凡樹中桅，合併數巨舟承載，其未長纜系表而起。梁與枋檣用楠木、櫧木、樟木、榆木、槐木。（樟木春夏伐者，久則粉蛀。）棧板不拘何木。舵杆用榆木、榔木、櫧木。關門棒用周木、榔木。櫓用杉木、檜木、楸木。此其大端雲。

hǎi zhōu
○海舟

fán hǎi zhōu, yuán cháo yǔ guó chū yùn mǐ zhě yuē zhē yáng qiǎn chuán, cì zhě yuē zuān fēng chuán jí hǎi qiū. suǒ jīng dào lǐ, zhǐ wàn lǐ zhǎng tān hēi shuǐ yáng shā mén dǎo děng chù, jiē wú dà xiǎn. yǔ chū shǐ liú qiú rì běn jì shāng jiǎ zhǎo wā dǔ ní děng chuán zhì dù, gōng fèi bù jí shí fēn zhī yī.
凡海舟，元朝與國初運米者曰遮洋淺船，次者曰鑽風船（即海鰍。）所經道里，止萬里長灘、黑水洋、沙門島等處，皆無大險。與出使琉球、日本暨商賈爪哇、篤泥等船制度，工費不及十分之一。

fán zhē yáng yùn chuán zhì, shì cáo chuán zhǎng yī zhàng liù chǐ, kuò èr chǐ wǔ cùn, qì jù jiē tóng, wéi duò gān bì yòng tiě lì mù, niàn huī yòng yú yóu hé tóng yóu, bù zhī hé yì. fán wài guó hǎi bó zhì dù dà tóng xiǎo yì, mǐn guǎng mǐn yóu hǎi chéng kāi yáng, guǎng yóu xiāng ào yáng chuán jié zhú liǎng pò pái shān, shù yú liǎng bàng yǐ dǐ làng. dēng lái zhì dù yòu bù rán, wō guó hǎi bó liǎng bàng liè lǔ shǒu lán bǎn dǐ shuǐ, rén zài qí zhōng yùn lì. cháo xiān zhì dù yòu bù rán.
凡遮洋運船制，視漕船長一丈六尺，闊二尺五寸，器具皆同，唯舵杆必用鐵力木，念灰用魚油和桐油，不知何義。凡外國海舶制度大同小異，閩、廣（閩由海澄開洋，廣由香奧）洋船截竹兩破排柵，樹於兩傍以抵浪。登、萊制度又不然，倭國海舶兩傍列櫓手欄板抵水，人在其中運力。朝鮮制度又不然。

zhì qí shǒu wěi gè ān luó jīng pán yǐ dìng fāng xiàng, zhōng yāo dà héng liáng chū tóu shù chǐ, guàn chā yāo duò, zé jiē tóng yě. yāo duò fēi yǔ shāo duò xíng tóng, nǎi kuò bǎn zhuó chéng dāo xíng chā rù shuǐ zhōng, yì bù liè zhuǎn, gài jiā wèi fú qīng zhī yì. qí shàng réng héng bǐng shuān yú liáng shàng, ér yù qiǎn zé tí qǐ, yǒu sì hū duò, gù míng yāo duò yě. fán hǎi zhōu yǐ zhú tǒng zhù dàn shuǐ shù shí, dù gōng zhōu nèi rén liǎng rì zhī xū, yù dǎo yòu jí. qí hé guó hé dǎo hé yòng hé xiàng, zhēn zhǐ shì zhāo rán, kǒng fēi rén lì suǒ zǔ. duò gōng yī qún zhǔ zuǒ, zhí shì shí lì zào dào sǐ shēng hún wàng dì, fēi gǔ yǒng zhī wèi yě.
至其首尾各安羅經盤以定方向，中腰大橫樑出頭數尺，貫插腰舵，則皆同也。腰舵非與梢舵形同，乃闊板斫成刀形插入水中，亦不捩轉，蓋夾衛扶傾之義。其上仍橫柄栓於樑上，而遇淺則提起，有似乎舵，故名腰舵也。凡海舟以竹筒貯淡水數石，度供舟內人兩日之需，遇島又汲。其何國何島合用何向，針指示昭然，恐非人力所祖。舵工一群主佐，直是識力造到死生渾忘地，非鼓勇之謂也。

