shí huò sān
食貨三
táng dōu zhǎng ān, ér guān zhōng hào chēng wò yě, rán qí tǔ dì xiá, suǒ chū bù zú yǐ gěi jīng shī bèi shuǐ hàn, gù cháng zhuǎn cáo dōng nán zhī sù. gāo zǔ tài zōng zhī shí, yòng wù yǒu jié ér yì shàn, shuǐ lù cáo yùn, suì bù guò èr shí wàn shí, gù cáo shì jiǎn. zì gāo zōng yǐ hòu, suì yì zēng duō, ér gōng lì fán xìng, mín yì lí qí bì yǐ.
唐都長安,而關中號稱沃野,然其土地狹,所出不足以給京師、備水旱,故常 轉漕東南之粟。高祖、太宗之時,用物有節而易贍,水陸漕運,歲不過二十萬石, 故漕事簡。自高宗已後,歲益增多,而功利繁興,民亦罹其弊矣。
chū, jiāng huái cáo zū mǐ zhì dōng dōu shū hán jiā cāng, yǐ chē huò tuó lù yùn zhì shǎn. ér shuǐ xíng lái yuǎn, duō fēng bō fù nì zhī huàn, qí shī cháng shí qī bā, gù qí lǜ yī hú dé bā dǒu wèi chéng láo. ér lù yùn zhì shǎn, cái sān bǎi lǐ, lǜ liǎng hú jì yōng qián qiān. mín sòng zū zhě, jiē yǒu shuǐ lù zhī zhí, ér hé yǒu sān mén dǐ zhù zhī xiǎn. xiǎn qìng yuán nián, yuàn xī jiān chǔ lǎng yì záo sān mén shān wèi liáng, kě tōng lù yùn. nǎi fā zú liù qiān záo zhī, gōng bù chéng. qí hòu, jiāng zuò dà jiàng yáng wù lián yòu záo wèi zhàn, yǐ wǎn cáo zhōu. wǎn fū xì èr gū yú xiōng, ér shéng duō jué, wǎn fū zhé zhuì sǐ, zé yǐ táo wáng bào, yīn xì qí fù mǔ qī zǐ, rén yǐ wèi kǔ.
初,江淮漕租米至東都輸含嘉倉,以車或馱陸運至陝。而水行來遠,多風波覆 溺之患,其失常十七八,故其率一斛得八斗為成勞。而陸運至陝,才三百里,率兩 斛計佣錢千。民送租者,皆有水陸之直,而河有三門底柱之險。顯慶元年,苑西監 褚朗議鑿三門山為梁,可通陸運。乃發卒六千鑿之,功不成。其後,將作大匠楊務 廉又鑿為棧,以輓漕舟。輓夫系二鈲於胸,而繩多絕,輓夫輒墜死,則以逃亡報, 因系其父母妻子,人以為苦。
kāi yuán shí bā nián, xuān zhōu cì shǐ péi yào qīng cháo jí jīng shī, xuán zōng fǎng yǐ cáo shì, yào qīng tiáo shàng pián yí yuē: jiāng nán hù kǒu duō, ér wú zhēng fáng zhī yì. rán sòng zū yōng diào wù, yǐ suì èr yuè zhì yáng zhōu rù dòu mén, sì yuè yǐ hòu, shǐ dù huái rù biàn, cháng kǔ shuǐ qiǎn, liù qī yuè nǎi zhì hé kǒu, ér hé shuǐ fāng zhǎng, xū bā jiǔ yuè shuǐ luò shǐ dé shàng hé rù luò, ér cáo lù duō gěng, chuán qiáng zǔ ài. jiāng nán zhī rén bù xí hé shì, zhuǎn gù hé shī shuǐ shǒu, zhòng wèi láo fèi. qí de xíng rì shǎo, zǔ zhì rì duō. jīn hàn suí cáo lù, bīn hé cāng bǐng, yí jī kě xún. kě yú hé kǒu zhì wǔ láo cāng, gǒng xiàn zhì luò kǒu cāng, shǐ jiāng nán zhī zhōu bù rù huáng hé, huáng hé zhī zhōu bù rù luò kǒu. ér hé yáng bǎi yá tài yuán yǒng fēng wèi nán zhū cāng, jié jí zhuǎn yùn, shuǐ tōng zé zhōu xíng, shuǐ qiǎn zé yù yú cāng yǐ dài, zé zhōu wú tíng liú, ér wù bù hào shī. cǐ shén lì yě. xuán zōng chū bù xǐng. èr shí yī nián, yào qīng wèi jīng zhào yǐn, jīng shī yǔ shuǐ, gǔ yǒng guì. xuán zōng jiāng xìng dōng dōu, fù wèn yào qīng cáo shì, yào qīng yīn qǐng bà shǎn lù yùn, ér zhì cāng hé kǒu, shǐ jiāng nán cáo zhōu zhì hé kǒu zhě, shū sù yú cāng ér qù, xiàn guān gù zhōu yǐ fēn rù hé luò. zhì cāng sān mén dōng xī, cáo zhōu shū qí dōng cāng, ér lù yùn yǐ shū xī cāng, fù yǐ zhōu cáo, yǐ bì sān mén zhī shuǐ xiǎn. xuán zōng yǐ wèi rán. nǎi yú hé yīn zhì hé yīn cāng, hé qīng zhì bǎi yá cāng sān mén dōng zhì jí jīn cāng, xī zhì yán cāng záo shān shí bā lǐ yǐ lù yùn. zì jiāng huái cáo zhě, jiē shū hé yīn cāng, zì hé yīn xī zhì tài yuán cāng, wèi zhī běi yùn, zì tài yuán cāng fú wèi yǐ shí guān zhōng. xuán zōng dà yuè, bài yào qīng wèi huáng mén shì láng tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì, jiān jiāng huái dōu zhuǎn yùn shǐ, yǐ zhèng zhōu cì shǐ cuī xī yì hé nán shǎo yǐn xiāo jiǒng wèi fù shǐ, yì cáo jìn jiàng wèi pú xíng bèi jì bó zhī zū shū zhū cāng, zhuǎn ér rù wèi. fán sān suì, cáo qī bǎi wàn shí, shěng lù yùn yōng qián sān shí wàn mín.
