shí huò yī
食貨一
gǔ zhī shàn zhì qí guó ér ài yǎng sī mín zhě, bì lì jīng cháng jiǎn yì zhī fǎ, shǐ shàng ài wù yǐ yǎng qí xià, xià miǎn lì yǐ shì qí shàng, shàng zú ér xià bù kùn. gù liàng rén zhī lì ér shòu zhī tián, liàng dì zhī chǎn ér qǔ yǐ gěi gōng shàng, liàng qí rù ér chū zhī yǐ wèi yòng dù zhī shù. shì sān zhě cháng xiāng xū yǐ jì ér bù kě shī, shī qí yī zé bù néng shǒu qí èr. jí bào jūn yōng zhǔ, zòng qí yì yù, ér gǒu qiě zhī lì cóng zhī, biàn zhì hé shí yǐ qǔ chǒng yú qí shàng. gù yòng yú shàng zhě wú jié, ér qǔ yú xià zhě wú xiàn, mín jié qí lì ér bù néng gōng, yóu shì shàng yù bù zú ér xià yù kùn, zé cái lì zhī shuō xìng, ér jù liǎn zhī chén yòng. jì yuē: níng chù dào chén. dào chén chéng kě è, rán yī rén zhī hài ěr. jù liǎn zhī chén yòng, zé jīng cháng zhī fǎ huài, ér xià bù shèng qí bì yān.
古之善治其國而愛養斯民者,必立經常簡易之法,使上愛物以養其下,下勉力 以事其上,上足而下不困。故量人之力而授之田,量地之產而取以給公上,量其入 而出之以為用度之數。是三者常相須以濟而不可失,失其一則不能守其二。及暴君 庸主,縱其佚欲,而苟且之吏從之,變制合時以取寵於其上。故用於上者無節,而 取於下者無限,民竭其力而不能供,由是上愈不足而下愈困,則財利之說興,而聚 斂之臣用。《記》曰:「寧畜盜臣。」盜臣誠可惡,然一人之害爾。聚斂之臣用, 則經常之法壞,而下不勝其弊焉。
táng zhī shǐ shí, shòu rén yǐ kǒu fēn shì yè tián, ér qǔ zhī yǐ zū yōng diào zhī fǎ, qí yòng zhī yě yǒu jié. gài qí chù bīng yǐ fǔ wèi zhī zhì, gù bīng suī duō ér wú suǒ sǔn shè guān yǒu cháng yuán zhī shù, gù guān bù làn ér yì lù. suī bù jí sān dài zhī shèng shí, rán yì kě yǐ wèi jīng cháng zhī fǎ yě. jí qí bì yě, bīng rǒng guān làn, wèi zhī dà dù. zì tiān bǎo yǐ lái, dà dào lǚ qǐ, fāng zhèn shù pàn, bīng gé zhī xìng, lěi shì bù xī, ér yòng dù zhī shù, bù néng jié yǐ. jiā yǐ jiāo jūn hūn zhǔ, jiān lì xié chén, qǔ jì yī shí, lǚ gèng qí zhì, ér jīng cháng zhī fǎ, dàng rán jǐn yǐ. yóu shì cái lì zhī shuō xìng, jù liǎn zhī chén jìn. gài kǒu fēn shì yè zhī tián huài ér wèi jiān bìng, zū yōng diào zhī fǎ huài ér wèi liǎng shuì. zhì yú yán tiě zhuǎn yùn tún tián hé dí zhù qián kuò miáo què lì jiè shāng jìn fèng xiàn zhù, wú suǒ bù wèi yǐ. gài yù fán ér yù bì, yǐ zhì yú wáng yān.
