bǎi guān yī
百官一
táng zhī guān zhì, qí míng hào lù zhì suī yīn shí zēng sǔn, ér dà dǐ jiē yán suí gù. qí guān sī zhī bié, yuē shěng yuē tái yuē sì yuē jiān yuē wèi yuē fǔ, gè tǒng qí shǔ, yǐ fēn zhí dìng wèi. qí biàn guì jiàn xù láo néng, zé yǒu pǐn yǒu jué yǒu xūn yǒu jiē, yǐ shí kǎo hé ér shēng jiàng zhī, suǒ yǐ rèn qún cái zhì bǎi shì. qí wèi fǎ zé jīng ér mì, qí shī yú shì zé jiǎn ér yì xíng, suǒ yǐ rán zhě, yóu zhí yǒu cháng shǒu, ér wèi yǒu cháng yuán yě. fāng táng zhī shèng shí, qí zhì rú cǐ. gài qí shǐ wèi cháng bù yù lì zhì dù míng jì gāng wèi wàn shì fǎ, ér cháng zhì yú jiāo qīn fēn luàn zhě, yóu qí shí jūn bù néng shèn shǒu, ér xùn yī qiè zhī gǒu qiě, gù qí shì yù fán ér guān yì rǒng, zhì shī qí zhí yè ér zú bù néng fù.
唐之官制,其名號祿秩雖因時增損,而大抵皆沿隋故。其官司之別,曰省、曰 台、曰寺、曰監、曰衛、曰府,各統其屬,以分職定位。其辯貴賤、敘勞能,則有 品、有爵、有勛、有階,以時考核而升降之,所以任群材、治百事。其為法則精而 密,其施於事則簡而易行,所以然者,由職有常守,而位有常員也。方唐之盛時, 其制如此。蓋其始未嘗不欲立制度、明紀綱為萬世法,而常至於交侵紛亂者,由其 時君不能慎守,而徇一切之苟且,故其事愈繁而官益冗,至失其職業而卒不能復。
chū, tài zōng shěng nèi wài guān, dìng zhì wèi qī bǎi sān shí yuán, yuē: wú yǐ cǐ dài tiān xià xián cái, zú yǐ. rán shì shí yǐ yǒu yuán wài zhì, qí hòu yòu yǒu tè zhì, tóng zhèng yuán. zhì yú jiǎn xiào jiān shǒu pàn zhī zhī lèi, jiē fēi běn zhì. yòu yǒu zhì shǐ zhī míng, huò yīn shì ér zhì, shì yǐ zé bà, huò suì zhì ér bù fèi. qí míng lèi fán duō, mò néng biàn jǔ. zì zhōng shì yǐ hòu, dào qǐ bīng xìng, yòu yǒu jūn gōng zhī guān, suì bù shèng qí làn yǐ. gù cǎi qí gāng mù tiáo lǐ kě wèi hòu fǎ, jí shì suī fēi zhèng hòu shì zūn yòng yīn réng ér bù néng gǎi zhě, zhe yú piān.
初,太宗省內外官,定製為七百三十員,曰:「吾以此待天下賢材,足矣。」 然是時已有員外置,其後又有特置,同正員。至於檢校、兼、守、判、知之類,皆 非本制。又有置使之名,或因事而置,事已則罷,或遂置而不廢。其名類繁多,莫 能遍舉。自中世已後,盜起兵興,又有軍功之官,遂不勝其濫矣。故采其綱目條理 可為後法,及事雖非正後世遵用因仍而不能改者,著於篇。
zǎi xiàng zhī zhí, zuǒ tiān zǐ zǒng bǎi guān zhì wàn shì, qí rèn zhòng yǐ. rán zì hàn yǐ lái, wèi hào bù tóng, ér táng shì zǎi xiàng, míng yóu bù zhèng. chū, táng yīn suí zhì, yǐ sān xǐng zhī zhǎng zhōng shū lìng shì zhōng shàng shū lìng gòng yì guó zhèng, cǐ zǎi xiàng zhí yě. qí hòu, yǐ tài zōng cháng wèi shàng shū lìng, chén xià bì bù gǎn jū qí zhí, yóu shì pú shè wèi shàng shū shěng zhǎng guān, yǔ shì zhōng zhōng shū lìng hào wèi zǎi xiàng, qí pǐn wèi jì chóng, bù yù qīng yǐ shòu rén, gù cháng yǐ tā guān jū zǎi xiàng zhí, ér jiǎ yǐ tā míng. zì tài zōng shí, dù yān yǐ lì bù shàng shū cān yì cháo zhèng, wèi zhēng yǐ mì shū jiān cān yù cháo zhèng, qí hòu huò yuē cān yì dé shī cān zhī zhèng shì zhī lèi, qí míng fēi yī, jiē zǎi xiàng zhí yě. zhēn guān bā nián, pú shè lǐ jìng yǐ jí cí wèi, zhào jí xiǎo chōu, sān liǎng rì yī zhì zhōng shū mén xià píng zhāng shì, ér píng zhāng shì zhī míng gài qǐ yú cǐ. qí hòu, lǐ jī yǐ tài zǐ zhān shì tóng zhōng shū mén xià sān pǐn, wèi tóng shì zhōng zhōng shū lìng yě, ér tóng sān pǐn zhī míng gài qǐ yú cǐ. rán èr míng bù zhuān yòng, ér tuó guān jū zhí zhě yóu jiǎ tuó míng rú gù. zì gāo zōng yǐ hòu, wèi zǎi xiàng zhě bì jiā tóng zhōng shū mén xià sān pǐn, suī pǐn gāo zhě yì rán wéi sān gōng sān shī zhōng shū lìng zé fǒu. qí hòu gǎi yì guān míng, ér zhāng wén guàn yǐ dōng tái shì láng tóng dōng xī tái sān pǐn, tóng sān pǐn rù xián, zì wén guàn shǐ. yǒng chún yuán nián, yǐ huáng mén shì láng guō dài jǔ bīng bù shì láng cén zhǎng qiàn děng tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì, píng zhāng shì rù xián, zì dài jǔ děng shǐ. zì shì yǐ hòu, zhōng táng zhī shì bù néng gǎi.
宰相之職,佐天子總百官、治萬事,其任重矣。然自漢以來,位號不同,而唐 世宰相,名尤不正。初,唐因隋制,以三省之長中書令、侍中、尚書令共議國政, 此宰相職也。其後,以太宗嘗為尚書令,臣下避不敢居其職,由是僕射為尚書省長 官,與侍中、中書令號為宰相,其品位既崇,不欲輕以授人,故常以他官居宰相職, 而假以他名。自太宗時,杜淹以吏部尚書參議朝政,魏徵以秘書監參預朝政,其後 或曰「參議得失」、「參知政事」之類,其名非一,皆宰相職也。貞觀八年,僕射 李靖以疾辭位,詔疾小瘳,三兩日一至中書門下平章事,而「平章事」之名蓋起於 此。其後,李勣以太子詹事同中書門下三品,謂同侍中、中書令也,而「同三品」 之名蓋起於此。然二名不專用,而佗官居職者猶假佗名如故。自高宗已後,為宰相 者必加「同中書門下三品」,雖品高者亦然;惟三公、三師、中書令則否。其後改 易官名,而張文瓘以東台侍郎同東西台三品,「同三品」入銜,自文瓘始。永淳元 年,以黃門侍郎郭待舉、兵部侍郎岑長倩等同中書門下平章事,「平章事」入銜, 自待舉等始。自是以後,終唐之世不能改。
chū, sān xǐng zhǎng guān yì shì yú mén xià shěng zhī zhèng shì táng, qí hòu, péi yán zì shì zhōng qiān zhōng shū lìng, nǎi xǐ zhèng shì táng yú zhōng shū shěng. kāi yuán zhōng, zhāng shuō wèi xiāng, yòu gǎi zhèng shì táng hào zhōng shū mén xià, liè wǔ fáng yú qí hòu: yī yuē lì fáng, èr yuē shū jī fáng, sān yuē bīng fáng, sì yuē hù fáng, wǔ yuē xíng lǐ fáng, fēn cáo yǐ zhǔ zhòng wù yān.
初,三省長官議事於門下省之政事堂,其後,裴炎自侍中遷中書令,乃徙政事 堂於中書省。開元中,張說為相,又改政事堂號「中書門下」,列五房於其後:一 曰吏房,二曰樞機房,三曰兵房,四曰戶房,五曰刑禮房,分曹以主眾務焉。
zǎi xiàng shì wú bù tǒng, gù bù yǐ yī zhí míng guān, zì kāi yuán yǐ hòu, cháng yǐ lǐng tā zhí, shí yù zhòng qí shì, ér fǎn qīng zǎi xiàng zhī tǐ. gù shí fāng yòng bīng, zé wèi jié dù shǐ shí chóng rú xué, zé wèi dà xué shì shí jí cái yòng, zé wèi yán tiě zhuǎn yùn shǐ, yòu qí shén zé wèi yán zī kù shǐ. zhì yú guó shǐ tài qīng gōng zhī lèi, qí míng pō duō, jiē bù zú qǔ fǎ, gù bù zhe qí xiáng.
宰相事無不統,故不以一職名官,自開元以後,常以領他職,實欲重其事,而 反輕宰相之體。故時方用兵,則為節度使;時崇儒學,則為大學士;時急財用,則 為鹽鐵轉運使,又其甚則為延資庫使。至於國史、太清宮之類,其名頗多,皆不足 取法,故不著其詳。
xué shì zhī zhí, běn yǐ wén xué yán yǔ bèi gù wèn, chū rù shì cóng, yīn dé cān móu yì nà jiàn zhèng, qí lǐ yóu chǒng ér hàn lín yuàn zhě, dài zhào zhī suǒ yě.
學士之職,本以文學言語被顧問,出入侍從,因得參謀議、納諫諍,其禮尤寵; 而翰林院者,待詔之所也。
táng zhì, chéng yú suǒ zài, bì yǒu wén cí jīng xué zhī shì, xià zhì bo yī jì shù zhī liú, jiē zhí yú bié yuàn, yǐ bèi yàn jiàn ér wén shū zhào lìng, zé zhōng shū shè rén zhǎng zhī. zì tài zōng shí, míng rú xué shì shí shí zhào yǐ cǎo zhì, rán yóu wèi yǒu míng hào gān fēng yǐ hòu, shǐ hào běi mén xué shì. xuán zōng chū, zhì hàn lín dài zhào, yǐ zhāng shuō lù jiān zhāng jiǔ líng děng wèi zhī, táng sì fāng biǎo shū pī dá yīng hé wén zhāng jì ér yòu yǐ zhōng shū wù jù, wén shū duō yōng zhì, nǎi xuǎn wén xué zhī shì, hào hàn lín gòng fèng, yǔ jí xián yuàn xué shì fēn zhǎng zhì zhào shū chì. kāi yuán èr shí liù nián, yòu gǎi hàn lín gòng fèng wèi xué shì, bié zhì xué shì yuàn, zhuān zhǎng nèi mìng. fán bài miǎn jiāng xiāng hào lìng zhēng fá, jiē yòng bái má. qí hòu, xuǎn yòng yì zhòng, ér lǐ yù yì qīn, zhì hào wèi nèi xiāng, yòu yǐ wèi tiān zǐ sī rén. fán chōng qí zhí zhě wú dìng yuán, zì zhū cáo shàng shū xià zhì xiào shū láng, jiē dé yǔ xuǎn. rù yuàn yī suì, zé qiān zhī zhì gào, wèi zhī zhì gào zhě bù zuò wén shū, bān cì gè yǐ qí guān, nèi yàn zé jū zǎi xiàng zhī xià, yī pǐn zhī shàng. xiàn zōng shí, yòu zhì xué shì chéng zhǐ. táng zhī xué shì, hóng wén jí xián fēn lì zhōng shū mén xià shěng, ér hàn lín xué shì dú wú suǒ shǔ, gù fù liè yú cǐ yún.
