lǐ lè liù
禮樂六
èr yuē bīn lǐ, yǐ dài sì yí zhī jūn zhǎng yǔ qí shǐ zhě.
二曰賓禮,以待四夷之君長與其使者。
fān guó zhǔ lái cháo, qiǎn shǐ zhě yíng láo. qián yī rì, shǒu gōng shè cì yú guǎn mén zhī wài dào yòu, nán xiàng. qí rì, shǐ zhě jiù cì, fān zhǔ fú qí guó fú, lì yú dōng jiē xià, xī miàn. shǐ zhě cháo fú chū cì, lì yú mén xī, dōng miàn cóng zhě zhí shù bó lì yú qí nán. yǒu sī chū mén, xī miàn yuē: gǎn qǐng shì. shǐ zhě yuē: fèng zhì láo mǒu zhǔ. chēng qí guó míng. yǒu sī rù gào, fān zhǔ yíng yú mén wài zhī dōng, xī miàn zài bài, jù rù. shǐ zhě xiān shēng, lì yú xī jiē shàng, zhí shù bó zhě cóng shēng, lì yú qí běi, jù dōng xiàng. fān zhǔ nǎi shēng, lì yú dōng jiē shàng, xī miàn. shǐ zhě zhí bì yuē: yǒu zhì. fān zhǔ jiāng xià bài, shǐ zhě yuē: yǒu hòu zhì, wú xià bài. fān zhǔ xuán, běi miàn zài bài jī shǒu. shǐ zhě xuān zhì, fān zhǔ jìn shòu mìng, tuì, fù wèi, yǐ bì shòu zuǒ yòu, yòu zài bài qǐ shǒu. shǐ zhě jiàng, chū lì yú mén wài zhī xī, dōng miàn. fān zhǔ sòng yú mén zhī wài, xī, zhǐ shǐ zhě, yī yǐ jù rù, ràng shēng, fān zhǔ xiān shēng dōng jiē shàng, xī miàn shǐ zhě shēng xī jiē shàng, dōng miàn. fān zhǔ yǐ tǔ wù bīn shǐ zhě, shǐ zhě zài bài shòu. fān zhǔ zài bài sòng wù, shǐ zhě jiàng, chū, fān zhǔ cóng chū mén wài, jiē rú chū. fān zhǔ zài bài sòng shǐ zhě, hái. fān zhǔ rù, hóng lú yíng yǐn yì cháo táng, yī fāng běi miàn lì, suǒ sī zòu wén, shè rén chéng chì chū, chēng yǒu chì. fān zhǔ zài bài. xuān láo, yòu zài bài. nǎi jiù guǎn.
蕃國主來朝,遣使者迎勞。前一日,守宮設次於館門之外道右,南向。其日, 使者就次,蕃主服其國服,立於東階下,西面。使者朝服出次,立於門西,東面; 從者執束帛立於其南。有司出門,西面曰:「敢請事。」使者曰:「奉制勞某主。」 稱其國名。有司入告,蕃主迎於門外之東,西面再拜,俱入。使者先升,立於西階 上,執束帛者從升,立於其北,俱東向。蕃主乃升,立於東階上,西面。使者執幣 曰:「有制。」蕃主將下拜,使者曰:「有後制,無下拜。」蕃主旋,北面再拜稽 首。使者宣制,蕃主進受命,退,復位,以幣授左右,又再拜稽首。使者降,出立 於門外之西,東面。蕃主送於門之外,西,止使者,揖以俱入,讓升,蕃主先升東 階上,西面;使者升西階上,東面。蕃主以土物儐使者,使者再拜受。蕃主再拜送 物,使者降,出,蕃主從出門外,皆如初。蕃主再拜送使者,還。蕃主入,鴻臚迎 引詣朝堂,依方北面立,所司奏聞,舍人承敕出,稱「有敕」。蕃主再拜。宣勞, 又再拜。乃就館。
huáng dì qiǎn shǐ jiè fān zhǔ jiàn rì, rú láo lǐ. xuān zhì yuē: mǒu rì, mǒu zhǔ jiàn. fān zhǔ bài, qǐ shǒu. shǐ zhě jiàng, chū, fān zhǔ sòng.
皇帝遣使戒蕃主見日,如勞禮。宣制曰:「某日,某主見。」蕃主拜,稽首。 使者降,出,蕃主送。
fān zhǔ fèng jiàn. qián yī rì, shàng shě fèng yù shè yù wò yú tài jí diàn, nán xiàng fān zhǔ zuò yú xī nán, dōng xiàng. shǒu gōng shè cì, tài lè lìng zhǎn gōng xiàn, shè jǔ huī wèi yú shàng xià. gǔ chuī lìng shè shí èr àn, chéng huáng lìng chén chē hé, shàng niǎn fèng yù chén yú niǎn. diǎn yí shè fān zhǔ lì wèi yú xiàn nán dào xī, běi miàn fān guó zhū guān zhī wèi yú qí hòu, chóng xíng, běi miàn xī shàng, diǎn yí wèi yú xiàn zhī dōng běi, zàn zhě èr rén zài nán, chà tuì, jù xī miàn. zhū wèi gè lēi bù, tún mén liè huáng huī zhàng. suǒ sī yíng yǐn fān zhǔ zhì chéng tiān mén wài jiù cì. běn sī rù zòu, sà jǐ jìn zhàng jiē rù. diǎn yí shuài zàn zhě xiān rù, jiù wèi. shì zhōng bǎn zòu qǐng zhōng yán. zhū shì wèi zhī guān jí fú bǎo láng yì gé fèng yíng, fān zhǔ jí qí shǔ gè lì yú gé wài xī xiāng, dōng miàn. shì zhōng bǎn zòu wài bàn. huáng dì fú tōng tiān guān jiàng shā páo, chéng yú yǐ chū. shě rén yǐn fān zhǔ rù mén, shū hé zhī lè zuò. diǎn yí yuē: zài bài. fān zhǔ zài bài qǐ shǒu. shì zhōng chéng zhì jiàng, yì fān zhǔ xī běi, dōng miàn yuē: yǒu zhì. fān zhǔ zài bài qǐ shǒu, nǎi xuān zhì, yòu zài bài qǐ shǒu. shì zhōng hái zòu, chéng zhì jiàng láo, chì shēng zuò. fān zhǔ zài bài qǐ shǒu, shēng zuò. shì zhōng chéng zhì láo wèn, fān zhǔ fǔ fú bì xí, jiāng xià bài, shì zhōng chéng zhì yuē: wú xià bài. fān zhǔ fù wèi, bài ér duì. shì zhōng hái zòu, chéng zhì láo hái guǎn. fān zhǔ jiàng, fù xiàn nán wèi, zài bài qǐ shǒu. qí guān shǔ láo yǐ shè rén, yǔ qí zhǔ jù chū. shì zhōng zòu lǐ bì. huáng dì xìng. ruò fān guó qiǎn shǐ fèng biǎo bì, qí láo jí jiè jiàn jiē rú fān guó zhǔ. tíng shí chén yú kè qián, zhōng shū shì láng shòu biǎo zhì yú àn, zhì xī jiē yǐ biǎo shēng. yǒu sī gè lǜ qí shǔ shòu qí bì yān.
