strong lǐ liù shí bā kāi yuán lǐ zuǎn lèi sān xù lì xià strong
礼六十八 开元礼纂类三 序例下
jūn chén miǎn fú guān yī zhì dù
君臣冕服冠衣制度
dà qiú miǎn, wú liú, jīn shì, yù zān dǎo, yǐ zǔ wèi yīng, sè rú qí shòu. lìng yún" miǎn zhǎng chǐ liù cùn, guǎng bā cùn, xuán biǎo xūn lǐ." yǐ xià guǎng xiá jiē zhǔn cǐ. qiú yǐ hēi gāo pí wèi zhī. lìng yún:" xuán lǐng biǎo jīn yuán, zhū shang." hòu yǒu zhào xià yuè yǐ gé dài qiú. bái shā zhōng dān. lìng yún:" zào lǐng, qīng biǎo niǎn jū." gé dài, yù gōu jiǎo yè, dà dài. lìng yún:" sù dài zhū lǐ, chún qí wài, shàng yǐ zhū, xià yǐ lǜ, niǔ yuē yòng zǔ. fú, bì xī yě, suí shang sè." lù lú yù jù jiàn, huǒ zhū biāo shǒu. bái yù shuāng pèi, xuán zǔ shuāng shòu, liù cǎi. lìng yún:" xuán huáng chì bái piāo lǜ, chún xuán zhì, zhǎng èr zhàng sì chǐ, wǔ bǎi shǒu, guǎng yī chǐ. xiǎo shuāng shòu zhǎng èr chǐ liù cùn, sè tóng dà shòu ér shǒu bàn zhī, xián shī sān yù huán." zhū wà chì xì. sì tiān shén dì qí zé fú zhī.
大裘冕,无旒,金饰,玉簪导,以组为缨,色如其绶。(令云"冕长尺六寸,广八寸,玄表纁里。"以下广狭皆准此。)裘以黑羔皮为之。(令云:"玄领、褾、襟缘,朱裳。"后有诏夏月以葛代裘。)白纱中单。(令云:"皂领,青褾、撚、裾。")革带,玉钩〈角枼〉,大带。(令云:"素带朱里,纯其外,上以朱,下以绿,纽约用组。黻,蔽膝也,随裳色。")鹿卢玉具剑,火珠镖首。白玉双珮,玄组双绶,六采。(令云:"玄、黄、赤、白、缥、绿,纯玄质,长二丈四尺,五百首,广一尺。小双绶长二尺六寸,色同大绶而首半之,閒施三玉环。")朱袜赤舄。祀天神地祇则服之。
gǔn miǎn, chuí bái zhū, shí yǒu èr liú, lìng yún:" yǐ zǔ wèi yīng, sè rú qí shòu." tǒu kuàng chōng ěr, yù zān dǎo. xuán yī xūn shang, shí èr zhāng. lìng yún:" bā zhāng zài yī, rì yuè xīng chén shān lóng huá chóng huǒ zōng yí sì zhāng zài shang, zǎo fěn mǐ fǔ fú. yī biǎo lǐng wèi shēng lóng, jiē zhī chéng wéi zhī. lóng shān yǐ xià, měi zhāng yī xíng, zhòng yǐ wéi děng, měi xíng shí èr yě." bái shā zhōng dān. lìng yún:" fú lǐng, qīng biǎo niǎn jū, fú jiā lóng shān huǒ sān zhāng. cuì miǎn yǐ shàng shān huǒ èr zhāng, xiù miǎn shān yī zhāng, xuán miǎn wú zhāng." gé dài dà dài jiàn yù pèi shòu wà yǔ shàng tóng. xì jiā jīn shì. xiǎng miào yè miào jí cháo qiǎn shàng jiàng zhēng hái yǐn zhì jiàn zuò jiā yuán fú nà hòu yuán rì shòu cháo jí lín xuān cè bài wáng gōng zé fú zhī.
衮冕,垂白珠,十有二旒,(令云:"以组为缨,色如其绶。")黈纊充耳,玉簪导。玄衣纁裳,十二章。(令云:"八章在衣,日、月、星辰、山、龙、华虫、火、宗彝;四章在裳,藻、粉米、黼、黻。衣褾领为升龙,皆织成为之。龙山以下,每章一行,重以为等,每行十二也。")白纱中单。(令云:"黻领,青褾、撚、裾,黻加龙山火三章。毳冕以上山火二章,绣冕山一章,玄冕无章。")革带、大带、剑、玉珮、绶、袜与上同。舄加金饰。享庙、谒庙及朝遣上将、征还、饮至、践阼、加元服、纳后、元日受朝及临轩册拜王公则服之。
bì miǎn, fú qī zhāng, lìng yún:" sān zhāng zài yī, huá chóng huǒ zōng yí sì zhāng zài shang, zǎo fěn mǐ fǔ fú." yú tóng gǔn miǎn, yǒu shì yuǎn zhǔ zé fú zhī.
鷩冕,服七章,(令云:"三章在衣,华虫、火、宗彝;四章在裳,藻、粉米、黼、黻。")馀同衮冕,有事远主则服之。
cuì miǎn, fú wǔ zhāng, lìng yún:" sān zhāng zài yī, zōng yí zǎo fěn mǐ èr zhāng zài shang, fǔ fú yě." yú tóng bì miǎn, jì hǎi yuè zé fú zhī.
毳冕,服五章,(令云:"三章在衣,宗彝、藻、粉米;二章在裳,黼、黻也。")馀同鷩冕,祭海岳则服之。
xiù miǎn, fú sān zhāng, lìng yún:" yī zhāng zài yī, fěn mǐ èr zhāng zài shang, fǔ fú." yú tóng cuì miǎn, jì shè jì xiān nóng zé fú zhī.
绣冕,服三章,(令云:"一章在衣,粉米;二章在裳,黼、黻。")馀同毳冕,祭社稷、先农则服之。
xuán miǎn fú, lìng yún:" yī wú zhāng, shang cì fǔ yī zhāng." yú tóng xiù miǎn, shì xī jì bǎi shén cháo rì xī yuè zé fú zhī.
玄冕服,(令云:"衣无章,裳刺黼一章。")馀同绣冕,〈礻昔〉祭百神、朝日夕月则服之。
tōng tiān guān, jiā jīn bó shān, fù chán shí èr shǒu, shī zhū cuì, hēi jiè zé, fā yīng cuì ruí, yù ruò xī zān dǎo. jiàng shā páo, bái shā zhōng dān, lìng yún:" zhū lǐng niǎn jū." bái qún rú, lìng yún:" yì qún shān yě." jiàng shā bì xī, bái jiǎ dài, fāng xīn qǔ lǐng. qí gé dài jiàn pèi shòu yǔ shàng tóng. bái wà hēi xì. lìng yún:" ruò wèi jiā yuán fú, zé shuāng tóng jì, kōng dǐng hēi jiè zé, shuāng yù dǎo, jiā bǎo shì yě." zhū jì hái dōng zhì shòu cháo yuán huì dōng huì zé fú zhī.
通天冠,加金博山,附蝉十二首,施珠翠,黑介帻,发缨翠緌,玉若犀簪导。绛纱袍,白纱中单,(令云:"朱领、撚、裾。")白裙襦,(令云:"亦裙衫也。")绛纱蔽膝,白假带,方心曲领。其革带、剑、珮、绶与上同。白袜黑舄。(令云:"若未加元服,则双童髻,空顶黑介帻,双玉导,加宝饰也。")诸祭还、冬至受朝、元会、冬会则服之。
wǔ biàn, jīn fù chán, píng jīn zé, yú tóng qián fú. jiǎng wǔ chū zhēng sì shí sōu shòu dà shè mà lèi yí shè shǎng zǔ fá shè zuǎn yán zé fú zhī.
武弁,金附蝉,平巾帻,馀同前服。讲武、出征、四时蒐狩、大射、禡、类、宜社、赏祖、罚社、纂严则服之。
biàn fú, lìng yún:" biàn yǐ lù pí wèi zhī." shí èr wáng qí, lìng yún:" wáng qí yǐ bái yù zhū wèi zhī." yù zān dǎo, jiàng shā yī, sù shang, gé dài, bái yù shuāng pèi, pán náng, xiǎo shòu, bái wà, wū pí lǚ, shuò rì shòu cháo zé fú zhī.
弁服,(令云:"弁以鹿皮为之。")十二〈王綦〉,(令云:"〈王綦〉以白玉珠为之。")玉簪导,绛纱衣,素裳,革带,白玉双佩,鞶囊,小绶,白袜,乌皮履,朔日受朝则服之。
hēi jiè zé, bái shā dān yī, bái qún rú, gé dài, sù wà, wū pí lǚ, bài líng zé fú zhī.
黑介帻,白纱单衣,白裙襦,革带,素袜,乌皮履,拜陵则服之。
bái shā mào, lìng yún:" chì wū shā mào." bái qún rú, bái wà, wū pí lǚ, shì cháo tīng sòng jí yàn jiàn bīn kè zé fú zhī.
白纱帽,(令云:"赤乌纱帽。")白裙襦,白袜,乌皮履,视朝、听讼及宴见宾客则服之。
píng jīn zé, jīn bǎo shì, dǎo zān guān zhī jiē yǐ yù, zǐ zhě, lìng yún:" chì bái zhě." bái cōng, yù jù zhuāng, zhēn zhū bǎo diàn dài, xuē, chéng mǎ zé fú zhī.
