shí huò yī
食货一
gǔ zhī shàn zhì qí guó ér ài yǎng sī mín zhě, bì lì jīng cháng jiǎn yì zhī fǎ, shǐ shàng ài wù yǐ yǎng qí xià, xià miǎn lì yǐ shì qí shàng, shàng zú ér xià bù kùn. gù liàng rén zhī lì ér shòu zhī tián, liàng dì zhī chǎn ér qǔ yǐ gěi gōng shàng, liàng qí rù ér chū zhī yǐ wéi yòng dù zhī shù. shì sān zhě cháng xiāng xū yǐ jì ér bù kě shī, shī qí yī zé bù néng shǒu qí èr. jí bào jūn yōng zhǔ, zòng qí yì yù, ér gǒu qiě zhī lì cóng zhī, biàn zhì hé shí yǐ qǔ chǒng yú qí shàng. gù yòng yú shàng zhě wú jié, ér qǔ yú xià zhě wú xiàn, mín jié qí lì ér bù néng gōng, yóu shì shàng yù bù zú ér xià yù kùn, zé cái lì zhī shuō xìng, ér jù liǎn zhī chén yòng. jì yuē:" níng chù dào chén." dào chén chéng kě wù, rán yī rén zhī hài ěr. jù liǎn zhī chén yòng, zé jīng cháng zhī fǎ huài, ér xià bù shèng qí bì yān.
古之善治其国而爱养斯民者,必立经常简易之法,使上爱物以养其下,下勉力 以事其上,上足而下不困。故量人之力而授之田,量地之产而取以给公上,量其入 而出之以为用度之数。是三者常相须以济而不可失,失其一则不能守其二。及暴君 庸主,纵其佚欲,而苟且之吏从之,变制合时以取宠于其上。故用于上者无节,而 取于下者无限,民竭其力而不能供,由是上愈不足而下愈困,则财利之说兴,而聚 敛之臣用。《记》曰:“宁畜盗臣。”盗臣诚可恶,然一人之害尔。聚敛之臣用, 则经常之法坏,而下不胜其弊焉。
táng zhī shǐ shí, shòu rén yǐ kǒu fēn shì yè tián, ér qǔ zhī yǐ zū yōng diào zhī fǎ, qí yòng zhī yě yǒu jié. gài qí chù bīng yǐ fǔ wèi zhī zhì, gù bīng suī duō ér wú suǒ sǔn shè guān yǒu cháng yuán zhī shù, gù guān bù làn ér yì lù. suī bù jí sān dài zhī shèng shí, rán yì kě yǐ wéi jīng cháng zhī fǎ yě. jí qí bì yě, bīng rǒng guān làn, wèi zhī dà dù. zì tiān bǎo yǐ lái, dà dào lǚ qǐ, fāng zhèn shù pàn, bīng gé zhī xìng, lěi shì bù xī, ér yòng dù zhī shù, bù néng jié yǐ. jiā yǐ jiāo jūn hūn zhǔ, jiān lì xié chén, qǔ jì yī shí, lǚ gèng qí zhì, ér jīng cháng zhī fǎ, dàng rán jǐn yǐ. yóu shì cái lì zhī shuō xìng, jù liǎn zhī chén jìn. gài kǒu fēn shì yè zhī tián huài ér wèi jiān bìng, zū yōng diào zhī fǎ huài ér wèi liǎng shuì. zhì yú yán tiě zhuǎn yùn tún tián hé dí zhù qián kuò miáo què lì jiè shāng jìn fèng xiàn zhù, wú suǒ bù wéi yǐ. gài yù fán ér yù bì, yǐ zhì yú wáng yān.
