xī fān dì lǐ
西蕃地里
xià zhōu, hàn shuò fāng jùn, hòu wèi zhì xià zhōu, shēn zài shā hàn zhī dì. táng kāi yuán zhōng, wèi shuò fāng jūn dà zǒng guǎn jiān ān běi dū hù. táng mò, tuò bá sī gōng zhèn shì zhōu, tǎo huáng cháo yǒu gōng, cì xìng lǐ shì, shì yǒu yín xià suí yòu jìng wǔ zhōu zhī dì. wǔ dài lǐ rén fú yí chāo jì lǐng jié yuè, hào dìng nán jūn. sòng tài píng xīng guó zhōng, lǐ jì pěng lái zhāo, yuàn nà tǔ jiāng, dé zhōu sì, qiú háo èr bǎi qī shí rén, bù zú wǔ wàn zhàng, fù wèi wáng tǔ. qí dì jì qiān shí shí qī suì, bù lè nèi xǐ, xiào jù wáng mìng, qīn rǎo biān jiè, chún huà zhōng zhào fèi huǐ jiù chéng, qí zhōu bīng xǐ xiāng zhōu zhì yíng, réng yuē xià zhōu qiān jū mín yú suí yín zhōu, fēn guān dì gěi zhī. xián píng mò, jì qiān sǐ. jǐng dé zhōng, zi dé míng kuǎn sāi nèi fù, dé jiǎ běn dào jié zhì. dé míng sǐ, zi yuán jǐng kāng dìng chū fù pàn, suì fēng xià guó wáng suí huái zhī, jǐn yǒu xià yín suí yòu líng huì yán lán shèng liáng gān sù shí èr zhōu zhī dì. dōng yín zhōu sān bǎi yú lǐ, xī yán zhōu sān bǎi lǐ, nán yán zhōu sān bǎi bā shí lǐ, běi fān jiè, dōng nán suí zhōu sì bǎi lǐ, xī nán qìng zhōu wǔ bǎi jiǔ shí lǐ, xī běi fēng zhōu jiǔ bǎi lǐ, dōng běi shèng zhōu jiǔ bǎi lǐ.
夏州,汉朔方郡,后魏置夏州,深在沙汉之地。唐开元中,为朔方军大总管兼安北都护。唐末,拓拔思恭镇是州,讨黄巢有功,赐姓李氏,世有银夏绥宥静五州之地。五代李仁福彝超继领节钺,号定难军。宋太平兴国中,李继捧来朝,愿纳土疆,得州四,酋豪二百七十人,部族五万帐,复为王土。其弟继迁时十七岁,不乐内徙,啸聚亡命,侵扰边界,淳化中诏废毁旧城,其州兵徙相州置营,仍曰夏州;迁居民于绥银州,分官地给之。咸平末,继迁死。景德中,子德明款塞内附,得假本道节制。德明死,子元景康定初复叛,遂封夏国王绥怀之,尽有夏、银、绥、宥、灵、会、盐、兰、胜、凉、甘、肃十二州之地。东银州三百馀里,西盐州三百里,南盐州三百八十里,北蕃界,东南绥州四百里,西南庆州五百九十里,西北丰州九百里,东北胜州九百里。
zhèn zhài liù:
镇寨六:
hóng mén zhèn, běn xià zhōu dì, táng níng jié dù zhāng xiàn fǔ zhù hóng mén zhèn chéng, zhì bīng yǐ fáng fān kòu. sòng yōng xī zhōng fèi xià zhōu, qí dì hòu wěi hào wèi hóng zhōu.
洪门镇,本夏州地,唐宁节度张献甫筑洪门镇城,置兵以防蕃寇。宋雍熙中废夏州,其地后伪号为洪州。
shí bǎo zhèn, běn yán zhōu xī biān zhèn zhài yě, zhì dào zhōng xiàn yú lǔ, jīn wěi hào wèi lóng zhōu.
石堡镇,本延州西边镇寨也,至道中陷于虏,今伪号为龙州。
hè lán shān, dōng zhì huái yuǎn zhèn liù shí lǐ, jīng yáng tú jīng yuē: hè lán shān zài yì xī jiǔ shí sān lǐ.
贺兰山,东至怀远镇六十里,《泾阳图经》曰:贺兰山在邑西九十三里。
tiān dū shān, àn guān yòu lǒng xī tú jì bìng wú cǐ shān, jīn lǔ zhōng yuē wèi tiān dū shān, zài zhèn róng jūn xī běi bǎi wǔ shí lǐ, tǔ dì kuān píng, xī nán yǒu lù rù wèi zhōu, shān wài dé shùn jūn sì zhài jiè.
天都山,按关右、陇西图记并无此山,今虏中曰为天都山,在镇戎军西北百五十里,土地宽平,西南有路入渭州,山外德顺军四寨界。
wǎ chuān huì, dōng zhì zhèn róng jūn yì cáng shān jiè, xī rù lán zhōu jiè, jiē shān lù. nán zhì míng táng chuān, běi zhì huì zhōu jiè, jiē chuān gǔ lù.
瓦川会,东至镇戎军易藏山界,西入兰州界,皆山路。南至明堂川,北至会州界,皆川谷路。
tiān má chuān, dōng běi zhì nà lóng gǔ lù, rù jìng biān zhài. xī zhì mǎ xián shān, nán zhì kān gǔ lù, běi zhì wǎ chuān huì, jiē chuān lù.
天麻川,东北至捺龙谷路,入静边寨。西至马衔山,南至龛谷路,北至瓦川会,皆川路。
yín zhōu yín chuān jùn, hàn shǔ xī hé jùn, wèi yīn xiàn dì, yǐ qí zài shuǐ zhī yīn yě. wǔ dài yǐ lái, wèi xià zhōu shǔ jùn. xià zhōu fèi huǐ, qiān jū mín yán shí zhōu, jīn xiàn yú lǔ. dōng shí zhōu jiè yī bǎi liù shí lǐ, xī xià zhōu jiè èr bǎi lǐ, nán suí zhōu jiè bǎi lù shí lǐ, běi lín zhōu jiè sān bǎi lǐ.
银州银川郡,汉属西河郡,为┯阴县地,以其在┯水之阴也。五代以来,为夏州属郡。夏州废毁,迁居民延石州,今陷于虏。东石州界一百六十里,西夏州界二百里,南绥州界百陆十里,北麟州界三百里。
suí zhōu shàng jùn, qín suǒ zhì, xī wèi wèi suí chuān. xī hàn liù jùn liáng jiā zǐ, dōng hàn shí èr jùn qí shì, qí yī suí zhōu. táng shǔ shuò fāng jié dù, chéng zài yán zhōu dōng běi wú dìng hé chuān. sòng lǐ jì qiān pàn, hé yòu rǎo, yǐ gāo wén pī zhī zhōu shì, jì qiān gōng jī bù yǐ, yīn xǐ, wén pī jì jū mín yú shí zhōu, fèi huǐ qí chéng. xián píng chū, yán shì zhě qǐng chéng suí zhōu, tún bīng jī gǔ yǐ è dǎng xiàng. yán lì hài zhě xiāng bàn. qiǎn gōng bù shì láng qián ruò shuǐ chí wǎng guī dù, jì ér ruò shuǐ shàng yán: suí zhōu qǐng wèi nèi dì, mín fù dēng jí, shàng xū páng jùn zhuǎn xiǎng. zì cì zhào bǎo zhōng yǐ lái, rén hù diāo cán. jīn ruò chéng zhī, xū guǎng tún shù bīng bèi yú wǎng rì, chú liáng zhī gěi quán yǎng hé dōng, dì gé huáng hé xiǎo dà tiě jié èr shān, chéng xià yǒu wú dìng hé, huǎn jí yòng bīng, shū yùn jiān zǔ. jí bà qí yì. dé míng jì kuǎn fù, shàng yán qǐ gē suí zhōu tǔ jiè lì dāng dào, zhào yǐ shì biǎo lìng biān chén xiáng dìng fù zhī. qí dì dōng zhì shí zhōu yī bǎi sān shí lǐ, yī shuō zì shí zhōu mèng mén dù hé yī bǎi wǔ lǐ, zhì suí zhōu xī xià zhōu sì bǎi lǐ, nán yán zhōu sān bǎi wǔ shí lǐ, běi yín zhōu yī bǎi liù shí lǐ.
绥州上郡,秦所置,西魏为绥川。西汉六郡良家子,东汉十二郡骑士,其一绥州。唐属朔方节度,城在延州东北无定河川。宋李继迁叛,河右ㄈ扰,以高文丕知州事,继迁攻击不已,因徙,文丕洎居民于石州,废毁其城。咸平初,言事者请城绥州,屯兵积谷以遏党项。言利害者相半。遣工部侍郎钱若水驰往规度,既而若水上言:绥州顷为内地,民赋登集,尚须旁郡转饷。自赐赵保忠以来,人户凋残。今若城之,须广屯戍兵倍于往日,刍粮之给全仰河东,地隔黄河小大铁碣二山,城下有无定河,缓急用兵,输运艰阻。即罢其役。德明既款附,上言乞割绥州土界隶当道,诏以誓表令边臣详定附之。其地东至石州一百三十里,一说自石州孟门渡河一百五里,至绥州西夏州四百里,南延州三百五十里,北银州一百六十里。
hé èr:
河二:
pǔ luò hé, dōng nán wǔ shí lǐ zhì qīng yuǎn jūn.