蕃主奉見。前一日,尚舍奉御設御幄於太極殿,南向;蕃主坐於西南,東向。 守宮設次,太樂令展宮縣,設舉麾位於上下。鼓吹令設十二案,乘黃令陳車輅,尚 輦奉御陳輿輦。典儀設蕃主立位於縣南道西,北面;蕃國諸官之位於其後,重行, 北面西上,典儀位於縣之東北,贊者二人在南,差退,俱西面。諸衛各勒部,屯門 列黃麾仗。所司迎引蕃主至承天門外就次。本司入奏,鈒戟近仗皆入。典儀帥贊者 先入,就位。侍中版奏「請中嚴」。諸侍衛之官及符寶郎詣閣奉迎,蕃主及其屬各 立於閣外西廂,東面。侍中版奏「外辦」。皇帝服通天冠、絳紗袍,乘輿以出。舍 人引蕃主入門,《舒和》之樂作。典儀曰:「再拜。」蕃主再拜稽首。侍中承制降, 詣蕃主西北,東面曰:「有制。」蕃主再拜稽首,乃宣制,又再拜稽首。侍中還奏, 承制降勞,敕升座。蕃主再拜稽首,升座。侍中承制勞問,蕃主俯伏避席,將下拜, 侍中承制曰:「無下拜。」蕃主復位,拜而對。侍中還奏,承制勞還館。蕃主降, 復縣南位,再拜稽首。其官屬勞以舍人,與其主俱出。侍中奏「禮畢」。皇帝興。 若蕃國遣使奉表幣,其勞及戒見皆如蕃國主。庭實陳於客前,中書侍郎受表置於案, 至西階以表升。有司各率其屬受其幣焉。
qí yàn fān guó zhǔ jí qí shǐ, jiē rú jiàn lǐ. huáng dì yǐ jí yù zuò, fān zhǔ rù, qí yǒu xiàn wù chén yú qí qián. shì zhōng chéng zhì jiàng chì, fān zhǔ shēng zuò. fān zhǔ zài bài fèng zhì, yuē: mǒu guó fān chén mǒu gǎn xiàn rǎng diàn. shì zhōng shēng zòu, chéng zhǐ yuē: zhèn qí shòu zhī. shì zhōng jiàng yú fān zhǔ dōng běi, xī miàn, chēng yǒu zhì. fān zhǔ zài bài, nǎi xuān zhì. yòu zài bài yǐ zhì shòu shì zhōng, yǐ shòu yǒu sī. yǒu sī shòu qí yú bì, jù yǐ dōng. shè rén chéng zhǐ jiàng chì jiù zuò, fān guó zhū guān jù zài bài. yīng shēng diàn zhě zì xī jiē, qí bù shēng diàn zhě fēn bié lì yú láng xià xí hòu. diǎn yí yuē: jiù zuò. jiē xià zàn zhě chéng chuán. jiē jiù zuò. tài lè lìng yǐn gē zhě jí qín sè zhì jiē, tuō lǚ, shēng zuò, qí shēng guǎn zhě, jiù jiē jiān běi miàn lì. shàng shí fèng yù jìn jiǔ, zhì jiē, diǎn yí yuē: jiǔ zhì, xìng. jiē xià zàn zhě chéng chuán, jiē fǔ fú, xìng, lì. diàn zhōng jiān jí jiē shěng jiǔ, shàng shí fèng yù jìn jiǔ, huáng dì jǔ jiǔ, liáng yùn lìng xíng jiǔ. diǎn yí yuē: zài bài. jiē xià zàn zhě chéng chuán, jiē zài bài, shòu zhì. huáng dì chū jǔ jiǔ, dēng gē zuò zhāo hé sān zhōng. shàng shí fèng yù shòu xū zhì, diàn yú diàn. jiǔ sān xíng, shàng shí fèng yù jìn shí, diǎn yí yuē: shí zhì, xìng. jiē xià zàn zhě chéng chuán, jiē xìng, lì. diàn zhōng jiān jí jiē shěng àn, shàng shí fèng yù pǐn cháng shí, yǐ cì jìn, tài guān lìng xíng fān zhǔ yǐ xià shí àn. diǎn yí yuē: jiù zuò. jiē xià zàn zhě chéng chuán, jiē jiù zuò. huáng dì nǎi fàn, fān zhǔ yǐ xià jiē fàn. chè àn, yòu xíng jiǔ, suì shè shù xiū. èr wǔ yǐ cì rù, zuò. shí bì, fān zhǔ yǐ xià fù wèi yú xiàn nán, jiē zài bài. ruò yǒu kuāng fěi, shè rén qián chéng zhǐ jiàng xuān chì, fān zhǔ yǐ xià yòu zài bài, nǎi chū.
其宴蕃國主及其使,皆如見禮。皇帝已即御坐,蕃主入,其有獻物陳於其前。 侍中承制降敕,蕃主升座。蕃主再拜奉贄,曰:「某國蕃臣某敢獻壤奠。」侍中升 奏,承旨曰:「朕其受之。」侍中降於蕃主東北,西面,稱《有制》。蕃主再拜, 乃宣制。又再拜以贄授侍中,以授有司。有司受其餘幣,俱以東。舍人承旨降敕就 座,蕃國諸官俱再拜。應升殿者自西階,其不升殿者分別立於廊下席後。典儀曰: 「就坐。」階下贊者承傳。皆就座。太樂令引歌者及琴瑟至階,脫履,升坐,其笙 管者,就階間北面立。尚食奉御進酒,至階,典儀曰:「酒至,興。」階下贊者承 傳,皆俯伏,興,立。殿中監及階省酒,尚食奉御進酒,皇帝舉酒,良醞令行酒。 典儀曰:「再拜。」階下贊者承傳,皆再拜,受觶。皇帝初舉酒,登歌作《昭和》 三終。尚食奉御受虛觶,奠於坫。酒三行,尚食奉御進食,典儀曰:「食至,興。」 階下贊者承傳,皆興,立。殿中監及階省案,尚食奉御品嘗食,以次進,太官令行 蕃主以下食案。典儀曰:「就坐。」階下贊者承傳,皆就坐。皇帝乃飯,蕃主以下 皆飯。徹案,又行酒,遂設庶羞。二舞以次入,作。食畢,蕃主以下復位於縣南, 皆再拜。若有筐篚,舍人前承旨降宣敕,蕃主以下又再拜,乃出。
qí sān yuē jūn lǐ.
其三曰軍禮。
huáng dì qīn zhēng. zuǎn yán. qián qī yī rì, yǒu sī shè yù wò yú tài jí diàn, nán xiàng. wén wǔ qún guān cì yú diàn tíng dōng xī, měi děng yì wèi, chóng xíng běi xiàng. chéng huáng lìng chén gé hé yǐ xià chē qí yú tíng. qí rì wèi míng, zhū wèi lēi suǒ bù, liè huáng huī zhàng. píng míng, shì chén jiāng shuài cóng xíng zhī guān jiē píng jīn zé kù zhě. liú shǒu zhī guān gōng fú, jiù cì. shàng shuǐ wǔ kè, shì zhōng bǎn zòu qǐng zhōng yán. sà jǐ jìn zhàng liè yú tíng. sān kè, qún guān jiù wèi, zhū shì chén yì gé fèng yíng. shì zhōng bǎn zòu wài bàn. huáng dì fú wǔ biàn, yù yú yǐ chū, jí yù zuò. diǎn yí yuē: zài bài. zài wèi zhě jiē zài bài. zhōng shū lìng chéng zhǐ chì bǎi liáo qún guān chū, shì zhōng guì zòu lǐ bì. huáng dì rù zì dōng fáng, shì chén cóng zhì gé.