開元十八年,宣州刺史裴耀卿朝集京師,玄宗訪以漕事,耀卿條上便宜曰: 「江南戶口多,而無征防之役。然送租、庸、調物,以歲二月至楊州入斗門,四月 已後,始渡淮入汴,常苦水淺,六七月乃至河口,而河水方漲,須八九月水落始得 上河入洛,而漕路多梗,船檣阻隘。江南之人不習河事,轉雇河師水手,重為勞費。 其得行日少,阻滯日多。今漢、隋漕路,瀕河倉稟,遺蹟可尋。可於河口置武牢倉, 鞏縣置洛口倉,使江南之舟不入黃河,黃河之舟不入洛口。而河陽、柏崖、太原、 永豐、渭南諸倉,節級轉運,水通則舟行,水淺則寓於倉以待,則舟無停留,而物 不耗失。此甚利也。」玄宗初不省。二十一年,耀卿為京兆尹,京師雨水,谷踴貴。 玄宗將幸東都,復問耀卿漕事,耀卿因請「罷陝陸運,而置倉河口,使江南漕舟至 河口者,輸粟於倉而去,縣官雇舟以分入河、洛。置倉三門東西,漕舟輸其東倉, 而陸運以輸西倉,復以舟漕,以避三門之水險。」玄宗以為然。乃於河陰置河陰倉, 河清置柏崖倉;三門東置集津倉,西置鹽倉;鑿山十八里以陸運。自江、淮漕者, 皆輸河陰倉,自河陰西至太原倉,謂之北運,自太原倉浮渭以實關中。玄宗大悅, 拜耀卿為黃門侍郎、同中書門下平章事,兼江淮都轉運使,以鄭州刺史崔希逸、河 南少尹蕭炅為副使,益漕晉、絳、魏、濮、邢、貝、濟、博之租輸諸倉,轉而入渭。 凡三歲,漕七百萬石,省陸運佣錢三十萬緡。
shì shí, mín jiǔ bù lí bīng gé, wù lì fēng fù, cháo tíng yòng dù yì guǎng, bù jì dào lǐ zhī fèi, ér mín zhī shū sòng suǒ chū shuǐ lù zhī zhí, zēng yǐ hán jiǎo yíng jiào zhī míng, mín jiān chuán yán yòng dòu qián yùn dòu mǐ, qí mí hào rú cǐ. jí yào qīng bà xiāng, běi yùn pō jiān, mǐ suì zhì jīng shī cái bǎi wàn shí. èr shí wǔ nián, suì bà běi yùn. ér cuī xī yì wèi hé nán shǎn yùn shǐ, suì yùn bǎi bā shí wàn shí. qí hòu yǐ tài cāng jī sù yǒu yú, suì jiǎn cáo shù shí wàn shí.
是時,民久不罹兵革,物力豐富,朝廷用度亦廣,不計道里之費,而民之輸送 所出水陸之直,增以「函腳」、「營窖」之名,民間傳言用斗錢運斗米,其縻耗如 此。及耀卿罷相,北運頗艱,米歲至京師才百萬石。二十五年,遂罷北運。而崔希 逸為河南陝運使,歲運百八十萬石。其後以太倉積粟有餘,歲減漕數十萬石。
èr shí jiǔ nián, shǎn jùn tài shǒu lǐ qí wù záo dǐ zhù wèi mén yǐ tōng cáo, kāi qí shān diān wèi wǎn lù, shāo shí wò xī ér záo zhī. rán qì shí rù hé, jī shuǐ yì tuān nù, zhōu bù néng rù xīn mén, hòu qí shuǐ zhǎng, yǐ rén wǎn zhōu ér shàng. tiān zǐ yí zhī, qiǎn huàn zhě àn shì, qí wù hòu lù shǐ zhě, hái yán biàn. qí wù rù wèi hóng lú qīng, yǐ zhǎng ān lìng wéi jiān dài zhī, jiān shuǐ lù yùn shǐ. jiān zhì hàn suí yùn qú, qǐ guān mén, dǐ zhǎng ān, tōng shān dōng zū fù. nǎi jué bà chǎn, bìng wèi ér dōng, zhì yǒng fēng cāng yǔ wèi hé. yòu yú zhǎng lè pō bīn yuàn qiáng záo tán yú wàng chūn lóu xià, yǐ jù cáo zhōu. jiān yīn shǐ zhū zhōu gè jiē qí jùn míng, chén qí tǔ dì suǒ chǎn bǎo huò zhū qí wù yú fú shàng. xiān shí mín jiān chàng lǐ gē yuē dé tǐ hé nà xié. qí hòu dé bǎo fú yú táo lín, yú shì shǎn xiàn wèi cuī chéng fǔ gèng dé tǐ gē wèi dé bǎo hóng nóng yě. jiān mìng zhōu rén wèi wú chǔ fú, dà lì guǎng xiù máng juē yǐ gē zhī. chéng fǔ yòu guǎng zhī wèi gē cí shí què, zì yī quē hòu lǜ yī jǐn bàn bì hóng mǒ é, lì dì yī chuán wèi hào tóu yǐ chàng, jí liǎng xiàn fù nǚ bǎi yú rén, xiān fú jìng zhuāng, míng gǔ chuī dí yǐ hé zhī. zhòng sōu yǐ cì còu lóu xià, tiān zǐ wàng jiàn dà yuè, cì qí tán míng yuē guǎng yùn tán. shì suì, cáo shān dōng sù sì bǎi wàn shí. zì péi yào qīng yán cáo shì, jìn yòng zhě cháng jiān zhuǎn yùn zhī zhí, ér wéi jiān wèi zuì.
