lǐ lè shí yī
禮樂十一
shēng wú xíng ér lè yǒu qì. gǔ zhī zuò lè zhě, zhī fū qì zhī bì yǒu bì, ér shēng bù kě yǐ yán chuán, jù fū qì shī ér shēng suì wáng yě, nǎi duō wèi zhī fǎ yǐ zhe zhī. gù shǐ qiú shēng zhě yǐ lǜ, ér zào lǜ zhě yǐ shǔ. zì yī shǔ zhī guǎng, jī ér wèi fēn cùn yī shǔ zhī duō, jī ér wèi yuè hé yī shǔ zhī zhòng, jī ér wèi zhū liǎng. cǐ zào lǜ zhī běn yě. gù wèi zhī zhǎng duǎn zhī fǎ, ér zhe zhī yú dù wèi zhī duō shǎo zhī fǎ, ér zhe zhī yú liàng wèi zhī qīng zhòng zhī fǎ, ér zhe zhī yú quán héng. shì sān wù zhě, yì bì yǒu shí ér bì, zé yòu zǒng qí fǎ ér zhe zhī yú shù. shǐ qí fēn cùn yuè hé zhū liǎng jiē qǐ yú huáng zhōng, rán hòu lǜ dù liàng héng xiāng yòng wèi biǎo lǐ, shǐ de lǜ zhě kě yǐ zhì dù liàng héng, yīn dù liàng héng yì kě yǐ zhì lǜ. bù xìng ér jiē wáng, zé tuī qí fǎ shù ér zhì zhī, yòng qí zhǎng duǎn duō shǎo qīng zhòng yǐ xiāng cān kǎo. sì zhě jì tóng, ér shēng bì zhì, shēng zhì ér hòu lè kě zuò yǐ. fū wù yòng yú yǒu xíng ér bì bì, shēng cáng yú wú xíng ér bù jié, yǐ yǒu shù zhī fǎ qiú wú xíng zhī shēng, qí fǎ jù cún. wú zuò zé yǐ, gǒu yǒu zuò zhě, suī qù shèng rén yú qiān wàn suì hòu, wú bù dé yān. cǐ gǔ zhī jūn zǐ zhī wù zhī zhōng shǐ, ér yōu shì zhī lǜ shēn, qí duō wèi zhī fǎ ér dīng níng xiān xī, kě wèi zhì yǐ.
聲無形而樂有器。古之作樂者,知夫器之必有弊,而聲不可以言傳,懼夫器失 而聲遂亡也,乃多為之法以著之。故始求聲者以律,而造律者以黍。自一黍之廣, 積而為分、寸;一黍之多,積而為龠、合;一黍之重,積而為銖、兩。此造律之本 也。故為之長短之法,而著之於度;為之多少之法,而著之於量;為之輕重之法, 而著之於權衡。是三物者,亦必有時而弊,則又總其法而著之於數。使其分寸、龠 合、銖兩皆起於黃鐘,然後律、度、量、衡相用為表里,使得律者可以制度、量、 衡,因度、量、衡亦可以制律。不幸而皆亡,則推其法數而制之,用其長短、多少、 輕重以相參考。四者既同,而聲必至,聲至而後樂可作矣。夫物用於有形而必弊, 聲藏於無形而不竭,以有數之法求無形之聲,其法具存。無作則已,苟有作者,雖 去聖人於千萬歲後,無不得焉。此古之君子知物之終始,而憂世之慮深,其多為之 法而丁寧纖悉,可謂至矣。
sān dài jì wáng, lǐ lè shī qí běn, zhì qí shēng qì yǒu sī zhī shǒu, yì yǐ sàn wáng. zì hàn yǐ lái, lì dài mò bù yǒu lè, zuò zhě gè yīn qí suǒ xué, suī qīng zhuó gāo xià shí yǒu bù tóng, rán bù néng chū yú fǎ shù. zhì qí suǒ yǐ yòng yú jiāo miào cháo tíng, yǐ jiē rén shén zhī huān, qí jīn shí zhī xiǎng, gē wǔ zhī róng, zé gè yīn qí gōng yè zhì luàn zhī suǒ qǐ, ér běn qí fēng sú zhī suǒ yóu.
三代既亡,禮樂失其本,至其聲器、有司之守,亦以散亡。自漢以來,歷代莫 不有樂,作者各因其所學,雖清濁高下時有不同,然不能出於法數。至其所以用於 郊廟、朝廷,以接人神之歡,其金石之響,歌舞之容,則各因其功業治亂之所起, 而本其風俗之所由。
zì hàn wèi zhī luàn, jìn qiān jiāng nán, zhōng guó suì méi yú yí dí. zhì suí miè chén, shǐ dé qí lè qì, shāo yù yīn ér yǒu zuò, ér shí jūn biǎn pò, bù zú yǐ kān qí shì yě. shì shí zhèng yì niú hóng xīn yàn zhī, hé tuǒ cài zi yuán yú pǔ míng zhī tú, jiē míng zhī lè, xiāng yǔ zhuàn dìng. yī jīng fáng liù shí lǜ. yīn ér liù zhī, wèi sān bǎi liù shí lǜ, yǐ dāng yī suì zhī rì, yòu yǐ yī lǜ wèi qī yīn, yīn wèi yī diào, fán shí èr lǜ wèi bā shí sì diào, qí shuō shén xiáng. ér zhōng suí zhī shì, suǒ yòng zhě huáng zhōng yī gōng, wǔ xià, èr wǔ dēng gē, fáng zhōng děng shí sì diào ér yǐ.
自漢、魏之亂,晉遷江南,中國遂沒於夷狄。至隋滅陳,始得其樂器,稍欲因 而有作,而時君褊迫,不足以堪其事也。是時鄭譯、牛弘、辛彥之,何妥、蔡子元、 於普明之徒,皆名知樂,相與撰定。依京房六十律。因而六之,為三百六十律,以 當一歲之日,又以一律為七音,音為一調,凡十二律為八十四調,其說甚詳。而終 隋之世,所用者黃鐘一宮,五夏,二舞、登歌,房中等十四調而已。
jì yuē: gōng chéng zuò lè, gài wáng zhě wèi zuò lè zhī shí, bì yīn qí jiù ér yòng zhī. táng xìng jí yòng suí lè. wǔ dé jiǔ nián, shǐ zhào tài cháng shǎo qīng zǔ xiào sūn xié lǜ láng dòu jìn děng dìng lè. chū, suí yòng huáng zhōng yī gōng, wéi jī qī zhōng, qí wǔ zhōng shè ér bù jī, wèi zhī yǎ zhōng. táng xié lǜ láng zhāng wén shōu nǎi yī gǔ duàn zhú wèi shí èr lǜ, gāo zǔ mìng yǔ xiào sūn chuī diào wǔ zhōng, kòu zhī ér yīng, yóu shì shí èr zhōng jiē yòng. xiào sūn yòu yǐ shí èr yuè xuán xiāng wèi liù shí shēng bā shí sì diào. qí fǎ, yīn wǔ yīn shēng èr biàn, yīn biàn zhēng wèi zhèng zhēng, yīn biàn gōng wèi qīng gōng. qī yīn qǐ huáng zhōng, zhōng nán lǚ, dié wèi gāng jì. huáng zhōng zhī lǜ, guǎn zhǎng jiǔ cùn, wáng yú zhōng gōng tǔ. bàn zhī, sì cùn wǔ fēn, yǔ qīng gōng hé, wǔ yīn zhī shǒu yě. jiā yǐ èr biàn, xún huán wú jiān. gù yī gōng èr shāng sān jiǎo sì biàn zhēng wǔ zhēng liù yǔ qī biàn gōng, qí shēng yáo zhuó zhì qīng wèi yī jūn. fán shí èr gōng diào, jiē zhèng gōng yě. zhèng gōng shēng zhī xià, wú fù zhuó yīn, gù wǔ yīn yǐ gōng wèi zūn. shí èr shāng diào, diào yǒu xià shēng yī, wèi gōng yě. shí èr jiǎo diào, diào yǒu xià shēng èr, gōng shāng yě. shí èr zhēng diào, diào yǒu xià shēng sān, gōng shāng jiǎo yě. shí èr yǔ diào, diào yǒu xià shēng sì, gōng shāng jiǎo zhēng yě. shí èr biàn zhēng diào, jū jiǎo yīn zhī hòu, zhèng zhēng zhī qián. shí èr biàn gōng diào, zài yǔ yīn zhī hòu, qīng gōng zhī qián. yǎ lè chéng diào, wú chū qī shēng, běn gōng dì xiāng yòng. wéi lè zhāng zé suí lǜ dìng jūn, hé yǐ shēng qìng, jié yǐ zhōng gǔ. lè jì chéng, zòu zhī.