唐之始時,授人以口分、世業田,而取之以租、庸、調之法,其用之也有節。 蓋其畜兵以府衛之制,故兵雖多而無所損;設官有常員之數,故官不濫而易祿。雖 不及三代之盛時,然亦可以為經常之法也。及其弊也,兵冗官濫,為之大蠹。自天 寶以來,大盜屢起,方鎮數叛,兵革之興,累世不息,而用度之數,不能節矣。加 以驕君昏主,奸吏邪臣,取濟一時,屢更其制,而經常之法,蕩然盡矣。由是財利 之說興,聚斂之臣進。蓋口分、世業之田壞而為兼併,租、庸、調之法壞而為兩稅。 至於鹽鐵、轉運、屯田、和糴、鑄錢、括苗、榷利、借商、進奉、獻助,無所不為 矣。蓋愈煩而愈弊,以至於亡焉。
táng zhì: dù tián yǐ bù, qí kuò yī bù, qí zhǎng èr bǎi sì shí bù wèi mǔ, bǎi mǔ wèi qǐng. fán mín shǐ shēng wèi huáng, sì suì wèi xiǎo, shí liù wèi zhōng, èr shí yī wèi dīng, liù shí wèi lǎo. shòu tián zhī zhì, dīng jí nán nián shí bā yǐ shàng zhě, rén yī qǐng, qí bā shí mǔ wèi kǒu fēn, èr shí mǔ wèi yǒng yè lǎo jí dǔ jí fèi jí zhě, rén sì shí mǔ, guǎ qī qiè sān shí mǔ, dāng hù zhě zēng èr shí mǔ, jiē yǐ èr shí mǔ wèi yǒng yè, qí yú wèi kǒu fēn. yǒng yè zhī tián, shù yǐ yú zǎo sāng jí suǒ yí zhī mù, jiē yǒu shù. tián duō kě yǐ zú qí rén zhě wèi kuān xiāng, shǎo zhě wèi xiá xiāng. xiá xiāng shòu tián, jiǎn kuān xiāng zhī bàn. qí dì yǒu bó hòu, suì yī yì zhě, bèi shòu zhī. kuān xiāng sān yì zhě, bù bèi shòu. gōng shāng zhě, kuān xiāng jiǎn bàn, xiá xiāng bù gěi. fán shù rén xǐ xiāng jí pín wú yǐ zàng zhě, dé mài shì yè tián. zì xiá xiāng ér xǐ kuān xiāng zhě, dé bìng mài kǒu fēn tián. yǐ mài zhě, bù fù shòu. sǐ zhě shōu zhī, yǐ shòu wú tián zhě. fán shōu shòu jiē yǐ suì shí yuè. shòu tián xiān pín jí yǒu kè yì zhě. fán tián, xiāng yǒu yú yǐ gěi bǐ xiāng, xiàn yǒu yú yǐ gěi bǐ xiàn, zhōu yǒu yú yǐ gěi jìn zhōu.
唐制:度田以步,其闊一步,其長二百四十步為畝,百畝為頃。凡民始生為黃, 四歲為小,十六為中,二十一為丁,六十為老。授田之制,丁及男年十八以上者, 人一頃,其八十畝為口分,二十畝為永業;老及篤疾、廢疾者,人四十畝,寡妻妾 三十畝,當戶者增二十畝,皆以二十畝為永業,其餘為口分。永業之田,樹以榆、 棗、桑及所宜之木,皆有數。田多可以足其人者為寬鄉,少者為狹鄉。狹鄉授田, 減寬鄉之半。其地有薄厚,歲一易者,倍受之。寬鄉三易者,不倍授。工商者,寬 鄉減半,狹鄉不給。凡庶人徙鄉及貧無以葬者,得賣世業田。自狹鄉而徙寬鄉者, 得並賣口分田。已賣者,不復授。死者收之,以授無田者。凡收授皆以歲十月。授 田先貧及有課役者。凡田,鄉有餘以給比鄉,縣有餘以給比縣,州有餘以給近州。
fán shòu tián zhě, dīng suì shū sù èr hú, dào sān hú, wèi zhī zū. dīng suí xiāng suǒ chū, suì shū juàn èr pǐ, líng shī èr zhàng, bù jiā wǔ zhī yī, mián sān liǎng, má sān jīn, fēi cán xiāng zé shū yín shí sì liǎng, wèi zhī diào. yòng rén zhī lì, suì èr shí rì, rùn jiā èr rì, bù yì zhě rì wèi juàn sān chǐ, wèi zhī yōng. yǒu shì ér jiā yì èr shí wǔ rì zhě miǎn diào, sān shí rì zhě zū diào jiē miǎn. tōng zhèng yì bù guò wǔ shí rì.
凡授田者,丁歲輸粟二斛,稻三斛,謂之租。丁隨鄉所出,歲輸絹二匹,綾、 絁二丈,布加五之一,綿三兩,麻三斤,非蠶鄉則輸銀十四兩,謂之調。用人之力, 歲二十日,閏加二日,不役者日為絹三尺,謂之庸。有事而加役二十五日者免調, 三十日者租、調皆免。通正役不過五十日。
zì wáng gōng yǐ xià, jiē yǒu yǒng yè tián. tài huáng tài hòu huáng tài hòu huáng hòu sī má yǐ shàng qīn, nèi mìng fù yī pǐn yǐ shàng qīn, jùn wáng jí wǔ pǐn yǐ shàng zǔ fù xiōng dì, zhí shì xūn guān sān pǐn yǐ shàng yǒu fēng zhě ruò xiàn nán fù zǐ, guó zi tài xué sì mén xué shēng jùn shì, xiào zǐ shùn sūn yì fū jié fù tóng jí zhě, jiē miǎn kè yì. fán zhǔ hù nèi yǒu kè kǒu zhě wèi kè hù. ruò lǎo jí nán fèi jí dǔ jí guǎ qī qiè bù qǔ kè nǚ nú bì jí shì jiǔ pǐn yǐ shàng guān, bù kè.