二十九年,陝郡太守李齊物鑿砥柱為門以通漕,開其山顛為輓路,燒石沃醯而 鑿之。然棄石入河,激水益湍怒,舟不能入新門,候其水漲,以人輓舟而上。天子 疑之,遣宦者按視,齊物厚賂使者,還言便。齊物入為鴻臚卿,以長安令韋堅代之, 兼水陸運使。堅治漢、隋運渠,起關門,抵長安,通山東租賦。乃絕灞、滻,並渭 而東,至永豐倉與渭合。又於長樂坡瀕苑牆鑿潭於望春樓下,以聚漕舟。堅因使諸 舟各揭其郡名,陳其土地所產寶貨諸奇物於袱上。先時民間唱俚歌曰「得體紇那邪」。 其後得寶符於桃林,於是陝縣尉崔成甫更《得體歌》為《得寶弘農野》。堅命舟人 為吳、楚服,大笠、廣袖、芒屩以歌之。成甫又廣之為歌辭十闋,自衣缺後綠衣、 錦半臂、紅抹額,立第一船為號頭以唱,集兩縣婦女百餘人,鮮服靚妝,鳴鼓吹笛 以和之。眾艘以次輳樓下,天子望見大悅,賜其潭名曰廣運潭。是歲,漕山東粟四 百萬石。自裴耀卿言漕事,進用者常兼轉運之職,而韋堅為最。
chū, yào qīng xìng cáo lù, qǐng bà lù yùn, ér bù guǒ fèi. zì jǐng yún zhōng, lù yùn běi lù fēn bā dì, gù mín chē niú yǐ zài. kāi yuán chū, hé nán yǐn lǐ jié wèi shuǐ lù yùn shǐ, yùn mǐ suì èr bǎi wǔ shí wàn shí, ér bā dì yòng chē qiān bā bǎi chéng. yào qīng bà jiǔ zhī, hé nán yǐn péi jiǒng yǐ bā dì shāng niú, nǎi wèi jiāo chǎng liǎng dì, bīn shuǐ chù wèi sù chǎng, fēn guān zǒng zhī, zì lóng mén dōng shān dǐ tiān jīn qiáo wèi shí yàn yǐ è shuǐ. qí hòu dà dào qǐ, ér tiān xià guì yǐ.
初,耀卿興漕路,請罷陸運,而不果廢。自景雲中,陸運北路分八遞,雇民車 牛以載。開元初,河南尹李傑為水陸運使,運米歲二百五十萬石,而八遞用車千八 百乘。耀卿罷久之,河南尹裴迥以八遞傷牛,乃為交場兩遞,濱水處為宿場,分官 總之,自龍門東山抵天津橋為石堰以遏水。其後大盜起,而天下匱矣。
sù zōng mò nián, shǐ cháo yì bīng fèn chū sòng zhōu, huái yùn yú shì zǔ jué, zū yōng yán tiě sù hàn jiāng ér shàng. hé nán yǐn liú yàn wèi hù bù shì láng, jiān jù dāng dù zhī zhuǎn yùn yán tiě zhù qián shǐ, jiāng huái sù bó, yáo xiāng hàn yuè shāng yú yǐ shū jīng shī.
肅宗末年,史朝義兵分出宋州,淮運於是阻絕,租庸鹽鐵溯漢江而上。河南尹 劉晏為戶部侍郎,兼句當度支、轉運、鹽鐵、鑄錢使,江淮粟帛,繇襄、漢越商於 以輸京師。
jí dài zōng chū shǎn zhōu, guān zhōng kōng jiǒng, yú shì shèng zhuǎn shū yǐ gěi yòng. guǎng dé èr nián, fèi jù dāng dù zhī shǐ, yǐ liú yàn zhuān lǐng dōng dōu hé nán huái xī jiāng nán dōng xī zhuǎn yùn zū yōng zhù qián yán tiě, zhuǎn shū zhì shàng dōu, dù zhī suǒ lǐng zhū dào zū yōng guān chá shǐ, fán cáo shì yì jiē jué yú yàn. yàn jí yán lì gù yōng fēn lì dū zhī, suí jiāng biàn hé wèi suǒ yí. gù shí zhuǎn yùn chuán yáo rùn zhōu lù yùn zhì yáng zi, dòu mǐ fèi qián shí jiǔ, yàn mìng náng mǐ ér zài yǐ zhōu, jiǎn qián shí wǔ yáo yáng zhōu jù hé yīn, dòu mǐ fèi qián bǎi èr shí, yàn wèi xiē huáng zhī jiāng chuán èr qiān sōu, měi chuán shòu qiān hú, shí chuán wèi gāng, měi gāng sān bǎi rén, gāo gōng wǔ shí, zì yáng zhōu qiǎn jiāng bù sòng zhì hé yīn, shàng sān mén, hào shàng mén tián què chuán, mǐ dòu jiǎn qián jiǔ shí. diào bā shǔ xiāng hàn má xǐ zhú xiǎo wèi táo wǎn zhōu, yǐ xiǔ suǒ fǔ cái dài xīn, wù wú qì zhě. wèi shí nián, rén rén xí hé xiǎn. jiāng chuán bù rù biàn, biàn chuán bù rù hé, hé chuán bù rù wèi jiāng nán zhī yùn jī yáng zhōu, biàn hé zhī yùn jī hé yīn, hé chuán zhī yùn jī wèi kǒu, wèi chuán zhī yùn rù tài cāng. suì zhuǎn sù bǎi yī shí wàn shí, wú shēng dǒu nì zhě. qīng huò zì yáng zi zhì biàn zhōu, měi tuó fèi qián èr qiān èr bǎi, jiǎn jiǔ bǎi, suì shěng shí yú wàn mín. yòu fēn guān lì zhǔ dān yáng hú, jìn yǐn gài, zì shì hé cáo bù hé. dà lì bā nián, yǐ guān nèi fēng ráng, jiǎn cáo shí wàn shí, dù zhī hé dí yǐ yōu nóng. yàn zì tiān bǎo mò zhǎng chū nà, jiān suì yùn, zhī zuǒ yòu cáng, zhǔ cái gǔ sān shí yú nián yǐ. jí yáng yán wèi xiāng, yǐ jiù è bà yàn, bà yùn shǐ fù guī dù zhī, fán jiāng huái cáo mǐ, yǐ kù bù láng zhōng cuī hé tú zhǔ zhī.