皇帝親征。纂嚴。前期一日,有司設御幄於太極殿,南向。文武群官次於殿庭 東西,每等異位,重行北向。乘黃令陳革輅以下車旗於庭。其日未明,諸衛勒所部, 列黃麾仗。平明,侍臣、將帥、從行之官皆平巾幘、袴褶。留守之官公服,就次。 上水五刻,侍中版奏「請中嚴」。鈒戟近仗列於庭。三刻,群官就位,諸侍臣詣閣 奉迎。侍中版奏「外辦」。皇帝服武弁,御輿以出,即御座。典儀曰:「再拜。」 在位者皆再拜。中書令承旨敕百寮群官出,侍中跪奏「禮畢。」皇帝入自東房,侍 臣從至閣。
nǎi shì lèi yú hào tiān shàng dì. qián yī rì, huáng dì qīng zhāi yú tài jí diàn, zhū yù gào zhī guān shì chén jūn jiāng yǔ zài wèi zhě jiē qīng zhāi yī rì. qí rì, huáng dì fú wǔ biàn, chéng gé hé, bèi dà jià, zhì yú tán suǒ. qí shēng èr jí yù bì jiē yǐ cāng. zūn yǐ tài zūn shān léi gè èr, qí xiàn yī. huáng dì yǐ yǐn fú, zhū jūn jiāng shēng zì dōng jiē, lì yú shén zuò qián, běi xiàng xī shàng, yǐn fú shòu zuò. jiāng jūn zhī cì zài wài wěi nán mén zhī wài dào dōng, xī xiàng běi shàng. qí jí shì zhī wèi zài xiàn nán, běi miàn, měi děng yì wèi, chóng xíng xī shàng. qí diàn yù bó jìn shú yǐn fú wàng liáo, jiē rú nán jiāo.
乃礻類於昊天上帝。前一日,皇帝清齋於太極殿,諸豫告之官、侍臣、軍將與 在位者皆清齋一日。其日,皇帝服武弁,乘革輅,備大駕,至於壇所。其牲二及玉 幣皆以蒼。尊以太尊、山罍各二,其獻一。皇帝已飲福,諸軍將升自東階,立於神 座前,北向西上,飲福受胙。將軍之次在外壝南門之外道東,西向北上。其即事之 位在縣南,北面,每等異位,重行西上。其奠玉帛、進熟、飲福、望燎,皆如南郊。
qí yí yú shè, zào yú miào, jiē gè rú qí lǐ ér yī xiàn. jūn jiāng yǐn fú yú tài jì, miào zé huáng kǎo zhī shì.
其宜於社,造於廟,皆各如其禮而一獻。軍將飲福於太稷,廟則皇考之室。
qí kǎi xuán, zé chén fú guó yú miào nán mén zhī wài, jūn shí chén yú qí hòu.
其凱旋,則陳俘馘於廟南門之外,軍實陳於其後。
qí jiě yán, huáng dì fú tōng tiān guān jiàng shā páo, jūn chén zài bài yǐ tuì, ér wú suǒ zhào. qí yú jiē rú zuǎn yán.
其解嚴,皇帝服通天冠、絳紗袍,君臣再拜以退,而無所詔。其餘皆如纂嚴。
ruò mà yú suǒ zhēng zhī dì, zé wèi wěi zài zhòng, yǐ xióng xí sì xuān yuán shì. bīng bù jiàn liǎng qí yú wài wěi nán mén zhī wài, chén jiǎ zhòu gōng shǐ yú shén wèi zhī cè, zhí shuò yú qí hòu. zūn yǐ niu xī xiàng shān léi gè èr, zhuàn yǐ tè shēng. huáng dì fú wǔ biàn, qún chén róng fú, sān xiàn. qí jiē shén zhě jiē rú cháng sì, yì ér bù liáo. qí jūn jiāng zhī wèi rú shì lèi.
若禡於所征之地,則為壝再重,以熊席祀軒轅氏。兵部建兩旗於外壝南門之外, 陳甲冑、弓矢於神位之側,植槊於其後。尊以牜羲、象、山罍各二,饌以特牲。皇 帝服武弁,群臣戎服,三獻。其接神者皆如常祀,瘞而不燎。其軍將之位如礻類。
qí bá yú guó mén, yòu xiào wěi tǔ yú guó mén wài wèi bá, yòu wèi yì yú shén wèi xī běi, tài zhù bù shén wèi yú bá qián, nán xiàng. tài guān lìng shuài zǎi rén kū yáng. jiāo shè zhī shǔ shè zūn léi fěi mì yú shén zuǒ, jù yòu xiàng zhì bì yú zūn suǒ. huáng dì jiāng zhì, tài zhù lì yú léi xǐ dōng nán, xī xiàng zài bài, qǔ bì jìn, guì diàn yú shén. jìn zhuàn zhě jiàn pú qǐ, jiā yáng yú bá xī shǒu. tài zhù guàn shǒu xǐ jué, zhuó jiǔ jìn, guì diàn yú shén, xìng, shǎo tuì, běi xiàng lì, dú zhù. tài zhù zài bài. shǎo qǐng, shuài zhāi láng fèng bì jué jiǔ zhuàn, zǎi rén jǔ yáng sì jiě zhī, tài zhù bìng zài, mái yú xiàn. zhí zūn zhě chè léi fěi xí jià zhì, quán tíng. tài zhù yǐ jué zhuó jiǔ, shòu tài pú qīng, zuǒ bìng pèi, yòu shòu jiǔ, jì liǎng zhǐ jí guǐ qián, nǎi yǐn, shòu jué, jià lì bá ér xíng.
其犮於國門,右校委土於國門外為犮,又為瘞於神位西北,太祝布神位於 犮前,南向。太官令帥宰人刳羊。郊社之屬設尊、罍、篚、冪於神左,俱右向; 置幣於尊所。皇帝將至,太祝立於罍、洗東南,西向再拜,取幣進,跪奠於神。進 饌者薦脯棨,加羊於犮西首。太祝盥手洗爵,酌酒進,跪奠於神,興,少退,北 向立,讀祝。太祝再拜。少頃,帥齋郎奉幣、爵、酒饌,宰人舉羊肆解之,太祝並 載,埋於臽。執尊者徹罍、篚、席、駕至,權停。太祝以爵酌酒,授太僕卿,左 並轡,右受酒,祭兩軹及軌前,乃飲,授爵,駕轢犮而行。
qí suǒ guò shān chuān, qiǎn guān gào, yǐ yī xiàn. ruò qiǎn jiāng chū zhēng, zé jiē yǒu sī xíng shì.
其所過山川,遣官告,以一獻。若遣將出征,則皆有司行事。
zéi píng ér xuān lù bù. qí rì, shǒu gōng liàng shè qún guān cì. lù bù zhì, bīng bù shì láng fèng yǐ zòu wén, chéng zhì jí wén wǔ qún guān kè shǐ yú dōng cháo táng, gè fú qí fú. fèng lǐ shè bǎn wèi yú qí qián, jìn nán, wén dōng wǔ xī, chóng xíng běi xiàng. yòu shè kè shǐ zhī wèi. shè zhōng shū lìng wèi yú qún guān zhī běi, nán miàn. lì bù bīng bù zàn qún guān kè shǐ, yè zhě yǐn jiù wèi. zhōng shū lìng shòu lù bù zhì yú àn. lìng shǐ èr rén jiàng gōng fú. duì jǔ zhī yǐ cóng. zhōng shū lìng chū, jiù nán miàn wèi, chí ān zhě lì yú xī nán, dōng miàn. zhōng shū lìng qǔ lù bù, chēng yǒu zhì. qún guān kè shǐ jiē zài bài. suì xuān zhī, yòu zài bài, wǔ dǎo, yòu zài bài. bīng bù shàng shū jìn shòu lù bù, tuì fù wèi, bīng bù shì láng qián shòu zhī. zhōng shū lìng rù, qún guān kè shǐ gè hái cì.