zá zhōu
○雜舟

jiāng hàn kè chuán. shēn shén xiá xiǎo ér zhǎng, shàng liè shí yú cāng, měi cāng róng zhǐ yī rén wò xī. shǒu wěi gòng jiǎng liù bǎ, xiǎo wéi péng yī zuò. fēng tāo zhī zhōng shì yǒu duō jiǎng xié chí. bù yù nì fēng, yī zhòu yè shùn shuǐ xíng sì bǎi yú lǐ, nì shuǐ yì xíng bǎi yú lǐ, guó cháo yán kè huái yáng shù pō duō, gù shè cǐ yùn yín, míng yuē kè chuán. xíng rén yù sù zhě yì mǎi zhī. qí chuán nán zì zhāng gòng, xī zì jīng xiāng, dá yú guā yí ér zhǐ.
江漢課船。身甚狹小而長，上列十餘倉，每倉容止一人臥息。首尾共槳六把，小桅篷一座。風濤之中恃有多槳挾持。不遇逆風，一晝夜順水行四百餘里，逆水亦行百餘里，國朝鹽課淮、揚數頗多，故設此運銀，名曰課船。行人慾速者亦買之。其船南自章、貢，西自荊、襄，達於瓜、儀而止。

sān wú làng chuán. fán zhè xī píng jiāng zòng héng qī bǎi lǐ nèi jǐn shì shēn gōu xiǎo shuǐ wān huán, làng chuán zuì xiǎo zhě yuē táng chuán yǐ wàn yì jì. qí zhōu xíng rén guì jiàn lái wǎng yǐ dài mǎ chē lǚ. zhōu jí xiǎo zhě bì zào chuāng yǒu táng fáng, zhì liào duō yòng shā mù. rén wù zài qí zhōng, bù kě piān zhòng yī shí, piān jí yī cè, gù sú míng tiān píng chuán. cǐ zhōu lái wǎng qī bǎi lǐ nèi, huò hǎo yì biàn zhě jìng mǎi, běi dá tōng jīn, zhǐ yǒu zhèn jiāng yī héng dù, qí fēng jìng shè guò, yòu dù qīng jiāng pǔ, sù huáng hé qiǎn shuǐ èr bǎi lǐ zé rù zhá hé ān wěn lù yǐ. zhì zhǎng jiāng shàng liú fēng làng, zé méi shì bì ér bù jīng yě. làng chuán xíng lì zài shāo hòu, jù lǔ yī zhī liǎng sān rén tuī yà qián zǒu, huò shì qiǎn. zhì yú fēng péng, zé xiǎo xí rú zhǎng suǒ bù shì yě.
三吳浪船。凡浙西、平江縱橫七百里內儘是深溝小水灣環，浪船（最小者曰塘船）以萬億計。其舟行人貴賤來往以代馬車、履。舟即小者必造窗牖堂房，質料多用杉木。人物載其中，不可偏重一石，偏即欹側，故俗名天平船。此舟來往七百里內，或好逸便者徑買，北達通、津，只有鎮江一橫渡，俟風靜涉過，又渡清江浦，溯黃河淺水二百里則入閘河安穩路矣。至長江上流風浪，則沒世避而不經也。浪船行力在梢後，巨櫓一枝兩三人推軋前走，或恃繾{}。至於風篷，則小席如掌所不恃也。

dōng zhè xī ān chuán. zhè dōng zì cháng shān zhì qián táng bā bǎi lǐ, shuǐ jìng rù hǎi, bù tōng tā dào, gù cǐ zhōu zì cháng shān kāi huà suì ān děng xiǎo hé qǐ, zhì qián táng ér zhǐ, gèng wú tā shè. zhōu zhì ruò péng rú juǎn wǎ wèi shàng gài. fèng bù wèi fān, gāo kě èr zhàng xǔ, mián suǒ zhāng dài. chū wèi bù fān zhě, yuán yīn qián táng yǒu cháo yǒng, jí shí yì yú shōu xià. cǐ yì wèi rán, qí fèi shì chǐ yú miè xí, zǒng bù kě xiǎo.
東浙西安船。浙東自常山至錢塘八百里，水徑入海，不通他道，故此舟自常山、開化、遂安等小河起，至錢塘而止，更無他涉。舟制箬篷如卷瓦為上蓋。縫布為帆，高可二丈許，綿索張帶。初為布帆者，原因錢塘有潮湧，急時易於收下。此亦未然，其費似侈於篾席，總不可曉。