《記》曰:「功成作樂,蓋王者未作樂之時,必因其舊而用之。唐興即用隋樂。 武德九年,始詔太常少卿祖孝孫、協律郎竇璡等定樂。初,隋用黃鐘一宮,惟擊七 鍾,其五鍾設而不擊,謂之啞鍾。唐協律郎張文收乃依古斷竹為十二律,高祖命與 孝孫吹調五鍾,叩之而應,由是十二鍾皆用。孝孫又以十二月旋相為六十聲、八十 四調。其法,因五音生二變,因變徵為正徵,因變宮為清宮。七音起黃鐘,終南呂, 迭為綱紀。黃鐘之律,管長九寸,王於中宮土。半之,四寸五分,與清宮合,五音 之首也。加以二變,循環無間。故一宮、二商、三角、四變徵、五徵、六羽、七變 宮,其聲繇濁至清為一均。凡十二宮調,皆正宮也。正宮聲之下,無復濁音,故五 音以宮為尊。十二商調,調有下聲一,謂宮也。十二角調,調有下聲二,宮、商也。 十二徵調,調有下聲三,宮、商、角也。十二羽調,調有下聲四,宮、商、角、徵 也。十二變徵調,居角音之後,正徵之前。十二變宮調,在羽音之後,清宮之前。 雅樂成調,無出七聲,本宮遞相用。唯樂章則隨律定均,合以笙、磬,節以鍾、鼓。 樂既成,奏之。
tài zōng wèi shì chén yuē: gǔ zhě shèng rén yán qíng yǐ zuò lè, guó zhī xìng shuāi, wèi bì yóu cǐ. yù shǐ dài fū dù yān yuē: chén jiāng wáng yě. yǒu yù shù hòu tíng huā, qí jiāng wáng yě, yǒu bàn lǚ qū, wén zhě bēi qì, suǒ wèi wáng guó zhī yīn āi yǐ sī, yǐ shì guān zhī, yì lè zhī suǒ qǐ. dì yuē: fū shēng zhī suǒ gǎn, gè yīn rén zhī āi lè. jiāng wáng zhī zhèng, qí mín kǔ, gù wén yǐ bēi. jīn yù shù bàn lǚ zhī qū shàng cún, wèi gōng zòu zhī, zhī bì bù bēi. shàng shū yòu chéng wèi zhēng jìn yuē: kǒng zǐ chēng: lè yún lè yún, zhōng gǔ yún hū zāi. lè zài rén hé, bù zài yīn yě. shí yī nián, zhāng wén shōu fù qǐng zhòng zhèng yú lè, dì bù xǔ, yuē: zhèn wén rén hé zé lè hé, suí mò sàng luàn, suī gǎi yīn lǜ ér lè bù hé. ruò bǎi xìng ān lè, jīn shí zì xié yǐ.
太宗謂侍臣曰:「古者聖人沿情以作樂,國之興衰,未必由此。」御史大夫杜 淹曰:「陳將亡也。有《玉樹後庭花》,齊將亡也,有《伴侶曲》,聞者悲泣,所 謂亡國之音哀以思,以是觀之,亦樂之所起。」帝曰:夫聲之所感,各因人之哀樂。 將亡之政,其民苦,故聞以悲。今《玉樹》、《伴侶》之曲尚存,為公奏之,知必 不悲。」尚書右丞魏徵進曰:「孔子稱:『樂雲樂雲,鐘鼓云乎哉。』樂在人和, 不在音也。」十一年,張文收復請重正余樂,帝不許,曰:「朕聞人和則樂和,隋 末喪亂,雖改音律而樂不和。若百姓安樂,金石自諧矣。」
wén shōu jì dìng lè, fù zhù tóng lǜ sān bǎi liù shí tóng hú èr tóng chèng èr tóng ōu shí sì chēng chǐ yī. hú zuǒ yòu ěr yǔ tún jiē fāng, jī shí ér dēng, yǐ zhì yú hú, yǔ gǔ yù chǐ yù dòu tóng. jiē cáng yú tài lè shǔ. wǔ hòu shí, tài cháng qīng wǔ yán xiù yǐ wèi qí wán, nǎi xiàn zhī. jí jiāng kǎo zhōng zōng miào lè, yǒu sī zòu qǐng chū zhī, ér chēng chǐ yǐ wáng, qí jī yóu cún, yǐ cháng yòng dù liàng xiào zhī, chǐ dāng liù zhī wǔ, liàng héng jiē sān zhī yī. zhì sù zōng shí, shān dōng rén wèi yán líng dé lǜ yī, yīn zhōng guān lǐ fǔ guó xiàn zhī, yún tài cháng zhū lè diào jiē xià, bù hé huáng zhōng, qǐng xī gèng zhì zhū zhōng qìng. dì yǐ wèi rán, nǎi xī qǔ tài cháng zhū lè qì rù yú jìn zhōng, gèng jiā mó shàn, fán èr shí wǔ rì ér chéng. yù sān diàn guān zhī, yǐ hái tài cháng. rán yǐ hàn lǜ kǎo zhī, huáng zhōng nǎi tài cù yě, dāng shí yì zhě yǐ wèi fēi shì.
文收既定樂,復鑄銅律三百六十、銅斛二、銅秤二、銅甌十四、稱尺一。斛左 右耳與臀皆方,積十而登,以至於斛,與古玉尺、玉斗同。皆藏於太樂署。武后時, 太常卿武延秀以為奇玩,乃獻之。及將考中宗廟樂,有司奏請出之,而稱尺已亡, 其跡猶存,以常用度量校之,尺當六之五,量、衡皆三之一。至肅宗時,山東人魏 延陵得律一,因中官李輔國獻之,雲「太常諸樂調皆下,不合黃鐘,請悉更制諸鍾 磬。」帝以為然,乃悉取太常諸樂器入于禁中,更加磨剡,凡二十五日而成。御三 殿觀之,以還太常。然以漢律考之,黃鐘乃太簇也,當時議者以為非是。
qí hòu huáng cháo zhī luàn, lè gōng táo sàn, jīn zòu jiē wáng. zhāo zōng jí wèi, jiāng yè jiāo miào, yǒu sī bù zhī lè xiàn zhì dù. tài cháng bó shì yīn yíng sūn àn zhōu fǎ yǐ suàn shù chú bó zhōng qīng zhòng gāo áng, huáng zhōng jiǔ cùn wǔ fēn, bèi yīng zhōng sān cùn sān fēn bàn, fán sì shí bā děng. tú shàng kǒu xiàng zhī liàng jí jìng héng zhī wéi. nǎi mìng zhù bó zhōng shí èr, biān zhōng èr bǎi sì shí. zǎi xiàng zhāng jùn wèi xiū fèng lè xiàn shǐ, qiú zhī shēng zhě, dé chù shì xiāo chéng xùn děng, xiào shí qìng, hé ér jī fǔ zhī, yīn suì xié.
其後黃巢之亂,樂工逃散,金奏皆亡。昭宗即位,將謁郊廟,有司不知樂縣制 度。太常博士殷盈孫按周法以算數除鎛鍾輕重高卬,黃鐘九寸五分,倍應鐘三寸三 分半,凡四十八等。圖上口項之量及徑衡之圍。乃命鑄鎛鍾十二,編鐘二百四十。 宰相張浚為脩奉樂縣使,求知聲者,得處士蕭承訓等,校石磬,合而擊拊之,音遂 諧。
táng wèi guó ér zuò lè zhī zhì yóu jiǎn, gāo zǔ tài zōng jí yòng suí lè yǔ xiào sūn wén shōu suǒ dìng ér yǐ. qí hòu shì suǒ gèng zhě, lè zhāng wǔ qǔ. zhì yú zhāo zōng, shǐ dé yíng sūn yān, gù qí yì lùn hǎn suǒ fā míng. ruò qí lè gē miào wǔ, yòng yú dāng shì zhě, kě yǐ kǎo yě.