賊平而宣露布。其日,守宮量設群官次。露布至,兵部侍郎奉以奏聞,承制集 文武群官、客使於東朝堂,各服其服。奉禮設版位於其前,近南,文東武西,重行 北向。又設客使之位。設中書令位於群官之北,南面。吏部、兵部贊群官、客使, 謁者引就位。中書令受露布置於案。令史二人絳公服。對舉之以從。中書令出,就 南面位,持桉者立於西南,東面。中書令取露布,稱「有制」。群官、客使皆再拜。 遂宣之,又再拜,舞蹈,又再拜。兵部尚書進受露布,退復位,兵部侍郎前受之。 中書令入,群官、客使各還次。
zhòng dōng zhī yuè, jiǎng wǔ yú dōu wài.
仲冬之月,講武於都外。
qián qī shí yǒu yī rì, suǒ sī zòu qǐng jiǎng wǔ. bīng bù chéng zhào, suì mìng jiāng shuài jiǎn jūn shì, chú dì wèi chǎng, fāng yī qiān èr bǎi bù, sì chū wèi hé mén. yòu wèi bù qí liù jūn yíng yù, zuǒ yòu xiāng gè wèi sān jūn, běi shàng. zhōng jiān xiāng qù sān bǎi bù, lì wǔ biǎo, biǎo jiān wǔ shí bù, wèi èr jūn jìn zhǐ zhī jié. bié shàn dì yú běi xiāng, nán xiàng. qián sān rì, shàng shě fèng yù shè dà cì yú shàn. qián yī rì, jiǎng wǔ jiāng shuài jí shì zú jí yú shàn suǒ, jiàn qí wèi hé mén, rú fāng sè. dōu shàn zhī zhōng jí sì jiǎo jiē jiàn wǔ cǎi yá qí qí gǔ jiǎ zhàng. dà jiāng yǐ xià, gè yǒu tǒng shuài. dà jiāng bèi jiǎ chéng mǎ, jiào xí shì zhòng. shǎo zhě zài qián, zhǎng zhě zài hòu. qí hái, zé fǎn zhī. zhǎng zhě chí gōng shǐ, duǎn zhě chí gē máo, lì zhě chí jīng, yǒng zhě chí zhēng gǔ dāo dùn wèi qián xíng, chí shuò zhě cì zhī, gōng jiàn zhě wèi hòu. shǐ qí xí jiàn jīng qí jīn gǔ zhī jié. qí wò zé guì, qí jǔ zé qǐ.
前期十有一日,所司奏請講武。兵部承詔,遂命將帥簡軍士,除地為場,方一 千二百步,四出為和門。又為步、騎六軍營域,左右廂各為三軍,北上。中間相去 三百步,立五表,表間五十步,為二軍進止之節。別墠地於北廂,南向。前三日, 尚舍奉御設大次於墠。前一日,講武將帥及士卒集於墠所,建旗為和門,如方色。 都墠之中及四角皆建五采牙旗、旗鼓甲仗。大將以下,各有統帥。大將被甲乘馬, 教習士眾。少者在前,長者在後。其還,則反之。長者持弓矢,短者持戈矛,力者 持旌,勇者持鉦、鼓、刀、楯為前行,持槊者次之,弓箭者為後。使其習見旌旗、 金鼓之節。旗臥則跪,旗舉則起。
jiǎng wǔ zhī rì, wèi míng shí kè ér yán, wǔ kè ér jiǎ, bù jūn wèi zhí zhèn yǐ qí, dà jiāng lì qí gǔ zhī xià. liù jūn gè gǔ shí èr zhēng yī dà jiǎo sì. wèi míng qī kè, gǔ yī yán, shì zhōng zòu kāi gōng diàn mén jí chéng mén. wǔ kè, zài yán, shì zhōng bǎn zòu qǐng zhōng yán. wén wǔ guān yīng cóng zhě jù xiān zhì, wén wǔ guān jiē gōng fú, suǒ sī wèi xiǎo jià. èr kè, sān yán, zhū wèi gè dū qí duì yǔ sà jǐ yǐ cì rù, chén yú diàn tíng. huáng dì chéng gé hé zhì dān suǒ, bīng bù shàng shū jiè zhòu chéng mǎ fèng yǐn, rù zì běi mén, zhì liǎng bù jūn zhī běi, nán xiàng. huáng mén shì láng qǐng jiàng hé. nǎi rù dà cì. bīng bù shàng shū tíng yú dōng xiāng, xī xiàng. lǐng jūn jiǎn xiǎo jià, qí shì lì yú dōu shàn zhī sì zhōu, shì chén zuǒ yòu lì yú dà cì zhī qián, běi shàng. jiǔ pǐn yǐ shàng jiē gōng fú, dōng xī zài shì chén zhī wài shí bù suǒ, chóng xíng běi shàng. zhū zhōu shǐ rén jí fān kè xiān jí yú běi mén wài, dōng fāng nán fāng lì yú dào dōng, xī fāng běi fāng lì yú dào xī, běi shàng. jià jiāng zhì, fèng lǐ yuē: zài bài. zài wèi zhě jiē zài bài. huáng dì rù cì, yè zhě yǐn zhū zhōu shǐ rén, hóng lú yǐn fān kè, dōng fāng nán fāng lì yú dà cì dōng běi, xī fāng běi fāng lì yú xī běi, guān zhě lì yú dōu shàn qí shì zhàng wài sì zhōu, rán hòu jiǎng wǔ.