fú jiàn qīng liú shāo péng chuán. qí chuán zì guāng zé chóng ān liǎng xiǎo hé qǐ, dá yú fú zhōu hóng táng ér zhǐ, qí xià shuǐ dào jiē hǎi yǐ. qīng liú chuán yǐ zài huò wù kè shāng, shāo péng chuán dà chā kě zuò wò, guān guì jiā shǔ yòng zhī. qí chuán jiē yǐ shā mù wèi dì. tān shí shén xiǎn, pò sǔn zhě qí cháng, yù sǔn zé jí yǐ xiàng àn bān wù yǎn sāi. chuán shāo jìng bù yòng duò, chuán shǒu liè yī jù zhāo, liè tóu shǐ zhuǎn. měi bāng wǔ zhī fāng xíng, jīng yī xiǎn tān zé sì zhōu zhī rén jiē cóng wěi hòu yè lǎn, yǐ huǎn qí qū shì. zhǎng nián jí hán dōng bù guǒ zú, yǐ biàn pín rú. fēng péng jìng xuán bù yòng yún.
福建清流、梢篷船。其船自光澤、崇安兩小河起，達於福州洪塘而止，其下水道皆海矣。清流船以載貨物、客商，梢篷船大差可坐臥，官貴家屬用之。其船皆以杉木為地。灘石甚險，破損者其常，遇損則急艤向岸搬物掩塞。船梢徑不用舵，船首列一巨招，捩頭使轉。每幫五隻方行，經一險灘則四舟之人皆從尾後曳纜，以緩其趨勢。長年即寒冬不裹足，以便頻濡。風篷竟懸不用雲。

sì chuān bā lǔ děng chuán. fán chuān shuǐ yuán tōng jiāng hàn, rán chuān chuán dá jīng zhōu ér zhǐ, cǐ xià zé gèng zhōu yǐ. nì xíng ér shàng, zì yí líng rù xiá, wǎn qiǎn zhě yǐ jù zhú pò wèi sì piàn huò liù piàn, má shéng yuē jiē, míng yuē huǒ zhàng. zhōu zhōng míng gǔ ruò jìng dù, wǎn rén cóng shān shí zhōng wén gǔ shēng ér xián lì. zhōng xià zhì zhōng qiū chuān shuǐ fēng xiá, zé duàn jué xíng zhōu shù yuè. guò cǐ xiāo tuì, fāng tōng wǎng lái. qí xīn tān děng shù jí xiǎn chù, rén yǔ huò jǐn pán àn xíng bàn lǐ xǔ, zhǐ yú kōng zhōu shàng xià. qí zhōu zhì fù yuán ér shǒu wěi jiān xiá, suǒ yǐ pì tān làng yún.
四川八櫓等船。凡川水源通江、漢，然川船達荊州而止，此下則更舟矣。逆行而上，自夷陵入峽，挽繾者以巨竹破為四片或六片，麻繩約接，名曰火杖。舟中鳴鼓若競渡，挽人從山石中聞鼓聲而咸力。中夏至中秋川水封峽，則斷絕行舟數月。過此消退，方通往來。其新灘等數極險處，人與貨盡盤岸行半里許，只余空舟上下。其舟制腹圓而首尾尖狹，所以辟灘浪雲。