唐之始时,授人以口分、世业田,而取之以租、庸、调之法,其用之也有节。 盖其畜兵以府卫之制,故兵虽多而无所损;设官有常员之数,故官不滥而易禄。虽 不及三代之盛时,然亦可以为经常之法也。及其弊也,兵冗官滥,为之大蠹。自天 宝以来,大盗屡起,方镇数叛,兵革之兴,累世不息,而用度之数,不能节矣。加 以骄君昏主,奸吏邪臣,取济一时,屡更其制,而经常之法,荡然尽矣。由是财利 之说兴,聚敛之臣进。盖口分、世业之田坏而为兼并,租、庸、调之法坏而为两税。 至于盐铁、转运、屯田、和籴、铸钱、括苗、榷利、借商、进奉、献助,无所不为 矣。盖愈烦而愈弊,以至于亡焉。
táng zhì: dù tián yǐ bù, qí kuò yī bù, qí zhǎng èr bǎi sì shí bù wèi mǔ, bǎi mǔ wèi qǐng. fán mín shǐ shēng wèi huáng, sì suì wèi xiǎo, shí liù wèi zhōng, èr shí yī wèi dīng, liù shí wèi lǎo. shòu tián zhī zhì, dīng jí nán nián shí bā yǐ shàng zhě, rén yī qǐng, qí bā shí mǔ wèi kǒu fēn, èr shí mǔ wèi yǒng yè lǎo jí dǔ jí fèi jí zhě, rén sì shí mǔ, guǎ qī qiè sān shí mǔ, dàng hù zhě zēng èr shí mǔ, jiē yǐ èr shí mǔ wèi yǒng yè, qí yú wèi kǒu fēn. yǒng yè zhī tián, shù yǐ yú zǎo sāng jí suǒ yí zhī mù, jiē yǒu shù. tián duō kě yǐ zú qí rén zhě wèi kuān xiāng, shǎo zhě wèi xiá xiāng. xiá xiāng shòu tián, jiǎn kuān xiāng zhī bàn. qí dì yǒu bó hòu, suì yī yì zhě, bèi shòu zhī. kuān xiāng sān yì zhě, bù bèi shòu. gōng shāng zhě, kuān xiāng jiǎn bàn, xiá xiāng bù gěi. fán shù rén xǐ xiāng jí pín wú yǐ zàng zhě, dé mài shì yè tián. zì xiá xiāng ér xǐ kuān xiāng zhě, dé bìng mài kǒu fēn tián. yǐ mài zhě, bù fù shòu. sǐ zhě shōu zhī, yǐ shòu wú tián zhě. fán shōu shòu jiē yǐ suì shí yuè. shòu tián xiān pín jí yǒu kè yì zhě. fán tián, xiāng yǒu yú yǐ gěi bǐ xiāng, xiàn yǒu yú yǐ gěi bǐ xiàn, zhōu yǒu yú yǐ gěi jìn zhōu.
唐制:度田以步,其阔一步,其长二百四十步为亩,百亩为顷。凡民始生为黄, 四岁为小,十六为中,二十一为丁,六十为老。授田之制,丁及男年十八以上者, 人一顷,其八十亩为口分,二十亩为永业;老及笃疾、废疾者,人四十亩,寡妻妾 三十亩,当户者增二十亩,皆以二十亩为永业,其余为口分。永业之田,树以榆、 枣、桑及所宜之木,皆有数。田多可以足其人者为宽乡,少者为狭乡。狭乡授田, 减宽乡之半。其地有薄厚,岁一易者,倍受之。宽乡三易者,不倍授。工商者,宽 乡减半,狭乡不给。凡庶人徙乡及贫无以葬者,得卖世业田。自狭乡而徙宽乡者, 得并卖口分田。已卖者,不复授。死者收之,以授无田者。凡收授皆以岁十月。授 田先贫及有课役者。凡田,乡有余以给比乡,县有余以给比县,州有余以给近州。
fán shòu tián zhě, dīng suì shū sù èr hú, dào sān hú, wèi zhī zū. dīng suí xiāng suǒ chū, suì shū juàn èr pǐ, líng shī èr zhàng, bù jiā wǔ zhī yī, mián sān liǎng, má sān jīn, fēi cán xiāng zé shū yín shí sì liǎng, wèi zhī diào. yòng rén zhī lì, suì èr shí rì, rùn jiā èr rì, bù yì zhě rì wèi juàn sān chǐ, wèi zhī yōng. yǒu shì ér jiā yì èr shí wǔ rì zhě miǎn diào, sān shí rì zhě zū diào jiē miǎn. tōng zhèng yì bù guò wǔ shí rì.
