strong zhōu jùn jiǔ strong
州郡九
gǔ jì zhōu xià jīn zhì jùn fǔ shí jiǔ xiàn yī bǎi sān
古冀州下(今置郡府十九 县一百三)
hé dōng pú bā xiàn hé dōng sāng quán yī shì ān yì jiě yú xiāng bǎo dǐng yǒng lè
河东(蒲)八县(河东 桑泉 猗氏 安邑 解 虞乡 宝鼎 永乐)
jiàng jùn jiàng shí yī xiàn zhèng píng qǔ wò yì chéng jiàng wén xǐ yuán xià lóng mén jì shān wàn quán tài píng
绛郡(绛)十一县(正平 曲沃 翼城 绛 闻喜 垣 夏 龙门 稷山 万泉太平)
píng yáng jìn jiǔ xiàn lín fén xiāng líng huò yì jì shì fén xī hóng dòng shén shān zhào chéng yuè yáng
平阳(晋)九县(临汾 襄陵 霍邑 冀氏 汾西 洪洞 神山 赵城 岳阳)
gāo píng zé liù xiàn jìn chéng líng chuān qìn shuǐ duān shì gāo píng yáng chéng
高平(泽)六县(晋城 陵川 沁水 端氏 高平 阳城)
shàng dǎng lù shí xiàn shàng dǎng zhǎng zǐ lù chéng hú guān tóng dī wǔ xiāng tún liú lí chéng shè xiāng yuán
上党(潞)十县(上党 长子 潞城 壶关 铜鞮 武乡 屯留 黎城 涉 襄垣)
lè píng yí sì xiàn liáo shān yú shè hé shùn píng chéng
乐平(仪)四县(辽山 榆社 和顺 平城)
yáng chéng qìn sān xiàn qìn yuán hé chuān mián shàng
阳城(沁)三县(沁源 和川 绵上)
dà níng xí liù xiàn xí chuān dà níng shí lóu yǒng hé wēn quán pú
大宁(隰)六县(隰川 大宁 石楼 永和 温泉 蒲)
wén chéng cí wǔ xiàn jí chāng wǔ chéng wén chéng lǚ xiāng chāng níng
文城(慈)五县(吉昌 仵城 文城 吕香 昌宁)
xī hé fén wǔ xiàn xí chéng jiè xiū líng shí xiào yì píng yáo
西河(汾)五县(隰城 介休 灵石 孝义 平遥)
tài yuán bìng shí sān xiàn tài yuán jìn yáng wén shuǐ yáng qǔ lè píng qīng yuán tài gǔ qí yú cì yú shòu yáng guǎng yáng jiāo chéng
太原(并)十三县(太原 晋阳 文水 阳曲 乐平 清源 太谷 祁 榆次 盂 寿阳 广阳 交城)
chāng huà shí wǔ xiàn lí shí dìng hú píng yí lín quán fāng shān
昌化(石)五县(离石 定胡 平夷 临泉 方山)
lóu fán lán sì xiàn yí fāng hé hé jìng lè lán gǔ
楼烦(岚)四县(宜芳 合河 静乐 岚谷)
yàn mén dài wǔ xiàn yàn mén wǔ tái fán zhì guō táng lín
雁门(代)五县(雁门 五台 繁畤 崞 唐林)
dìng xiāng xīn èr xiàn xiù róng dìng xiāng
定襄(忻)二县(秀容 定襄)
ān biān wèi sān xiàn líng qiū fēi hú ān biān
安边(蔚)三县(灵丘 飞狐 安边)
mǎ yì shuò èr xiàn shàn yáng mǎ yì
马邑(朔)二县(善阳 马邑)
yún zhōng yún yī xiàn yún zhōng
云中(云)一县(云中)
chán yú fǔ yī xiàn jīn hé
单于府一县(金河)
hé dōng jùn
○河东郡
dōng zhì jiàng jùn sān bǎi qī shí lǐ. nán zhì hóng nóng jùn yī bǎi qī shí lǐ. xī zhì féng yì jùn bā shí lǐ. běi zhì jiàng jùn èr bǎi qī shí lǐ. dōng nán dào shǎn jùn èr bǎi jiǔ shí lǐ. xī nán dào huá yīn jùn yī bǎi wǔ shí lǐ. xī běi dào féng yì jùn hán chéng xiàn yī bǎi sì shí lǐ. dōng běi dào jiàng jùn sān bǎi qī shí lǐ. qù xī jīng sān bǎi liù shí lǐ, qù dōng jīng wǔ bǎi sì shí lǐ. hù qī wàn èr bǎi qī, kǒu sì shí liù wàn yī qiān bā shí.
(东至绛郡三百七十里。南至弘农郡一百七十里。西至冯翊郡八十里。北至绛郡二百七十里。东南到陕郡二百九十里。西南到华阴郡一百五十里。西北到冯翊郡韩城县一百四十里。东北到绛郡三百七十里。去西京三百六十里,去东京五百四十里。户七万二百七,口四十六万一千八十。)
pú zhōu jīn lǐ hé dōng jùn. táng yú suǒ dōu pú bǎn yě. chūn qiū shí dì shǔ wèi, jí jìn xiàn gōng miè wèi, yǐ qí dì fēng dài fū bì wàn. bì wàn, bì gōng gāo zhī hòu, wèi chōu zǔ fù yě. bì wàn zhī hòu, shí dài zhì wén hóu, liè wéi zhū hóu, yǔ hán zhào sān fēn jìn, dì shǔ wèi. zhì huì wáng, yǐ ān yì jìn qín, nǎi xǐ dōu dà liáng. qín jiān tiān xià, zhì hé dōng jùn, lì liǎng hàn bù gǎi. bó wù zhì yún:" yǒu shān zé jìn yán wò tǔ zhī rén, bù cái. hàn xìng, shǎo yǒu míng rén dà yì guān, sān dài jiē shuāi jué yě." wèi jìn yì rán. hòu wèi yì wèi hé dōng jùn, jiān zhì yōng zhōu, jí shǔ qín zhōu. hòu zhōu gǎi wéi pú zhōu, yì jiān zhì hé dōng jùn. suí chū jùn fèi, yáng dì chū zhōu fèi, fù zhì hé dōng jùn. dà táng chū, wèi pú zhōu. kāi yuán jiǔ nián wǔ yuè, zhì zhōng dōu, gǎi wéi hé zhōng fǔ, xún bà réng jiù. shí yáng zhōu gōng cáo cān jūn lì zhèng diàn xué shì hán tán shàng shū yuē:" chén wén lǐ jì yuè lìng yuē:' mèng xià zhī yuè, wú qǐ tǔ gōng, wú jù dà zhòng.' xī lǔ xià chéng zhōng qiū, chūn qiū shū zhī, chuí wèi hòu jiè. jīn jiàn guó dū, nǎi cháng jiǔ zhī dà yè yě. fàn tiān dì zhī dà jìn, xí chūn qiū zhī suǒ shū, duó rén shèng nóng zhī shí, yú chén qiè yǐ wéi shén bù kě yě. zhì ruò liǎng dū jiù zhì, fēn guān zhòng duō, fèi hào yòng dù, shàng yǐ wéi sǔn, qǐ kuàng gèng jiàn zhōng dōu hū? fū hé dōng zhě, guó zhī gǔ gōng jùn yě. jìn ruì qiáng bīng, jǐn chū yú shì. qí dì ài xiá, jīn yòu zhì dōu, shǐ shí wàn zhī hù jiāng ān tóu hū! qiě lòu dōng dōu ér xìng xī dōu, zì xī dōu ér zào zhōng dōu, qǔ lè yī jūn zhī yù, yǐ yí wàn rén zhī huàn, wù zài dōu guó zhī duō, bù xù wēi wáng zhī biàn, yuè zài yóu xìng zhī lì, bù gù zhào shù zhī kùn, fēi suǒ yǐ shēn gēn gù dì bù bá zhī cháng cè yǐ. xī hàn dì gǎn zhōng lí zhī yán, xī shì dé yáng zhī diàn, zhào zhǔ cǎi xù xián zhī jiàn, zhǐ zào yè dōu zhī gōng. chén yú chéng yuàn xià míng zhào, bà zhōng dōu, zé fú lǚ wú jiāng, tiān xià xìng shèn." zhì liù yuè sān rì, zhào tíng. huò wèi pú zhōu, huò wèi hé dōng jùn. lǐng xiàn bā:
蒲州(今理河东郡。)唐虞所都蒲阪也。春秋时地属魏,及晋献公灭魏,以其地封大夫毕万。(毕万,毕公高之后,魏犨祖父也。)毕万之后,十代至文侯,列为诸侯,与韩赵三分晋,地属魏。至惠王,以安邑近秦,乃徙都大梁。秦兼天下,置河东郡,历两汉不改。(博物志云:“有山泽近盐沃土之人,不才。汉兴,少有名人大衣冠,三代皆衰绝也。”)魏晋亦然。后魏亦为河东郡,兼置雍州,及属秦州。后周改为蒲州,亦兼置河东郡。隋初郡废,炀帝初州废,复置河东郡。大唐初,为蒲州。开元九年五月,置中都,改为河中府,寻罢仍旧。(时扬州功曹参军、丽正殿学士韩覃上疏曰:“臣闻礼记月令曰:'孟夏之月,无起土功,无聚大众。'昔鲁夏城中丘,春秋书之,垂为后诫。今建国都,乃长久之大业也。犯天地之大禁,袭春秋之所书,夺人盛农之时,愚臣窃以为甚不可也。至若两都旧制,分官众多,费耗用度,尚以为损,岂况更建中都乎?夫河东者,国之股肱郡也。劲锐强兵,尽出於是。其地隘狭,今又置都,使十万之户将安投乎!且陋东都而幸西都,自西都而造中都,取乐一君之欲,以遗万人之患,务在都国之多,不恤危亡之变,悦在游幸之丽,不顾兆庶之困,非所以深根固蒂不拔之长策矣。昔汉帝感锺离之言,息事德阳之殿,赵主采续咸之谏,止造邺都之宫。臣愚诚愿下明诏,罢中都,则福履无疆,天下幸甚。”至六月三日,诏停。)或为蒲州,或为河东郡。领县八:
hé dōng hàn pú bǎn xiàn. chūn qiū qín jìn zhàn yú hé qū, jí qí dì yě. yǒu pú jīn guān, hòu wèi dà tǒng sì nián, zào fú qiáo jiǔ nián, zhù chéng wèi fáng. dà táng kāi yuán shí èr nián, hé liǎng àn kāi dōng xī mén, gè zào tiě niú sì, tiě rén sì. qí niú xià bìng tiě zhù lián fù, rù dì zhàng yú, bìng qián hòu tiě zhù shí liù. guī ruì shuǐ, jīn yǒu shùn miào zài yān, qí miào zhōu yǔ wén hù suǒ zào. yòu yǒu léi shǒu shān, yí qí jū qí yáng, suǒ wèi shǒu yáng shān yě. yǒu fēng líng duī, yǔ tóng guān xiāng duì.
河东(汉蒲阪县。春秋秦晋战於河曲,即其地也。有蒲津关,后魏大统四年,造浮桥;九年,筑城为防。大唐开元十二年,河两岸开东西门,各造铁牛四,铁人四。其牛下并铁柱连腹,入地丈馀,并前后铁柱十六。妫汭水,今有舜庙在焉,其庙周宇文护所造。又有雷首山,夷齐居其阳,所谓首阳山也。有风陵堆,与潼关相对。)
sāng quán yǒu sān yí shān. hàn jiě xiàn gù chéng, jīn xiàn dōng nán.