講武之日,未明十刻而嚴,五刻而甲,步軍為直陣以俟,大將立旗鼓之下。六 軍各鼓十二、鉦一、大角四。未明七刻,鼓一嚴,侍中奏「開宮殿門及城門」。五 刻,再嚴,侍中版奏「請中嚴」。文武官應從者俱先置,文武官皆公服,所司為小 駕。二刻,三嚴,諸衛各督其隊與鈒戟以次入,陳於殿庭。皇帝乘革輅至單所, 兵部尚書介冑乘馬奉引,入自北門,至兩步軍之北,南向。黃門侍郎請降輅。乃入 大次。兵部尚書停於東廂,西向。領軍減小駕,騎士立於都墠之四周,侍臣左右立 於大次之前,北上。九品以上皆公服,東、西在侍臣之外十步所,重行北上。諸州 使人及蕃客先集於北門外,東方、南方立於道東,西方、北方立於道西,北上。駕 將至,奉禮曰:「再拜」。在位者皆再拜。皇帝入次,謁者引諸州使人,鴻臚引蕃 客,東方、南方立於大次東北,西方、北方立於西北,觀者立於都墠騎士仗外四周, 然後講武。
chuī dà jiǎo sān tòng, zhōng jūn jiāng gè yǐ bǐng lìng gǔ, èr jūn jù jī gǔ. sān gǔ, yǒu sī yǎn qí, bù shì jiē guì. zhū shuài guǒ yì yǐ shàng, gè jí yú qí zhōng jūn. zuǒ xiāng zhōng jūn dà jiāng lì yú qí gǔ zhī dōng, xī miàn, zhū jūn jiāng lì yú qí nán yòu xiāng zhōng jūn dà jiāng lì yú qí gǔ zhī xī, dōng miàn, zhū jūn jiāng lì yú qí nán. běi miàn, yǐ tīng dà jiāng shì. zuǒ yòu sān jūn gè zhǎng shǐ èr rén, zhèn duó fēn xún, zhū guǒ yì gè yǐ shì cí gào qí suǒ bù. suì shēng gǔ, yǒu sī jǔ qí, shì zhòng jiē qǐ xíng, jí biǎo, jī zhēng, nǎi zhǐ. yòu jī sān gǔ, yǒu sī yǎn qí, shì zhòng jiē guì. yòu jī gǔ, yǒu sī jǔ qí, shì zhòng jiē qǐ, zhòu jí biǎo, nǎi zhǐ. dōng jūn yī gǔ, jǔ qīng qí wèi zhí zhèn xī jūn yì gǔ, jǔ bái qí wèi fāng zhèn yǐ yīng. cì xī jūn gǔ, jǔ chì qí wèi ruì zhèn dōng jūn yì gǔ, jǔ hēi qí wèi qū zhèn yǐ yīng. cì dōng jūn gǔ, jǔ huáng qí wèi yuán zhèn xī jūn yì gǔ, jǔ qīng qí wèi zhí zhèn yǐ yīng. cì xī jūn gǔ, jǔ bái qí wèi fāng zhèn dōng jūn yì gǔ, jǔ chì qí wèi ruì zhèn yǐ yīng. cì dōng jūn gǔ, jǔ hēi qí wèi qū zhèn xī jūn yì gǔ, jǔ huáng qí wèi yuán zhèn yǐ yīng.
吹大角三通,中軍將各以鞞令鼓,二軍俱擊鼓。三鼓,有司偃旗,步士皆跪。 諸帥果毅以上,各集於其中軍。左廂中軍大將立於旗鼓之東,西面,諸軍將立於其 南;右廂中軍大將立於旗鼓之西,東面,諸軍將立於其南。北面,以聽大將誓。左 右三軍各長史二人,振鐸分循,諸果毅各以誓詞告其所部。遂聲鼓,有司舉旗,士 眾皆起行,及表,擊鉦,乃止。又擊三鼓,有司偃旗,士眾皆跪。又擊鼓,有司舉 旗,士眾皆起,驟及表,乃止。東軍一鼓,舉青旗為直陣;西軍亦鼓,舉白旗為方 陣以應。次西軍鼓,舉赤旗為銳陣;東軍亦鼓,舉黑旗為曲陣以應。次東軍鼓,舉 黃旗為圓陣;西軍亦鼓,舉青旗為直陣以應。次西軍鼓,舉白旗為方陣;東軍亦鼓, 舉赤旗為銳陣以應。次東軍鼓,舉黑旗為曲陣;西軍亦鼓,舉黃旗為圓陣以應。
fán zhèn, xiān jǔ zhě wèi kè, hòu jǔ zhě wèi zhǔ. měi biàn zhèn, èr jūn gè xuǎn dāo dùn wǔ shí rén tiāo zhàn, dì yī dì èr tiāo zhàn dié wèi yǒng qiè zhī zhuàng, dì sān tiāo zhàn wèi dí jūn zhī shì, dì sì dì wǔ tiāo zhàn wèi shèng bài zhī xíng. měi jiāng biàn zhèn, xiān gǔ ér zhí zhèn, rán hòu biàn cóng yú zhèn zhī fǎ. jì yǐ, liǎng jūn jù wèi zhí zhèn. yòu jī sān gǔ, yǒu sī yǎn qí, shì zhòng jiē guì. yòu shēng gǔ jǔ qí, shì zhòng jiē qǐ, qí chí tú zǒu, zuǒ yòu jūn jù zhì zhōng biǎo, xiāng nǐ jī ér hái. měi tuì zhì yī xíng biǎo, guì qǐ rú qián, suì fù qí chū. shì zhōng guì zòu qǐng guān qí jūn, chéng zhì yuē: kě. èr jūn qí jūn jiē rú bù jūn zhī fǎ, měi zhèn gè bā qí tiāo zhàn, wǔ zhèn bì, dà jī gǔ ér qián, pán mǎ xiāng nǐ jī ér bà. suì zhèn lǚ. shì zhōng guì zòu chēng: shì zhōng chén mǒu yán, lǐ bì. nǎi hái.
凡陣,先舉者為客,後舉者為主。每變陣,二軍各選刀、楯五十人挑戰,第一、 第二挑戰迭為勇怯之狀,第三挑戰為敵均之勢,第四、第五挑戰為勝敗之形。每將 變陣,先鼓而直陣,然後變從余陣之法。既已,兩軍俱為直陣。又擊三鼓,有司偃 旗,士眾皆跪。又聲鼓舉旗,士眾皆起,騎馳、徒走,左右軍俱至中表,相擬擊而 還。每退至一行表,跪起如前,遂復其初。侍中跪奏「請觀騎軍」,承制曰:「可。」 二軍騎軍皆如步軍之法,每陣各八騎挑戰,五陣畢,大擊鼓而前,盤馬相擬擊而罷。 遂振旅。侍中跪奏稱:「侍中臣某言,禮畢。」乃還。
huáng dì shòu tián zhī lǐ, yì yǐ zhòng dōng.
皇帝狩田之禮,亦以仲冬。
qián qī, bīng bù jí zhòng shù xiū tián fǎ, yú bù biǎo suǒ tián zhī yě, jiàn qí yú qí hòu. qián yī rì, zhū zhēn shuài shì jí yú qí xià. zhì míng, bì qí, hòu zhì zhě fá. bīng bù shēn tián lìng, suì wéi tián. qí liǎng yì zhī jiāng jiē jiàn qí. jí yè, bù wéi, què qí nán miàn. jià zhì tián suǒ, huáng dì gǔ xíng rù wéi, gǔ chuī lìng yǐ gǔ liù shí chén yú huáng dì dōng nán, xī xiàng liù shí chén yú xī nán, dōng xiàng. jiē chéng mǎ, gè bèi xiāo jiǎo. zhū jiāng jiē gǔ xíng wéi. nǎi shè qū nì zhī qí. huáng dì chéng mǎ nán xiàng, yǒu sī liǎn dà suī yǐ cóng. zhū gōng wáng yǐ xià jiē chéng mǎ, dài gōng shǐ, chén yú qián hòu. suǒ sī zhī shǔ yòu liǎn xiǎo suī yǐ cóng. nǎi qū shòu chū qián. chū, yī qū guò, yǒu sī zhěng chì gōng shǐ yǐ qián. zài qū guò, yǒu sī fèng jìn gōng shǐ. sān qū guò, huáng dì nǎi cóng qín zuǒ ér shè zhī. měi qū bì sān shòu yǐ shàng. huáng dì fā, kàng dà suī, rán hòu gōng wáng fā, kàng xiǎo suī. qū nì zhī qí zhǐ, rán hòu bǎi xìng liè.