唐為國而作樂之制尤簡,高祖、太宗即用隋樂與孝孫、文收所定而已。其後世 所更者,樂章舞曲。至於昭宗,始得盈孫焉,故其議論罕所發明。若其樂歌廟舞, 用於當世者,可以考也。
lè xiàn zhī zhì, gōng xiàn sì miàn, tiān zǐ yòng zhī. ruò jì sì, zé qián sì èr rì, dà lè lìng shè xiàn yú tán nán nèi wěi zhī wài, běi xiàng. dōng fāng, xī fāng, qìng jù qǐ běi, zhōng jù cì zhī. nán fāng, běi fāng, qìng jù qǐ xī, zhōng jù cì zhī. bó zhōng shí yǒu èr, zài shí èr chén zhī wèi. shù léi gǔ yú běi xiàn zhī nèi dào zhī zuǒ yòu, zhí jiàn gǔ yú sì yú. zhì chù yǔ yú xiàn nèi, chù zài yòu, yǔ zài zuǒ. shè gē zhōng gē qìng yú tán shàng, nán fāng běi xiàng. qìng jù zài xī, zhōng jù zài dōng. qín sè zhēng zhú jiē yī, dāng qìng jù zhī cì, páo, zhú zài xià. fán tiān shén zhī lèi, jiē yǐ léi gǔ dì qí zhī lèi, jiē yǐ líng gǔ rén guǐ zhī lèi, jiē yǐ lù gǔ. qí shè yú tíng, zé zài nán, ér dēng gē zhě zài táng. ruò cháo huì, zé jiā zhōng qìng shí èr jù, shè gǔ chuī shí èr àn yú jiàn gǔ zhī wài. àn shè yǔ bǎo gǔ yī, dà gǔ yī, jīn chún yī, gē xiāo jiā jiē èr. dēng gē, zhōng qìng gè yī jù, jié gǔ yī, gē zhě sì rén, qín sè zhēng zhú jiē yī, zài táng shàng shēng hé xiāo chí xūn jiē yī, zài táng xià. ruò huáng hòu xiǎng xiān cán, zé shè shí èr dà qìng, yǐ dāng chén wèi, ér wú lù gǔ. xuān xiàn sān bǎi, huáng tài zǐ yòng zhī. ruò shì diàn yú wén xuān wáng wǔ chéng wáng, yì yòng zhī. qí zhì, qù gōng xiàn zhī nán miàn. pàn xiàn èr miàn, táng zhī jiù lǐ, jì fēng bó yǔ shī wǔ yuè sì dú yòng zhī. qí zhì, qù xuān xiàn zhī běi miàn. jiē zhí jiàn gǔ yú dōng běi xī běi èr yú. tè xiàn, qù pàn xiàn zhī xī miàn, huò chén yú jiē jiān, yǒu qí zhì ér wú suǒ yòng.
樂縣之制,宮縣四面,天子用之。若祭祀,則前祀二日,大樂令設縣於壇南內 壝之外,北向。東方,西方,磬虡起北,鍾虡次之。南方,北方,磬虡起西,鍾虡 次之。鎛鍾十有二,在十二辰之位。樹雷鼓於北縣之內、道之左右,植建鼓於四隅。 置柷、敔於縣內,柷在右,敔在左。設歌鐘、歌磬於壇上,南方北向。磬虡在西, 鍾虡在東。琴、瑟、箏、築皆一,當磬虡之次,匏,竹在下。凡天神之類,皆以雷 鼓;地祇之類,皆以靈鼓;人鬼之類,皆以路鼓。其設於庭,則在南,而登歌者在 堂。若朝會,則加鐘磬十二虡,設鼓吹十二案於建鼓之外。案設羽葆鼓一,大鼓一, 金錞一,歌、蕭、笳皆二。登歌,鍾、磬各一虡,節鼓一,歌者四人,琴、瑟、箏、 築皆一,在堂上;笙、和、簫、篪、塤皆一,在堂下。若皇后享先蠶,則設十二大 磬,以當辰位,而無路鼓。軒縣三百,皇太子用之。若釋奠於文宣王、武成王,亦 用之。其制,去宮縣之南面。判縣二面,唐之舊禮,祭風伯、雨師、五嶽、四瀆用 之。其制,去軒縣之北面。皆植建鼓於東北、西北二隅。特縣,去判縣之西面,或 陳於階間,有其制而無所用。
fán héng zhě wèi sǔn, zhí zhě wèi jù. jù yǐ xiàn zhōng qìng, jiē shí yǒu liù, zhōu rén wèi zhī yī dǔ, ér táng suí wèi zhī yī jù. zì suí yǐ qián, gōng xiàn èr shí jù. jí suí píng chén, dé liáng gù shì yòng sān shí liù jù, suì yòng zhī. táng chū yīn suí jiù, yòng sān shí liù jù. gāo zōng péng lái gōng chéng. zēng yòng qī shí èr jù. zhì wǔ hòu shí shěng zhī. kāi yuán dìng lǐ, shǐ yī gǔ zhe wèi èr shí jù. zhì zhāo zōng shí, zǎi xiàng zhāng jùn yǐ xiū lè xiàn, nǎi yán: jiù zhì, tài qīng gōng nán běi jiāo shè jì jí zhū diàn tíng yòng èr shí jù, ér tài miào hán yuán diàn yòng sān shí liù jù, jùn yǐ wèi fēi gǔ, ér miào tíng xiá ài, bù néng róng sān shí liù, nǎi fù yòng èr shí jù. ér zhōng jù sì, yǐ dāng jiǎ bǐng gēng rén, qìng jù sì, yǐ dāng yǐ dīng xīn guǐ, yǔ kāi yuán lǐ yì, ér bù zhī qí gǎi zhì zhī shí, huò shuō yǐ zhōng qìng yīng yīn yáng zhī wèi, cǐ lǐ jīng suǒ bù zhe.
凡橫者為簨,植者為虡。虡以縣鐘磬,皆十有六,周人謂之一堵,而唐隋謂之 一虡。自隋以前,宮縣二十虡。及隋平陳,得梁故事用三十六虡,遂用之。唐初因 隋舊,用三十六虡。高宗蓬萊宮成。增用七十二虡。至武后時省之。開元定禮,始 依古著為二十虡。至昭宗時,宰相張浚已修樂縣,乃言:舊制,太清宮、南北郊、 社稷及諸殿廷用二十虡,而太廟、含元殿用三十六虡,浚以為非古,而廟廷狹隘, 不能容三十六,乃復用二十虡。而鍾虡四,以當甲丙庚壬,磬虡四,以當乙丁辛癸, 與《開元禮》異,而不知其改制之時,或說以鐘磬應陰陽之位,此《禮經》所不著。
fán lè bā yīn, zì hàn yǐ lái, wéi jīn yǐ zhōng dìng lǜ lǚ, gù qí zhì dù zuì xiáng, qí yú qī zhě, shǐ guān bù jì. zhì táng, dú gōng xiàn yǔ dēng gē gǔ chuī shí èr àn lè qì yǒu shù, qí yú jiē lüè ér bù zhe, ér qí wù míng jù zài. bā yīn: yī yuē jīn, wèi bó zhōng, wèi biān zhōng, wèi gē zhōng, wèi chún, wèi náo, wèi zhuó, wèi duó. èr yuē shí, wèi dà qìng, wèi biān qìng, wèi gē qìng. sān yuē tǔ, wèi xūn, wèi ruí, ruí, dà xūn yě. sì yuē gé, wèi léi gǔ, wèi líng gǔ, wèi lù gǔ, jiē yǒu táo wèi jiàn gǔ, wèi táo gǔ, wèi xiàn gǔ, wèi jié gǔ, wèi fǔ, wèi xiāng. wǔ yuē sī, wèi qín, wèi sè, wèi sòng sè, sòng sè, zhēng yě wèi ruǎn xián, wèi zhú. liù yuē mù, wèi chù, wèi yǔ, wèi yǎ, wèi yīng. qī yuē páo, wèi shēng, wèi yú, wèi cháo, cháo, dà shēng yě wèi hé, hé, xiǎo shēng yě. bā yuē zhú, wèi xiāo, wèi guǎn, wèi chí, wèi dí, wèi chōng dú. cǐ qí lè qì yě.