桑泉(有三疑山。汉解县故城,今县东南。)
yī shì hàn jiù xiàn, yī dùn suǒ jū, gǔ huán guó yě. yǒu gǔ líng hú chéng, zuǒ zhuàn yún jìn wén gōng cóng qín fǎn guó," jì hé, wéi líng hú", jí cǐ.
猗氏(汉旧县,猗顿所居,古郇国也。有古令狐城,左传云晋文公从秦返国,“济河,围令狐”,即此。)
ān yì yáo shùn jiù dū. jīn xiàn xī yǒu míng tiáo mò, tāng yǔ jié zhàn yú cǐ. hàn jiù xiàn.
安邑(尧舜旧都。今县西有鸣条陌,汤与桀战於此。汉旧县。)
jiě suí yuē yú xiāng, wǔ dé yuán nián gǎi zhī.
解(隋曰虞乡,武德元年改之。)
yú xiāng hàn jiě xiàn dì. hòu yú yú xiāng chéng zhì jiě xiàn, gèng yú jiě xī wǔ shí lǐ bié zhì yú xiāng xiàn.
虞乡(汉解县地。后於虞乡城置解县,更於解西五十里别置虞乡县。)
bǎo dǐng hàn fén yīn xiàn. yǒu hòu tǔ cí tāng miào.
宝鼎(汉汾阴县。有后土祠、汤庙。)
yǒng lè wǔ dé èr nián, fēn ruì chéng xiàn zhì.
永乐(武德二年,分芮城县置。)
jiàng jùn
○绛郡
dōng zhì gāo píng jùn sì bǎi wǔ shí lǐ. nán zhì shǎn jùn èr bǎi èr shí lǐ. xī zhì féng yì jùn sì bǎi shí lǐ. běi zhì wén chéng jùn èr bǎi qī shí lǐ. dōng nán dào hé nán fǔ wǔ bǎi lǐ. xī nán dào hé dōng jùn sān bǎi qī shí lǐ. xī běi dào wén chéng jùn sān bǎi lǐ. dōng běi dào píng yáng jùn yī bǎi sì shí lǐ. qù xī jīng wǔ bǎi èr shí lǐ, qù dōng jīng liù bǎi sān shí lǐ. hù bā wàn èr qiān èr bǎi, kǒu wǔ shí yī wàn qī qiān sān bǎi shí.
(东至高平郡四百五十里。南至陕郡二百二十里。西至冯翊郡四百十里。北至文城郡二百七十里。东南到河南府五百里。西南到河东郡三百七十里。西北到文城郡三百里。东北到平阳郡一百四十里。去西京五百二十里,去东京六百三十里。户八万二千二百,口五十一万七千三百十。)
jiàng zhōu jīn lǐ zhèng píng xiàn. chūn qiū shí wéi jìn guó, jí gù jiàng yǔ xīn tián zhī dōu yě. hòu hán wèi zhào miè jìn, qí dì shǔ wèi. qín shǔ hé dōng jùn. qín mò, shén dì shǔ wèi bào. hàn dìng wèi dì, hái shǔ hé dōng jùn, hòu hàn yīn zhī. wèi jìn shǔ hé dōng píng yáng èr jùn dì. hòu wèi zhì dōng yōng zhōu. qí lóng mén wàn quán jí shǔ qín zhōu. xī wèi hòu zhōu yǐ wéi zhòng zhèn. hòu zhōu gǎi yuē jiàng zhōu, jiān zhì zhèng píng jùn. suí chū jùn fèi, yáng dì chū zhōu fèi, fù zhì jiàng jùn. dà táng wèi jiàng zhōu, huò wèi jiàng jùn. lǐng xiàn shí yī:
绛州(今理正平县。)春秋时为晋国,即故绛与新田之都也。后韩魏赵灭晋,其地属魏。秦属河东郡。秦末,甚地属魏豹。汉定魏地,还属河东郡,后汉因之。魏晋属河东、平阳二郡地。后魏置东雍州。(其龙门、万泉即属秦州。)西魏、后周以为重镇。后周改曰绛州,兼置正平郡。隋初郡废,炀帝初州废,复置绛郡。大唐为绛州,或为绛郡。领县十一:
zhèng píng hàn lín fén xiàn dì. yǒu fén huì èr shuǐ. yǒu gāo qí gù wǔ píng guān, zài jīn xiàn xī sān shí lǐ, gù jiā qiǎo guān zài xiàn nán qī lǐ, bìng shì zhèn chù.
正平(汉临汾县地。有汾澮二水。有高齐故武平关,在今县西三十里,故家雀关在县南七里,并是镇处。)
qǔ wò hàn jiàng xiàn dì. chūn qiū shí jìn qǔ wò dì. tái dài shén cí zài cǐ.
曲沃(汉绛县地。春秋时晋曲沃地。台骀神祠在此。)
yì chéng gǔ jìn zhī yì yì, hàn jiàng xiàn dì.
翼城(古晋之翼邑,汉绛县地。)
jiàng chūn qiū jìn wǔ gōng zì qǔ wò xǐ cǐ. hàn wén xǐ xiàn dì.
绛(春秋晋武公自曲沃徙此。汉闻喜县地。)
wén xǐ yì gù qǔ wò dì, hàn zuǒ yì xiàn zhī tóng xiāng yě. hàn wǔ xíng xìng zhì cǐ, wén nán yuè pò, yǐ wéi wén xǐ xiàn. dōng běi yǒu dǒng chí bēi, yáng liǔ kě wèi jiàn. gāo hòu yuán zài xiàn běi, jí shí liù guó liú yào pò shí lè jiāng shí jì lóng chù yě.
闻喜(亦故曲沃地,汉左邑县之桐乡也。汉武行幸至此,闻南越破,以为闻喜县。东北有董池陂,杨柳可为箭。高候原在县北,即十六国刘曜破石勒将石季龙处也。)
yuán hàn jiù xiàn. dōng běi yǒu wáng wū shān, yǎn shuǐ suǒ chū. yǒu gǔ gāo luò chéng, xī wèi yú cǐ zhì shào jùn, yǐ bèi dōng wèi.
垣(汉旧县。东北有王屋山,沇水所出。有古皋落城,西魏於此置邵郡,以备东魏。)
xià hàn ān yì xiàn dì. gài yǐ xià yǔ suǒ dōu wéi míng. xià dū ān yì chéng, zài jīn xiàn běi shí wǔ lǐ.
夏(汉安邑县地。盖以夏禹所都为名。夏都安邑城,在今县北十五里。)
lóng mén gǔ gěng guó. yǒu lóng mén shān, jí dà yǔ suǒ záo. sān qín jì yún:" yú biē shàng zhī jí wéi lóng, fǒu zé diǎn é ér hái." hàn pí shì xiàn gù chéng zài jīn xiàn nán. jīn xiàn zé hòu wèi qín zhōu suǒ lǐ.
龙门(古耿国。有龙门山,即大禹所凿。三秦记云:“鱼鳖上之即为龙,否则点额而还。”汉皮氏县故城在今县南。今县则后魏秦州所理。)
jì shān hàn wén xǐ xiàn dì. hòu wèi lóng guān jùn. hòu zhōu xūn zhōu gù chéng zài jīn xiàn xī nán shí èr lǐ, jí wáng sī zhèng suǒ zhù yù bì chéng, wèi zhōu shì zhòng zhèn, qí shén wǔ zài gōng wéi, jiē bù kè.
稷山(汉闻喜县地。后魏龙关郡。后周勋州故城在今县西南十二里,即王思政所筑玉璧城,为周氏重镇,齐神武再攻围,皆不克。)
wàn quán hàn fén yīn xiàn.
万泉(汉汾阴县。)
tài píng hàn lín fén xiàn.
太平(汉临汾县。)
píng yáng jùn
○平阳郡
dōng zhì shàng dǎng jùn sān bǎi jiǔ shí lǐ. nán zhì jiàng jùn yī bǎi sì shí lǐ. xī zhì wén chéng jùn èr bǎi shí wǔ lǐ. běi zhì xī hé jùn sān bǎi jiǔ shí lǐ. dōng nán dào gāo píng jùn sì bǎi shí lǐ. xī nán dào wén chéng jùn èr bǎi shí lǐ. xī běi dào dà níng jùn èr bǎi wǔ shí lǐ. dōng běi dào yáng chéng jùn èr bǎi wǔ shí lǐ. qù xī jīng qī bǎi wǔ shí lǐ, qù dōng jīng qī bǎi èr shí lǐ. hù liù wàn sì qiān bā bǎi, kǒu sì shí èr wàn yī qiān bā bǎi bā shí.
(东至上党郡三百九十里。南至绛郡一百四十里。西至文城郡二百十五里。北至西河郡三百九十里。东南到高平郡四百十里。西南到文城郡二百十里。西北到大宁郡二百五十里。东北到阳城郡二百五十里。去西京七百五十里,去东京七百二十里。户六万四千八百,口四十二万一千八百八十。)
jìn zhōu jīn lǐ lín fén xiàn. yì yáo shùn zhī dōu, suǒ wèi píng yáng yě. chūn qiū shí shǔ jìn, zhàn guó shí shǔ wèi. qín wèi hé dōng jùn dì, èr hàn yīn zhī. wèi fēn zhì píng yáng jùn, jìn yīn zhī. liú yuán hǎi chēng hàn tiě wèi, jiàn dū yú cǐ. hòu wèi wèi píng yáng jùn, jiān zhì táng zhōu, hòu gǎi wéi jìn zhōu, hòu zhì zǒng guǎn fǔ. dōng wèi běi qí jiē wéi zhòng zhèn. suí chū gǎi píng yáng wèi píng hé jùn, xún fèi yáng dì chū, zhì lín fén jùn. dà táng wèi jìn zhōu, huò wèi píng yáng jùn. lǐng xiàn jiǔ:
晋州(今理临汾县。)亦尧舜之都,所谓平阳也。春秋时属晋,战国时属魏。秦为河东郡地,二汉因之。魏分置平阳郡,晋因之。刘元海称汉僣位,建都於此。后魏为平阳郡,兼置唐州,后改为晋州,后置总管府。东魏、北齐皆为重镇。隋初改平阳为平河郡,寻废;炀帝初,置临汾郡。大唐为晋州,或为平阳郡。领县九:
lín fén hàn píng yáng xiàn yǒu gū shè shān, yòu yǒu gù yáo chéng xiàn.
临汾(汉平阳县有姑射山,又有故尧城县。)
xiāng líng hàn jiù xiàn. yǒu zhào xiāng zi mù. yòu yǒu jìn xiāng gōng zhī líng, yīn yǐ wéi míng. hòu wèi qín hè lián chāng, yòu fēn cǐ xiàn zhì qín chāng xiàn.
襄陵(汉旧县。有赵襄子墓。又有晋襄公之陵,因以为名。后魏擒赫连昌,又分此县置擒昌县。)
huò yì hàn zhì xiàn. suí zhì jīn xiàn. zhōu lì wáng wú dào, zhōu rén liú wáng yú zhì, jí cǐ dì. yǒu huò shān, jí zhí fāng jì zhōu zhī zhèn, yī míng tài yuè shān, yǔ gòng suǒ wèi yuè yáng.