前期,兵部集眾庶脩田法,虞部表所田之野,建旗於其後。前一日,諸針帥士 集於旗下。質明,弊旗,後至者罰。兵部申田令,遂圍田。其兩翼之將皆建旗。及 夜,布圍,闕其南面。駕至田所,皇帝鼓行入圍,鼓吹令以鼓六十陳於皇帝東南, 西向;六十陳於西南,東向。皆乘馬,各備簫角。諸將皆鼓行圍。乃設驅逆之騎。 皇帝乘馬南向,有司斂大綏以從。諸公、王以下皆乘馬,帶弓矢,陳於前後。所司 之屬又斂小綏以從。乃驅獸出前。初,一驅過,有司整飭弓矢以前。再驅過,有司 奉進弓矢。三驅過,皇帝乃從禽左而射之。每驅必三獸以上。皇帝發,抗大綏,然 後公、王發,抗小綏。驅逆之騎止,然後百姓獵。
fán shè shòu, zì zuǒ ér shè zhī, dá yú yòu ǒu wèi shàng shè, dá yòu ěr běn wèi cì shè, zuǒ bì dá yú yòu jué wèi xià shè. qún shòu xiāng cóng bù jǐn shā, yǐ bèi shè zhě bù zhòng shè. bù shè qí miàn, bù jiǎn qí máo. fán chū biǎo zhě bù zhú zhī. tián jiāng zhǐ, yú bù jiàn qí yú tián nèi, nǎi léi jī jià gǔ jí zhū jiāng zhī gǔ, shì cóng zào hū. zhū dé qín xiàn qí xià, zhì qí zuǒ ěr. dà shòu gōng zhī, xiǎo shòu sī zhī. qí shàng zhě gōng zōng miào, cì zhě gōng bīn kè, xià zhě chōng pào chú. nǎi mìng yǒu sī yè shòu yú sì jiāo, yǐ shòu gào zhì yú miào shè.
凡射獸,自左而射之,達於右腢為上射,達右耳本為次射,左髀達於右泬為下 射。群獸相從不盡殺,已被射者不重射。不射其面,不翦其毛。凡出表者不逐之。 田將止,虞部建旗于田內,乃雷擊駕鼓及諸將之鼓,士從躁呼。諸得禽獻旗下,致 其左耳。大獸公之,小獸私之。其上者供宗廟,次者供賓客,下者充皰廚。乃命有 司饁獸於四郊,以獸告至於廟社。
shè.
射。
qián yī rì, tài lè lìng shè gōng xiàn zhī lè, gǔ chuī lìng shè shí èr àn yú shè diàn zhī tíng, dōng miàn xiàn zài dōng jiē dōng, xī miàn xiàn zài xī jiē xī. nán běi èr xiàn jí dēng gē guǎng kāi zhōng yāng, bì shè wèi. zhāng xióng hóu qù diàn jiǔ shí bù, shè fá yú hóu xī shí bù běi shí bù. shè wǔ bī tíng qián, shǎo xī. bù shì shè zhě wèi yú xī jiē qián, dōng miàn běi shàng. bù sī mǎ wèi yú shì shè wèi zhī nán, dōng miàn. bù huò zhě wèi fá dōng, dōng miàn. bù shì shè zhě shè wèi yú diàn jiē xià, dāng qián shǎo xī, héng bù, nán miàn. shì shè zhě gōng shǐ qí yú xī mén wài. chén shǎng wù yú dōng jiē xià, shǎo dōng. zhì fá fēng yú xī jiē xià, shǎo xī. shè fá zūn yú xī jiē, nán běi yǐ diàn shēn. shè fěi yú zūn xī, nán sì, shí jué jiā mì.
前一日,太樂令設宮縣之樂,鼓吹令設十二案於射殿之庭,東面縣在東階東, 西面縣在西階西。南北二縣及登歌廣開中央,避射位。張熊侯去殿九十步,設乏於 侯西十步、北十步。設五楅庭前,少西。布侍射者位於西階前,東面北上。布司馬 位於侍射位之南,東面。布獲者位乏東,東面。布侍射者射位於殿階下,當前少西, 橫布,南面。侍射者弓矢俟於西門外。陳賞物於東階下,少東。置罰豐於西階下, 少西。設罰尊於西階,南北以殿深。設篚於尊西,南肆,實爵加冪。
qí rì zhì míng, huáng dì fú wǔ biàn, wén wǔ guān jù gōng fú, diǎn yè yǐn rù jiàn, lè zuò, rú yuán huì zhī yí. jiǔ èr biàn, shì zhōng yī rén zòu chēng: yǒu sī jǐn jù, qǐng shè. shì zhōng yī rén qián chéng zhì, tuì chēng: zhì yuē kě. wáng gōng yǐ xià jiē jiàng. wén guān lì yú dōng jiē xià, xī miàn běi shàng. wǔ guān lì yú xī jiē xià. yú shè fá hòu, dōng miàn běi shàng. chí sà yún qún lì yú liǎng biān, qiān niú bèi shēn èr rén fèng yù gōng jí shǐ lì yú dōng jiē shàng, xī miàn, zhí gōng zhě zài běi. yòu shè diàn yú zhí gōng zhě zhī qián, yòu zhì yù jué shí sì yú qí shàng. huò zhě chí jīng zì fá nán xíng, dāng hóu dōng, xíng zhì hóu, fù hóu běi miàn lì. shì shè zhě chū xī mén wài, qǔ gōng shǐ, liǎng shǒu fèng gōng, jìn chéng shǐ dài, rù, lì yú diàn xià shè wèi xī, dōng miàn. sī mǎ fèng gōng zì xī jiē shēng, dāng xī yíng qián, nán miàn, huī gōng, mìng huò zhě yǐ jīng qù hóu xī xíng shí bù, běi xíng zhì fá zhǐ. sī mǎ jiàng zì xī jiē, fù wèi. qiān niú zhōng láng yī rén fèng jué shí yǐ sì, qiān niú jiāng jūn fèng gōng, qiān niú láng jiāng fèng shǐ, jìn, lì yú yù tà dōng shǎo nán, xī xiàng. láng jiāng guì diàn sì yú yù tà qián, shǎo dōng. suì fú yǐ jīn, qǔ jué, xìng. zàn shè jué. yòu guì qǔ shí, xìng, zàn shè shí. yǐ sì tuì, diàn yú diàn. qiān niú jiāng jūn běi miàn zhāng gōng, yǐ mèi shùn zuǒ yòu wēi, shàng zài xià yī, gōng zuǒ yòu wēi, wèi gōng miàn shàng xià. yǐ yī mèi mó shì shàng miàn zài, xià miàn yī. xī miàn, zuǒ zhí fù yòu zhí xiāo yǐ jìn. qiān niú láng jiāng yǐ jīn fú shǐ jìn, yī yī gōng yù. yù shè, xié lǜ láng jǔ huī, xiān zòu gǔ chuī, jí zòu lè zōu yú wǔ jié, yù jí shè, dì yī shǐ yǔ dì liù jié xiāng yīng, dì èr shǐ yǔ dì qī jié xiāng yīng, yǐ zhì jiǔ jié. xié lǜ láng yǎn huī, lè zhǐ. qiān niú jiāng jūn yǐ shǐ xíng zòu, zhōng yuē huò, xià yuē liú, shàng yuē yáng, zuǒ yuē zuǒ fāng, yòu yuē yòu fāng. liú, wèi shǐ duǎn bù jí hóu yáng, wèi shǐ guò hóu zuǒ yòu, wèi shǐ piān bù zhèng. qiān niú jiāng jūn yú yù zuò dōng, xī miàn shòu gōng, tuì, fù qiān niú yú dōng jiē shàng. qiān niú láng jiāng yǐ sì shòu jué shí, diàn yú diàn.