凡樂八音,自漢以來,惟金以鍾定律呂,故其制度最詳,其餘七者,史官不記。 至唐,獨宮縣與登歌、鼓吹十二案樂器有數,其餘皆略而不著,而其物名具在。八 音:一曰金,為鎛鍾,為編鐘,為歌鐘,為錞,為鐃,為鐲,為鐸。二曰石,為大 磬,為編磬,為歌磬。三曰土,為壎,為緌,緌,大壎也。四曰革,為雷鼓,為靈 鼓,為路鼓,皆有鞀;為建鼓,為鞀鼓,為縣鼓,為節鼓,為拊,為相。五曰絲, 為琴,為瑟,為頌瑟,頌瑟,箏也;為阮咸,為築。六曰木,為柷,為敔,為雅, 為應。七曰匏,為笙,為竽,為巢,巢,大笙也;為和,和,小笙也。八曰竹,為 簫,為管,為篪,為笛,為舂牘。此其樂器也。
chū, zǔ xiào sūn yǐ dìng lè, nǎi yuē dà lè yǔ tiān dì tóng hé zhě yě, zhì shí èr hé, yǐ fǎ tiān zhī chéng shù, hào dà táng yǎ lè: yī yuē yù hé èr yuē shùn hé, sān yuē yǒng hé, sì yuē sù hé, wǔ yuē yōng hé, liù yuē shòu hé, qī yuē tài hé, bā yuē shū hé, jiǔ yuē zhāo hé, shí yuē xiū hé, shí yī yuē zhèng hé, shí èr yuē chéng hé. yòng yú jiāo miào cháo tíng, yǐ hé rén shén. xiào sūn yǐ zú, zhāng wén shōu yǐ wèi shí èr hé zhī zhì wèi bèi, nǎi zhào yǒu sī lí dìng, ér wén shōu kǎo zhèng lǜ lǚ, qǐ jū láng lǚ cái yè qí shēng yīn, lè qū suì bèi. zì gāo zōng yǐ hòu, shāo gèng qí qū míng. kāi yuán dìng lǐ, shǐ fù zūn yòng xiào sūn shí èr hé. qí zhe yú lǐ zhě:
初,祖孝孫已定樂,乃曰大樂與天地同和者也,制《十二和》,以法天之成數, 號《大唐雅樂》:一曰《豫和》二曰《順和》,三曰《永和》,四曰《肅和》,五 曰《雍和》,六曰《壽和》,七曰《太和》,八曰《舒和》,九曰《昭和》,十曰 《休和》,十一曰《正和》,十二曰《承和》。用於郊廟、朝廷,以和人神。孝孫 已卒,張文收以為《十二和》之制未備,乃詔有司釐定,而文收考正律呂,起居郎 呂才葉其聲音,樂曲遂備。自高宗以後,稍更其曲名。開元定禮,始復遵用孝孫 《十二和》。其著於禮者:
yī yuē yù hé, yǐ jiàng tiān shén. dōng zhì sì yuán qiū, shàng xīn qí gǔ, mèng xià yú, jì qiū xiǎng míng táng, cháo rì, xī yuè, xún shòu gào yú yuán qiū, fán chái gào zhì, fēng sì tài shān, lèi yú shàng dì, jiē yǐ huán zhōng wèi gōng, sān zòu huáng zhōng wèi jiǎo, tài cù wèi zhēng, gū xǐ wèi yǔ, gè yī zòu, wén wǔ liù chéng. wǔ jiāo yíng qì, huáng dì yǐ huáng zhōng wèi gōng. chì dì yǐ hán zhōng wèi zhēng, bái dì yǐ tài cù wèi shāng, hēi dì yǐ nán lǚ wèi yǔ, qīng dì yǐ gū xǐ wèi jiǎo, jiē wén wǔ liù chéng.
一曰《豫和》,以降天神。冬至祀圓丘,上辛祈谷,孟夏雩,季秋享明堂,朝 日,夕月,巡狩告於圓丘,燔柴告至,封祀太山,類於上帝,皆以圜鍾為宮,三奏; 黃鐘為角,太簇為徵,姑洗為羽,各一奏,文舞六成。五郊迎氣,黃帝以黃鐘為宮。 赤帝以函鍾為徵,白帝以太簇為商,黑帝以南呂為羽,青帝以姑洗為角,皆文舞六 成。
èr yuē shùn hé, yǐ jiàng dì qí. xià zhì jì fāng qiū, mèng dōng jì shén zhōu dì qí, chūn qiū shè, xún shòu gào shè, yí yú shè, chán shè shǒu, jiē yǐ hán zhōng wèi gōng, tài cù wèi jiǎo, gū xǐ wèi zhēng, nán lǚ wèi yǔ. gè sān zòu, wén wǔ bā chéng. wàng yú shān chuān, yǐ ruí bīn wèi gōng, sān zòu.
二曰《順和》,以降地祇。夏至祭方丘,孟冬祭神州地祇,春秋社,巡狩告社, 宜於社,禪社首,皆以函鍾為宮,太簇為角,姑洗為徵,南呂為羽。各三奏,文舞 八成。望於山川,以蕤賓為宮,三奏。
sān yuē yǒng hé, yǐ jiàng rén guǐ. shí xiǎng dì xiá, yǒu shì ér gào yè yú miào, jiē yǐ huáng zhōng wèi gōng, sān zòu dà lǚ wèi jiǎo, tài cù wèi zhēng, yīng zhōng wèi yǔ, gè èr zòu. wén wǔ jiǔ chéng. sì xiān nóng, huáng tài zǐ shì diàn, jiē yǐ gū xǐ wèi gōng, wén wǔ sān chéng sòng shén, gè yǐ qí qū yī chéng. là jiān tiān dì rén, yǐ huáng zhōng zòu yù hé, ruí bīn gū xǐ tài zú zòu shùn hé, wú shè yí zé zòu yǒng hé, liù jūn jiē yī chéng yǐ jiàng shén, ér sòng shén yǐ yù hé.
三曰《永和》,以降人鬼。時享、禘祫,有事而告謁於廟,皆以黃鐘為宮,三 奏;大呂為角,太簇為征,應鐘為羽,各二奏。文舞九成。祀先農,皇太子釋奠, 皆以姑洗為宮,文舞三成;送神,各以其曲一成。蠟兼天地人,以黃鐘奏《豫和》, 蕤賓、姑洗、太族奏《順和》,無射、夷則奏《永和》,六均皆一成以降神,而送 神以《豫和》。
sì yuē sù hé, dēng gē yǐ diàn yù bó. yú tiān shén, yǐ dà lǚ wèi gōng yú dì qí, yǐ yīng zhōng wèi gōng yú zōng miào, yǐ huán zhōng wèi gōng sì xiān nóng shì diàn, yǐ nán lǚ wèi gōng wàng yú shān chuān, yǐ hán zhōng wèi gōng.
四曰《肅和》,登歌以奠玉帛。於天神,以大呂為宮;於地祇,以應鐘為宮; 於宗廟,以圜鍾為宮;祀先農、釋奠,以南呂為宮;望於山川,以函鍾為宮。
wǔ yuē yōng hé, fán jì sì yǐ rù zǔ. tiān shén zhī zǔ, yǐ huáng zhōng wèi gōng dì qí zhī zǔ, yǐ tài cù wèi gōng rén guǐ zhī zǔ, yǐ wú shè wèi gōng. yòu yǐ chè dòu. fán jì sì, zǔ rù zhī hòu, jiē shén zhī qū yì rú zhī.
五曰《雍和》,凡祭祀以入俎。天神之俎,以黃鐘為宮;地祇之俎,以太簇為 宮;人鬼之俎,以無射為宮。又以徹豆。凡祭祀,俎入之後,接神之曲亦如之。
liù yuē shòu hé, yǐ zhuó xiàn yǐn fú. yǐ huáng zhōng wèi gōng.
六曰《壽和》,以酌獻、飲福。以黃鐘為宮。
qī yuē tài hé, yǐ wèi xíng jié. yì yǐ huáng zhōng wèi gōng. fán jì sì, tiān zǐ rù mén ér jí wèi, yǔ qí shēng jiàng, zhì yú hái cì, xíng zé zuò, zhǐ zé zhǐ. qí zài cháo tíng, tiān zǐ jiāng zì nèi chū, zhuàng huáng zhōng zhī zhōng, yòu wǔ zhōng yīng, nǎi zòu zhī, qí lǐ bì, xìng ér rù, zhuàng ruí bīn zhī zhǒng, zuǒ wǔ zhōng yīng, nǎi zòu zhī. jiē yǐ huáng zhōng wèi gōng.