霍邑(汉彘县。隋置今县。周厉王无道,周人流王於彘,即此地。有霍山,即职方冀州之镇,一名太岳山,禹贡所谓岳阳。)
jì shì hàn yì xiàn dì. hòu wèi zhì jì shì xiàn. yì yīn jū yì fǎn.
冀氏(汉陭县地。后魏置冀氏县。陭音居义反。)
fén xī hòu wèi zhì fén xī jùn.
汾西(后魏置汾西郡。)
hóng dòng chūn qiū yáng guó, jìn miè zhī wèi yáng yì. hàn wèi yáng xiàn yě. gù hóng dòng chéng zài jīn xiàn běi, dōng wèi běi qí zhèn yě, sì gù zhòng fù, kòng jù yào xiǎn.
洪洞(春秋杨国,晋灭之为杨邑。汉为杨县也。故洪洞城在今县北,东魏、北齐镇也,四顾重複,控据要险。)
shén shān wǔ dé èr nián zhì fú shān xiàn, hòu gǎi yān.
神山(武德二年置浮山县,后改焉。)
zhào chéng gǔ zào fù yì.
赵城(古造父邑。)
yuè yáng hàn gǔ yuǎn xiàn dì, suí gǎi zhī. yǒu qiān mǔ yuán, zuǒ zhuàn yuē jìn hóu qiān mǔ zhī zhàn, jí cǐ.
岳阳(汉穀远县地,隋改之。有千亩原,左传曰晋侯千亩之战,即此。)
gāo píng jùn
○高平郡
dōng zhì jí jùn sì bǎi yī shí lǐ. nán zhì hé nèi jùn yī bǎi sì shí lǐ. xī zhì jiàng jùn èr bǎi wǔ shí lǐ. běi zhì shàng dǎng jùn yī bǎi jiǔ shí lǐ. dōng nán dào hé nèi jùn wǔ dé xiàn èr bǎi lǐ. xī nán dào hé nán fǔ èr bǎi bā shí lǐ. xī běi dào píng yáng jùn sì bǎi shí lǐ. dōng běi dào yè jùn sān bǎi èr shí lǐ. qù xī jīng yī qiān sì shí lǐ, qù dōng jīng liù bǎi liù shí lǐ. hù èr wàn qī qiān wǔ shí, kǒu shí sì wàn sān qiān qī bǎi.
(东至汲郡四百一十里。南至河内郡一百四十里。西至绛郡二百五十里。北至上党郡一百九十里。东南到河内郡武德县二百里。西南到河南府二百八十里。西北到平阳郡四百十里。东北到邺郡三百二十里。去西京一千四十里,去东京六百六十里。户二万七千五十,口十四万三千七百。)
zé zhōu jīn lǐ jìn chéng xiàn. chūn qiū shí shǔ jìn, zhàn guó shǔ hán, qí hòu shǔ zhào. zhì qín, pò zhào yú cháng píng, kēng zú sì shí wàn, jí cǐ dì yě. qín píng tiān xià, wèi shàng dǎng jùn dì. hàn shǔ hé dōng shàng dǎng èr jùn dì, hòu hàn yīn zhī, wèi jìn yì tóng. hòu wèi yǐ qí dì zhì jiàn zhōu jí gāo dōu cháng píng ān píng sān jùn. běi qí yì wèi jiàn zhōu jí zhì píng yáng gāo dōu èr jùn. hòu zhōu bìng èr jùn wèi gāo píng jùn. suí chū jùn fèi, zhì zé zhōu yīn huò zé shuǐ wéi míng. yáng dì chū zhōu fèi, zhì cháng píng jùn. dà táng wèi zé zhōu, huò wèi gāo píng jùn. lǐng xiàn liù:
泽州(今理晋城县。)春秋时属晋,战国属韩,其后属赵。至秦,破赵於长平,坑卒四十万,即此地也。秦平天下,为上党郡地。汉属河东、上党二郡地,后汉因之,魏晋亦同。后魏以其地置建州及高都、长平、安平三郡。北齐亦为建州及置平阳、高都二郡。后周并二郡为高平郡。隋初郡废,置泽州;(因濩泽水为名。)炀帝初州废,置长平郡。大唐为泽州,或为高平郡。领县六:
jìn chéng hàn yuē gāo dōu xiàn, suí yuē dān chuān. yǒu tiān jǐng guān, zài xiàn nán tài háng shān shàng, guān qián yǒu tiān jǐng quán sān suǒ.
晋城(汉曰高都县,隋曰丹川。有天井关,在县南太行山上,关前有天井泉三所。)
líng chuān hàn xuàn shì xiàn dì. suí kāi huáng zhōng zhì. xuàn, hú quǎn fǎn.
陵川(汉泫氏县地。隋开皇中置。泫,胡畎反。)
qìn shuǐ hòu wèi tài níng jùn.
沁水(后魏泰宁郡。)
duān shì qī guó shí, hán wèi zhào fēn jìn, fēng jìn jūn yú duān shì yě. hàn wèi xiàn, gù chéng zài jīn xiàn xī.
端氏(七国时,韩魏赵分晋,封晋君於端氏也。汉为县,故城在今县西。)
gāo píng hàn xuàn shì xiàn. xī běi yǒu xuàn gǔ shuǐ, gù wéi míng. tóu lú shān, qín bái qǐ kēng zhào zú, zhù tái yú lěi zhōng, yīn shān wèi tái. gù guāng láng chéng, bái qǐ zhù.
高平(汉泫氏县。西北有泫谷水,故为名。头颅山,秦白起坑赵卒,筑台於垒中,因山为台。故光狼城,白起筑。)
yáng chéng hàn yuē huò zé xiàn yě. yǒu jiāo yáo shān huò zé shuǐ xī chéng shān, yǔ gòng suǒ wèi" dǐ zhù xī chéng" yě.
阳城(汉曰濩泽县也。有嶕峣山、濩泽水、析城山,禹贡所谓“砥柱、析城”也。)
shàng dǎng jùn
○上党郡
dōng zhì yè jùn sān bǎi lǐ. nán zhì gāo píng jùn yī bǎi jiǔ shí lǐ. xī zhì píng yáng jùn sān bǎi jiǔ shí lǐ. běi zhì lè píng jùn sì bǎi qī shí lǐ. dōng nán dào yè jùn lín lǜ xiàn jiè yī bǎi sì shí lǐ. xī nán dào yáng chéng jùn qìn yuán xiàn jiè yī bǎi jiǔ shí lǐ. xī běi dào tài yuán fǔ sì bǎi wǔ shí lǐ. dōng běi dào guǎng píng jùn wǔ ān xiàn jiè èr bǎi sì shí lǐ. qù xī jīng yī qiān yī bǎi jiǔ shí lǐ, qù dōng jīng sì bǎi liù shí lǐ. hù liù wàn qī qiān jiǔ bǎi sì shí sì, kǒu sān shí qī wàn èr qiān sān bǎi liù shí.
(东至邺郡三百里。南至高平郡一百九十里。西至平阳郡三百九十里。北至乐平郡四百七十里。东南到邺郡林虑县界一百四十里。西南到阳城郡沁源县界一百九十里。西北到太原府四百五十里。东北到广平郡武安县界二百四十里。去西京一千一百九十里,去东京四百六十里。户六万七千九百四十四,口三十七万二千三百六十。)
lù zhōu jīn lǐ shàng dǎng xiàn. chūn qiū shí, chū wèi lí guó, hòu dí rén duó qí dì. zuǒ zhuàn yuē, jìn bó zōng shù dí zuì, yuē duó lí shì dì yě. chì dí lù zǐ yīng ér wèi jìn suǒ miè, qí dì jǐn shǔ yān. zhàn guó chū, wèi hán zhī bié dōu, yǐ yuǎn hán jìn zhào, hòu zú jiàng zhào. qín zhì shàng dǎng jùn, hàn yì wèi shàng dǎng jùn, wèi jí jìn bù gǎi. hòu wèi yì wèi shàng dǎng jùn. hòu zhōu zhì lù zhōu. suí zhì hán zhōu, yáng dì chū fù zhì shàng dǎng jùn. dà táng wèi lù zhōu, huò wèi shàng dǎng jùn. lǐng xiàn shí:
潞州(今理上党县。)春秋时,初为黎国,后狄人夺其地。(左传曰,晋伯宗数狄罪,曰夺黎氏地也。)赤狄潞子婴儿为晋所灭,其地尽属焉。战国初,为韩之别都,以远韩近赵,后卒降赵。秦置上党郡,汉亦为上党郡,魏及晋不改。后魏亦为上党郡。后周置潞州。隋置韩州,炀帝初复置上党郡。大唐为潞州,或为上党郡。领县十:
shàng dǎng gǔ lí hóu guó, xī bó kān lí, jí cǐ. hàn wèi hú guān xiàn.
上党(古黎侯国,西伯戡黎,即此。汉为壶关县。)
zhǎng zǐ hàn jiù xiàn. zhāng shuǐ suǒ chū. zhōu shǐ xīn jiǎ suǒ fēng. zuǒ zhuàn yuē" jìn rén zhí wèi shí mǎi yú zhǎng zǐ", jí cǐ.
长子(汉旧县。漳水所出。周史辛甲所封。左传曰“晋人执卫石买於长子”,即此。)
lù chéng chūn qiū lù zi guó. hàn jiù xiàn.
潞城(春秋潞子国。汉旧县。)
hú guān gǔ lí guó dì. yǒu yáng cháng bǎn, wáng mǎng mìng wǔ wēi hòu guān jiāng jūn wáng jiā yuē" yáng tóu zhī è, běi dāng yān zhào". hòu wèi yí hú guān xiàn yú cǐ. yǒu hú shān.
壶关(古黎国地。有羊肠阪,王莽命五威后关将军王嘉曰“羊头之阨,北当燕赵”。后魏移壶关县於此。有壶山。)
tóng dī shuǐ míng. hàn xiàn. chūn qiū jìn guó tóng dī yì, yáng shé chì wèi yì dài fū. yǒu è yǔ gù chéng, hàn hán xìn qín dài xiāng xià shuō yú cǐ.
铜鞮(水名。汉县。春秋晋国铜鞮邑,羊舌赤为邑大夫。有阏与故城,汉韩信擒代相夏说於此。)
wǔ xiāng hàn yuán xiàn dì.
武乡(汉垣县地。)
tún liú hàn jiù xiàn. yòu yǒu hàn xú wú gù chéng, zài jīn xiàn xī běi. yǒu lù dú shān, jiàng shuǐ suǒ chū.
屯留(汉旧县。又有汉徐吾故城,在今县西北。有鹿渎山,绛水所出。)
lí chéng hàn lù xiàn dì. suí gǎi zhì zhī, yīn xiàn dōng gù lí chéng wéi míng. yǒu hú kǒu gù guān.
黎城(汉潞县地。隋改置之,因县东故黎城为名。有壶口故关。)
shè hàn jiù xiàn. yǒu qīng zhāng shuǐ.
涉(汉旧县。有清漳水。)
xiāng yuán hàn jiù xiàn.