平巾帻,金宝饰,导簪冠支皆以玉,紫褶,(令云:"赤白褶。")白葱,玉具装,真珠宝钿带,靴,乘马则服之。
yì shàn guān, qí cháng fú jí bái liàn qún rú tōng zhe zhī. ruò fú cōng zhě, zé yǔ píng jīn zé tōng zhe zhī.
翼善冠,其常服及白练裙襦通著之。若服葱褶,则与平巾帻通著之。
huáng tài zǐ gǔn miǎn, chuí bái zhū jiǔ liú, lìng yún:" yǐ zǔ wèi yīng, sè rú qí shòu." qīng kuàng chōng ěr, xī zān dǎo. xuán yī xūn shang jiǔ zhāng, lìng yún:" wǔ zhāng zài yī, shān lóng huá chóng huǒ zōng yí sì zhāng zài shang, zǎo fěn mǐ fǔ fú. zhī chéng wéi zhī, měi zhāng yī xíng, zhòng yǐ wéi děng, měi xíng jiǔ." bái shā zhōng dān. lìng yún:" fǔ lǐng, qīng biǎo niǎn jū." gé dài, jīn gōu jiǎo yè, dà dài. lìng yún:" sù dài bù zhū lǐ, yì pī yǐ zhū lǜ, niǔ yuē yòng zǔ. fú suí shang sè, huǒ shān èr zhāng." yù jù jiàn, lìng yún:" jīn bǎo shì, yù biāo shǒu." yú yù shuāng pèi, zhū zǔ shuāng dà shòu. lìng yún:" sì cǎi, chì bái piāo gàn, chún zhū zhì. zhǎng zhàng bā chǐ, sān bǎi èr shí shǒu, guǎng jiǔ cùn. xiǎo shuāng shòu zhǎng èr chǐ liù cùn, sè tóng dà shòu ér shǒu bàn zhī, xián shī èr yù huán." zhū wà chì xì. lìng yún:" xì jiā jīn shì." shì cóng jì sì jí yè miào jiā yuán fú nà fēi zé fú zhī.
皇太子衮冕,垂白珠九旒,(令云:"以组为缨,色如其绶。")青纊充耳,犀簪导。玄衣纁裳九章,(令云:"五章在衣,山、龙、华虫、火、宗彝;四章在裳,藻、粉米、黼、黻。织成为之,每章一行,重以为等,每行九。")白纱中单。(令云:"黼领,青褾、撚、裾。")革带,金钩〈角枼〉,大带。(令云:"素带不朱里,亦纰以朱绿,纽约用组。黻随裳色,火山二章。")玉具剑,(令云:"金宝饰,玉镖首。")瑜玉双珮,朱组双大绶。(令云:"四采,赤白缥绀,纯朱质。长丈八尺,三百二十首,广九寸。小双绶长二尺六寸,色同大绶而首半之,閒施二玉环。")朱袜赤舄。(令云:"舄加金饰。")侍从祭祀及谒庙、加元服、纳妃则服之。
jù fú, yuǎn yóu sān liáng guān, jiā jīn fù chán jiǔ shǒu, shī zhū cuì, hēi jiè zé, fā yīng cuì ruí, xī zān dǎo. jiàng shā páo, bái shā zhōng dān, lìng yún:" zào lǐng biǎo niǎn jū." bái qún rú, bái jiǎ dài, fāng xīn qǔ lǐng, jiàng shā bì xī. qí gé dài jiàn pèi shòu yǔ shàng tóng. bái wà hēi xì. wèi guān zé shuāng tóng jì, kōng dǐng hēi jiè zé, shuāng yù dǎo, jiā bǎo shì. yè miào hái gōng yuán rì dōng zhì shuò rì rù cháo shì diàn zé fú zhī. qí shuò wàng rì rù cháo, tōng fú cōng zhě. wǔ rì cháng cháo yì zhǔn cǐ.
具服,远游三梁冠,加金附蝉九首,施珠翠,黑介帻,发缨翠緌,犀簪导。绛纱袍,白纱中单,(令云:"皂领、褾、撚、裾。")白裙襦,白假带,方心曲领,绛纱蔽膝。其革带、剑、珮、绶与上同。白袜黑舄。未冠则双童髻,空顶黑介帻,双玉导,加宝饰。谒庙还宫、元日冬至朔日入朝、释奠则服之。(其朔望日入朝,通服葱褶。五日常朝亦准此。)
gōng fú, yuǎn yóu guān, zān dǎo yǐ shàng bìng tóng qián. jiàng shā dān yī, bái qún rú, gé dài, yú yù zhǐ pèi, fāng xīn, fēn, pán náng, lìng yún:" zhǎng liù chǐ sì cùn, guǎng èr cùn sì fēn, sè tóng dà shòu." bái wà, wū pí lǚ. wǔ rì cháng cháo yuán rì dōng zhì shòu cháo zé fú zhī.
公服,远游冠,(簪导以上并同前。)绛纱单衣,白裙襦,革带,瑜玉只珮,方心,纷,鞶囊,(令云:"长六尺四寸,广二寸四分,色同大绶。")白袜,乌皮履。五日常朝、元日冬至受朝则服之。
wū shā mào, bái qún rú, bái wà, wū pí lǚ, shì shì jí yàn jiàn bīn kè zé fú zhī.
乌纱帽,白裙襦,白袜,乌皮履,视事及宴见宾客则服之。
biàn fú, xī zān dǎo, zǔ yīng, yù wáng qí jiǔ, jiàng shā yī, sù shang, gé pán náng, xiǎo shòu, shuāng pèi, bái wà, wū pí lǚ, shuò rì jí shì shì zé jiān fú zhī.
弁服,犀簪导,组缨,玉〈王綦〉九,绛纱衣,素裳,革鞶囊,小绶,双珮,白袜,乌皮履,朔日及视事则兼服之。
píng jīn zé, jīn shì, xī zān dǎo, zǐ zhě, bái cōng, yù liáng zhū bǎo diàn dài, xuē, chéng mǎ fú zhī.
平巾帻,金饰,犀簪导,紫褶,白葱,玉梁珠宝钿带,靴,乘马服之。
jìn dé guān, jiǔ wáng qí, jiā jīn shì, qí cháng fú jí bái liàn qún rú tōng zhe zhī. ruò fú cōng zhě, zé yǔ píng jīn zé tōng zhe zhī.
进德冠,九〈王綦〉,加金饰,其常服及白练裙襦通著之。若服葱褶,则与平巾帻通著之。
qún guān gǔn miǎn, chuí qīng zhū jiǔ liú, yǐ zǔ wèi yīng, lìng yún:" yīng sè rú shòu." yǐ xià liú yīng jiē rú zhī yě. qīng kuàng chōng ěr, zān dǎo. lìng yún:" wǔ pǐn yǐ shàng nǎi tōng yòng xī." qīng yī xūn shang, fú jiǔ zhāng. lìng yún:" měi zhāng yī xíng, zhòng yǐ wéi děng, měi xíng jiǔ. wǔ zhāng zài yī, lóng shān huá chóng huǒ zōng yí. sì zhāng zài shang, zǎo fěn mǐ fǔ fú. jiē jiàng wèi xiù. bì miǎn yǐ xià yì měi zhāng yī xíng, gè yī liú shù." bái shā zhōng dān. lìng yún:" zhōng dān fǔ lǐng, zhū lǐ, jiē chún. zhōng dān qīng lǐng, qīng biǎo niǎn jū." gé dài, gōu jiǎo yè, dà dài, lìng yún:" èr pǐn yǐ shàng, sù dài, bù zhū lǐ, jiē chún qí wài, shàng yǐ zhū, xià yǐ lǜ. wǔ pǐn yǐ shàng, sù dài, pī qí chuí, wài yǐ xuán, nèi yǐ huáng. niǔ yuē jiē yòng qīng zǔ. fú jiē shang sè. cuì miǎn yǐ shàng, huǒ shān èr zhāng. xiù miǎn shān yī zhāng. xuán miǎn wú zhāng." jīn yù shì jiàn, lìng yún:" sān pǐn yǐ xià yòng yù, bù dé jiā zhū bǎo." shān xuán yù pèi, lǜ lì shòu. qīn wáng zhū shòu. zhū wà chì xì. dì yī pǐn fú zhī.
群官衮冕,垂青珠九旒,以组为缨,(令云:"缨色如绶。"以下旒缨皆如之也。)青纊充耳,簪导。(令云:"五品以上乃通用犀。")青衣纁裳,服九章。(令云:"每章一行,重以为等,每行九。五章在衣,龙、山、华虫、火、宗彝。四章在裳,藻、粉米、黼、黻。皆绛为绣。鷩冕以下亦每章一行,各依旒数。")白纱中单。(令云:"中单黼领,朱里,皆纯。中单青领,青褾、撚、裾。")革带,钩〈角枼〉,大带,(令云:"二品以上,素带,不朱里,皆纯其外,上以朱,下以绿。五品以上,素带,纰其垂,外以玄,内以黄。纽约皆用青组。黻皆裳色。毳冕以上,火、山二章。绣冕山一章。玄冕无章。")金玉饰剑,(令云:"三品以下用玉,不得加珠宝。")山玄玉珮,绿綟绶。(亲王朱绶。)朱袜赤舄。第一品服之。
bì miǎn, bā liú, fú qī zhāng, zhāng shù yǐ jù qián shù. shuǐ cāng yù pèi, zǐ shòu, jīn shì jiàn, yú tóng gǔn miǎn, dì èr pǐn fú zhī.