浦洛河,东南五十里至清远军。
wú dìng hé yòu zhōu níng shuò jùn, jí hàn sān fēng xiàn zhī dì. zì hé qū líng xià yǒu fān róng bù luò, hòu zhōu wǔ dì nǎi lì hú zhōu yǐ tǒng zhī. táng tiān bǎo zhōng, gǎi níng shuò jùn, hòu jì lǐ yú jīng lüè jūn. yǐ dì xíng jū zhōng, kě zǒng tǒng fān bù, běi yǐ yìng jiē tiān dé, nán wèi xià zhōu zhī yuán, yuán hé shí jiǔ nián fù zhì yòu zhōu yú zhǎng zé xiàn, lì xià suí yín jié dù, cì shǐ jiān guǎn cè jūn. sòng lǐ jì pěng nà guó, fù wèi wáng tǔ. zì xià zhōu fèi huǐ, yīn xiàn yú zéi. dōng xià zhōu jiè liù shí lǐ, xī yán zhōu jiè èr bǎi lǐ, nán bǎo ān jūn jiè yuē bǎi lǐ, běi xià zhōu jiè yuē bǎi wǔ shí lǐ.
无定河宥州宁朔郡,即汉三封县之地。自河曲灵夏有蕃戎部落,后周武帝乃立胡州以统之。唐天宝中,改宁朔郡,后寄理於经略军。以地形居中,可总统蕃部,北以应接天德,南为夏州之援,元和十九年复置宥州於长泽县,隶夏绥银节度,刺史兼管策军。宋李继捧纳国,复为王土。自夏州废毁,因陷于贼。东夏州界六十里,西盐州界二百里,南保安军界约百里,北夏州界约百五十里。
líng zhōu líng wǔ jùn, jí táng zhī huí lè fēng yě, zì hòu wèi zhì líng zhōu, chū zài hé běi, dà tǒng liù nián zhù chéng, jí jīn chéng shì yě. táng kāi yuán zhōng, biān jìng zhì jié dù, yǐ shí dēng sì yí, yǐ zhōu wèi sì fāng jié dù lǐ suǒ, guǎn bīng liù wàn sì qiān qī bǎi rén, hàn yù běi dí, tǒng jīng lüè ān fēng dìng yuǎn xī shòu xiáng chéng ān běi dū hù zhèn wǔ děng qī jūn, nèi jīng lüè jūn zhì zài chéng nèi. sù zōng jí wèi, shēng dū du fǔ. sòng chū, yáng qióng wèi bù shǔ, dǎo huáng hé, gài mín tián shù qiān qǐng, hù kǒu sì qiān yú, kè lì sì shí wǔ wàn guàn. xián píng zhōng xiàn yú zéi. hé wài jiù yǒu wǔ zhèn, jīn xià guó wěi shēng wèi zhōu. àn táng shǐ yuán zài xiàn yì yǐ líng wǔ wǔ chéng wèi zhī xíng shì kāi yuán zhōng, shuò fāng jié dù zhāng shuō wǎng xún wǔ chéng chǔ zhì bīng mǎ, jí cǐ dì. dōng yán zhōu sān bǎi lǐ, xī liáng zhōu jiǔ bǎi lǐ, nán yuán zhōu wǔ bǎi liù shí lǐ, dōng běi fēng zhōu jiǔ bǎi lǐ.
灵州灵武郡,即唐之回乐峰也,自后魏置灵州,初在河北,大统六年筑城,即今城是也。唐开元中,边境置节度,以饣登四夷,以州为四方节度理所,管兵六万四千七百人,捍御北狄,统经略安丰、定远、西受降城、安北都护、振武等七军,内经略军治在城内。肃宗即位,升都督府。宋初,杨琼为部署,导黄河,溉民田数千顷,户口四千馀,课利四十五万贯。咸平中陷于贼。河外旧有五镇,今夏国伪升为州。按唐史元载献议以灵武五城为之形势;开元中,朔方节度张说往巡五城处置兵马,即此地。东盐州三百里,西凉州九百里,南原州五百六十里,东北丰州九百里。
zhèn zhài jiǔ:
镇寨九:
bǎo jìng zhèn, běn hé wài zhèn, xián píng zhōng xiàn, jīn wèi wěi jìng zhōu, běn zhèn jiù guǎn fān bù liù zú.
保静镇,本河外镇,咸平中陷,今为伪静州,本镇旧管番部六族。
lín hé zhèn, zhèn chéng, jiù guǎn fān bù èr zú, zhì xún jiǎn shǐ, yǐ qiú zhǎng wèi zhī.
临河镇,镇城,旧管蕃部二族,置巡检使,以酋长为之。
huái yuǎn zhèn, běn hé wài xiàn chéng, xī zhì hè lán shān liù shí lǐ, xián píng zhōng xiàn, jīn wèi wěi xìng zhōu. jiù yǒu yán chí sān, guǎn fān bù qī zú, zhì xún jiǎn shǐ qī yuán, yǐ běn zú shǒu zhǎng wèi zhī. yǒu shuǐ tián guǒ yuán, běn hēi lián bó bó guǒ yuán. zhì yàn, fēn hé shuǐ gài tián, hào wèi sài běi jiāng nán, jí cǐ dì yě.
怀远镇,本河外县城,西至贺兰山六十里,咸平中陷,今为伪兴州。旧有盐池三,管蕃部七族,置巡检使七员,以本族首长为之。有水田果园,本黑连勃勃果园。置堰,分河水溉田,号为塞北江南,即此地也。
dìng yuǎn zhèn, táng zhì: shuò fāng jié dù xià dìng yuǎn yī jūn qī qiān rén, zài cǐ chéng nán, zhì huái yuǎn zhèn yī bǎi lǐ, xī hè lán shān liù shí lǐ, xī nán zhì zhōu èr bǎi lǐ. sòng zhì dào zhōng jiàn wèi wēi yuǎn jūn, xián píng zhōng xiàn, jīn wèi wěi dìng zhōu. qí chéng zé táng guāng tiān zhōng, shuò fāng zǒng guǎn guō yuán zhèn yǐ xī yù yuán kuò, fēng ān shì gū, zhōng jiān qiān lǐ wú chéng guō fēng hòu, gù zhì cǐ chéng, mù guān jiàn wǔ qiān wǔ bǎi rén zhèn shǒu, wèi xíng jūn jì jí zhī suǒ. hòu xìn ān jùn wáng wěi yòu zhù yáng mǎ chéng, fú yuán sì shí lǐ, guǎn fān bù sì zú, yǐ qiú zhǎng wèi xún jiǎn shǐ.
定远镇,唐制:朔方节度下定远一军七千人,在此城南,至怀远镇一百里,西贺兰山六十里,西南至州二百里。宋至道中建为威远军,咸平中陷,今为伪定州。其城则唐光天中,朔方总管郭元振以西域援阔,丰安势孤,中间千里无城郭烽堠,故置此城,募官健五千五百人镇守,为行军计集之所。后信安郡王玮又筑羊马城,幅员四十里,管蕃部四族,以酋长为巡检使。
líng wǔ zhèn, hé wài zhèn yě. nán dù huáng hé, zhì líng zhōu wǔ shí lǐ, dōng zhì bǎo jìng zhèn sì shí lǐ, xī zhì hè lán shān liù shí lǐ, běi zhì huái yuǎn zhèn qī shí lǐ, xián píng zhōng xiàn, jīn wèi wěi shùn zhōu. yǐ shàng wǔ zhèn, zì xián píng yǐ qián, yǐ líng zhōu dōu jiān jiān wǔ yuán zhèn dōu xún jiǎn shǐ zhǔ zhī.
灵武镇,河外镇也。南渡黄河,至灵州五十里,东至保静镇四十里,西至贺兰山六十里,北至怀远镇七十里,咸平中陷,今为伪顺州。以上五镇,自咸平以前,以灵州都监兼五原镇都巡检使主之。
fēng ān jūn, táng tún tián èr shí wàn yǐ shàng, bìng hé wài liù zhèn yě. tiān bǎo mò, wèi shǎo yóu wèi liù chéng shuǐ yùn shǐ, dù hóng jiàn wèi shuò fāng liú hòu dù zhī shǐ fù, lǜ bīng bái cǎo zhèn, yíng yè sù zōng, yán: shuò fāng, tiān xià jìn bīng líng zhōu, yòng wǔ zhī dì. shàng cāng chǔ kù wù zhī shù.
丰安军,唐屯田二十万以上,并河外六镇也。天宝末,魏少游为六城水运使,杜鸿渐为朔方留后度支使副,率兵白草镇,迎谒肃宗,言:朔方,天下劲兵;灵州,用武之地。上仓储库物之数。
ài shān jiù qú, hòu wèi diāo yōng wèi báo gǔ lǜ zhèn jiāng, shàng biǎo qǐng kāi fù píng xī sān shí lǐ ài shān jiù qú, nán běi èr shí liù lǐ, zhōu xī sì shí wǔ lǐ, záo yǐ tōng hé. zì yǔ jiù jī liǎng àn zuò gài tián dà qú, guǎng shí bù, yǐ hé shuǐ gài gōng sī tián sì wàn qǐng. rén huò qí lì. huí lè fēng, zhì xiàn zài zhōu chéng, kāi yuán chū zhì dōng gāo lán zhōu, jiē jiǔ xìng tū jué bù luò.