襄垣(汉旧县。)
lè píng jùn
○乐平郡
dōng zhì guǎng píng jùn sān bǎi liù shí lǐ. nán zhì shàng dǎng jùn sì bǎi qī shí lǐ. xī zhì tài yuán fǔ sān bǎi sì shí lǐ. běi zhì tài yuán fǔ lè píng xiàn èr bǎi liù shí lǐ. dōng nán dào shàng dǎng jùn jiǔ shí lǐ. xī nán dào shàng dǎng jùn yī bǎi lǐ. xī běi dào tài yuán fǔ sān bǎi sì shí lǐ. dōng běi dào jù lù jùn èr bǎi sì shí lǐ. qù xī jīng yī qiān sān bǎi jiǔ shí lǐ, qù dōng jīng qī bǎi jiǔ shí lǐ. hù jiǔ qiān wǔ bǎi liù shí, kǒu wǔ wàn èr bǎi jiǔ shí liù.
(东至广平郡三百六十里。南至上党郡四百七十里。西至太原府三百四十里。北至太原府乐平县二百六十里。东南到上党郡九十里。西南到上党郡一百里。西北到太原府三百四十里。东北到钜鹿郡二百四十里。去西京一千三百九十里,去东京七百九十里。户九千五百六十,口五万二百九十六。)
yí zhōu jīn lǐ liáo shān xiàn. chūn qiū shí shǔ jìn. zhàn guó chū shǔ hán, hòu shǔ zhào. qín wèi shàng dǎng jùn, èr hàn yīn zhī. jìn wéi lè píng jùn. hòu wèi wèi liáo yáng jùn. suí shǔ tài yuán jùn. dà táng wǔ dé sān nián, fēn bīng zhōu zhī dì zhì liáo zhōu bā nián, gǎi wéi jī zhōu. xiān tiān yuán nián, gǎi wéi yí zhōu, huò wéi lè píng jùn. lǐng xiàn sì:
仪州(今理辽山县。)春秋时属晋。战国初属韩,后属赵。秦为上党郡,二汉因之。晋为乐平郡。后魏为辽阳郡。隋属太原郡。大唐武德三年,分并州之地置辽州;八年,改为箕州。先天元年,改为仪州,或为乐平郡。领县四:
liáo shān hàn yuán xiàn dì. jìn wèi liáo yáng xiàn. suí zhì jīn xiàn. běi yǒu guǐ gǔ.
辽山(汉垣县地。晋为辽阳县。隋置今县。北有鬼谷。)
yú shè hàn yuán xiàn dì. jìn yú cǐ zhì wǔ xiāng xiàn. shí lè shì cǐ xiàn rén, yǒu shí lè ōu má chí.
榆社(汉垣县地。晋於此置武乡县。石勒是此县人,有石勒沤麻池。)
hé shùn hàn zhān xiàn dì, jí hán zhī è yǔ yì.
和顺(汉沾县地,即韩之阏与邑。)
píng chéng hàn yuán xiàn dì.
平城(汉垣县地。)
yáng chéng jùn
○阳城郡
dōng zhì shàng dǎng jùn tóng dī xiàn qī shí lǐ. nán zhì píng yáng jùn jì shì xiàn yī bǎi wǔ shí lǐ. xī zhì píng yáng jùn èr bǎi wǔ shí lǐ. běi zhì xī hé jùn èr bǎi bā shí lǐ. dōng nán dào shàng dǎng jùn tún liú xiàn yī bǎi sì shí lǐ. xī nán dào píng yáng jùn èr bǎi wǔ shí lǐ. xī běi dào xī hé jùn èr bǎi bā shí lǐ. dōng běi dào shàng dǎng jùn jiè jiǔ shí lǐ. qù xī jīng yī qiān qī shí lǐ, qù dōng jīng liù bǎi sì shí lǐ. hù liù qiān yī bǎi liù shí liù, kǒu sān wàn sān qiān sān bǎi jiǔ shí.
(东至上党郡铜鞮县七十里。南至平阳郡冀氏县一百五十里。西至平阳郡二百五十里。北至西河郡二百八十里。东南到上党郡屯留县一百四十里。西南到平阳郡二百五十里。西北到西河郡二百八十里。东北到上党郡界九十里。去西京一千七十里,去东京六百四十里。户六千一百六十六,口三万三千三百九十。)
qìn zhōu jīn lǐ qìn yuán xiàn. chūn qiū shí shǔ jìn, hòu shǔ hán, yòu shǔ zhào. qín èr hàn wèi shàng dǎng jùn dì, wèi jìn yì tóng. hòu wèi shǔ yì níng jùn. suí chū zhì qìn zhōu, yáng dì chū zhōu fèi, fù wèi qìn yuán xiàn, shǔ shàng dǎng jùn. dà táng fù zhì qìn zhōu, huò wèi yáng chéng jùn. lǐng xiàn sān:
沁州(今理沁源县。)春秋时属晋,后属韩,又属赵。秦、二汉为上党郡地,魏晋亦同。后魏属义宁郡。隋初置沁州,炀帝初州废,复为沁源县,属上党郡。大唐复置沁州,或为阳城郡。领县三:
qìn yuán hàn gǔ yuǎn xiàn, hòu wèi gǎi wéi qìn yuán. yǒu qìn shuǐ.
沁源(汉穀远县,后魏改为沁源。有沁水。)
hé chuān
和川
mián shàng
绵上
dà níng jùn
○大宁郡
dōng zhì píng yáng jùn èr bǎi wǔ shí lǐ. nán zhì wén chéng jùn èr bǎi lǐ. xī zhì yán ān jùn sān bǎi jiǔ shí lǐ. běi zhì chāng huà jùn èr bǎi wǔ shí lǐ. dōng nán dào píng yáng jùn èr bǎi wǔ shí lǐ. xī nán dào wén chéng jùn èr bǎi lǐ. xī běi dào huáng hé wèi jiè yī bǎi bā shí lǐ. dōng běi dào xī hé jùn èr bǎi liù shí lǐ. qù xī jīng jiǔ bǎi shí lǐ, qù dōng jīng bā bǎi bā shí lǐ. hù yī wàn jiǔ qiān èr bǎi shí, kǒu shí sān wàn sì qiān sì bǎi èr shí.
(东至平阳郡二百五十里。南至文城郡二百里。西至延安郡三百九十里。北至昌化郡二百五十里。东南到平阳郡二百五十里。西南到文城郡二百里。西北到黄河为界一百八十里。东北到西河郡二百六十里。去西京九百十里,去东京八百八十里。户一万九千二百十,口十三万四千四百二十。)
xí zhōu jīn lǐ xí chuān xiàn. chūn qiū shí jìn zhī pú chéng yě. qī guó shí shǔ wèi. qín èr hàn wèi hé dōng jùn dì. wèi jìn shǔ píng yáng jùn. hòu wèi běi qí wèi qìn zhōu. hòu zhōu zhì qìn zhōu jí lóng quán jùn. suí chū jùn fèi, hòu fù zhì xī fén zhōu, xún yòu gǎi wéi xí zhōu yáng dì chū zhōu fèi, zhì lóng quán jùn. dà táng wèi xí zhōu, huò wèi dà níng jùn. lǐng xiàn liù:
隰州(今理隰川县。)春秋时晋之蒲城也。七国时属魏。秦、二汉为河东郡地。魏晋属平阳郡。后魏、北齐为沁州。后周置沁州及龙泉郡。隋初郡废,后复置西汾州,寻又改为隰州;炀帝初州废,置龙泉郡。大唐为隰州,或为大宁郡。领县六:
xí chuān hàn pú zi xiàn. chūn qiū shí pú chéng, jìn zhòng ěr suǒ jū.
隰川(汉蒲子县。春秋时蒲城,晋重耳所居。)
dà níng hàn běi qū xiàn dì.
大宁(汉北屈县地。)
shí lóu yǒu shí lóu shān. hàn tǔ jūn xiàn, hòu wèi tǔ jīng jùn.
石楼(有石楼山。汉土军县,后魏吐京郡。)
yǒng hé hàn hú niè xiàn. hòu zhōu lín hé jùn. niè, zhāng shè fǎn.
永和(汉狐讘县。后周临河郡。讘,章涉反。)
wēn quán
温泉
pú hàn pú zi xiàn dì.
蒲(汉蒲子县地。)
wén chéng jùn
○文城郡
dōng zhì píng yáng jùn èr bǎi shí lǐ. nán zhì jiàng jùn èr bǎi qī shí lǐ. xī zhì xián níng jùn yī bǎi qī shí lǐ. běi zhì dà níng jùn èr bǎi lǐ. dōng nán dào jiàng jùn sān bǎi lǐ. xī nán dào féng yì jùn hán chéng xiàn jiè bǎi qī shí lǐ. xī běi dào yán ān jùn èr bǎi jiǔ shí lǐ. dōng běi dào xī hé jùn wǔ bǎi lǐ. qù xī jīng qī bǎi èr shí lǐ, qù dōng jīng liù bǎi jiǔ shí lǐ. hù yī wàn yī qiān wǔ bǎi liù shí, kǒu liù wàn liù qiān sān shí.
(东至平阳郡二百十里。南至绛郡二百七十里。西至咸宁郡一百七十里。北至大宁郡二百里。东南到绛郡三百里。西南到冯翊郡韩城县界百七十里。西北到延安郡二百九十里。东北到西河郡五百里。去西京七百二十里,去东京六百九十里。户一万一千五百六十,口六万六千三十。)
cí zhōu jīn lǐ jí chāng xiàn. chūn qiū shí jìn zhī qū yì. xiàn gōng zǐ yí wú suǒ jū. yǔ gòng hú kǒu zhī shān zài yān. zhàn guó shí wéi wèi dì. qín èr hàn shǔ hé dōng jùn. wèi jìn shǔ píng yáng jùn. dōng wèi zhì dìng yáng jùn jí nán fén zhōu. běi qí gǎi nán fén zhōu wèi xī fén zhōu. hòu zhōu gǎi wéi fén zhōu. suí chū jùn fèi, zhì gěng zhōu, jū gěng jí chéng. hòu fù wèi fén zhōu yáng dì chū zhōu fèi, zhì wén chéng jùn. dà táng wèi cí zhōu, huò wéi wén chéng jùn. lǐng xiàn wǔ:
慈州(今理吉昌县。)春秋时晋之屈邑。(献公子夷吾所居。)禹贡壶口之山在焉。战国时为魏地。秦、二汉属河东郡。魏晋属平阳郡。东魏置定阳郡及南汾州。北齐改南汾州为西汾州。后周改为汾州。隋初郡废,置耿州,(居耿吉城。)后复为汾州;炀帝初州废,置文城郡。大唐为慈州,或为文城郡。领县五:
jí chāng hàn běi qū xiàn. zuǒ zhuàn yuē, jìn yǒu" qū chǎn zhī chéng". cǐ yǒu jùn mǎ. yǒu hú kǒu shān. gù yáo xiāng chéng zài xiàn xī, jí yáo xiāng suǒ zhù, xī lín huáng hé, kòng dài lóng mén mèng mén zhī xiǎn, zhōu qí jiāo zhēng zhī chù.
吉昌(汉北屈县。左传曰,晋有“屈产之乘”。此有骏马。有壶口山。故姚襄城在县西,即姚襄所筑,西临黄河,控带龙门、孟门之险,周、齐交争之处。)
wǔ chéng hàn běi qū xiàn dì. hòu wèi wǔ chéng jùn.
仵城(汉北屈县地。后魏仵城郡。)
wén chéng yǒu mèng mén shān, yǔ lóng mén xiāng duì. lóng mén zhī shàng gǔ lóng mén, yǔ suǒ záo. hàn běi qū xiàn dì.
文城(有孟门山,与龙门相对。龙门之上古龙门,禹所凿。汉北屈县地。)
lǚ xiāng hàn lín fén xiàn dì.