凡授田者,丁岁输粟二斛,稻三斛,谓之租。丁随乡所出,岁输绢二匹,绫、 絁二丈,布加五之一,绵三两,麻三斤,非蚕乡则输银十四两,谓之调。用人之力, 岁二十日,闰加二日,不役者日为绢三尺,谓之庸。有事而加役二十五日者免调, 三十日者租、调皆免。通正役不过五十日。
zì wáng gōng yǐ xià, jiē yǒu yǒng yè tián. tài huáng tài hòu huáng tài hòu huáng hòu sī má yǐ shàng qīn, nèi mìng fù yī pǐn yǐ shàng qīn, jùn wáng jí wǔ pǐn yǐ shàng zǔ fù xiōng dì, zhí shì xūn guān sān pǐn yǐ shàng yǒu fēng zhě ruò xiàn nán fù zǐ, guó zǐ tài xué sì mén xué shēng jùn shì, xiào zǐ shùn sūn yì fū jié fù tóng jí zhě, jiē miǎn kè yì. fán zhǔ hù nèi yǒu kè kǒu zhě wèi kè hù. ruò lǎo jí nán fèi jí dǔ jí guǎ qī qiè bù qǔ kè nǚ nú bì jí shì jiǔ pǐn yǐ shàng guān, bù kè.
自王公以下,皆有永业田。太皇太后、皇太后、皇后缌麻以上亲,内命妇一品 以上亲,郡王及五品以上祖父兄弟,职事、勋官三品以上有封者若县男父子,国子、 太学、四门学生、俊士,孝子、顺孙、义夫、节妇同籍者,皆免课役。凡主户内有 课口者为课户。若老及男废疾、笃疾、寡妻妾、部曲、客女、奴婢及视九品以上官, 不课。
fán lǐ yǒu shǒu shí, suì zhōng jù mín zhī nián yǔ dì zhī kuò xiá, wèi xiāng zhàng. xiāng chéng yú xiàn, xiàn chéng yú zhōu, zhōu chéng yú hù bù. yòu yǒu jì zhàng, jù lái suì kè yì yǐ bào dù zhī. guó yǒu suǒ xū, xiān zòu ér liǎn. fán shuì liǎn zhī shù, shū yú xiàn mén cūn fāng, yǔ zhòng zhī zhī. shuǐ hàn shuāng huáng hào shí sì zhě, miǎn qí zū sāng má jǐn zhě, miǎn qí diào tián hào shí zhī liù zhě, miǎn zū diào hào qī zhě, kè yì jiē miǎn. fán xīn fù zhī hù, chūn yǐ sān yuè miǎn yì, xià yǐ liù yuè miǎn kè, qiū yǐ jiǔ yuè kè yì jiē miǎn. xǐ kuān xiāng zhě, xiàn fù yú zhōu, chū jìng zé fù yú hù bù, guān yǐ xián yuè dá zhī. zì jī nèi xǐ jī wài, zì jīng xiàn xǐ yú xiàn, jiē yǒu jìn. sì yí jiàng hù, fù yǐ kuān xiāng, gěi fù shí nián. nú bì zòng wèi liáng rén, gěi fù sān nián. méi wài fān rén, yī nián hái zhě gěi fù sān nián, èr nián zhě gěi fù sì nián, sān nián zhě gěi fù wǔ nián. fú mín bù qǔ kè nǚ nú bì zòng wèi liáng zhě fù kuān xiāng.
凡里有手实,岁终具民之年与地之阔狭,为乡帐。乡成于县,县成于州,州成 于户部。又有计帐,具来岁课役以报度支。国有所须,先奏而敛。凡税敛之数,书 于县门、村坊,与众知之。水、旱、霜、蝗耗十四者,免其租;桑麻尽者,免其调; 田耗十之六者,免租调;耗七者,课、役皆免。凡新附之户,春以三月免役,夏以 六月免课,秋以九月课、役皆免。徙宽乡者,县覆于州,出境则覆于户部,官以闲 月达之。自畿内徙畿外,自京县徙余县,皆有禁。四夷降户,附以宽乡,给复十年。 奴婢纵为良人,给复三年。没外蕃人,一年还者给复三年,二年者给复四年,三年 者给复五年。浮民、部曲、客女、奴婢纵为良者附宽乡。
zhēn guān zhōng, chū shuì cǎo yǐ gěi zhū xián, ér yì mǎ yǒu mù tián.