艾山旧渠,后魏刁雍为薄骨律镇将,上表请开富平西三十里艾山旧渠,南北二十六里,州西四十五里,凿以通河。自禹旧迹两岸作溉田大渠,广十步,以河水溉公私田四万顷。人获其利。回乐烽,置县在州城,开元初置东皋兰州,皆九姓突厥部落。
wēn chí, táng shén lóng nián zhì xiàn, xiàn cè yǒu yán chí. táng jì wǔ dài, jié dù shǐ jiān lǐng wēn chí què yán shì. kāi yuán chū, zhì yàn rán zhú lóng èr zhōu, jì zhì wēn chí jiè, bìng jiǔ xìng tū jué bù luò.
温池,唐神龙年置县,县侧有盐池。唐洎五代,节度使兼领温池榷盐事。开元初,置燕然、烛龙二州,寄治温池界,并九姓突厥部落。
yán zhōu wǔ yuán jùn, táng dū du fǔ, zhèng yuán zhōng chéng wèi bù fān suǒ huǐ, sài wài wú bǎo zhàng, quǎn róng rù kòu, fù jiā bǎn zhù. jì chéng zhī hòu, biān huàn xī yān, qì dé zōng cháo, lǔ bù gǎn fàn sāi. jīn xiàn. dōng suí zhōu liù bǎi lǐ, xī huì zhōu bā bǎi lǐ, nán qìng zhōu èr bǎi wǔ shí lǐ, běi yòu zhōu yī bǎi sì shí lǐ, dōng nán yán zhōu wǔ bǎi sān shí lǐ, dōng běi xià zhōu sān bǎi lǐ, xī nán yuán zhōu qī bǎi lǐ, xī běi líng zhōu sān bǎi lǐ. qí dì yǒu bái chí, nán běi jiǔ shí lǐ, jiù fān róng zhī dì. suí yǐ qí dì yǒu yán chí, zhì chéng yǐ hù zhī. táng yuē bái chí xiàn, yòu míng jǐng chéng jiā lú zé. zhèng yuán zhōng, dù zhī shǐ jiān líng yán děng zhōu chí jǐng què yán shǐ. sòng jǐng dé zhōng, zhào dé míng qǐ rù qīng yán jiāo yì, bù yǔn.
盐州五原郡,唐都督府,正元中城为部蕃所毁,塞外无保障,犬戎入寇,复加版筑。既城之后,边患息焉,迄德宗朝,虏不敢犯塞。今陷。东绥州六百里,西会州八百里,南庆州二百五十里,北宥州一百四十里,东南延州五百三十里,东北夏州三百里,西南原州七百里,西北灵州三百里。其地有白池,南北九十里,旧蕃戎之地。隋以其地有盐池,置城以护之。唐曰白池县,又名井城葭芦泽。正元中,度支使兼灵盐等州池井榷盐使。宋景德中,赵德明乞入青盐交易,不允。
qīng yuǎn jūn, dōng nán qī shí lǐ zhì huán zhōu měi ní zhài, xī běi wǔ shí lǐ zhì pǔ luò hé, yòu qī shí lǐ zhì shèng quán, qī shí lǐ zhì dìng biān zhèn, yòu liù shí lǐ zhì líng zhōu, xī tián shuǐ bǎo wǔ lǐ, nán zhì mù bō zhèn. sì shí lǐ. běn xí jī chéng dì, sòng tài zōng yǐ líng wǔ dào lù jiān zǔ, yù chéng gǔ wēi zhōu yǐ tōng cáo wǎn, zhuǎn yùn shǐ zhèng wén bǎo gù qǐng zhù cǐ chéng, yǐ qīng yuǎn jūn wéi míng. shēn zài hàn hǎi bù máo zhī dì, sù wú jǐng quán, shǎn xī zhī mín shén kǔ qí yì. xián píng zhōng, dōu yán duàn yì yú chéng pàn, xún xiàn yú zéi.
清远军,东南七十里至环州美泥寨,西北五十里至浦洛河,又七十里至圣泉,七十里至定边镇,又六十里至灵州,西甜水堡五里,南至木波镇。四十里。本席鸡城地,宋太宗以灵武道路艰阻,欲城古威州以通漕挽,转运使郑文宝固请筑此城,以清远军为名。深在瀚海不毛之地,素无井泉,陕西之民甚苦其役。咸平中,都盐段义逾城叛,寻陷于贼。
shèng zhōu yú lín jùn, zhàn guó wèi yún zhōng dì, suí zhì zhōu, wéi xià dū du fǔ. yáng dì fā dīng nán bǎi wàn zhù zhǎng kuài, dōng zhì zǐ hé, xī jù yú lín, chē jià yīn xìng yú lín, tū jué qǐ mín kè hán lái zhāo, jí cǐ dì. táng zhèng guān zhōng, píng liáng shī dōu shí, chái shào yǐ pò miè xiōng nú, duó de hé nán zhī dì, yīn zhì, yǐ jué shèng wéi míng. jīn fèi. dōng běi dōng shòu xiáng chéng èr bǎi lǐ, dōng shuò zhōu sì bǎi èr shí lǐ, nán lín zhōu sì bǎi lǐ.
胜州榆林郡,战国为云中地,隋置州,为下都督府。炀帝发丁男百万筑长块,东至紫河,西距榆林,车驾因幸榆林,突厥启民可汗来朝,即此地。唐正观中,平梁师都时,柴绍以破灭匈奴,夺得河南之地,因置,以决胜为名。今废。东北东受降城二百里,东朔州四百二十里,南麟州四百里。
hé zhèn èr:
河镇二:
zǐ hé, suí zhù cháng chéng, qǐ yú zǐ hé, jí cǐ dì. jīn wèi zhī zǐ hé chà, dì chǎn liáng mǎ.
紫河,隋筑长城,起于紫河,即此地。今为之紫河汊,地产良马。
táng lóng zhèn, zài shèng zhōu zhī jìng, dì jū xiǎn jùn, dōng zhì huáng hé èr shí lǐ, hé zhī dōng yuē dōng chán, hé zhī xī yuē xī chán, qí bīng suǒ bù néng jí. fān zú lái yì zhě cháng chí liǎng duān, shì qì dān jí xià guó. sòng zhēn zōng cháo, yǔ shū bù xié, qū qì dān pò zhī, lái yī fǔ zhōu. yì fēi dà zú, nǎi mǐn qí qióng ér kuǎn sāi yōu róng zhī, cì jǐn páo yín dài, zǐ sūn guān. jǐng yòu zhōng wèi xià guó suǒ bìng.
唐龙镇,在胜州之境,地居险峻,东至黄河二十里,河之东曰东躔,河之西曰西躔,骑兵所不能及。蕃族来义者尝持两端,事契丹及夏国。宋真宗朝,与叔不协,趋契丹破之,来依府州。义非大族,乃悯其穷而款塞优容之,赐锦袍银带,子孙官。景佑中为夏国所并。
liáng zhōu wǔ wēi jùn, táng wèi hé xī jié dù shǐ, yǐ duàn qiāng hú, tǒng chì shuǐ dà dǒu jiàn kāng níng kòu wáng mén mò lí dòu lú xīn quán děng bā jūn, nèi sì jūn liáng zhōu jiè. dì shì xī běi xié chū zài nán shān zhī jiān, nán gé xī qiāng, xī tōng xī yù, hàn shí hào wèi duàn xiōng nú yòu bì. xī jìn mò, zhāng wán jù zhī, wèi yī huì fǔ, hào qián liáng. hòu lǚ guāng yǒu qí dì, hào hòu liáng. táng jiàn fāng zhèn, kāi yuán mò, zǎi xiàng jiān lǐng jié yuè yǐ zhèn zhī tiān bǎo mò xiàn yú xī róng. xuān zōng huī fù hé huáng, mìng tǔ háo lǐng zhī, zì zhì mù shǒu. huò qǐng mìng yú zhōng cháo, wǔ dài hàn gāo zǔ mìng shēn shī hòu wèi zhī shuài. qì jīn zhōu guō wài shù shí lǐ, shàng yǒu hàn mín xiàn méi zhě gēng zuò, yú jiē tǔ bō. sòng kāi bǎo zhōng fù lái qǐng shuài, yǐ diàn zhí dīng wéi qīng lǐng zhōu shì shí wéi qīng shì mǎ yú liáng zhōu, ér xī jìng dà fēng rěn, yīn wèi suǒ liú, jiù ér mìng yě. xián píng chū. pān luó zhī lái gòng, mìng wèi liù guó dà shǒu lǐng. lǐ jì qiān lái kòu liáng zhōu, zhàn yú chéng xià, tuì zhì sān shí jǐng sǐ. luó zhī fēng wǔ wēi jùn wáng, tiān shèng chū tǔ gòng bù jué. dōng huì zhōu liù bǎi lǐ, xī gān zhōu wǔ bǎi lǐ, xī běi sān bǎi lǐ xiān zhì gān zhōu shān dān, yòu èr bǎi lǐ zhì zhōu nán hào hé, èr bǎi liù shí lǐ dōng nán lán zhōu, wǔ bǎi sì shí lǐ dōng běi huì zhōu niǎo lán xiàn jiè.