吕香(汉临汾县地。)
chāng níng hàn lín fén xiàn dì. hòu wèi nèi yáng jùn.
昌宁(汉临汾县地。后魏内阳郡。)
xī hé jùn
○西河郡
dōng zhì shàng dǎng jùn sì bǎi sì shí lǐ. nán zhì píng yáng jùn sān bǎi jiǔ shí lǐ. xī zhì chāng huà jùn yī bǎi liù shí lǐ. běi zhì tài yuán fǔ èr bǎi lǐ. dōng nán dào yáng chéng jùn èr bǎi bā shí lǐ. xī nán dào dà níng jùn èr bǎi liù shí wǔ lǐ. xī běi dào lóu fán jùn, zhōng jiān yǒu jiè xiāng gé, shān gǔ xiǎn ài. dōng běi dào tài yuán fǔ èr bǎi lǐ. qù xī jīng yī qiān èr bǎi liù lǐ, qù dōng jīng jiǔ bǎi sān shí lǐ. hù wǔ wàn bā qiān wǔ shí, kǒu sān shí èr wàn liù qiān èr bǎi bā shí.
(东至上党郡四百四十里。南至平阳郡三百九十里。西至昌化郡一百六十里。北至太原府二百里。东南到阳城郡二百八十里。西南到大宁郡二百六十五里。西北到楼烦郡,中间有界相隔,山谷险隘。东北到太原府二百里。去西京一千二百六里,去东京九百三十里。户五万八千五十,口三十二万六千二百八十。)
fén zhōu jīn lǐ xí chéng xiàn. chūn qiū shí jìn dì. liù guó shí shǔ zhào, qín shǔ tài yuán jùn. èr hàn shǔ tài yuán xī hé èr jùn dì, wèi yīn zhī. jìn shǔ tài yuán jùn xī hé guó dì. hòu wèi yòu wèi xī hé jùn, jiān zhì fén zhōu. běi qí zhì nán shuò zhōu. hòu zhōu gǎi yuē jiè zhōu. suí zhì xī hé jùn. dà táng wèi fén zhōu, huò wèi xī hé jùn. lǐng xiàn wǔ:
汾州(今理隰城县。)春秋时晋地。六国时属赵,秦属太原郡。二汉属太原、西河二郡地,魏因之。晋属太原郡、西河国地。后魏又为西河郡,兼置汾州。北齐置南朔州。后周改曰介州。隋置西河郡。大唐为汾州,或为西河郡。领县五:
xí chéng hàn zī shì xiàn. jīn yǒu měi jì xiāng, jí hàn měi jì xiàn dì. yòu yǒu hàn jīng líng xiàn, jí jìn zhào wén zi yǔ shū xiàng guān yú jiǔ yuán zhī suǒ.
隰城(汉兹氏县。今有美稷乡,即汉美稷县地。又有汉京陵县,即晋赵文子与叔向观於九原之所。)
jiè xiū yǒu mián shàng shān jiè zhī tuī cí. hàn jiù xiàn yě. zhāo yú qí, sú míng wū chéng pō, zhí fāng bīng zhōu zhī sǒu.
介休(有绵上山、介之推祠。汉旧县也。昭馀祁,俗名邬城泊,职方并州之薮。)
líng shí yǒu jiè shān. hàn jiè xiū xiàn dì. jīn xiàn dōng nán yǒu gāo bì lǐng què shǔ gǔ fén shuǐ guān, jiē xiǎn gù zhī chù.
灵石(有介山。汉介休县地。今县东南有高壁岭、雀鼠谷、汾水关,皆险固之处。)
xiào yì hàn zhōng yáng xiàn.
孝义(汉中阳县。)
píng yáo
平遥
tài yuán fǔ dōng zhì zhào jùn wǔ bǎi wǔ shí lǐ. nán zhì shàng dǎng jùn sì bǎi wǔ shí lǐ. xī zhì chāng huà jùn sān bǎi jiǔ shí lǐ. běi zhì dìng xiāng jùn yī bǎi bā shí lǐ. dōng nán dào lè píng jùn sān bǎi sì shí lǐ. xī nán dào xī hé jùn èr bǎi lǐ. xī běi dào lóu fán jùn èr bǎi wǔ shí lǐ. dōng běi dào yàn mén jùn wǔ bǎi lǐ. qù xī jīng yī qiān sān bǎi lǐ, qù dōng jīng bā bǎi bā shí wǔ lǐ. hù shí èr wàn liù qiān yī bǎi jiǔ, kǒu qī shí liù wàn bā qiān sì bǎi liù shí sì.
太原府(东至赵郡五百五十里。南至上党郡四百五十里。西至昌化郡三百九十里。北至定襄郡一百八十里。东南到乐平郡三百四十里。西南到西河郡二百里。西北到楼烦郡二百五十里。东北到雁门郡五百里。去西京一千三百里,去东京八百八十五里。户十二万六千一百九,口七十六万八千四百六十四。)
bīng zhōu jīn lǐ jìn yáng tài yuán èr xiàn. gǔ zhī bīng zhōu, gài shùn fēn jì zhōu wèi zhī, zhì shí èr mù, zé qí yī yě. yǐ qí dì zài liǎng gǔ zhī jiān, gù wèi bīng zhōu, yì yuē zài wèi shuǐ cháng shuǐ zhī jiān. cháng shuǐ zài jīn bó líng jùn, wèi shuǐ zài jīn cháng shān jùn. zhù yǐ jù shàng juǎn. zhōu lǐ zhí fāng yuē:" zhèng běi yuē bīng zhōu, qí shān yuē cháng, sǒu yuē zhāo yú qí, cháng shān zài jīn bó líng jùn cháng yáng xiàn jiè. zhāo yú qí zài jīn xī hé jùn jiè xiū xiàn jiè. chuān yuē hū chí ǒu yí, hū chí fā yuán zài jīn yàn mén jùn fán zhì xiàn jiè. ǒu yí zài jīn ān biān jùn líng qiū xiàn jiè. hū yīn hū. chí yīn tuó. xué jìn, zhōng" yòu gǎi jīn" yuē lái yì. lái shuǐ zài jīn ān biān jùn fēi hú xiàn jiè. yì shuǐ fā yuán zài jīn shàng gǔ jùn yì xiàn jiè. qí lì bù bó. rén èr nán sān nǚ. chù yí wǔ rǎo, niú mǎ yáng quǎn shǐ. gǔ yí wǔ zhǒng." qín jiān tiān xià, wèi tài yuán jùn. hàn wǔ dì zhì shí sān zhōu, cǐ wèi bīng zhōu. lǐng jùn jiǔ, jiān dé yōng zhōu zhī yù, jīn shàng jùn yǐ běi shuò fāng jiǔ yuán yú lín xīn qín yín chuān zhī dì. hòu hàn bìng yīn zhī. lǐ yú jìn yáng, jīn fǔ. líng dì shí, qiāng hú dà rǎo, dìng xiāng yún zhōng děng jùn, bìng liú xǐ fēn sǎn. xiàn dì shí, shěng rù jì zhōu. wèi wén dì fù zhì bīng zhōu, zì xíng lǐng yǐ běi bìng qì zhī. jīn yàn mén jùn jí yǐ běi zhī dì xī qì zhī. zhì jìn, yì zhì bīng zhōu. lǐng jùn guó liù, lǐ jìn yáng. huì dì shí, bīng zhōu zhī dì jǐn wèi liú yuán hǎi suǒ yǒu. qí hòu liú yào xǐ dōu cháng ān, zì píng yáng jīn píng yáng jùn yǐ dōng dì, jǐn rù shí lè, jí fú jiān yáo xìng hè lián bó bó, bìng yú hé dōng jùn zhì bīng zhōu, yáo xìng yòu fēn hé dōng wèi bìng jì èr zhōu. jí hòu wèi yǐ hòu, fēn chè bù kě xiáng yě. jīn zhī bīng zhōu, wèi tài yuán fǔ. gǔ táng guó yě. xī dì yáo wèi táng hóu suǒ fēng zhī guó, àn jīn bó líng jùn jiè yǒu yáo chéng, wèi yáo shǐ fēng zhī guó, dàng shì xǐ yú cǐ yě. hòu qiān píng yáng. jí xià yǔ suǒ dōu zhī dì, yǔ dōu huò wèi jīn tài yuán, huò zài jīn píng yáng, huò zài jīn hé dōng jùn ān yì, huò zài jīn hé nán fǔ yáng dí yě. yì gāo xīn shì zǐ shí shěn jí jīn tiān shì zi tái dài zhī suǒ jū yān. zuǒ zhuàn yún:" dì qiān gāo xīn shì zǐ shí shěn yú dà xià, zhǔ cān. jīn tiān shì zhī yì yuē yǔn gé tái dài, yǐ chù tài yuán." zhù yún:" dà xià, tài yuán jìn yáng xiàn yě." zhōu chéng wáng yòu fēng dì tài shū yú yú cǐ, chéng wáng miè táng, ér fēng tài shū, gù cān wèi jìn xīng shì yě. shū yú zi xiè gǎi wéi jìn hóu. táng yǒu jìn shuǐ, gù gǎi wéi jìn. zhōng guó yuē tài yuán, yí dí yuē dà lǔ. jìn xún wú bài dí yú dà lǔ, jí tài yuán jìn yáng xiàn yě. jìn dà lǔ tài yuán dà xià xià líng jìn yáng liù míng, qí shí yī yě. chūn qiū shí wéi jìn guó, hòu wèi zhào yì. zhì bó yǔ hán wèi wéi jìn yáng suì yú, yǐn fén shuǐ guàn chéng, bù méi zhě sān bǎn. jìn miè, shǔ zhào. qín zhì tài yuán jùn, èr hàn yīn zhī, jiān zhì bīng zhōu. lǐng jùn jiǔ, lǐ yú cǐ. cáo gōng wéi yuán shàng yú yè, shí yuán shào wài shēng gāo gàn wèi bīng zhōu cì shǐ. qiān zhāo shuō gàn yuē:" bīng zhōu zuǒ yǒu héng shān zhī xiǎn, yòu yǒu dà hé zhī gù, běi yǒu qiáng hú, sù yíng shàng bìng lì guān biàn." gàn bù néng yòng zhī. wèi gǎi wéi tài yuán guó, bīng zhōu réng jiù. jìn yīn zhī. lǐng jùn guó liù, lǐ yú cǐ. hòu wèi wèi tài yuán jùn, jiān zhì bīng zhōu. běi qí hòu zhōu jiē yīn zhī. suí chū fèi jùn, zhì bīng zhōu, yòu gǎi wéi tài yuán jùn. dà táng wèi bīng zhōu, gāo zǔ kuāng suí shì, qǐ yì bīng. yú cháng shòu yuán nián, zhì běi dōu, hòu fù wèi bīng zhōu. kāi yuán shí yī nián, gǎi wéi tài yuán fǔ tiān bǎo yuán nián, jiā hào wèi běi jīng. lǐng xiàn shí sān:
并州(今理晋阳、太原二县。)古之并州,盖舜分冀州为之,置十二牧,则其一也。以其地在两谷之间,故为并州,亦曰在卫水、常水之间。(常水在今博陵郡,卫水在今常山郡。注已具上卷。)周礼职方曰:“正北曰并州,其山曰常,薮曰昭馀祁,(常山在今博陵郡常阳县界。昭馀祁在今西河郡介休县界。)川曰虖池、呕夷,(虖池发源在今雁门郡繁畤县界。呕夷在今安边郡灵丘县界。虖音呼。池音驼。){穴浸,中“又改巾”}曰淶、易。(淶水在今安边郡飞狐县界。易水发源在今上谷郡易县界。)其利布帛。人二男三女。畜宜五扰,(牛、马、羊、犬、豕。)穀宜五种。”秦兼天下,为太原郡。汉武帝置十三州,此为并州。(领郡九,兼得雍州之域,今上郡以北朔方、九原、榆林、新秦、银川之地。)后汉并因之。(理於晋阳,今府。)灵帝时,羌胡大扰,定襄、云中等郡,并流徙分散。献帝时,省入冀州。魏文帝复置并州,自陉岭以北并弃之。(今雁门郡及以北之地悉弃之。)至晋,亦置并州。(领郡国六,理晋阳。)惠帝时,并州之地尽为刘元海所有。其后刘曜徙都长安,自平阳(今平阳郡)以东地,尽入石勒,及苻坚、姚兴、赫连勃勃,并於河东郡置并州,姚兴又分河东为并冀二州。及后魏以后,分坼不可详也。今之并州,(为太原府。)古唐国也。昔帝尧为唐侯所封之国,(按今博陵郡界有尧城,为尧始封之国,当是徙於此也。后迁平阳。)及夏禹所都之地,(禹都或为今太原,或在今平阳,或在今河东郡安邑,或在今河南府阳翟也。)亦高辛氏子实沈及金天氏子台骀之所居焉。(左传云:“帝迁高辛氏子实沈於大夏,主参。金天氏之裔曰允格、台骀,以处太原。”注云:“大夏,太原晋阳县也。”)周成王又封弟太叔虞於此,(成王灭唐,而封太叔,故参为晋星是也。)叔虞子燮改为晋侯。(唐有晋水,故改为晋。)中国曰太原,夷狄曰大卤。(晋荀吴败狄於大卤,即太原晋阳县也。)晋、大卤、太原、大夏、夏灵、晋阳六名,其实一也。春秋时为晋国,后为赵邑。(智伯与韩、魏围晋阳岁馀,引汾水灌城,不没者三板。)晋灭,属赵。秦置太原郡,二汉因之,兼置并州。(领郡九,理於此。曹公围袁尚於邺,时袁绍外生高幹为并州刺史。牵招说幹曰:“并州左有恒山之险,右有大河之固,北有强胡,速迎尚并力观变。”幹不能用之。)魏改为太原国,并州仍旧。晋因之。(领郡国六,理於此。)后魏为太原郡,兼置并州。北齐、后周皆因之。隋初废郡,置并州,又改为太原郡。大唐为并州,高祖匡隋室,起义兵。於长寿元年,置北都,后复为并州。开元十一年,改为太原府;天宝元年,加号为北京。领县十三:
tài yuán hàn jìn yáng xiàn yě. suí wén dì yí jìn yáng xiàn yú zhōu chéng zhōng, jiù jìn yáng zhì jīn xiàn. yǒu jìn shuǐ.