鷩冕,八旒,服七章,(章数已具前数。)水苍玉珮,紫绶,金饰剑,馀同衮冕,第二品服之。
cuì miǎn, qī liú, fú wǔ zhāng, shuǐ cāng yù pèi, zǐ shòu, jīn shì jiàn, yú tóng gǔn miǎn, dì sān pǐn fú zhī.
毳冕,七旒,服五章,水苍玉珮,紫绶,金饰剑,馀同衮冕,第三品服之。
xiù miǎn, liù liú, fú sān zhāng, shuǐ cāng yù pèi, qīng shòu, jīn shì jiàn, yú tóng gǔn miǎn, dì sì pǐn fú zhī.
绣冕,六旒,服三章,水苍玉珮,青绶,金饰剑,馀同衮冕,第四品服之。
xuán miǎn, wǔ liú, yī wú zhāng, shang cì fú yī zhāng, shuǐ yù pèi, hēi shòu, jīn shì jiàn, yú tóng gǔn miǎn, dì wǔ pǐn fú zhī.
玄冕,五旒,衣无章,裳刺黻一章,水玉珮,黑绶,金饰剑,馀同衮冕,第五品服之。
jué biàn, sè tóng jué, wú liú wú zhāng, xuán yīng, zān dǎo, qīng yī xūn shang, bái shā zhōng dān, lìng yún" qīng lǐng biǎo niǎn jū" yě. gé dài, gōu jiǎo yè, dà dài, lìng yún:" liàn dài, pī qí chuí, nèi wài yǐ zī, niǔ yuē yòng qīng zǔ." jué bì, bái wà, chì lǚ, jiǔ pǐn yǐ shàng fú zhī. fán miǎn fú jí jué biàn fú, zhù jì jí qīn yíng zé fú zhī. ruò sī jiā jì sì, sān pǐn yǐ shàng jí bāo shèng hóu jì kǒng xuān fù, fú xuán miǎn, wǔ pǐn yǐ shàng fú jué biàn, liù pǐn yǐ xià fú jìn xián guān. fán miǎn zhì, yǐ luó wèi zhī, qí fú yòng wèi zhī, qí fú yòng zēng yě.
爵弁,色同爵,无旒无章,玄缨,簪导,青衣纁裳,白纱中单,(令云"青领、褾、撚、裾"也。)革带,钩〈角枼〉,大带,(令云:"练带,纰其垂,内外以缁,纽约用青组。")爵鞸,白袜,赤履,九品以上服之。(凡冕服及爵弁服,助祭及亲迎则服之。若私家祭祀,三品以上及褒圣侯祭孔宣父,服玄冕,五品以上服爵弁,六品以下服进贤冠。凡冕制,以罗为之,其服用为之,其黻用缯也。)
yuǎn yóu guān, sān liáng, hēi zé, qīng ruí, fán wén guān, jiē qīng ruí. yǐ xià zhǔn cǐ yě. zhū wáng fú zhī. qīn wáng jí jiā jīn fù chán.
远游冠,三梁,黑帻,青緌,(凡文官,皆青緌。以下准此也。)诸王服之。亲王即加金附蝉。
jìn xián guān, sān pǐn yǐ shàng sān liáng, wǔ pǐn yǐ shàng liǎng liáng, jiǔ pǐn yǐ shàng yī liáng. sān shī sān gōng tài zǐ sān shī sān shǎo wǔ děng jué shàng shū shěng mì shū shěng zhū sì jiān tài zǐ zhān shì fǔ sān sì jí sàn guān, qīn wáng fù yǒu wén xué, ruò zhū zhōu xiàn guān jīn yuè dú děng liú nèi jiǔ pǐn yǐ shàng fú zhī yě.
进贤冠,三品以上三梁,五品以上两梁,九品以上一梁。(三师、三公、太子三师三少、五等爵、尚书省、秘书省、诸寺监、太子詹事府、三寺及散官,亲王傅友、文学,若诸州县、关津、岳渎等流内九品以上服之也。)
wǔ biàn, píng jīn zé. wǔ guān jí zhōng shū mén xià shěng, diàn zhōng shěng nèi shì shěng zhū wèi jí tài zǐ zhū fāng zhū lǜ fǔ jí zhèn shù liú nèi jiǔ pǐn yǐ shàng fú zhī. ruò shì zhōng zhōng shū lìng zuǒ yòu sàn qí cháng shì, zé jiā diāo chán, shì zuǒ zhě zuǒ ěr, shì yòu zhě yòu ěr.
武弁,平巾帻。(武官及中书、门下省,殿中省、内侍省、诸卫及太子诸坊诸率府及镇戍流内九品以上服之。若侍中、中书令、左右散骑常侍,则加貂蝉,侍左者左珥,侍右者右珥。)
fǎ guān. yī míng xiè zhì guān, yī jiǎo, wèi xiè zhì zhī xíng, yù shǐ yǐ shàng fú zhī.
法冠。(一名獬豸冠,一角,为獬豸之形,御史以上服之。)
gāo shān guān. nèi shì shěng nèi yè zhě jiān nèi yè zhě fú zhī.
高山冠。(内侍省内谒者监、内谒者服之。)
què fēi guān. tíng cháng mén pū fú zhī. fán yīng guān ér wèi guān zhě, bìng shuāng tóng jì, kōng dǐng zé. wǔ pǐn yǐ shàng shuāng yù dǎo, jīn shì. èr pǐn yǐ shàng jiā bǎo shì, liù pǐn yǐ xià wú shì.
卻非冠。(亭长、门仆服之。凡应冠而未冠者,并双童髻,空顶帻。五品以上双玉导,金饰。二品以上加宝饰,六品以下无饰。)
cháo fú. yì míng jù fú. guān, zé, yīng, zān dǎo, jiàng shā dān yī, bái shā zhōng dān, bái qún rú, chì qún shān, gé dài, gōu jiǎo yè, jiǎ dài, qū lǐng fāng xīn, jiàng shā bì xī, wà, xì, jiàn, shuāng shòu. yī pǐn yǐ xià, wǔ pǐn yǐ shàng, péi jì cháo xiǎng bài biǎo dà shì zé fú zhī. liù pǐn yǐ xià, qù jiàn pèi shòu, yú bìng tóng yě.
朝服。(亦名具服。冠,帻,缨,簪导,绛纱单衣,白纱中单,白裙襦,赤裙衫,革带,钩〈角枼〉,假带,曲领方心,绛纱蔽膝,袜,舄,剑,双绶。一品以下,五品以上,陪祭、朝飨、拜表大事则服之。六品以下,去剑、珮、绶,馀并同也。)
gōng fú. yì míng cóng shěng fú. guān, zé, yīng, zān dǎo, jiàng shā dān yī, bái qún rú, chì qún shān, gé dài, gōu jiǎo yè, jiǎ dài, fāng xīn, wà, lǚ, fēn, pán náng, shuāng pèi. yī pǐn yǐ xià, wǔ pǐn yǐ shàng, shuò wàng cháo yè jiàn dōng gōng zé fú zhī. qí liù pǐn yǐ xià, qù fēn pán náng shuāng pèi, yú bìng tóng. ruò zhì shì guān, yǐ lǐ qù guān, bèi zhào yè jiàn, jiē fú qián guān cóng shěng fú.
公服。(亦名从省服。冠,帻,缨,簪导,绛纱单衣,白裙襦,赤裙衫,革带,钩〈角枼〉,假带,方心,袜,履,纷,鞶囊,双珮。一品以下,五品以上,朔望朝谒、见东宫则服之。其六品以下,去纷、鞶囊、双珮,馀并同。若致仕官,以理去官,被召谒见,皆服前官从省服。)
biàn fú, yǐ lù pí wèi zhī, tōng yòng wū shā yě. yá zān dǎo, wǔ pǐn yǐ shàng tōng yòng xī yě. yīng, yù wáng qí, zhū yī, sù shang, gé dài, pán náng, xiǎo shòu, shuāng pèi, bái wà, wū pí lǚ, yī pǐn jiǔ wáng qí, èr pǐn bā wáng qí, sān pǐn qī wáng qí, sì pǐn liù wáng qí, wǔ pǐn wǔ wáng qí. liù pǐn yǐ xià, qù wáng qí jí pán náng shòu pèi. wén guān zhí shì jiǔ pǐn yǐ shàng xún cháng gōng shì fú zhī. ní yǔ zé tōng zhe cháng fú.
弁服,(以鹿皮为之,通用乌纱也。)牙簪导,(五品以上通用犀也。)缨,玉〈王綦〉,朱衣,素裳,革带,鞶囊,小绶,双珮,白袜,乌皮履,(一品九〈王綦〉,二品八〈王綦〉,三品七〈王綦〉,四品六〈王綦〉,五品五〈王綦〉。六品以下,去〈王綦〉及鞶囊、绶、珮。)文官职事九品以上寻常公事服之。(泥雨则通著常服。)
píng jīn zé, zān dǎo, wǔ pǐn yǐ shàng tōng yòng xī, liù pǐn yǐ xià tōng yòng jiǎo. guān zhī, lìng yún:" jiē jīn shì, wǔ pǐn yǐ shàng tōng yòng yù." zǐ zhě, lìng yún:" wǔ pǐn yǐ shàng fēi zhě, qī pǐn yǐ shàng lǜ zhě, jiǔ pǐn yǐ shàng bì zhě." bìng bái dà kǒu cōng, qǐ liáng dài, sān pǐn yǐ shàng yù liáng bǎo diàn, wǔ pǐn yǐ shàng jīn liáng bǎo diàn, liù pǐn yǐ shàng jīn shì yǐn qǐ. wū pí xuē, wǔ guān jí wèi guān xún cháng gōng shì zé fú zhī. wén guān chéng mǎ yòu tōng fú zhī. wǔ guān péi wèi dà zhàng, jiā téng shé liǎng dāng yě.