贞观中,初税草以给诸闲,而驿马有牧田。
tài zōng fāng ruì yì yú zhì, guān lì kǎo kè, yǐ guān guǎ shǎo zhě jìn kǎo, rú zēng hù fǎ shī quàn dǎo zhě yǐ jiǎn hù lùn. pèi zū yǐ liǎn huò zǎo wǎn xiǎn yì yuǎn jìn wèi chà. yōng diào shū yǐ bā yuè, fā yǐ jiǔ yuè. tóng shí shū zhě xiān yuǎn mín. jiē zì gài liàng. zhōu fǔ suì shì tǔ suǒ chū wèi gòng, qí jià shì juàn zhī shàng xià, wú guò wǔ shí pǐ. yì wù zī wèi kǒu mǎ yīng quǎn, fēi yǒu zhào bù xiàn. yǒu jiā pèi, zé yǐ dài zū fù. qí xiōng huāng zé yǒu shè cāng zhèn gěi, bù zú zé xǐ mín jiù shí zhū zhōu. shàng shū zuǒ chéng dài zhòu jiàn yì:" zì wáng gōng yǐ xià, jì kěn tián, qiū shú, suǒ zài wèi yì cāng, suì xiōng yǐ gěi mín." tài zōng shàn zhī, nǎi zhào:" mǔ shuì èr shēng, sù mài jīng dào, suí tǔ dì suǒ yí. kuān xiāng liǎn yǐ suǒ zhǒng, xiá xiāng jù qīng miáo bù ér dū zhī. tián hào shí sì zhě miǎn qí bàn, hào shí qī zhě jiē miǎn zhī. shāng gǔ wú tián zhě, yǐ qí hù wèi jiǔ děng, chū sù zì wǔ shí zhì yú wǔ dǒu wèi chà. xià xià hù jí yí liáo bù qǔ yān. suì bù dēng, zé yǐ zhèn mín huò dài wèi zhǒng zi, zé zhì qiū ér cháng." qí hòu luò xiāng yōu xú qí bìng qín pú zhōu yòu zhì cháng píng cāng, sù cáng jiǔ nián, mǐ cáng wǔ nián, xià shī zhī dì, sù cáng wǔ nián, mǐ cáng sān nián, jiē zhe yú lìng.
太宗方锐意于治,官吏考课,以鳏寡少者进考,如增户法;失劝导者以减户论。 配租以敛穫早晚、险易、远近为差。庸、调输以八月,发以九月。同时输者先远民。 皆自概量。州府岁市土所出为贡,其价视绢之上下,无过五十匹。异物、滋味、口 马、鹰犬,非有诏不献。有加配,则以代租赋。其凶荒则有社仓赈给,不足则徙民 就食诸州。尚书左丞戴胄建议:“自王公以下,计垦田,秋熟,所在为义仓,岁凶 以给民。”太宗善之,乃诏:“亩税二升,粟、麦、秔、稻,随土地所宜。宽乡敛 以所种,狭乡据青苗簿而督之。田耗十四者免其半,耗十七者皆免之。商贾无田者, 以其户为九等,出粟自五石至于五斗为差。下下户及夷獠不取焉。岁不登,则以赈 民;或贷为种子,则至秋而偿。”其后洛、相、幽、徐、齐、并、秦、蒲州又置常 平仓,粟藏九年,米藏五年,下湿之地,粟藏五年,米藏三年,皆著于令。
zhēn guān chū, hù bù jí sān bǎi wàn, juàn yī pǐ yì mǐ yī dòu. zhì sì nián, mǐ dòu sì wǔ qián, wài hù bù bì zhě shù yuè, mǎ niú bèi yě, rén xíng shù qiān lǐ bù jī liáng, mín wù fān xī, sì yí jiàng fù zhě bǎi èr shí wàn rén. shì suì, tiān xià duàn yù, sǐ zuì zhě èr shí jiǔ rén, hào chēng tài píng. cǐ gāo zǔ tài zōng zhì zhì zhī dà lüè, jí qí chéng xiào rú cǐ.
贞观初,户不及三百万,绢一匹易米一斗。至四年,米斗四五钱,外户不闭者 数月,马牛被野,人行数千里不赍粮,民物蕃息,四夷降附者百二十万人。是岁, 天下断狱,死罪者二十九人,号称太平。此高祖、太宗致治之大略,及其成效如此。
gāo zōng chéng zhī, hǎi nèi ài ān. tài wèi zhǎng sūn wú jì děng fǔ zhèng, tiān xià wèi jiàn shī dé. shù yǐn cì shǐ rù gé, wèn mín jí kǔ. jí wèi zhī suì, zēng hù shí wǔ wàn. jí zhōng shū lìng lǐ yì fǔ shì zhōng xǔ jìng zōng jì yòng shì, yì fèi bìng qǐ. yǒng chún yǐ hòu, gěi yòng yì bù zú. jiā yǐ wǔ hòu zhī luàn, jì gāng dà huài, mín bù shèng qí dú.