自王公以下,皆有永業田。太皇太后、皇太后、皇后緦麻以上親,內命婦一品 以上親,郡王及五品以上祖父兄弟,職事、勛官三品以上有封者若縣男父子,國子、 太學、四門學生、俊士,孝子、順孫、義夫、節婦同籍者,皆免課役。凡主戶內有 課口者為課戶。若老及男廢疾、篤疾、寡妻妾、部曲、客女、奴婢及視九品以上官, 不課。
fán lǐ yǒu shǒu shí, suì zhōng jù mín zhī nián yǔ dì zhī kuò xiá, wèi xiāng zhàng. xiāng chéng yú xiàn, xiàn chéng yú zhōu, zhōu chéng yú hù bù. yòu yǒu jì zhàng, jù lái suì kè yì yǐ bào dù zhī. guó yǒu suǒ xū, xiān zòu ér liǎn. fán shuì liǎn zhī shù, shū yú xiàn mén cūn fāng, yǔ zhòng zhī zhī. shuǐ hàn shuāng huáng hào shí sì zhě, miǎn qí zū sāng má jǐn zhě, miǎn qí diào tián hào shí zhī liù zhě, miǎn zū diào hào qī zhě, kè yì jiē miǎn. fán xīn fù zhī hù, chūn yǐ sān yuè miǎn yì, xià yǐ liù yuè miǎn kè, qiū yǐ jiǔ yuè kè yì jiē miǎn. xǐ kuān xiāng zhě, xiàn fù yú zhōu, chū jìng zé fù yú hù bù, guān yǐ xián yuè dá zhī. zì jī nèi xǐ jī wài, zì jīng xiàn xǐ yú xiàn, jiē yǒu jìn. sì yí jiàng hù, fù yǐ kuān xiāng, gěi fù shí nián. nú bì zòng wèi liáng rén, gěi fù sān nián. méi wài fān rén, yī nián hái zhě gěi fù sān nián, èr nián zhě gěi fù sì nián, sān nián zhě gěi fù wǔ nián. fú mín bù qǔ kè nǚ nú bì zòng wèi liáng zhě fù kuān xiāng.
凡里有手實,歲終具民之年與地之闊狹,為鄉帳。鄉成於縣,縣成於州,州成 於戶部。又有計帳,具來歲課役以報度支。國有所須,先奏而斂。凡稅斂之數,書 於縣門、村坊,與眾知之。水、旱、霜、蝗耗十四者,免其租;桑麻盡者,免其調; 田耗十之六者,免租調;耗七者,課、役皆免。凡新附之戶,春以三月免役,夏以 六月免課,秋以九月課、役皆免。徙寬鄉者,縣覆於州,出境則覆於戶部,官以閒 月達之。自畿內徙畿外,自京縣徙余縣,皆有禁。四夷降戶,附以寬鄉,給復十年。 奴婢縱為良人,給復三年。沒外蕃人,一年還者給復三年,二年者給復四年,三年 者給復五年。浮民、部曲、客女、奴婢縱為良者附寬鄉。
zhēn guān zhōng, chū shuì cǎo yǐ gěi zhū xián, ér yì mǎ yǒu mù tián.
貞觀中,初稅草以給諸閒,而驛馬有牧田。
tài zōng fāng ruì yì yú zhì, guān lì kǎo kè, yǐ guān guǎ shǎo zhě jìn kǎo, rú zēng hù fǎ shī quàn dǎo zhě yǐ jiǎn hù lùn. pèi zū yǐ liǎn huò zǎo wǎn xiǎn yì yuǎn jìn wèi chà. yōng diào shū yǐ bā yuè, fā yǐ jiǔ yuè. tóng shí shū zhě xiān yuǎn mín. jiē zì gài liàng. zhōu fǔ suì shì tǔ suǒ chū wèi gòng, qí jià shì juàn zhī shàng xià, wú guò wǔ shí pǐ. yì wù zī wèi kǒu mǎ yīng quǎn, fēi yǒu zhào bù xiàn. yǒu jiā pèi, zé yǐ dài zū fù. qí xiōng huāng zé yǒu shè cāng zhèn gěi, bù zú zé xǐ mín jiù shí zhū zhōu. shàng shū zuǒ chéng dài zhòu jiàn yì: zì wáng gōng yǐ xià, jì kěn tián, qiū shú, suǒ zài wèi yì cāng, suì xiōng yǐ gěi mín. tài zōng shàn zhī, nǎi zhào: mǔ shuì èr shēng, sù mài jīng dào, suí tǔ dì suǒ yí. kuān xiāng liǎn yǐ suǒ zhǒng, xiá xiāng jù qīng miáo bù ér dū zhī. tián hào shí sì zhě miǎn qí bàn, hào shí qī zhě jiē miǎn zhī. shāng jiǎ wú tián zhě, yǐ qí hù wèi jiǔ děng, chū sù zì wǔ shí zhì yú wǔ dǒu wèi chà. xià xià hù jí yí liáo bù qǔ yān. suì bù dēng, zé yǐ zhèn mín huò dài wèi zhǒng zi, zé zhì qiū ér cháng. qí hòu luò xiāng yōu xú qí bìng qín pú zhōu yòu zhì cháng píng cāng, sù cáng jiǔ nián, mǐ cáng wǔ nián, xià shī zhī dì, sù cáng wǔ nián, mǐ cáng sān nián, jiē zhe yú lìng.