平巾帻,簪导,(五品以上通用犀,六品以下通用角。)冠支,(令云:"皆金饰,五品以上通用玉。")紫褶,(令云:"五品以上绯褶,七品以上绿褶,九品以上碧褶。")并白大口葱,起梁带,(三品以上玉梁宝钿,五品以上金梁宝钿,六品以上金饰隐起。)乌皮靴,武官及卫官寻常公事则服之。(文官乘马又通服之。武官陪位大杖,加螣蛇裲裆也。)
jìn dé guān, wǔ pǐn yǐ shàng fù shān yún, wáng qí shù zhǔn biàn, yǐ jīn shì liáng jí huā fū. sān pǐn yǐ shàng jiā jīn luò yě. nèi wài bǎi guān wén guān wǔ guān jiǔ pǐn yǐ shàng, shí yuè yǐ hòu, èr yuè yǐ qián, cháng fú, jí bái liàn qún rú tōng zhe zhī. wǔ pǐn yǐ shàng xíng. liù pǐn yǐ xià, guān qù wáng qí zhū. ruò fú cōng zhě, fēi péi wèi dà zhàng, zé yǔ píng jīn zé tōng zhe. cōng zhě, wǔ pǐn yǐ shàng tōng yòng líng jí luó, liù pǐn yǐ xià tōng yòng xiǎo líng yě.
进德冠,五品以上附山云,〈王綦〉数准弁,以金饰梁及花趺。(三品以上加金络也。)内外百官文官武官九品以上,十月以后,二月以前,常服,及白练裙襦通著之。(五品以上行。六品以下,冠去〈王綦〉珠。若服葱褶,非陪位大仗,则与平巾帻通著。葱褶,五品以上通用绫及罗,六品以下通用小绫也。)
fán diǎn yè, wǔ biàn, jiàng gōng fú. xué shēng, hēi jiè zé, qīng jīn fú. zhāi láng, jiè zé, jiàng gōu fú. zì wài zhōu pǐn zi děng jiē píng jīn zé, fēi shān, dà kǒu cōng, cháo jí cóng shì zé fú zhī. ruò wài guān bài biǎo shòu zhì, jiē cháo fú.
凡典谒,武弁,绛公服。学生,黑介帻,青襟服。斋郎,介帻,绛褠服。自外州品子等皆平巾帻,绯衫,大口葱,朝集从事则服之。若外官拜表、受制,皆朝服。
fán zhí shì guān sān pǐn yǐ shàng yǒu gōng jué zhě, dí zǐ hūn, tīng jiǎ yǐ sì pǐn miǎn fú. ruò wǔ pǐn yǐ shàng zǐ sūn jiǔ pǐn yǐ shàng zi jí wǔ děng jué, jiē tīng jué biàn fú. ruò shù rén hūn, tīng jiǎ yǐ jiàng gōng fú. ruò kè lòu shēng lòu tóng, fú qīng cōng zhě zǒng jiǎo zhī fú. lìng yún:" zhū liú wài guān xíng shǔ, sān pǐn yǐ shàng jiè zé, jiàng gōng fú, fāng xīn, gé dài, gōu jiǎo yè, jiǎ dài, wà lǚ. jiǔ pǐn yǐ shàng jiàng gōu yī, zhì tóng jiàng gōng fú, xiù xiá, xíng zhí rú gōu, bù chuí, qù fāng xīn jiǎ dài, yú tóng jiàng gōng fú. qí fēi xíng shǔ zhě, tài cháng sì yè zhě zhù shǐ zàn yǐn, hóng lú sì sī yí, zhū diǎn shū xué, nèi shì shěng diǎn yǐn, tài zǐ yòu chūn fāng zhǎng yí nèi fāng dǎo kè shè rén zhū zàn, wáng gōng yǐ xià shè rén, gōng zhǔ yè zhě děng, gè zhǔn xíng shǔ, yī pǐn fú. zì wài jí rèn zá zhí zhǎng wú guān pǐn zhě, jiē píng jīn zé, fēi shān, dà kǒu cōng, yào tóng fèng zhì nián xiǎo zhě, jiē zǒng jiǎo jì, cháo jí cóng shì zé fú zhī. yú tiáo mù, zì yǒu zhì zhě, bù yòng cǐ lì. hēi jiè zé, zān dǎo, shēn yī, qīng jīn biǎo lǐng, gé dài, wà, lǚ, wèi guān zhě shuāng tóng jì, kōng dǐng hēi jiè zé, qù gé dài, guó zǐ tài xué sì mén xué shēng jùn shì cān jiàn zé fú zhī. lǜ shū suàn xué shì zhōu xiàn xué shēng, zé hēi jiè zé, bái qún rú. wài guān bài biǎo shòu zhì jiē cháo fú, běn pǐn wú cháo fú zhě zé gōng fú. zhū zhí shì guān sān pǐn yǐ shàng yǒu gōng jué zhě, dí zǐ wèi jīng mìng qì zhě hūn, tīng jiǎ yǐ sì pǐn miǎn fú. zhū wǔ pǐn yǐ shàng zǐ sūn jiǔ pǐn yǐ shàng zi jí wǔ děng jué hūn, jiē tīng jiǎ yǐ jué biàn fú. shù rén hūn, tīng jiǎ yǐ jiàng gōng fú. zhū zhōu xiàn cāng dū shì lìng, xiàn lù shì zuǒ shǐ lǐ zhèng, yuè dú zhù shǐ zhāi láng, bìng jiè zé, jiàng gōu yī. píng jīn zé, fēi zhě, dà kǒu cōng, zǐ gōu, shàng shí jú diǎn shàn jú zhǔ shí tài guān shǔ jiān shàn shǐ, shí guān shǔ zhǎng shàn fú zhī. píng jīn lǜ zé, qīng bù cōng zhě, shàng shí jú zhǔ shàn diǎn shàn jú diǎn shí tài guān shǔ shí guān shǔ gōng shàn liáng yùn shǔ fèng zhì fú zhī. wǔ biàn, qīng cōng zhě, qīng ěr juē, yáng chē xiǎo lì fú zhī. zǒng jiǎo jì, qīng cōng zhě, lòu kè shēng lòu tóng fú zhī. zhū yì guān yīng rù lǔ bù yì yú běn zhì zhě, cóng lǔ bù."
凡职事官三品以上有公爵者,嫡子婚,听假以四品冕服。若五品以上子孙、九品以上子及五等爵,皆听爵弁服。若庶人婚,听假以绛公服。若刻漏生、漏童,服青葱褶总角之服。(令云:"诸流外官行署,三品以上介帻,绛公服,方心,革带,钩〈角枼〉,假带,袜履。九品以上绛褠衣,制同绛公服,袖狭,形直如沟,不垂,去方心、假带,馀同绛公服。其非行署者,太常寺谒者、祝史、赞引,鸿胪寺司仪,诸典书、学,内侍省典引,太子右春坊掌仪、内坊导客舍人、诸赞,王公以下舍人,公主谒者等,各准行署,依品服。自外及任杂职掌无官品者,皆平巾帻,绯衫,大口葱,药童、奉觯年小者,皆总角髻,朝集从事则服之。馀条目,自有制者,不用此例。黑介帻,簪导,深衣,青襟褾领,革带,袜,履,未冠者双童髻,空顶黑介帻,去革带,国子、太学、四门学生、俊士参见则服之。律书算学士、州县学生,则黑介帻,白裙襦。外官拜表受制皆朝服,本品无朝服者则公服。诸职事官三品以上有公爵者,嫡子谓经命讫者婚,听假以四品冕服。诸五品以上子孙、九品以上子及五等爵婚,皆听假以爵弁服。庶人婚,听假以绛公服。诸州县仓督、市令,县录事、佐史、里正,岳渎祝史、斋郎,并介帻,绛褠衣。平巾帻,绯褶,大口葱,紫褠,尚食局典膳局主食、太官署监膳史,食官署掌膳服之。平巾绿帻,青布葱褶,尚食局主膳、典膳局典食、太官署食官署供膳、良酝署奉觯服之。五辫,青葱褶,青耳屩,羊车小吏服之。总角髻,青葱褶,漏刻生、漏童服之。诸衣冠应入卤簿异於本制者,从卤簿。")
huáng hòu wáng fēi nèi wài mìng fù fú jí shǒu shì zhì dù
皇后王妃内外命妇服及首饰制度
huáng hòu fú, shǒu shì huā shí èr shù, xiǎo huā rú dà huā zhī shù, bìng liǎng bó bìn yě. huī yī, lìng yún:" shēn qīng zhī chéng wéi zhī. wén wèi huī dí zhī xíng, sù zhì, wǔ sè, shí èr děng." sù shā zhōng dān, lìng yún:" fǔ lǐng, luó hú biǎo niǎn, jiē yòng zhū sè." bì xī, lìng yún:" suí shang sè, yǐ zōu wèi biǎo niǎn, jiē yòng dí wèi zhāng, sān děng." dà dài, lìng yún:" suí yī sè, zhū lǐ, pī qí wài, shàng yǐ zhū jǐn, xià yǐ lǜ jǐn, niǔ yuē yòng qīng zǔ." qīng yī, gé dài, qīng wà xì, lìng yún:" xì jiā jīn shì." bái yù shuāng pèi, xuán zǔ shuāng dà shòu, lìng yún:" zhāng cǎi chǐ cùn yǔ shèng yú tóng." shòu cè zhù jì cháo huì zhū dà shì zé fú zhī.