七曰《太和》,以為行節。亦以黃鐘為宮。凡祭祀,天子入門而即位,與其升 降,至於還次,行則作,止則止。其在朝廷,天子將自內出,撞黃鐘之鐘,右五鍾 應,乃奏之,其禮畢,興而入,撞蕤賓之種,左五鍾應,乃奏之。皆以黃鐘為宮。
bā yuē shū hé, yǐ chū rù èr wǔ, jí huáng tài zǐ wáng gōng qún hòu guó lǎo ruò huáng hòu zhī qiè yù huáng tài zǐ zhī gōng chén, chū rù mén zé zòu zhī. jiē yǐ tài zú zhī shāng.
八曰《舒和》,以出入二舞,及皇太子、王公、群後、國老若皇后之妾御、皇 太子之宮臣,出入門則奏之。皆以太族之商。
jiǔ yuē zhāo hé, huáng dì huáng tài zǐ yǐ jǔ jiǔ.
九曰《昭和》,皇帝、皇太子以舉酒。
shí yuē xiū hé, huáng dì yǐ fàn, yǐ sù bài sān lǎo, huáng tài zǐ yì yǐ fàn. jiē yǐ qí yuè zhī lǜ jūn.
十曰《休和》,皇帝以飯,以肅拜三老,皇太子亦以飯。皆以其月之律均。
shí yī yuē zhèng hé, huáng hòu shòu cè yǐ xíng.
十一曰《正和》,皇后受冊以行。
shí èr yuē chéng hé, huáng tài zǐ zài qí gōng, yǒu huì yǐ xíng. ruò jià chū, zé zhuàng huáng zhōng, zòu tài hé. chū tài jí mén ér zòu cǎi cí, zhì yú jiā dé mén ér zhǐ. qí hái yě yì rán.
十二曰《承和》,皇太子在其宮,有會以行。若駕出,則撞黃鐘,奏《太和》。 出太極門而奏《采茨》,至於嘉德門而止。其還也亦然。
chū, suí yǒu wén wǔ wǔ wǔ, zhì zǔ xiào sūn dìng lè, gèng wén wǔ yuē zhì kāng, wǔ wǔ yuē kǎi ān, wǔ zhě gè liù shí sì rén. wén wǔ: zuǒ yuè yòu dí, yǔ zhí dào ér yǐn zhě èr rén, jiē wěi mào guān, hēi sù, jiàng lǐng, guǎng xiù, bái kù, gé dài, wū pí lǚ. wǔ wǔ: zuǒ gàn yòu qī, zhí jīng jū qián zhě èr rén, zhí táo zhí duó jiē èr rén, jīn chún èr, yú zhě sì rén, zòu zhě èr rén, zhí náo èr rén, zhí xiāng zài zuǒ, zhí yǎ zài yòu, jiē èr rén jiā dǎo, fú píng miǎn, yú tóng wén wǔ. cháo huì zé wǔ biàn, píng jīn zé, guǎng xiù, jīn jiǎ, bào wén kù, wū pí huá. zhí gàn qī jiā dǎo, jiē tóng jiāo miào. fán chū xiàn, zuò wén wǔ zhī wǔ yà xiàn zhōng xiàn, zuò wǔ wǔ zhī wǔ. tài miào jiàng shén yǐ wén wǔ, měi shì zhuó xiàn, gè yòng qí miào zhī wǔ. dì xiá qiān miào zhī zhǔ hé shí, zé wǔ yì rú zhī. yí fèng èr nián, tài cháng qīng wéi wàn shí dìng kǎi ān wǔ liù biàn: yī biàn xiàng lóng xìng cān xū èr biàn xiàng kè dìng guān zhōng sān biàn xiàng dōng xià bīn fú sì biàn xiàng jiāng huái píng wǔ biàn xiàng xiǎn yǔn fú cóng liù biàn fù wèi yǐ chóng. xiàng bīng hái zhèn lǚ.
初,隋有文舞、武舞,至祖孝孫定樂,更文舞曰《治康》,武舞曰《凱安》, 舞者各六十四人。文舞:左籥右翟,與執纛而引者二人,皆委貌冠,黑素,絳領, 廣袖,白絝,革帶,烏皮履。武舞:左干右戚,執旌居前者二人,執鞀執鐸皆二人, 金錞二,輿者四人,奏者二人,執鐃二人,執相在左,執雅在右,皆二人夾導,服 平冕,余同文舞。朝會則武弁,平巾幘,廣袖,金甲,豹文絝,烏皮華。執干戚 夾導,皆同郊廟。凡初獻,作文舞之舞;亞獻、終獻,作武舞之舞。太廟降神以文 舞,每室酌獻,各用其廟之舞。禘祫遷廟之主合食,則舞亦如之。儀鳳二年,太常 卿韋萬石定《凱安舞》六變:一變象龍興參墟;二變象克定關中;三變象東夏賓服; 四變象江淮平;五變象獫狁伏從;六變復位以崇。象兵還振旅。
chū, tài zōng shí, zhào mì shū jiān yán shī gǔ děng zhuàn dìng hóng nóng fǔ jūn zhì gāo zǔ tài wǔ huáng dì liù miào lè qū wǔ míng. qí hòu biàn gèng bù yī, ér zì xiàn zǔ ér xià miào wǔ, lüè kě jiàn yě. xiàn zǔ yuē guāng dà zhī wǔ, yì zǔ yuē zhǎng fā zhī wǔ, tài zǔ yuē dà zhèng zhī wǔ, shì zǔ yuē dà chéng zhī wǔ, gāo zǔ yuē dà míng zhī wǔ, tài zōng yuē chóng dé zhī wǔ, gāo zōng yuē jūn tiān zhī wǔ, zhōng zōng yuē tài hé zhī wǔ, shì zǔ yuē dà chéng zhī wǔ, gāo zǔ yuē dà míng zhī wǔ, tài zōng yuē chóng dé zhī wǔ, gāo zōng yuē jūn tiān zhī wǔ, zhōng zōng yuē tài hé zhī wǔ, ruì zōng yuē jǐng yún zhī wǔ, xuán zōng yuē dà yùn zhī wǔ, sù zōng yuē wéi xīn zhī wǔ, dài zōng yuē bǎo dà zhī wǔ, dé zōng yuē wén míng zhī wǔ, shùn zōng yuē dà shùn zhī wǔ, xiàn zōng yuē xiàng dé zhī wǔ, mù zōng yuē hé níng zhī wǔ, jìng zōng yuē dà jūn zhī wǔ, wén zōng yuē wén chéng zhī wǔ, wǔ zōng yuē dà dìng zhī wǔ, zhāo zōng yuē xián níng zhī wǔ, qí yú què ér bù zhe.
初,太宗時,詔秘書監顏師古等撰定弘農府君至高祖太武皇帝六廟樂曲舞名。 其後變更不一,而自獻祖而下廟舞,略可見也。獻祖曰《光大之舞》,懿祖曰《長 發之舞》,太祖曰《大政之舞》,世祖曰《大成之舞》,高祖曰《大明之舞》,太 宗曰《崇德之舞》,高宗曰《鈞天之舞》,中宗曰《太和之舞》,世祖曰《大成之 舞》,高祖曰《大明之舞》,太宗曰《崇德之舞》,高宗曰《鈞天之舞》,中宗曰 《太和之舞》,睿宗曰《景雲之舞》,玄宗曰《大運之舞》,肅宗曰《惟新之舞》, 代宗曰《保大之舞》,德宗曰《文明之舞》,順宗曰《大順之舞》,憲宗曰《象德 之舞》,穆宗曰《和寧之舞》,敬宗曰《大鈞之舞》,文宗曰《文成之舞》,武宗 曰《大定之舞》,昭宗曰《咸寧之舞》,其餘闕而不著。
táng zhī zì zhì lè fán sān dà wǔ: yī yuē qī dé wǔ, èr yuē jiǔ gōng wǔ, sān yuē shàng yuán wǔ.