太宗方銳意於治,官吏考課,以鰥寡少者進考,如增戶法;失勸導者以減戶論。 配租以斂穫早晚、險易、遠近為差。庸、調輸以八月,發以九月。同時輸者先遠民。 皆自概量。州府歲市土所出為貢,其價視絹之上下,無過五十匹。異物、滋味、口 馬、鷹犬,非有詔不獻。有加配,則以代租賦。其凶荒則有社倉賑給,不足則徙民 就食諸州。尚書左丞戴胄建議:「自王公以下,計墾田,秋熟,所在為義倉,歲凶 以給民。」太宗善之,乃詔:「畝稅二升,粟、麥、秔、稻,隨土地所宜。寬鄉斂 以所種,狹鄉據青苗簿而督之。田耗十四者免其半,耗十七者皆免之。商賈無田者, 以其戶為九等,出粟自五石至於五斗為差。下下戶及夷獠不取焉。歲不登,則以賑 民;或貸為種子,則至秋而償。」其後洛、相、幽、徐、齊、並、秦、蒲州又置常 平倉,粟藏九年,米藏五年,下濕之地,粟藏五年,米藏三年,皆著於令。
zhēn guān chū, hù bù jí sān bǎi wàn, juàn yī pǐ yì mǐ yī dòu. zhì sì nián, mǐ dòu sì wǔ qián, wài hù bù bì zhě shù yuè, mǎ niú bèi yě, rén xíng shù qiān lǐ bù jī liáng, mín wù fān xī, sì yí jiàng fù zhě bǎi èr shí wàn rén. shì suì, tiān xià duàn yù, sǐ zuì zhě èr shí jiǔ rén, hào chēng tài píng. cǐ gāo zǔ tài zōng zhì zhì zhī dà lüè, jí qí chéng xiào rú cǐ.
貞觀初,戶不及三百萬,絹一匹易米一斗。至四年,米斗四五錢,外戶不閉者 數月,馬牛被野,人行數千里不齎糧,民物蕃息,四夷降附者百二十萬人。是歲, 天下斷獄,死罪者二十九人,號稱太平。此高祖、太宗致治之大略,及其成效如此。
gāo zōng chéng zhī, hǎi nèi ài ān. tài wèi zhǎng sūn wú jì děng fǔ zhèng, tiān xià wèi jiàn shī dé. shù yǐn cì shǐ rù gé, wèn mín jí kǔ. jí wèi zhī suì, zēng hù shí wǔ wàn. jí zhōng shū lìng lǐ yì fǔ shì zhōng xǔ jìng zōng jì yòng shì, yì fèi bìng qǐ. yǒng chún yǐ hòu, gěi yòng yì bù zú. jiā yǐ wǔ hòu zhī luàn, jì gāng dà huài, mín bù shèng qí dú.
高宗承之,海內艾安。太尉長孫無忌等輔政,天下未見失德。數引刺史入閤, 問民疾苦。即位之歲,增戶十五萬。及中書令李義府、侍中許敬宗既用事,役費並 起。永淳以後,給用益不足。加以武后之亂,紀綱大壞,民不勝其毒。
xuán zōng chū lì qiú zhì, juān yáo yì zhě gěi juān fú, yǐ liú wài jí jiǔ pǐn jīng guān wèi juān shǐ, suì zài qiǎn zhī. kāi yuán bā nián, bān yōng diào fǎ yú tiān xià, hǎo bù guò jīng, è bù zhì làn, kuò zhě yī chǐ bā cùn, zhǎng zhě sì zhàng. rán shì shí tiān xià hù wèi cháng shēng jiàng. lín chá yù shǐ yǔ wén róng xiàn cè: kuò jí wài xiàn tián táo hù, zì zhàn zhě gěi fù wǔ nián, měi dīng shuì qián qiān wǔ bǎi, yǐ shè yù shǐ fēn háng kuò shí. yáng dí wèi huáng fǔ jǐng shàng shū yán qí bù kě. xuán zōng fāng rèn yòng róng, nǎi biǎn jǐng wèi yíng chuān wèi. zhū dào suǒ kuò dé kè hù bā shí yú wàn, tián yì chēng shì. zhōu xiàn xī zhǐ zhāng xū shù, yǐ zhèng tián wèi xiàn, biān hù wèi kè, suì zhōng, jí qián shù bǎi wàn mín.