皇后服,首饰花十二树,(小花如大花之数,并两博鬓也。)袆衣,(令云:"深青织成为之。文为翚翟之形,素质,五色,十二等。")素纱中单,(令云:"黼领,罗縠褾、撚,皆用朱色。")蔽膝,(令云:"随裳色,以緅为褾撚,皆用翟为章,三等。")大带,(令云:"随衣色,朱里,纰其外,上以朱锦,下以绿锦,纽约用青组。")青衣,革带,青袜、舄,(令云:"舄加金饰。")白玉双珮,玄组双大绶,(令云:"章采尺寸与乘舆同。")受册、助祭、朝会诸大事则服之。
jū yī, huáng luó wèi yī, qí bì xī dà dài jí yī gé dài xì, bìng suí yī sè. yú yǔ huī yī tóng, wéi wú dí. qīn cán zé fú zhī.
鞠衣,(黄罗为衣,其蔽膝、大带及衣革带舄,并随衣色。馀与袆衣同,唯无翟。)亲蚕则服之。
diàn chāi lǐ yī, shí èr diàn, fú tōng yòng zá sè, zhì yǔ shàng tóng, jiā shuāng pèi xiǎo shòu, qù xì jiā lǚ. yàn jiàn bīn kè zé fú zhī.
钿钗礼衣,十二钿,服通用杂色,制与上同,加双珮、小绶,(去舄加履。)宴见宾客则服之。
huáng tài zǐ fēi fú, shǒu shì huā jiǔ shù, xiǎo huā rú dà huā zhī shù, bìng liǎng bó bìn yě. yú dí, qīng zhī chéng wéi zhī, wén yú dí zhī xíng, qīng zhì, jiǔ sè, jiǔ děng. sù shā zhōng dān, lìng yún:" fǔ lǐng, luó hú biǎo niǎn, jiē tóng zhū sè." bì xī, suí shang sè, yòng zōu wèi lǐng yuán, yǐ yú dí wèi zhāng, èr děng. dà dài, lìng yún:" suí yī sè, bù zhū lǐ, pī qí wài, shàng yǐ zhū jǐn, xià yǐ lǜ jǐn, niǔ yuē yòng qīng zǔ." qīng yī, gé dài, qīng wà xì, lìng yún:" xì jiā jīn shì." yú yù shuāng pèi, chún zhū shuāng dà shòu, zhāng shòu chǐ cùn yǔ huáng tài zǐ tóng yě. shòu cè zhù jì cháo huì zhū dà shì zé fú zhī.
皇太子妃服,首饰花九树,(小花如大花之数,并两博鬓也。)褕翟,(青织成为之,文褕翟之形,青质,九色,九等。)素纱中单,(令云:"黼领,罗縠褾、撚,皆同朱色。")蔽膝,(随裳色,用緅为领缘,以褕翟为章,二等。)大带,(令云:"随衣色,不朱里,纰其外,上以朱锦,下以绿锦,纽约用青组。")青衣,革带,青袜、舄,(令云:"舄加金饰。")瑜玉双珮,纯朱双大绶,(章绶尺寸与皇太子同也。)受册、助祭、朝会诸大事则服之。
jū yī, huáng luó wèi zhī. qí bì xī dà dài gé dài bìng suí yī sè. yú yǔ yú yī tóng, wéi wú dí. cóng cán zé fú zhī.
鞠衣,(黄罗为之。其蔽膝、大带、革带并随衣色。馀与褕衣同,唯无翟。)从蚕则服之。
diàn chāi lǐ yī, jiǔ diàn, fú tōng yòng zá sè, zhì yǔ shàng tóng, jiā shuāng pèi xiǎo shòu, qù xì, jiā lǚ. yàn jiàn bīn kè zé fú zhī.
钿钗礼衣,九钿,服通用杂色,制与上同,加双珮、小绶,(去舄,加履。)宴见宾客则服之。
nèi wài mìng fù fú huā chāi, shī liǎng bó bìn, bǎo diàn shì. yī pǐn jiǔ shù, èr pǐn bā shù, sān pǐn qī shù, sì pǐn liù shù, wǔ pǐn wǔ shù. bǎo diàn zhǔn huā shù. dí yī qīng zhì, luó wèi zhī, xiù wèi dí. yú yī, yī pǐn dí jiǔ děng, èr pǐn bā děng, sān pǐn qī děng, sì pǐn liù děng, wǔ pǐn wǔ děng. bìng sù shā zhōng dān, lìng yún:" fǔ lǐng, zhū biǎo niǎn, yì tōng yòng luó hú." bì xī, suí shang sè, yǐ zōu wèi lǐng yuán, jiā yǐ wén xiù, zhòng dí wèi zhāng, èr děng. yī pǐn yǐ xià tóng. dà dài, yǐ qīng yī, gé dài, qīng wà xì, pèi, shòu, nèi mìng fù shòu cè cóng cán cháo huì zé fú zhī. qí wài mìng fù jí shòu cè cóng cán dà cháo huì yì zhǔn cǐ.
内外命妇服花钗,(施两博鬓,宝钿饰。一品九树,二品八树,三品七树,四品六树,五品五树。宝钿准花树。)翟衣青质,(罗为之,绣为翟。褕衣,一品翟九等,二品八等,三品七等,四品六等,五品五等。)并素纱中单,(令云:"黼领,朱褾、撚,亦通用罗縠。")蔽膝,(随裳色,以緅为领缘,加以文绣,重翟为章,二等。一品以下同。)大带,以青衣,革带,青袜、舄,珮,绶,内命妇受册、从蚕、朝会则服之。其外命妇及受册、从蚕、大朝会亦准此。
diàn chāi yī pǐn jiǔ diàn, èr pǐn bā diàn, sān pǐn qī diàn, sì pǐn liù diàn, wǔ pǐn wǔ diàn. lǐ yī, tōng yòng zá sè, zhì yǔ shàng tóng, jiā shuāng pèi xiǎo shòu, lìng yún:" qù xì, jiā lǚ." nèi mìng fù xún cháng jiàn, wài mìng fù cháo cān cí jiàn jí lǐ huì zé fú zhī.
钿钗(一品九钿,二品八钿,三品七钿,四品六钿,五品五钿。)礼衣,通用杂色,制与上同,加双珮、小绶,(令云:"去舄,加履。")内命妇寻常见,外命妇朝参辞见及礼会则服之。
liù shàng bǎo lín yù nǚ cǎi nǚ jí nǚ guān děng fú, lǐ yī tōng yòng zá sè, zhì yǔ shàng tóng, wéi wú shǒu shì pèi shòu. qī pǐn yǐ shàng yǒu dà shì zé fú zhī, xún cháng gòng fèng zé gōng fú gōng fú qù zhōng dān bì xī dà dài yě. jiǔ pǐn yǐ shàng dà shì jí xún cháng gòng fèng bìng gōng fú. dōng gōng zhǔn cǐ. nǚ shǐ zé bàn xiù qún rú.
六尚、宝林、御女、采女及女官等服,礼衣通用杂色,制与上同,唯无首饰珮绶。七品以上有大事则服之,寻常供奉则公服;(公服去中单、蔽膝、大带也。)九品以上大事及寻常供奉并公服。东宫准此。女史则半袖裙襦。
fán gōng zhǔ wáng fēi pèi shòu tóng, zhū jùn xiàn zhǔ nèi mìng fù gè zhǔn pǐn fú. wài mìng fù gè cóng fū jí zi ruò bù tóng fū jí zi ér jiā yì hào, yì zhǔn pǐn.
凡公主、王妃珮绶同,诸郡县主、内命妇各准品服。外命妇各从夫及子;若不同夫及子而加邑号,亦准品。
huā chāi, fù jī ér yǐ, bìng liǎng bó bìn, rèn yǐ jīn yín zá bǎo shì yě. dà xiù lián shang, qīng zhì, sù shā zhōng dān, zhū biǎo niǎn yě. bì xī, suí shang sè, zhū wèi lǜ dài yě. dà dài, pī qí wài, shàng yǐ zhū, xià yǐ lǜ, niǔ yuē yòng qīng zǔ. yǐ qīng yī, gé dài, wà, xì lǚ, tóng shang sè yě. liù pǐn yǐ xià jiǔ pǐn yǐ shàng qī jí jiǔ pǐn yǐ shàng nǚ jià zé fú zhī.
花钗,(覆笄而已,并两博鬓,任以金银杂宝饰也。)大袖连裳,青质,素纱中单,(朱褾、撚也。)蔽膝,(随裳色,朱为绿带也。)大带,(纰其外,上以朱,下以绿,纽约用青组。)以青衣,革带,袜,舄履,(同裳色也。)六品以下九品以上妻及九品以上女嫁则服之。
huā chāi, yǐ jīn yín liú lí děng tú shì. lián shang, qīng zhì, yǐ qīng yī, gé dài, wà, lǚ, tóng shang sè yě. shù rén nǚ jià zé fú zhī.