huáng hé mǎn péng shāo. qí chuán zì hé rù huái, zì huái sù biàn yòng zhī. zhì yòng nán mù, gōng jià pō yōu. dà xiǎo bù děng, jù zhě zài sān qiān dàn, xiǎo zhě wǔ bǎi shí. xià shuǐ zé shǒu jǐng zhī jì, héng yā yī liáng, jù lǔ liǎng zhī, liǎng bàng tuī yà ér xià. máo lǎn fān zhì yǔ jiāng hàn xiāng fǎng yún.
黃河滿篷梢。其船自河入淮，自淮溯汴用之。質用楠木，工價頗優。大小不等，巨者載三千石，小者五百石。下水則首頸之際，橫壓一梁，巨櫓兩枝，兩傍推軋而下。錨、纜、{}、帆制與江、漢相仿雲。

guǎng dōng hēi lóu chuán yán chuán. běi zì nán xióng, nán dá huì shěng, xià cǐ huì cháo tōng zhāng quán zé yóu hǎi chà chéng hǎi zhōu yǐ. hēi lóu chuán wèi guān guì suǒ chéng, yán chuán yǐ zài huò wù. zhōu zhì liǎng bàng kě xíng zǒu. fēng fān biān pú wèi zhī, bù guà dú gān wéi, shuāng zhù xuán fān bù ruò zhōng yuán suí zhuǎn. nì liú féng jí qiǎn lì, zé yǔ gè shěng zhí tóng gōng yún.
廣東黑樓船、鹽船。北自南雄，南達會省，下此惠、潮通漳、泉則由海汊乘海舟矣。黑樓船為官貴所乘，鹽船以載貨物。舟制兩傍可行走。風帆編蒲為之，不掛獨竿桅，雙柱懸帆不若中原隨轉。逆流馮藉繾力，則與各省直同功雲。

huáng hé qín chuán sú míng bǎi zi chuán. zào zuò duō chū hán chéng, jù zhě zài shí shù wàn jūn shùn liú ér xià, gōng yòng huái xú dì miàn. zhōu zhì shǒu wěi fāng kuò jūn děng, cāng liáng píng xià bù shèn lóng qǐ, jí liú shùn xià, jù lǔ liǎng bàng jiā tuī, lái wǎng bù féng fēng lì. guī zhōu wǎn qiǎn duō zhì èr shí yú rén, shén yǒu qì zhōu kōng fǎn zhě.
黃河秦船（俗名擺子船。）造作多出韓城，巨者載石數萬鈞順流而下，供用淮、徐地面。舟制首尾方闊均等，倉梁平下不甚隆起，急流順下，巨櫓兩傍夾推，來往不馮風力。歸舟挽繾多至二十餘人，甚有棄舟空返者。

chē
○車

fán chē lì xíng píng dì, gǔ zhě qín jìn yàn qí zhī jiāo, liè guó zhàn zhēng bì yòng chē, gù qiān shèng wàn chéng zhī hào qǐ zì zhàn zhēng guó. chǔ hàn xuè zhēng ér hòu rì pì. nán fāng zé shuǐ zhàn yòng zhōu, lù zhàn yòng bù mǎ, běi yīng hú lǔ jiāo shǐ tiě qí, zhàn chē zhú wú suǒ yòng zhī. dàn jīn fú mǎ jià chē yǐ yùn zhòng zài, zé jīn rì luó chē jí tóng bǐ shí zhàn chē zhī yì yě.
凡車利行平地，古者秦、晉、燕、齊之交，列國戰爭必用車，故千乘、萬乘之號起自戰爭國。楚、漢血爭而後日辟。南方則水戰用舟，陸戰用步馬，北膺胡虜交使鐵騎，戰車逐無所用之。但今服馬駕車以運重載，則今日騾車即同彼時戰車之義也。

fán luó chē zhī zhì yǒu sì lún zhě, yǒu shuāng lún zhě, qí shàng chéng zài zhī jià, jiē cóng zhóu shàng chuān dòu ér qǐ. sì lún zhě qián hòu gè héng zhóu yī gēn, zhóu shàng duǎn zhù qǐ jià zhí liáng, liáng shàng zài xiāng. mǎ zhǐ tuō jià zhī shí, qí shàng píng zhěng, rú jū wū ān wěn zhī xiàng. ruò liǎng lún zhě jià mǎ xíng shí, mǎ yè qí qián zé xiāng dì píng zhèng, tuō mǎ zhī shí zé yǐ duǎn mù cóng dì zhī chēng ér zhù, bù rán zé yī xiè yě.
凡騾車之制有四輪者，有雙輪者，其上承載支架，皆從軸上穿斗而起。四輪者前後各橫軸一根，軸上短柱起架直梁，樑上載箱。馬止脫駕之時，其上平整，如居屋安穩之象。若兩輪者駕馬行時，馬曳其前則箱地平正，脫馬之時則以短木從地支撐而住，不然則欹卸也。