玄宗初立求治,蠲徭役者給蠲符,以流外及九品京官為蠲使,歲再遣之。開元 八年,頒庸調法於天下,好不過精,惡不至濫,闊者一尺八寸,長者四丈。然是時 天下戶未嘗升降。臨察御史宇文融獻策:括籍外羨田、逃戶,自占者給復五年,每 丁稅錢千五百,以攝御史分行括實。陽翟尉皇甫憬上書言其不可。玄宗方任用融, 乃貶憬為盈川尉。諸道所括得客戶八十餘萬,田亦稱是。州縣希旨張虛數,以正田 為羨,編戶為客,歲終,籍錢數百萬緡。
shí liù nián, nǎi zhào měi sān suì yǐ jiǔ děng dìng jí. ér yōng diào zhé zū suǒ qǔ huá hǎo, zhōu xiàn zhǎng gōng quàn zhī, zhōng shū mén xià chá làn è yǐ biǎn guān lì, jīng zhě bāo shǎng zhī. èr shí èr nián, zhào nán shí wǔ nǚ shí sān yǐ shàng dé jià qǔ. zhōu xiàn suì shàng hù kǒu dēng hào, cǎi fǎng shǐ fù shí zhī, cì shǐ xiàn lìng yǐ wèi kè zuì.
十六年,乃詔每三歲以九等定籍。而庸調折租所取華好,州縣長宮勸織,中書 門下察濫惡以貶官吏,精者褒賞之。二十二年,詔男十五、女十三以上得嫁娶。州 縣歲上戶口登耗,採訪使覆實之,刺史、縣令以為課最。
chū, yǒng huī zhōng jìn mǎi mài shì yè kǒu fēn tián. qí hòu háo fù jiān bìng, pín zhě shī yè, yú shì zhào mǎi zhě hái dì ér fá zhī.
初,永徽中禁買賣世業、口分田。其後豪富兼併,貧者失業,於是詔買者還地 而罰之。
xiān shì yáng zhōu zū diào yǐ qián, lǐng nán yǐ mǐ, ān nán yǐ sī, yì zhōu yǐ luó líng juàn gōng chūn cǎi. yīn zhào jiāng nán yì yǐ bù dài zū.
先是楊州租、調以錢,嶺南以米,安南以絲,益州以羅、、綾、絹供春彩。 因詔江南亦以布代租。
zhōng shū lìng lǐ lín fǔ yǐ zū yōng dīng fáng hé dí chūn cǎi shuì cǎo wú dìng fǎ, suì wèi zhǐ fú, qiǎn shǐ yī gào, fèi zhǐ wǔ shí yú wàn. tiáo mù jì duō, fù wèn yú nián, nǎi yǔ cǎi fǎng cháo jí shǐ yì gé zhī, wèi zhǎng xíng zhǐ, yǐ shòu cháo jí shǐ jí sòng zhǐ fú shǐ, suì yǒu suǒ zhī, jìn huà fù yì yǐ dá, měi zhōu bù guò èr zhǐ.
中書令李林甫以租庸、丁防、和糴、春彩、稅草無定法,歲為旨符,遣使一告, 費紙五十餘萬。條目既多,覆問逾年,乃與採訪朝集使議革之,為長行旨,以授朝 集使及送旨符使,歲有所支,進畫附驛以達,每州不過二紙。
fán yōng diào zū zī kè, jiē rèn tǔ suǒ yí, zhōu xiàn zhǎng guān lì dìng cū liáng, jù shàng zhōng xià sān wù zhī yàng shū jīng dū. yǒu làn è, dū zhōng wù zhī zhí. èr shí wǔ nián, yǐ jiāng huái shū yùn yǒu hé luò zhī jiān, ér guān zhōng cán sāng shǎo, shū sù cháng jiàn, nǎi mìng yōng diào zī kè jiē yǐ mǐ, xiōng nián lè shū bù juàn zhě yì cóng zhī. hé nán běi bù tōng yùn zhōu, zū jiē wèi juàn, dài guān zhōng yōng kè, zhào dù zhī jiǎn zhuǎn yùn.