花钗,(以金银琉璃等涂饰。)连裳,青质,以青衣,革带,袜,履,(同裳色也。)庶人女嫁则服之。
fán bǎi guān nǚ jià, tīng fú mǔ fú miào jiàn. běn shēng yīn gāo zhě, zhǔn xiōng dì. fán wáng gōng yǐ xià jí fù rén fú shì děng jí, shàng de jiān xià, xià bù dé tiě shàng.
凡百官女嫁,听服母服庙见。本生荫高者,准兄弟。凡王公以下及妇人服饰等级,上得兼下,下不得僣上。
zhāi jiè
斋戒
fán dà sì, zhāi guān jiē qián qī rì jí shàng shū shěng, tài wèi shì yuē:" mǒu yuè rì sì hào tiān shàng dì yú yuán qiū, qí shì gè suí jì xiǎng sì shì yán zhī. gè yáng qí zhí, bù gōng qí shì, guó yǒu cháng xíng." sàn zhāi, lǐ shì rú jiù, yè sù zhǐ yú jiā zhèng qǐn, wéi bù diào sāng wèn jí, bù zuò yuè, bù pàn shǔ xíng shā wén shū, bù xíng xíng fá, bù jīng huì è. zhì zhāi, wéi sì shì de xíng, qí yú xī duàn. fán dà sì zhī guān, sàn zhāi sì rì, zhōng sì sān rì, xiǎo sì èr rì. zhì zhāi, dà sì sān rì, zhōng sì èr rì, xiǎo sì yī rì. qí zhì zhāi rì, sān gōng yú dōu shěng ān zhì, suǒ sī pū shè. qí yú guān, huáng chéng nèi yǒu běn sī zhě yú běn sī, wú zhě yú tài cháng jiāo shè tài miào zhāi fāng ān zhì. jiē rì wèi chū qián dào zhāi suǒ. zhì sì qián yī rì, gè cóng zhāi suǒ zhòu lòu shàng shuǐ sān kè xiàng cí suǒ. réng lìng píng míng qīng suǒ xíng zhī lù, dào cì bù dé jiàn zhū xiōng huì shuāi dié, guò qì rèn xíng. qí kū qì zhī shēng wén yú jì suǒ zhě, quán duàn qì shì. fēi yīng sàn zhāi zhě, wéi qīng zhāi yī xiǔ yú běn sī jí cí suǒ. fán dà sì zhōng sì, jiē shén zhāi guān sì qián yī rì jiē mù yù. jiǔ pǐn yǐ shàng, jiē guān gěi míng yī. zhāi láng shēng tán xíng shì, yì quán gěi jié fú. yīng zhāi guān suǒ xí lǐ lín shí quē zhě, tōng shè xíng shì. zhì zhāi zhī rì xiān bù shí gōng liáng jí wú běn sī zhě, dà guān zhǔn pǐn gěi shí. qí gào yī rì qīng zhāi zhě, shè shí yì rú zhī. fán sàn zhāi yǒu dà gōng yǐ shàng sàng, zhì zhāi yǒu zhōu yǐ shàng sàng, bìng tīng fù. jí jū sī má yǐ shàng sàng zhě, bù de xíng zōng miào zhī jì. qí zài zhāi fāng bìng zhě, tīng hái. sǐ yú zhāi suǒ, tóng fáng bù de xíng shì yě.
凡大祀,斋官皆前七日集尚书省,太尉誓曰:"某月日祀昊天上帝於圆丘,(其誓各随祭享祀事言之。)各扬其职,不供其事,国有常刑。"散斋,理事如旧,夜宿止於家正寝,唯不吊丧问疾,不作乐,不判署刑煞文书,不行刑罚,不经秽恶。致斋,唯祀事得行,其馀悉断。(凡大祀之官,)(散斋四日,中祀三日,小祀二日。致斋,大祀三日,中祀二日,小祀一日。其致斋日,三公於都省安置,所司铺设。其馀官,皇城内有本司者於本司,无者於太常郊社太庙斋坊安置。皆日未出前到斋所。至祀前一日,各从斋所昼漏上水三刻向祠所。仍令平明清所行之路,道次不得见诸凶秽衰绖,过讫任行。其哭泣之声闻於祭所者,权断讫事。非应散斋者,唯清斋一宿於本司及祠所。凡大祀中祀,接神斋官祀前一日皆沐浴。九品以上,皆官给明衣。斋郎升坛行事,亦权给洁服。应斋官所习礼临时阙者,通摄行事。致斋之日先不食公粮及无本司者,大官准品给食。祈告一日清斋者,设食亦如之。凡散斋有大功以上丧,致斋有周以上丧,并听赴。即居緦麻以上丧者,不得行宗庙之祭。其在斋坊病者,听还。死於斋所,同房不得行事也。)
qí dǎo
祈祷
jīng dū mèng xià yǐ hòu hàn, zé qí yuè zhèn hǎi dú jí zhū shān chuān néng xìng yún yǔ zhě yú běi jiāo, wàng ér gào zhī. yòu qí shè jì, yòu qí zōng miào, jiē qī rì yī qí. bù yǔ, hái cóng yuè dú rú chū. hàn shén zé xiū yú, qiū fēn yǐ hòu bù yú. chū qí yī xún bù yǔ, jí xǐ shì, jìn tú shā, duàn sǎn shàn, zào tǔ lóng. yǔ zú zé bào sì. qí yòng jiǔ pú hǎi, bào yòng cháng sì, jiē yǒu sī xíng shì. yǐ zhāi jí wèi qí ér yǔ, jí suǒ jīng qí zhě jiē bào sì. fán zhōu xiàn hàn zé qí yǔ, xiān shè jì, yòu qí jiè nèi shān chuān néng xìng yún yǔ zhě, yú zhǔn jīng dū lì. ruò yuè zhèn hǎi dú, zhōu cì shǐ shàng zuǒ xíng shì. qí shān chuān, pàn sī xíng shì. xiàn zé xiàn lìng xiàn chéng xíng shì. qí yòng jiǔ pú hǎi, bào yǐ shǎo láo yě. lín yǔ bù yǐ, yǒng jīng chéng zhū mén. mén bié sān rì, měi rì yī yǒng. bù zhǐ, nǎi qí shān chuān yuè zhèn hǎi dú sān rì. bù zhǐ, qí shè jì zōng miào. ruò zhōu xiàn, yǒng chéng mén. bù zhǐ, qí jiè nèi shān chuān jí shè jì. sān yǒng yī qí, jiē zhǔn jīng dū lì, bìng yòng jiǔ pú hǎi. guó chéng mén bào yòng shǎo láo, zhōu xiàn chéng mén yòng tè shēng yě.
京都孟夏以后旱,则祈岳镇海渎及诸山川能兴云雨者於北郊,望而告之。(又祈社稷,又祈宗庙,皆七日一祈。不雨,还从岳渎如初。旱甚则修雩,秋分以后不雩。初祈一旬不雨,即徙市,禁屠杀,断繖扇,造土龙。雨足则报祀。祈用酒脯醢,报用常祀,皆有司行事。已斋及未祈而雨,及所经祈者皆报祀。凡州县旱则祈雨,先社稷,又祈界内山川能兴云雨者,馀准京都例。若岳镇海渎,州刺史上佐行事。其山川,判司行事。县则县令、县丞行事。祈用酒脯醢,报以少牢也。)霖雨不已,禜京城诸门。(门别三日,每日一禜。不止,乃祈山川岳镇海渎三日。不止,祈社稷、宗庙。若州县,禜城门。不止,祈界内山川及社稷。三禜一祈,皆准京都例,并用酒脯醢。国城门报用少牢,州县城门用特牲也。)
zá zhì
杂制
huáng dì tiān zǐ, tiān xià tōng chēng. bì xià, duì yáng zhǐ chǐ, shàng biǎo tōng chēng yě. zhì zūn, chén xià nèi wài tōng chēng. bǐng yú. fú yù suǒ chēng. chē jià. xíng xìng suǒ chēng. fù chē jià suǒ yuē fù xíng zài suǒ yě. huáng tài zǐ yǐ xià, lǜ tǔ zhī nèi, yú huáng dì, jiē chēng chén. huáng hòu yǐ xià, lǜ tǔ zhī nèi, yú huáng dì tài huáng tài hòu, jiē chēng qiè. liù gōng yǐ xià, lǜ tǔ fù rén, yú huáng hòu, tóng chēng qiè. bǎi guān shàng shū jí duì huáng tài zǐ, jiē yuē diàn xià. bǎi guān zì chēng míng, gōng guān zì chēng chén.