fán chē lún yī yuē yuán. sú míng chē tuó. qí dà chē zhōng gǔ sú míng chē nǎo zhǎng yī chǐ wǔ cùn, jiàn xiǎo róng chē zhù. suǒ wèi wài shòu fú zhōng guàn zhóu zhě. fú jì sān shí piàn, qí nèi chā gǔ, qí wài jiē fǔ. chē lún zhī zhōng nèi jí lún wài jiē wǎng, yuán zhuǎn yī quān zhě shì yuē fǔ yě. wǎng jì jǐn tóu zé yuē lún yuán yě. fán dà chē tuō shí zé zhū wù xīng sàn shōu cáng. jià zé xiān shàng liǎng zhóu, rán hòu yǐ cì jiān jià. fán shì héng zhěn è jiē cóng zhóu shàng shòu jī yě.
凡車輪一曰轅。（俗名車陀。）其大車中轂（俗名車腦）長一尺五寸，（見《小戎》車注。）所謂外受輻、中貫軸者。輻計三十片，其內插轂，其外接輔。車輪之中內集輪外接輞，圓轉一圈者是曰輔也。輞際盡頭則曰輪轅也。凡大車脫時則諸物星散收藏。駕則先上兩軸，然後以次間架。凡軾、衡、軫、軛皆從軸上受基也。

fán sì lún dà chē liàng kě zài wǔ shí shí, luó mǎ duō zhě huò shí èr guà huò shí guà, shǎo yì bā guà. zhí biān zhǎng yù zhě jū xiāng zhī zhōng, lì zú gāo chù. qián mǎ fēn wèi liǎng bān, zhàn chē sì mǎ yī bān, fēn cān fú. jiū huáng má wèi zhǎng suǒ fēn xì mǎ xiàng, hòu tào zǒng jié shōu rù héng nèi liǎng páng. zhǎng yù zhě shǒu zhí zhǎng biān, biān yǐ má wèi shéng, zhǎng qī chǐ xǔ, gān shēn yì xiāng děng, chá shì bù lì zhě biān jí qí shēn. xiāng nèi yòng èr rén chuài shéng, xū shí mǎ xìng yǔ suǒ xìng zhě wèi zhī. mǎ xíng tài jǐn zé jí qǐ chuài shéng, fǒu zé fān chē zhī huò cóng cǐ qǐ yě. fán chē xíng shí yù qián tú xíng rén yīng bì zhě, zé zhǎng yù zhě jí yǐ shēng hū, zé qún mǎ jiē zhǐ. fán mǎ suǒ zǒng xì tòu héng rù xiāng chù, jiē yǐ niú pí shù fù, shī jīng suǒ wèi xié qū shì yě.
凡四輪大車量可載五十石，騾馬多者或十二掛或十掛，少亦八掛。執鞭掌御者居箱之中，立足高處。前馬分為兩班，（戰車四馬一班，分驂、服。）糾黃麻為長索分系馬項，後套總結收入衡內兩旁。掌御者手執長鞭，鞭以麻為繩，長七尺許，竿身亦相等，察視不力者鞭及其身。箱內用二人踹繩，須識馬性與索性者為之。馬行太緊則急起踹繩，否則翻車之禍從此起也。凡車行時遇前途行人應避者，則掌御者急以聲呼，則群馬皆止。凡馬索總系透衡入箱處，皆以牛皮束縛，《詩經》所謂「脅驅」是也。

