strong bīng bā strong
兵八
sūn zǐ yuē:" ruì zú wù gōng. qiáng ér bì zhī, bì qí suǒ zhǎng yě. bǐ fǔ kù chōng shí, shì zú qiáng shèng, zé dāng bèi bì yǐ dài qí xū. yù yǐ ruò zhì qiáng, bù ruò biàn yě. shǎo ér táo zhī, gāo bì lěi, wù yǔ zhàn yě. bǐ zhòng, wǒ zhī shī guǎ, bù kě dí, zé dāng zì táo, shǒu nì qí xíng. bù ruò zé néng bì zhī. yǐn bīng bèi zhī, qiáng ruò bù dí, shì bù xiāng ruò, zé yǐn jūn bì, dài lì ér dòng. gù xiǎo dí zhī jiān, dà dí zhī qín. xiǎo bù néng dāng dà yě. yán xiǎo guó bù liàng qí lì, gǎn yǔ dà bāng wèi chóu, suī quán shí jiān chéng gù shǒu, rán hòu bì jiàn qín huò. chūn qiū chuán yuē:" jì bù néng qiáng, yòu bù néng ruò, suǒ yǐ bài yě." wú yāo zhèng zhèng zhī qí, wú jī táng táng zhī zhèn, cǐ lǐ biàn zhě yě. zhèng zhèng zhě, zhěng qí yě. táng táng zhě, dà yě, wēi shèng mào. zhèng zhèng zhě, gū tè zhī xiàng yě. yán dí qián yǒu gū tè zhī bīng, hòu yǒu táng táng zhī zhèn, bì yǒu yǐ fú zhà yòu zhī móu, shěn chá yǐ dài, wù qīng yāo jié yě. cǐ lǐ biàn zhà. shì gù zhāo qì ruì, zhòu qì duò, mù qì guī. shàn yòng bīng zhě, bì qí ruì qì, jī qí duò guī, cǐ lǐ qì zhě yě." bì qí jīng ruì zhī qì, jī qí xiè duò yù guī, cǐ lǐ qì zhě. gù cáo guì yuē:" fū zhàn, yǒng qì yě. yī gǔ zuò qì, zài ér shuāi, sān ér jié. bǐ jié wǒ yíng, gù kè zhī."
孙子曰:"锐卒勿攻。强而避之,(避其所长也。彼府库充实,士卒强盛,则当备避以待其虚。欲以弱制强,不若变也。)少而逃之,(高壁垒,勿与战也。彼众,我之师寡,不可敌,则当自逃,守匿其形。)不若则能避之。(引兵备之,强弱不敌,势不相若,则引军避,待利而动。)故小敌之坚,大敌之擒。(小不能当大也。言小国不量其力,敢与大邦为仇,虽权时坚城固守,然后必见擒获。春秋传曰:"既不能强,又不能弱,所以败也。")无邀正正之旗,无击堂堂之阵,此理变者也。(正正者,整齐也。堂堂者,大也,威盛貌。正正者,孤特之象也。言敌前有孤特之兵,后有堂堂之阵,必有倚伏诈诱之谋,审察以待,勿轻邀截也。此理变诈。)是故朝气锐,昼气墯,暮气归。善用兵者,避其锐气,击其墯归,此理气者也。"(避其精锐之气,击其懈墯、欲归,此理气者。故曹刿曰:"夫战,勇气也。一鼓作气,再而衰,三而竭。彼竭我盈,故克之。")
bì ruì
避锐
zhàn guó wèi wǔ hòu wèn wú qǐ yuē:" bào kòu zú zhì, lüè wú tián yě, qǔ wú niú mǎ, zé rú zhī hé?" qǐ yuē:" bào kòu zhī lái, bì jīng qiě qiáng. shàn shǒu wù yīng, qián fú lù bàng. mù qù bì zú, cháo chéng zhòng zhuāng. xiāo qí zhú jī, shì bì mò dāng. yù wǒ fú nèi, rú xuě féng tāng."
战国魏武侯问吴起曰:"暴寇卒至,掠吾田野,取吾牛马,则如之何?"起曰:"暴寇之来,必精且强。善守勿应,潜伏路傍。暮去必卒,朝乘重装。骁骑逐击,势必莫当。遇我伏内,如雪逢汤。"
hòu hàn mò, yuán shàng jù yè, lǜ bīng wéi jī xiōng tán yú nán pí, liú sū yóu shěn pèi shǒu. cáo gōng wéi yè, shàng hái jiù yè, zhū jiàng jiē yǐ wéi" cǐ guī shī, rén zì wéi zhàn, bù rú bì zhī". gōng yuē:" shàng cóng dà dào lái, dāng bì zhī ruò xún xī shān lái zhě, cǐ chéng qín ěr." shàng guǒ xún xī shān lái, lín fǔ yīn fù shuǐ wèi yíng. yè qiǎn bīng fàn wéi, gōng nì jī pò zǒu zhī, chéng zhōng bēng kuì.
后汉末,袁尚据邺,率兵围击兄谭於南皮,留苏由、审配守。曹公围邺,尚还救邺,诸将皆以为"此归师,人自为战,不如避之"。公曰:"尚从大道来,当避之;若循西山来者,此成擒耳。"尚果循西山来,临滏(音父)水为营。夜遣兵犯围,公逆击破走之,城中崩溃。
dōng jìn mò, sòng wǔ dì fá nán yàn mù róng chāo, lǐng nán zéi lú xún xú dào fù chéng xū xí jiàn yè. xún duō yí shǎo jué, měi yù yǐ wàn quán wèi lǜ, wèi dào fù yuē:" dà jūn wèi zhì, jìn lì bù shàng shū mèng chǎng biàn dǔ fēng zì cái, dà shì yán zhī, zì dāng jì rì kuì luàn. jīn jué shèng fù yú yī zhāo, jì fēi bì dìng zhī dào, qiě shā shāng shì zú, bù rú àn bīng dài zhī." sòng wǔ bēn hái jù shǒu. sòng wǔ yuē:" zéi ruò xīn tíng zhí shàng, qiě dāng bì zhī huí pō cài zhōu, nǎi chéng qín ěr." yú shì dēng shí tou chéng yǐ dǔ xún jūn, chū jiàn yǐn xiàng xīn tíng, sòng wǔ gù zuǒ yòu shī sè. jì ér huí pō cài zhōu. dào fù yóu rì rì yù shàng, xún jìn zhī. shǐ léi lǎo xī chéng zhōu jiàn xiàng bái shí. sòng wǔ lǜ qí cóng bái shí bù shàng, nǎi lǜ liú yì zhū gě zhǎng mín běi chū jù zhī. zéi suì lǜ zhòng shù wàn tún dān yáng jùn. sòng wǔ lǜ zhū jūn chí guī. zhòng lǜ zéi guò jiāng, xián wèi dāng jìng hái jù zhàn. sòng wǔ nǎi xiān yǐn jūn hái shí tou, zhòng mò zhī xiǎo. shì rì dà rè, sān jūn pí dùn, jì rù chéng, jiě jiǎ xī shì, xǐ yù yǐn shí, jiǔ zhī, nǎi chū liè zhèn yú nán táng. cān jūn chǔ shū dù zhū líng shí lǜ jìn yǒng qiān yú rén guò huái. zéi shù qiān, jiē cháng dāo máo chán, jīng jiǎ yào rì, fèn yuè zhēng jìn. líng shí suǒ lǐng duō xiān bēi, shàn bù shuò, bìng jié zhèn yǐ dài zhī. zéi duǎn bīng fú néng kàng, sǐ shāng zhě shù bǎi rén, nǎi tuì zǒu.
东晋末,宋武帝伐南燕慕容超,岭南贼卢循、徐道覆乘虚袭建业。循多疑少决,每欲以万全为虑,谓道覆曰:"大军未至,晋吏部尚书孟昶便睹风自裁,大势言之,自当计日溃乱。今决胜负於一朝,既非必定之道,且杀伤士卒,不如按兵待之。"宋武奔还拒守。宋武曰:"贼若新亭直上,且当避之;回泊蔡洲,乃成擒耳。"於是登石头城以睹循军,初见引向新亭,宋武顾左右失色。既而回泊蔡洲。道覆犹日日欲上,循禁之。使羸老悉乘舟舰向白石。宋武虑其从白石步上,乃率刘毅、诸葛长民北出拒之。贼遂率众数万屯丹阳郡。宋武率诸军驰归。众虑贼过江,咸谓当迳还拒战。宋武乃先引军还石头,众莫之晓。是日大热,三军疲顿,既入城,解甲息士,洗浴饮食,久之,乃出列阵於南塘。参军褚叔度、朱龄石率劲勇千馀人过淮。贼数千,皆长刀矛鋋,精甲耀日,奋跃争进。龄石所领多鲜卑,善步槊,并结阵以待之。贼短兵弗能抗,死伤者数百人,乃退走。
jiān bì chí jiǔ hòu xì pò zhī
坚壁持久候隙破之
shǔ xiān zhǔ lǜ dà zhòng dōng fá wú, wú jiāng lù xùn jù zhī. shǔ zhǔ cóng jiàn píng lián wéi zhì yí líng jiè, lì shù shí tún, yǐ jīn bó jué shǎng yòu dòng zhū yí, xiān qiǎn jiàng wú bān yǐ shù qiān rén yú píng dì lì yíng, yù yǐ tiǎo zhàn. zhū jiàng jiē yù jī zhī, xùn yuē:" bèi jǔ jūn dōng xià, ruì qì shǐ shèng, qiě chéng gāo shǒu xiǎn, nán kě zú gōng, gōng zhī zòng xià, yóu nán jǐn kè, ruò yǒu bù lì, sǔn wǒ dà shì, fēi xiǎo gù yě. jīn dàn qiě jiǎng lì jiàng shì, guǎng shī fāng lüè, yǐ guān qí biàn. ruò cǐ xián zé shì píng yuán guǎng yě, dāng kǒng yǒu yàn yīn biāo pèi jiāo chí zhī yōu. jīn yuán shān xíng jūn, shì bù dé zhǎn, zì dāng pí dùn yú mù shí zhī jiān, xú zhì qí bì ěr." bèi zhī qí jì bù xíng, nǎi yǐn fú bīng bā qiān rén, cóng gǔ zhōng chū. xùn yuē:" suǒ yǐ bù tīng zhū jūn jī bān zhě, chuāi zhī bì yǒu qiǎo gù yě." zhū jiàng bìng yuē:" gōng bèi dāng zài chū, jīn nǎi lìng rù wǔ liù bǎi lǐ, xiāng xián chí jīng qī bā yuè, qí zhū yào hài yǐ gù shǒu, jī zhī bì wú lì yǐ." xùn yuē:" bèi shì huá lǔ, gèng cháng shì duō, qí jūn shǐ jí, sī lǜ jīng zhuān, wèi kě gàn yě. jīn zhù yǐ jiǔ, bù dé wǒ biàn, bīng pí yì jǔ, jì bù fù shēng, jī jiǎo cǐ kòu, zhèng zài jīn rì." nǎi gōng yī yíng, bù lì. xùn yuē:" wú yǐ xiǎo pò zhī zhī shù." nǎi lìng gè chí yī bǎ máo, yǐ huǒ gōng bá zhī. é ěr shì chéng, suì lǜ zhū jūn tóng shí jù gōng, pò sì shí yú yíng. bèi shēng mǎ ān shān, chén bīng zì rào. xùn dū cù zhū jūn sì miàn cù zhī, tǔ bēng wǎ jiě, sǐ zhě wàn shù. bèi yīn yè dùn.