唐制,乘輿所在,必有文詞、經學之士,下至卜、醫、伎術之流,皆直於別院, 以備宴見;而文書詔令,則中書舍人掌之。自太宗時,名儒學士時時召以草制,然 猶未有名號;乾封以後,始號「北門學士」。玄宗初,置「翰林待詔」,以張說、 陸堅、張九齡等為之,堂四方表疏批答、應和文章;既而又以中書務劇,文書多壅 滯,乃選文學之士,號「翰林供奉」,與集賢院學士分掌制詔書敕。開元二十六年, 又改翰林供奉為學士,別置學士院,專掌內命。凡拜免將相、號令征伐,皆用白麻。 其後,選用益重,而禮遇益親,至號為「內相」,又以為天子私人。凡充其職者無 定員,自諸曹尚書下至校書郎,皆得與選。入院一歲,則遷知制誥,未知制誥者不 作文書,班次各以其官,內宴則居宰相之下,一品之上。憲宗時,又置「學士承旨」。 唐之學士,弘文、集賢分隸中書、門下省,而翰林學士獨無所屬,故附列於此雲。
sān shī sān gōng
○三師三公
tài shī tài fù tài bǎo gè yī rén, shì wèi sān shī tài wèi sī tú sī kōng gè yī rén, shì wèi sān gōng. jiē zhèng yī pǐn. sān shī, tiān zǐ suǒ shī fǎ, wú suǒ zǒng zhí, fēi qí rén zé què. sān gōng, zuǒ tiān zǐ lǐ yīn yáng píng bāng guó, wú suǒ bù tǒng. qīn wáng bài zhě bù qīn shì, jì sì què zé shè. suí fèi sān shī, zhēn guān shí yī nián fù zhì, yǔ sān gōng jiē bù shè guān shǔ.
太師、太傅、太保各一人,是為三師;太尉、司徒、司空各一人,是為三公。 皆正一品。三師,天子所師法,無所總職,非其人則闕。三公,佐天子理陰陽、平 邦國,無所不統。親王拜者不親事,祭祀闕則攝。隋廢三師,貞觀十一年復置,與 三公皆不設官屬。
shàng shū shěng
○尚書省
shàng shū lìng yī rén, zhèng èr pǐn, zhǎng diǎn lǐng bǎi guān. qí shǔ yǒu liù shàng shū: yī yuē lì bù, èr yuē hù bù, sān yuē lǐ bù, sì yuē bīng bù, wǔ yuē xíng bù, liù yuē gōng bù. liù shàng shū: bīng bù lì bù wèi qián xíng, xíng bù hù bù wèi zhōng xíng, gōng bù lǐ bù wèi hòu xíng xíng zǒng sì sī, yǐ běn háng wèi tóu sī, yú wèi zi sī. shù wù jiē huì jué yān. fán shàng zhī dǎi xià, qí zhì yǒu liù: yī yuē zhì, èr yuē chì, sān yuē cè, tiān zǐ yòng zhī sì yuē lìng, huáng tài zi yòng zhī wǔ yuē jiào, qīn wáng gōng zhǔ yòng zhī liù yuē fú, shěng xià yú zhōu, zhōu xià yú xiàn, xiàn xià yú xiāng. xià zhī dá shàng, qí zhì yǒu liù: yī yuē biǎo, èr yuē zhuàng, sān yuē jiān, sì yuē qǐ, wǔ yuē cí, liù yuē dié. zhū sī xiāng zhì, qí zhì yǒu sān: yī yuē guān, èr yuē cì, sān yuē yí. fán shòu nèi wài bǎi sī zhī shì, jiē yìn qí fā rì wèi chéng, yī yuē shòu, èr yuē bào. zhū zhōu jì zòu dá jīng shī, yǐ shì dà xiǎo duō shǎo wèi zhī jié. fán fú yí guān dié, bì qiǎn yú dōu shěng nǎi xià. tiān xià dà shì bù jué zhě, jiē shàng shàng shū shěng. fán zhì chì jì zòu zhī shù shěng fú xuān gào zhī jié, yǐ suì zhōng wèi duàn. lóng shuò èr nián, gǎi shàng shū shěng yuē zhōng tái, fèi shàng shū lìng shàng shū yuē tài cháng bó, shì láng yuē shǎo cháng bó. guāng zhái yuán nián, gǎi shàng shū shěng yuē wén chāng tái, é yuē wén chāng dū shěng. chuí gǒng yuán nián yuē dōu tái, zhǎng ān sān nián yuē zhōng tái.
尚書令一人,正二品,掌典領百官。其屬有六尚書:一曰吏部,二曰戶部,三 曰禮部,四曰兵部,五曰刑部,六曰工部。六尚書:兵部、吏部為前行,刑部、戶 部為中行,工部、禮部為後行;行總四司,以本行為頭司,余為子司。庶務皆會決 焉。凡上之逮下,其制有六:一曰制,二曰敕,三曰冊,天子用之;四曰令,皇太 子用之;五曰教,親王、公主用之;六曰符,省下於州,州下於縣,縣下於鄉。下 之達上,其制有六:一曰表,二曰狀,三曰箋,四曰啟,五曰辭,六曰牒。諸司相 質,其制有三:一曰關,二曰刺,三曰移。凡授內外百司之事,皆印其發日為程, 一曰受,二曰報。諸州計奏達京師,以事大小多少為之節。凡符、移、關、牒,必 遣於都省乃下。天下大事不決者,皆上尚書省。凡制敕計奏之數、省符宣告之節, 以歲終為斷。龍朔二年,改尚書省曰中台,廢尚書令;尚書曰太常伯,侍郎曰少常 伯。光宅元年,改尚書省曰文昌台,俄曰文昌都省。垂拱元年曰都台,長安三年曰 中台。
zuǒ yòu pú shè gè yī rén, cóng èr pǐn, zhǎng tǒng lǐ liù guān, wèi lìng zhī èr, lìng què zé zǒng shěng shì, hé yù shǐ jiū bù dāng zhě. lóng shuò èr nián, gǎi zuǒ yòu pú shè yuē zuǒ yòu kuāng zhèng, guāng zhái yuán nián yuē wén chāng zuǒ yòu xiāng kāi yuán yuán nián yuē zuǒ yòu chéng xiàng tiān bǎo yuán nián fù.
左右僕射各一人,從二品,掌統理六官,為令之貳,令闕則總省事,劾御史糾 不當者。龍朔二年,改左右僕射曰左右匡政,光宅元年曰文昌左右相;開元元年曰 左、右丞相;天寶元年復。
zuǒ chéng yī rén, zhèng sì pǐn shàng yòu chéng yī rén, zhèng sì pǐn xià. zhǎng biàn liù guān zhī yí, jiū zhèng shěng nèi, hé yù shǐ jǔ bù dāng zhě. lì bù hù bù lǐ bù, zuǒ chéng zǒng yān bīng bù xíng bù gōng bù, yòu chéng zǒng yān. láng zhōng gè yī rén, cóng wǔ pǐn shàng yuán wài láng gè yī rén, cóng liù pǐn shàng. zhǎng fù zhū sī zhī wù, jǔ jī wéi, shǔ fú mù, zhī sù zhí, wèi chéng zhī èr. yǐ dōu shì shòu shì fā chén chá jī shī jiān yìn gěi zhǐ bǐ yǐ zhǔ shì lìng shǐ shū lìng shǐ shǔ fù wén àn, chū fú mù yǐ tíng zhǎng qǐ bì chuán jìn yuē yǐ zhǎng gù shǒu dāng cāng kù jí chén shè. zhū sī jiē rú zhī. suí shàng shū shěng zhū sī láng jí chéng wù láng gè yī rén, ér fèi zuǒ yòu sī. wǔ dé sān nián, gǎi zhū sī láng wèi láng zhōng, chéng wù láng wèi yuán wài láng. zhēn guān yuán nián, fù zhì zuǒ yòu sī láng zhōng. lóng shuò yuán nián, gǎi zuǒ yòu chéng yuē zuǒ yòu sù jī, láng zhōng yuē zuǒ yòu chéng wù, zhū sī láng zhōng yuē dài fū. yǒng chāng yuán nián, fù zhì yuán wài láng. shén lóng yuán nián shěng, míng nián fù zhì. chū yǒu rì yì bǎi rén, zhǎng chéng chuán sòng fú, hòu fèi.
左丞一人,正四品上;右丞一人,正四品下。掌辯六官之儀,糾正省內,劾御 史舉不當者。吏部、戶部、禮部,左丞總焉;兵部、刑部、工部,右丞總焉。郎中 各一人,從五品上;員外郎各一人,從六品上。掌付諸司之務,舉稽違,署符目, 知宿直,為丞之貳。以都事受事發辰、察稽失、監印、給紙筆;以主事、令史、書 令史署覆文案,出符目;以亭長啟閉、傳禁約;以掌固守當倉庫及陳設。諸司皆如 之。隋尚書省諸司郎及承務郎各一人,而廢左右司。武德三年,改諸司郎為郎中, 承務郎為員外郎。貞觀元年,復置左右司郎中。龍朔元年,改左右丞曰左右肅機, 郎中曰左右承務,諸司郎中曰大夫。永昌元年,復置員外郎。神龍元年省,明年復 置。初有馹驛百人,掌乘傳送符,後廢。
dōu shì gè liù rén, cóng qī pǐn shàng zhǔ shì gè liù rén, cóng bā pǐn xià. lì bù kǎo gōng lǐ bù zhǔ shū jiē rú zhī. zhū sī zhǔ shì, cóng jiǔ pǐn shàng. yǒu lìng shǐ gè shí bā rén, shū lìng shǐ gè sān shí liù rén, tíng zhǎng gè liù rén, zhǎng gù gè shí sì rén.
都事各六人,從七品上;主事各六人,從八品下。吏部考功、禮部主書皆如之。 諸司主事,從九品上。有令史各十八人,書令史各三十六人,亭長各六人,掌固各 十四人。
lì bù
○吏部
shàng shū yī rén, zhèng sān pǐn shì láng èr rén, zhèng sì pǐn shàng láng zhōng èr rén, zhèng wǔ pǐn shàng yuán wài láng èr rén, cóng liù pǐn shàng. zhǎng wén xuǎn xūn fēng kǎo kè zhī zhèng. yǐ sān quán zhī fǎ guān tiān xià zhī cái, yǐ shēn yán shū pàn dé xíng cái yòng láo xiào jiào qí yōu liè ér dìng qí liú fàng, wèi zhī zhù nǐ. wǔ pǐn yǐ shàng, yǐ míng shàng ér tīng zhì shòu liù pǐn yǐ xià, liàng zī ér rèn zhī. qí shǔ yǒu sì: yī yuē lì bù, èr yuē sī fēng, sān yuē sī xūn, sì yuē kǎo gōng.
尚書一人,正三品;侍郎二人,正四品上;郎中二人,正五品上;員外郎二人, 從六品上。掌文選、勛封、考課之政。以三銓之法官天下之材,以身、言、書、判、 德行、才用、勞效較其優劣而定其留放,為之注擬。五品以上,以名上而聽制授; 六品以下,量資而任之。其屬有四:一曰吏部,二曰司封,三曰司勛,四曰考功。
lì bù láng zhōng, zhǎng wén guān jiē pǐn cháo jí lù cì, gěi qí gào shēn jiǎ shǐ, yī rén zhǎng xuǎn bǔ liú wài guān. yuán wài láng èr rén, cóng liù pǐn shàng, yī rén pàn nán cáo. jiē wèi shàng shū shì láng zhī èr. fán wén guān jiǔ pǐn, yǒu zhèng yǒu cóng, zì zhèng sì pǐn yǐ xià, yǒu shàng xià, wèi sān shí děng. fán wén sàn jiē èr shí jiǔ: cóng yī pǐn yuē kāi fǔ yí tóng sān sī, zhèng èr pǐn yuē tè jìn, cóng èr pǐn yuē guāng lù dài fū, zhèng sān pǐn yuē jīn zǐ guāng lù dài fū, cóng sān pǐn yuē yín qīng guāng lù dài fū, zhèng sì pǐn shàng yuē zhèng yì dài fū, zhèng sì pǐn xià yuē tōng yì dài fū, cóng sì pǐn shàng yuē tài zhōng dài fū, cóng sì pǐn xià yuē zhōng dài fū, zhèng wǔ pǐn shàng yuē zhōng sàn dài fū, zhèng wǔ pǐn xià yuē cháo yì dài fū, cóng wǔ pǐn shàng yuē cháo qǐng dà fū, cóng wǔ pǐn xià yuē cháo sàn dài fū, zhèng liù pǐn shàng yuē cháo yì láng, zhèng liù pǐn xià yuē chéng yì láng, cóng liù pǐn shàng yuē fèng yì láng, cóng liù pǐn xià yuē tōng zhí láng, zhèng qī pǐn shàng yuē cháo qǐng láng, zhèng qī pǐn xià yuē xuān dé láng, cóng qī pǐn shàng yuē cháo sàn láng, cóng qī pǐn xià yuē xuān yì láng, zhèng bā pǐn shàng yuē gěi shì láng, zhèng bā pǐn xià yuē zhēng shì láng, cóng bā pǐn shàng yuē chéng fèng láng, cóng bā pǐn xià yuē chéng wù láng, zhèng jiǔ pǐn shàng yuē rú lín láng, zhèng jiǔ pǐn xià yuē dēng shì láng, cóng jiǔ pǐn shàng yuē wén lín láng, cóng jiǔ pǐn xià yuē jiāng shì láng. zì sì pǐn, jiē fān shàng yú lì bù bù shàng zhě, suì shū zī qián, sān pǐn yǐ shàng liù bǎi, liù pǐn yǐ xià yī qiān, shuǐ hàn chóng shuāng jiǎn bàn zī. yǒu wén yì lè jīng shàng zhě, měi zhōu qī rén liù shí bù lè jiǎn xuǎn zhě, bà shū. xūn guān yì rú zhī. yǐ zhēng zhèn gōng dé hù jūn yǐ shàng zhě, nà zī jiǎn sān zhī yī. fán liú wài jiǔ pǐn, qǔ qí shū jì shí wù, qí xiào shì quán zhù, yǔ liú nèi lüè tóng, wèi zhī xiǎo xuǎn.