其日質明,皇帝服武弁,文武官俱公服,典謁引入見,樂作,如元會之儀。酒 二遍,侍中一人奏稱:「有司謹具,請射。」侍中一人前承制,退稱:「制曰可。」 王、公以下皆降。文官立於東階下,西面北上。武官立於西階下。於射乏後,東面 北上。持鈒沄群立於兩邊,千牛備身二人奉御弓及矢立於東階上,西面,執弓者在 北。又設坫於執弓者之前,又置御決、拾笥於其上。獲者持旌自乏南行,當侯東, 行至侯,負侯北面立。侍射者出西門外,取弓矢,兩手奉弓,搢乘矢帶,入,立於 殿下射位西,東面。司馬奉弓自西階升,當西楹前,南面,揮弓,命獲者以旌去侯 西行十步,北行至乏止。司馬降自西階,復位。千牛中郎一人奉決、拾以笥,千牛 將軍奉弓,千牛郎將奉矢,進,立於御榻東少南,西向。郎將跪奠笥於御榻前,少 東。遂拂以巾,取決,興。贊設決。又跪取拾,興,贊設拾。以笥退,奠於坫。千 牛將軍北面張弓,以袂順左右隈,上再下一,弓左右隈,謂弓面上下。以衣袂摩拭 上面再,下面一。西面,左執付、右執簫以進。千牛郎將以巾拂矢進,一一供御。 欲射,協律郎舉麾,先奏鼓吹,及奏樂《騶虞》五節,御及射,第一矢與第六節相 應,第二矢與第七節相應,以至九節。協律郎偃麾,樂止。千牛將軍以矢行奏,中 曰「獲」,下曰「留」,上曰「揚」,左曰「左方」,右曰「右方」。留,謂矢短 不及侯;揚,謂矢過侯;左、右,謂矢偏不正。千牛將軍於御座東,西面受弓,退, 付千牛於東階上。千牛郎將以笥受決、拾,奠於坫。
shì shè zhě jìn, shēng shè xí běi miàn lì, zuǒ xuán, dōng miàn zhāng gōng, nán miàn xié shǐ. xié lǜ láng jǔ huī, nǎi zuò lè, bù zuò gǔ chuī. lè zòu lí shǒu sān jié, rán hòu fā shǐ. ruò shì shè zhě duō, zé qí fā. dì yī fā yǔ dì sì jié xiāng yīng, dì èr fā yǔ dì wǔ jié xiāng yīng, yǐ zhì qī jié. xié lǜ láng yǎn huī, lè zhǐ. gōng yòu xuán, dōng xī chí gōng, rú miàn lì, nǎi tuì, fù xī jiē xià lì. sī mǎ shēng zì xī jiē, zì xī yíng qián, nán miàn, huī gōng, mìng qǔ shǐ. qǔ shǐ zhě yǐ yù shǐ fù qiān niú yú dōng jiē xià, shì shè zhě shì gōng yú wèi, tíng qián běi miàn dōng shàng. yǒu sī zòu qǐng shǎng fá, shì zhōng chēng: zhì yuē kě. yǒu sī lì bī zhī xī, dōng miàn, jiān chàng shè shǐ. qǔ shǐ zhě gè chàng zhōng zhě xìng míng. zhōng zhě lì yú dōng jiē xià, xī miàn běi shàng bù zhōng zhě lì yú xī jiē xià, dōng miàn běi shàng. jù zài bài. yǒu sī yú dōng jiē xià yǐ fù shǎng wù. zhuó zhě yú fá zūn xī, dōng miàn, guì, diàn jué yú fēng shàng. bù zhōng zhě jìn fēng nán, běi miàn guì, qǔ jué, lì yǐn, zú jué, diàn fēng xià. zhuó zhě běi miàn guì, qǔ xū jué zhuó diàn, bù zhōng zhě yǐ cì jì yǐn, jiē rú chū. diǎn yè yǐn wáng gōng yǐ xià jí shì shè zhě, jiē tíng qián běi miàn xiāng duì wèi shǒu, zài bài qì, yǐn chū. chí sà duì fù wèi. huáng dì rù, zòu lè, jǐng bì. yǒu sī yǐ gōng shǐ chū zhōng mén wài, shì shè zhě chū. ruò tè shè wú shì shè zhī rén, zé bù shè bī, bù chén shǎng fá. ruò yàn yóu xiǎo shè, zé cháng fú, bù chén lè xiàn, bù xíng huì lǐ.
侍射者進,升射席北面立,左旋,東面張弓,南面挾矢。協律郎舉麾,乃作樂, 不作鼓吹。樂奏《狸首》三節,然後發矢。若侍射者多,則齊發。第一發與第四節 相應,第二發與第五節相應,以至七節。協律郎偃麾,樂止。弓右旋,東西弛弓, 如面立,乃退,復西階下立。司馬升自西階,自西楹前,南面,揮弓,命取矢。取 矢者以御矢付千牛於東階下,侍射者釋弓於位,庭前北面東上。有司奏請賞罰,侍 中稱:「制曰可。」有司立楅之西,東面,監唱射矢。取矢者各唱中者姓名。中者 立於東階下,西面北上;不中者立於西階下,東面北上。俱再拜。有司於東階下以 付賞物。酌者於罰尊西,東面,跪,奠爵於豐上。不中者進丰南,北面跪,取爵, 立飲,卒爵,奠豐下。酌者北面跪,取虛爵酌奠,不中者以次繼飲,皆如初。典謁 引王公以下及侍射者,皆庭前北面相對為首,再拜訖,引出。持鈒隊復位。皇帝入, 奏樂,警蹕。有司以弓矢出中門外,侍射者出。若特射無侍射之人,則不設楅,不 陳賞罰。若燕遊小射,則常服,不陳樂縣,不行會禮。
hé shuò fá gǔ.
合朔伐鼓。
qí rì qián èr kè, jiāo shè lìng jí mén pū chì zé jiàng yī, shǒu sì mén, lìng xún mén jiān chá. gǔ chuī lìng píng jīn zé kù zhě, shuài gōng rén yǐ fāng sè zhí huī liú, fēn zhì sì mén wū xià, shè lóng shé gǔ yú yòu. dōng mén zhě lì yú běi shú, nán miàn nán mén zhě lì yú dōng shú, xī miàn xī mén zhě lì yú nán shú, běi miàn běi mén zhě lì yú xī shú, dōng miàn. duì zhèng yī rén píng jīn zé kù zhě, zhí dāo, shuài wèi shì wǔ rén zhí wǔ bīng lì yú gǔ wài, máo zài dōng, jǐ zài nán, fǔ yuè zài xī, shuò zài běi. jiāo shè lìng lì yú shè tán sì yú, yǐ zhū sī shéng yíng zhī. tài shǐ yī rén chì zé chì yī, lì yú shè tán běi, xiàng rì guān biàn. huáng huī cì zhī lóng gǔ yī cì zhī, zài běi gōng yī shǐ sì cì zhī. zhū bīng gǔ lì hòu biàn. rì yǒu biàn, shǐ guān yuē: xiáng yǒu biàn. gōng rén jǔ huī, lóng gǔ fā shēng rú léi. shǐ guān yuē: zhǐ. nǎi zhǐ.