凉州武威郡,唐为河西节度使,以断羌胡,统赤水、大斗、建康、宁寇、王门、墨离、豆卢、新全等八军,内四军凉州界。地势西北斜出在南山之间,南隔西羌,西通西域,汉时号为断匈奴右臂。西晋末,张丸据之,为一会府,号前凉。后吕光有其地,号后凉。唐建方镇,开元末,宰相兼领节钺以镇之;天宝末陷于西戎。宣宗恢复河湟,命土豪领之,自置牧守。或请命于中朝,五代汉高祖命申师厚为之帅。迄今州郭外数十里,尚有汉民陷没者耕作,馀皆吐蕃。宋开宝中复来请帅,以殿直丁惟清领州事(时惟清市马于凉州,而西境大丰稔,因为所留,就而命也)。咸平初。潘罗支来贡,命为六国大首领。李继迁来寇凉州,战于城下,退至三十井死。罗支封武威郡王,天圣初土贡不绝。东会州六百里,西甘州五百里,西北三百里先至甘州删丹,又二百里至州南浩河,二百六十里东南兰州,五百四十里东北会州鸟兰县界。
chì shuǐ jūn, táng wǔ dé zhōng zhì, zài liáng zhōu chéng nèi, jūn zhī zuì dà zhě, fú yuán wǔ qiān lǐ, chì wù yǒu chì quán, yīn yǐ míng yān.
赤水军,唐武德中置,在凉州城内,军之最大者,幅员五千里,赤坞有赤泉,因以名焉。
dà dǒu jūn, zài zhōu xī èr bǎi lǐ, yòu bǎi bā shí lǐ jí zhāng yè jùn gǔ ān xī chéng yě. táng kāi yuán zhōng, yǐ chì shuǐ jūn shǒu zhuō shǐ gǎi dà dǒu jūn, yǐ xī jiē zhāng yè, dōng lián wǔ wēi zhōu, gù yuē dà dǒu. qí zhèn yuē xuě shān, xuě shān zài jūn nán wǔ shí lǐ.
大斗军,在州西二百里,又百八十里即张掖郡古安西城也。唐开元中,以赤水军守捉使改大斗军,以西接张掖,东连武威州,故曰大斗。其镇曰雪山,雪山在军南五十里。
jiàn kāng jūn, zài zhōu xī xī èr bǎi lǐ, jí gān sù èr zhōu zhōng lù, zài qí lián shān xià. táng zhèng jiān zhōng, wáng xiào jié kāi sì zhèn zhì jūn, zhāng shǒu cháng wèi jūn shǐ.
建康军,在州西西二百里,即甘肃二州中路,在祈连山下。唐证坚中,王孝杰开四镇置军,张守常为军使。
níng kòu jūn, hòu zhōu bǎo dìng zhōng zhì, hào tóng chéng shù, zài zhōu dōng běi qiān yú lǐ. táng jiù hào tóng chéng shǒu zhuō, tiān bǎo zhōng zhì jūn, lì zhāng yè shǒu zhuō shǐ.
宁寇军,后周保定中置,号同城戍,在州东北千馀里。唐旧号同城守捉,天宝中置军,隶张掖守捉使。
shān yī:
山一:
yān zhī shān, hàn huò qù bìng jiāng wàn qí chū lǒng xī, shè hú jìng shuǐ, guò yān zhī shān qiān yú lǐ, zhí hún xié wáng shōu xiū tú jì tiān jīn rén, jí cǐ dì yě. shān zài hé xī jùn jiè, dōng xī bǎi yú lǐ, nán běi èr shí lǐ, yǒu sōng bǎi gǔ mù. qí shuǐ gān cǎo měi, yí xù mù. yī shuō yān zhī shān zài shān dān gù xiàn, dōng xī bǎi yú lǐ, nán běi èr shí lǐ.
焉支山,汉霍去病将万骑出陇西,涉狐境水,过焉支山千馀里,执浑邪王收休屠祭天金人,即此地也。山在河西郡界,东西百馀里,南北二十里,有松柏古木。其水甘草美,宜蓄牧。一说焉支山在删丹故县,东西百馀里,南北二十里。
gān zhōu zhāng yè jùn, dì lǐ fēng sú jì yuē: hàn jié wū sūn, jué gé zhū qiāng, liè kòu zéi yòu bì, zì zhāng qí yē.
甘州张掖郡,地里风俗记曰:汉结乌孙,绝隔诸羌,裂寇贼右臂,自张其掖。
hòu wèi wèi gān zhōu, yǐ dì yǒu gān jùn shān wéi míng, hào wài guó gǔ dì. yǔ gòng yuē: dǎo ruò shuǐ zhì yú hé lí, yú bō rù yú liú shā. jí cǐ dì. jīn lí shuǐ bìng zài jùn jiè, jū yán hǎi qí lián shān zhē zéi zhàng zài yān. zhē lǔ zhàng, lù bó dé suǒ zhù. suí dà yè, chē jià xún hé yòu, zhì qiáo liáng yú hào hé, yǐ xìng zhāng yè. táng tiān bǎo zhī luàn, suì xiàn huí hú. hòu shàng gōng zhǔ, qì sòng jǐng yǐ lái, yóu chén shēng jiù lǐ, qiú zhǎng chēng kè hán, wáng qī chēng gōng zhǔ, cháo tíng suì bān zhēng shuò. dōng liáng zhōu wǔ bǎi lǐ, xī sù zhōu sì bǎi èr shí lǐ, nán xuě shān, běi zhāng yè hé sān bǎi lǐ.
后魏为甘州,以地有甘峻山为名,号外国古地。《禹贡》曰:导弱水至于合黎,馀波入于流沙。即此地。今黎水并在郡界,居延海、祈连山、遮贼障在焉。遮虏障,路博德所筑。隋大业,车驾巡河右,置桥梁於浩河,以幸张掖。唐天宝之乱,遂陷回鹘。后尚公主,迄宋景以来,犹陈甥舅礼,酋长称可汗,王妻称公主,朝廷岁颁正朔。东凉州五百里,西肃州四百二十里,南雪山,北张掖河三百里。
shān yī:
山一:
qí lián shān, zài zhāng yè jiǔ quán èr jiè zhī shàng, dōng xī èr bǎi yú lǐ, nán běi bǎi yú lǐ. shān zhōng dōng wēn xià liáng, měi shuǐ cǎo xù mù. gǔ kòu zéi cháng shī èr shān, nǎi gē yuē: wáng wǒ qí lián shān, shǐ wǒ liù chù bù fān xī. wáng wǒ yān zhī shān, shǐ wǒ fù nǚ wú yán sè. suí zì xī píng shàn zhōu, lín qiāng chéng yǐ xī, qiě mò yǐ dōng, qí lián shān yǐ nán, xuě shān yǐ běi, dōng xī sì shí lǐ, nán běi èr shí lǐ, jiē wèi suí tǔ, zhì jùn xiàn zhèn róng, fā tiān xià qīng zuì xǐ jū zhī. shān xià yǒu huò jiāng jūn shén cí.
祈连山,在张掖、酒泉二界之上,东西二百馀里,南北百馀里。山中冬温夏凉,美水草畜牧。古寇贼尝失二山,乃歌曰:亡我祁连山,使我六畜不蕃息。亡我焉支山,使我妇女无颜色。隋自西平鄯州,临羌城以西,且末以东,祁连山以南,雪山以北,东西四十里,南北二十里,皆为隋土,置郡县镇戎,发天下轻罪徙居之。山下有霍将军神祠。
sù zhōu jiǔ quán jùn, hàn yuán shòu zhōng kūn xié wáng yǐ qí zhòng lái jiàng, yǐ qí dì wèi wǔ wēi jiǔ quán èr jùn, ér jiǔ quán jùn yǐ gé jué gù, yǔ qiāng tōng lù yòu xī tōng yuè zhī dà xià gù, yǐ gōng zhǔ qī wū sūn wáng, yǐ fèn wài guó xī fāng zhī yuán. hòu wèi liáng wǔ zhāo suǒ jù. suí zhì sù zhōu, yù mén zài qí xī, qù cháng ān èr qiān bā bǎi lǐ, dōng zhì gān zhōu sì bǎi èr shí lǐ, xī zhì yù mén guān qī shí lǐ, yòu sì bǎi yī shí lǐ guā zhōu, nán fān jiè, běi huí hú jiè.
肃州酒泉郡,汉元狩中昆邪王以其众来降,以其地为武威、酒泉二郡,而酒泉郡以隔绝故,与羌通路;又西通月支、大夏故,以公主妻乌孙王,以分外国西方之援。后为凉武昭所据。隋置肃州,玉门在其西,去长安二千八百里,东至甘州四百二十里,西至玉门关七十里,又四百一十里瓜州,南蕃界,北回鹘界。
yù mén jūn, běn fèi yù mén xiàn, táng kāi yuán zhōng zhì, lì hé xī jié dù, zài zhōu xī èr bǎi lǐ.
玉门军,本废玉门县,唐开元中置,隶河西节度,在州西二百里。
guā zhōu jūn jìn chāng xiàn, gǔ xī róng dì, hàn wǔ dì kāi zhī wèi dūn huáng jùn, suí zhì guā zhōu. qián qín fú jiān xǐ jiāng hàn zhī rén yú dūn huáng, zhōng zhōu rén yǒu tián chóu bù pì zhě, yì xǐ qiān hù. liáng wǔ zhāo wáng yǐ nán rén zhì kuài jī jùn, zhōng zhōu rén zhì guǎng xià jùn. xī fāng zhī sú gāo shàng wǔ lì, táng zhī xiāo jiàng guō zhī yùn wáng jūn, jù jùn rén yě. jīn chéng jí kāi yuán zhōng cì shǐ zhāng shǒu suǒ zhù. dōng zhì sù zhōu wǔ bǎi èr shí lǐ, xī zhì shā zhōu èr bǎi bā shí lǐ, nán zhì xīn chāng zhèn, běi bào mén shǒu zhuō, xī běi zhì yī zhōu jiè wǔ bǎi lǐ.