蜀先主率大众东伐吴,吴将陆逊拒之。蜀主从建平连围至夷陵界,立数十屯,以金帛爵赏诱动诸夷,先遣将吴班以数千人於平地立营,欲以挑战。诸将皆欲击之,逊曰:"备举军东下,锐气始盛,且乘高守险,难可卒攻,攻之纵下,犹难尽克,若有不利,损我大势,非小故也。今但且奖励将士,广施方略,以观其变。若此閒则是平原广野,当恐有焱(音标)沛交驰之忧。今缘山行军,势不得展,自当疲顿於木石之间,徐制其弊耳。"备知其计不行,乃引伏兵八千人,从谷中出。逊曰:"所以不听诸君击班者,揣之必有巧故也。"诸将并曰:"攻备当在初,今乃令入五六百里,相衔持经七八月,其诸要害已固守,击之必无利矣。"逊曰:"备是猾虏,更尝事多,其军始集,思虑精专,未可干也。今住已久,不得我便,兵疲意沮,计不复生,犄角此寇,正在今日。"乃攻一营,不利。逊曰:"吾已晓破之之术。"乃令各持一把茅,以火攻拔之。俄尔势成,遂率诸军同时俱攻,破四十馀营。备升马鞍山,陈兵自绕。逊督促诸军四面蹙之,土崩瓦解,死者万数。备因夜遁。
jiān bì cuò ruì
坚壁挫锐
chūn qiū shí, jìn jiāng luán shū fá chǔ. jiāng zhàn, chǔ chén yā jìn jūn ér zhèn. yā zhǎi qí wèi bèi. jūn lì huàn zhī. pí jiàng fàn gài yīn gài qū jìn, yuē:" sāi jǐng yí zào, zhèn yú jūn zhōng, ér shū xíng hù láng fǎn shǒu. shū xíng shǒu zhě, dāng zhèn qián jué kāi yíng lěi, wèi zhàn dào. jìn chǔ wéi tiān suǒ shòu, hé huàn yān?" shū yuē:" chǔ shī qīng tiǎo, tǔ diāo fǎn. gù lěi ér dài zhī, sān rì bì tuì. tuì ér jī zhī, bì huò shèng yān." zhōng bài chǔ shī.
春秋时,晋将栾书伐楚。将战,楚晨压晋军而阵。(压窄其未备。)军吏患之。裨将范匄(音盖)趋进,曰:"塞井夷灶,阵於军中,而疏行(户郎反)首。(疏行首者,当阵前决开营垒,为战道。)晋、楚唯天所授,何患焉?"书曰:"楚师轻窕,(土凋反。)固垒而待之,三日必退。退而击之,必获胜焉。"终败楚师。
qín jiāng wáng jiǎn lǜ bīng liù shí wàn jī chǔ, chǔ wáng xī guó zhōng bīng yǐ jù zhī. wáng jiǎn zhì, jiān bì ér shǒu zhī, bù kěn zhàn. chǔ bīng shǔ chū tiǎo zhàn, zhōng bù chū. wáng jiǎn rì xiū shì xǐ mù, ér shàn yǐn shí fǔ xún zhī, qīn yǔ shì zú tóng shí. jiǔ zhī, wáng jiǎn shǐ rén wèn jūn zhōng xì hū? duì yuē:" fāng tóu shí chāo jù." yú shì wáng jiǎn yuē:" shì zú kě yòng yǐ." chǔ yòu shù tiǎo zhàn ér qín bù chū, nǎi yǐn ér dōng. jiǎn yīn jǔ bīng zhuī zhī, lìng zhuàng shì jī, dà pò chǔ jūn cao dān nán, yīn ér miè qí guó.
秦将王翦率兵六十万击楚,楚王悉国中兵以拒之。王翦至,坚壁而守之,不肯战。楚兵数出挑战,终不出。王翦日休士洗沐,而善饮食拊循之,亲与士卒同食。久之,王翦使人问军中戏乎?对曰:"方投石超距。"於是王翦曰:"士卒可用矣。"楚又数挑战而秦不出,乃引而东。翦因举兵追之,令壮士击,大破楚军{艹郸}南,因而灭其国。
hàn jǐng dì chū, wú wáng bì fǎn, zǒng bīng dù huái, yǔ chǔ zhàn, suì bài jí bì, chéng shèng qián, ruì shén. liáng xiào wáng kǒng, qiǎn liù jiāng jūn jī wú, yòu bài, liáng liǎng jiàng shì zú jiē hái zǒu. liáng shù shǐ shǐ bào hàn dà jiàng zhōu yà fū qiú jiù, yà fū bù xǔ. yòu shǐ shǐ è wū lù fǎn yà fū yú dì, dì shǐ rén gào zhī jiù liáng, yà fū fù shǒu pián yí, bù xíng. liáng shǐ hán ān guó jí chǔ sǐ shì xiāng dì zhāng yǔ wèi jiāng jūn, chǔ xiāng zhāng shàng, jiàn wú wáng ér sǐ. nǎi dé pō bài wú bīng. wú bīng yù xī, liáng chéng shǒu jiān, bù gǎn xī, jí zǒu yà fū jūn, huì xià yì. wú shī yù zhàn, yà fū jiān bì, bù kěn zhàn. wú liáng jué, zú jī. shù tiǎo zhàn, suì sǐ bēn yà fū bì, yà fū zhōng bù chū. jūn zhōng yè jīng, nèi xiāng gōng, rǎo luàn zhì zhàng xià, yà fū wò bù qǐ, qǐng zhī, fù dìng. wú shì zú duō jī sǐ, suì yǐ pàn sàn.
汉景帝初,吴王濞反,总兵渡淮,与楚战,遂败棘壁,乘胜前,锐甚。梁孝王恐,遣六将军击吴,又败,梁两将士卒皆还走。梁数使使报汉大将周亚夫求救,亚夫不许。又使使恶(乌路反)亚夫於帝,帝使人告之救梁,亚夫复守便宜,不行。梁使韩安国及楚死事相弟张羽为将军,(楚相张尚,谏吴王而死。)乃得颇败吴兵。吴兵欲西,梁城守坚,不敢西,即走亚夫军,会下邑。吴师欲战,亚夫坚壁,不肯战。吴粮绝,卒饥。数挑战,遂死奔亚夫壁,亚夫终不出。军中夜惊,内相攻,扰乱至帐下,亚夫卧不起,顷之,复定。吴士卒多饥死,遂以叛散。
hòu hàn gēng shǐ chū, guāng wǔ zài hé běi jī tóng mǎ zéi yú qiāo, wú hàn jiāng tū qí lái huì qīng yáng. zéi shù tiǎo zhàn, guāng wǔ jiān yíng zì shǒu yǒu chū lǔ lüè zhě, zhé jī qǔ zhī, lǔ yǔ lǔ tóng, lüè duó qǔ zhī. jué qí liáng dào. jī yuè yú rì, zéi shí jǐn, yè dùn qù, zhuī zhì guǎn táo, dà pò zhī. shòu xiáng wèi jǐn, ér gāo hú zhòng lián zéi cóng dōng nán lái, yǔ tóng mǎ yú zhòng hé, guāng wǔ fù yǔ dà zhàn yú pú yáng, xī pò jiàng zhī.
后汉更始初,光武在河北击铜马贼於鄡,吴汉将突骑来会清阳。贼数挑战,光武坚营自守;有出卤掠者,辄击取之,(卤与虏同,掠夺取之。)绝其粮道。积月馀日,贼食尽,夜遁去,追至馆陶,大破之。受降未尽,而高湖、重连贼从东南来,与铜马馀众合,光武复与大战於蒲阳,悉破降之。
wèi mò, wú jiāng zhū gě kè wéi xīn chéng, sī mǎ jǐng wáng shǐ zhèn dōng jiāng jūn guàn qiū jiǎn yáng zhōu cì shǐ wén qīn děng jù zhī. jiǎn qīn qǐng zhàn, jǐng wáng yuē:" kè juǎn jiǎ shēn rù, tóu bīng sǐ dì, qí fēng wèi yì dāng. qiě xīn chéng xiǎo ér gù, gōng zhī wèi kě bá." suì mìng zhū jiàng gāo lěi yǐ bì zhī. xiāng chí shù yuè, kè gōng chéng lì qū, sǐ shāng tài bàn. jǐng wáng nǎi lìng qīn dū ruì zú qù hé yú, yào qí guī lù, jiǎn shuài zhū jūn yǐ wéi hòu jì. kè jù ér dùn, qīn nì jī, dà pò zhī, zhǎn shǒu wàn yú jí.
魏末,吴将诸葛恪围新城,司马景王使镇东将军毌丘俭、扬州刺史文钦等拒之。俭、钦请战,景王曰:"恪卷甲深入,投兵死地,其锋未易当。且新城小而固,攻之未可拔。"遂命诸将高垒以弊之。相持数月,恪攻城力屈,死伤太半。景王乃令钦督锐卒趣合榆,要其归路,俭帅诸军以为后继。恪惧而遁,钦逆击,大破之,斩首万馀级。
shí liù guó qián zhào liú yào qiǎn jiàng tǎo dī qiāng, dà qiú quán qú lǜ zhòng bǎo xiǎn zǔ, yào jiāng yóu zǐ yuǎn pín bài zhī. quán qú yù jiàng, qí zi yī yú dà yán yú zhòng zhōng yuē:" wǎng rì liú yào zì lái, yóu wú ruò wǒ hé, kuàng cǐ piān shī zì yù jiàng hū!" suì lǜ jìng zú wǔ wàn rén, chén yā zi yuǎn lěi mén. zuǒ yòu quàn chū zhàn, zi yuǎn yuē:" wú wén yī yú yǒu zhuān zhū zhī yǒng, qìng jì zhī jié, shì mǎ zhī qiáng, rén bǎi fěi dí qí fù xīn bài, nù qì shén shèng qiě xī róng jìn hàn, qí fēng bù kě nǐ yě. bù rú huǎn zhī, shǐ qì jié ér jī zhī, cǐ cáo guì zhī shèng yě." nǎi jiān bì bù zhàn. yī yú yǒu jiāo sè. zi yuǎn hòu qí wú bèi, yè fēn, shì zhòng mò mǎ rù shí xiān chén, jù jiǎ sǎo lěi ér chū chí zhí lì fǎn míng, shè fù ér chū zhàn, qín yī yú yú zhèn, jǐn fú qí zhòng.
十六国前赵刘曜遣将讨氐羌,大酋权渠率众保险阻,曜将游子远频败之。权渠欲降,其子伊馀大言於众中曰:"往日刘曜自来,犹无若我何,况此偏师自欲降乎!"遂率劲卒五万人,晨压子远垒门。左右劝出战,子远曰:"吾闻伊馀有专诸之勇,庆忌之捷,士马之强,人百匪敌;其父新败,怒气甚盛;且西戎劲悍,其锋不可拟也。不如缓之,使气竭而击之,此曹刿之胜也。"乃坚壁不战。伊馀有骄色。子远候其无备,夜分,誓众秣马蓐食;先晨,具甲扫垒而出;迟(直吏反)明,设覆而出战,擒伊馀於阵,尽俘其众。
sòng guì yáng wáng xiū fàn jǔ bīng yú xún yáng, yǐ fā dōng xià, sòng cháo huáng hài. sòng xiāng qí gāo dì yì yuē:" xī shàng liú móu nì, jiē yīn yān huǎn, zhì yú fù bài. xiū fàn bì yuǎn chéng qián shī, qīng bīng jí xià, chéng wǒ wú bèi. jīn yìng biàn zhī shù, bù yí zài yuǎn, ruò piān shī shī lǜ, zé dà jǔ zhòng xīn. yí dùn xīn tíng bái xià, jiān shǒu gōng yè dōng fǔ shí tou yǐ dài. zéi qiān lǐ gū jūn, hòu wú wěi jī, qiú zhàn bù dé, zì rán wǎ jiě. qǐng dùn xīn tíng yǐ dāng qí fēng." xiū fàn guǒ bài.