唐之自製樂凡三大舞:一曰《七德舞》,二曰《九功舞》,三曰《上元舞》。
qī dé wǔ zhě, běn míng qín wáng pò zhèn lè. tài zōng wèi qín wáng, pò liú wǔ zhōu, jūn zhōng xiāng yǔ zuò qín wáng pò zhèn lè qū. jí jí wèi, yàn huì bì zòu zhī, wèi shì chén yuē: suī fā yáng dǎo lì, yì hū wén róng, rán gōng yè yóu zhī, bèi yú lè zhāng, shì bù wàng běn yě. yòu pú shè fēng dé yí yuē: bì xià yǐ shèng wǔ kān nán, chén lè xiàng dé, wén róng qǐ zú dào zāi! dì jué rán yuē: zhèn suī yǐ wǔ gōng xìng, zhōng yǐ wén dé suī hǎi nèi, wèi wén róng bù rú dǎo lì, sī guò yǐ. nǎi zhì wǔ tú, zuǒ yuán yòu fāng, xiān piān hòu wǔ, jiāo cuò qū shēn, yǐ xiàng yú lì é guàn. mìng lǚ cái yǐ tú jiào lè gōng bǎi èr shí bā rén, bèi yín jiǎ zhí jǐ ér wǔ, fán sān biàn, měi biàn wèi sì zhèn, xiàng jī cì wǎng lái, gē zhě hé yuē: qín wáng pò zhèn lè. hòu lìng wèi zhēng yǔ yuán wài sàn qí cháng shì chǔ liàng yuán wài sàn qí cháng shì yú shì nán tài zǐ yòu shù zǐ lǐ bǎi yào gèng zhì gē cí, míng yuē qī dé wǔ. wǔ chū chéng, guān zhě jiē è wàn yǒng yuè, zhū jiāng shàng shòu, qún chén chēng wàn suì, mán yí zài tíng zhě qǐng xiāng shuài yǐ wǔ. tài cháng qīng xiāo yǔ yuē: lè suǒ yǐ měi shèng dé, xíng róng ér yǒu suǒ wèi jǐn, bì xià pò liú wǔ zhōu, xuē jǔ dòu jiàn dé wáng shì chōng, yuán tú qí zhuàng yǐ shí. dì yuē: fāng sì hǎi wèi dìng, gōng fá yǐ píng huò luàn, zhì lè zhèn qí gěng gài ér yǐ. ruò bèi xiě qín huò, jīn jiāng xiāng yǒu cháng wèi qí chén zhě, guān zhī yǒu suǒ bù rěn, wǒ bù wèi yě. zì shì yuán rì dōng zhì cháo huì qìng hè, yǔ jiǔ gōng wǔ tóng zòu. wǔ rén gèng yǐ jìn xián guān, hǔ wén kù, zǎi shé dài, niǎo pí xuē, èr rén zhí jīng jū qián. qí hòu gèng hào shén gōng pò zhèn lè.
《七德舞》者,本名《秦王破陣樂》。太宗為秦王,破劉武周,軍中相與作 《秦王破陣樂》曲。及即位,宴會必奏之,謂侍臣曰:「雖發揚蹈厲,異乎文容, 然功業由之,被於樂章,示不忘本也。」右僕射封德彝曰:「陛下以聖武戡難,陳 樂象德,文容豈足道哉!」帝矍然曰:「朕雖以武功興,終以文德綏海內,謂文容 不如蹈厲,斯過矣。」乃制舞圖,左圓右方,先偏後伍,交錯屈伸,以象魚麗、鵝 鸛。命呂才以圖教樂工百二十八人,被銀甲執戟而舞,凡三變,每變為四陣,象擊 刺往來,歌者和曰:「秦王破陣樂」。後令魏徵與員外散騎常侍褚亮、員外散騎常 侍虞世南、太子右庶子李百藥更制歌辭,名曰《七德舞》。舞初成,觀者皆扼腕踴 躍,諸將上壽,群臣稱萬歲,蠻夷在庭者請相率以舞。太常卿蕭瑀曰:「樂所以美 盛德,形容而有所未盡,陛下破劉武周,薛舉、竇建德、王世充,原圖其狀以識。」 帝曰:「方四海未定,攻伐以平禍亂,制樂陣其梗概而已。若備寫禽獲,今將相有 嘗為其臣者,觀之有所不忍,我不為也。」自是元日、冬至朝會慶賀,與《九功舞》 同奏。舞人更以進賢冠,虎文袴,崽蛇帶,鳥皮鞾,二人執旌居前。其後更號《神 功破陣樂》。
jiǔ gōng wǔ zhě, běn míng gōng chéng qìng shàn lè. tài zōng shēng yú qìng shàn gōng, zhēn guān liù nián xìng zhī, yàn cóng chén, shǎng cì lǘ lǐ, tóng hàn pèi wǎn. dì huān shén, fù shī, qǐ jū láng lǚ cái bèi zhī guǎn xián, míng yuē gōng chéng qìng shàn lè, yǐ tóng ér liù shí sì rén, guān jìn dé guān, zǐ kù zhě, zhǎng xiù, qī jì, xǐ lǚ ér wǔ, hào jiǔ gōng wǔ. jìn dǎo ān xú, yǐ xiàng wén dé. lín dé èr nián zhào: jiāo miào xiǎng yàn zòu wén wǔ, yòng gōng chéng qìng shàn lè, yè lǚ, zhí fú, fú kù zhě, tóng zǐ guān rú gù, wǔ wǔ yòng shén gōng pò zhèn lè, yì jiǎ, chí jǐ, zhí dào zhě bèi jīn jiǎ, bā yì, jiā xiāo dí gē gǔ, liè zuò xiàn nán, ruò wǔ jí yǔ gōng xiàn hé zòu. qí yàn lè èr wǔ réng bié shè yān.
《九功舞》者,本名《功成慶善樂》。太宗生於慶善宮,貞觀六年幸之,宴從 臣,賞賜閭里,同漢沛、宛。帝歡甚,賦詩,起居郎呂才被之管弦,名曰《功成慶 善樂》,以童兒六十四人,冠進德冠,紫袴褶,長袖,漆髻,屣履而舞,號《九功 舞》。進蹈安徐,以象文德。麟德二年詔:「郊廟、享宴奏文舞,用《功成慶善樂》, 曳履,執紼,服袴褶,童子冠如故,武舞用《神功破陣樂》,衣甲,持戟,執纛者 被金甲,八佾,加簫、笛、歌鼓,列坐縣南,若舞即與宮縣合奏。其宴樂二舞仍別 設焉。」
shàng yuán wǔ zhě, gāo zōng suǒ zuò yě. wǔ zhě bǎi bā shí rén, yī huà yún wǔ sè yī, yǐ xiàng yuán qì. qí lè yǒu shàng yuán èr yí sān cái sì shí wǔ xíng liù lǜ qī zhèng bā fēng jiǔ gōng shí zhōu dé yī qìng yún zhī qū, dà cí xiǎng jiē yòng zhī. zhì shàng yuán sān nián, zhào: wéi yuán qiū, fāng zé tài miào nǎi yòng, yú jiē bà. yòu yuē: shén gōng pò zhèn lè bù rù yǎ lè, gōng chéng qìng shàn lè bù kě jiàng shén, yì jiē bà. ér xiào miào yòng zhì kāng kǎi ān rú gù.