皇帝、天子,(天下通称。)陛下,(对扬咫尺,上表通称也。)至尊,(臣下内外通称。)秉舆。(服御所称。)车驾。(行幸所称。赴车驾所曰赴行在所也。)皇太子以下,率土之内,於皇帝,皆称臣。皇后以下,率土之内,於皇帝、太皇太后,皆称妾。六宫以下,率土妇人,於皇后,同称妾。百官上疏及对皇太子,皆曰殿下。(百官自称名,宫官自称臣。)
wén wǔ guān cháo cān. yī pǐn yǐ xià, jiǔ pǐn yǐ shàng, shuò wàng rì cháo. wǔ pǐn yǐ shàng jí gòng fèng guān yuán wài láng jiān chá yù shǐ, měi rì cān. zhāo wén chóng wén guó zǐ shēng jí zhū xiàn lìng, měi jì cān. ruò yǔ zhān fú shī róng jí ní nìng, bìng tíng. fán chē jià xún xìng, měi yuè shuò, liǎng jīng wén wǔ guān zhí shì wǔ pǐn yǐ shàng, biǎo cān qǐ jū. zhōu jiè qù xíng zài suǒ sān bǎi lǐ nèi zhě, cì shǐ qiǎn shǐ cān qǐ jū. ruò chē jià cóng bǐ zhōu jí zhōu jìng guò, cì shǐ cháo jiàn. xún shòu hái, qù jīng sān bǎi lǐ nèi cì shǐ, qiǎn shǐ cān qǐ jū. huáng tài zǐ yù xíng wèi fā, qián yī rì, zài jīng wén wǔ guān zhí shì wǔ pǐn yǐ shàng, yì gōng fèng cí. hái rì míng cháo, yì gōng fèng cān. fán jīng wén wǔ zhí shì wǔ pǐn yǐ shàng jiǎ shǐ zhě, qù jiē fèng cí, hái jiē fèng jiàn. liù pǐn yǐ shàng fèng chì chāi shǐ, yì rú zhī.
文武官朝参。(一品以下,九品以上,朔望日朝。五品以上及供奉官、员外郎、监察御史,每日参。昭文、崇文国子生及诸县令,每季参。若雨霑服失容及泥泞,并停。凡车驾巡幸,每月朔,两京文武官、职事五品以上,表参起居。州界去行在所三百里内者,刺史遣使参起居。若车驾从比州及州境过,刺史朝见。巡狩还,去京三百里内刺史,遣使参起居。皇太子欲行未发,前一日,在京文武官职事五品以上,诣宫奉辞。还日明朝,诣宫奉参。凡京文武职事五品以上假使者,去皆奉辞,还皆奉见。六品以上奉敕差使,亦如之。)
fán jiàn zuò jiā yuán fú cè huáng hòu huáng tài zǐ jí yuán rì bìng xún shòu qīn zhēng fēng shàn bài jiāo jí zhū dà lǐ. zhū zhōu cì shǐ dū du jí jīng guān wǔ pǐn yǐ shàng zài wài zhě, bìng bài biǎo shū hè, jiē lǐ bù wèi zòu yě.
凡践阼、加元服、册皇后皇太子及元日并巡狩、亲征、封禅、拜郊及诸大礼。(诸州刺史、都督及京官五品以上在外者,并拜表疏贺,皆礼部为奏也。)
měi nián èr shí, qiǎn sān gōng fēn háng zhū líng. tài cháng qīng wèi fù yě.
每年二时,遣三公分行诸陵。(太常卿为副也。)
tài yáng kuī, yǒu sī xiān zòu qí rì, zhì wǔ gǔ wǔ bīng yú dà shè, huáng dì bù shì shì, bǎi guān gè shǒu běn sī, bù lǐ wù, guò shí nǎi bà. yuè shí, zòu jī gǔ yú suǒ sī jiù zhī. wǔ yuè sì dú bēng jié jí huáng dì běn fú dà gōng yǐ shàng qīn jí wài zǔ fù mǔ hòu fù mǔ bǎi guān yī pǐn sàng. huáng dì jiē bù shì shì sān rì. guó jì rì huáng dì běn fú xiǎo gōng sī má qīn bǎi guān wǔ pǐn yǐ shàng sàng. huáng dì jiē bù shì shì yī rì.
太阳亏,(有司先奏其日,置五鼓五兵於大社,皇帝不视事,百官各守本司,不理务,过时乃罢。)月蚀,(奏击鼓於所司救之。)五岳四渎崩竭及皇帝本服大功以上亲及外祖父母、后父母、百官一品丧。(皇帝皆不视事三日。) 国忌日、皇帝本服小功緦麻亲、百官五品以上丧。(皇帝皆不视事一日。)
fán xiáng ruì yī tú shū hé dà ruì zhě, suí shí biǎo zòu. bǎi guān yì quē, shàng biǎo fèng hè, gào miào, bān xià. zì wài zhū ruì, bìng shēn suǒ sī, yuán rì yǐ wén.
凡祥瑞依图书合大瑞者,随时表奏。(百官诣阙,上表奉贺,告庙,颁下。自外诸瑞,并申所司,元日以闻。)
wèi bǎn zhì. huáng dì fāng chǐ èr cùn, hòu sān cùn, tí yún huáng dì wèi. huáng tài zǐ fāng jiǔ cùn, hòu èr cùn, tí yún huáng tài zǐ wèi. bǎi guān yī pǐn yǐ xià gè qī cùn, hòu yī cùn bàn, tí yún mǒu pǐn wèi.
位版制。(皇帝方尺二寸,厚三寸,题云皇帝位。皇太子方九寸,厚二寸,题云皇太子位。百官一品以下各七寸,厚一寸半,题云某品位。)
jí tián suǒ shōu jiǔ gǔ, nà yú shén cāng. yǐ nǐ zī shèng jí wǔ qí sān jiǔ. yǒu yú ráng gǎo, gōng xī shēng yě.
籍田所收九穀,纳於神仓。(以拟粢盛及五齐三酒。有馀穰稿,供牺牲也。)
fán jì qì jì fú. yǒu pò bì bù rèn xiū lǐ zhě, yǔ tì qì, qì zé mái zhī, fú zé shāo zhī.
凡祭器祭服。(有破弊不任修理者,与替讫,器则埋之,服则烧之。)
fán jì tiān shén, jiē fén chái. dì qí, jiē yì mái. jì shān, jiē guǐ xuán. jì chuān. jiē fú chén. jiē yǐ jì sì qì nǎi fén mái zhī. ruò mái qì, jiē lìng suǒ zài guān sī chāi rén shǒu zhǎng, liù shí rì, zhǐ. ruò mái bì yǐ huǒ fén pò, zé bù shǒu yě.
凡祭天神,(皆焚柴。)地祇,(皆瘗埋。)祭山,(皆庋悬。)祭川。(皆浮沉。皆以祭祀讫乃焚埋之。若埋讫,皆令所在官司差人守掌,六十日,止。若埋币以火焚破,则不守也。)
jūn zuò ròu. guì zhě bù zhòng, jiàn zhě bù xū. wèi guì zhě qǔ guì gǔ, jiàn zhě qǔ jiàn gǔ. fán qián guì yú hòu, shàng guì yú xià.
均胙肉。(贵者不重,贱者不虚。谓贵者取贵骨,贱者取贱骨。凡前贵於后,上贵於下。)
zhù bǎn. fán tiān dì jiāo sì jí tài miào, yù zhì xiǎng rì, suǒ sī zhǔn chéng xiān jìn bǎn qǔ shǔ, lìng rén sòng wǎng. ruò lín shí zú jí, bìng lìng fù yì. qí bǎn réng lìng xiān zhī yī nián suǒ yòng shù. ruò shǔ bǎn hòu, jì guān yǒu gù, jí xuē chú, tí suǒ tì xíng shì rén yě.
祝版。(凡天地郊祀及太庙,欲至享日,所司准程先进版取署,令人送往。若临时卒急,并令附驿。其版仍令先支一年所用数。若署版后,祭官有故,即削除,题所替行事人也。)
wǔ líng shàng shí. jiē shuò wàng shàng shí. suì dōng zhì hán shí rì, gè shè yī jì. rú jié jì gòng shuò wàng rì jì rì xiāng féng, yī jié jì liào. ruò qiáo líng, chú cǐ rì wài, měi rì jìn bàn kǒu yáng shí.
五陵上食。(皆朔望上食。岁冬至、寒食日,各设一祭。如节祭共朔望日、忌日相逢,依节祭料。若桥陵,除此日外,每日进半口羊食。)
yuán qiū wǔ jiāo zhū tán. chà cè jìn rén shǒu zhǎng.
圆丘五郊诸坛。(差侧近人守掌。)
wáng gōng yǐ xià jiāo miào hé jì, lín shí yù yǔ, zhān fú shī róng, jí yǐ cháng fú cóng shì. ruò yǐ xíng shì yù yǔ, zé bù tuō jì fú yě.
王公以下郊庙合祭,临时遇雨,霑服失容,即以常服从事。(若已行事遇雨,则不脱祭服也。)
lì chūn qián, liǎng jīng jí zhū zhōu xiàn mén wài, bìng zào tǔ niú gēng rén. gè suí fāng sè.
立春前,两京及诸州县门外,并造土牛耕人。(各随方色。)
jì dōng huì, xíng nuó. dà nèi liù duì, dōng gōng èr duì.
季冬晦,行傩。(大内六队,东宫二队。)
bǎi guān zhì jìng. fán wén wǔ guān sān pǐn yǐ xià, bài zhèng yī pǐn. dōng gōng guān bài sān shī, sì pǐn yǐ xià bài sān shǎo. zì yú nèi wài shǔ guān yú běn sī, sì pǐn bài èr pǐn, wǔ pǐn bài sān pǐn, liù pǐn bài sì pǐn, qī pǐn bài wǔ pǐn, bā pǐn bài liù pǐn, jiǔ pǐn bài qī pǐn. wèi pàn cáo bài zhǎng shǐ, jú shǔ chéng bài lìng, zhù jiào bài bó shì, zhū zhōu bié jià zhǎng shǐ zhèn jiāng xiàn lìng bài cì shǐ, xiàn chéng bài xiàn lìng. qí zhǔn pǐn yīng zhì jìng ér fēi xiāng tǒng shǔ, zé bù bài. fán zhì jìng zhě, ruò fēi lián shǔ yīng jìng zhī guān xiāng jiàn, huò guì huò jiàn xuán gé, huò yǒu cháng yòu qīn qī zhě, rèn suí sī lǐ.