吏部郎中,掌文官階品、朝集、祿賜,給其告身、假使,一人掌選補流外官。 員外郎二人,從六品上,一人判南曹。皆為尚書、侍郎之貳。凡文官九品,有正、 有從,自正四品以下,有上、下,為三十等。凡文散階二十九:從一品曰開府儀同 三司,正二品曰特進,從二品曰光祿大夫,正三品曰金紫光祿大夫,從三品曰銀青 光祿大夫,正四品上曰正議大夫,正四品下曰通議大夫,從四品上曰太中大夫,從 四品下曰中大夫,正五品上曰中散大夫,正五品下曰朝議大夫,從五品上曰朝請大 夫,從五品下曰朝散大夫,正六品上曰朝議郎,正六品下曰承議郎,從六品上曰奉 議郎,從六品下曰通直郎,正七品上曰朝請郎,正七品下曰宣德郎,從七品上曰朝 散郎,從七品下曰宣義郎,正八品上曰給事郎,正八品下曰徵事郎,從八品上曰承 奉郎,從八品下曰承務郎,正九品上曰儒林郎,正九品下曰登仕郎,從九品上曰文 林郎,從九品下曰將仕郎。自四品,皆番上於吏部;不上者,歲輸資錢,三品以上 六百,六品以下一千,水、旱、蟲、霜減半資。有文藝樂京上者,每州七人;六十 不樂簡選者,罷輸。勛官亦如之。以征鎮功得護軍以上者,納資減三之一。凡流外 九品,取其書、計、時務,其校試、銓注,與流內略同,謂之小選。
lì bù zhǔ shì sì rén, sī fēng zhǔ shì èr rén, sī xūn zhǔ shì sì rén, kǎo gōng zhǔ shì sān rén. wǔ dé wǔ nián gǎi xuǎn bù yuē lì bù, qī nián shěng shì láng. zhēn guān èr nián fù zhì. lóng shuò yuán nián gǎi lì bù yuē sī liè, zhǔ jué yuē sī fēng, kǎo gōng yuē sī jī. wǔ hòu guāng zhái yuán nián gǎi lì bù yuē tiān guān. chuí gǒng yuán nián gǎi zhǔ jué yuē sī fēng. tiān bǎo shí yī zài gǎi lì bù yuē wén bù, zhì dé èr zài fù jiù. yǒu lì bù lìng shǐ sān shí rén, shū lìng shǐ liù shí rén zhì shū lìng shǐ shí sì rén jiǎ kù lìng shǐ shí yī rén, tíng zhǎng bā rén, zhǎng gù shí èr rén sī fēng lìng shǐ sì rén, shū lìng shǐ jiǔ rén, zhǎng gù sì rén sī xūn lìng shǐ sān shí sān rén, shū lìng shǐ liù shí qī rén, zhǎng gù sì rén kǎo gōng lìng shǐ shí wǔ rén, shū lìng shǐ sān shí rén, zhǎng gù sì rén.
吏部主事四人,司封主事二人,司勛主事四人,考功主事三人。武德五年改選 部曰吏部,七年省侍郎。貞觀二年復置。龍朔元年改吏部曰司列,主爵曰司封,考 功曰司績。武后光宅元年改吏部曰天官。垂拱元年改主爵曰司封。天寶十一載改吏 部曰文部,至德二載復舊。有吏部令史三十人,書令史六十人;制書令史十四人; 甲庫令史十一人,亭長八人,掌固十二人;司封令史四人,書令史九人,掌固四人; 司勛令史三十三人,書令史六十七人,掌固四人;考功令史十五人,書令史三十人, 掌固四人。
sī fēng láng zhōng yī rén, cóng wǔ pǐn shàng yuán wài láng yī rén, cóng liù pǐn shàng zhū láng zhōng yuán wài láng pǐn jiē rú zhī. zhǎng fēng mìng cháo huì cì yǔ zhī jí. fán jué jiǔ děng: yī yuē wáng, shí yì wàn hù, zhèng yī pǐn èr yuē sì wáng jùn wáng, shí yì wǔ qiān hù, cóng yī pǐn sān yuē guó gōng, shí yì sān qiān hù, cóng yī pǐn sì yuē kāi guó jùn gōng, shí yì èr qiān hù, zhèng èr pǐn wǔ yuē kāi guó xiàn gōng, shí yì qiān wǔ bǎi hù, cóng èr pǐn liù yuē kāi guó xiàn hóu, shí yì qiān hù, cóng sān pǐn qī yuē kāi guó xiàn bó, shí yì qī bǎi hù, zhèng sì pǐn shàng bā yuē kāi guó xiàn zi, shí yì wǔ bǎi hù, zhèng wǔ pǐn shàng jiǔ yuē kāi guó xiàn nán, shí yì sān bǎi hù, cóng wǔ pǐn shàng. huáng xiōng dì huáng zǐ, jiē fēng guó wèi qīn wáng huáng tài zǐ zi, wèi jùn wáng qīn wáng zhī zǐ, chéng dí zhě wèi sì wáng, zhū zi wèi jùn gōng, yǐ ēn jìn zhě fēng jùn wáng xí jùn wáng sì wáng zhě, fēng guó gōng. huáng gū wèi dà zhǎng gōng zhǔ, zhèng yī pǐn zǐ mèi wèi zhǎng gōng zhǔ, nǚ wèi gōng zhǔ, jiē shì yī pǐn huáng tài zǐ nǚ wèi jùn zhǔ, cóng yī pǐn qīn wáng nǚ wèi xiàn zhǔ, cóng èr pǐn. fán wáng gōng shí wǔ yǐ shàng, yù cháo jí, zōng qīn nǚ fù zhū wáng zhǎng nǚ yuè èr cān. nèi mìng fù, yī pǐn mǔ wèi zhèng sì pǐn jùn jūn, èr pǐn mǔ wèi cóng sì pǐn jùn jūn, sān pǐn sì pǐn mǔ wèi zhèng wǔ pǐn xiàn jūn. fán zhū wáng gōng zhǔ wài qī zhī jiā, bo zhù zhàn xiāng bù rù mén. wáng fēi gōng zhǔ jùn xiàn zhǔ lí jū yǒu zi zhě, bù zài jià. fán wài mìng fù yǒu liù wáng sì wáng jùn wáng zhī mǔ qī wèi fēi, wén wǔ guān yī pǐn guó gōng zhī mǔ qī wèi guó fū rén, sān pǐn yǐ shàng mǔ qī wèi jùn fū rén, sì pǐn mǔ qī wèi jùn jūn, wǔ pǐn mǔ qī wèi xiàn jūn, xūn guān sì pǐn yǒu fēng zhě mǔ qī wèi xiāng jūn. fán wài mìng fù cháo cān, shì fū zǐ zhī pǐn. zhū fān sān pǐn yǐ shàng mǔ qī shòu fēng yǐ zhì. liú wài jì shù guān, bù fēng mǔ qī. qīn wáng, rú rén èr rén, shì zhèng wǔ pǐn, yìng shí rén, shì cóng liù pǐn èr pǐn, yìng bā rén, shì zhèng qī pǐn guó gōng jí sān pǐn, yìng liù rén, shì cóng qī pǐn sì pǐn, yìng sì rén, shì zhèng bā pǐn wǔ pǐn, yìng sān rén, shì cóng bā pǐn. fán zhì yìng, shàng qí shù, bǔ yǐ gào shēn. sàn guān sān pǐn yǐ shàng, jiē zhì yìng. fán fēng hù, sān dīng yǐ shàng wèi lǜ, suì zū sān zhī yī rù yú cháo tíng. shí shí fēng zhě, dé zhēn hù, fēn shí zhū zhōu. huáng hòu zhū wáng gōng zhǔ shí yì, jiē yǒu kè hù. míng shān dà chuān jī nèi zhī dì, jiē bù yǐ fēng.
司封郎中一人,從五品上;員外郎一人,從六品上;諸郎中、員外郎品皆如之。 掌封命、朝會、賜予之級。凡爵九等:一曰王,食邑萬戶,正一品;二曰嗣王、郡 王,食邑五千戶,從一品;三曰國公,食邑三千戶,從一品;四曰開國郡公,食邑 二千戶,正二品;五曰開國縣公,食邑千五百戶,從二品;六曰開國縣侯,食邑千 戶,從三品;七曰開國縣伯,食邑七百戶,正四品上;八曰開國縣子,食邑五百戶, 正五品上;九曰開國縣男,食邑三百戶,從五品上。皇兄弟、皇子,皆封國為親王; 皇太子子,為郡王;親王之子,承嫡者為嗣王,諸子為郡公,以恩進者封郡王;襲 郡王、嗣王者,封國公。皇姑為大長公主,正一品;姊妹為長公主,女為公主,皆 視一品;皇太子女為郡主,從一品;親王女為縣主,從二品。凡王、公十五以上, 預朝集,宗親女婦、諸王長女月二參。內命婦,一品母為正四品郡君,二品母為從 四品郡君,三品、四品母為正五品縣君。凡諸王、公主、外戚之家,卜、祝、占、 相不入門。王妃、公主、郡縣主嫠居有子者,不再嫁。凡外命婦有六;王、嗣王、 郡王之母、妻為妃,文武官一品、國公之母、妻為國夫人,三品以上母、妻為郡夫 人,四品母、妻為郡君,五品母、妻為縣君,勛官四品有封者母、妻為鄉君。凡外 命婦朝參,視夫、子之品。諸蕃三品以上母、妻授封以制。流外技術官,不封母、 妻。親王,孺人二人,視正五品,媵十人,視從六品;二品,媵八人,視正七品; 國公及三品,媵六人,視從七品;四品,媵四人,視正八品;五品,媵三人,視從 八品。凡置媵,上其數,補以告身。散官三品以上,皆置媵。凡封戶,三丁以上為 率,歲租三之一入於朝庭。食實封者,得真戶,分食諸州。皇后、諸王、公主食邑, 皆有課戶。名山、大川、畿內之地,皆不以封。
sī xūn láng zhōng yī rén, yuán wài láng èr rén, zhǎng guān lì xūn jí. fán shí yǒu èr zhuǎn wèi shàng zhù guó, shì zhèng èr pǐn shí yǒu yī zhuǎn wèi zhù guó, shì cóng èr pǐn shí zhuǎn wèi shàng hù jūn, shì zhèng sān pǐn jiǔ zhuǎn wèi hù jūn, shì cóng sān pǐn bā zhuǎn wèi shàng qīng chē dū wèi, shì zhèng sì pǐn qī zhuǎn wèi qīng chē dū wèi, shì cóng sì pǐn liù zhuǎn wèi shàng qí dū wèi, shì zhèng wǔ pǐn wǔ zhuǎn wèi qí dū wèi, shì cóng wǔ pǐn sì zhuǎn wèi xiāo qí wèi, shì zhèng liù pǐn sān zhuǎn wèi fēi qí wèi, shì cóng liù pǐn èr zhuǎn wèi yún qí wèi, shì zhèng qī pǐn yī zhuǎn wèi wǔ qí wèi, shì cóng qī pǐn. fán yǐ gōng shòu zhě, fù shí rán hòu zòu nǐ, zhàn gōng zé jì shā huò zhī shù. jiān chéng kǔ zhàn, gōng dì yī zhě, sān zhuǎn. chū shǎo jī duō, yuē shàng zhèn bīng shù xiāng dāng, yuē zhōng zhèn chū duō jī shǎo, yuē xià zhèn shǐ shí wèi jiāo, xiàn jiān tū zhòng, dí yīn ér bài zhě, yuē tiào dàng. shā huò shí zhī sì, yuē shàng huò shí zhī èr, yuē zhōng huò shí zhī yī, yuē xià huò. fán chóu gōng zhī děng: jiàn rèn qián zī cháng xuǎn, yuē shàng zī wén wǔ sàn guān wèi guān xūn guān wǔ pǐn yǐ shàng, yuē cì zī wǔ pǐn yǐ shàng zi sūn, shàng zhù guó zhù guó zi, xūn guān liù pǐn yǐ xià, yuē xià zī bái dīng wèi shì, yuē wú zī. tiào dàng rén, shàng zī jiā èr jiē, cì zī xià zī wú zī yǐ cì jiàng. fán shàng zhèn: shàng huò wǔ zhuǎn, zhōng huò sì zhuǎn, xià huò sān zhuǎn, dì èr dì sān děng dì jiàng yān. zhōng zhèn zhī shàng huò shì shàng zhèn zhī zhōng huò, zhōng huò shì shàng zhèn zhī xià huò, xià huò liǎng zhuǎn. xià zhèn zhī shàng huò shì zhōng zhèn zhī zhōng huò, zhōng huò shì zhōng zhèn zhī xià huò, xià huò yī zhuǎn. pò mán liáo, shàng zhèn shàng huò, bǐ liǎng fān jiàng èr zhuǎn. fán xūn guān jiǔ bǎi rén, wú zhí rèn zhě, fān shàng yú bīng bù, shì yuǎn jìn wèi shí èr fān, yǐ qiáng gàn zhě wèi fān tóu, liú sù wèi zhě wèi fān, yuè shàng. wài zhōu fēn wǔ fān, zhǔ chéng mén cāng kù, zhí dāo. shàng zhù guó yǐ xià fān shàng sì nián, xiāo qí wèi yǐ xià fān shàng wǔ nián, jiǎn yú bīng bù, shòu sàn guān bù dì zhě, wǔ pǐn yǐ shàng fù fān shàng sì nián, liù pǐn yǐ xià wǔ nián, jiǎn rú chū zài bù zhōng zhě, shí èr nián zé fān shàng liù nián, bā nián zé fān shàng sì nián. xūn zhì shàng zhù guó yǒu yú, zé shòu zhōu yǐ shàng qīn, wú zhě cì wù. tài cháng yīn shēng rén, dé wǔ pǐn yǐ shàng xūn, fēi zhēng tǎo gōng bù chú bù. zhū zhōu shòu xūn rén, suì dì xūn zhī gāo xià, sān yuè yī bào hù bù, yǒu juān miǎn bì yàn.