及代宗出陝州,關中空窘,於是盛轉輸以給用。廣德二年,廢句當度支使,以 劉晏顓領東都、河南、淮西、江南東西轉運、租庸、鑄錢、鹽鐵,轉輸至上都,度 支所領諸道租庸觀察使,凡漕事亦皆決於晏。晏即鹽利顧傭分吏督之,隨江、汴、 河、渭所宜。故時轉運船繇潤州陸運至揚子,斗米費錢十九,晏命囊米而載以舟, 減錢十五;繇揚州距河陰,斗米費錢百二十,晏為歇皇支江船二千艘,每船受千 斛,十船為綱,每綱三百人,篙工五十,自揚州遣將部送至河陰,上三門,號「上 門填闕船」,米斗減錢九十。調巴、蜀、襄、漢麻枲竹筱為綯挽舟,以朽索腐材代 薪,物無棄者。未十年,人人習河險。江船不入汴,汴船不入河,河船不入渭;江 南之運積揚州,汴河之運積河陰,河船之運積渭口,渭船之運入太倉。歲轉粟百一 十萬石,無升斗溺者。輕貨自揚子至汴州,每馱費錢二千二百,減九百,歲省十餘 萬緡。又分官吏主丹楊湖,禁引溉,自是河漕不涸。大曆八年,以關內豐穰,減漕 十萬石,度支和糴以優農。晏自天寶末掌出納,監歲運,知左右藏,主財谷三十餘 年矣。及楊炎為相,以舊惡罷晏,罷運使復歸度支,凡江淮漕米,以庫部郎中崔河 圖主之。
jí tián yuè lǐ wéi yuè lǐ nà liáng chóng yì jù mìng, jǔ tiān xià bīng tǎo zhī, zhū jūn yǎng gěi jīng shī. ér lǐ nà tián yuè bīng shǒu wō kǒu, liáng chóng yì è xiāng dèng, nán běi cáo yǐn jiē jué, jīng shī dà kǒng. jiāng huái shuǐ lù zhuǎn yùn shǐ dù yòu yǐ qín hàn yùn lù chū jùn yí shí lǐ rù pí pá gōu, jué cài hé, zhì chén zhōu ér hé, zì suí záo biàn hé, guān cáo bù tōng, ruò dǎo liú péi àn, gōng yòng shén guǎ shū jī míng gāng shǒu wěi, kě yǐ tōng zhōu, lù xíng cái sì shí lǐ, zé jiāng hú qián zhōng lǐng nán shǔ hàn zhī sù kě fāng zhōu ér xià, yáo bái shā qù dōng guān, lì yǐng cài, shè biàn dǐ dōng dōu, wú zhuó hé sù huái zhī zǔ, jiǎn gù dào èr qiān yú lǐ. huì lǐ nà jiāng lǐ wěi yǐ xú zhōu guī mìng, huái lù tōng ér zhǐ. hù bù shì láng zhào zàn yòu yǐ qián huò chū huái yū huǎn, fēn zhì biàn zhōu dōng xī shuǐ lù yùn liǎng shuì yán tiě shǐ, yǐ dù zhī zǒng dà gāng.
及田悅、李惟岳、李納、梁崇義拒命,舉天下兵討之,諸軍仰給京師。而李納、 田悅兵守渦口,梁崇義搤襄、鄧,南北漕引皆絕,京師大恐。江淮水陸轉運使杜佑 以秦、漢運路出浚儀十里入琵琶溝,絕蔡河,至陳州而合,自隋鑿汴河,官漕不通, 若導流培岸,功用甚寡;疏雞鳴岡首尾,可以通舟,陸行才四十里,則江、湖、黔 中、嶺南、蜀、漢之粟可方舟而下,繇白沙趣東關,歷潁、蔡,涉汴抵東都,無濁 河溯淮之阻,減故道二千餘里。會李納將李洧以徐州歸命,淮路通而止。戶部侍郎 趙贊又以錢貨出淮迂緩,分置汴州東西水陸運兩稅鹽鐵使,以度支總大綱。
zhēn yuán chū, guān fǔ sù bīng, mǐ dòu qiān qián, tài cāng gōng tiān zǐ liù gōng zhī shàn bù jí shí rì, jìn zhōng bù néng niàng jiǔ, yǐ fēi lóng tuó fù yǒng fēng cāng mǐ gěi jìn jūn, lù yùn niú sǐ dài jǐn. dé zōng yǐ gěi shì zhōng cuī zào gǎn yán, wèi néng lì shì, yòng wèi xiāng. zào yǐ jiāng wú sù jí qián gǔ zhū shǐ zhuān lì wǎng shàng, nǎi zòu zhū dào guān chá shǐ cì shǐ xuǎn guān bù sòng liǎng shuì zhì jīng shī, fèi zhū dào shuǐ lù zhuǎn yùn shǐ jí dù zhī xún yuàn jiāng huái zhuǎn yùn shǐ, yǐ dù zhī yán tiě guī shàng shū shěng, zǎi xiāng fēn pàn liù shàng shū shì. yǐ hù bù shì láng yuán xiù pàn zhū dào yán tiě què jiǔ, shì láng jí zhōng fú pàn dù zhī zhū dào liǎng shuì. zēng jiāng huái zhī yùn, zhè jiāng dōng xī suì yùn mǐ qī shí wǔ wàn shí, fù yǐ liǎng shuì yì mǐ bǎi wàn shí, jiāng xī hú nán è yuè fú jiàn lǐng nán mǐ yì bǎi èr shí wàn shí, zhào zhè jiāng dōng xī jié dù shǐ hán huàng, huái nán jié dù shǐ dù yà yùn zhì dōng xī wèi qiáo cāng. zhū dào yǒu yán tiě chù, fù zhì xún yuàn. suì zhōng zǎi xiàng jì kè zuì. cuī zào hòu yuán xiù, ér hán huàng fāng lǐng zhuǎn yùn, zòu guó cáo bù kě gǎi. dì yì yǎ qì huàng, fù yǐ wèi jiāng huái zhuǎn yùn shǐ. yuán xiù jí qí gāng, bù kě gòng shì, yīn yǒu xì. xiù chēng jí bà, ér huàng wèi dù zhī zhū dào yán tiě zhuǎn yùn shǐ, yú shì cuī zào yì bà. huàng suì hé xiù cháng yùn mǐ zī qīng hé zhōng, ér lǐ nà huái guāng yǐ yǐ gòu pàn, biǎn xiù léi zhōu sī hù cān jūn, xún cì sǐ.