瓜州军晋昌县,古西戎地,汉武帝开之为墩煌郡,隋置瓜州。前秦符坚徙江汉之人于墩煌,中州人有田畴不辟者,亦徙千户。凉武昭王以南人置会稽郡,中州人置广夏郡。西方之俗高尚武力,唐之骁将郭知运、王君,俱郡人也。今城即开元中刺史张守所筑。东至肃州五百二十里,西至沙州二百八十里,南至新昌镇,北豹门守捉,西北至伊州界五百里。
mò lí jūn, běn yuè zhī guó jiù dì, táng wǔ dé chū zhì guā zhōu, yīn zhì jūn yān, lì hé xī jié dù. chéng zài guā zhōu xī běi qiān lǐ, zhāng shǒu cháng wèi jūn shǐ, xiū zhù cǐ chéng. hé xī lǒng yòu jié dù wáng zhōng sì fá tǔ hún yú mò lí chuān, lǔ qí quán jūn ér guī, jí cǐ dì.
墨离军,本月支国旧地,唐武德初置瓜州,因置军焉,隶河西节度。城在瓜州西北千里,张守尝为军使,修筑此城。河西陇右节度王忠嗣伐吐浑於墨离川,虏其全军而归,即此地。
shā zhōu, hàn dūn huáng jùn dì, jū liú shā dōng běi, yǐ qí shā fēng chuī liú xíng, wèi zhī liú shā, zài jùn xī bā shí lǐ. táng tiān bǎo hòu, xiàn yú xī róng. dà zhōng hòu, cì shǐ zhāng yì cháo yǐ zhōu guī shùn, tè jiàn guī yì jūn jié dù, yǐ yì cháo wèi shuài. sòng tài píng xīng guó zhōng, yì cháo sūn yán lù chéng xí, lèi fēng qiáo guó wáng, hòu měi xiū gòng. dōng zhì guā zhōu èr bǎi bā shí lǐ, xī nán kǒu fēng, běi zhì xián quán shù sān bǎi èr shí lǐ, dōng běi zhì yī zhōu jiè sān bǎi bā shí lǐ, jí dà qì zhī wài dì.
沙州,汉墩煌郡地,居流沙东北,以其沙风吹流行,谓之流沙,在郡西八十里。唐天宝后,陷於西戎。大中后,刺史张义潮以州归顺,特建归义军节度,以义潮为帅。宋太平兴国中,义潮孙延禄承袭,累封谯国王,后每修贡。东至瓜州二百八十里,西南口烽,北至咸泉戍三百二十里,东北至伊州界三百八十里,即大碛之外地。
guān shān sì:
关山四:
yáng guān, hàn lóng lēi xiàn dì, xiàn yǒu yáng guān yù mén guān. yù mén guān, hàn liè hé xī sì jùn, tōng dào yù mén zhàng sāi, chū cháng chéng wài shù qiān lǐ shì yě. dōng zhì shā zhōu bǎi èr shí lǐ, dōng nán zhì shā zhōu èr bǎi wǔ shí lǐ, qù cháng ān sān qiān liù bǎi lǐ. zì guān dù liú shā xī yī qiān lǐ zhì shàn shàn, yòu zì guān dù liú shā běi xíng èr qiān sān bǎi lǐ zhì chē shī. suí yáng dì xún shòu hé xī, zhì yù mén guān, zhì yī wú qiě mò děng jùn. táng wèi yù mén xiàn.
阳关,汉龙勒县地,县有阳关、玉门关。玉门关,汉列河西四郡,通道玉门障塞,出长城外数千里是也。东至沙州百二十里,东南至沙州二百五十里,去长安三千六百里。自关度流沙西一千里至鄯善,又自关度流沙北行二千三百里至车师。隋炀帝巡狩河西,至玉门关,置伊吾、且末等郡。唐为玉门县。
niǎo shǔ tóng xué shān, wèi shuǐ chū yú shān zhōng, yǒu niǎo rú jiā qiǎo, sè xiǎo bái, shǔ xiǎo huáng ér wú wěi, tóng xué.
鸟鼠同穴山,渭水出於山中,有鸟如家雀,色小白,鼠小黄而无尾,同穴。
bái lóng duī, zài shā zhōu yù mén guān, dōng yǐ sān wēi, běi wàng pú chāng, shì wèi xī jí wài guó yào lù.
白龙堆,在沙州玉门关,东倚三危,北望蒲昌,是为西极外国要路。
yī zhōu yī wú jùn, hàn wū lěi chéng dì, zài shā zhōu běi dà qì zhī wài, qù yù mén guān bā bǎi lǐ. suí jiāng duàn wén zhèn zhēng tǔ yù hún, chū yī wú dào, zhú zéi yú qīng hǎi, jí cǐ lù. dì duō shā qì, yī míng guǐ qì. yī shuō niǎo lěi chéng qù yáng guān yī qiān qī bǎi lǐ. táng guō zhī yùn wáng xiào jié xiāng jì wèi cì shǐ. dōng zhì guā zhōu jiè bā bǎi lǐ, xī zhì xī zhōu qī bǎi sān shí lǐ, nán zhì shā zhōu jiè èr bǎi sì shí lǐ, běi zhì yī wú jūn sān bǎi lǐ.
伊州伊吾郡,汉乌垒城地,在沙州北大碛之外,去玉门关八百里。隋将段文振征吐谷浑,出伊吾道,逐贼于清海,即此路。地多沙碛,一名鬼碛。一说鸟垒城去阳关一千七百里。唐郭知运、王孝杰相继为刺史。东至瓜州界八百里,西至西州七百三十里,南至沙州界二百四十里,北至伊吾军三百里。
tún shān èr: yī wú tún, hàn zhì yī wú tún tián, hòu hàn zhì yí hé dū wèi, yǐ wéi tún tián. hào gāo yú zhī dì.
屯山二:伊吾屯,汉置伊吾屯田,后汉置宜禾都尉,以为屯田。号膏腴之地。
hòu wèi zhì yì, táng zhēn guān zhōng fēn zhì nà zhí xiàn.
后魏置邑,唐贞观中分置纳职县。
tiān shān, yī wú yǒu tiān shān, gāo shí wǔ lǐ, guǎng liù shí lǐ, dōng xià jī xuě, yī míng xuě shān, xiōng nú guò zhī jiē xià mǎ bài. hàn qiǎn èr shī jiāng jūn lǐ guǎng lì jiāng sān wàn qí chū jiǔ quán, jī yòu xián wáng yú tiān shān, dé lǔ wàn jí ér hái, jí cǐ dì yě. yī shuō qiě mí guó zhì tiān shān dōng dà gǔ, qù cháng ān bā qiān liù bǎi qī shí lǐ.
天山,伊吾有天山,高十五里,广六十里,冬夏积雪,一名雪山,匈奴过之皆下马拜。汉遣二师将军李广利将三万骑出酒泉,击右贤王於天山,得虏万级而还,即此地也。一说且弥国治天山东大谷,去长安八千六百七十里。
yī wú jūn, běn kūn wú guó dì, xī è dà qì. táng jǐng lóng zhōng zhì jūn, lì běi tíng jié dù, zài yī zhōu xī běi sān bǎi lǐ gān lù chuān.
伊吾军,本昆吾国地,西扼大碛。唐景龙中置军,隶北廷节度,在伊州西北三百里甘露川。
xī zhōu jiāo hé xiàn, běn chē shī guó zhī gāo chāng bì yě. hàn hé dì shí, bān chāo dìng xī yù, zhì wù sì xiào wèi, lǐng bīng wǔ bǎi rén shù zhī, yǐ dì shì gāo jùn, rén wù chāng shèng, gù lì gāo chāng lěi, lěi yǒu bā chéng. táng tài zōng mìng hóu jūn jí wèi jiāo hé dào héng yíng dà zǒng guǎn, píng gāo chāng, zhì liǎng zhōu, yǐ jiāo hé chéng wèi jiāo hé xiàn qí shuǐ liú chū yì dì, shǐ chāng chéng wèi tiān shān xiàn, tián běi chéng wèi liǔ zhōng xiàn, dōng zhèn chéng wèi pú chāng xiàn. yí fèng zhōng, tǔ bō pàn, táo hé dào zǒng guǎn péi xíng jiǎn shuài shī zhì xī zhōu pò zhī, lì bēi yú suì yè chéng, yǐ jì gōng, jiē cǐ dì. dōng zhì yī zhōu qī bǎi wǔ shí lǐ, xī běi zhì lún tái xiàn wǔ bǎi lǐ, nán tǔ bō jiè, běi zhì běi tíng dū hù fǔ sì shí wǔ lǐ.