凡庸、調、租、資課,皆任土所宜,州縣長官涖定粗良,具上中下三物之樣輸 京都。有濫惡,督中物之直。二十五年,以江、淮輸運有河、洛之艱,而關中蠶桑 少,菽粟常賤,乃命庸、調、資課皆以米,凶年樂輸布絹者亦從之。河南、北不通 運州,租皆為絹,代關中庸、課,詔度支減轉運。
míng nián, yòu zhào mín sān suì yǐ xià wèi huáng, shí wǔ yǐ xià wèi xiǎo, èr shí yǐ xià wèi zhōng. yòu yǐ mín jiān hù gāo dīng duō zhě, lǜ yǔ fù mǔ bié jí yì jū, yǐ bì zhēng shù, nǎi zhào shí dīng yǐ shàng miǎn èr dīng, wǔ dīng yǐ shàng miǎn yī dīng, shì dīng xiào zhě miǎn yáo yì. tiān bǎo sān zài, gèng mín shí bā yǐ shàng wèi zhōng nán, èr shí sān yǐ shàng chéng dīng. wǔ zài, zhào pín bù néng zì jì zhě, měi xiāng miǎn sān shí dīng zū yōng. nán zǐ qī shí wǔ yǐ shàng fù rén qī shí yǐ shàng, zhōng nán yī rén wèi shì bā shí yǐ shàng yǐ lìng shì cóng shì. shì shí, hǎi nèi fù shí, mǐ dòu zhī jià qián shí sān, qīng qí jiān dòu cái sān qián, juàn yī pǐ qián èr bǎi. dào lù liè sì, jù jiǔ shí yǐ dài xíng rén, diàn yǒu yì lǘ, xíng qiān lǐ bù chí chǐ bīng. tiān xià suì rù zhī wù, zū qián èr bǎi yú wàn mín, sù qiān jiǔ bǎi bā shí yú wàn hú, yōng diào juàn qī bǎi sì shí wàn pǐ, mián bǎi bā shí yú wàn tún, bù qiān sān shí wǔ wàn yú duān. tiān zǐ jiāo yú yì lè ér yòng bù zhī jié, dà dǐ yòng wù zhī shù, cháng guò qí suǒ rù. yú shì qián gǔ zhī chén, shǐ shì zuī kè. tài fǔ qīng yáng chóng lǐ jù bō fēn zhū, yǒu qiàn zhé zì sǔn zhě, zhōu xiàn dū sòng, lì nián bù zhǐ. qí zi shèn jīn zhuān zhī tài fǔ, cì zǐ shèn míng zhī jīng cāng, yì yǐ kē kè jié zhǔ ēn. wáng hóng wèi hù kǒu sè yì shǐ, suì jìn qián bǎi yì wàn mín, fēi zū yōng zhèng é zhě, jī bǎi bǎo dà yíng kù, yǐ gōng tiān zǐ yàn sī. jí ān lù shān fǎn, sī kōng yáng guó zhōng yǐ wèi zhèng kù wù bù kě yǐ gěi shì, qiǎn shì yù shǐ cuī zhòng zhì tài yuán nà qián dù sēng ní dào shì, xún rì dé bǎi wàn mín ér yǐ. zì liǎng jīng xiàn méi, mín wù hào bì, tiān xià xiāo rán.
明年,又詔民三歲以下為黃,十五以下為小,二十以下為中。又以民間戶高丁 多者,率與父母別籍異居,以避征戍,乃詔十丁以上免二丁,五丁以上免一丁,侍 丁孝者免徭役。天寶三載,更民十八以上為中男,二十三以上成丁。五載,詔貧不 能自濟者,每鄉免三十丁租庸。男子七十五以上、婦人七十以上,中男一人為侍; 八十以上以令式從事。是時,海內富實,米斗之價錢十三,青、齊間斗才三錢,絹 一匹錢二百。道路列肆,具酒食以待行人,店有驛驢,行千里不持尺兵。天下歲入 之物,租錢二百餘萬緡,粟千九百八十餘萬斛,庸、調絹七百四十萬匹,綿百八十 余萬屯,布千三十五萬餘端。天子驕於佚樂而用不知節,大抵用物之數,常過其所 入。於是錢穀之臣,始事朘刻。太府卿楊崇禮句剝分銖,有欠折漬損者,州縣督送, 歷年不止。其子慎矜專知太府,次子慎名知京倉,亦以苛刻結主恩。王鉷為戶口色 役使,歲進錢百億萬緡,非租庸正額者,積百寶大盈庫,以供天子燕私。及安祿山 反,司空楊國忠以為正庫物不可以給士,遣侍御史崔眾至太原納錢度僧尼道士,旬 日得百萬緡而已。自兩京陷沒,民物耗弊,天下蕭然。
sù zōng jí wèi, qiǎn yù shǐ zhèng shū qīng děng jí jiāng huái shǔ hàn fù shāng yòu zú zī chù, shí shōu qí èr, wèi zhī lǜ dài. zhū dào yì shuì shāng jiǎ yǐ shàn jūn, qián yī qiān zhě yǒu shuì. yú shì běi hǎi jùn lù shì cān jūn dì wǔ qí yǐ qián gǔ dé jiàn, qǐng yú jiāng huái zhì zū yōng shǐ, wú yán shǔ má tóng yě jiē yǒu shuì, shì qīng huò yáo jiāng líng xiāng yáng shàng jīn lù zhuǎn zhì fèng xiáng. míng nián, zhèng shū qīng yǔ zǎi xiàng péi miǎn jiàn yì, yǐ tiān xià yòng dù bù chōng, zhū dào dé zhào rén nà qián, gěi kōng míng gào shēn, shòu guān xūn yì hào dù dào shì sēng ní bù kě shèng jì nà qián bǎi qiān, cì míng jīng chū shēn shāng jiǎ zhù jūn zhě, gěi fù. jí liǎng jīng píng, yòu yú guān fǔ zhū zhōu, nà qián dù dào shì sēng ní wàn rén. ér bǎi xìng cán yú bīng dào, mǐ dòu zhì qián qī qiān, yù hé wèi liáng, mín xíng qǐ shí zhě shǔ lù. nǎi zhào néng zhèn pín fá zhě, chǒng yǐ jué yī shī.