太原(汉晋阳县也。隋文帝移晋阳县於州城中,旧晋阳置今县。有晋水。)
jìn yáng suí wén dì xīn yí. yǒu lóng shān měng shān.
晋阳(隋文帝新移。有龙山、蒙山。)
wén shuǐ hàn dà líng xiàn. yǒu wén shuǐ qìn shuǐ.
文水(汉大陵县。有文水、沁水。)
yáng qǔ hàn láng mèng xiàn gù chéng, zài xiàn dōng běi. hé qiān lǐ, yī qǔ dāng qí yáng, gù yuē yáng qǔ. hàn yáng qǔ xiàn, jīn dìng xiāng jùn dìng xiāng xiàn shì yě, hòu hàn yí zhì jīn xiàn. yǒu gān zhú gǔ, jí yáng cháng bǎn yě.
阳曲(汉狼孟县故城,在县东北。河千里,一曲当其阳,故曰阳曲。汉阳曲县,今定襄郡定襄县是也,后汉移置今县。有乾烛谷,即羊肠阪也。)
lè píng jiù lè píng jùn, suí zhì liáo zhōu.
乐平(旧乐平郡,隋置辽州。)
qīng yuán hàn yú cì xiàn dì. suí yú gǔ gěng yáng chéng zhì jīn xiàn. yǒu qīng yuán shuǐ.
清源(汉榆次县地。隋於古梗阳城置今县。有清源水。)
tài gǔ xiàn xī yǒu tài gǔ. hàn yáng yì xiàn dì.
太谷(县西有太谷。汉阳邑县地。)
qí hàn jiù xiàn. jìn dài fū qí xī zhī yì, jìn miè qí shì, fēn wéi qī xiàn, yǐ jiǎ xīn wèi qí dài fū. hòu hàn zhōng liè wēn xù mù zài xī běi.
祁(汉旧县。晋大夫祁奚之邑,晋灭祁氏,分为七县,以贾辛为祁大夫。后汉忠烈温序墓在西北。)
yú cì chūn qiū jìn wèi yú dì, shí yán yú cǐ. hàn jiù xiàn.
榆次(春秋晋魏榆地,石言於此。汉旧县。)
yú hàn jiù xiàn. yǒu hū chí shuǐ, zì yàn mén jùn jiè lái.
盂(汉旧县。有虖池水,自雁门郡界来。)
shòu yáng jìn jiù xiàn.
寿阳(晋旧县。)
guǎng yáng hàn shàng ài xiàn, hòu wèi gǎi yuē shí ài, guó jiā yòu gǎi zhī. xiàn dōng yǒu gù guān, shén xiǎn gù.
广阳(汉上艾县,后魏改曰石艾,国家又改之。县东有故关,甚险固。)
jiāo chéng yǒu yáng cháng shān, suí yáng dì gǎi wéi shēn gǔ lǐng.
交城(有羊肠山,隋炀帝改为深谷岭。)
chāng huà jùn
○昌化郡
dōng zhì xī hé jùn yī bǎi liù shí lǐ. nán zhì dà níng jùn èr bǎi wǔ shí lǐ. xī zhì shàng jùn èr bǎi sān shí lǐ. běi zhì lóu fán jùn èr bǎi sān shí lǐ. dōng nán dào dà níng jùn èr bǎi wǔ shí lǐ. xī nán dào dà níng jùn shí lóu xiàn yī bǎi wǔ shí lǐ. xī běi dào lóu fán jùn èr bǎi sān shí lǐ. dōng běi dào tài yuán fǔ sān bǎi jiǔ shí lǐ. qù xī jīng yī qiān èr bǎi sān shí lǐ, qù dōng jīng yī qiān yī bǎi shí lǐ. hù yī wàn sān qiān sān bǎi qī shí, kǒu liù wàn sì qiān sān bǎi sì shí.
(东至西河郡一百六十里。南至大宁郡二百五十里。西至上郡二百三十里。北至楼烦郡二百三十里。东南到大宁郡二百五十里。西南到大宁郡石楼县一百五十里。西北到楼烦郡二百三十里。东北到太原府三百九十里。去西京一千二百三十里,去东京一千一百十里。户一万三千三百七十,口六万四千三百四十。)
shí zhōu jīn lǐ lí shí xiàn. zhàn guó chū, zhào zhī lí shí yì, hòu wèi qín wèi èr guó zhī jìng. qín běn jì yún" qín zhāo wáng fá zhào, qǔ lí shí" shì yě. qín wèi tài yuán jùn dì. èr hàn shǔ xī hé jùn nán chán yú tíng, jí zuǒ guó chéng. jìn shǔ xī hé guó, liú yuán hǎi qǐ shì yú cǐ, hòu shí lè zhì yǒng shí jùn. běi qí zhì huái zhèng jùn, hòu gǎi wéi lí shí jùn, jiān zhì xī fén zhōu. hòu zhōu gǎi xī fén wèi shí zhōu. suí chū jùn fèi, ér shí zhōu rú gù yáng dì chū zhōu fèi, zhì shí jùn. dà táng wèi shí zhōu, huò wèi chāng huà jùn. lǐng xiàn wǔ:
石州(今理离石县。)战国初,赵之离石邑,后为秦、魏二国之境。(秦本纪云“秦昭王伐赵,取离石”是也。)秦为太原郡地。二汉属西河郡南单于庭,即左国城。晋属西河国,刘元海起事於此,后石勒置永石郡。北齐置怀政郡,后改为离石郡,兼置西汾州。后周改西汾为石州。隋初郡废,而石州如故;炀帝初州废,置石郡。大唐为石州,或为昌化郡。领县五:
lí shí hàn jiù xiàn. hòu nán chán yú tíng zuǒ guó chéng zài cǐ. yǒu lí shí shuǐ, yī míng chì hóng shuǐ, gāo huān dà pò ěr zhū zhào yú chì hóng lǐng, gài jìn cǐ.
离石(汉旧县。后南单于庭左国城在此。有离石水,一名赤洪水,高欢大破尔朱兆於赤洪岭,盖近此。)
dìng hú hàn lí shí xiàn dì. hòu zhōu zhì dìng hú jùn, zài jīn xiàn xī. suí zhì mèng mén guān, qí dì xiǎn gù.
定胡(汉离石县地。后周置定胡郡,在今县西。隋置孟门关,其地险固。)
píng yí
平夷
lín quán
临泉
fāng shān yǒu chì hóng shuǐ yuán, dōng liú rù lí shí xiàn jiè.
方山(有赤洪水源,东流入离石县界。)
lóu fán jùn
○楼烦郡
dōng zhì dìng xiāng jùn jiè èr bǎi sì shí lǐ. nán zhì chāng huà jùn jiè èr bǎi sān shí lǐ. xī zhì yú lín jùn jiè yī bǎi bā shí lǐ. běi zhì mǎ yì jùn sān bǎi lǐ. dōng nán dào tài yuán fǔ èr bǎi wǔ shí lǐ. xī nán dào yín chuān jùn sān bǎi lǐ. xī běi dào yú lín jùn jiǔ shí lǐ. dōng běi dào yàn mén jùn sān bǎi lǐ. qù xī jīng yī qiān sì bǎi lǐ, qù dōng jīng yī qiān èr bǎi èr shí lǐ. hù yī wàn wǔ qiān liù bǎi bā shí, kǒu qī wàn èr qiān èr bǎi liù.
(东至定襄郡界二百四十里。南至昌化郡界二百三十里。西至榆林郡界一百八十里。北至马邑郡三百里。东南到太原府二百五十里。西南到银川郡三百里。西北到榆林郡九十里。东北到雁门郡三百里。去西京一千四百里,去东京一千二百二十里。户一万五千六百八十,口七万二千二百六。)
lán zhōu jīn lǐ yí fāng xiàn. chūn qiū jìn guó zhī fēn, jìn miè zhī hòu wèi hú dì, yǒu lóu fán wáng jū yān. qí hòu, zhào huì wén wáng pò lóu fán ér qǔ qí dì. qí hòu, běi jìng shǔ yàn. qín èr hàn wèi tài yuán jùn dì. jìn mò, xiàn liú yuán hǎi. hòu wèi mò, yú qí dì zhì lán zhōu. suí yáng dì zhì lóu fán jùn. dà táng wèi lán zhōu, huò wèi lóu fán jùn. lǐng xiàn sì:
岚州(今理宜芳县。)春秋晋国之分,晋灭之后为胡地,有楼烦王居焉。其后,赵惠文王破楼烦而取其地。其后,北境属燕。秦、二汉为太原郡地。晋末,陷刘元海。后魏末,於其地置岚州。隋炀帝置楼烦郡。大唐为岚州,或为楼烦郡。领县四:
yí fāng yǒu gǔ xiù róng chéng, jí hàn fén yáng xiàn, shǔ tài yuán jùn. jī sù suǒ zài, wèi zhī yáng cháng cāng, shí dèng yíng wěi, ruò yáng cháng yān.