西州交河县,本车师国之高昌壁也。汉和帝时,班超定西域,置戊巳校尉,领兵五百人戍之,以地势高峻,人物昌盛,故立高昌垒,垒有八城。唐太宗命侯君集为交河道行营大总管,平高昌,置两州,以交河城为交河县(其水流出邑地),始昌城为天山县,田北城为柳中县,东镇城为蒲昌县。仪凤中,吐蕃叛,洮河道总管裴行俭帅师至西州破之,立碑於碎叶城,以纪功,皆此地。东至伊州七百五十里,西北至轮台县五百里,南吐蕃界,北至北庭都护府四十五里。
hé yī:
河一:
jiāo hé, hé shuǐ fèn liú rào chéng xià, gù hào jiāo hé. qù dōng jīng jiǔ qiān sān bǎi lǐ. chéng běi sān yuán, yī yuán chū dōng běi wǔ lǐ, yī yuán zhèng běi liù lǐ, yī yuán chū xī běi wǔ lǐ, qù chéng bǎi bù, sān hé hé liú, yòu fēn liú chéng zhī sì hé, gù yuē jiāo hé. hàn wù jǐ xiào wèi suǒ lǐ.
交河,河水分流绕城下,故号交河。去东京九千三百里。城北三源,一源出东北五里,一源正北六里,一源出西北五里,去城百步,三河合流,又分流城之四合,故曰交河。汉戊己校尉所理。
tiān shān jūn, hàn wù jǐ xiào wèi suǒ lǐ. táng zhèng guān zhōng zhì, lì ān xī jié dù. zài xī běi sān bǎi lǐ, dōng xī sān bǎi lǐ. qí shān chūn xià yǒu jī xuě.
天山军,汉戊己校尉所理。唐正观中置,隶安西节度。在西北三百里,东西三百里。其山春夏有积雪。
tíng yī:
庭一:
běi tíng, zhì jīn pú xiàn, zài liú shā xī běi, hàn wū sūn xiàn jiù dì yě. qù yáng guān èr qiān qī bǎi lǐ, yǔ qú lí tián guān xiāng jìn, tǔ dì féi ráo, lì dài wéi hú lǔ suǒ jū. táng zhēn guān zhōng, zhì tíng. wén míng zhōng, guō yuán zhèn zòu zhì hàn hǎi jūn, hòu wèi běi tíng dū hù fǔ, yòu zhì jié dù, tǒng hàn hǎi tiān shān yī wú sān jūn, fáng zhì tū qí shī jiān kūn. dōng zhì yī zhōu jiè liù bǎi bā shí lǐ, xī suì yè lǐng, nán zhì xī zhōu jiè sì bǎi wǔ shí lǐ, dōng běi huí xiàn.
北庭,治金蒲县,在流沙西北,汉乌孙县旧地也。去阳关二千七百里,与渠黎田官相近,土地肥饶,历代为胡虏所居。唐贞观中,置庭。文明中,郭元振奏置瀚海军,后为北庭都护府,又置节度,统瀚海、天山、伊吾三军,防制突骑施坚昆。东至伊州界六百八十里,西碎叶岭,南至西州界四百五十里,东北回县。
hàn hǎi jūn, zài xī ān dū hù fǔ, táng cháng ān zhōng zhì, lì běi tíng jié dù. jū jīn shān zhī běi, chì yě zhī nán, dì fāng wǔ qiān lǐ, hàn wū sūn wáng zhī jìng.
瀚海军,在西安都护府,唐长安中置,隶北庭节度。居金山之北,赤野之南,地方五千里,汉乌孙王之境。
hǎi xiàn èr:
海县二:
pú lèi hǎi, yī míng yán zé, qù yù mén yáng guān sān bǎi yú lǐ, guǎng mào sān bǎi lǐ, qí shuǐ dōng xià bù zēng jiǎn.
蒲类海,一名盐泽,去玉门、阳关三百馀里,广袤三百里,其水冬夏不增减。
yī míng pó xī hǎi. hàn bān chāo jiāng bīng jī yī wú yú pú lèi hǎi shì yě. shuǐ jīng yuē: hé shuǐ yī yuán chū yú tián guó nán shān xià, shuǐ běi liú, yǔ cōng lǐng hé hé, yòu dōng zhù yú pú chāng hǎi, jí pú lèi yě. suí kāi huáng zhōng, xī qiāng nèi fù, zhào yǔ wén yōu chí jié ān jí, zhì pú chāng yán zé èr jùn, yǐ ān jiàng fù.
一名婆惜海。汉班超将兵击伊吾於蒲类海是也。《水经》曰:河水一源出于阗国南山下,水北流,与葱岭河合,又东注于蒲昌海,即蒲类也。隋开皇中,西羌内附,诏宇文攸持节安辑,置蒲昌、盐泽二郡,以安降附。
lún tái xiàn, hàn sāng hóng yáng shàng xī zhǔ yì, qiǎn shì zú rào tián lún tái zhù chéng, yǐ wēi xī yù, shì cǐ dì. hòu qì zhī. táng shí yīn chéng zhì xiàn.
轮台县,汉桑弘羊上希主意,遣士卒绕田轮台筑城,以威西域,是此地。后弃之。唐时因城置县。
ān xī dū hù fǔ, táng tài zōng kāi xī yù, chū zhì fǔ. gāo zōng kāi sì zhèn, xī jìng kāi zhè shù qiān lǐ, dé yú tián yān qí qiū cí shū lè zhū guó, míng qìng zhōng yí dū hù yú qiū cí, dōng jiē yān qí, xī lián shū lè, zhì cōng lǐng qī bǎi lǐ. hòu xī chuí bù shǒu, bìng xiàn tǔ bō. rú yì chū, wáng xiào jié dà pò tǔ bō, kè fù qiū cí yú tián shū lè suì yè sì zhèn, guō yuán zhèn guō zhī yùn bèi bìng xiāng cì wèi dū hù. hòu wèi ān xī jié dù, fǔ níng xī chéng, tǒng lǐng sì guó. jīn qiū cí jí ān xī dū hù zhì suǒ.
安西都护府,唐太宗开西域,初置府。高宗开四镇,西境开柘数千里,得于阗、焉耆、龟兹、疏勒诸国,明庆中移都护於龟兹,东接焉耆,西连疏勒,至葱岭七百里。后西陲不守,并陷吐蕃。如意初,王孝杰大破吐蕃,克复龟兹、于阗、疏勒、碎叶四镇,郭元振、郭知运辈并相次为都护。后为安西节度,抚宁西城,统领四国。今龟兹即安西都护治所。
shū lè guó, dōu bái shān nán bǎi lǐ, hàn shí jiù guó. dōng zhì ān xī yī bǎi lǐ, běi zhì suì yè èr qiān lǐ, táng yì zhì dū du fǔ. qù dōng jīng yī wàn wǔ bǎi lǐ.
疏勒国,都白山南百里,汉时旧国。东至安西一百里,北至碎叶二千里,唐亦置都督府。去东京一万五百里。
yú tián, tǒng shí sān zhōu guó, zhōu sì qiān lǐ, dōu cōng lǐng zhī běi èr bǎi lǐ. dōng běi qù guā zhōu èr qiān bā bǎi lǐ, běi zhì qiū cí yī qiān sì bǎi lǐ, dōng qù shàn shàn yī qiān wǔ bǎi lǐ, qù cháng ān jiǔ qiān liù bǎi lǐ. yí wǔ gǔ, qì xù hé chàng, zhī lǐ yì.
于阗,统十三州国,周四千里,都葱岭之北二百里。东北去瓜州二千八百里,北至龟兹一千四百里,东去鄯善一千五百里,去长安九千六百里。宜五谷,气序和畅,知礼义。
yān qí guó, dōu bái shān nán qī shí lǐ, hàn shí jiù guó. zhēn guān zhōng, fù mǎ fǔ dū wèi ā shǐ nà shè ěr píng zhī, zhì dū du fǔ, běi zhì dūn huáng, nán zhì qiě mò, bìng gǔ jiè.
焉耆国,都白山南七十里,汉时旧国。贞观中,驸马府都尉阿史那社尔平之,置都督府,北至墩煌,南至且末,并古界。
shān yī:
山一:
cōng lǐng shān, xī yù sān shí liù guó, ér xiàn yǐ cōng lǐng. qí hé liǎng yuán, yī chū cōng lǐng, yī chū yú tián, zài nán shān xià, yǔ cōng lǐng hé hé. àn shuǐ jīng: cōng lǐng gāo qiān lǐ, xíng shí èr rì kě zhì qí dǐng. yī shuō cōng lǐng zài dūn huáng xī, hé yuán qián fā qí lǐng, fēn wéi èr shuǐ. yī shuō zì yù mén dù liú shā běi xíng èr qiān èr bǎi lǐ zhì chē shī.
葱岭山,西域三十六国,而限以葱岭。其河两源,一出葱岭,一出于阗,在南山下,与葱岭河合。按《水经》:葱岭高千里,行十二日可至其顶。一说葱岭在墩煌西,河源潜发其岭,分为二水。一说自玉门渡流沙北行二千二百里至车师。
yòu yī shuō zì shā chē xī xíng bǎi lǐ zhì cōng lǐng.
又一说自沙车西行百里至葱岭。
shàn zhōu xī píng jùn, zhì huáng shuǐ xiàn, běn xī qiāng wū yì xī jiàn suǒ jū, wèi zhī huáng zhōng, yì yuè zhī zhī bié zhǒng yě.