肅宗即位,遣御史鄭叔清等籍江淮、蜀漢富商右族訾畜,十收其二,謂之率貸。 諸道亦稅商賈以贍軍,錢一千者有稅。於是北海郡錄事參軍第五琦以錢穀得見,請 於江淮置租庸使,吳鹽、蜀麻、銅冶皆有稅,市輕貨繇江陵、襄陽、上津路轉至鳳 翔。明年,鄭叔清與宰相裴冕建議,以天下用度不充,諸道得召人納錢,給空名告 身,授官勛邑號;度道士僧尼不可勝計;納錢百千,賜明經出身;商賈助軍者,給 復。及兩京平,又於關輔諸州,納錢度道士僧尼萬人。而百姓殘於兵盜,米斗至錢 七千,鬻籺為糧,民行乞食者屬路。乃詔能賑貧乏者,寵以爵衤失。
gù shì, tiān xià cái fù guī zuǒ cáng, ér tài fǔ yǐ shí shàng qí shù, shàng shū bǐ bù fù qí chū rù. shì shí, jīng shī háo jiāng jiǎ qǔ bù néng jìn, dì wǔ qí wèi dù zhī yán tiě shǐ, qǐng jiē guī dà yíng kù, gōng tiān zǐ gěi cì, zhǔ yǐ zhōng guān. zì shì tiān xià zhī cái wèi rén jūn sī cáng, yǒu sī bù dé chéng qí duō shǎo.
故事,天下財賦歸左藏,而太府以時上其數,尚書比部覆其出入。是時,京師 豪將假取不能禁,第五琦為度支鹽鐵使,請皆歸大盈庫,供天子給賜,主以中官。 自是天下之財為人君私藏,有司不得程其多少。
guǎng dé yuán nián, zhào yī hù sān dīng zhě miǎn yī dīng, fán mǔ shuì èr shēng, nán zǐ èr shí wǔ wèi chéng dīng, wǔ shí wǔ wèi lǎo, yǐ yōu mín. ér qiáng kòu wèi yí, mín hào liǎn zhòng. jí tǔ bō bī jīng shī, jìn diān tún bīng shù wàn, bǎi guān jìn fèng qián, yòu lǜ hù yǐ gěi jūn liáng. zhì dà lì yuán nián, zhào liú mín hái zhě, gěi fù èr nián, tián yuán jǐn, zé shòu yǐ táo tián. tiān xià miáo yī mǔ shuì qián shí wǔ, shì qīng huò gěi bǎi guān shǒu lì kè. yǐ guó yòng jí, bù jí qiū, fāng miáo qīng jí zhēng zhī, hào qīng miáo qián yòu yǒu dì tóu qián, měi mǔ èr shí, tōng míng wèi qīng miáo qián. yòu zhào shàng dōu qiū shuì fēn èr děng, shàng děng mǔ shuì yī dòu, xià děng liù shēng, huāng tián mǔ shuì èr shēng. wǔ nián, shǐ dìng fǎ: xià, shàng tián mǔ shuì liù shēng, xià tián mǔ sì shēng qiū, shàng tián mǔ shuì wǔ shēng, xià tián mǔ sān shēng huāng tián rú gù qīng miáo qián mǔ jiā yī bèi, ér dì tóu qián bù zài yān.