司勛郎中一人,員外郎二人,掌官吏勛級。凡十有二轉為上柱國,視正二品; 十有一轉為柱國,視從二品;十轉為上護軍,視正三品;九轉為護軍,視從三品; 八轉為上輕車都尉,視正四品;七轉為輕車都尉,視從四品;六轉為上騎都尉,視 正五品;五轉為騎都尉,視從五品;四轉為驍騎尉,視正六品;三轉為飛騎尉,視 從六品;二轉為雲騎尉,視正七品;一轉為武騎尉,視從七品。凡以功授者,覆實 然後奏擬,戰功則計殺獲之數。堅城苦戰,功第一者,三轉。出少擊多,曰上陣; 兵數相當,曰中陣;出多擊少,曰下陣;矢石未交,陷堅突眾,敵因而敗者,曰跳 盪。殺獲十之四,曰上獲;十之二,曰中獲;十之一,曰下獲。凡酬功之等:見任、 前資、常選,曰上資;文武散官、衛官、勛官五品以上,曰次資;五品以上子孫, 上柱國、柱國子,勛官六品以下,曰下資;白丁、衛士,曰無資。跳蕩人,上資加 二階,次資、下資、無資以次降。凡上陣:上獲五轉,中獲四轉,下獲三轉,第二、 第三等遞降焉。中陣之上獲視上陣之中獲,中獲視上陣之下獲,下獲兩轉。下陣之 上獲視中陣之中獲,中獲視中陣之下獲,下獲一轉。破蠻、獠,上陣上獲,比兩番 降二轉。凡勛官九百人,無職任者,番上於兵部,視遠近為十二番,以強幹者為番 頭,留宿衛者為番,月上。外州分五番,主城門、倉庫,執刀。上柱國以下番上四 年,驍騎尉以下番上五年,簡於兵部,授散官;不第者,五品以上復番上四年,六 品以下五年,簡如初;再不中者,十二年則番上六年,八年則番上四年。勛至上柱 國有餘,則授周以上親,無者賜物。太常音聲人,得五品以上勛,非征討功不除簿。 諸州授勳人,歲第勛之高下,三月一報戶部,有蠲免必驗。
kǎo gōng láng zhōng yuán wài láng gè yī rén, zhǎng wén wǔ bǎi guān gōng guò shàn è zhī kǎo fǎ jí qí xíng zhuàng. ruò sǐ ér chuán yú shǐ guān shì yú tài cháng, zé yǐ qí xíng zhuàng zhì qí dāng bù qí yù míng yú bēi zhě, zé huì bǎi guān yì qí yí shù zhě yǐ wén, bào qí jiā. qí kǎo fǎ, fán bǎi sī zhī zhǎng, suì jiào qí shǔ gōng guò, chà yǐ jiǔ děng, dà hé zhòng ér dú zhī. liú nèi zhī guān, xù yǐ sì shàn: yī yuē dé yì yǒu wén, èr yuē qīng shèn míng zhe, sān yuē gōng píng kě chēng, sì yuē kè qín fěi xiè. shàn zhuàng zhī wài yǒu èr shí qī zuì: yī yuē xiàn kě tì fǒu, shí yí bǔ què, wèi jìn shì zhī zuì èr yuē quán héng rén wù, zhuó jǐn cái liáng, wèi xuǎn sī zhī zuì sān yuē yáng qīng jī zhuó, bāo biǎn bì dāng, wèi kǎo xiào zhī zuì sì yuē lǐ zhì yí shì, dòng hé jīng diǎn, wèi lǐ guān zhī zuì wǔ yuē yīn lǜ kè xié, bù shī jié zòu, wèi lè guān zhī zuì liù yuē jué duàn bù zhì, yǔ duó hé lǐ, wèi pàn shì zhī zuì qī yuē bù tǒng yǒu fāng, jǐng shǒu wú shī, wèi sù wèi zhī zuì bā yuē bīng shì diào xí, róng zhuāng chōng bèi, wèi dū lǐng zhī zuì jiǔ yuē tuī jū dé qíng, chù duàn píng yǔn, wèi fǎ guān zhī zuì shí yuē chóu xiào jīng shěn, míng yú kān dìng, wèi jiào zhèng zhī zuì shí yī yuē chéng zhǐ fū zòu, tǔ nà míng mǐn, wèi xuān nà zhī zuì shí èr yuē xùn dǎo yǒu fāng, shēng tú kè yè, wèi xué guān zhī zuì. shí sān yuē shǎng fá yán míng, gōng zhàn bì shèng, wèi jūn jiāng zhī zuì shí sì yuē lǐ yì xìng xíng, sù qīng suǒ bù, wèi zhèng jiào zhī zuì shí wǔ yuē xiáng lù diǎn zhèng, cí lǐ jiān jǔ, wèi wén shǐ zhī zuì shí liù yuē fǎng chá jīng shěn, dàn jǔ bì dāng, wèi jiū zhèng zhī zuì shí qī yuē míng yú kān fù, jī shī wú yǐn, wèi jù jiǎn zhī zuì shí bā yuē zhí shì xiū lǐ, gōng chéng qiáng jì, wèi jiān zhǎng zhī zuì shí jiǔ yuē gōng kè jiē chōng, dīng jiàng wú yuàn, wèi yì shǐ zhī zuì èr shí yuē gēng nòu yǐ shí, shōu huò chéng kè, wèi tún guān zhī zuì èr shí yī yuē jǐn yú gài cáng, míng yú chū nà, wèi cāng kù zhī zuì èr shí èr yuē tuī bù yíng xū, jiū lǐ jīng mì, wèi lì guān zhī zuì èr shí sān yuē zhàn hòu yī bo, xiào yàn duō zhě, wèi fāng shù zhī zuì èr shí sì yuē jiǎn chá yǒu fāng, xíng lǚ wú yōng, wèi guān jīn zhī zuì èr shí wǔ yuē shì chán fú rǎo, jiān làn bù xíng, wèi shì sī zhī zuì èr shí liù yuē mù yǎng féi shuò, fān xī zī duō, wèi mù guān zhī zuì èr shí qī yuē biān jìng qīng sù, chéng huáng xiū lǐ, wèi zhèn fáng zhī zuì. yī zuì sì shàn wèi shàng shàng, yī zuì sān shàn wèi shàng zhōng, yī zuì èr shàn wèi shàng xià wú zuì ér yǒu èr shàn wèi zhōng shàng, wú zuì ér yǒu yī shàn wèi zhōng zhōng, zhí shì cū lǐ, shàn zuì bù wén, wèi zhōng xià ài zēng rèn qíng, chù duàn guāi lǐ, wèi xià shàng bèi gōng xiàng sī, zhí wù fèi què, wèi xià zhōng jū guān shì zhà, tān zhuó yǒu zhuàng, wèi xià xià. fán dìng kǎo, jiē jí yú shàng shū shěng, chàng dì rán hòu zòu. qīn wáng jí zhōng shū mén xià jīng guān sān pǐn yǐ shàng dū du cì shǐ dōu hù jié dù guān chá shǐ, zé zòu gōng guò zhuàng, yǐ hé kǎo xíng zhī shàng xià. měi suì, shàng shū shěng zhū sī jù zhōu mù cì shǐ xiàn lìng shū gōng yì xíng, zāi huáng xiáng ruì, hù kǒu fù yì zēng jiǎn, dào zéi duō shǎo, jiē shàng yú kǎo sī. jiān lǐng zhī guān, yǐ néng fǔ yǎng yì shǐ zhě wèi gōng yǒu hào wáng zhě, yǐ shí fēn wèi lǜ, yī fēn wèi yī diàn. bó shì zhù jiào, jì jiǎng shòu duō shǎo wèi chà. qīn xūn yì wèi, yǐ xíng néng gōng guò wèi sān děng, qīn xūn yì wèi bèi shēn, dōng gōng qīn xūn yì wèi bèi shēn, wáng fǔ zhí zhàng qīn shì zhí chéng qīn shì jí qīn xūn yì wèi zhǔ shuài xiào wèi zhí zhǎng pǐn zi zá rèn fēi qí, jiē shàng zhōng xià kǎo, yǒu èr shàng dì zhě, jiā jiē. fān kǎo bié wèi bù, yǐ shì láng zhuān zhǎng zhī. liú wài guān, yǐ xíng néng gōng guò wèi sì děng: qīng jǐn qín gōng wèi shàng, zhí shì wú sī wèi zhōng, bù qín qí zhí wèi xià, tān zhuó yǒu zhuàng wèi xià xià. fán kǎo, zhōng shàng yǐ shàng, měi jìn yī děng, jiā lù yī jì zhōng zhōng, shǒu běn lù zhōng xià yǐ xià, měi tuì yī děng, duó lù yī jì. zhōng pǐn yǐ xià, sì kǎo jiē zhōng zhōng zhě, jìn yī jiē yī zhōng shàng kǎo, fù jìn yī jiē yī shàng xià kǎo, jìn èr jiē jì dāng jìn ér cān yǒu xià kǎo zhě, yǐ yī zhōng shàng fù yī zhōng xià, yǐ yī shàng xià fù èr zhōng xià. shàng zhōng yǐ shàng, suī yǒu xià kǎo, cóng shàng dì. yǒu xià xià kǎo zhě, jiě rèn. fán zhì chì bù biàn, yǒu zhí zòu zhě, jìn qí kǎo. zhēn guān chū, suì dìng jīng guān wàng gāo zhě èr rén, fēn xiào jīng guān wài guān kǎo, gěi shì zhōng zhōng shū shè rén gè yī rén lì zhī, hào jiān zhōng wài guān kǎo shǐ. kǎo gōng láng zhōng pàn jīng guān kǎo, yuán wài láng pàn wài guān kǎo. qí hòu lǚ zhì jiān kǎo xiào kǎo zhī kǎo shǐ. gù shì, kǎo bù zhū shū, lì yuán wèi jiān xián tōng shí sì nián, shǐ yǐ mò.