高宗承之,海内艾安。太尉长孙无忌等辅政,天下未见失德。数引刺史入閤, 问民疾苦。即位之岁,增户十五万。及中书令李义府、侍中许敬宗既用事,役费并 起。永淳以后,给用益不足。加以武后之乱,纪纲大坏,民不胜其毒。
xuán zōng chū lì qiú zhì, juān yáo yì zhě gěi juān fú, yǐ liú wài jí jiǔ pǐn jīng guān wèi juān shǐ, suì zài qiǎn zhī. kāi yuán bā nián, bān yōng diào fǎ yú tiān xià, hǎo bù guò jīng, è bù zhì làn, kuò zhě yī chǐ bā cùn, zhǎng zhě sì zhàng. rán shì shí tiān xià hù wèi cháng shēng jiàng. lín chá yù shǐ yǔ wén róng xiàn cè: kuò jí wài xiàn tián táo hù, zì zhàn zhě gěi fù wǔ nián, měi dīng shuì qián qiān wǔ bǎi, yǐ shè yù shǐ fēn háng kuò shí. yáng dí wèi huáng fǔ jǐng shàng shū yán qí bù kě. xuán zōng fāng rèn yòng róng, nǎi biǎn jǐng wèi yíng chuān wèi. zhū dào suǒ kuò dé kè hù bā shí yú wàn, tián yì chēng shì. zhōu xiàn xī zhǐ zhāng xū shù, yǐ zhèng tián wèi xiàn, biān hù wèi kè, suì zhōng, jí qián shù bǎi wàn mín.
玄宗初立求治,蠲徭役者给蠲符,以流外及九品京官为蠲使,岁再遣之。开元 八年,颁庸调法于天下,好不过精,恶不至滥,阔者一尺八寸,长者四丈。然是时 天下户未尝升降。临察御史宇文融献策:括籍外羡田、逃户,自占者给复五年,每 丁税钱千五百,以摄御史分行括实。阳翟尉皇甫憬上书言其不可。玄宗方任用融, 乃贬憬为盈川尉。诸道所括得客户八十余万,田亦称是。州县希旨张虚数,以正田 为羡,编户为客,岁终,籍钱数百万缗。
shí liù nián, nǎi zhào měi sān suì yǐ jiǔ děng dìng jí. ér yōng diào zhé zū suǒ qǔ huá hǎo, zhōu xiàn zhǎng gōng quàn zhī, zhōng shū mén xià chá làn è yǐ biǎn guān lì, jīng zhě bāo shǎng zhī. èr shí èr nián, zhào nán shí wǔ nǚ shí sān yǐ shàng dé jià qǔ. zhōu xiàn suì shàng hù kǒu dēng hào, cǎi fǎng shǐ fù shí zhī, cì shǐ xiàn lìng yǐ wéi kè zuì.
十六年,乃诏每三岁以九等定籍。而庸调折租所取华好,州县长宫劝织,中书 门下察滥恶以贬官吏,精者褒赏之。二十二年,诏男十五、女十三以上得嫁娶。州 县岁上户口登耗,采访使覆实之,刺史、县令以为课最。
chū, yǒng huī zhōng jìn mǎi mài shì yè kǒu fēn tián. qí hòu háo fù jiān bìng, pín zhě shī yè, yú shì zhào mǎi zhě hái dì ér fá zhī.
初,永徽中禁买卖世业、口分田。其后豪富兼并,贫者失业,于是诏买者还地 而罚之。
xiān shì yáng zhōu zū diào yǐ qián, lǐng nán yǐ mǐ, ān nán yǐ sī, yì zhōu yǐ luó líng juàn gōng chūn cǎi. yīn zhào jiāng nán yì yǐ bù dài zū.
先是杨州租、调以钱,岭南以米,安南以丝,益州以罗、、绫、绢供春彩。 因诏江南亦以布代租。
zhōng shū lìng lǐ lín fǔ yǐ zū yōng dīng fáng hé dí chūn cǎi shuì cǎo wú dìng fǎ, suì wèi zhǐ fú, qiǎn shǐ yī gào, fèi zhǐ wǔ shí yú wàn. tiáo mù jì duō, fù wèn yú nián, nǎi yǔ cǎi fǎng cháo jí shǐ yì gé zhī, wèi cháng xíng zhǐ, yǐ shòu cháo jí shǐ jí sòng zhǐ fú shǐ, suì yǒu suǒ zhī, jìn huà fù yì yǐ dá, měi zhōu bù guò èr zhǐ.