鄯州西平郡,治湟水县,本西羌乌弋奚剑所居,谓之湟中,亦月支之别种也。
zhào chōng guó fá xiān líng, jì dù lín qiāng zhì hào, wèi tún tián, kě kěn zhě èr qiān qǐng. huò qù bìng zhú zhū qiāng, jí dù hé huáng, zhù lóng jū sāi. suí yáng dì chū lín jīn guān, dù huáng hé zhì xī píng hòu hàn wèi xī píng jùn, chén bīng jiǎng wǔ, dà liè yú bá yán shān, zhǎng wéi zhōu gèn èr qiān lǐ, jiē cǐ dì. táng píng xuē jǔ, zhì shàn zhōu, wèi lǒng yòu jié dù shǐ zhì suǒ, guǎn lín táo hé yuán ān rén zhèn wǔ wēi róng mò mén níng sāi jī shí zhèn xī gòng jiǔ jūn, suí hé hé chuān píng yí sān shǒu zhuō, dōng zhì lán zhōu guǎng wǔ bǎi shí lǐ, xī zhì tǔ bō jiè sān bǎi yī shí lǐ. zì zhōu xī bǎi èr shí lǐ zhì hé yuán jūn, yòu bǎi èr shí lǐ zhì bái shuǐ jūn, yòu bā shí lǐ zhì dìng róng jūn, yòu qī shí lǐ shí bǎo chéng, nán yī bǎi bā shí lǐ zhì kuò zhōu, běi qī shí lǐ zhì qīng hǎi liáng zhōu, èr shí lǐ zhì chāng sōng xiàn jiè.
赵充国伐先零,计度临羌至浩,为屯田,可垦者二千顷。霍去病逐诸羌,及渡河湟,筑龙居塞。隋炀帝出临津关,渡黄河至西平(后汉为西平郡),陈兵讲武,大猎于拔延山,长围周亘二千里,皆此地。唐平薛举,置鄯州,为陇右节度使治所,管临洮、河源、安仁、振武、威戎、莫门、宁塞、积石、镇西共九军,绥和、合川、平夷三守捉,东至兰州广武百十里,西至吐蕃界三百一十里。自州西百二十里至河源军,又百二十里至白水军,又八十里至定戎军,又七十里石堡城,南一百八十里至廓州,北七十里至清海凉州,二十里至昌松县界。
shuǐ yī:
水一:
huáng shuǐ, shuǐ jīng yuē: jīn chéng dōng yǔn wú xiàn běi, jí huáng hé zhī yuán. dì lǐ zhì yì wèi huáng shuǐ suǒ chū chù.
湟水,《水经》曰:金城东允吾县北,即湟河之源。地理志亦谓湟水所出处。
jī shí jūn, zài kuò zhōu yuǎn huà xiàn xī jiè, běn tǔ yù hún dì. táng zhēn guān zhōng, tǔ yù hún pàn. chū zhì wèi jìng biān zhèn, yí fèng zhōng shēng jūn é.
积石军,在廓州远化县西界,本吐谷浑地。唐贞观中,吐谷浑叛。初置为静边镇,仪凤中升军额。
chéng yī:
城一:
shí bǎo chéng. tiān wēi jūn, táng kāi yuán zhōng xìn ān wáng gōng xià zhī, zhì zhèn wǔ jūn, hòu wèi tǔ bō suǒ xiàn. tiān bǎo zhōng, gē shū hàn yòu gōng xià, zhì jūn.
石堡城。天威军,唐开元中信安王攻下之,置振武军,后为吐蕃所陷。天宝中,哥舒翰又攻下,置军。
lín táo jūn, qín shǐ huáng zhù cháng chéng, jiè zhōng guó, xī bù guò lín táo, shì yě. táng kāi yuán zhōng, yí táo zhōu dí dào xiàn zhì jūn. zì jūn xī liù shí lǐ, jí hé zhōu dà xià xiàn, yòu yī bǎi yī shí lǐ zhì hé zhōu, dōng nán zhì gù wèi zhōu yī bǎi jiǔ shí lǐ, xī běi zhì lán zhōu èr bǎi lǐ.
临洮军,秦始皇筑长城,界中国,西不过临洮,是也。唐开元中,移洮州狄道县置军。自军西六十里,即河州大夏县,又一百一十里至河州,东南至故渭州一百九十里,西北至兰州二百里。
hé yuán jūn, zhì zài huáng chuān dōng běi, jīn shàn zhōu xī yī bǎi èr shí lǐ. yī yún hàn zhào chōng guó tíng hòu dì yě.
河源军,置在湟川东北,今鄯州西一百二十里。一云汉赵充国亭堠地也。
bái shuǐ jūn, táng kāi yuán zhōng guō zhī yùn zhāng huái liàng zhì.
白水军,唐开元中郭知运、张怀亮置。
ān rén jūn, zài shàn zhōu xī běi xīng xiù zhōu, táng kāi yuán zhōng zhì.
安仁军,在鄯州西北星宿州,唐开元中置。
zhèn wǔ jūn, zài shàn zhōu shàn chéng xiàn xī jiè, dōng jù zhōu èr bǎi lǐ, běn tǔ bō tiě rèn chéng.
振武军,在鄯州鄯城县西界,东距州二百里,本吐蕃铁仞城。
wēi róng jūn, táng kāi yuán zhōng, dù xī wàng shōu tǔ bō xīn chéng, yīn zhì jūn. zài shàn zhōu xī běi sān bǎi wǔ shí lǐ.
威戎军,唐开元中,杜希望收吐蕃新城,因置军。在鄯州西北三百五十里。
gù wèi zhōu lǒng xī jùn, hàn yáng yǒu bǎn, míng yuē lǒng chí, jīn zhōu chéng chù qí xī, gù yuē lǒng xī. lǐng dí dào děng shí yī xiàn, fēng sú shàng wǔ lì, xí zhàn shè, xī hàn liù jùn liáng jiā, dōng hàn shí èr jùn qí shì, qí yī chū lǒng xī.
故渭州陇西郡,汉阳有坂,名曰陇坻,今州城处其西,故曰陇西。领狄道等十一县,风俗尚武力,习战射,西汉六郡良家,东汉十二郡骑士,其一出陇西。
táng zhì zhōu, shēng wèi dū du fǔ. guǎng dé zhōng, xī róng fàn biān. táo lán qín wèi jǐn wèi lǔ jìng, fèi chéng zài qín zhōu yǒng níng zhài běi qī shí lǐ shú hù zhāng xiāng ér zú zhàng zhī suǒ. dōng qín zhōu sān bǎi lǐ, xī mín zhōu sān bǎi lǐ, nán chéng zhōu sì bǎi lǐ, běi lán zhōu sì bǎi lǐ.
唐置州,升为都督府。广德中,西戎犯边。洮兰秦渭尽为虏境,废城在秦州永宁寨北七十里、熟户张香儿族帐之所。东秦州三百里,西岷州三百里,南成州四百里,北兰州四百里。
lán zhōu jīn chéng jùn, hàn zhāo dì zhì, yǐ qí dì bìng dí zhǒng, gù yuē dí dào zhù chéng dé jīn, gù yuē jīn chéng.
兰州金城郡,汉昭帝置,以其地并狄种,故曰狄道;筑城得金,故曰金城。
zhào chōng guó yuē: yuàn chí zhì jīn chéng, tú shàng fāng lüè. jí cǐ dì. fàn yè hòu hàn shū yuē: xī róng zài hàn jīn chéng jùn zhī xī nán, jí gǔ zhī xī róng dì yě. dōng běi huì zhōu èr bǎi lǐ, xī shàn zhōu sì bǎi jiǔ shí lǐ, nán gù wèi zhōu sì bǎi lǐ, běi liáng zhōu wǔ bǎi wǔ shí lǐ, zhōu chéng běi dù jīn chéng guān èr shí yì zhì liáng zhōu.
赵充国曰:愿驰至金城,图上方略。即此地。范晔《后汉书》曰:西戎在汉金城郡之西南,即古之西戎地也。东北会州二百里,西鄯州四百九十里,南故渭州四百里,北凉州五百五十里,州城北渡金城关二十驿至凉州。
shuǐ yī:
水一:
hào shuǐ, chū xī sài wài, dōng zhì yǔn wú rù huáng shuǐ. lán zhōu yǒu hào gù chéng.
浩水,出西塞外,东至允吾入湟水。兰州有浩故城。
huì zhōu huì níng jùn, gǔ xī qiāng dì, qín bìng tiān xià, shǔ jīn chéng jùn. hàn zhāo dì fēn tiān shuǐ lǒng xī zhāng yè gè sān xiàn, wèi jīn chéng ān dìng èr jùn, cǐ wèi lì yáng xiàn dì, shǔ jīn chéng. hòu wèi zhì huì níng xiàn, xī wèi yīn lì huì zhōu, xún fèi. táng fù jiàn zhōu. dōng gù yuán zhōu sì bǎi lǐ, xī liáng zhōu liù bǎi lǐ, nán lán zhōu sì bǎi èr shí lǐ, běi líng zhōu liù bǎi lǐ.
会州会宁郡,古西羌地,秦并天下,属金城郡。汉昭帝分天水、陇西、张掖各三县,为金城、安定二郡,此为栎阳县地,属金城。后魏置会宁县,西魏因立会州,寻废。唐复建州。东故原州四百里,西凉州六百里,南兰州四百二十里,北灵州六百里。
guān èr:
关二:
wū lán guān, huì níng guān xī sì shí lǐ.
乌兰关,会宁关西四十里。
huì níng guān, zhōu xī běi yī bǎi bā shí lǐ.