考功郎中、員外郎各一人,掌文武百官功過、善惡之考法及其行狀。若死而傳 於史官、諡於太常,則以其行狀質其當不;其欲銘於碑者,則會百官議其宜述者以 聞,報其家。其考法,凡百司之長,歲較其屬功過,差以九等,大合眾而讀之。流 內之官,敘以四善:一曰德義有聞,二曰清慎明著,三曰公平可稱,四曰恪勤匪懈。 善狀之外有二十七最:一曰獻可替否,拾遺補闕,為近侍之最;二曰銓衡人物,擢 盡才良,為選司之最;三曰揚清激濁,褒貶必當,為考校之最;四曰禮制儀式,動 合經典,為禮官之最;五曰音律克諧,不失節奏,為樂官之最;六曰決斷不滯,與 奪合理,為判事之最;七曰部統有方,警守無失,為宿衛之最;八曰兵士調習,戎 裝充備,為督領之最;九曰推鞫得情,處斷平允,為法官之最;十曰讎校精審,明 於刊定,為校正之最;十一曰承旨敷奏,吐納明敏,為宣納之最;十二曰訓導有方, 生徒克業,為學官之最。十三曰賞罰嚴明,攻戰必勝,為軍將之最;十四曰禮義興 行,肅清所部,為政教之最;十五曰詳錄典正,詞理兼舉,為文史之最;十六曰訪 察精審,彈舉必當,為糾正之最;十七曰明於勘覆,稽失無隱,為句檢之最;十八 曰職事脩理,供承強濟,為監掌之最;十九曰功課皆充,丁匠無怨,為役使之最; 二十曰耕耨以時,收穫成課,為屯官之最;二十一曰謹於蓋藏,明於出納,為倉庫 之最;二十二曰推步盈虛,究理精密,為歷官之最;二十三曰占候醫卜,效驗多者, 為方術之最;二十四曰檢察有方,行旅無壅,為關津之最;二十五曰市廛弗擾,奸 濫不行,為市司之最;二十六曰牧養肥碩,蕃息孳多,為牧官之最;二十七曰邊境 清肅,城隍脩理,為鎮防之最。一最四善為上上,一最三善為上中,一最二善為上 下;無最而有二善為中上,無最而有一善為中中,職事粗理,善最不聞,為中下; 愛憎任情,處斷乖理,為下上;背公向私,職務廢闕,為下中;居官飾詐,貪濁有 狀,為下下。凡定考,皆集於尚書省,唱第然後奏。親王及中書、門下、京官三品 以上、都督、刺史、都護、節度、觀察使,則奏功過狀,以核考行之上下。每歲, 尚書省諸司具州牧、刺史、縣令殊功異行,災蝗祥瑞,戶口賦役增減,盜賊多少, 皆上於考司。監領之官,以能撫養役使者為功;有耗亡者,以十分為率,一分為一 殿。博士、助教,計講授多少為差。親、勛、翊衛,以行能功過為三等,親、勛、 翊衛備身,東宮親、勛、翊衛備身,王府執仗親事、執乘親事及親勛翊衛主帥、校 尉、直長、品子、雜任、飛騎,皆上、中、下考,有二上第者,加階。番考別為簿, 以侍郎顓掌之。流外官,以行能功過為四等:清謹勤公為上,執事無私為中,不勤 其職為下,貪濁有狀為下下。凡考,中上以上,每進一等,加祿一季;中中,守本 祿;中下以下,每退一等,奪祿一季。中品以下,四考皆中中者,進一階;一中上 考,復進一階;一上下考,進二階;計當進而參有下考者,以一中上覆一中下,以 一上下覆二中下。上中以上,雖有下考,從上第。有下下考者,解任。凡制敕不便, 有執奏者,進其考。貞觀初,歲定京官望高者二人,分校京官、外官考,給事中、 中書舍人各一人涖之,號監中外官考使。考功郎中判京官考,員外郎判外官考。其 後屢置監考、校考、知考使。故事,考簿硃書,吏緣為奸;咸通十四年,始以墨。
hù bù
○戶部
shàng shū yī rén, zhèng sān pǐn shì láng èr rén, zhèng sì pǐn xià. zhǎng tiān xià tǔ dì rén mín qián gǔ zhī zhèng gòng fù zhī chà. qí shǔ yǒu sì: yī yuē hù bù, èr yuē dù zhī, sān yuē jīn bù, sì yuē cāng bù.
尚書一人,正三品;侍郎二人,正四品下。掌天下土地、人民、錢穀之政、貢 賦之差。其屬有四:一曰戶部,二曰度支,三曰金部,四曰倉部。
hù bù láng zhōng yuán wài láng, zhǎng hù kǒu tǔ tián fù yì gòng xiàn juān miǎn yōu fù yīn hūn jì sì zhī shì, yǐ nán nǚ zhī huáng xiǎo zhōng dīng lǎo wèi zhī zhàng jí, yǐ yǒng yè kǒu fēn yuán zhái jūn qí tǔ tián, yǐ zū yōng diào liǎn qí wù, yǐ jiǔ děng dìng tiān xià zhī hù, yǐ wèi shàng shū shì láng zhī èr. qí hòu yǐ zhū xíng láng guān pàn qián gǔ, ér hù bù dù zhī láng guān shī qí zhí yǐ. huì chāng èr nián zhe lìng: yǐ běn háng láng guān, fēn pàn qián gǔ.
戶部郎中、員外郎,掌戶口、土田、賦役、貢獻、蠲免、優復、姻婚、繼嗣之 事,以男女之黃、小、中、丁、老為之帳籍,以永業、口分、園宅均其土田,以租、 庸、調斂其物,以九等定天下之戶,以為尚書、侍郎之貳。其後以諸行郎官判錢穀, 而戶部、度支郎官失其職矣。會昌二年著令:以本行郎官,分判錢穀。
hù bù xún guān èr rén, zhǔ shì sì rén dù zhī zhǔ shì èr rén jīn bù zhǔ shì sān rén cāng bù zhǔ shì sān rén. gāo zōng jí wèi, gǎi mín bù yuē hù bù. lóng shuò sān nián, gǎi hù bù yuē sī yuán, dù zhī yuē sī dù, jīn bù yuē sī zhēn, cāng bù yuē sī yǔ. guāng zhái yuán nián, gǎi hù bù yuē dì guān. tiān bǎo shí yī zài, gǎi jīn bù yuē sī jīn, cāng bù yuē sī chǔ. yǒu hù bù lìng shǐ shí qī rén, shū lìng shǐ sān shí sì rén, jì shǐ yī rén, tíng zhǎng liù rén, zhǎng gù shí rén dù zhī lìng shǐ shí liù rén, shū lìng shǐ sān shí sān rén, jì shǐ yī rén, zhǎng gù sì rén jīn bù zhǔ shì sān rén, lìng shǐ shí rén, shū lìng shǐ èr shí yī rén, jì shǐ yī rén, zhǎng gù sì rén cāng bù lìng shǐ shí èr rén, shū lìng shǐ èr shí sān rén, jì shǐ yī rén, zhǎng gù sì rén.
戶部巡官二人,主事四人;度支主事二人;金部主事三人;倉部主事三人。高 宗即位,改民部曰戶部。龍朔三年,改戶部曰司元,度支曰司度,金部曰司珍,倉 部曰司庾。光宅元年,改戶部曰地官。天寶十一載,改金部曰司金,倉部曰司儲。 有戶部令史十七人,書令史三十四人,計史一人,亭長六人,掌固十人;度支令史 十六人,書令史三十三人,計史一人,掌固四人;金部主事三人,令史十人,書令 史二十一人,計史一人,掌固四人;倉部令史十二人,書令史二十三人,計史一人, 掌固四人。
dù zhī láng zhōng yuán wài láng gè yī rén, zhǎng tiān xià zū fù wù chǎn fēng yuē zhī yí shuǐ lù dào tú zhī lì, suì jì suǒ chū ér zhī diào zhī, yǐ jìn jí yuǎn, yǔ zhōng shū mén xià yì dìng nǎi zòu.
度支郎中、員外郎各一人,掌天下租賦、物產豐約之宜、水陸道塗之利,歲計 所出而支調之,以近及遠,與中書門下議定乃奏。
jīn bù láng zhōng yuán wài láng gè yī rén, zhǎng tiān xià kù cáng chū nà quán héng dù liàng zhī shù, liǎng jīng shì hù shì hé shì gōng shì jiāo yì zhī shì, bǎi guān jūn zhèn fān kè zhī cì, jí gěi gōng rén wáng fēi guān nú bì yī fú.
金部郎中、員外郎各一人,掌天下庫藏出納、權衡度量之數,兩京市、互市、 和市、宮市交易之事,百官、軍鎮、蕃客之賜,及給宮人、王妃、官奴婢衣服。
cāng bù láng zhōng yuán wài láng gè yī rén, zhǎng tiān xià jūn chǔ, chū nà zū shuì lù liáng cāng lǐn zhī shì. yǐ mù qì bǎi, hé zhū sī chū gěi zhī shù, yǐ yì cāng cháng píng cāng bèi xiōng nián, píng gǔ jià.
倉部郎中、員外郎各一人,掌天下軍儲,出納租稅、祿糧、倉廩之事。以木契 百,合諸司出給之數,以義倉、常平倉備凶年,平谷價。
lǐ bù
○禮部
shàng shū yī rén, zhèng sān pǐn shì láng yī rén, zhèng sì pǐn xià. zhǎng lǐ yí jì xiǎng gòng jǔ zhī zhèng. qí shǔ yǒu sì: yī yuē lǐ bù, èr yuē cí bù, sān yuē shàn bù, sì yuē zhǔ kè.
尚書一人,正三品;侍郎一人,正四品下。掌禮儀、祭享、貢舉之政。其屬有 四:一曰禮部,二曰祠部,三曰膳部,四曰主客。
lǐ bù láng zhōng yuán wài láng, zhǎng lǐ lè xué xiào yì guān fú yìn biǎo shū tú shū cè mìng xiáng ruì pù shè, jí bǎi guān gōng rén sàng zàng zèng fù zhī shù, wèi shàng shū shì láng zhī èr. wǔ lǐ zhī yí: yī yuē jí lǐ, èr yuē bīn lǐ, sān yuē jūn lǐ, sì yuē jiā lǐ, wǔ yuē xiōng lǐ. fán qí shuāi xīn sàng yǐ shàng duó qíng cóng zhí, jí zhōu sàng wèi liàn dà gōng wèi zàng, jiē bù yù yàn dà gōng yǐ shàng sàng, shòu cè lì guān, gǔ chuī cóng ér bù zuò, róng shì zé fǒu. fán cháo, wǎn rù shī yí, yù shǐ lù míng duó fèng, sān duó zhě zòu dàn. fán chū fān cè shòu diào zèng zhě, gěi yì guān. huáng dì xún xìng, liǎng jīng wén wǔ guān zhí shì wǔ pǐn yǐ shàng, yuè shuò yǐ biǎo cān qǐ jū jìn zhōu cì shǐ, qiǎn shǐ yī cān liú shǒu, yuè qiǎn shǐ qǐ jū běi dōu, zé sì shí qiǎn shǐ qǐ jū. zhū sī zòu dà shì zhě, qián qī sān rì jù zhuàng, zhǎng guān gōng shǔ, duì zhàng fú zòu, zhàng xià, zhōng shū mén xià lì dú. hé nán tài yuán fǔ fù lǎo, měi suì shàng biǎo yuàn jià xìng, qiǎn shǐ yǐ wén. jià zài dōu, zé jīng zhào fǔ yì rú zhī. fán jǐng yún qìng yún wèi dà ruì, qí míng wù liù shí yǒu sì bái láng chì tù wèi shàng duān, qí míng wù sān shí yǒu rén cāng wū zhū yàn wèi zhōng ruì, qí míng wù sān shí yǒu èr jiā hé zhī cǎo mù lián lǐ wèi xià ruì, qí míng wù shí sì. dà ruì, zé bǎi guān yì què fèng hè yú ruì, suì zhōng yuán wài láng yǐ wén, yǒu sī gào miào. fán sàng, sān pǐn yǐ shàng chēng hōng, wǔ pǐn yǐ shàng chēng zú, zì liù pǐn dá yú shù rén chēng sǐ. huáng qīn sān děng yǐ shàng sàng, jǔ āi, yǒu sī zhàng jù gěi shí zhū fān shǒu lǐng sàng, zé zhǔ kè hóng lú yuè zòu.