貞元初,關輔宿兵,米斗千錢,太倉供天子六宮之膳不及十日,禁中不能釀酒, 以飛龍駝負永豐倉米給禁軍,陸運牛死殆盡。德宗以給事中崔造敢言,為能立事, 用為相。造以江、吳素嫉錢穀諸使顓利罔上,乃奏諸道觀察使、刺史選官部送兩稅 至京師,廢諸道水陸轉運使及度支巡院、江淮轉運使,以度支、鹽鐵歸尚書省,宰 相分判六尚書事。以戶部侍郎元琇判諸道鹽鐵、榷酒,侍郎吉中孚判度支諸道兩稅。 增江淮之運,浙江東、西歲運米七十五萬石,復以兩稅易米百萬石,江西、湖南、 鄂岳、福建、嶺南米亦百二十萬石,詔浙江東、西節度使韓滉,淮南節度使杜亞運 至東、西渭橋倉。諸道有鹽鐵處,復置巡院。歲終宰相計課最。崔造厚元琇,而韓 滉方領轉運,奏國漕不可改。帝亦雅器滉,復以為江淮轉運使。元琇嫉其剛,不可 共事,因有隙。琇稱疾罷,而滉為度支、諸道鹽鐵、轉運使,於是崔造亦罷。滉遂 劾琇常餫米淄青、河中,而李納、懷光倚以構叛,貶琇雷州司戶參軍,尋賜死。
shì shí, biàn sòng jié dù shǐ chūn xià qiǎn guān jiān biàn shuǐ, chá dào guàn gài zhě. suì cáo jīng dǐ zhù, fù zhě jǐ bàn. hé zhōng yǒu shān hào mǐ duī, yùn zhōu rù sān mén, gù píng lù rén wèi mén jiàng, zhí biāo zhǐ huī, yī zhōu bǎi rì nǎi néng shàng. yàn yuē: gǔ wú mén jiàng mù. wèi jiē nì sǐ yě. shǎn guó guān chá shǐ lǐ mì yì záo jí jīn cāng shān xī jìng wèi yùn dào, shǔ yú sān mén cāng, zhì shàng lù yǐ huí kōng chē, fèi qián wǔ wàn mín. xià lù jiǎn bàn yòu wèi rù wèi chuán, fāng wǔ bǎn, shū dōng wèi qiáo tài cāng mǐ zhì fán bǎi sān shí wàn shí, suì bà nán lù lù yùn. qí hòu zhū dào yán tiě zhuǎn yùn shǐ zhāng pāng fù zhì jiāng huái xún yuàn. jí zhè xī guān chá shǐ lǐ qí lǐng shǐ, jiāng huái yàn dài lì zhè xī zhě, zēng sī lù xiǎo yàn zhī shuì, yǐ fù shǐ pān mèng yáng zhǔ shàng dōu liú hòu. lǐ xùn wèi zhū dào zhuǎn yùn yán tiě shǐ, yǐ yàn dài guī yán tiě shǐ, bà qí zēng zhì zhě. zì liú yàn hòu, jiāng huái mǐ zhì wèi qiáo jìn jiǎn yǐ, zhì xùn nǎi fù rú yàn zhī duō.
是時,汴宋節度使春夏遣官監汴水,察盜灌溉者。歲漕經底柱,覆者幾半。河 中有山號「米堆」,運舟入三門,雇平陸人為門匠,執標指麾,一舟百日乃能上。 諺曰:「古無門匠墓。」謂皆溺死也。陝虢觀察使李泌益鑿集津倉山西逕為運道, 屬於三門倉,治上路以回空車,費錢五萬緡。下路減半;又為入渭船,方五板,輸 東渭橋太倉米至凡百三十萬石,遂罷南路陸運。其後諸道鹽鐵、轉運使張滂復置江 淮巡院。及浙西觀察使李錡領使,江淮堰埭隸浙西者,增私路小堰之稅,以副使潘 孟陽主上都留後。李巽為諸道轉運、鹽鐵使,以堰埭歸鹽鐵使,罷其增置者。自劉 晏後,江淮米至渭橋浸減矣,至巽乃復如晏之多。
chū, yáng zhōu shū tài zǐ gǎng chén dēng táng, fán sān shí sì bēi, yǐ yì cáo hé, zhé fù yīn sāi. huái nán jié dù shǐ dù yà nǎi jùn qú shǔ gāng, shū jù chéng hú ài jìng bēi, qǐ dī guàn chéng, yǐ tōng dà zhōu. hé yì bì, shuǐ xià zǒu huái, xià zé zhōu bù dé qián. jié dù shǐ lǐ jí fǔ zhú píng jīn yàn, yǐ xiè yǒu yú, fáng bù zú, cáo liú suì tōng. rán cáo yì shǎo, jiāng huái mǐ zhì wèi qiáo zhě cái èr shí wàn hú. zhū dào yán tiě zhuǎn yùn shǐ lú tǎn dí yǐ bèi yī suì zhī fèi, shěng rǒng zhí bā shí yuán. zì jiāng yǐ nán, bǔ shǔ jiē tuán shǔ yuàn jiān, ér cáo mǐ wáng hào yú lù pō duō. xíng bù shì láng wáng bō dài tǎn, jiàn yì mǐ zhì wèi qiáo wǔ bǎi shí wáng wǔ shí shí zhě sǐ. qí hòu pàn dù zhī huáng fǔ bó yì wàn hú wáng sān bǎi hú zhě cháng zhī, qiān qī bǎi hú zhě liú sāi xià, guò zhě sǐ dào shí hú zhě liú, sān shí hú zhě sǐ. ér fù chuán bài wǎn, zhì zhě bù dé shí zhī sì wǔ. bù lì zhōu rén xiāng xié wèi jiān, bàng chī hào kǔ zhī shēng wén yú dào lù, jìn gù lián suì, shè xià ér yù sǐ zhě bù kě shèng shù. qí hòu dài sǐ xíng, liú tiān dé wǔ chéng, rén bù wèi fǎ, yùn mǐ zhì zhě shí wáng qī bā. yán tiě zhuǎn yùn shǐ liǔ gōng chuò qǐng rú wáng bō yì jiā zhòng xíng. tài hé chū, suì hàn hé hé, póu shā ér jìn, mǐ duō hào, dǐ sǐ shén zhòng, bù dài fù zòu.