fán dà chē sì mǎ bù rù sì shě, chē shàng zài yǒu liǔ pán, jiě suǒ ér yě shí zhī. chéng chē rén shàng xià jiē yuán xiǎo tī. fán guò qiáo liáng zhōng gāo biān xià zhě, zé shí mǎ zhī zhōng zé yī zuì qiáng lì zhě xì yú chē hòu. dāng qí xià bǎn, zé jiǔ mǎ cóng qián huǎn yè, yī mǎ cóng hòu jié lì zhuā zhù, yǐ shā qí chí qū zhī shì, bù rán zé xiǎn dào yě. fán dà chē xíng chéng, yù hé yì zhǐ, yù shān yì zhǐ, yù qū jìng xiǎo dào yì zhǐ. xú yǎn biàn liáng zhī jiāo huò dá sān bǎi lǐ zhě, wú shuǐ zhī guó suǒ yǐ jì zhōu jí zhī qióng yě.
凡大車飼馬不入肆舍，車上載有柳盤，解索而野食之。乘車人上下皆緣小梯。凡過橋樑中高邊下者，則十馬之中擇一最強力者繫於車後。當其下坂，則九馬從前緩曳，一馬從後竭力抓住，以殺其馳趨之勢，不然則險道也。凡大車行程，遇河亦止，遇山亦止，遇曲徑小道亦止。徐、兗、汴梁之交或達三百里者，無水之國所以濟舟楫之窮也。

fán chē zhì wéi xiān zé zhǎng zhě wèi zhóu, duǎn zhě wèi gǔ, qí mù yǐ huái zǎo tán yú yòng láng yú wèi shàng. tán zhì tài jiǔ láo zé fā shāo, yǒu shèn yòng zhě hé bào zǎo huái, qí zhì měi yě. qí yú zhěn héng xiāng è zé zhū mù kě wèi ěr. cǐ wài, niú chē yǐ zài chú liáng, zuì shèng jìn dì. lù féng ài dào zé niú jǐng xì jù líng, míng yuē bào jūn zhī, yóu zhī luó chē qún mǎ jǐn xì líng shēng yě.
凡車質惟先擇長者為軸，短者為轂，其木以槐、棗、檀、榆（用榔榆）為上。檀質太久勞則發燒，有慎用者合抱棗、槐，其至美也。其餘軫、衡、箱、軛則諸木可為耳。此外，牛車以載芻糧，最盛晉地。路逢隘道則牛頸系巨鈴，名曰報君知，猶之騾車群馬盡系鈴聲也。

yòu běi fāng dú yuán chē, rén tuī qí hòu, lǘ yè qí qián, xíng rén bù nài qí zuò zhě, zé gù mì zhī. jū xí qí shàng yǐ bì fēng rì. rén bì liǎng páng duì zuò, fǒu zé yī dào. cǐ chē běi shàng zhǎng ān jì níng jìng dá dì jīng. bù zài rén zhě, zài huò yuē zhòng sì wǔ shí ér zhǐ. qí jià niú wèi jiào chē zhě, dú shèng zhōng zhōu. liǎng páng shuāng lún, zhōng chuān yī zhóu, qí fēn cùn píng rú shuǐ. héng jià duǎn héng liè jiào qí shàng, rén kě ān zuò, tuō jià bù yī. qí nán fāng dú lún tuī chē, zé yī rén zhī lì shì shì. róng zài liǎng shí, yù kǎn jí zhǐ, zuì yuǎn zhě zhǐ dá bǎi lǐ ér yǐ. qí yú nán yǐ méi shù. dàn shēng yú nán fāng zhě bù jiàn dà chē, lǎo yú běi fāng zhě bù jiàn jù jiàn, gù cū zài zhī.
又北方獨轅車，人推其後，驢曳其前，行人不耐騎坐者，則雇覓之。鞠席其上以蔽風日。人必兩旁對坐，否則欹倒。此車北上長安、濟寧徑達帝京。不載人者，載貨約重四五石而止。其駕牛為轎車者，獨盛中州。兩旁雙輪，中穿一軸，其分寸平如水。橫架短衡列轎其上，人可安坐，脫駕不欹。其南方獨輪推車，則一人之力是視。容載兩石，遇坎即止，最遠者止達百里而已。其餘難以枚述。但生於南方者不見大車，老於北方者不見巨艦，故粗載之。