宋桂阳王休范举兵於浔阳,已发东下,宋朝惶骇。宋相齐高帝议曰:"昔上流谋逆,皆因淹缓,至於覆败。休范必远惩前失,轻兵急下,乘我无备。今应变之术,不宜在远,若偏师失律,则大沮众心。宜顿新亭、白下,坚守宫掖、东府、石头以待。贼千里孤军,后无委积,求战不得,自然瓦解。请顿新亭以当其锋。"休范果败。
dà táng wǔ dé zhōng, tài zōng lǐng bīng zhēng xuē rén gǎo yú zhé sī lì fǎn zhí zhī shù fǎn chéng. zéi yǒu shí yú wàn, bīng fēng shén ruì, shù lái tiǎo zhàn. zhū jiàng xián qǐng zhàn, tài zōng yuē:" wǒ shì zú xīn jīng cuò nǜ, ruì qì yóu shǎo, zéi zhòu shèng, bì qīng jìn hào dòu. wǒ qiě bì bì yǐ zhé zhī. dài qí qì shuāi ér hòu jī, kě yī zhàn ér pò, cǐ wàn quán jì yě." yīn lìng jūn zhōng yuē:" gǎn yán zhàn zhě zhǎn!" xiāng chí zhě jiǔ zhī. zéi liáng jǐn, jūn zhōng pō xié èr, qí jiāng dí zhǎng sūn liáng hú láng lǜ suǒ bù xiāng jì lái jiàng. tài zōng zhī rén gǎo xīn fù nèi lí, wèi zhū jiàng yuē:" kě yǐ zhàn yǐ." lìng xíng jūn zǒng guǎn liáng shí yíng yú qiǎn shuǐ yuán yǐ yòu zhī. zéi dà jiàng zōng luó hóu zì shì xiāo hàn, qiú zhàn bù dé, qì fèn zhě jiǔ zhī, jí shì jǐn ruì gōng liáng shí, jì chěng qí zhì. liáng shí gù xiǎn bù chū, yǐ cuò qí fēng, luó hóu gōng zhī yù jí. tài zōng dù zéi yǐ pí, fù wèi zhū jiàng yuē:" bǐ qì jiāng shuāi, wú dāng qǔ zhī bì yǐ." shēn lìng zhū jūn, chí míng hé zhàn. fù lìng jiāng jūn páng yù zhèn yú qiǎn shuǐ yuán nán, chū zéi zhī yòu, yǐ xiān ěr zhī. luó hóu bìng jūn gòng zhàn, yù jūn jǐ bài. tài zōng qīn yù dà jūn, yǎn zì yuán běi, chū qí bù yì. luó hóu huí shī xiāng jù, wǒ shī biǎo lǐ qí fèn, hū shēng dòng tiān. luó hóu qì duó, yú shì dà kuì.
大唐武德中,太宗领兵征薛仁杲於折(思历反)墌(之恕反)城。贼有十馀万,兵锋甚锐,数来挑战。诸将咸请战,太宗曰:"我士卒新经挫衄,锐气犹少,贼骤胜,必轻进好斗。我且闭壁以折之。待其气衰而后击,可一战而破,此万全计也。"因令军中曰:"敢言战者斩!"相持者久之。贼粮尽,军中颇携贰,其将翟长孙、梁胡郎率所部相继来降。太宗知仁杲心腹内离,谓诸将曰:"可以战矣。"令行军总管梁实营於浅水原以诱之。贼大将宗罗睺自恃骁悍,求战不得,气愤者久之,及是尽锐攻梁实,冀逞其志。梁实固险不出,以挫其锋,罗睺攻之愈急。太宗度贼已疲,复谓诸将曰:"彼气将衰,吾当取之必矣。"申令诸军,迟明合战。复令将军庞玉阵於浅水原南,出贼之右,以先饵之。罗睺并军共战,玉军几败。太宗亲御大军,奄自原北,出其不意。罗睺回师相拒,我师表里齐奋,呼声动天。罗睺气夺,於是大溃。
wǔ dé zhōng, tài zōng lǜ shī wǎng hé dōng tǎo liú wǔ zhōu, jiāng xià wáng dào zōng shí nián shí qī, cóng jūn. tài zōng dēng yù bì chéng dǔ zéi, gù wèi dào zōng yuē:" zéi shì qí zhòng, lái yāo wǒ zhàn, rǔ wèi rú hé?" duì yuē:" qún zéi fēng bù kě dāng, yì yǐ jì qū, nán yǔ lì jìng. jīn shēn bì gāo lěi, yǐ cuò qí fēng. wū hé zhī tú, mò néng chí jiǔ, liáng yùn zhì jié, zì dāng lí sàn, kě bù zhàn ér qín." tài zōng yuē:" rǔ yì jiàn àn yǔ wǒ hé." hòu zéi guǒ shí jǐn yè dùn, zhuī jí jiè zhōu, yī zhàn bài zhī.
武德中,太宗率师往河东讨刘武周,江夏王道宗时年十七,从军。太宗登玉壁城睹贼,顾谓道宗曰:"贼恃其众,来邀我战,汝谓如何?"对曰:"群贼锋不可当,易以计屈,难与力竞。今深壁高垒,以挫其锋。乌合之徒,莫能持久,粮运致竭,自当离散,可不战而擒。"太宗曰:"汝意见暗与我合。"后贼果食尽夜遁,追及介州,一战败之。
bù zhàn cuò ruì
不战挫锐
dà táng wǔ dé zhōng, lǐ jìng suí hé xián wáng xiào gōng tǎo xiāo xǐ, shī zhì yú qīng jiāng, kè xǐ, qiǎn qí jiāng chéng shèng rù běi jiāng, xǐ xī bīng yǐ jù zhī. xiào gōng jiāng zhàn, lǐ jìng zhǐ zhī yuē:" chǔ rén qīng ruì, nán yǔ zhēng fēng. jīn xīn shī jīng mén, jǐn bīng chū zhàn, cǐ jiù bài zhī shī yě, fēi qí běn tú, shì bù néng jiǔ. yī rì bù zhàn, zéi bì liǎng fēn, liú qīng bīng yǐ kàng wǒ, tuì léi shī yǐ zì shǒu, cǐ jí shì huī lì ruò, jī zhī bì jié." xiào gōng bù cóng, qiǎn jìng àn yíng, zì yǐ ruì shī shuǐ zhàn. xiào gōng guǒ bài, bēn yú nán àn. hé xián wéi zhī ér bài.
大唐武德中,李靖随河閒王孝恭讨萧铣,师至於清江,克铣,遣其将乘胜入北江,铣悉兵以拒之。孝恭将战,李靖止之曰:"楚人轻锐,难与争锋。今新失荆门,尽兵出战,此救败之师也,非其本图,势不能久。一日不战,贼必两分,留轻兵以抗我,退羸师以自守,此即势隳力弱,击之必捷。"孝恭不从,遣靖按营,自以锐师水战。孝恭果败,奔於南岸。(河閒违之而败。)
dí jī yǐ chí jiǔ bì zhī
敌饥以持久弊之
hòu hàn chū, hé nán zéi dǒng xiàn zhāo yòu wǔ xiào yú zéi bù qí shù qiān rén tún jiàn yáng, qù chāng lǜ sān shí lǐ. guāng wǔ qīn zhēng, zhì fān, yīn fǎn. qù xiàn suǒ bǎi lǐ. zhū jiàng qǐng jìn, dì bù tīng, zhī wǔ xiào fá shí dāng tuì, chì gè jiān bì yǐ dài qí bì. qǐng zhī, wǔ xiào liáng jǐn, guǒ yǐn qù. dì nǎi qīn lín, sì miàn gōng xiàn, sān rì, dà pò zhī.
后汉初,河南贼董宪招诱五校馀贼步骑数千人屯建阳,去昌虑三十里。光武亲征,至蕃,(音反。)去宪所百里。诸将请进,帝不听,知五校乏食当退,敕各坚壁以待其弊。顷之,五校粮尽,果引去。帝乃亲临,四面攻宪,三日,大破之。
hòu hàn wáng bà mǎ wǔ jì pò zhōu jiàn sū mào yíng, zéi fù jù zhòng tiǎo zhàn, bà jiān wò bù chū, jūn lì jiē yuē:" mào qián rì yǐ pò, jīn yì jī yě." bà yuē:" bù rán. sū mào kè bīng yuǎn lái, liáng shí bù zú, gù shù tiǎo zhàn, yǐ jiǎo jí yáo fǎn yī qiè zhī shèng. jiǎo, yào yě. yī qiè, yóu quán shí yě. jīn bì yíng xiū shì, suǒ wèi bù zhàn ér qū rén zhī bīng, shàn zhī shàn zhě yě." mào jiàn jì bù dé zhàn, nǎi yǐn hái yíng. qí yè, jiàn xiōng zi sòng fǎn, bì chéng jù zhī, mào jiàn dùn qù, sòng yǐ chéng jiàng.
后汉王霸、马武既破周建、苏茂营,贼复聚众挑战,霸坚卧不出,军吏皆曰:"茂前日已破,今易击也。"霸曰:"不然。苏茂客兵远来,粮食不足,故数挑战,以徼(吉尧反)一切之胜。(徼,要也。一切,犹权时也。)今闭营休士,所谓不战而屈人之兵,善之善者也。"茂、建既不得战,乃引还营。其夜,建兄子诵反,闭城拒之,茂、建遁去,诵以城降。
hòu hàn mò, qīng zhōu huáng jīn zhòng bǎi yú wàn rù yǎn zhōu jiè, cì shǐ liú dài yù jī zhī, bào xìn jiàn yuē:" jīn zéi zhòng bǎi wàn, bǎi xìng jiē zhèn kǒng, shì zú wú dòu zhì, bù kě dí yě. guān zéi zhòng qún bèi xiāng suí, jūn wú zī zhòng, wéi yǐ chāo lüè wèi zī. jīn bù ruò chù shì zhòng zhī lì, xiān wèi gù shǒu, shǐ bǐ yù zhàn bù dé, gōng zé bù néng, qí shì bì lí sàn, rán hòu xuǎn jīng ruì jù qí yào hài, jī zhī kě pò yě." dài bù cóng, suì yǔ zhàn, guǒ wèi suǒ shā. liú dài wéi zhī ér bài.
后汉末,青州黄巾众百馀万入兖州界,刺史刘岱欲击之,鲍信谏曰:"今贼众百万,百姓皆震恐,士卒无斗志,不可敌也。观贼众群辈相随,军无辎重,唯以钞掠为资。今不若畜士众之力,先为固守,使彼欲战不得,攻则不能,其势必离散,然后选精锐据其要害,击之可破也。"岱不从,遂与战,果为所杀。(刘岱违之而败。)
hòu hàn mò, xún yōu cóng cáo gōng zhēng zhāng xiù. yōu yán yuē:" xiù yǔ liú biǎo xiāng shì wèi qiáng, rán xiù yǐ yóu jūn yǎng shí biǎo, biǎo bù néng gōng yě, shì bì lí. bù rú huǎn jūn yǐ dài zhī, kě yòu ér zhì yě." bù cóng. biǎo guǒ jiù zhī, jūn bù lì. cáo gōng wèi yōu yuē:" bù yòng jūn yán zhì shì." cáo gōng wéi zhī ér bài.
后汉末,荀攸从曹公征张绣。攸言曰:"绣与刘表相恃为强,然绣以游军仰食表,表不能供也,势必离。不如缓军以待之,可诱而致也。"不从。表果救之,军不利。曹公谓攸曰:"不用君言至是。"(曹公违之而败。)
suí yáng dì zhēng gāo lí, jiǔ jūn yǐ dù yā lù shuǐ, liáng jǐn, yì yù bān shī. zhū jiàng duō yì tóng, yòu bù cè dì yì. huì gāo lí guó xiāng yǐ zhī wén dé lái yì qí yíng, dōu jiāng yǔ wén shù bù néng zhí, wén dé táo guī. shù nèi bù zì ān, suì yǔ zhū jiàng gèng jìn zhuī jī. shí wén dé jiàn jūn zhōng duō jī sè, yù pí shù zhòng, měi dòu biàn běi, shù yī rì zhī zhōng qī zhàn jiē jié, jì shì zhòu shèng, yòu nèi bī qún yì, yú shì suì jìn bī píng rǎng chéng. wén dé wěi jiàng, shù liào gōng zhī wèi kě zú bá, yīn ér bān shī, wén dé suí jī zhī, dà bài. wén dé qī zhàn qī běi, qiān yán lìng dí jī pí, yì tóng chí jiǔ zhī yì.
隋炀帝征高丽,九军已渡鸭渌水,粮尽,议欲班师。诸将多异同,又不测帝意。会高丽国相乙支文德来诣其营,都将宇文述不能执,文德逃归。述内不自安,遂与诸将更进追击。时文德见军中多饥色,欲疲述众,每斗便北,述一日之中七战皆捷,既恃骤胜,又内逼群议,於是遂进逼平壤城。文德伪降,述料攻之未可卒拔,因而班师,文德随击之,大败。(文德七战七北,迁延令敌饥疲,亦同持久之义。)
suí mò, yǔ wén huà jí shì yáng dì hòu, lǜ bīng lái gōng lǐ mì yú lí yáng. mì zhī huà jí liáng qiě jǐn, yīn wěi yǔ hé, yǐ bì qí zhòng. huà jí fú zhī wù, dà xǐ, zì qí bīng shí, jì mì kuì zhī. huì mì xià yǒu rén huò zuì, wáng tóu huà jí, jù yǐ gào mì qíng. huà jí dà nù, qí shí yòu jǐn, nǎi dù yǒng jì qú, yǔ mì zhàn yú tóng shān zhī xià, zì chén dá yǒu. mì wèi liú shǐ suǒ zhōng, dīng zhòng fǎn. dùn yú jí xiàn. huà jí lüè jí jùn, běi qù wèi xiàn. qí jiāng chén zhī lüè zhāng tóng rén děng lǜ suǒ bù bīng guī yú mì zhě, qián hòu xiāng jì.