禮部郎中、員外郎,掌禮樂、學校、衣冠、符印、表疏、圖書、冊命、祥瑞、 鋪設,及百官、宮人喪葬贈賻之數,為尚書、侍郎之貳。五禮之儀:一曰吉禮,二 曰賓禮,三曰軍禮,四曰嘉禮,五曰凶禮。凡齊衰心喪以上奪情從職,及周喪未練、 大功未葬,皆不預宴;大功以上喪,受冊涖官,鼓吹從而不作,戎事則否。凡朝, 晚入、失儀,御史錄名奪俸,三奪者奏彈。凡出蕃冊授、吊贈者,給衣冠。皇帝巡 幸,兩京文武官職事五品以上,月朔以表參起居;近州刺史,遣使一參;留守,月 遣使起居;北都,則四時遣使起居。諸司奏大事者,前期三日具狀,長官躬署,對 仗伏奏,仗下,中書門下涖讀。河南、太原府父老,每歲上表願駕幸,遣使以聞。 駕在都,則京兆府亦如之。凡景雲、慶云為大瑞,其名物六十有四;白狼、赤兔為 上端,其名物三十有人;蒼烏、硃雁為中瑞,其名物三十有二;嘉禾、芝草、木連 理為下瑞,其名物十四。大瑞,則百官詣闕奉賀;余瑞,歲終員外郎以聞,有司告 廟。凡喪,三品以上稱薨,五品以上稱卒,自六品達於庶人稱死。皇親三等以上喪, 舉哀,有司帳具給食;諸蕃首領喪,則主客、鴻臚月奏。
lǐ bù zhǔ shì èr rén, cí bù zhǔ shì èr rén, shàn bù zhǔ shì èr rén, zhǔ kè zhǔ shì èr rén. wǔ dé sān nián, gǎi yí cáo láng yuē lǐ bù láng zhōng, sī fān láng yuē zhǔ kè láng zhōng. lóng shuò èr nián, gǎi lǐ bù yuē sī lǐ, cí bù yuē sī yīn, shàn bù yuē sī shàn, guāng zhái yuán nián, gǎi lǐ bù yuē chūn guān. yǒu lǐ bù lìng shǐ wǔ rén, shū lìng shǐ shí yī rén, tíng zhǎng liù rén, zhǎng gù bā rén cí bù lìng shǐ liù rén, shū lìng shǐ shí sān rén, zhǎng gù sì rén zhǔ kè lìng shǐ sì rén, shū lìng shǐ jiǔ rén, zhǎng gù sì rén.
禮部主事二人,祠部主事二人,膳部主事二人,主客主事二人。武德三年,改 儀曹郎曰禮部郎中,司籓郎曰主客郎中。龍朔二年,改禮部曰司禮,祠部曰司禋, 膳部曰司膳,光宅元年,改禮部曰春官。有禮部令史五人,書令史十一人,亭長六 人,掌固八人;祠部令史六人,書令史十三人,掌固四人;主客令史四人,書令史 九人,掌固四人。
cí bù láng zhōng yuán wài láng gè yī rén, zhǎng cí sì xiǎng jì tiān wén lòu kè guó jì miào huì bǔ shì yī yào sēng ní zhī shì. zhū yù zhēn bǎo gōng jì zhě, bù qiú yú shì. jià bù bǐ bù suì huì shēng zhī sǐ wáng, shū pí yú tài fǔ. jiāo jì jiǔ lǐ pú hǎi shǔ jì guǒ shí, suǒ sī zhǎng guān fēng shǔ yǐ gōng. liǎng jīng jí qì xī zhū zhōu huǒ xiān, suì zài sì, ér jìn mín qí jì. fán xún xìng, lù cì míng shān dà chuān shèng dì míng wáng míng chén mù, zhōu xiàn yǐ guān gào jì. èr wáng hòu xiǎng miào, zé gěi shēng láo jì qì, ér wán qí wéi yì jī àn, zhǔ kè yǐ sì shí shěng wèn. fán guó jì fèi wù rì, nèi jiào tài cháng tíng xí lè, liǎng jīng wén wǔ wǔ pǐn yǐ shàng jí qīng guān qī pǐn yǐ shàng, xíng xiāng yú sì guān. fán míng yī zǐ dì shì liáo bìng, zhǎng guān lì fù, sān nián yǒu yàn zhě yǐ míng wén.
祠部郎中、員外郎各一人,掌祠祀、享祭、天文、漏刻、國忌、廟諱、卜筮、 醫藥、僧尼之事。珠玉珍寶供祭者,不求於市。駕部、比部歲會牲之死亡,輸皮於 太府。郊祭酒醴、脯醢、黍稷、果實,所司長官封署以供。兩京及磧西諸州火祆, 歲再祀,而禁民祈祭。凡巡幸,路次名山、大川、聖帝明王名臣墓,州縣以官告祭。 二王後享廟,則給牲牢、祭器,而完其帷帟、几案,主客以四時省問。凡國忌廢務 日,內教、太常停習樂,兩京文武五品以上及清官七品以上,行香於寺觀。凡名醫 子弟試療病,長官涖覆,三年有驗者以名聞。
shàn bù láng zhōng yuán wài láng gè yī rén, zhǎng líng miào zhī shēng dòu jiǔ shàn. zhū sī gòng fèng kǒu wèi, gōng jué qí yú nǎi qiǎn, jìn zuò yì rú zhī. fēi dà lǐ dà qìng bù xiàn shí, bù jìn kǒu wèi. fán yáng, zhì chú ér rǔ zhě shì zhī zhǎng shēng. dà zhāi rì, shàng shí jìn shū shí, shì suǒ shā yáng wèi zhǎng shēng gòng fèng. fán xiàn shí jìn kǒu wèi, bù shā dú. shàng shí yǒu cù xū bié suǒ, bì zòu fù, yuè zhōng ér huì zhī. fán shàng shí jìn shí, yǐ zhǒng qǔ ér bié cháng zhī. diàn zhōng shěng zhǔ shàn shàng shí yú zhū líng, yǐ fān shàng xià, sì shí qiǎn shí yī zhǔ shí gè yī rén lì zhī.
膳部郎中、員外郎各一人,掌陵廟之牲豆酒膳。諸司供奉口味,躬鐍其輿乃遣, 進胙亦如之。非大禮、大慶不獻食,不進口味。凡羊,至廚而乳者釋之長生。大齋 日,尚食進蔬食,釋所殺羊為長生供奉。凡獻食、進口味,不殺犢。尚食有猝須別 索,必奏覆,月終而會之。凡尚食進食,以種取而別嘗之。殿中省主膳上食於諸陵, 以番上下,四時遣食醫、主食各一人涖之。
zhǔ kè láng zhōng yuán wài láng gè yī rén, zhǎng èr wáng hòu zhū fān cháo jiàn zhī shì. èr wáng hòu zi sūn shì zhèng sān pǐn, xī gōng suì cì juàn sān bǎi, mǐ sù yì rú zhī, jiè gōng jiǎn sān zhī yī. shū sú rù cháo zhě, shǐ zhì zhī zhōu gěi dié, fù qí rén shù, wèi zhī biān dié. fān zhōu dū du cì shǐ cháo jí rì, shì pǐn gěi yǐ yì guān kù zhě. chéng chuán zhě rì sì yì, chéng yì zhě liù yì. gōng kè shí liào, yǐ sì shí shū hóng lú, jì zhōng jù huì zhī. kè chū zhì jí cí shè huì, dì yī děng shì sān pǐn, dì èr děng shì sì pǐn, dì sān děng shì wǔ pǐn, fān wàng fēi gāo zhě, shì sàn guān ér jiǎn bàn, cān rì shè shí. lù yóu dà hǎi zhě, gěi qí yáng shǐ jiē yī. xī nán fān shǐ hái zhě, gěi rù hǎi chéng liáng, xī běi zhū fān, zé gěi dù qì chéng liáng. fān kè qǐng sù wèi zhě, zòu zhuàng mào nián chǐ. tū jué shǐ zhì shì fāng, yǒu mào yì, lù zòu, wèi zhì qí qīng zhòng, tài fǔ chéng yī rén lì zhī. fān wáng shǒu lǐng sǐ, zi sūn xí chū shòu guān, xiōng dì zǐ jiàng yī pǐn, xiōng dì zǐ dài shè zhě, dí nián shí wǔ hái yǐ zhèng. shǐ jué yù zhě hái, shàng wén jiàn jí fēng sú zhī yí gōng kuì zèng kuàng zhī shù.
主客郎中、員外郎各一人,掌二王後、諸蕃朝見之事。二王後子孫視正三品, 酅公歲賜絹三百,米粟亦如之,介公減三之一。殊俗入朝者,始至之州給牒,覆其 人數,謂之邊牒。蕃州都督、刺史朝集日,視品給以衣冠、袴褶。乘傳者日四驛, 乘驛者六驛。供客食料,以四時輸鴻臚,季終句會之。客初至及辭設會,第一等視 三品,第二等視四品,第三等視五品,蕃望非高者,視散官而減半,參日設食。路 由大海者,給祈羊豕皆一。西南蕃使還者,給入海程糧,西北諸蕃,則給度磧程糧。 蕃客請宿衛者,奏狀貌年齒。突厥使置市坊,有貿易,錄奏,為質其輕重,太府丞 一人涖之。蕃王首領死,子孫襲初授官,兄弟子降一品,兄弟子代攝者,嫡年十五 還以政。使絕域者還,上聞見及風俗之宜、供饋贈貺之數。
bīng bù
○兵部
shàng shū yī rén, zhèng sān pǐn shì láng èr rén, zhèng sì pǐn xià. zhǎng wǔ xuǎn dì tú chē mǎ jiǎ xiè zhī zhèng. qí shǔ yǒu sì: yī yuē bīng bù, èr yuē zhí fāng, sān yuē jià bù, sì yuē kù bù. fán jiāng chū zhēng, gào miào, shòu fǔ yuè jūn bù cóng lìng, dà jiāng zhuān jué, hái rì, jù shàng qí zuì. fán fā bīng, jiàng chì shū yú shàng shū, shàng shū xià wén fú. fàng shí rén, fā shí mǎ, jūn qì chū shí, jiē bù dài chì. wèi shì fān zhí, fā yī rén yǐ shàng, bì fù zòu. zhū fān shǒu lǐng zhì, zé bèi wēi yí jiāo dǎo. fán fú guó, chóu yǐ juàn, rù chāo zhī fú, guī yú sī nóng.