会宁关,州西北一百八十里。
hé zhōu bào hǎn xiàn, yǔ gòng dǎo hé zì jī shí, jīn jī shí shān zài jīn chéng xī nán, hé zhī suǒ jīng. hàn shǐ yuán zhōng, fēn lǒng xī tiān shuǐ zhāng yè sān jùn, lì jīn chéng jùn, jīn zhōu jí jīn chéng zhī bào hǎn xiàn. táng píng lǐ guǐ, zhì hé zhōu. hòu xiàn yú lǔ. dōng lán zhōu sān bǎi lǐ, liǎng kuò zhōu sān bǎi jiǔ shí lǐ, nán táo zhōu sān bǎi lǐ, běi shàn zhōu sān bǎi lǐ. zì zhōu běi bǎi lǐ guò fèng zhōu guān, dù huáng hé, bǎi sì shí lǐ zhì shàn zhōu lóng zhī xiàn, yòu bǎi liù shí lǐ zhì shàn zhōu zhèn xī jūn.
河州抱罕县,《禹贡》导河自积石,今积石山在金城西南,河之所经。汉始元中,分陇西、天水、张掖三郡,立金城郡,今州即金城之抱罕县。唐平李轨,置河州。后陷於虏。东兰州三百里,两廓州三百九十里,南洮州三百里,北鄯州三百里。自州北百里过凤州关,渡黄河,百四十里至鄯州龙支县,又百六十里至鄯州镇西军。
shān èr:
山二:
jī shí shān, shū yuē: dǎo hé zì jī shí. táng zhēn guān zhōng, tǔ yù hún pàn, zhào lǐ jìng hóu jūn jí wèi xī hǎi lù dà zǒng guǎn, shī chū shàn zhōu, xíng kōng xū zhī dì èr qiān lǐ, guò xīng xiù chuān, wàng jī shí yuán, guān hé yuán zhī suǒ chū yān, nǎi bān shī.
积石山,《书》曰:导河自积石。唐贞观中,吐谷浑叛,诏李靖、侯君集为西海路大总管,师出鄯州,行空虚之地二千里,过星宿川,望积石原,观河源之所出焉,乃班师。
gāo lán shān, zài jī shí shān xià, yǒu shí mén, yǒu hé shuǐ xī nán liú, yǔ gòng suǒ wèi dǎo hé jī shí yě.
皋兰山,在积石山下,有石门,有河水西南流,《禹贡》所谓导河积石也。
hàn yuán shòu zhōng, huò qù bìng chū lǒng xī, zhì gāo lán shān.
汉元狩中,霍去病出陇西,至皋兰山。
táo zhōu lín táo xiàn, běn qiāng róng dì. qín fēn sān shí liù jùn, xī lín táo, jí qí dì. táo shuǐ chū xī róng zhōng, běi zhì bào hǎn, dōng rù hé. zhōu gōng dì zhì zhōu, táng lì lǒng yòu dào. tiān bǎo chū, gē shū hàn pò tǔ bō yú lín táo chéng xī èr bǎi lǐ, suì yǐ qí dì wèi shén cè jūn. hòu táng cháng xīng zhōng, jiàn wèi bǎo shùn jūn, jié dù sài wài shí zhèn, táo zhōu zé qí yī yě. jīn miǎo chuān dà shǒu lǐng jiǎo sī luó lì wén fǎ lín zhì zhū qiāng, kuǎn sāi wèi fān chén, qí bù zú zài táo hé zhī dì, kāng dìng zhōng mìng wèi jié dù yǐ jī mí zhī. dōng zhì mín zhōu bǎi qī shí lǐ, xī wú zhōu xiàn, nán zhì dié zhōu bǎi qī shí lǐ, běi zhì hé zhōu sān bǎi yī shí lǐ.
洮州临洮县,本羌戎地。秦分三十六郡,西临洮,即其地。洮水出西戎中,北至抱罕,东入河。周恭帝置州,唐隶陇右道。天宝初,哥舒翰破吐蕃於临洮城西二百里,遂以其地为神策军。后唐长兴中,建为保顺军,节度塞外十镇,洮州则其一也。今邈川大首领角厮罗立文法临制诸羌,款塞为藩臣,其部族在洮河之地,康定中命为节度以羁縻之。东至岷州百七十里,西无州县,南至叠州百七十里,北至河州三百一十里。
mò mén jūn, zài táo zhōu, táng yí fèng zhōng zhì.
莫门军,在洮州,唐仪凤中置。
shān hǎi sān:
山海三:
táo shuǐ, hàn shū: táo shuǐ chū xī qiāng zhōng, běi zhì bào hǎn, dōng rù yú hé.
洮水,《汉书》:洮水出西羌中,北至抱罕,东入于河。
qīng hǎi, zài tǔ yù hún guó gān sōng zhī nán, táo shuǐ zhī xī. qí hǎi zhōu huí qiān yú lǐ, zhōng yǒu xiǎo shān. qí sú: zhì dōng, zhé fàng pìn mǎ yú qí shàng, yán dé lóng zhǒng. tǔ yù hún cháng dé bō sī cǎo mǎ fàng rù hǎi, yīn shēng cōng jū, néng rì xíng qiān lǐ, gù shí chēng qīng hǎi cōng. suí jiāng duàn wén zhèn zhēng tǔ yù hún, chū yī wú, zhú zéi yú qīng hǎi. táng tiān bǎo zhōng, zhù shén wǔ jūn yú qīng hǎi shàng, tǔ bō gōng pò, gē shū hàn zhù chéng yú qīng hǎi zhī zhōng lóng jū dǎo, tǔ bō suì bù gǎn jìn qīng hǎi.
青海,在吐谷浑国甘松之南,洮水之西。其海周回千馀里,中有小山。其俗:至冬,辄放牝马於其上,言得龙种。吐谷浑常得波斯草马放入海,因生骢驹,能日行千里,故时称青海骢。隋将段文振征吐谷浑,出伊吾,逐贼于青海。唐天宝中,筑神武军於青海上,吐蕃攻破,哥舒翰筑城于青海之中龙驹岛,吐蕃遂不敢近青海。
jīn shān, huì zhōu zhī xī, qīng hǎi zhī dōng, gān zhōu zhī nán, miǎo zhōu zhī běi. rú rú lǔ shì jū jīn shān zhī yáng, shān zhī xī nán xuē yán tuó jiù dì.
金山,会州之西,青海之东,甘州之南,邈州之北。蠕蠕虏世居金山之阳,山之西南薛延陀旧地。
mín zhōu hé zhèng jùn, qín sān shí liù jùn, lǒng xī zhī lín táo xiàn dì. méng tián jī hú chū sài, zhù cháng chéng qǐ yú cǐ, tōng dào jiǔ yuán, zhì yún yáng. hòu wèi dà tǒng zhōng zhì mín zhōu, táng wǔ dé chū zhì dū du fǔ, tiān bǎo chū gǎi míng hé zhèng jùn, zhì dé hòu xiàn yú lǔ. dōng zhì gù wèi zhōu sān bǎi lǐ kāi yuán zhōng zhì bā yì, xī zhì táo zhōu yī bǎi qī shí lǐ, nán zhì huái ān èr bǎi wǔ shí lǐ, běi zhì lán zhōu dí dào xiàn wǔ bǎi èr shí lǐ.
岷州和政郡,秦三十六郡,陇西之临洮县地。蒙恬击胡出塞,筑长城起於此,通道九原,至云阳。后魏大统中置岷州,唐武德初置都督府,天宝初改名和正郡,至德后陷于虏。东至故渭州三百里(开元中置八驿),西至洮州一百七十里,南至怀安二百五十里,北至兰州狄道县五百二十里。
kuò zhōu níng sāi jùn, gǔ xī yù zhī dì, chéng běn tǔ yù hún suǒ zhù. hàn xuān dì shí zhū qiāng jiē pàn, hòu jiāng jūn zhào chōng guó tún lǒng xī, mí zhū qiāng bù gǎn dòng, jí cǐ dì.
廓州宁塞郡,古西域之地,城本吐谷浑所筑。汉宣帝时诸羌皆叛,后将军赵充国屯陇西,縻诸羌不敢动,即此地。
dié zhōu hé chuān jùn, qí dì shān duō chóng dié, qín hàn jìn wèi wèi zhū qiāng suǒ jù, hòu zhōu xī zhú zhū qiāng, shǐ tǒng yǒu qí dì, yīn zhì zhōu yān. táng lǐ chū wèi dū du, jǐn xī yù zhī dì, jiē shè tún tián, yǐ wéi zhàn shǒu zhī bèi. zǎi xiàng lóu shī dé cháng wèi hé yuán jī shí huái yuǎn jūn hé lán shàn kuò děng zhōu jiǎn jiào yíng tián shǐ, ér hé xī lǒng yòu fán sān bǎi liù shí tún, dà zhě wǔ shí qǐng, xiǎo zhě èr shí qǐng, hé xī suì rù èr shí liù wàn dàn, lǒng yòu sì shí sì wàn dàn, jīn jiē zài fān dì.
叠州合川郡,其地山多重叠,秦汉晋魏为诸羌所据,后周西逐诸羌,始统有其地,因置州焉。唐李出为都督,尽西域之地,皆设屯田,以为战守之备。宰相娄师德常为河源积石怀远军河兰鄯廓等州检校营田使,而河西陇右凡三百六十屯,大者五十顷,小者二十顷,河西岁入二十六万石,陇右四十四万石,今皆在蕃地。