其日前二刻,郊社令及門仆赤幘絳衣,守四門,令巡門監察。鼓吹令平巾幘、 袴褶,帥工人以方色執麾旒,分置四門屋下,設龍蛇鼓於右。東門者立於北塾,南 面;南門者立於東塾,西面;西門者立於南塾,北面;北門者立於西塾,東面。隊 正一人平巾幘、袴褶,執刀,帥衛士五人執五兵立於鼓外,矛在東,戟在南,斧、 鉞在西,槊在北。郊社令立於社壇四隅,以硃絲繩縈之。太史一人赤幘、赤衣,立 於社壇北,向日觀變。黃麾次之;龍鼓一次之,在北;弓一、矢四次之。諸兵鼓立 候變。日有變,史官曰:「祥有變。」工人舉麾,龍鼓發聲如雷。史官曰:「止。」 乃止。
qí rì, huáng dì sù fú, bì zhèng diàn, bǎi guān fèi wù, zì fǔ shǐ yǐ shàng jiē sù fú, gè yú qí tīng shì zhī qián, chóng xíng, měi děng yì wèi, xiàng rì lì. míng fù ér zhǐ.
其日,皇帝素服,避正殿,百官廢務,自府史以上皆素服,各於其廳事之前, 重行,每等異位,向日立。明復而止。
zhēn yuán sān nián bā yuè, rì yǒu shí zhī, yǒu sī jiāng fá gǔ, dé zōng bù xǔ. tài cháng qīng dǒng jìn yán: fá gǔ suǒ yǐ zé yīn ér zhù yáng yě, qǐng tīng yǒu sī yī jīng fá gǔ. bù bào, yóu shì qí lǐ suì fèi.
貞元三年八月,日有食之,有司將伐鼓,德宗不許。太常卿董晉言:「伐鼓所 以責陰而助陽也,請聽有司依經伐鼓。」不報,由是其禮遂廢。
dà nuó zhī lǐ.
大儺之禮。
xuǎn rén nián shí èr yǐ shàng shí liù yǐ xià wèi zhèn zi, jiǎ miàn, chì bù kù zhě. èr shí sì rén wèi yī duì, liù rén wèi liè. zhí shì shí èr rén, chì zé chì yī, má biān. gōng rén èr shí èr rén, qí yī rén fāng xiāng shì, jiǎ miàn, huáng jīn sì mù, méng xióng pí, hēi yī zhū shang, yòu zhí dùn qí yī rén wèi chàng shuài, jiǎ miàn, pí yī, zhí bàng gǔ jiǎo gè shí, hé wèi yī duì. duì bié gǔ chuī lìng yī rén tài bo lìng yī rén, gè jiān suǒ bù wū shī èr rén. yǐ zhú è guǐ yú jìn zhōng. yǒu sī yù bèi měi mén xióng jī jí jiǔ, nǐ yú gōng chéng zhèng mén huáng chéng zhū mén zhé rǎng, shè jì. tài zhù yī rén, zhāi láng sān rén, yòu xiào wèi yì xiàn, gè yú huáng chéng zhōng mén wài zhī yòu. qián yī rì zhī xī, nuó zhě fù jí suǒ, jù qí qì fú yǐ dài shì.
選人年十二以上、十六以下為侲子,假面,赤布袴褶。二十四人為一隊,六人 為列。執事十二人,赤幘、赤衣,麻鞭。工人二十二人,其一人方相氏,假面,黃 金四目,蒙熊皮,黑衣、硃裳,右執楯;其一人為唱帥,假面,皮衣,執棒;鼓、 角各十,合為一隊。隊別鼓吹令一人、太卜令一人,各監所部;巫師二人。以逐惡 鬼于禁中。有司預備每門雄雞及酒,擬於宮城正門、皇城諸門磔攘,設祭。太祝一 人,齋郎三人,右校為瘞臽,各於皇城中門外之右。前一日之夕,儺者赴集所, 具其器服以待事。
qí rì wèi míng, zhū wèi yī shí kè lēi suǒ bù, tún mén liè zhàng, jìn zhàng rù chén yú jiē. gǔ chuī lìng shuài nuó zhě gè jí yú gōng mén wài. nèi shì yì huáng dì suǒ yù diàn qián zòu zhèn zi bèi, qǐng zhú yì. chū, mìng sì bó liù rén, fēn yǐn nuó zhě yú zhǎng lè mén yǒng ān mén yǐ rù, zhì zuǒ yòu shàng gé, gǔ zào yǐ jìn. fāng xiāng shì zhí gē yáng dùn chàng, zhèn zi hé, yuē: jiǎ zuò shí xiōng, fèi wèi shí hǔ, xióng bó shí mèi, téng jiǎn shí bù xiáng, lǎn zhū shí jiù, bó qí shí mèng, qiáng liáng zǔ míng gòng shí zhé sǐ jì shēng, wěi suí shí guān, cuò duàn shí jù, qióng qí téng gēn gòng shí gǔ, fán shǐ yī shí èr shén zhuī è xiōng, hè rǔ qū, lā rǔ gàn, jié jiě rǔ ròu, chōu rǔ fèi cháng, rǔ bù jí qù, hòu zhě wèi liáng. zhōu hū qì, qián hòu gǔ zào ér chū, zhū duì gè qū shùn tiān mén yǐ chū, fēn yì zhū chéng mén, chū guō ér zhǐ.
其日未明,諸衛依時刻勒所部,屯門列仗,近仗入陳於階。鼓吹令帥儺者各集 於宮門外。內侍詣皇帝所御殿前奏「侲子備,請逐疫」。出,命寺伯六人,分引儺 者於長樂門、永安門以入,至左右上閣,鼓譟以進。方相氏執戈揚楯唱,侲子和, 曰:「甲作食凶,胇胃食虎,雄伯食魅,騰簡食不祥,攬諸食咎,伯奇食夢,強 梁、祖明共食磔死寄生,委隋食觀,錯斷食巨,窮奇、騰根共食蠱,凡使一十二神 追惡凶,赫汝軀,拉汝干,節解汝肉,抽汝肺腸,汝不急去,後者為糧。」周呼訖, 前後鼓譟而出,諸隊各趨順天門以出,分詣諸城門,出郭而止。
nuó zhě jiāng chū, zhù bù shén xí, dāng zhōng mén dì nán xiàng. chū qì, zǎi shǒu zhāi láng shēng xiōng zhé zhī shén xí zhī xī, jiè yǐ xí, běi shǒu. zhāi láng zhuó qīng jiǔ, tài zhù shòu, diàn zhī. zhù shǐ chí bǎn yú zuò yòu, guì dú zhù wén yuē: wéi mǒu nián suì cì yuè shuò rì, tiān zǐ qiǎn tài zhù chén xìng míng zhāo gào yú tài yīn zhī shén. xìng, zūn bǎn yú xí, nǎi jǔ shēng bìng jiǔ yì yú xiàn.
儺者將出,祝布神席,當中門地南向。出訖,宰手、齋郎牲匈磔之神席之西, 藉以席,北首。齋郎酌清酒,太祝受,奠之。祝史持版於座右,跪讀祝文曰:「維 某年歲次月朔日,天子遣太祝臣姓名昭告於太陰之神。」興,尊版於席,乃舉牲並 酒瘞於臽。