隋末,宇文化及弑炀帝后,率兵来攻李密於黎阳。密知化及粮且尽,因伪与和,以弊其众。化及弗之悟,大喜,恣其兵食,冀密馈之。会密下有人获罪,亡投化及,具以告密情。化及大怒,其食又尽,乃渡永济渠,与密战於童山之下,自辰达酉。密为流矢所中,(丁仲反。)顿於汲县。化及掠汲郡,北趣魏县。其将陈知略、张童仁等率所部兵归於密者,前后相继。
dà táng wǔ dé chū, liú wǔ zhōu jù tài yuán, shǐ qí jiāng sòng jīn gāng tún yú hé dōng. tài zōng wǎng zhēng zhī, wèi zhū jiàng yuē:" jīn gāng xuán jūn qiān lǐ, shēn rù wú dì, jīng bīng xiāo jiàng, jiē zài yú cǐ. wǔ zhōu zì jù tài yuán, zhuān yǐ jīn gāng, yǐ wéi hàn bì. jīn gāng suī zhòng, nèi shí kōng xū, lǔ lüě wèi zī, yì zài sù zhàn. wǒ jiān yíng xù ruì, yǐ cuò qí fēng, fēn bīng fén xí, chōng qí xīn fù, bǐ liáng jǐn jì qióng, zì dāng dùn zǒu. dāng dài cǐ jī, wèi yí sù zhàn." yú shì qiǎn liú hóng děng jué qí liáng dào, qí zhòng suì něi, jīn gāng nǎi dùn.
大唐武德初,刘武周据太原,使其将宋金刚屯於河东。太宗往征之,谓诸将曰:"金刚悬军千里,深入吾地,精兵骁将,皆在於此。武周自据太原,专倚金刚,以为捍蔽。金刚虽众,内实空虚,虏掠为资,意在速战。我坚营蓄锐,以挫其锋,分兵汾、隰,冲其心腹,彼粮尽计穷,自当遁走。当待此机,未宜速战。"於是遣刘弘等绝其粮道,其众遂馁,金刚乃遁。
yīn dí jī chéng qí bì ér qǔ zhī
因敌饥乘其弊而取之
hàn wáng yǐ xiàng jí yuē zhōng fēn tiān xià, hàn yù xī guī, zhāng liáng chén píng shuō yuē:" hàn yǒu tiān xià tài bàn, ér zhū hóu jiē fù zhī. chǔ bīng pí shí jǐn, cǐ tiān wáng zhī shí yě, bù rú yīn qí jī ér suì qǔ zhī. jīn shì zhī bù qǔ, suǒ wèi yǎng hǔ zì yí huàn yě." cóng zhī, zhōng miè yǔ.
汉王以项籍约中分天下,汉欲西归,张良、陈平说曰:"汉有天下太半,而诸侯皆附之。楚兵疲食尽,此天亡之时也,不如因其饥而遂取之。今释之不取,所谓养虎自遗患也。"从之,终灭羽。
yīn dí sān gǔ qì shuāi bài zhī
因敌三鼓气衰败之
chūn qiū shí, qí shī fá lǔ. lǔ zhuāng gōng jiāng zhàn, cáo guì qǐng cóng, gōng yǔ zhī tóng chéng. zhàn yú cháng sháo, gōng jiāng gǔ zhī, guì yuē:" wèi kě." qí rén sān gǔ, guì yuē:" kě yǐ." qí shī bài jī. gōng wèn qí gù, duì yuē:" fū zhàn, yǒng qì yě. yī gǔ zuò qì, zài ér shuāi, sān ér jié. bǐ jié wǒ yíng, gù kè zhī."
春秋时,齐师伐鲁。鲁庄公将战,曹刿请从,公与之同乘。战於长勺,公将鼓之,刿曰:"未可。"齐人三鼓,刿曰:"可矣。"齐师败绩。公问其故,对曰:"夫战,勇气也。一鼓作气,再而衰,三而竭。彼竭我盈,故克之。"
jìn jiāng guàn qiū jiǎn wén qīn fǎn, sī mǎ jǐng wáng qiǎn dèng ài dū tài shān jūn tún lè jiā, qīn jiāng gōng ài, jǐng wáng xián méi jìng zào lè jiā. qīn zi yāng, nián shí bā, yǒng guàn sān jūn, wèi qīn yuē:" jí qí wèi dìng, qǐng dēng chéng gǔ zào, jī zhī kě pò yě." jì móu ér xíng, sān gǔ zào ér qīn bù néng yīng, yāng tuì, xiāng yǔ yǐn ér dōng. jǐng wáng wèi zhū jiàng yuē:" qīn zǒu yǐ." fā ruì jūn yǐ zhuī zhī. zhū jiàng yuē:" qīn jiù jiāng, yāng shǎo ér ruì, yǐn jūn nèi rù, wèi yǒu shī lì, bì bù zǒu yě." wáng yuē:" yī gǔ zuò qì, zài ér shuāi, sān ér jié. yāng sān gǔ ér qīn bù yīng, qí shì yǐ qū, bù zǒu hé dài." qīn jiāng dùn, yāng yuē:" bù xiān zhé qí shì, bù dé qù yě." nǎi yǔ xiāo qí shí yú tuī fēng xiàn zhèn, suǒ xiàng jiē pī mǐ, suì yǐn qù. wáng qiǎn xiāo qí bā qiān yì ér zhuī zhī, qīn fù zǐ yǔ huī xià zǒu bǎo xiàng. jiǎn wén qīn bài, qì zhòng xiāo dùn huái nán. ān fēng jīn dū wèi zhuī jiǎn, zhǎn zhī.
晋将毌丘俭、文钦反,司马景王遣邓艾督太山军屯乐嘉,钦将攻艾,景王衔枚径造乐嘉。钦子鸯,年十八,勇冠三军,谓钦曰:"及其未定,请登城鼓譟,击之可破也。"既谋而行,三鼓譟而钦不能应,鸯退,相与引而东。景王谓诸将曰:"钦走矣。"发锐军以追之。诸将曰:"钦旧将,鸯少而锐,引军内入,未有失利,必不走也。"王曰:"一鼓作气,再而衰,三而竭。鸯三鼓而钦不应,其势已屈,不走何待。"钦将遁,鸯曰:"不先折其势,不得去也。"乃与骁骑十馀推锋陷阵,所向皆披靡,遂引去。王遣骁骑八千翼而追之,钦父子与麾下走保项。俭闻钦败,弃众宵遁淮南。安风津都尉追俭,斩之。
zhì dí lì pí jiā gōng bài zhī
致敌力疲夹攻败之
hòu hàn chū, guāng wǔ qiǎn jiàng wáng bà mǎ wǔ jī hé nán zéi zhōu jiàn yú chuí huì. zéi shuài sū mào jiāng wǔ xiào bīng sì qiān yú rén jiù jiàn, ér xiān qiǎn jīng qí zhē jī mǎ wǔ jūn liáng, wǔ wǎng jiù zhī. jiàn cóng chéng zhōng chū bīng jiā jī wǔ, wǔ shì bà zhī yuán, zhàn bù shèn lì, wèi mào jiàn suǒ bài. wǔ jūn bēn guò bà yíng, dà hū qiú jiù. bà yuē:" zéi bīng shèng, chū bì liǎng bài, nǔ lì ér yǐ." bì yíng jiān bì. jūn lì jiē zhēng zhī. bà yuē:" mào bīng jīng ruì, qí zhòng yòu duō, wú lì shì xīn kǒng, ér mǎ wǔ yǔ wú xiāng shì, liǎng jūn bù yī, cǐ bài dào yě. jīn bì yíng gù shǒu, shì bù xiāng yuán, zéi bì chéng shèng qīng jìn mǎ wǔ wú jiù, qí zhàn zì bèi. rú cǐ, mào zhòng pí láo, wú chéng qí bì, nǎi kě kè yě." mào jiàn guǒ xī chū bīng gōng wǔ. hé zhàn liáng jiǔ, bà jūn zhōng zhuàng shì lù rùn děng shù shí rén duàn fà qǐng zhàn. bà zhī shì xīn ruì, nǎi kāi yíng hòu, chū jīng qí xí qí bèi. mào jiàn qián hòu shòu dí, jīng luàn bài zǒu.
后汉初,光武遣将王霸、马武击河南贼周建於垂惠。贼帅苏茂将五校兵四千馀人救建,而先遣精骑遮击马武军粮,武往救之。建从城中出兵夹击武,武恃霸之援,战不甚力,为茂、建所败。武军奔过霸营,大呼求救。霸曰:"贼兵盛,出必两败,努力而已。"闭营坚壁。军吏皆诤之。霸曰:"茂兵精锐,其众又多,吾吏士心恐,而马武与吾相恃,两军不一,此败道也。今闭营固守,示不相援,贼必乘胜轻进;马武无救,其战自倍。如此,茂众疲劳,吾承其弊,乃可克也。"茂、建果悉出兵攻武。合战良久,霸军中壮士路润等数十人断发请战。霸知士心锐,乃开营后,出精骑袭其背。茂、建前后受敌,惊乱败走。
shí liù guó qián yān mù róng jùn yǐ kè yōu jì, zhì yú jì zhōu, rǎn mǐn shuài qí jù zhī, yǔ jùn jiāng mù róng kè xiāng yù yú wèi chāng. mǐn jiāng dǒng rùn yán yú mǐn yuē:" xiān bēi chéng shèng qì jìn, bù kě dāng yě, qǐng bì zhī yǐ yì qí qì, rán hòu jì shī yǐ jī zhī, kě yǐ jié yě." mǐn nù yuē:" wú chéng shī yǐ chū, jiāng píng yōu zhōu, zhǎn mù róng jùn. jīn yù kè ér bì zhī, rén jiāng wǔ wǒ yǐ." mǐn wēi míng sù zhèn, yàn zhòng xián dàn zhī. kè wèi zhū jiàng yuē:" mǐn yǒng ér wú móu, yī fū zhī dí ěr. suī yǒu jiǎ bīng, bù zú jī yě. wú jīn fēn jūn wèi sān bù, jǐ jiǎo yǐ dài zhī. mǐn xìng qīng ruì, yòu zhī wú jūn shì fēi dí, bì chū wàn sǐ chōng wú zhōng jūn. wú jīn guàn jiǎ hòu zhèn yǐ qí qí zhì, zhū jūn dàn lì zú, cóng bàng xū qí zhàn hé, jiā ér jī zhī, bì kè." mǐn yǔ kè yù, shí zhàn jiē bài zhī. kè nǎi yǐ tiě suǒ lián mǎ, jiǎn shàn shè xiān bēi yǒng ér wú gāng zhě wǔ qiān, fāng zhèn ér qián. mǐn chéng jùn mǎ, zuǒ zhàng shuāng rèn máo, yòu zhí gōu jǐ, shùn fēng jī zhī, zhǎn xiān bēi sān bǎi yú jí. é ér yàn qí dà zhì, wéi zhī shù zhōu. mǐn zhòng guǎ bù dí, yuè mǎ kuì wéi dōng zǒu, xíng èr shí lǐ, wèi kè suǒ qín.