中书令李林甫以租庸、丁防、和籴、春彩、税草无定法,岁为旨符,遣使一告, 费纸五十余万。条目既多,覆问逾年,乃与采访朝集使议革之,为长行旨,以授朝 集使及送旨符使,岁有所支,进画附驿以达,每州不过二纸。
fán yōng diào zū zī kè, jiē rèn tǔ suǒ yí, zhōu xiàn zhǎng guān lì dìng cū liáng, jù shàng zhōng xià sān wù zhī yàng shū jīng dū. yǒu làn è, dū zhōng wù zhī zhí. èr shí wǔ nián, yǐ jiāng huái shū yùn yǒu hé luò zhī jiān, ér guān zhōng cán sāng shǎo, shū sù cháng jiàn, nǎi mìng yōng tiáo zī kè jiē yǐ mǐ, xiōng nián lè shū bù juàn zhě yì cóng zhī. hé nán běi bù tōng yùn zhōu, zū jiē wèi juàn, dài guān zhōng yōng kè, zhào dù zhī jiǎn zhuǎn yùn.
凡庸、调、租、资课,皆任土所宜,州县长官涖定粗良,具上中下三物之样输 京都。有滥恶,督中物之直。二十五年,以江、淮输运有河、洛之艰,而关中蚕桑 少,菽粟常贱,乃命庸、调、资课皆以米,凶年乐输布绢者亦从之。河南、北不通 运州,租皆为绢,代关中庸、课,诏度支减转运。
míng nián, yòu zhào mín sān suì yǐ xià wèi huáng, shí wǔ yǐ xià wèi xiǎo, èr shí yǐ xià wèi zhōng. yòu yǐ mín jiān hù gāo dīng duō zhě, lǜ yǔ fù mǔ bié jí yì jū, yǐ bì zhēng shù, nǎi zhào shí dīng yǐ shàng miǎn èr dīng, wǔ dīng yǐ shàng miǎn yī dīng, shì dīng xiào zhě miǎn yáo yì. tiān bǎo sān zài, gèng mín shí bā yǐ shàng wèi zhōng nán, èr shí sān yǐ shàng chéng dīng. wǔ zài, zhào pín bù néng zì jì zhě, měi xiāng miǎn sān shí dīng zū yōng. nán zǐ qī shí wǔ yǐ shàng fù rén qī shí yǐ shàng, zhōng nán yī rén wéi shì bā shí yǐ shàng yǐ lìng shì cóng shì. shì shí, hǎi nèi fù shí, mǐ dòu zhī jià qián shí sān, qīng qí jiān dòu cái sān qián, juàn yī pǐ qián èr bǎi. dào lù liè sì, jù jiǔ shí yǐ dài xíng rén, diàn yǒu yì lǘ, xíng qiān lǐ bù chí chǐ bīng. tiān xià suì rù zhī wù, zū qián èr bǎi yú wàn mín, sù qiān jiǔ bǎi bā shí yú wàn hú, yōng diào juàn qī bǎi sì shí wàn pǐ, mián bǎi bā shí yú wàn tún, bù qiān sān shí wǔ wàn yú duān. tiān zǐ jiāo yú yì lè ér yòng bù zhī jié, dà dǐ yòng wù zhī shù, cháng guò qí suǒ rù. yú shì qián gǔ zhī chén, shǐ shì zuī kè. tài fǔ qīng yáng chóng lǐ jù bō fēn zhū, yǒu qiàn zhé zì sǔn zhě, zhōu xiàn dū sòng, lì nián bù zhǐ. qí zi shèn jīn zhuān zhī tài fǔ, cì zǐ shèn míng zhī jīng cāng, yì yǐ kē kè jié zhǔ ēn. wáng hóng wèi hù kǒu sè yì shǐ, suì jìn qián bǎi yì wàn mín, fēi zū yōng zhèng é zhě, jī bǎi bǎo dà yíng kù, yǐ gōng tiān zǐ yàn sī. jí ān lù shān fǎn, sī kōng yáng guó zhōng yǐ wéi zhèng kù wù bù kě yǐ gěi shì, qiǎn shì yù shǐ cuī zhòng zhì tài yuán nà qián dù sēng ní dào shì, xún rì dé bǎi wàn mín ér yǐ. zì liǎng jīng xiàn méi, mín wù hào bì, tiān xià xiāo rán.