尚書一人,正三品;侍郎二人,正四品下。掌武選、地圖、車馬、甲械之政。 其屬有四:一曰兵部,二曰職方,三曰駕部,四曰庫部。凡將出征,告廟,授斧鉞; 軍不從令,大將專決,還日,具上其罪。凡發兵,降敕書於尚書,尚書下文符。放 十人,發十馬,軍器出十,皆不待敕。衛士番直,發一人以上,必覆奏。諸蕃首領 至,則備威儀郊導。凡俘馘,酬以絹,入鈔之俘,歸於司農。
láng zhōng yī rén pàn zhàng jí wǔ guān jiē pǐn wèi fǔ zhòng guǎ xiào kǎo gěi gào shēn zhī shì yī rén pàn bù jí jūn róng diào qiǎn zhī míng shù, cháo jí lù cì jiǎ gào zhī cháng. yuán wài láng yī rén zhǎng gòng jǔ zá qǐng yī rén pàn nán cáo, suì xuǎn jiě zhuàng, zé hé bù shū zī lì kǎo kè. jiē wèi shàng shū shì láng zhī èr. wǔ sàn jiē sì shí yǒu wǔ cóng yī pǐn yuē biāo qí dà jiāng jūn zhèng èr pǐn yuē fǔ guó dà jiāng jūn cóng èr pǐn yuē zhèn jūn dà jiāng jūn zhèng sān pǐn shàng yuē guān jūn dà jiāng jūn huái huà dà jiāng jūn zhèng sān pǐn xià yuē huái huà jiāng jūn cóng sān pǐn shàng yuē yún huī jiāng jūn guī dé dà jiāng jūn cóng sān pǐn xià yuē guī dé jiāng jūn zhèng sì pǐn shàng yuē zhōng wǔ jiāng jūn zhèng sì pǐn xià yuē zhuàng wǔ jiāng jūn huái huà zhōng láng jiāng cóng sì pǐn shàng yuē xuān wēi jiāng jūn cóng sì pǐn xià yuē míng wēi jiāng jūn guī dé zhōng láng jiāng zhèng wǔ pǐn shàng yuē dìng yuǎn jiāng jūn zhèng wǔ pǐn xià yuē níng yuǎn jiāng jūn huái huà láng jiāng cóng wǔ pǐn shàng yuē yóu qí jiāng jūn cóng wǔ pǐn xià yuē yóu jī jiāng jūn guī dé láng jiāng zhèng liù pǐn shàng yuē zhāo wǔ xiào wèi zhèng liù pǐn xià yuē zhāo wǔ fù wèi huái huà sī jiē cóng liù pǐn shàng yuē zhèn wēi xiào wèi cóng liù pǐn xià yuē zhèn wēi fù wèi guī dé sī jiē zhèng qī pǐn shàng yuē zhì guǒ xiào wèi zhèng qī pǐn xià yuē zhì guǒ fù wèi huái huà zhōng hòu cóng qī pǐn shàng yuē yì huī xiào wèi cóng qī pǐn xià yuē yì huī fù wèi guī dé zhōng hòu zhèng bā pǐn shàng yuē xuān jié xiào wèi zhèng bā pǐn xià yuē xuān jié fù wèi huái huà sī gē cóng bā pǐn shàng yuē yù wǔ xiào wèi cóng bā pǐn xià yuē yù wǔ fù wèi guī dé sī gē zhèng jiǔ pǐn shàng yuē rén yǒng xiào wèi zhèng jiǔ pǐn xià yuē rén yǒng fù wèi huái huà zhí jǐ zhǎng shàng cóng jiǔ pǐn shàng yuē péi róng xiào wèi cóng jiǔ pǐn xià yuē péi róng fù wèi guī dé zhí jǐ zhǎng shàng. zì sì pǐn yǐ shàng, jiē fān shàng yú bīng bù, yǐ yuǎn jìn wèi bā fān, sān yuè yī shàng sān qiān lǐ wài zhě miǎn fān, shū zī rú wén sàn guān, wéi zhuī jí nǎi shàng. liù pǐn yǐ xià, shàng shū shěng sòng fú. huái huà dà jiāng jūn guī dé dà jiāng jūn, pèi zhū wèi shàng xià yú zhí zhū wèi wèi shí èr fān, jiē yuè shàng. zhōng wǔ jiāng jūn yǐ xià yóu jī jiāng jūn yǐ shàng, měi fān, yuè qiáng yì zhě zhí zhū wèi fān mǎn, yǒu jiāng lüè zhě yǐ míng wén.
郎中一人判帳及武官階品、衛府眾寡、校考、給告身之事;一人判簿及軍戎調 遣之名數,朝集、祿賜、假告之常。員外郎一人掌貢舉、雜請;一人判南曹,歲選 解狀,則核簿書、資歷、考課。皆為尚書、侍郎之貳。武散階四十有五;從一品曰 驃騎大將軍;正二品曰輔國大將軍;從二品曰鎮軍大將軍;正三品上曰冠軍大將軍、 懷化大將軍;正三品下曰懷化將軍;從三品上曰云麾將軍、歸德大將軍;從三品下 曰歸德將軍;正四品上曰忠武將軍;正四品下曰壯武將軍、懷化中郎將;從四品上 曰宣威將軍;從四品下曰明威將軍、歸德中郎將;正五品上曰定遠將軍;正五品下 曰寧遠將軍、懷化郎將;從五品上曰游騎將軍;從五品下曰游擊將軍、歸德郎將; 正六品上曰昭武校尉;正六品下曰昭武副尉、懷化司階;從六品上曰振威校尉;從 六品下曰振威副尉、歸德司階;正七品上曰致果校尉;正七品下曰致果副尉、懷化 中候;從七品上曰翊麾校尉;從七品下曰翊麾副尉、歸德中候;正八品上曰宣節校 尉;正八品下曰宣節副尉、懷化司戈;從八品上曰禦侮校尉;從八品下曰禦侮副尉、 歸德司戈;正九品上曰仁勇校尉;正九品下曰仁勇副尉、懷化執戟長上;從九品上 曰陪戎校尉;從九品下曰陪戎副尉、歸德執戟長上。自四品以上,皆番上於兵部, 以遠近為八番,三月一上;三千里外者免番,輸資如文散官,唯追集乃上。六品以 下,尚書省送符。懷化大將軍、歸德大將軍,配諸衛上下;余直諸衛為十二番,皆 月上。忠武將軍以下、游擊將軍以上,每番,閱強毅者直諸衛;番滿,有將略者以 名聞。
bīng bù zhǔ shì sì rén, zhí fāng zhǔ shì èr rén, jià bù zhǔ shì èr rén, kù bù zhǔ shì èr rén. lóng shuò èr nián, gǎi bīng bù yuē sī róng, zhí fāng yuē sī chéng, jià bù yuē sī yú, kù bù yuē sī kù. guāng zhái yuán nián, gǎi bīng bù yuē xià guān, tiān bǎo shí yī zài yuē wǔ bù, jià bù yuē sī jià. yǒu bīng bù lìng shǐ sān shí rén, shū lìng shǐ liù shí rén, zhì shū lìng shǐ shí sān rén, jiǎ kù lìng shǐ shí èr rén, tíng zhǎng bā rén, zhǎng gù shí èr rén zhí fāng lìng shǐ sì rén, shū lìng shǐ jiǔ rén, zhǎng gù sì rén jià bù lìng shǐ shí rén, shū lìng shǐ èr shí sì rén, zhǎng gù sì rén kù bù lìng shǐ qī rén, shū lìng shǐ shí wǔ rén, zhǎng gù sì rén.
兵部主事四人,職方主事二人,駕部主事二人,庫部主事二人。龍朔二年,改 兵部曰司戎,職方曰司城,駕部曰司輿,庫部曰司庫。光宅元年,改兵部曰夏官, 天寶十一載曰武部,駕部曰司駕。有兵部令史三十人,書令史六十人,制書令史十 三人,甲庫令史十二人,亭長八人,掌固十二人;職方令史四人,書令史九人,掌 固四人;駕部令史十人,書令史二十四人,掌固四人;庫部令史七人,書令史十五 人,掌固四人。
zhí fāng láng zhōng yuán wài láng gè yī rén, zhǎng dì tú chéng huáng zhèn shù fēng hòu fáng rén dào lù zhī yuǎn jìn jí sì yí guī huà zhī shì. fán tú jīng, fēi zhōu xiàn zēng fèi, wǔ nián nǎi xiū, suì yǔ bǎn jí xié shàng. fán fān kè zhì, hóng lú xùn qí guó shān chuān fēng tǔ, wèi tú zòu zhī, fù shàng yú zhí fāng shū sú rù cháo zhě, tú qí róng zhuàng yī fú yǐ wén.
職方郎中、員外郎各一人,掌地圖、城隍、鎮戍、烽候、防人道路之遠近及四 夷歸化之事。凡圖經,非州縣增廢,五年乃脩,歲與版籍偕上。凡蕃客至,鴻臚訊 其國山川、風土,為圖奏之,副上於職方;殊俗入朝者,圖其容狀、衣服以聞。
jià bù láng zhōng yuán wài láng gè yī rén, zhǎng yú niǎn chē chéng chuán yì jiù mù mǎ niú zá chù zhī jí. fán gěi mǎ zhě, yī pǐn bā pǐ, èr pǐn liù pǐ, sān pǐn wǔ pǐ, sì pǐn wǔ pǐn sì pǐ, liù pǐn sān pǐ, qī pǐn yǐ xià èr pǐ gěi chuán chéng zhě, yī pǐn shí mǎ, èr pǐn jiǔ mǎ, sān pǐn bā mǎ, sì pǐn wǔ pǐn sì mǎ, liù pǐn qī pǐn èr mǎ, bā pǐn jiǔ pǐn yī mǎ sān pǐn yǐ shàng chì zhào zhě gěi sì mǎ, wǔ pǐn sān mǎ, liù pǐn yǐ shàng yǒu chà. fán yì mǎ, gěi dì sì qǐng, shí yǐ mù xu. fán sān shí lǐ yǒu yì, yì yǒu zhǎng, jǔ tiān xià sì fāng zhī suǒ dá, wèi yì qiān liù bǎi sān shí jiǔ zǔ xiǎn wú shuǐ cǎo zhèn shù zhě, shì lù yào xì zhì guān mǎ. shuǐ yì yǒu zhōu. fán chuán yì mǎ lǘ, měi suì shàng qí sǐ sǔn féi jí zhī shù.
駕部郎中、員外郎各一人,掌輿輦、車乘、傳驛、廄牧馬牛雜畜之籍。凡給馬 者,一品八匹,二品六匹,三品五匹,四品、五品四匹,六品三匹,七品以下二匹; 給傳乘者,一品十馬,二品九馬,三品八馬,四品、五品四馬,六品、七品二馬, 八品、九品一馬;三品以上敕召者給四馬,五品三馬,六品以上有差。凡驛馬,給 地四頃,蒔以苜蓿。凡三十里有驛,驛有長,舉天下四方之所達,為驛千六百三十 九;阻險無水草鎮戍者,視路要隙置官馬。水驛有舟。凡傳驛馬驢,每歲上其死損、 肥瘠之數。
kù bù láng zhōng yuán wài láng gè yī rén, zhǎng róng qì lǔ bù yí zhàng. yuán rì dōng zhì chén shè cí sì sàng zàng, biàn qí míng shù ér gōng yān. fán róng qì, sè bié ér yì chù, yǐ wèi wèi mù shì bào liáng zhī. jīng wèi qí huà dūn shòu lì qín, xíng xìng zé gěi fēi zǒu qí. fán zhū wèi yí zhàng, yǐ yù shǐ lì qí guǐ zhǎng wǔ kù qì zhàng, zé bīng bù zhǎng guān lì qí xiū wán. jīng guān wǔ pǐn yǐ shàng zhēng xíng zhě, jiǎ jiǎ dào qí fān shuò zhū wèi, gěi gōng qiān niú, gěi jiǎ.
庫部郎中、員外郎各一人,掌戎器、鹵簿儀仗。元日冬至陳設、祠祀、喪葬, 辨其名數而供焉。凡戎器,色別而異處,以衛尉幕士暴涼之。京衛旗畫蹲獸、立禽, 行幸則給飛走旗。凡諸衛儀仗,以御史涖其庋掌;武庫器仗,則兵部長官涖其脩完。 京官五品以上征行者,假甲、纛、旗、幡、槊;諸衛,給弓;千牛,給甲。
xíng bù
○刑部
shàng shū yī rén, zhèng sān pǐn shì láng yī rén, zhèng sì pǐn xià. zhǎng lǜ lìng xíng fǎ tú lì àn fù yàn jìn zhī zhèng. qí shǔ yǒu sì: yī yuē xíng bù, èr yuē dōu guān, sān yuē bǐ bù, sì yuē sī mén.
尚書一人,正三品;侍郎一人,正四品下。掌律令、刑法、徒隸、按覆讞禁之 政。其屬有四:一曰刑部,二曰都官,三曰比部,四曰司門。
xíng bù láng zhōng yuán wài láng, zhǎng lǜ fǎ, àn fù dà lǐ jí tiān xià zòu yàn, wèi shàng shū shì láng zhī èr. fán xíng fǎ zhī shū yǒu sì: yī yuē lǜ, èr yuē lìng, sān yuē gé, sì yuē shì. fán jū dà yù, yǐ shàng shū shì láng yǔ yù shǐ zhōng chéng dà lǐ qīng wèi sān sī shǐ. fán guó yǒu dà shè, jí qiú tú yú què xià yǐ tīng.