十六国前燕慕容俊已克幽、蓟,至於冀州,冉闵帅骑拒之,与俊将慕容恪相遇於魏昌。闵将董闰言於闵曰:"鲜卑乘胜气劲,不可当也,请避之以溢其气,然后济师以击之,可以捷也。"闵怒曰:"吾成师以出,将平幽州,斩慕容俊。今遇恪而避之,人将侮我矣。"闵威名素震,燕众咸惮之。恪谓诸将曰:"闵勇而无谋,一夫之敌耳。虽有甲兵,不足击也。吾今分军为三部,掎角以待之。闵性轻锐,又知吾军势非敌,必出万死冲吾中军。吾今贯甲厚阵以俟其至,诸军但励卒,从傍须其战合,夹而击之,必克。"闵与恪遇,十战皆败之。恪乃以铁锁连马,简善射鲜卑勇而无刚者五千,方阵而前。闵乘骏马,左仗双刃矛,右执钩戟,顺风击之,斩鲜卑三百馀级。俄而燕骑大至,围之数周。闵众寡不敌,跃马溃围东走,行二十里,为恪所擒。
zhèn jiǔ pí zhì bài
阵久疲致败
dà táng wǔ dé zhōng, tài zōng wéi wáng chōng yú dōng dōu, dòu jiàn dé xī zhòng lái jiù, tài zōng dùn wǔ láo jù zhī. jiàn dé zhèn yú sì yīn sì shuǐ dōng, mí gèn shù lǐ. zhū jiàng yǒu jù sè, tài zōng jiāng shù qí dēng gāo qiū yǐ guān zhī, wèi zhū jiàng yuē:" zéi qǐ shān dōng, wèi jiàn dà dí, jīn dù xiǎn ér xiāo, shì jūn wú zhèng lìng bī chéng ér zhèn, yǒu qīng wǒ xīn yě. wǒ àn bīng bù chū, dài bǐ qì shuāi, zhèn jiǔ zú jī, bì jiāng zì tuì, zhuī ér jī zhī, hé wǎng bù kè." jiàn dé liè zhèn, zì mǎo zhì wǔ, bīng shì jī juàn, jiē liè zuò, yòu zhēng yǐn shuǐ. tài zōng lìng yǔ wén shì jí lǜ sān bǎi qí jīng zéi zhèn zhī xī, chí ér nán, jiè zhī yuē:" zéi ruò bù dòng, zhǐ yí yǐn guī. rú qí jué dòng, yí yǐn dōng chū." shì jí cái guò, zéi zhòng guǒ dòng. tài zōng yuē:" kě jī yǐ." nǎi mìng qí jiāng jiàn qí liè duì, zì wǔ láo chéng chéng gāo rù nán shān, xún gǔ ér dōng, yǐ yǎn zéi bèi. jiàn dé jù yǐn qí zhèn, què shàng dōng yuán, wèi jí zhěng liè, tài zōng lǜ qīng qí jī zhī, suǒ xiàng pī mǐ. chéng yǎo jīn děng zhòng qí chán fān ér rù, zhí tū chū zéi zhèn hòu, qí zhāng qí zhì, biǎo lǐ jù fèn, zéi tú dà kuì, shēng qín jiàn dé.
大唐武德中,太宗围王充於东都,窦建德悉众来救,太宗顿武牢拒之。建德阵於汜(音祀)水东,弥亘数里。诸将有惧色,太宗将数骑登高丘以观之,谓诸将曰:"贼起山东,未见大敌,今渡险而嚣,是军无政令;逼城而阵,有轻我心也。我按兵不出,待彼气衰,阵久卒饥,必将自退,追而击之,何往不克。"建德列阵,自卯至午,兵士饥倦,皆列坐,又争饮水。太宗令宇文士及率三百骑经贼阵之西,驰而南,诫之曰:"贼若不动,止宜引归。如其觉动,宜引东出。"士及才过,贼众果动。太宗曰:"可击矣。"乃命骑将建旗列队,自武牢城乘高入南山,循谷而东,以掩贼背。建德遽引其阵,卻上东原,未及整列,太宗率轻骑击之,所向披靡。程咬金等众骑缠幡而入,直突出贼阵后,齐张旗帜,表里俱奋,贼徒大溃,生擒建德。
wǔ tài hòu chū, xú jìng yè qǐ bīng yú yáng zhōu, wǔ tài hòu lìng jiāng jūn lǐ xiào yì tǎo zhī, jìng yè jù yú gāo yóu zhī xià ā xī. jìng yè zhì zhèn jì jiǔ, shì zú duō pí dài, jiē gù zhān, zhèn bù néng zhěng. xiào yì suì lǜ zhòng jī zhī, yīn fēng zòng huǒ, jìng yè jù shāo ér tuì, xiào yì jìn jī, dà pò zhī.
武太后初,徐敬业起兵於扬州,武太后令将军李孝逸讨之,敬业拒於高邮之下阿谿。敬业置阵既久,士卒多疲怠,皆顾瞻,阵不能整。孝逸遂率众击之,因风纵火,敬业惧烧而退,孝逸进击,大破之。
sūn zǐ yuē:" chū qí bù yì." gōng qí kōng xū, chū qí bù yì zhī tú yě. gù tài gōng yuē" dòng mò shén yú bù yì, shèng mò dà yú bù shí" yě.
孙子曰:"出其不意。"(攻其空虚,出其不意之涂也。故太公曰"动莫神於不意,胜莫大於不识"也。)
chū qí bù yì
出其不意
hòu hàn chū, guāng wǔ qiǎn jiàng dèng yǔ xī zhēng, zhì hé dōng, yǔ jī gēng shǐ jiāng wáng kuāng, yǔ jūn bù lì. zhàn bà, míng rì guǐ hài, kuāng yǐ liù jiǎ qióng rì bù chū, yǔ yīn dé gèng zhěng bīng lēi zhòng. míng dàn, kuāng xī jūn chū gōng yǔ, yǔ lìng jūn zhōng wú de zhé dòng, jì zhì yíng xià, yīn chuán fā zhū jiàng gǔ ér bìng jìn, dà pò zhī.
后汉初,光武遣将邓禹西征,至河东,禹击更始将王匡,禹军不利。战罢,明日癸亥,匡以六甲穷日不出,禹因得更整兵勒众。明旦,匡悉军出攻禹,禹令军中无得辄动,既至营下,因传发诸将鼓而并进,大破之。
wèi mò, qiǎn jiàng zhōng huì dèng ài fá shǔ, shǔ jiāng jiāng wéi shǒu jiàn gé, zhōng huì gōng wéi wèi néng kè. ài shàng yán:" qǐng cóng yīn píng yóu xié jìng jīng guǎng hàn dé yáng tíng qù fú, yīn fú. chū jiàn gé xī bǎi lǐ, qù chéng dū sān bǎi yú lǐ, qí bīng chōng qí fù xīn. jiàn gé zhī shǒu bì hái fù fú, zé huì fāng guǐ ér jìn jiàn gé zhī jūn bù hái, zé yīng fú zhī bīng guǎ yǐ. jūn zhì yǒu zhī yuē:' gōng qí bù bèi, chū qí bù yì.' jīn yǎn qí kōng xū, pò zhī bì yǐ." dōng shí yuè, ài zì yīn píng xíng wú rén zhī dì qī bǎi yú lǐ, záo shān tōng dào, zào zuò qiáo gé. shān gāo gǔ shēn, zhì wéi jiān xiǎn, yòu liáng yùn jiàng kuì, bīn yú wēi dài. ài yǐ zhān zì guǒ, tuī zhuǎn ér xià. jiàng shì jiē pān mù yuán yá, yú guàn ér jìn. xiān dēng zhì jiāng yóu, shǔ shǒu jiāng mǎ miǎo jiàng. zhū gě zhān zì fú hái mián zhú, liè zhèn xiāng jù, dà bài zhī, zhǎn zhān jí shàng shū zhāng zūn děng shǒu, suì jìn jūn zhì chéng dū. shǔ zhǔ liú chán miàn fù yú chèn, yì jūn mén jiàng.
魏末,遣将锺会、邓艾伐蜀,蜀将姜维守剑阁,锺会攻维未能克。艾上言:"请从阴平由邪径经广汉德阳亭趣涪,(音浮。)出剑阁西百里,去成都三百馀里,奇兵冲其腹心。剑阁之守必还赴涪,则会方轨而进;剑阁之军不还,则应涪之兵寡矣。军志有之曰:'攻其不备,出其不意。'今掩其空虚,破之必矣。"冬十月,艾自阴平行无人之地七百馀里,凿山通道,造作桥阁。山高谷深,至为艰险,又粮运将匮,濒於危殆。艾以毡自裹,推转而下。将士皆攀木缘崖,鱼贯而进。先登至江由,蜀守将马邈降。诸葛瞻自涪还绵竹,列阵相拒,大败之,斩瞻及尚书张遵等首,遂进军至成都。蜀主刘禅面缚舁榇,诣军门降。
jìn jiāng zhèn nán jiāng jūn dù yuán kǎi fá wú lè xiāng chéng, jìn yá mén guǎn dìng zhōu zhǐ děng fú bīng lè xiāng chéng wài. wú dū du sūn xīn xiān qiǎn jūn chū jù jìn jiāng wáng jùn yú shàng liú, dà bài ér hái. zhǐ děng fā fú bīng, suí xīn jūn ér rù, dí bù jué, zhí zhì zhàng xià, lǔ xīn. yú shì jìn bī jiāng líng. wú dū jiāng wǔ yán wěi qǐng xiáng, ér liè bīng dēng pí, jìn shī gōng kè zhī.
晋将镇南将军杜元凯伐吴乐乡城,晋牙门管定、周旨等伏兵乐乡城外。吴都督孙歆先遣军出拒晋将王濬於上流,大败而还。旨等发伏兵,随歆军而入,敌不觉,直至帐下,虏歆。於是进逼江陵。吴督将伍延伪请降,而列兵登陴,晋师攻克之。
jìn mò, hé xián wáng yóng zài guān zhōng, qiǎn jiàng zhāng fāng tǎo cháng shā wáng yì. fāng lǜ zhòng zì hán gǔ rù tún hé nán, yì qiǎn zuǒ jiāng jūn huáng fǔ shāng jù zhī ér bài, zhāng fāng lǜ bīng rù luò yáng. yì fèng huì dì tǎo fāng yú chéng nèi, fāng jūn yáo jiàn shèng yú, yú shì yǐn tuì, fāng zhǐ zhī bù dé, zhòng suì dà bài. fāng tuì bì yú shí sān lǐ qiáo, rén qíng cuò nǜ, wú fù gù zhì, huò quàn fāng yè dùn. fāng yuē:" bīng zhī lì dùn shì cháng, guì yīn bài yǐ wéi chéng gōng ěr. wǒ gèng qián zuò lěi, chū qí bù yì, cǐ yòng bīng zhī qí yě." nǎi yè qián jìn bī luò yáng chéng qī lǐ. yì jì xīn jié, bù yǐ wéi yì, hū wén fāng lěi chéng, yì shī nǎi chū zhàn, suì dà bài.
晋末,河閒王颙在关中,遣将张方讨长沙王乂。方率众自函谷入屯河南,乂遣左将军皇甫商拒之而败,张方率兵入洛阳。乂奉惠帝讨方於城内,方军遥见乘舆,於是引退,方止之不得,众遂大败。方退壁於十三里桥,人情挫衄,无复固志,或劝方夜遁。方曰:"兵之利钝是常,贵因败以为成功耳。我更前作垒,出其不意,此用兵之奇也。"乃夜潜进逼洛阳城七里。乂既新捷,不以为意,忽闻方垒成,乂师乃出战,遂大败。
xī jìn mò, shí lè jù xiāng guó, jìn jiāng wáng jùn qiǎn dū hù wáng chāng jí xiān bēi duàn jiù liù juàn mò pēi děng bù zhòng wǔ wàn yú yǐ tǎo lēi. shí chéng huáng wèi xiū, nǎi zhù gé chéng zhòng zhà yǐ dài zhī. jiù liù juàn tún yú zhǔ yáng, lēi fēn qiǎn zhū jiàng lián chū tiǎo zhàn, pín wèi jiù liù juàn suǒ bài, yòu wén qí dà bèi gōng jù, lēi gù wèi qí jiàng zuǒ yuē:" jīn kòu lái zhuǎn bī, bǐ zhòng wǒ guǎ, kǒng gōng wéi bù jiě, wài jiù bù zhì, nèi liáng qì jué, bì bài bù néng gù yě. wú jiāng jiǎn liàn jiàng shì, dà zhèn yú yě yǐ jué zhī, hé rú?" zhū jiàng yuē:" yí gù shǒu yǐ pí kòu, bǐ shī lǎo zì tuì, zhuī ér jī zhī, bì kè." zhāng bīn yuē:" wén jiù liù juàn kè lái yuè shàng xún sòng sǐ běi chéng, jīn yǐ wǒ jūn shì guǎ ruò, wèi bù gǎn chū zhàn, yì bì xiè dài. jīn duàn shì zhǒng zhòng zhī hàn, mò pēi yóu zuì, qí zú zhī jīng yǒng, xī zài mò pēi suǒ, kě wù fù chū zhàn, shì zhī yǐ ruò. sù záo běi lěi wèi tū mén èr shí yú dào, hòu zéi liè shǒu wèi dìng, chū qí bù yì, zhí chōng mò pēi zhàng, dí bì zhèn huáng, jì bù jí shè, suǒ wèi xùn léi bù jí yǎn ěr. mò pēi zhī zhòng jì bēn, yú zì cuī sàn. qín mò pēi zhī hòu, wáng jùn zhǐ chén ér dìng." lēi nà zhī, jí yǐ kǒng cháng wèi gōng zhàn dū du, zào tū mén yú běi chéng. xiān bēi rù tún běi lěi, lēi hòu qí zhèn wèi dìng, gōng lǜ jiàng shì gǔ zào yú chéng shàng. huì kǒng cháng dū zhū tū mén fú bīng jù chū jī zhī, shēng qín mò pēi, jiù liù juàn děng zhòng suì bēn sàn. cháng chéng shèng zhuī jī, zhěn shī sān shí yú lǐ, huò kǎi jiǎ mǎ wǔ qiān pǐ. jiù liù juàn shōu qí yí zhòng, tún yú zhǔ yáng, qiǎn shǐ qiú hé, sòng kǎi mǎ jīn yín, bìng yǐ mò pēi sān dì wèi zhì ér qǐng mò pēi. zhū jiàng bìng quàn shā mò pēi yǐ cuò zhī, lēi yuē:" liáo xī xiān bēi yǔ wǒ sù wú yuàn chóu, wèi wáng jùn suǒ shǐ ěr. jīn shā yī rén, jié yuàn yī guó, fēi jì yě. fàng zhī bì yuè, bù fù wèi jùn yòng yǐ." yú shì nà qí zhì, ér qiǎn mò pēi. jiù liù juàn děng yǐn hái, zhōng huò qí yòng yě.