初,揚州疏太子港、陳登塘,凡三十四陂,以益漕河,輒復堙塞。淮南節度使 杜亞乃浚渠蜀岡,疏句城湖、愛敬陂,起堤貫城,以通大舟。河益庳,水下走淮, 夏則舟不得前。節度使李吉甫築平津堰,以泄有餘,防不足,漕流遂通。然漕益少, 江淮米至渭橋者才二十萬斛。諸道鹽鐵、轉運使盧坦糴以備一歲之費,省冗職八十 員。自江以南,補署皆剸屬院監,而漕米亡耗於路頗多。刑部侍郎王播代坦,建議 米至渭橋五百石亡五十石者死。其後判度支皇甫鎛議萬斛亡三百斛者償之,千七百 斛者流塞下,過者死;盜十斛者流,三十斛者死。而覆船敗輓,至者不得十之四五。 部吏舟人相挾為奸,榜笞號苦之聲聞於道路,禁錮連歲,赦下而獄死者不可勝數。 其後貸死刑,流天德五城,人不畏法,運米至者十亡七八。鹽鐵、轉運使柳公綽請 如王播議加重刑。太和初,歲旱河涸,掊沙而進,米多耗,抵死甚眾,不待覆奏。
qín hàn shí gù cáo xìng chéng yàn, dōng dá yǒng fēng cāng, xián yáng xiàn lìng hán liáo qǐng shū zhī, zì xián yáng dǐ tóng guān sān bǎi lǐ, kě yǐ bà chē wǎn zhī láo. zǎi xiàng lǐ gù yán yǐ wèi fēi shí, wén zōng yuē: gǒu lì yú rén, yīn yáng jū jì, fēi zhèn suǒ gù yě. yì suì jué. yàn chéng, bà wǎn chē zhī niú yǐ gōng nóng gēng, guān zhōng lài qí lì.
秦、漢時故漕興成堰,東達永豐倉,咸陽縣令韓遼請疏之,自咸陽抵潼關三百 里,可以罷車輓之勞。宰相李固言以為非時,文宗曰:「苟利於人,陰陽拘忌,非 朕所顧也。」議遂決。堰成,罷輓車之牛以供農耕,關中賴其利。
gù shì, zhōu xiàn guān chōng gāng, sòng qīng huò sì wàn, shū shàng kǎo. kāi chéng chū, wèi zhǎng dìng gāng, zhōu zé qīng qiáng guān sòng liǎng shuì, zhì shí wàn qiān yī guān, wǎng lái shí nián zhě shòu xiàn lìng. jiāng huái qián jī hé yīn, zhuǎn shū suì fèi shí qī wàn yú mín, xíng gāng duō yǐ dào dǐ sǐ. pàn dù zhī wáng yàn wēi zhì xiàn dì qún chù wàn sān qiān sān bǎi chéng, shǐ lù bàng mín yǎng yǐ qǔ yōng, rì yì yī yì, shěng fèi shén bó. ér zǎi xiàng yì yǐ zhǎng dìng gāng mìng guān bù yǐ cái, jiāng huái dà zhōu, suì shòu guān zhě shí yú rén, nǎi bà zhǎng dìng gāng, sòng wǔ wàn zhě shū shàng kǎo, qī wàn zhě jiǎn yī xuǎn, wǔ shí wàn jiǎn sān xuǎn ér yǐ. jí hù bù shì láng péi xiū wèi shǐ, yǐ hé bīn xiàn lìng dǒng cáo shì, zì jiāng dá wèi, yùn mǐ sì shí wàn shí. jū sān suì, mǐ zhì wèi qiáo bǎi èr shí wàn shí.
故事,州縣官充綱,送輕貨四萬,書上考。開成初,為長定綱,州擇清強官送 兩稅,至十萬遷一官,往來十年者授縣令。江淮錢積河陰,轉輸歲費十七萬餘緡, 行綱多以盜抵死。判度支王彥威置縣遞群畜萬三千三百乘,使路傍民養以取傭,日 役一驛,省費甚博。而宰相亦以長定綱命官不以材,江淮大州,歲授官者十餘人, 乃罷長定綱,送五萬者書上考,七萬者減一選,五十萬減三選而已。及戶部侍郎裴 休為使,以河瀕縣令董漕事,自江達渭,運米四十萬石。居三歲,米至渭橋百二十 萬石。
fán cáo dá yú jīng shī ér zú guó yòng zhě, dà lüè rú cǐ. qí tā zhōu xiàn fāng zhèn, cáo yǐ zì zī, huò bīng suǒ zhēng xíng, zhuǎn yùn yǐ gěi yī shí zhī yòng zhě, jiē bù zú jì.