《上元舞》者,高宗所作也。舞者百八十人,衣畫雲五色衣,以象元氣。其樂 有《上元》、《二儀》、《三才》、《四時》、《五行》、《六律》、《七政》、 《八風》、《九宮》、《十洲》、《得一》、《慶雲》之曲,大祠享皆用之。至上 元三年,詔:「惟圓丘,方澤、太廟乃用,余皆罷。」又曰:「《神功破陣樂》不 入雅樂,《功成慶善樂》不可降神,亦皆罷。」而效廟用《治康》、《凱安》如故。
yí fèng èr nián, tài cháng qīng wéi wàn shí zòu: qǐng zuò shàng yuán wǔ, jiān zòu pò zhèn qìng shàn èr wǔ. ér pò zhèn lè wǔ shí èr biàn, zhe yú yǎ lè zhě èr biàn qìng shàn lè wǔ shí biàn, zhe yú yǎ lè zhě yī biàn shàng yuán wǔ èr shí jiǔ biàn, jiē zhe yú yǎ lè. yòu yuē: yún mén dà xián dà qìng dà xià, gǔ wén wǔ yě. dà huò dà wǔ, gǔ wǔ wǔ yě. wèi guó jiā zhě, yī ràng dé tiān xià, zé xiān zòu wén wǔ zhēng fá dé tiān xià, zé xiān zòu wǔ wǔ. shén gōng pò zhèn lè yǒu wǔ shì zhī xiàng, gōng chéng qìng shàn lè yǒu wén shì zhī xiàng, yòng èr wǔ, qǐng xiān zòu shén gōng pò zhèn lè. chū, cháo huì cháng zòu pò zhèn wǔ, gāo zōng jí wèi, bù rěn guān zhī, nǎi bù shè. hòu xìng jiǔ chéng gōng, zhì jiǔ, wéi wàn shí yuē: pò zhèn lè wǔ, suǒ yǐ xuān yáng zǔ zōng shèng liè, yǐ shì hòu shì, zì bì xià jí wèi, qǐn ér bù zuò zhě jiǔ yǐ. lǐ, tiān zǐ qīn zǒng gàn qī, yǐ wǔ xiān zǔ zhī lè. jīn pò zhèn lè jiǔ fèi, qún xià wú suǒ chēng shù, fēi suǒ yǐ fā xiào sī yě. dì fù lìng zòu zhī, wǔ bì, tàn yuē: bù jiàn cǐ lè chuí sān shí nián, zhuī sī wáng yè qín láo ruò cǐ, zhèn ān kě wàng wǔ gōng xié! qún chén jiē chēng wàn suì. rán yù xiǎng yàn zòu èr lè, tiān zǐ bì bì wèi, zuò zhě jiē xìng. tài cháng bó shì péi shǒu zhēn yǐ wèi zòu èr wǔ shí, tiān zǐ bù yí qǐ lì. zhào cóng zhī. jí gāo zōng bēng, gǎi zhì kāng wǔ yuē huà kāng yǐ bì huì. wǔ hòu huǐ táng tài miào. qī dé jiǔ gōng zhī wǔ jiē wáng, wéi qí míng cún. zì hòu fù yòng suí wén wǔ wǔ wǔ ér yǐ.
儀鳳二年,太常卿韋萬石奏:「請作《上元舞》,兼奏《破陣》、《慶善》二 舞。而《破陣樂》五十二徧,著於雅樂者二徧;《慶善樂》五十徧,著於雅樂者一 徧;《上元舞》二十九徧,皆著於雅樂。」又曰:「《雲門》、《大咸》、《大磬》、 《大夏》,古文舞也。《大濩》、《大武》,古武舞也。為國家者,揖讓得天下, 則先奏文舞;征伐得天下,則先奏武舞。《神功破陣樂》有武事之象,《功成慶善 樂》有文事之象,用二舞,請先奏《神功破陣樂》。」初,朝會常奏《破陣舞》, 高宗即位,不忍觀之,乃不設。後幸九成宮,置酒,韋萬石曰:「《破陣樂》舞, 所以宣揚祖宗盛烈,以示後世,自陛下即位,寢而不作者久矣。禮,天子親總干戚, 以舞先祖之樂。今《破陣樂》久廢,群下無所稱述,非所以發孝思也。」帝復令奏 之,舞畢,嘆曰:「不見此樂垂三十年,追思王業勤勞若此,朕安可忘武功邪!」 群臣皆稱萬歲。然遇饗燕奏二樂,天子必避位,坐者皆興。太常博士裴守真以謂 「奏二舞時,天子不宜起立」。詔從之。及高宗崩,改《治康舞》曰《化康》以避 諱。武后毀唐太廟。《七德》、《九功》之舞皆亡,唯其名存。自後復用隋文舞、 武舞而已。
yàn lè. gāo zǔ jí wèi, réng suí zhì shè jiǔ bù lè: yàn lè jì, lè gōng wǔ rén wú biàn zhě. qīng shāng jì zhě, suí qīng lè yě. yǒu biān zhōng, biān qìng dú xián qín, jī qín sè zòu pí pá wò kōng hóu zhú zhēng jié gǔ jiē yī shēng dí xiāo chí fāng xiǎng bá xī jiē èr. gē èr rén, chuī yè yī rén, wǔ zhě sì rén, bìng xí bā yú wǔ. xī liáng jì, yǒu biān zhōng biān qìng jiē yī dàn zhēng sǎo zhēng, chén kōng hóu shù kōng hóu pí pá. wǔ xián shēng xiāo bì lì xiǎo bì lì dí héng dí yāo gǔ qí gǔ yán gǔ jiē yī tóng bó èr, bèi yī. bái wǔ yī rén, fāng wǔ sì rén. tiān zhú jì, yǒu tóng gǔ, jié gǔ dōu tán gǔ máo yuán gǔ, bì lì, héng dí, fèng shǒu kōng hóu, pí pá wǔ xián, bèi, fú yī tóng bó èr, wǔ zhě èr rén. gāo lì jì, yǒu dàn zhēng sǎo zhēng fèng shǒu kōng hóu wò kōng hóu shù kōng hóu pí pá, yǐ shé pí wèi cáo, hòu cùn yú, yǒu lín jiǎ. qiū mù wèi miàn, xiàng yá wèi hàn bō, huà guó wáng xíng. yòu yǒu wǔ xián yì zī dí shēng hú lú shēng xiāo xiǎo bì lì táo pí bì lì yāo gǔ qí gǔ yán gǔ guī tóu gǔ tiě bǎn bèi dà bì lì. hú xuán wǔ, wǔ zhě lì qiú shàng, xuán zhuǎn rú fēng. guī zī jì, yǒu dàn zhēng shù kōng hóu pí pá wǔ xián héng dí shēng xiāo bì lì dá là gǔ máo yuán gǔ dōu tán gǔ, hóu tí gǔ jī lóu gǔ yāo gǔ qí gǔ yán gǔ bèi, jiē yī tóng bó èr. wǔ zhě sì rén. shè wǔ fāng shī zi, gāo zhàng yú, shì yǐ fāng sè. měi shī zi yǒu shí èr rén, huà yī, zhí hóng fú, shǒu jiā hóng wà, wèi zhī shī zi láng. ān guó jì, yǒu shù kōng hóu pí pá wǔ xián héng dí xiāo bì lì zhèng gǔ hé gǔ tóng bó, jiē yī wǔ zhě èr rén. shū lè jì, yǒu jiān kōng hóu pí pá wǔ xián xiāo héng dí bì lì dá là gǔ jié gǔ hóu tí gǔ yāo gǔ jī lóu gǔ, jiē yī wǔ zhě èr rén. kāng guó jì, yǒu zhèng gǔ hé gǔ, jiē yī dí tóng bó, jiē èr. wǔ zhě èr rén. gōng rén zhī fú jiē cóng qí guó.