西晋末,石勒据襄国,晋将王浚遣督护王昌及鲜卑段就六眷、末柸等部众五万馀以讨勒。时城隍未修,乃筑隔城重栅以待之。就六眷屯於渚阳,勒分遣诸将连出挑战,频为就六眷所败,又闻其大备攻具,勒顾谓其将佐曰:"今寇来转逼,彼众我寡,恐攻围不解,外救不至,内粮罊绝,必败不能固也。吾将简练将士,大阵於野以决之,何如?"诸将曰:"宜固守以疲寇,彼师老自退,追而击之,必克。"张宾曰:"闻就六眷克来月上旬送死北城,今以我军势寡弱,谓不敢出战,意必懈怠。今段氏种众之悍,末柸尤最,其卒之精勇,悉在末柸所,可勿复出战,示之以弱。速凿北垒为突门二十馀道,候贼列守未定,出其不意,直冲末柸帐,敌必震惶,计不及设,所谓迅雷不及掩耳。末柸之众既奔,馀自摧散。擒末柸之后,王浚指辰而定。"勒纳之,即以孔苌为攻战都督,造突门於北城。鲜卑入屯北垒,勒候其阵未定,躬率将士鼓譟於城上。会孔苌督诸突门伏兵俱出击之,生擒末柸,就六眷等众遂奔散。苌乘胜追击,枕尸三十馀里,获铠甲马五千匹。就六眷收其遗众,屯於渚阳,遣使求和,送铠马金银,并以末柸三弟为质而请末柸。诸将并劝杀末柸以挫之,勒曰:"辽西鲜卑与我素无怨雠,为王浚所使耳。今杀一人,结怨一国,非计也。放之必悦,不复为浚用矣。"於是纳其质,而遣末柸。就六眷等引还,终获其用也。
dōng wèi xī jīng zhōu wèi liáng jiāng cáo yì zōng suǒ wéi, dōng wèi zhào rén fù jiù, mù róng yǎn yìng mù fù zhī. dōng wèi běi yù yīn yù tài shǒu sòng dài jiàn móu pàn, yǎn nǎi qīng qí, chū qí bù yì, zhí zhì chéng xià, yǔ yún:" dà jūn yǐ dào, tài shǒu hé bù chū yíng?" dài jiàn zào cì, huáng kǒng bù zhī suǒ wéi, biàn chū yíng, yǎn jí zhí zhī, yī jùn suì dìng.
东魏西荆州为梁将曹义宗所围,东魏召人赴救,慕容俨应募赴之。东魏北淯(音育)太守宋带剑谋叛,俨乃轻骑,出其不意,直至城下,语云:"大军已到,太守何不出迎?"带剑造次,惶恐不知所为,便出迎,俨即执之,一郡遂定。
dōng wèi dà jiàng qí shén wǔ lǜ bīng fá xī wèi, tún jūn pú bǎn, zào sān dào fú qiáo dù hé, yòu qiǎn qí jiāng dòu tài qū tóng guān, gāo áo cáo wéi luò zhōu. jīn shàng luò jùn. zhōu wén dì chū jūn guǎng yáng, zhào zhū jiàng wèi yuē:" zéi jīn jǐ jū qǐ fǎn wú sān miàn, yòu zào qiáo yú hé, shì yù bì dù, yù zhuì wú jūn, shǐ dòu tài dé xī rù ěr. jiǔ yǔ xiāng chí, bì děi xíng qí cè yě. qiě gāo huān yòng bīng, cháng yǐ tài wèi xiān qū, qí xià duō ruì zú, lǚ shèng ér jiāo. jīn chū qí bù yì, xí zhī bì kè. kè tài, zé huān bù zhàn ér zì zǒu yǐ." zhū jiàng xián yuē:" zéi zài jìn, shě ér yuǎn xí, shì ruò chà diē, tú jié fǎn. huǐ wú suǒ jí." zhōu wén yuē:" huān qián zài xí tóng guān, wú jūn bù guò bà shàng. jīn zhě dà lái, bīng wèi chū jiāo. zéi gù wèi wú dàn zì shǒu ěr, wú yuǎn dòu yì, yòu niǔ yú dé zhì, yǒu qīng wǒ zhī xīn. chéng cǐ jī zhī, hé wǎng bù kè. zéi suī zào qiáo, wèi néng jìng zhì. bǐ wǔ rì zhōng, wú qǔ dòu tài bì yǐ. gōng děng wù yí." zhōu wén suì lǜ qí liù qiān hái cháng ān, shēng yán yù bǎo lǒng yòu. xīn hài, qián chū jūn. guǐ chǒu dàn, zhì xiǎo guān. dòu tài zú wén jūn zhì, huáng jù, yī shān wèi zhèn, wèi jí chéng liè, zhōu wén zòng bīng jī pò zhī, jǐn fú qí zhòng, zhǎn tài, chuán shǒu cháng ān. gāo áo cáo shì xiàn luò zhōu, wén tài méi, fén zī zhòng qì chéng zǒu. qí shén wǔ yì chè qiáo ér tuì. zhōu wén chū yǔ zhū jiàng móu, xián nán zhī. zhōu wén nǎi yǐn qí shì, yáng ruò wèi yǒu móu zhě, ér dú wèn cè yú shàng shū zhí shì láng zhōng yǔ wén shēn. duì yuē:" dòu tài, huān zhī xiāo jiàng yě, jí shèng ér qīng dí. jīn zhě dà jūn ruò jiù pú bǎn, zé gāo huān jù shǒu, dòu tài yuán zhī, nèi wài shòu dí, qǔ bài zhī dào yě. bù rú xuǎn qīng ruì zhī zú, qián chū xiǎo guān. dòu tài xìng zào jí, bì lái jué zhàn, gāo huān chí zhòng, wèi jí jiù zhī, zé dòu kě qín yě. jì qín dòu tài, huān shi zì jǔ. cí lǚ fǎn. huí jūn yù zhī, kě yǐ zhì shèng." zhōu wén xǐ yuē:" shì wú xīn yě. jūn jí wú zhī chén píng yě."
东魏大将齐神武率兵伐西魏,屯军蒲阪,造三道浮桥渡河,又遣其将窦泰趋潼关,高敖曹围洛州。(今上洛郡。)周文帝出军广阳,召诸将谓曰:"贼今掎(居绮反)吾三面,又造桥於河,示欲必渡,欲缀吾军,使窦泰得西入耳。久与相持,必得行其策也。且高欢用兵,常以泰为先驱,其下多锐卒,屡胜而骄。今出其不意,袭之必克。克泰,则欢不战而自走矣。"诸将咸曰:"贼在近,舍而远袭,事若差跌,(徒结反。)悔无所及。"周文曰:"欢前再袭潼关,吾军不过霸上。今者大来,兵未出郊。贼顾谓吾但自守耳,无远斗意,又忸於得志,有轻我之心。乘此击之,何往不克。贼虽造桥,未能径至。比五日中,吾取窦泰必矣。公等勿疑。"周文遂率骑六千还长安,声言欲保陇右。辛亥,潜出军。癸丑旦,至小关。窦泰卒闻军至,惶惧,依山为阵,未及成列,周文纵兵击破之,尽俘其众,斩泰,传首长安。高敖曹適陷洛州,闻泰没,焚辎重弃城走。齐神武亦撤桥而退。周文初与诸将谋,咸难之。周文乃隐其事,佯若未有谋者,而独问策於尚书直事郎中宇文深。对曰:"窦泰,欢之骁将也,亟胜而轻敌。今者大军若就蒲阪,则高欢拒守,窦泰援之,内外受敌,取败之道也。不如选轻锐之卒,潜出小关。窦泰性躁急,必来决战,高欢持重,未即救之,则窦可擒也。既擒窦泰,欢势自沮。(慈吕反。)回军御之,可以制胜。"周文喜曰:"是吾心也。君即吾之陈平也。"
hòu zhōu mò, suí wén dì wèi chéng xiàng, yì zhōu zǒng guǎn wáng qiān jǔ bīng jù mìng, suí wén qiǎn jiàng liáng ruì tǎo zhī, jìn zhì lóng mén. qiān jiāng zhào yǎn qín huì yōng zhòng shí wàn, jù xiǎn wèi yíng, zhōu gèn sān shí lǐ. ruì lìng jiàng shì xián méi chū zì xián dào, sì miàn fèn jī, pò zhī. wáng qiān yòu lìng gāo ā nà guī dá xī jì děng yǐ shèng bīng gōng lì zhōu, wén liáng ruì jiāng zhì, jì fēn bīng jù kāi yuǎn. ruì gù wèi jiàng shì yuē:" cǐ lǔ jù yào, yù è wú bīng shì, wú dāng chū qí bù yì, pò zhī bì yǐ." qiǎn yī jiāng qū jiàn gé, yī jiāng yì bā xī, yī jiāng shuǐ jūn rù jiā líng. ruì qiǎn jiàng fēn dào gōng jì, zì wǔ jí shēn, pò zhī. jì bēn guī yú qiān. ruì jìn bī chéng dū, qiān lìng dá xī jì chéng shǒu, qīn lǜ jīng bīng wǔ wàn, bèi chéng jié zhèn. ruì jī zhī, qiān bù lì, jiāng rù chéng, jì yǐ chéng jiàng, qiān jiāng huī xià sān shí qí dùn zǒu, zhǎn zhī.
后周末,隋文帝为丞相,益州总管王谦举兵拒命,隋文遣将梁睿讨之,进至龙门。谦将赵俨、秦会拥众十万,据险为营,周亘三十里。睿令将士衔枚出自閒道,四面奋击,破之。王谦又令高阿那瑰、达奚惎等以盛兵攻利州,闻梁睿将至,惎分兵据开远。睿顾谓将士曰:"此虏据要,欲遏吾兵势,吾当出其不意,破之必矣。"遣一将趋剑阁,一将诣巴西,一将水军入嘉陵。睿遣将分道攻惎,自午及申,破之。惎奔归於谦。睿进逼成都,谦令达奚惎城守,亲率精兵五万,背城结阵。睿击之,谦不利,将入城,惎以城降,谦将麾下三十骑遁走,斩之。
dà táng wǔ dé zhōng, tū jué tū lì xié lì èr kè hán dào yuán zhōu, tài zōng lǜ bīng jù zhī. yǔ shén, tài zōng nǎi zhào zhū jiàng wèi zhī yuē:" lǔ kòng xián míng dí, yīn de. gōng mǎ shì píng. jīn yǔ mí shí, hú shǐ jù bì, tū jué rén zhòng, rú niǎo shā suǒ bā fǎn hé. wǒ wū sù huǒ shí, qiāng shuò chǐ lì, liào wǒ zhī yì, chuāi dí suǒ láo, cǐ ér bù chéng, fū fù hé dài! jīn yù xiān lìng jìn bīng luàn qí zhèn, nǎi lǜ tū qí qū qí hòu, lǔ sú jìn bù xiāng ràng, tuì bù xiāng jiù, zì cǐ yǐ běi, jiàn gǔ shēn cháng, shí yǒu yī dào, yú guàn yǐ dù, yīn ér zhuī zhī, bǐ shí wàn qí kēng jǐng zhōng wù ěr. zhuī zhì huáng hé, zòng bù jìn qín, bì dāng shí huò bā jiǔ. cǐ xiǎo bīng zhě suǒ jiě, zhū jūn wù yí." yú shì qián shī yè chū, mào yǔ ér jìn, chǒu tú zhèn hài. yīn zòng fǎn xián yú tū lì, yuè ér guī xīn yān, èr kè hán nèi lí. xié lì yù zhàn bù kě, yīn qǐng hé ér qù.