明年,又诏民三岁以下为黄,十五以下为小,二十以下为中。又以民间户高丁 多者,率与父母别籍异居,以避征戍,乃诏十丁以上免二丁,五丁以上免一丁,侍 丁孝者免徭役。天宝三载,更民十八以上为中男,二十三以上成丁。五载,诏贫不 能自济者,每乡免三十丁租庸。男子七十五以上、妇人七十以上,中男一人为侍; 八十以上以令式从事。是时,海内富实,米斗之价钱十三,青、齐间斗才三钱,绢 一匹钱二百。道路列肆,具酒食以待行人,店有驿驴,行千里不持尺兵。天下岁入 之物,租钱二百余万缗,粟千九百八十余万斛,庸、调绢七百四十万匹,绵百八十 余万屯,布千三十五万余端。天子骄于佚乐而用不知节,大抵用物之数,常过其所 入。于是钱谷之臣,始事朘刻。太府卿杨崇礼句剥分铢,有欠折渍损者,州县督送, 历年不止。其子慎矜专知太府,次子慎名知京仓,亦以苛刻结主恩。王鉷为户口色 役使,岁进钱百亿万缗,非租庸正额者,积百宝大盈库,以供天子燕私。及安禄山 反,司空杨国忠以为正库物不可以给士,遣侍御史崔众至太原纳钱度僧尼道士,旬 日得百万缗而已。自两京陷没,民物耗弊,天下萧然。
sù zōng jí wèi, qiǎn yù shǐ zhèng shū qīng děng jí jiāng huái shǔ hàn fù shāng yòu zú zī chù, shí shōu qí èr, wèi zhī lǜ dài. zhū dào yì shuì shāng gǔ yǐ shàn jūn, qián yī qiān zhě yǒu shuì. yú shì běi hǎi jùn lù shì cān jūn dì wǔ qí yǐ qián gǔ dé jiàn, qǐng yú jiāng huái zhì zū yōng shǐ, wú yán shǔ má tóng yě jiē yǒu shuì, shì qīng huò yáo jiāng líng xiāng yáng shàng jīn lù zhuǎn zhì fèng xiáng. míng nián, zhèng shū qīng yǔ zǎi xiàng péi miǎn jiàn yì, yǐ tiān xià yòng dù bù chōng, zhū dào dé zhào rén nà qián, gěi kōng míng gào shēn, shòu guān xūn yì hào dù dào shì sēng ní bù kě shèng jì nà qián bǎi qiān, cì míng jīng chū shēn shāng gǔ zhù jūn zhě, gěi fù. jí liǎng jīng píng, yòu yú guān fǔ zhū zhōu, nà qián dù dào shì sēng ní wàn rén. ér bǎi xìng cán yú bīng dào, mǐ dòu zhì qián qī qiān, yù hé wèi liáng, mín xíng qǐ shí zhě shǔ lù. nǎi zhào néng zhèn pín fá zhě, chǒng yǐ jué yī shī.
肃宗即位,遣御史郑叔清等籍江淮、蜀汉富商右族訾畜,十收其二,谓之率贷。 诸道亦税商贾以赡军,钱一千者有税。于是北海郡录事参军第五琦以钱谷得见,请 于江淮置租庸使,吴盐、蜀麻、铜冶皆有税,市轻货繇江陵、襄阳、上津路转至凤 翔。明年,郑叔清与宰相裴冕建议,以天下用度不充,诸道得召人纳钱,给空名告 身,授官勋邑号;度道士僧尼不可胜计;纳钱百千,赐明经出身;商贾助军者,给 复。及两京平,又于关辅诸州,纳钱度道士僧尼万人。而百姓残于兵盗,米斗至钱 七千,鬻籺为粮,民行乞食者属路。乃诏能赈贫乏者,宠以爵衤失。
gù shì, tiān xià cái fù guī zuǒ cáng, ér tài fǔ yǐ shí shàng qí shù, shàng shū bǐ bù fù qí chū rù. shì shí, jīng shī háo jiāng jiǎ qǔ bù néng jìn, dì wǔ qí wèi dù zhī yán tiě shǐ, qǐng jiē guī dà yíng kù, gōng tiān zǐ gěi cì, zhǔ yǐ zhōng guān. zì shì tiān xià zhī cái wéi rén jūn sī cáng, yǒu sī bù dé chéng qí duō shǎo.