燕樂。高祖即位,仍隋制設九部樂:《燕樂伎》,樂工舞人無變者。《清商伎》 者,隋清樂也。有編鐘,編磬、獨弦琴,擊琴、瑟、奏琵琶、臥箜篌、築、箏、節 鼓皆一;笙、笛、簫、篪、方響、跋膝皆二。歌二人,吹葉一人,舞者四人,並習 《巴渝舞》。《西涼伎》,有編鐘、編磬皆一;彈箏、掃箏,臣箜篌、豎箜篌、琵 琶。五弦笙、蕭、觱篥、小觱篥、笛、橫笛、腰鼓、齊鼓、檐鼓皆一;銅鈸二,貝 一。白舞一人,方舞四人。《天竺伎》,有銅鼓,羯鼓、都曇鼓、毛員鼓,觱篥, 橫笛,鳳首箜篌,琵琶、五弦,貝,紼一;銅鈸二,舞者二人。《高麗伎》,有彈 箏、掃箏、鳳首箜篌、臥箜篌、豎箜篌、琵琶,以蛇皮為槽,厚寸余,有鱗甲。楸 木為面,象牙為捍撥,畫國王形。又有五弦、義觜、笛、笙、葫蘆笙、簫、小觱篥、 桃皮觱篥、腰鼓、齊鼓、檐鼓、龜頭鼓、鐵版、貝、大觱篥。胡旋舞,舞者立球上, 旋轉如風。《龜茲伎》,有彈箏、豎箜篌、琵琶、五弦、橫笛、笙、蕭、觱篥、答 臘鼓、毛員鼓、都曇鼓,侯提鼓、雞婁鼓、腰鼓、齊鼓、檐鼓、貝,皆一;銅鈸二。 舞者四人。設五方師子,高丈余,飾以方色。每師子有十二人,畫衣,執紅拂,首 加紅襪,謂之師子郎。《安國伎》,有豎箜篌、琵琶、五弦、橫笛、簫、觱篥、正 鼓、和鼓、銅鈸,皆一;舞者二人。《疏勒伎》,有堅箜篌、琵琶、五弦、簫、橫 笛、觱篥、答臘鼓、羯鼓、侯提鼓、腰鼓、雞婁鼓,皆一;舞者二人。《康國伎》, 有正鼓、和鼓,皆一;笛、銅鈸,皆二。舞者二人。工人之服皆從其國。
suí lè, měi zòu jiǔ bù lè zhōng, zhé zòu wén kāng lè, yī yuē lǐ bì. kuí téng shí, mìng xuē qù zhī, qí hòu suì wáng. jí píng gāo chāng, shōu qí lè. yǒu shù kōng hóu tóng jiǎo, yī pí pá wǔ xián héng dí xiāo bì lì dá là gǔ yāo gǔ jī lóu gǔ jié gǔ, jiē èr rén. gōng rén bù jīn, jiá páo, jǐn jīn, jīn tóng dài, huà kù. wǔ zhě èr rén, huáng páo xiù, liàn rú, wǔ sè tāo dài, jīn tóng ěr dāng chì xuē. zì shì chū yǒu shí bù lè.
隋樂,每奏九部樂終,輒奏《文康樂》,一曰《禮畢》。虁騰時,命削去之, 其後遂亡。及平高昌,收其樂。有豎箜篌、銅角,一;琵琶、五弦、橫笛、簫、觱 篥、答臘鼓、腰鼓、雞婁鼓、羯鼓,皆二人。工人布巾,袷袍,錦襟,金銅帶,畫 絝。舞者二人,黃袍袖,練襦,五色絛帶,金銅耳璫;赤鞾。自是初有十部樂。
qí hòu yīn nèi yàn, zhào zhǎng sūn wú jì zhì qīng bēi qū, wèi zhēng zhì lè shè lè qū, yú shì nán zhì yīng xióng lè qū. dì zhī pò dòu jiàn dé yě. chéng mǎ míng huáng cōng biāo, jí zhēng gāo lì, sǐ yú dào, pō āi xī zhī, mìng lè gōng zhì huáng cōng dié qū sì qū, jiē gōng diào yě.
其後因內宴,詔長孫無忌制《傾杯曲》,魏徵制《樂社樂曲》,虞世南制《英 雄樂曲》。帝之破竇建德也。乘馬名黃驄驃,及征高麗,死於道,頗哀惜之,命樂 工制《黃驄疊曲》四曲,皆宮調也。
wǔ xián, rú pí pá ér xiǎo, běi guó suǒ chū, jiù yǐ mù bō dàn, lè gōng péi shén fú chū yǐ shǒu dàn, tài zōng yuè shén, hòu rén xí wèi sǎo pí pá.
五弦,如琵琶而小,北國所出,舊以木撥彈,樂工裴神符初以手彈,太宗悅甚, 後人習為掃琵琶。
gāo zōng jí wèi, jǐng yún jiàn, hé shuǐ qīng, zhāng wén shōu cǎi gǔ yì wèi jǐng yún hé qīng gē, yì míng yàn lè. yǒu yù qìng fāng xiǎng sǎo zhēng zhú wò kōng hóu dà xiǎo kōng hóu dà xiǎo pí pá dà xiǎo wǔ xián chuī yè dà xiǎo shēng dà xiǎo bì lì xiāo tóng bó zhǎng dí chǐ bā duǎn dí, jiē yī máo yuán gǔ lián táo gǔ fú gǔ bèi, jiē èr. měi qì gōng yī rén, gē èr rén. gōng rén jiàng páo, jīn dài, wū xuē. wǔ zhě èr shí rén. fēn sì bù: yī jǐng yún wǔ, èr qìng shàn wǔ, sān pò zhèn wǔ, sì chéng tiān wǔ. jǐng yún lè, wǔ bā rén, wǔ sè yún guān, jǐn páo, wǔ sè kù, jīn tóng dài. qìng shàn lè, wǔ sì rén, zǐ páo, bái kù. pò chén lè, wǔ sì rén, líng páo, jiàng kù. chéng tiān lè, wǔ sì rén, jìn dé guān, zǐ páo, bái kù. jǐng yún wǔ, yuán huì dì yī zòu zhī.
高宗即位,景雲見,河水清,張文收采古誼為《景雲河清歌》,亦名燕樂。有 玉磬、方響、掃箏、築、臥箜篌、大小箜篌、大小琵琶、大小五弦、吹葉、大小笙、 大小觱篥、簫、銅鈸、長笛、尺八、短笛,皆一;毛員鼓、連鞉鼓、桴鼓、貝,皆 二。每器工一人,歌二人。工人絳袍,金帶,烏鞾。舞者二十人。分四部:一《景 雲舞》,二《慶善舞》,三《破陣舞》,四《承天舞》。《景雲樂》,舞八人,五 色雲冠,錦袍,五色袴,金銅帶。《慶善樂》,舞四人,紫袍,白袴。《破陳樂》, 舞四人,綾袍,絳袴。《承天樂》,舞四人,進德冠,紫袍,白袴。《景雲舞》, 元會第一奏之。
gāo zōng yǐ qín qǔ jìn jué, suī yǒu chuán zhě, fù shī gōng shāng, lìng yǒu sī xiū xí. tài cháng chéng lǚ cái shàng yán: shùn dàn wǔ xián zhī qín, gē nán fēng zhī shī, shì zhī qín cāo qū nòng jiē hé yú gē. jīn yǐ yù xuě shī wèi bái xuě gē. gǔ jīn zòu zhèng qū fù yǒu sòng shēng, jūn chàng chén hé zhī yì, yǐ qún chén suǒ hé shī shí liù yùn wèi sòng shēng shí liù jié. dì shàn zhī, nǎi mìng tài cháng zhe yú lè fǔ. cái fù zhuàn qín gē bái xuě děng qū, dì yì zhì gē cí shí liù, jiē zhe lè fǔ.
高宗以琴曲浸絕,雖有傳者,復失宮商,令有司脩習。太常丞呂才上言:「舜 彈五弦之琴,哥《南風》之詩,是知琴操曲弄皆合於歌。今以御《雪詩》為《白雪 歌》。古今奏正曲復有送聲,君唱臣和之義,以群臣所和詩十六韻為送聲十六節。」 帝善之,乃命太常著於樂府。才復撰《琴歌》、《白雪》等曲,帝亦制歌詞十六, 皆著樂府。
dì jiāng fá gāo lì, yàn luò yáng chéng mén, guān tún yíng jiào wǔ, àn xīn zhēng yòng wǔ zhī shì, míng yuē yī róng dà dìng lè, wǔ zhě bǎi sì shí rén, bèi wǔ cǎi jiǎ, chí shuò ér wǔ, gē zhě hé zhī, yuē bā xián tóng guǐ lè. xiàng gāo lì píng ér tiān xià dà dìng yě. jí liáo dōng píng, xíng jūn dà zǒng guǎn lǐ jī zuò yí lái bīn zhī qū yǐ xiàn.
帝將伐高麗,燕洛陽城門,觀屯營教舞,按新徵用武之勢,名曰《一戎大定樂》, 舞者百四十人,被五采甲,持槊而舞,歌者和之,曰「八弦同軌樂。」象高麗平而 天下大定也。及遼東平,行軍大總管李勣作《夷來賓》之曲以獻。
diào lù èr nián, xìng luò yáng chéng nán lóu, yàn qún chén, tài cháng zòu liù hé hái chún zhī wǔ, qí róng zhì bù chuán.
調露二年,幸洛陽城南樓,宴群臣,太常奏《六合還淳》之舞,其容制不傳。
gāo zōng zì yǐ lǐ shì lǎo zi zhī hòu yě, yú shì mìng lè gōng zhì dào diào.
高宗自以李氏老子之後也,於是命樂工制道調。