大唐武德中,突厥突利、颉利二可汗到原州,太宗率兵拒之。雨甚,太宗乃召诸将谓之曰:"虏控弦鸣镝,(音的。)弓马是凭。今雨弥时,弧矢俱弊,突厥人众,如鸟铩(所八反)翮。我屋宿火食,枪槊侈利,料我之逸,揣敌所劳,此而不乘,夫复何待!今欲先令劲兵乱其阵,乃率突骑驱其后,虏俗进不相让,退不相救,自此以北,涧谷深长,时有一道,鱼贯以度,因而追之,彼十万骑坑阱中物耳。追至黄河,纵不尽擒,必当十获八九。此晓兵者所解,诸君勿疑。"於是潜师夜出,冒雨而进,丑徒震骇。因纵反閒於突利,悦而归心焉,二可汗内离。颉利欲战不可,因请和而去。
zhēn guān zhōng, sū dìng fāng lǜ bīng tǎo tū jué hè lǔ, dà xuě, píng dì èr chǐ, jūn zhōng xián qǐng tíng bīng hòu qíng. dìng fāng yuē:" lǔ shì xuě shēn, wèi wǒ bù néng qián jìn, bì dāng qì xī, zhuī zhī kě jí. ruò huǎn yǐ zòng zhī, zé jiàn yuǎn nán zhuī. shěng rì jiān gōng, zài cǐ jǔ yě." yú shì lè bīng líng xuě, zhòu yè jiān jìn, suǒ jīng shōu qí rén zhòng, suì zhì shuāng hé, qù hè lǔ suǒ jū èr bǎi yú lǐ, bù zhèn cháng qū, jìng zhì jīn yá shān hè lǔ yá suǒ. shí hè lǔ jí zhòng yù liè, dìng fāng zòng bīng jī zhī, jǐn pò qí yá zhàng, shēng qín shù wàn rén. hè lǔ tuō zǒu, tóu shí guó. dìng fāng yú shì xī mìng zhū bù guī qí suǒ jū, mái yì hái gǔ, cún wèn jí kǔ, fù qí chǎn yè, hè lǔ suǒ lǔ lüě zhě xī jiǎn zé hái zhī. yú shì xī yù zhū guó, ān dǔ rú gù. lìng fù jiāng xiāo sì yè wǎng shí guó yǐ zhuī hè lǔ, suì qín, guī yú jīng shī.
贞观中,苏定方率兵讨突厥贺鲁,大雪,平地二尺,军中咸请停兵候晴。定方曰:"虏恃雪深,谓我不能前进,必当憩息,追之可及。若缓以纵之,则渐远难追。省日兼功,在此举也。"於是勒兵凌雪,昼夜兼进,所经收其人众,遂至双河,去贺鲁所居二百馀里,布阵长驱,径至金牙山贺鲁牙所。时贺鲁集众欲猎,定方纵兵击之,尽破其牙帐,生擒数万人。贺鲁脱走,投石国。定方於是悉命诸部归其所居,埋瘗骸骨,存问疾苦,复其产业,贺鲁所虏掠者悉检责还之。於是西域诸国,安堵如故。令副将萧嗣业往石国以追贺鲁,遂擒,归於京师。
zhēn guān zhōng, tū jué zhū bù lí pàn, cháo tíng jiāng tú jìn qǔ, yǐ lǐ jìng wèi dài zhōu dào héng jūn zǒng guǎn, lǜ xiāo qí sān qiān, zì mǎ yì chū qí bù yì, zhí qù è yáng lǐng yǐ bī zhī. xié lì kè hán bù yú yú jìng, jiàn guān jūn yǎn zhì, xiāng wèi yuē:" táng bīng ruò bù qīng guó ér lái, jìng qǐ gū jūn ér zhì!" yī rì shù jīng. sì nián, jìng jìn jī dìng xiāng chéng, pò zhī. tū jué zhū bù luò bìng zǒu qì běi. tū lì kè hán lái bēn. huò suí qí wáng jiǎn zhī zǐ yáng zhèng dào jí yáng dì xiāo hòu, sòng yú jīng shī. xié lì kè hán dà jù, tuì bǎo tiě shān, qiǎn shǐ rù cháo xiè zuì, qǐng jǔ guó nèi fù. yòu yǐ jìng wèi dìng xiāng dào héng jūn zǒng guǎn, wǎng yíng zhī. xié lì suī wài qǐng cháo yè, ér nèi huái chí yí. jìng chuāi zhī qí yì, shì shí zhào qiǎn hóng lú qīng táng jiǎn shè hù bù shàng shū wèi yù zhī, jìng wèi fù jiāng zhāng gōng jǐn yuē:" zhào shǐ dào bǐ, lǔ bì zì kuān. nǎi xuǎn jīng qí yī wàn, jī èr shí rì liáng, yǐn bīng zì bái dào xí zhī." gōng jǐn yuē:" jì xǔ qí jiàng, zhào shǐ zài bǐ, wèi yí tǎo jī." jìng yuē:" cǐ bīng jī yě, fēi jūn suǒ jí. rú táng jiǎn bèi, hé zú kě xī." dū jūn jí jìn, shī zhì yīn shān, yù qí chì hòu qiān yú zhàng, jiē fú yǐ suí jūn. xié lì jiàn shǐ zhě dà yuè, bù yú guān bīng zhì yě. jìng qián fēng chéng wù ér xíng, jiāng bī qí yá zhàng qī lǐ, lǔ shǐ jué, liè bīng wèi jí xíng zhèn, xié lì wèi wēi xiān zǒu, bù zhòng yīn ér kuì sàn. jìng zhǎn shǒu wàn yú jí, fú nán nǚ shí yú wàn, shā qí qī suí yì chéng gōng zhǔ. xié lì chéng qiān lǐ mǎ jiāng zǒu tóu tǔ yù hún, xī dào héng jūn zǒng guǎn zhāng bǎo xiāng qín zhī yǐ xiàn. suì miè qí guó, fù dìng xiāng héng ān zhī chéng, chì tǔ jiè zì yīn shān běi zhì yú dà mò.
贞观中,突厥诸部离叛,朝廷将图进取,以李靖为代州道行军总管,率骁骑三千,自马邑出其不意,直趣恶阳岭以逼之。颉利可汗不虞於靖,见官军掩至,相谓曰:"唐兵若不倾国而来,靖岂孤军而至!"一日数惊。四年,靖进击定襄城,破之。突厥诸部落并走碛北。突利可汗来奔。获隋齐王暕之子杨正道及炀帝萧后,送於京师。颉利可汗大惧,退保铁山,遣使入朝谢罪,请举国内附。又以靖为定襄道行军总管,往迎之。颉利虽外请朝谒,而内怀持疑。靖揣知其意,是时诏遣鸿胪卿唐俭摄户部尚书慰谕之,靖谓副将张公谨曰:"诏使到彼,虏必自宽。乃选精骑一万,赍二十日粮,引兵自白道袭之。"公谨曰:"既许其降,诏使在彼,未宜讨击。"靖曰:"此兵机也,非君所及。如唐俭辈,何足可惜。"督军疾进,师至阴山,遇其斥候千馀帐,皆俘以随军。颉利见使者大悦,不虞官兵至也。靖前锋乘雾而行,将逼其牙帐七里,虏始觉,列兵未及行阵,颉利畏威先走,部众因而溃散。靖斩首万馀级,俘男女十馀万,杀其妻隋义成公主。颉利乘千里马将走投吐谷浑,西道行军总管张宝相擒之以献。遂灭其国,复定襄、恒安之城,斥土界自阴山北至於大漠。
zhēn guān zhōng, tǔ yù hún kòu biān, yǐ lǐ jìng wèi xī hǎi dào héng jūn dà zǒng guǎn, tǒng bīng bù shàng shū hóu jūn jí xíng bù shàng shū rèn chéng wáng dào zōng děng wǔ zǒng guǎn zhēng zhī. jūn cì fú qí chéng, tǔ yù hún shāo qù yě cǎo, yǐ něi wǒ shī, tuì bǎo dà fēi chuān. zhū jiàng xián yán chūn cǎo wèi shēng, mǎ yǐ léi shòu, bù kě fù dí. wéi jìng jué jì ér jìn, shēn rù dí jìng, suì yú jī shí shān. qián hòu zhàn shù shí hé, shā shāng shén zhòng, dà pò qí guó.
贞观中,吐谷浑寇边,以李靖为西海道行军大总管,统兵部尚书侯君集、刑部尚书任城王道宗等五总管征之。军次伏俟城,吐谷浑烧去野草,以馁我师,退保大非川。诸将咸言春草未生,马已羸瘦,不可赴敌。唯靖决计而进,深入敌境,遂逾积石山。前后战数十合,杀伤甚众,大破其国。
sūn zǐ yuē:" gōng qí wú bèi." jī qí xiè dài bù bèi zhī chù.
孙子曰:"攻其无备。"(击其懈怠不备之处。)
jī qí bù bèi
击其不备
chūn qiū shí, wèi rén yàn shī fá zhèng, nán yàn xìng jí. jí, jù yǐ fǎn. zhèng jiāng jì cè jiè fǎn zú yuán fán xiè sī liè fǎn jià yǐ sān jūn jūn qí qián, shǐ màn bó zi yuán qián jūn jūn qí hòu. yàn rén wèi zhèng sān jūn, ér bù yú zhì rén. zhèng èr jiāng yǐ zhì rén bài yàn shī yú běi zhì. jūn zǐ yuē:
春秋时,卫人燕师伐郑,(南燕姓姞。姞,巨乙反。)郑将祭(侧介反)足、原繁、泄(私列反)驾以三军军其前,使曼伯、子元潜军军其后。燕人畏郑三军,而不虞制人。郑二将以制人败燕师於北制。君子曰:
bù bèi bù yú, bù kě yǐ shī."
不备不虞,不可以师。"
wèi jiāng lǐ diǎn yǔ chéng yù děng yǐ chuán yùn jūn liáng, huì yuán shàng qiǎn jiàng gāo fān jiāng bīng tún hé shàng, jué shuǐ dào, diǎn yǔ zhū jiàng yì yuē:" fān jūn shǎo jiǎ ér shì shuǐ, yǒu xiè dài zhī xīn, jī zhī bì kè. yí jí jī zhī." yù yì yǐ wéi rán. suì běi dù hé, gōng fān, pò zhī, shuǐ dào dé tōng.
魏将李典与程昱等以船运军粮,会袁尚遣将高藩将兵屯河上,绝水道,典与诸将议曰:"藩军少甲而恃水,有懈怠之心,击之必克。宜亟击之。"昱亦以为然。遂北渡河,攻藩,破之,水道得通。
shí liù guó běi liáng jǔ qú méng xùn lǜ bīng fá nán liáng tū fā zhān nèi wò fǎn tán, zhì xiǎn měi, xǐ shù qiān hù ér hái. zhān tán zhuī jí méng xùn yú qióng quán, méng xùn jiāng jī zhī. zhū jiàng jiē yuē:" zéi yǐ ān yíng, bù kě fàn yě." méng xùn yuē:" zhān tán wèi wú yuǎn lái pí bì, bì qīng ér wú bèi, jí qí lěi bì wèi chéng, kě yī gǔ ér miè." jìn jī, bài zhī, chéng shèng zhì yú gū zāng, yí xià jiàng zhě wàn shù qiān hù. zhān tán jù, qǐng hé ér guī.