宜芳(有古秀容城,即汉汾阳县,属太原郡。积粟所在,谓之羊肠仓,石磴萦委,若羊肠焉。)
hé hé hàn fén yáng xiàn dì. běi qí zhì wèi fén xiàn, hé hé guān zài běi.
合河(汉汾阳县地。北齐置蔚汾县,合河关在北。)
jìng lè hàn fén yáng xiàn dì. yǒu suí yáng dì fén yáng gōng. yǒu guǎn cén shān, liú yào yǐn chǔ, fén shuǐ suǒ chū.
静乐(汉汾阳县地。有隋炀帝汾阳宫。有管涔山,刘曜隐处,汾水所出。)
lán gǔ
岚谷
yàn mén jùn
○雁门郡
dōng zhì ān biān jùn èr bǎi liù shí lǐ. nán zhì tài yuán fǔ wǔ bǎi lǐ. xī zhì lóu fán jùn yī bǎi liù shí lǐ. běi zhì mǎ yì jùn yī bǎi sì shí lǐ. dōng nán dào cháng shān jùn wǔ bǎi sì shí lǐ. xī nán dào dìng xiāng jùn èr bǎi wǔ shí lǐ. xī běi dào mǎ yì jùn èr bǎi èr shí lǐ. dōng běi dào ān biān jùn jiè sān bǎi shí lǐ. qù xī jīng yī qiān liù bǎi sì shí lǐ, qù dōng jīng yī qiān sān bǎi èr shí lǐ. hù èr wàn yī qiān èr shí, kǒu shí wàn yī qiān sì bǎi wǔ shí.
(东至安边郡二百六十里。南至太原府五百里。西至楼烦郡一百六十里。北至马邑郡一百四十里。东南到常山郡五百四十里。西南到定襄郡二百五十里。西北到马邑郡二百二十里。东北到安边郡界三百十里。去西京一千六百四十里,去东京一千三百二十里。户二万一千二十,口十万一千四百五十。)
dài zhōu jīn lǐ yàn mén xiàn. gǔ táng guó zhī dì. chūn qiū shí jìn guó zhī fēn. jí sān qīng fēn jìn, qí dì shǔ zhào. zhào xiāng zi shā dài wáng ér qǔ qí dì. zhào wǔ líng wáng pò lóu fán, ér zhì yún zhōng yàn mén dài jùn. hòu běi jìng shǔ yàn. qín wèi tài yuán yàn mén èr jùn zhī jìng, hàn yīn zhī, hòu hàn jí jìn yì tóng. hòu wèi zhì liáng chéng fán zhì èr jùn. hòu zhōu zhì sì zhōu. suí wén dì gǎi wéi dài zhōu yáng dì chū zhōu fèi, zhì yàn mén jùn. dà táng wèi dài zhōu, huò wèi yàn mén jùn. jīn jùn chéng, hòu wèi suǒ zhì. jùn nán sān shí lǐ yǒu dōng xíng guān, shén xiǎn gù. lǐng xiàn wǔ:
代州(今理雁门县。)古唐国之地。春秋时晋国之分。及三卿分晋,其地属赵。(赵襄子杀代王而取其地。)赵武灵王破楼烦,而置云中、雁门、代郡。后北境属燕。秦为太原、雁门二郡之境,汉因之,后汉及晋亦同。后魏置梁城、繁畤二郡。后周置肆州。隋文帝改为代州;炀帝初州废,置雁门郡。大唐为代州,或为雁门郡。(今郡城,后魏所置。郡南三十里有东陉关,甚险固。)领县五:
yàn mén hàn guǎng wǔ xiàn gù chéng zài xī nán. yòu yǒu gù píng xiàn, hòu hàn mò píng chéng xiàn yě. yǒu xià wū shān, zhào xiāng zi huì dài wáng, yīn shā zhī yú cǐ. yǒu jù zhù shān, yī míng xī xíng shān yě.
雁门(汉广武县故城在西南。又有故平县,后汉末平城县也。有夏屋山,赵襄子会代王,因杀之於此。有句注山,一名西陉山也。)
wǔ tái hàn lǜ sī xiàn. suí gǎi lú yí xiàn wèi wǔ tái. yǒu wǔ tái shān. lǜ yīn lú, sī yīn yí.
五台(汉虑虒县。隋改卢夷县为五台。有五台山。虑音庐,虒音夷。)
fán zhì hàn jiù xiàn. yǒu hū chí hé, yuán chū xiàn dōng nán gū fù shān.
繁畤(汉旧县。有虖池河,源出县东南泒阜山。)
guō hàn jiù xiàn. yòu yǒu hàn lóu fán jùn gù chéng, zài jīn xiàn dōng. dōng wèi zhì kuò zhōu. guō yīn guō.
崞(汉旧县。又有汉楼烦郡故城,在今县东。东魏置廓州。崞音郭。)
táng lín
唐林
dìng xiāng jùn
○定襄郡
dōng zhì yàn mén jùn jiè jiǔ shí lǐ. nán zhì tài yuán fǔ yī bǎi bā shí lǐ. xī zhì lóu fán jùn èr bǎi sì shí lǐ. běi zhì yàn mén jùn èr bǎi wǔ shí lǐ. dōng nán dào tài yuán fǔ jiè yī bǎi èr shí lǐ. xī nán dào tài yuán fǔ jí lóu fán jùn jiè yī bǎi èr shí lǐ. xī běi dào lóu fán jùn yī bǎi èr shí lǐ. dōng běi dào yàn mén jùn jiè èr bǎi wǔ shí lǐ. qù xī jīng yī qiān sì bǎi bā shí lǐ, qù dōng jīng yī qiān liù shí lǐ. hù yī wàn wǔ qiān sān shí bā, kǒu qī wàn qī qiān jiǔ bǎi sān shí.
(东至雁门郡界九十里。南至太原府一百八十里。西至楼烦郡二百四十里。北至雁门郡二百五十里。东南到太原府界一百二十里。西南到太原府及楼烦郡界一百二十里。西北到楼烦郡一百二十里。东北到雁门郡界二百五十里。去西京一千四百八十里,去东京一千六十里。户一万五千三十八,口七万七千九百三十。)
xīn zhōu jīn lǐ xiù róng xiàn. zhàn guó shǔ zhào. qín wèi tài yuán jùn dì, èr hàn yīn zhī. hòu wèi zhì sì zhōu. hòu zhōu xǐ sì zhōu yú yàn mén jùn. suí chū zhì xīn xīng jùn jí yún zhōu, hòu gǎi xīn xīng jùn wèi xīn zhōu yīn xīn kǒu wéi míng. yáng dì chū, fèi yún zhōu jí xīn zhōu, yǐ qí dì shǔ lóu fán dìng xiāng èr jùn. dà táng fù fēn zhì xīn zhōu, huò wèi dìng xiāng jùn. hàn yǒu dìng xiāng jùn, zài jīn mǎ yì jùn dì. lǐng xiàn èr:
忻州(今理秀容县。)战国属赵。秦为太原郡地,二汉因之。后魏置肆州。后周徙肆州於雁门郡。隋初置新兴郡及云州,后改新兴郡为忻州;(因忻口为名。)炀帝初,废云州及忻州,以其地属楼烦、定襄二郡。大唐复分置忻州,或为定襄郡。(汉有定襄郡,在今马邑郡地。)领县二:
xiù róng hàn fén yáng xiàn. yǒu lán shuǐ.
秀容(汉汾阳县。有岚水。)
dìng xiāng hàn yáng qǔ xiàn. yǒu shí lǐng guān, shén xiǎn gù.
定襄(汉阳曲县。有石岭关,甚险固。)
ān biān jùn
○安边郡
dōng zhì shàng gǔ jùn sān bǎi èr shí lǐ. nán zhì cháng shān jùn sì bǎi lǐ. xī zhì yàn mén jùn èr bǎi liù shí lǐ. běi zhì fān jìng, wú jùn. dōng nán dào bó líng jùn sì bǎi jiǔ shí lǐ. xī nán dào yàn mén jùn sān bǎi shí lǐ. xī běi dào mǎ yì jùn sì bǎi liù lǐ. dōng běi dào guī chuān jùn sì bǎi sì shí lǐ. qù xī jīng jiǔ bǎi lǐ, qù dōng jīng yī qiān wǔ bǎi lǐ. hù sì qiān liù bǎi shí, kǒu yī wàn bā qiān èr bǎi.
(东至上谷郡三百二十里。南至常山郡四百里。西至雁门郡二百六十里。北至蕃境,无郡。东南到博陵郡四百九十里。西南到雁门郡三百十里。西北到马邑郡四百六里。东北到妫川郡四百四十里。去西京九百里,去东京一千五百里。户四千六百十,口一万八千二百。)
wèi zhōu jīn lǐ líng qiū xiàn. zhōu lǐ bīng zhōu chuān yuē ǒu yí, xué jìn, zhōng" yòu gǎi jīn" yuē lái yì. ǒu yí shuǐ zài líng qiū xiàn jiè, lái shuǐ zài fēi hú xiàn jiè. zhàn guó chū shǔ zhào, hòu yòu shǔ yàn. qín hàn jìn shǔ dài jùn. hòu wèi zhì huái huāng yù yí èr zhèn. dōng wèi zhì běi líng qiū jùn. hòu zhōu zhì wèi zhōu. suí zhì shàng gǔ jùn. dà táng zhì wèi zhōu, huò wèi ān biān jùn. lǐng xiàn sān:
蔚州(今理灵丘县。)周礼并州川曰呕夷,{穴浸,中“又改巾”}曰淶易。(呕夷水在灵丘县界,淶水在飞狐县界。)战国初属赵,后又属燕。秦、汉、晋属代郡。后魏置怀荒、御夷二镇。东魏置北灵丘郡。后周置蔚州。隋置上谷郡。大唐置蔚州,或为安边郡。领县三:
líng qiū hàn jiù xiàn. yǒu zhào wǔ líng wáng líng.
灵丘(汉旧县。有赵武灵王陵。)
fēi hú hàn guǎng chāng xiàn dì. fēi hú kǒu zài xiàn běi, jí hàn zhī fēi hú dào, tōng guī chuān jùn huái róng xiàn. yòu yǒu mó jī shān, yǔ guī chuān jùn shān xiāng lián. suí zhì jīn xiàn.
飞狐(汉广昌县地。飞狐口在县北,即汉之飞狐道,通妫川郡怀戎县。又有磨笄山,与妫川郡山相连。隋置今县。)
ān biān
安边
mǎ yì jùn
○马邑郡
dōng zhì ān biān jùn sì bǎi liù shí lǐ. nán zhì yàn mén jùn yī bǎi sì shí lǐ. xī zhì lóu fán jùn sān bǎi sì shí lǐ. běi zhì chán yú fǔ sān bǎi wǔ shí lǐ. dōng nán dào yàn mén jùn yī bǎi èr shí lǐ. xī nán dào lóu fán jùn sān bǎi lǐ. xī běi dào chán yú fǔ sān bǎi wǔ shí lǐ. dōng běi dào gù yún zhōu èr bǎi liù shí lǐ. qù xī jīng yī qiān qī bǎi qī shí lǐ, qù dōng jīng yī qiān sān bǎi sì shí lǐ. hù liù qiān sān bǎi, kǒu èr wàn wǔ qiān bā bǎi.