凡漕達於京師而足國用者,大略如此。其他州、縣、方鎮,漕以自資,或兵所 征行,轉運以給一時之用者,皆不足紀。
táng kāi jūn fǔ yǐ gǎn yào chōng, yīn xì dì zhì yíng tián, tiān xià tún zǒng jiǔ bǎi jiǔ shí èr. sī nóng sì měi tún sān shí qǐng, zhōu zhèn zhū jūn měi tún wǔ shí qǐng. shuǐ lù yú jí bō zhí dì yí yǔ qí gōng yōng fán shěng shōu lǜ zhī duō shǎo, jiē jué yú shàng shū shěng. yuàn nèi tún yǐ shàn nóng zhě wèi tún guān tún fù, yù shǐ xún xíng lì shū. shàng dì wǔ shí mǔ, jí dì èr shí mǔ, dào tián bā shí mǔ, zé gěi niú yī. zhū tún yǐ dì liáng báo yǔ suì zhī fēng xiōng wèi sān děng, jù mín tián suì huò duō shǎo, qǔ zhōng shú wèi lǜ. yǒu jǐng, zé yǐ bīng ruò fú qiān rén zhù shōu. lì sī nóng zhě, suì sān yuè, qīng shǎo qīng xún xíng, zhì bù fǎ zhě. fán tún tián shōu duō zhě, bāo jìn zhī. suì yǐ zhòng chūn jí lái suì qǐng mǔ zhōu fǔ jūn zhèn zhī yuǎn jìn, shàng bīng bù, dù pián yí qiǎn zhī. kāi yuán èr shí wǔ nián, zhào tún guān xù gōng yǐ suì fēng xiōng wèi shàng xià. zhèn shù dì kě gēng zhě, rén gěi shí mǔ yǐ gōng liáng. fāng chūn, tún guān xún xíng, zhé zuò bù shí zhě. tiān xià tún tián shōu gǔ bǎi jiǔ shí yú wàn hú.
唐開軍府以扞要衝,因隙地置營田,天下屯總九百九十二。司農寺每屯三十頃, 州、鎮諸軍每屯五十頃。水陸腴瘠、播殖地宜與其功庸煩省、收率之多少,皆決於 尚書省。苑內屯以善農者為屯官、屯副,御史巡行蒞輸。上地五十畝,瘠地二十畝, 稻田八十畝,則給牛一。諸屯以地良薄與歲之豐凶為三等,具民田歲穫多少,取中 熟為率。有警,則以兵若夫千人助收。隸司農者,歲三月,卿、少卿循行,治不法 者。凡屯田收多者,褒進之。歲以仲春籍來歲頃畝、州府軍鎮之遠近,上兵部,度 便宜遣之。開元二十五年,詔屯官敘功以歲豐凶為上下。鎮戍地可耕者,人給十畝 以供糧。方春,屯官巡行,謫作不時者。天下屯田收谷百九十餘萬斛。
chū, dù zhī suì shì liáng yú běi dōu, yǐ shàn zhèn wǔ tiān dé líng wǔ yán xià zhī jūn, fèi qián wǔ liù shí wàn mín, sù hé zhōu nì shén zhòng. jiàn zhōng chū, zǎi xiàng yáng yán qǐng zhì tún tián yú fēng zhōu, fā guān fǔ mín záo líng yáng qú yǐ zēng gài. jīng zhào yǐn yán yǐng cháng cóng shì shuò fāng, zhī qí lì hài, yǐ wèi bù biàn, shū zòu bù bào. yǐng yòu zòu: wǔ chéng jiù tún, qí shù zhì guǎng, yǐ kāi qú zhī liáng dài zhū chéng, yuē yǐ dōng shū yòu yǐ kāi qú gōng zhí bù bó xiān gěi tián zhě, jù gū zhuǎn gǔ. rú cǐ zé guān fǔ miǎn diào fā, wǔ chéng tián pì, bǐ zhī jùn qú lì shí bèi yě. shí yáng yán fāng yòng shì, yǐng yì bù yòng, ér líng yáng qú yì bù chéng. rán zhèn wǔ tiān dé liáng tián, guǎng mào qiān lǐ.
初,度支歲市糧於北都,以贍振武、天德、靈武、鹽、夏之軍,費錢五六十萬 緡,溯河舟溺甚眾。建中初,宰相楊炎請置屯田於豐州,發關輔民鑿陵陽渠以增溉。 京兆尹嚴郢嘗從事朔方,知其利害,以為不便,疏奏不報。郢又奏:「五城舊屯, 其數至廣,以開渠之糧貸諸城,約以冬輸;又以開渠功直布帛先給田者,據估轉谷。 如此則關輔免調發,五城田辟,比之浚渠利十倍也。」時楊炎方用事,郢議不用, 而陵陽渠亦不成。然振武、天德良田,廣袤千里。
yuán hé zhōng, zhèn wǔ jūn jī, zǎi xiàng lǐ jiàng qǐng kāi yíng tián, kě shěng dù zhī cáo yùn jí jué hé dí qī yǐn. xiàn zōng chēng shàn, nǎi yǐ hán zhòng huá wèi zhèn wǔ jīng xī yíng tián hé dí shuǐ yùn shǐ, qǐ dài běi, kěn tián sān bǎi qǐng, chū zāng zuì lì jiǔ bǎi yú rén, gěi yǐ lěi sì gēng niú, jiǎ zhǒng liáng, shǐ cháng suǒ fù sù, èr suì dà shú. yīn mù rén wèi shí wǔ tún, měi tún bǎi sān shí rén, rén gēng bǎi mǔ, jiù gāo wèi bǎo, dōng qǐ zhèn wǔ, xī yú yún zhōu, jí yú zhōng shòu xiáng chéng, fán liù bǎi yú lǐ, liè shān èr shí, kěn tián sān qiān bā bǎi yú qǐng, suì shōu sù èr shí wàn shí, shěng dù zhī qián èr qiān yú wàn mín. zhòng huá rù cháo, zòu qǐng yì kāi tián wǔ qiān qǐng, fǎ yòng rén qī qiān, kě yǐ jǐn gěi wǔ chéng. huì lǐ jiàng yǐ bà, hòu zǎi xiàng chí qí yì ér zhǐ. xiàn zōng mò, tiān xià yíng tián jiē gù mín huò jiè yōng yǐ gēng, yòu yǐ jí dì yì shàng dì, mín jiān kǔ zhī. mù zōng jí wèi, zhào hái suǒ yì dì, ér gēng yǐ guān bīng. gēng guān dì zhě, gěi sān zhī yī yǐ zhōng shēn. líng wǔ bīn níng, tǔ guǎng féi ér mín bù zhī gēng. dà hé mò, wáng qǐ zòu lì yíng tián. hòu dǎng xiàng dà rǎo hé xī, bīn níng jié dù shǐ bì xián yì mù shì kāi yíng tián, suì shōu sān shí wàn hú, shěng dù zhī qián shù bǎi wàn mín.