百官致敬。(凡文武官三品以下,拜正一品。东宫官拜三师,四品以下拜三少。自馀内外属官於本司,四品拜二品,五品拜三品,六品拜四品,七品拜五品,八品拜六品,九品拜七品。卫判曹拜长史,局署丞拜令,助教拜博士,诸州别驾、长史、镇将、县令拜刺史,县丞拜县令。其准品应致敬而非相统属,则不拜。凡致敬者,若非连属应敬之官相见,或贵或贱悬隔,或有长幼亲戚者,任随私礼。)
bǎi guān cí miào. fán wén wǔ guān, èr pǐn yǐ shàng cí sì miào, wǔ pǐn yǐ shàng cí sān miào. sān pǐn yǐ shàng bù xū jiān jué, sì miào wài, yǒu shǐ fēng zǔ, tōng sì wǔ miào. shēng yòng shǎo láo. liù pǐn yǐ xià, dá yú shù rén, jì zǔ mí yú zhèng qǐn, yòng tè shēng. zòng zǔ fù guān yǒu gāo xià, jiē yòng zǐ sūn zhī shēng yě.
百官祠庙。(凡文武官,二品以上祠四庙,五品以上祠三庙。三品以上不须兼爵,四庙外,有始封祖,通祀五庙。牲用少牢。六品以下,达於庶人,祭祖祢於正寝,用特牲。纵祖父官有高下,皆用子孙之牲也。)
bǎi guān zhōng chēng. fán bǎi guān shēn wáng, sān pǐn yǐ shàng chēng hōng, wǔ pǐn yǐ shàng chēng zú, liù pǐn yǐ xià dá yú shù rén chēng sǐ yě.
百官终称。(凡百官身亡,三品以上称薨,五品以上称卒,六品以下达於庶人称死也。)
bǎi guān zàng mù tián. yī pǐn fāng jiǔ shí bù, fén gāo zhàng bā chǐ. èr pǐn fāng bā shí bù, fén gāo zhàng liù chǐ. sān pǐn qī shí bù, fén gāo zhàng sì chǐ. sì pǐn liù shí bù, fén gāo zhàng èr chǐ. wǔ pǐn fāng wǔ shí bù, fén gāo yī zhàng. liù pǐn yǐ xià bìng fāng èr shí bù, fén gāo bù guò bā chǐ. qí yù jí sì yú, sì pǐn yǐ shàng zhù quē, wǔ pǐn yǐ shàng lì tǔ hòu, yú jiē fēng yíng ér yǐ. bēi jié shí shòu. wǔ pǐn yǐ shàng lì bēi, chī shǒu guī fū, gāo bù dé guò jiǔ chǐ. qī pǐn yǐ shàng lì bēi, guī shǒu, fāng fū, fū shàng gāo sì chǐ. qí shòu děng, sān pǐn yǐ shàng liù shì, wǔ pǐn yǐ shàng sì shì. fāng xiāng dào gān. fán sì pǐn yǐ shàng yòng fāng xiāng, qī pǐn yǐ shàng yòng qī tóu, wǔ pǐn yǐ shàng dào gān jiǔ chǐ, liù pǐn yǐ shàng zhǎng liù chǐ. míng qì. sān pǐn yǐ shàng jiǔ shí shì, wǔ pǐn yǐ shàng liù shí shì, jiǔ pǐn yǐ shàng sì shí shì. sì shén tuó mǎ jí rén bù dé chǐ yú, yīn yuè lǔ bù bù guò qī cùn. sān pǐn yǐ shàng zhàng gāo liù chǐ, fāng wǔ chǐ nǚ zǐ děng bù guò sān shí rén, zhǎng bā cùn yuán zhái fāng wǔ chǐ, nú bì děng bù guò èr shí rén, zhǎng sì cùn. wǔ pǐn yǐ shàng, zhàng gāo wǔ chǐ wǔ cùn, fāng sì chǐ wǔ cùn yīn shēng pú cóng èr shí wǔ rén, zhǎng qī cùn wǔ fēn yuán zhái fāng sì chǐ, nú bì shí liù rén, zhǎng sān cùn. liù pǐn yǐ xià, zhàng gāo wǔ chǐ, fāng sì chǐ, yīn shēng pú cóng èr shí rén, zhǎng qī cùn yuán zhái fāng sān chǐ, nú bì shí èr rén, zhǎng èr cùn. ruò sān pǐn yǐ shàng yōu hòu liào, zé yǒu sān liáng zhàng wén chóu, fù rén shū xǐ zhàng, bìng zhǔn shì.
百官葬墓田。(一品方九十步,坟高丈八尺。二品方八十步,坟高丈六尺。三品七十步,坟高丈四尺。四品六十步,坟高丈二尺。五品方五十步,坟高一丈。六品以下并方二十步,坟高不过八尺。其域及四隅,四品以上筑阙,五品以上立土堠,馀皆封茔而已。) 碑碣石兽。(五品以上立碑,螭首龟趺,高不得过九尺。七品以上立碑,圭)(首,方趺,趺上高四尺。其兽等,三品以上六事,五品以上四事。) 方相纛竿。(凡四品以上用方相,七品以上用魌头,五品以上纛竿九尺,六品以上长六尺。) 明器。(三品以上九十事,五品以上六十事,九品以上四十事。四神驼马及人不得尺馀,音乐卤簿不过七寸。三品以上帐高六尺,方五尺;女子等不过三十人,长八寸;园宅方五尺,奴婢等不过二十人,长四寸。五品以上,帐高五尺五寸,方四尺五寸;音声仆从二十五人,长七寸五分;园宅方四尺,奴婢十六人,长三寸。六品以下,帐高五尺,方四尺,音声仆从二十人,长七寸;园宅方三尺,奴婢十二人,长二寸。若三品以上优厚料,则有三梁帐蚊幬,妇人梳洗帐,并准式。)
jū guān zāo sàng. fán zhǎn shuāi sān nián qí shuāi sān nián zhě, bìng jiě guān. qí shuāi zhàng zhōu jí wéi rén hòu zhě wèi qí fù mǔ ruò shù zǐ wèi qí mǔ zhě, jiě guān, shēn qí xīn sàng. jiē wéi shēng jǐ. ruò dí jì cí yǎng gǎi jià huò guī zōng sān nián yǐ shàng duàn jué zhě, jí fù wèi zhǎng zǐ fū wèi qī, bìng bù jiě guān, jiǎ tóng qí shuāi zhōu yě.
居官遭丧。(凡斩衰三年、齐衰三年者,并解官。齐衰杖周及为人后者为其父母、若庶子为其母者,解官,申其心丧。皆为生己。若嫡继慈养改嫁或归宗三年以上断绝者,及父为长子、夫为妻,并不解官,假同齐衰周也。)
gěi jiǎ. fán qí shuāi zhōu, gěi jiǎ sān shí rì, zàng wǔ rì, chú fú sān rì. qí shuāi sān yuè wǔ yuè, dà gōng jiǔ yuè, bìng gěi jiǎ èr shí rì, zàng sān rì, chú fú èr rì. xiǎo gōng wǔ yuè, gěi jiǎ shí wǔ rì, zàng èr rì, chú fú yī rì. sī má sān yuè, gěi jiǎ qī rì, chū jiàng zhě sān rì, zàng jí chú fú gè yī rì. wú fú zhī shāng, běn pǐn zhōu yǐ shàng, gěi wǔ rì, dà gōng sān rì, xiǎo gōng èr rì, sī má yī rì. ruò wén sàng jǔ āi, qí jiǎ sān fēn jiǎn yī. shī jīng shòu yè zhě, sàng gěi sān rì. guān gěi jiǎ sān rì, hūn gěi jiǎ jiǔ rì, chú chéng. zhōu qīn hūn jià wǔ rì, dà gōng sān rì, xiǎo gōng yī rì. zhōu yǐ xià, bǎi lǐ nèi chú chéng. sī jì rì gěi jiǎ yī rì, jì qián zhī xī tīng hái. fán nèi wài guān, sān nián yī gěi dìng shěng jiǎ sān shí rì, wǔ nián yī gěi bài sǎo jiǎ shí wǔ rì, bìng chú chéng. fán zāo sàng bèi qǐ zhě, yǐ fú nèi jì rì gěi jiǎ sān rì, dà xiǎo xiáng gè qī rì, dàn wǔ rì, měi yuè shuò wàng gè yī rì, xiáng dàn gěi chéng. fán sī jiā fù miào gěi wǔ rì, sì shí jì gěi sì rì.
给假。(凡齐衰周,给假三十日,葬五日,除服三日。齐衰三月、五月,大功九月,并给假二十日,葬三日,除服二日。小功五月,给假十五日,葬二日,除服一日。緦麻三月,给假七日,出降者三日,葬及除服各一日。无服之殇,本品周以上,给五日,大功三日,小功二日,緦麻一日。若闻丧举哀,其假三分减一。师经受业者,丧给三日。冠给假三日,婚给假九日,除程。周亲婚假五日,大功三日,小功一日。周以下,百里内除程。私忌日给假一日,忌前之夕听还。凡内外官,三年一给定省假三十日,五年一给拜扫假十五日,并除程。凡遭丧被起者,以服内忌日给假三日,大小祥各七日,禫五日,每月朔望各一日,祥禫给程。凡私家祔庙给五日,四时祭给四日。)