(东至安边郡四百六十里。南至雁门郡一百四十里。西至楼烦郡三百四十里。北至单于府三百五十里。东南到雁门郡一百二十里。西南到楼烦郡三百里。西北到单于府三百五十里。东北到故云州二百六十里。去西京一千七百七十里,去东京一千三百四十里。户六千三百,口二万五千八百。)
shuò zhōu jīn lǐ shàn yáng xiàn. zhàn guó shǔ yàn. qín shǔ dài yàn mén èr jùn dì. hàn wèi dìng xiāng yàn mén èr jùn dì. hòu hàn shǔ yún zhōng yàn mén èr jùn. hàn mò, yīn luàn yòu zhì xīn xīng jùn. hàn mò dà luàn, xiōng nú qīn biān, zì dìng xiāng yǐ xī, jǐn yún zhōng yàn mén zhī jiān suì kōng. jiàn ān zhōng, wèi wǔ wáng jí huāng jùn zhī rén, lì xīn xīng jùn. jìn huái dì shí, liú kūn biǎo yǐ xiān bēi yī lú wèi dà chán yú, fēng dài gōng, xǐ mǎ yì, jí qí dì yě. qí hòu chēng wèi, jiàn dū yú jīn jùn běi, jiān zhì huái shuò zhèn. jí qiān luò hòu, suì yú jùn běi sān bǎi yú lǐ zhì shuò zhōu, gé róng zhī luàn yòu fèi. běi qí fù zhì shuò zhōu. suí chū zhì zǒng guǎn fǔ yáng dì chū fǔ fèi, zhì dài jùn, xún shǔ mǎ yì jùn. hòu wèi chū, yún zhōng zài jīn jùn běi sān bǎi yú lǐ dìng xiāng gù chéng. běi qí zhì shuò zhōu, zài gù dū xī nán xīn chéng, yī míng píng chéng yě. hòu yí yú mǎ yì, jí jīn jùn chéng yě. dà táng chū wèi shuò zhōu, huò wèi mǎ yì jùn. lǐng xiàn èr:
朔州(今理善阳县。)战国属燕。秦属代、雁门二郡地。汉为定襄、雁门二郡地。后汉属云中、雁门二郡。汉末,因乱又置新兴郡。(汉末大乱,匈奴侵边,自定襄以西,尽云中、雁门之间遂空。建安中,魏武王集荒郡之人,立新兴郡。)晋怀帝时,刘琨表以鲜卑猗卢为大单于,封代公,徙马邑,即其地也。其后称魏,建都於今郡北,兼置怀朔镇。及迁洛后,遂於郡北三百馀里置朔州,葛荣之乱又废。北齐复置朔州。隋初置总管府;炀帝初府废,置代郡,寻属马邑郡。(后魏初,云中在今郡北三百馀里定襄故城。北齐置朔州,在故都西南新城,一名平城也。后移於马邑,即今郡城也。)大唐初为朔州,或为马邑郡。领县二:
shàn yáng yǒu qín mǎ yì chéng wǔ zhōu sāi, jí cǐ dì. yì hàn dìng xiāng xiàn dì, hòu wèi sāng gān jùn, běi qí guǎng ān jùn. yǒu zǐ hé fā yuán yú cǐ.
善阳(有秦马邑城武州塞,即此地。亦汉定襄县地,后魏桑乾郡,北齐广安郡。有紫河发源於此。)
mǎ yì hàn jiù xiàn.
马邑(汉旧县。)
yún zhōng jùn
○云中郡
dōng zhì sāng gān jùn dū zhái yī bǎi wǔ shí lǐ. nán zhì yàn mén jùn jiè yī bǎi liù shí lǐ. xī zhì dōng jiān gǔ wǔ shí lǐ. běi zhì cháng chéng fān jiè sān bǎi lǐ. dōng nán dào yú lín jùn sì bǎi lǐ. xī nán dào shén duī zhà jiǔ shí lǐ. xī běi dào què fān zhà yī bǎi liù shí lǐ. dōng běi dào yáng ā gǔ fān jiè sān bǎi sì shí lǐ. qù xī jīng èr qiān qī shí lǐ, qù dōng jīng yī qiān liù bǎi sì shí lǐ. hù sān qiān yī bǎi liù shí, kǒu qī qiān jiǔ bǎi sān shí.
(东至桑乾郡督宅一百五十里。南至雁门郡界一百六十里。西至东尖谷五十里。北至长城蕃界三百里。东南到榆林郡四百里。西南到神堆栅九十里。西北到卻蕃栅一百六十里。东北到阳阿谷蕃界三百四十里。去西京二千七十里,去东京一千六百四十里。户三千一百六十,口七千九百三十。)
yún zhōu jīn lǐ yún zhōng xiàn. zhàn guó shǔ zhào. qín zhì yún zhōng jùn, èr hàn yīn zhī. jìn shǔ xīn xīng jùn. hòu wèi dào wǔ dì zì yún zhōng xǐ dōu píng chéng, jí cǐ, yún zhōng, jīn mǎ yì jùn běi. píng chéng jí jīn jùn, suí yún nèi xiàn cháng ān zhèn yě. zhì dài yǐn. zì tiān xìng yuán nián dōu píng chéng, zhì xiào wén dì tài hé shí jiǔ nián qiān luò yáng hòu, gǎi dài yǐn wèi wàn nián yǐn. suí chū shǔ mǎ yì jùn. dà táng zhì yún zhōu, huò wèi yún zhōng jùn. lǐng xiàn yī:
云州(今理云中县。)战国属赵。秦置云中郡,二汉因之。晋属新兴郡。后魏道武帝自云中徙都平城,即此,(云中,今马邑郡北。平城即今郡,隋云内县常安镇也。)置代尹。(自天兴元年都平城,至孝文帝太和十九年迁洛阳后,改代尹为万年尹。)隋初属马邑郡。大唐置云州,或为云中郡。领县一:
yún zhōng hàn jiù xiàn. suí yuē yún nèi xiàn. bái dēng shān, bái dēng tái, hàn gāo dì chū, bèi xiōng nú wéi yú cǐ. yǒu gù gāo liǔ chéng cān hé bēi. hòu wèi shèng lè xiàn yì zài jīn jùn jiè. chán yú tái, zài jīn xiàn xī běi bǎi yú lǐ. hàn xiào wǔ yuán fēng yuán nián, lè bīng shí bā wàn qí, chū cháng chéng, běi dēng chán yú tái.
云中(汉旧县。隋曰云内县。白登山,白登台,汉高帝初,被匈奴围於此。有故高柳城、参合陂。后魏盛乐县亦在今郡界。单于台,在今县西北百馀里。汉孝武元封元年,勒兵十八万骑,出长城,北登单于台。)
chán yú fǔ
○单于府
dōng zhì nán zhì yú lín jùn yī bǎi èr shí lǐ. xī zhì běi zhì dōng nán dào mǎ yì jùn sān bǎi wǔ shí lǐ. xī nán dào xī běi dào dōng běi dào qù xī jīng èr qiān èr bǎi wǔ shí lǐ, qù dōng jīng èr qiān lǐ. hù èr qiān yī bǎi, kǒu yī wàn sān qiān.
(东至……南至榆林郡一百二十里。西至……北至……东南到马邑郡三百五十里。西南到……西北到……东北到……去西京二千二百五十里,去东京二千里。户二千一百,口一万三千。)
chán yú dà dū hù fǔ, zhàn guó shǔ zhào, qín hàn yún zhōng jùn dì yě. dà táng lóng shuò sān nián, zhì yún zhōng dū hù fǔ, yòu yí hàn hǎi dū hù fǔ yú qì běi, hàn hǎi dū hù jiù yuē yàn rán dū hù fǔ. èr fǔ yǐ qì wèi jiè. lín dé yuán nián, gǎi yún zhōng dū hù fǔ wèi chán yú dà dū hù fǔ. lǐng xiàn yī:
单于大都护府,战国属赵,秦汉云中郡地也。大唐龙朔三年,置云中都护府,又移瀚海都护府於碛北,(瀚海都护旧曰燕然都护府。)二府以碛为界。麟德元年,改云中都护府为单于大都护府。领县一:
jīn hé yǒu cháng chéng. yǒu jīn hé, shàng chéng zǐ hé jí xiàng shuǐ. yòu nán liú rù hé. lǐ líng tái wáng zhāo jūn mù.
金河(有长城。有金河,上承紫河及象水。又南流入河。李陵台、王昭君墓。)
fēng sú
风俗
jì zhōu, yáo dū suǒ zài, jiāng yù yóu guǎng. liáng zhōu jìng yǔ suī xiá yuǎn, ér zá yǐ yí liáo. zhōng xià wéi jì zhōu zuì dà. shān dōng zhī rén, xìng huǎn shàng rú, zhàng qì rèn xiá, tài xíng héng shān zhī dōng. ér yè jùn, gāo qí guó dū, fú qiǎo chéng sú. zì běi qí zhī miè yì guān, shì rén duō qiān guān nèi, wéi jì qiǎo shāng fàn jí yuè hù yí shí jùn guō, yóu shì rén qíng xiǎn bì, zhì jīn hǎo wèi sù sòng. shān xī tǔ jí, qí rén qín jiǎn, ér hé dōng, wèi jìn yǐ jiàng, wén xué shèng xìng, wèi fēng lè hóu dù jūn jī wèi hé dōng shǒu, kāi zhì xué guān, qīn zhí jīng jiào shòu, jùn zhōng huà zhī, zì hòu hé dōng tè duō rú zhě. lǘ jǐng zhī jiān, xí yú chéng fǎ. bīng zhōu jìn dí, sú shàng wǔ yì, zuǒ yòu shān hé, gǔ chēng zhòng zhèn, hán xìn wèi chén xī yuē:" dài, tiān xià jīng bīng chù yě." hòu hàn mò, tiān xià rǎo luàn, gāo gàn wèi bīng zhōu cì shǐ, qiān zhāo shuō gàn yuē:" bīng zhōu zuǒ yǒu héng shān zhī xiǎn, yòu yǒu dà hé zhī gù, běi yǒu qiáng hú, kě yǐ shǒu yě." jì rèn zhī zhě, bì wén wǔ jiān zī yān.
冀州,尧都所在,疆域尤广。(梁州境宇虽遐远,而杂以夷獠。中夏唯冀州最大。)山东之人,性缓尚儒,仗气任侠,(太行、恒山之东。)而邺郡,高齐国都,浮巧成俗。(自北齐之灭衣冠,士人多迁关内,惟伎巧商贩及乐户移实郡郭,由是人情险诐,至今好为诉讼。)山西土瘠,其人勤俭,而河东,魏晋以降,文学盛兴,(魏丰乐侯杜君畿为河东守,开置学官,亲执经教授,郡中化之,自后河东特多儒者。)闾井之间,习於程法。并州近狄,俗尚武艺,左右山河,古称重镇,(韩信谓陈豨曰:“代,天下精兵处也。”后汉末,天下扰乱,高幹为并州刺史,牵招说幹曰:“并州左有恒山之险,右有大河之固,北有强胡,可以守也。”)寄任之者,必文武兼资焉。