十六国北凉沮渠蒙逊率兵伐南凉秃发鳣(内沃反)檀,至显美,徙数千户而还。鳣檀追及蒙逊於穷泉,蒙逊将击之。诸将皆曰:"贼已安营,不可犯也。"蒙逊曰:"鳣檀为吾远来疲弊,必轻而无备,及其垒壁未成,可一鼓而灭。"进击,败之,乘胜至於姑臧,夷夏降者万数千户。鳣檀惧,请和而归。
suí mò, lǐ mì pò yǔ wén huà jí hái, qí jìn bīng liáng mǎ duō sǐ. suí jiāng wáng chōng shǒu dōng dōu, yù chéng qí bì, liàn jīng yǒng bīng dé èr wàn rén, mǎ qiān yú pǐ yú luò shuǐ nán, mì jūn yǎn shī běi shān shàng. shí mì xīn dé zhì yú huà jí, yǒu qīng chōng zhī xīn, bù shè bì lěi. chōng yè qiǎn èr bǎi yú qí qián rù běi shān, fú xī gǔ zhōng lìng jūn shì mò mǎ rù shí, jì ér xiāo jì, rén bēn mǎ chí, chí míng ér báo mì. mì chū bīng yīng zhī, zhèn wèi chéng liè, ér liǎng jūn hé zhàn, qí fú bīng bì shān ér shàng, qián dēng běi yuán, chéng gāo ér xià, chí yā mì yíng, yíng zhōng luàn, wú néng jù zhī zhě. jí rù zòng huǒ, mì jūn dà jīng ér kuì.
隋末,李密破宇文化及还,其劲兵良马多死。隋将王充守东都,欲乘其弊,练精勇兵得二万人,马千馀疋於洛水南,密军偃师北山上。时密新得志於化及,有轻充之心,不设壁垒。充夜遣二百馀骑潜入北山,伏溪谷中;令军士秣马蓐食,既而宵济,人奔马驰,迟明而薄密。密出兵应之,阵未成列,而两军合战,其伏兵蔽山而上,潜登北原,乘高而下,驰压密营,营中乱,无能拒之者。即入纵火,密军大惊而溃。
gōng qí bù zhěng
攻其不整
chūn qiū shí, sòng xiāng gōng jí chǔ rén zhàn yú hóng. wū hóng fǎn. sòng rén jì chéng liè, chǔ rén wèi jì jì, wèi jǐn dù hóng shuǐ. sī mǎ zǐ yú yuē:" bǐ zhòng wǒ guǎ, jí qí wèi jì jì yě, qǐng jī zhī." gōng yuē:" bù kě." jì jì ér wèi chéng liè, yòu yǐ gào, gōng yuē:" wèi kě." jì zhèn ér hòu jī zhī, sòng shī bài jī. guó rén jiē jiù gōng. gōng yuē:" jūn zǐ bù zhòng shāng, bù qín èr máo. tóu bái yǒu èr sè. gǔ zhī wèi jūn yě, bù yǐ zǔ ài yě. bù yīn zǔ ài yǐ qiú shèng. guǎ rén suī wáng guó zhī yú, bù gǔ bù chéng liè." sòng, shāng zhī hòu, chǐ yǐ zhà shèng. zǐ yú yuē:" jūn wèi zhī zhàn. qíng dí zhī rén, ài ér bù chéng liè, tiān zàn wǒ yě. qíng, qiáng yě. yán chǔ zài xiǎn ài, bù dé zhèn liè, tiān suǒ yǐ zuǒ sòng yě. zǔ ér gǔ zhī, bù yì kě hū? yóu yǒu jù yān. suī yīn zǔ jī zhī, yóu kǒng bù shèng yě. qiě jīn zhī qíng zhě, jiē wú dí yě. suī jí hú gǒu, yīn gǒu. huò zé qǔ zhī, hé yǒu yú èr máo. jīn zhī qíng zhě, wèi yǔ wú jìng zhě yě. hú gǒu, yuán lǎo zhī chēng. míng chǐ jiào zhàn, qiú shā dí yě. míng shè xíng lù, yǐ chǐ bù guǒ. shāng wèi jí sǐ, rú hé wù zhòng. yán shàng néng hài jǐ yě. ruò ài zhòng shāng, zé rú wù shāng ài qí èr máo, zé rú fú yān. yán gǒu bù yù shāng shā dí rén, zé běn kě bù xū dòu yě. sān jūn yǐ lì yòng yě, wèi lì xìng yě. jīn gǔ yǐ shēng qì yě. gǔ yǐ zuǒ shì zhòng zhī shēng qì. lì ér yòng zhī, zǔ ài kě yě shēng shèng zhì zhì. gǔ chán kě yě." chán yán, wèi zhěng zhèn yě. chán yīn chán. sòng gōng wéi zhī ér bài.
春秋时,宋襄公及楚人战于泓。(乌宏反。)宋人既成列,楚人未既济,(未尽渡泓水。)司马子鱼曰:"彼众我寡,及其未既济也,请击之。"公曰:"不可。"既济而未成列,又以告,公曰:"未可。"既阵而后击之,宋师败绩。国人皆咎公。公曰:"君子不重伤,不擒二毛。(头白有二色。)古之为军也,不以阻隘也。(不因阻隘以求胜。)寡人虽亡国之馀,不鼓不成列。"(宋,商之后,耻以诈胜。)子鱼曰:"君未知战。勍敌之人,隘而不成列,天赞我也。(勍,强也。言楚在险隘,不得阵列,天所以佐宋也。)阻而鼓之,不亦可乎?犹有惧焉。(虽因阻击之,犹恐不胜也。)且今之勍者,皆吾敌也。虽及胡耇,(音苟。)获则取之,何有於二毛。(今之勍者,谓与吾竞者也。胡耇,元老之称。)明耻教战,求杀敌也。(明设刑戮,以耻不果。)伤未及死,如何勿重。(言尚能害己也。)若爱重伤,则如勿伤;爱其二毛,则如服焉。(言苟不欲伤杀敌人,则本可不须斗也。)三军以利用也,(为利兴也。)金鼓以声气也。(鼓以佐士众之声气。)利而用之,阻隘可也;声盛致志。鼓儳可也。"(儳岩,未整阵也。儳音谗。宋公违之而败。)
hòu hàn mò, cáo gōng tǎo xiān bēi, chū lú lóng sāi, sài wài dào jué bù tōng, nǎi qiàn shān yīn gǔ wǔ bǎi yú lǐ, jīng bái tán, lì píng gāng, shè xiān bēi tíng, dōng zhǐ liǔ chéng. wèi zhì èr bǎi lǐ, lǔ nǎi zhī zhī, jiāng shù wàn qí nì jūn. dēng bái láng shān, zú yǔ lǔ yù, zhòng shén shèng. gōng dēng gāo, guān lǔ zhèn bù zhěng, zòng bīng jī zhī, shǐ zhāng liáo wèi xiān fēng, lǔ dà bài yě.
后汉末,曹公讨鲜卑,出卢龙塞,塞外道绝不通,乃堑山堙谷五百馀里,经白檀,历平冈,涉鲜卑庭,东指柳城。未至二百里,虏乃知之,将数万骑逆军。登白狼山,卒与虏遇,众甚盛。公登高,观虏阵不整,纵兵击之,使张辽为先锋,虏大败也。
sūn zǐ yuē:" yòng bīng zhī fǎ, wú shì qí bù lái yě, shì wú yǒu néng yǐ dài zhī yě wú shì qí bù gōng wú yě, shì wú bù kě gōng yě." ān zé sī wēi, cún zé sī wáng, cháng yǒu bèi.
孙子曰:"用兵之法,无恃其不来也,恃吾有能以待之也;无恃其不攻吾也,恃吾不可攻也。"(安则思危,存则思亡,常有备。)
xiān shè bèi ér shèng
先设备而胜
zhōu mò, jīng rén fá chén, wú jiù zhī, jūn xíng sān shí lǐ, yǔ shí rì, yè bú jiàn xīng. zuǒ shǐ yǐ xiāng wèi jīng dà jiàng zǐ qī yuē:" yǔ shí rì, jiǎ jí bīng jù, wú rén bì zhì, bù rú bèi zhī." nǎi wèi zhèn. ér wú rén guǒ zhì, jiàn jīng yǒu bèi, ér fǎn. zuǒ shǐ yuē:" qí fǎn fù liù shí lǐ, qí jūn zǐ xiū, xiǎo rén wéi shí. wǒ xíng sān shí lǐ, jī zhī, bì kè." cóng zhī, suì pò wú jūn.
周末,荆人伐陈,吴救之,军行三十里,雨十日,夜不见星。左史倚相谓荆大将子期曰:"雨十日,甲辑兵聚,吴人必至,不如备之。"乃为阵。而吴人果至,见荆有备,而反。左史曰:"其反覆六十里,其君子休,小人为食。我行三十里,击之,必克。"从之,遂破吴军。
wèi dà jūn nán zhēng wú, dào jīng hú, wèi jiāng mǎn chǒng shuài zhū jūn zài qián, yǔ zéi gé shuǐ xiàng duì. mǎn chǒng wèi zhū jiàng yuē:" jīn xī fēng shén měng, zéi bì lái shāo yíng, yí wèi zhī bèi." zhū jūn jiē jǐng. yè bàn, zéi guǒ qiǎn shí bù lái shāo yíng, chǒng yǎn jī, pò zhī.
魏大军南征吴,到精湖,魏将满宠帅诸军在前,与贼隔水相对。满宠谓诸将曰:"今夕风甚猛,贼必来烧营,宜为之备。"诸军皆警。夜半,贼果遣十部来烧营,宠掩击,破之。
jìn jiāng luó shàng qiǎn guǎng hàn dū wèi céng yuán yá mén zhāng xiǎn děng qián lǜ bù qí sān wàn, xí shǔ zéi lǐ tè yíng. tè sù zhī zhī, nǎi shàn jiǎ lì bīng, jiè yán yǐ dài zhī. yuán děng zhì, tè ān wò bù dòng, dài qí zhòng bàn rù, fā fú jī zhī, shā shāng zhě shén zhòng, suì hài céng yuán zhāng xiǎn děng.
晋将罗尚遣广汉都尉曾元、牙门张显等潜率步骑三万,袭蜀贼李特营。特素知之,乃缮甲厉兵,戒严以待之。元等至,特安卧不动,待其众半入,发伏击之,杀伤者甚众,遂害曾元、张显等。
shí liù guó běi yàn féng bá pú bō fǎn jù liáo dōng, qí dì wàn ní zǔ bīng yǐ pàn, bá qiǎn jiàng féng hóng yǔ jiāng jūn zhāng xìng tǎo zhī. hóng qiǎn shǐ yù zhī yuē:" xī zhě xiōng dì chéng fēng yún zhī yùn, fǔ yì ér qǐ. qún gōng yǐ tiān yì suǒ zhōng, bī fèng zhǔ shàng guāng jiàn bǎo wèi. liè tǔ shū jué, dāng yǔ xiōng dì gòng zhī, nài hé yù xún gān gē yú xiāo qiáng, qì yǒu yú ér wèi è bó. guò guì néng gǎi, shàn mò dà yān. yí shě zī xián, tóng jiǎng wáng shì." wàn ní bù cóng, kè qī chū zhàn. xìng wèi hóng yuē:" zéi míng rì chū zhàn, jīn yè bì lái jīng yíng, yí bèi bù yú." hóng nǎi mì yán bèi, réng rén kè cǎo shí shù, xù huǒ fú bīng yǐ dài zhī. shì yè, wàn ní guǒ qiǎn zhuàng shì qiān yú rén zhuó yíng. zhòng huǒ jù qǐ, fú bīng yāo jī, fú zhǎn wú yí, suì píng wàn ní děng.
十六国北燕冯跋(蒲拨反)据辽东,其弟万泥阻兵以叛,跋遣将冯弘与将军张兴讨之。弘遣使谕之曰:"昔者兄弟乘风云之运,抚翼而起。群公以天意所锺,逼奉主上光践宝位。列土疏爵,当与兄弟共之,奈何欲寻干戈於萧墙,弃友于而为阏伯。过贵能改,善莫大焉。宜舍兹嫌,同奖王室。"万泥不从,克期出战。兴谓弘曰:"贼明日出战,今夜必来惊营,宜备不虞。"弘乃密严备,仍人课草十束,蓄火伏兵以待之。是夜,万泥果遣壮士千馀人斫营。众火俱起,伏兵邀击,俘斩无遗,遂平万泥等。