元和中,振武軍飢,宰相李絳請開營田,可省度支漕運及絕和糴欺隱。憲宗稱 善,乃以韓重華為振武、京西營田、和糴、水運使,起代北,墾田三百頃,出贓罪 吏九百餘人,給以耒耜、耕牛,假種糧,使償所負粟,二歲大熟。因募人為十五屯, 每屯百三十人,人耕百畝,就高為堡,東起振武,西逾雲州,極於中受降城,凡六 百餘里,列柵二十,墾田三千八百餘頃,歲收粟二十萬石,省度支錢二千餘萬緡。 重華入朝,奏請益開田五千頃,法用人七千,可以盡給五城。會李絳已罷,後宰相 持其議而止。憲宗末,天下營田皆雇民或借庸以耕,又以瘠地易上地,民間苦之。 穆宗即位,詔還所易地,而耕以官兵。耕官地者,給三之一以終身。靈武、邠寧, 土廣肥而民不知耕。大和末,王起奏立營田。後党項大擾河西,邠寧節度使畢諴亦 募士開營田,歲收三十萬斛,省度支錢數百萬緡。
zhēn guān kāi yuán hòu, biān tǔ xī jǔ gāo chāng guī zī yān qí xiǎo bó lǜ, běi dǐ xuē yán tuó gù dì, yuán biān shù shí zhōu shù zhòng bīng, yíng tián jí dì zū bù zú yǐ gōng jūn, yú shì chū yǒu hé dí. niú xiān kè wèi xiāng, yǒu péng guǒ zhě xiàn cè guǎng guān fǔ zhī dí, jīng shī liáng bǐng yì xiàn, zì shì xuán zōng bù fù xìng dōng dōu. tiān bǎo zhōng, suì yǐ qián liù shí wàn mín fù zhū dào hé dí, dòu zēng sān qián, měi suì duǎn dì shū jīng cāng zhě bǎi yú wàn hú. mǐ jiàn zé shào fǔ jiā gū ér dí, guì zé jiàn jià ér tiào.
貞觀、開元後,邊土西舉高昌、龜茲、焉耆、小勃律,北抵薛延陀故地,緣邊 數十州戍重兵,營田及地租不足以供軍,於是初有和糴。牛仙客為相,有彭果者獻 策廣關輔之糴,京師糧稟益羨,自是玄宗不復幸東都。天寶中,歲以錢六十萬緡賦 諸道和糴,斗增三錢,每歲短遞輸京倉者百餘萬斛。米賤則少府加估而糴,貴則賤 價而糶。
zhēn yuán chū, tǔ bō jié méng, zhào zhū dào bīng shí qī wàn shù biān. guān zhōng wèi tǔ bō róu lìn zhě èr shí nián yǐ, běi zhì hé qū, rén hù wú jǐ, zhū dào shù bīng yuè gěi sù shí qī wàn hú, jiē dí yú guān zhōng. zǎi xiàng lù zhì yǐ guān zhōng gǔ jiàn, qǐng hé dí, kě zhì bǎi yú wàn hú. jì zhū xiàn chuán chē zhì tài cāng, gǔ jià sì shí yǒu yú, mǐ jià qī shí, zé yī nián hé dí zhī shù dāng zhuǎn yùn zhī èr nián, yī dòu zhuǎn yùn zhī zī dāng hé dí zhī wǔ dǒu. jiǎn zhuǎn yùn yǐ shí biān, cún zhuǎn yùn yǐ bèi shí yào. jiāng huái mǐ zhì hé yīn zhě bà bā shí wàn hú, hé yīn mǐ zhì tài yuán cāng zhě bà wǔ shí wàn, tài yuán mǐ zhì dōng wèi qiáo zhě bà èr shí wàn. yǐ suǒ jiǎn mǐ tiào jiāng huái shuǐ zāi zhōu xiàn, dòu jiǎn shí wǔ shí yǐ jiù fá. jīng chéng dōng wèi qiáo zhī dí, dòu zēng shí sān shí yǐ lì nóng. yǐ jiāng huái tiào mǐ jí jiǎn yùn zhí shì juàn bó sòng shàng dōu. dì nǎi mìng dù zhī zēng gū dí sù sān shí sān wàn hú, rán bù néng jǐn yòng zhì yì. xiàn zōng jí wèi zhī chū, yǒu sī yǐ suì fēng shú, qǐng jī nèi hé dí. dāng shí fǔ xiàn pèi hù dū xiàn, yǒu jī wéi zé pò cù biān tà, shén yú shuì fù, hào wèi hé dí, qí shí hài mín.
貞元初,吐蕃劫盟,召諸道兵十七萬戍邊。關中為吐蕃蹂躪者二十年矣,北至 河曲,人戶無幾,諸道戍兵月給粟十七萬斛,皆糴於關中。宰相陸贄以「關中谷賤, 請和糴,可至百餘萬斛。計諸縣船車至太倉,谷價四十有餘,米價七十,則一年和 糴之數當轉運之二年,一斗轉運之資當和糴之五斗。減轉運以實邊,存轉運以備時 要。江淮米至河陰者罷八十萬斛,河陰米至太原倉者罷五十萬,太原米至東渭橋者 罷二十萬。以所減米糶江淮水菑州縣,斗減時五十以救乏。京城東渭橋之糴,斗增 時三十以利農。以江淮糶米及減運直市絹帛送上都。」帝乃命度支增估糴粟三十三 萬斛,然不能盡用贄議。憲宗即位之初,有司以歲豐熟,請畿內和糴。當時府、縣 配戶督限,有稽違則迫蹙鞭撻,甚於稅賦,號為和糴,其實害民。