廣德元年,詔一戶三丁者免一丁,凡畝稅二升,男子二十五為成丁,五十五為 老,以優民。而強寇未夷,民耗斂重。及吐蕃逼京師,近甸屯兵數萬,百官進俸錢, 又率戶以給軍糧。至大曆元年,詔流民還者,給復二年,田園盡,則授以逃田。天 下苗一畝稅錢十五,市輕貨給百官手力課。以國用急,不及秋,方苗青即征之,號 「青苗錢」又有「地頭錢」,每畝二十,通名為青苗錢。又詔上都秋稅分二等,上 等畝稅一斗,下等六升,荒田畝稅二升。五年,始定法:夏,上田畝稅六升,下田 畝四升;秋,上田畝稅五升,下田畝三升;荒田如故;青苗錢畝加一倍,而地頭錢 不在焉。
chū, zhuǎn yùn shǐ zhǎng wài, dù zhī shǐ zhǎng nèi. yǒng tài èr nián, fēn tiān xià cái fù zhù qián cháng píng zhuǎn yùn yán tiě, zhì èr shǐ. dōng dōu jī nèi hé nán huái nán jiāng dōng xī hú nán jīng nán shān nán dōng dào, yǐ zhuǎn yùn shǐ liú yàn lǐng zhī jīng jī guān nèi hé dōng jiàn nán shān nán xī dào, yǐ jīng zhào yǐn pàn dù zhī dì wǔ qí lǐng zhī. jí qí biǎn, yǐ hù bù shì láng pàn dù zhī hán huàng yǔ yàn fēn zhì.
初,轉運使掌外,度支使掌內。永泰二年,分天下財賦、鑄錢、常平、轉運、 鹽鐵,置二使。東都畿內、河南、淮南、江東西、湖南、荊南、山南東道,以轉運 使劉晏領之;京畿、關內、河東、劍南、山南西道,以京兆尹、判度支第五琦領之。 及琦貶,以戶部侍郎、判度支韓滉與晏分治。
shí huí hé yǒu zhù shōu xī jīng gōng, dài zōng hòu yù zhī, yǔ zhōng guó hūn yīn, suì sòng mǎ shí wàn pǐ, chóu yǐ jiān bó bǎi yú wàn pǐ. ér zhōng guó cái lì qū jié, suì fù mǎ jià. hé huáng liù zhèn jì xiàn, suì fā fáng qiū bīng sān wàn shù jīng xī, zī liáng bǎi wǔ shí yú wàn mín. ér zhōng guān yú cháo ēn fāng shì ēn shàn quán, dài zōng yǔ zǎi xiàng yuán zài rì yè tú zhī. jí cháo ēn zhū, dì fù yǔ zài èr, jūn chén cāi jiān bù xié, biān jì bīng shí, zhì ér bù yì zhě jǐ shí nián. ér zhū zhèn shàn dì, jié wèi biǎo lǐ, rì zhì bīng shàn lěi, tiān zǐ bù néng shéng yǐ fǎ, zhuān liú yì cí dǎo fén bì yù xiě fú tú shū, dù zhī bǐng cì sēng wū, suì yǐ jù wàn jì. rán dì xìng jiǎn yuē, shēn suǒ yù yī, bì huàn rǎn zhì zài sān, yù yǐ xiān tiān xià. rán shēng rì duān wǔ, sì fāng gòng xiàn zhì shù qiān wàn zhě, jiā yǐ ēn zé, ér zhū dào shàng chǐ lì yǐ zì mèi. cháo duō liú shì, jīng suì bù néng qiǎn, zhì kè shěng yǐ jū, shàng fēng shì bù zú cǎi zhě fān yí gòng xiàn wèi bào jí shī zhí wèi xù zhě, shí dù zhī shù qiān bǎi rén. dé zōng jí wèi, yòng zǎi xiàng cuī yòu fǔ, jū kè shěng zhě chū zhī, shí dù zhī zhě qiǎn zhī, suì shěng fèi wàn jì.
時回紇有助收西京功,代宗厚遇之,與中國婚姻,歲送馬十萬匹,酬以縑帛百 余萬匹。而中國財力屈竭,歲負馬價。河、湟六鎮既陷,歲發防秋兵三萬戍京西, 資糧百五十餘萬緡。而中官魚朝恩方恃恩擅權,代宗與宰相元載日夜圖之。及朝恩 誅,帝復與載貳,君臣猜間不協,邊計兵食,置而不議者幾十年。而諸鎮擅地,結 為表里,日治兵繕壘,天子不能繩以法,顓留意祠禱、焚幣玉、寫浮屠書,度支稟 賜僧巫,歲以鉅萬計。然帝性儉約,身所御衣,必浣染至再三,欲以先天下。然生 日、端午,四方貢獻至數千萬者,加以恩澤,而諸道尚侈麗以自媚。朝多留事,經 歲不能遣,置客省以居,上封事不足采者、蕃夷貢獻未報及失職未敘者,食度支數 千百人。德宗即位,用宰相崔祐甫,拘客省者出之,食度支者遣之,歲省費萬計。