刑部郎中、員外郎,掌律法,按覆大理及天下奏讞,為尚書、侍郎之貳。凡刑 法之書有四:一曰律,二曰令,三曰格,四曰式。凡鞫大獄,以尚書侍郎與御史中 丞、大理卿為三司使。凡國有大赦,集囚徒於闕下以聽。
xíng bù zhǔ shì sì rén, dōu guān zhǔ shì èr rén, bǐ bù zhǔ shì sì rén, sī mén zhǔ shì èr rén. lóng shuò èr nián, gǎi xíng bù yuē sī xíng, dōu guān yuē sī pū, bǐ bù yuē sī jì, sī mén yuē sī guān. guāng zhái yuán nián, gǎi xíng bù yuē qiū guān. tiān bǎo shí yī zài, gǎi xíng bù yuē sī xiàn, bǐ bù yuē sī jì. yǒu xíng bù lìng shǐ shí jiǔ rén, shū lìng shǐ sān shí bā rén, tíng zhǎng liù rén, zhǎng gù shí rén dōu guān lìng shǐ jiǔ rén, shū lìng shǐ shí èr rén, zhǎng gù sì rén bǐ bù lìng shǐ shí sì rén, shū lìng shǐ èr shí qī rén, jì shǐ yī rén, zhǎng gù sì rén sī mén lìng shǐ liù rén, shū lìng shǐ shí sān rén, zhǎng gù sì rén.
刑部主事四人,都官主事二人,比部主事四人,司門主事二人。龍朔二年,改 刑部曰司刑,都官曰司仆,比部曰司計,司門曰司關。光宅元年,改刑部曰秋官。 天寶十一載,改刑部曰司憲,比部曰司計。有刑部令史十九人,書令史三十八人, 亭長六人,掌固十人;都官令史九人,書令史十二人,掌固四人;比部令史十四人, 書令史二十七人,計史一人,掌固四人;司門令史六人,書令史十三人,掌固四人。
dōu guān láng zhōng yuán wài láng gè yī rén, zhǎng fú lì bù lù, gěi yī liáng yī yào, ér lǐ qí sù miǎn. fán fǎn nì xiāng zuò, méi qí jiā pèi guān cáo, zhǎng yì wèi guān nú bì. yī miǎn zhě, yī suì sān fān yì. zài miǎn wèi zá hù, yì yuē guān hù, èr suì wǔ fān yì. měi fān jiē yī yuè. sān miǎn wèi liáng rén. liù shí yǐ shàng jí fèi jí zhě, wèi guān hù qī shí wèi liáng rén. měi suì mèng chūn shàng qí jí, zì huáng kǒu yǐ shàng yìn bì, zhòng dōng sòng yú dōu guān, tiáo qí shēng xī ér àn bǐ zhī. lè gōng shòu yī piàn mǎ diào mǎ qún tóu zāi jiē zhī rén jiē qǔ yān. fù guàn zhōu xiàn zhě, àn bǐ rú píng mín, bù fān shàng, suì dū dīng zī, wèi qián yī qiān wǔ bǎi dīng bì zhōng nán, wǔ shū qí yī shì dīng cán jí bàn shū. fán jū zuò zhě, chà yǐ sān děng: sì suì yǐ shàng wèi xiǎo shí yī yǐ shàng wèi zhōng èr shí yǐ shàng wèi dīng. dīng nú, sān dāng èr yì zhōng nú dīng bì, èr dāng yī yì zhōng bì, sān dāng yī yì.
都官郎中、員外郎各一人,掌俘隸簿錄,給衣糧醫藥,而理其訴免。凡反逆相 坐,沒其家配官曹,長役為官奴婢。一免者,一歲三番役。再免為雜戶,亦曰官戶, 二歲五番役。每番皆一月。三免為良人。六十以上及廢疾者,為官戶;七十為良人。 每歲孟春上其籍,自黃口以上印臂,仲冬送於都官,條其生息而按比之。樂工、獸 醫、騙馬、調馬、群頭、栽接之人皆取焉。附貫州縣者,按比如平民,不番上,歲 督丁資,為錢一千五百;丁婢、中男,五輸其一;侍丁、殘疾半輸。凡居作者,差 以三等:四歲以上為小;十一以上為中;二十以上為丁。丁奴,三當二役;中奴、 丁婢,二當一役;中婢,三當一役。
bǐ bù láng zhōng yuán wài láng gè yī rén, zhǎng jù huì nèi wài fù liǎn jīng fèi fèng lù gōng xiè xūn cì zāng shú tú yì kè chéng bū qiàn zhī wù, jí jūn zī xiè qì hé dí tún shōu suǒ rù. jīng shī cāng kù, sān yuè yī bǐ, zhū sī zhū shǐ jīng dū, sì shí jù huì yú shàng shū shěng, yǐ hòu jì jù qián jì zhū zhōu, zé suì zhōng zǒng jù yān.
比部郎中、員外郎各一人,掌句會內外賦斂、經費、俸祿、公廨、勛賜、贓贖、 徒役課程、逋欠之物,及軍資、械器、和糴、屯收所入。京師倉庫,三月一比,諸 司、諸使、京都,四時句會於尚書省,以後季句前季;諸州,則歲終總句焉。
sī mén láng zhōng yuán wài láng gè yī rén, zhǎng mén guān chū rù zhī jí jí lán yí zhī wù. fán zhe jí, yuè yī yì zhī. liú nèi, jì guān jué xìng míng liú wài, jì nián chǐ mào zhuàng. fēi qiān jiě bù chú. fán yǒu zhào zhě, jiàng mò chì, kān tóng yú mù qì rán hòu rù. jiān mén xiào wèi xún rì sòng píng ān. fán zòu shì, qiǎn guān sòng zhī, zhòu tí shí kè, yè tí gèng chóu. mìng fù zhū qīn cháo cān zhě, nèi shì jiān xiào wèi lì suǒ. fán wěi běn chē, bù rù gōng mén. lán yí zhī wù, jiē yú mén wài, bǎng yǐ wù sè, qī nián méi guān. tiān xià guān èr shí liù, yǒu shàng zhōng xià zhī chà, dù zhě, běn sī gěi guò suǒ chū sài yú yuè zhě, gěi xíng dié liè shǒu suǒ guò, gěi zhǎng jí, sān yuè yī yì. fān kè wǎng lái, yuè qí zhuāng zhòng, rù yī guān zhě, yú guān bù jī.
司門郎中、員外郎各一人,掌門關出入之籍及闌遺之物。凡著籍,月一易之。 流內,記官爵、姓名;流外,記年齒、貌狀。非遷解不除。凡有召者,降墨敕,勘 銅魚、木契然後入。監門校尉巡日送平安。凡奏事,遣官送之,晝題時刻,夜題更 籌。命婦諸親朝參者,內侍監校尉涖索。凡葦畚車,不入宮門。闌遺之物,揭於門 外,榜以物色,期年沒官。天下關二十六,有上、中、下之差,度者,本司給過所; 出塞逾月者,給行牒;獵手所過,給長籍,三月一易。蕃客往來,閱其裝重,入一 關者,余關不譏。
gōng bù
○工部
shàng shū yī rén, zhèng sān pǐn shì láng yī rén, zhèng sì pǐn xià. zhǎng shān zé tún tián gōng jiàng zhū sī gōng xiè zhǐ bǐ mò zhī shì. qí shǔ yǒu sì: yī yuē gōng bù, èr yuē tún tián, sān yuē yú bù, sì yuē shuǐ bù.
尚書一人,正三品;侍郎一人,正四品下。掌山澤、屯田、工匠、諸司公廨紙 筆墨之事。其屬有四:一曰工部,二曰屯田,三曰虞部,四曰水部。
gōng bù láng zhōng yuán wài láng gè yī rén, zhǎng chéng chí tǔ mù zhī gōng yì chéng shì, wèi shàng shū shì láng zhī èr. fán jīng dōu yíng shàn, jiē xià shào fǔ jiāng zuò gòng qí yòng, yì qiān gōng zhě xiān zòu. fán gōng jiàng, yǐ zhōu xiàn wèi tuán, wǔ rén wèi huǒ, wǔ huǒ zhì zhǎng yī rén. sì yuè zhì qī yuè wèi zhǎng gōng, èr yuè sān yuè bā yuè jiǔ yuè wèi zhōng gōng, shí yuè zhì zhēng yuè wèi duǎn gōng. gù zhě, rì wèi juàn sān chǐ, nèi zhōng shàng qiǎo jiàng, wú zuò zé nà zī. fán jīn liáng dào lù, zhì yǐ jiǔ yuè.
工部郎中、員外郎各一人,掌城池土木之工役程式,為尚書、侍郎之貳。凡京 都營繕,皆下少府、將作共其用,役千功者先奏。凡工匠,以州縣為團,五人為火, 五火置長一人。四月至七月為長功,二月、三月、八月、九月為中功,十月至正月 為短功。雇者,日為絹三尺,內中尚巧匠,無作則納資。凡津梁道路,治以九月。
gōng bù zhǔ shì sān rén, tún tián zhǔ shì èr rén, yú bù zhǔ shì èr rén, shuǐ bù zhǔ shì èr rén. wǔ dé sān nián, gǎi qǐ bù yuē gōng bù, lóng shuò èr nián, yuē sī píng, tún tián yuē sī tián, yú bù yuē sī yú, shuǐ bù yuē sī chuān. guāng zhái yuán nián, gǎi gōng bù yuē dōng guān. tiān bǎo shí yī zài, gǎi yú bù yuē sī yú, shuǐ bù yuē sī shuǐ. gōng bù yǒu lìng shǐ shí èr rén, shū lìng shǐ èr shí yī rén, jì shǐ yī rén, tíng zhǎng liù rén, zhǎng gù bā rén tún tián lìng shǐ qī rén, shū lìng shǐ shí èr rén, jì shǐ yī rén, zhǎng gù sì rén yú bù lìng shǐ sì rén, shū lìng shǐ jiǔ rén, zhǎng gù sì rén shuǐ bù lìng shǐ sì rén, shū lìng shǐ jiǔ rén, zhǎng gù sì rén.
工部主事三人,屯田主事二人,虞部主事二人,水部主事二人。武德三年,改 起部曰工部,龍朔二年,曰司平,屯田曰司田,虞部曰司虞,水部曰司川。光宅元 年,改工部曰冬官。天寶十一載,改虞部曰司虞,水部曰司水。工部有令史十二人, 書令史二十一人,計史一人,亭長六人,掌固八人;屯田令史七人,書令史十二人, 計史一人,掌固四人;虞部令史四人,書令史九人,掌固四人;水部令史四人,書 令史九人,掌固四人。
tún tián láng zhōng yuán wài láng gè yī rén, zhǎng tiān xià tún tián jí jīng wén wǔ zhí tián zhū sī gōng xiè tián, yǐ pǐn gěi yān.
屯田郎中、員外郎各一人,掌天下屯田及京文武職田、諸司公廨田,以品給 焉。
yú bù láng zhōng yuán wài láng gè yī rén, zhǎng jīng dū qú yuàn yòu shān zé cǎo mù jí bǎi guān fān kè shí shū xīn tàn gōng dùn tián liè zhī shì. měi suì chūn, yǐ hù xiǎo ér hù bì zhàng nèi shí zhǒng gài guàn, dōng zé jǐn qí měng fù. fán jiāo cí shén tán wǔ yuè míng shān, qiáo cǎi chú mù jiē yǒu jìn, jù yí sān shí bù wài dé gēng zhǒng, chūn xià bù fá mù. jīng zhào hé nán fǔ sān bǎi lǐ nèi, zhēng yuè wǔ yuè jiǔ yuè jìn yì liè. shān zé yǒu bǎo kě gōng yòng zhě, yǐ wén.
虞部郎中、員外郎各一人,掌京都衢、苑囿、山澤草木及百官蕃客時蔬薪炭供 頓、畋獵之事。每歲春,以戶小兒、戶婢仗內蒔種溉灌,冬則謹其蒙覆。凡郊祠神 壇、五嶽名山,樵採、芻牧皆有禁,距遺三十步外得耕種,春夏不伐木。京兆、 河南府三百里內,正月、五月、九月禁弋獵。山澤有寶可供用者,以聞。
shuǐ bù láng zhōng yuán wài láng gè yī rén, zhǎng jīn jì chuán lú qú liáng dī yàn gōu xù yú bǔ yùn cáo niǎn wéi zhī shì. fán kēng xiàn jǐng xué jiē yǒu biāo. jīng jī yǒu qú zhǎng dòu mén zhǎng. zhū zhōu dī yàn, cì shǐ xiàn lìng yǐ shí jiǎn xíng, ér lì qí jué zhú. yǒu dài, zé yǐ xià hù fēn qiān, jìn zhēng lì zhě.
水部郎中、員外郎各一人,掌津濟、船艫、渠梁、堤堰、溝洫、漁捕、運漕、 碾磑之事。凡坑陷、井穴皆有標。京畿有渠長、斗門長。諸州堤堰,刺史、縣令以 時檢行,而涖其決築。有埭,則以下戶分牽,禁爭利者。