故事,天下财赋归左藏,而太府以时上其数,尚书比部覆其出入。是时,京师 豪将假取不能禁,第五琦为度支盐铁使,请皆归大盈库,供天子给赐,主以中官。 自是天下之财为人君私藏,有司不得程其多少。
guǎng dé yuán nián, zhào yī hù sān dīng zhě miǎn yī dīng, fán mǔ shuì èr shēng, nán zǐ èr shí wǔ wèi chéng dīng, wǔ shí wǔ wèi lǎo, yǐ yōu mín. ér qiáng kòu wèi yí, mín hào liǎn zhòng. jí tǔ bō bī jīng shī, jìn diān tún bīng shù wàn, bǎi guān jìn fèng qián, yòu lǜ hù yǐ gěi jūn liáng. zhì dà lì yuán nián, zhào liú mín hái zhě, gěi fù èr nián, tián yuán jǐn, zé shòu yǐ táo tián. tiān xià miáo yī mǔ shuì qián shí wǔ, shì qīng huò gěi bǎi guān shǒu lì kè. yǐ guó yòng jí, bù jí qiū, fāng miáo qīng jí zhēng zhī, hào " qīng miáo qián" yòu yǒu" dì tóu qián", měi mǔ èr shí, tōng míng wéi qīng miáo qián. yòu zhào shàng dōu qiū shuì fēn èr děng, shàng děng mǔ shuì yī dòu, xià děng liù shēng, huāng tián mǔ shuì èr shēng. wǔ nián, shǐ dìng fǎ: xià, shàng tián mǔ shuì liù shēng, xià tián mǔ sì shēng qiū, shàng tián mǔ shuì wǔ shēng, xià tián mǔ sān shēng huāng tián rú gù qīng miáo qián mǔ jiā yī bèi, ér dì tóu qián bù zài yān.
广德元年,诏一户三丁者免一丁,凡亩税二升,男子二十五为成丁,五十五为 老,以优民。而强寇未夷,民耗敛重。及吐蕃逼京师,近甸屯兵数万,百官进俸钱, 又率户以给军粮。至大历元年,诏流民还者,给复二年,田园尽,则授以逃田。天 下苗一亩税钱十五,市轻货给百官手力课。以国用急,不及秋,方苗青即征之,号 “青苗钱”又有“地头钱”,每亩二十,通名为青苗钱。又诏上都秋税分二等,上 等亩税一斗,下等六升,荒田亩税二升。五年,始定法:夏,上田亩税六升,下田 亩四升;秋,上田亩税五升,下田亩三升;荒田如故;青苗钱亩加一倍,而地头钱 不在焉。
chū, zhuǎn yùn shǐ zhǎng wài, dù zhī shǐ zhǎng nèi. yǒng tài èr nián, fēn tiān xià cái fù zhù qián cháng píng zhuǎn yùn yán tiě, zhì èr shǐ. dōng dōu jī nèi hé nán huái nán jiāng dōng xī hú nán jīng nán shān nán dōng dào, yǐ zhuǎn yùn shǐ liú yàn lǐng zhī jīng jī guān nèi hé dōng jiàn nán shān nán xī dào, yǐ jīng zhào yǐn pàn dù zhī dì wǔ qí lǐng zhī. jí qí biǎn, yǐ hù bù shì láng pàn dù zhī hán huàng yǔ yàn fēn zhì.
初,转运使掌外,度支使掌内。永泰二年,分天下财赋、铸钱、常平、转运、 盐铁,置二使。东都畿内、河南、淮南、江东西、湖南、荆南、山南东道,以转运 使刘晏领之;京畿、关内、河东、剑南、山南西道,以京兆尹、判度支第五琦领之。 及琦贬,以户部侍郎、判度支韩滉与晏分治。
shí huí hé yǒu zhù shōu xī jīng gōng, dài zōng hòu yù zhī, yǔ zhōng guó hūn yīn, suì sòng mǎ shí wàn pǐ, chóu yǐ jiān bó bǎi yú wàn pǐ. ér zhōng guó cái lì qū jié, suì fù mǎ jià. hé huáng liù zhèn jì xiàn, suì fā fáng qiū bīng sān wàn shù jīng xī, zī liáng bǎi wǔ shí yú wàn mín. ér zhōng guān yú cháo ēn fāng shì ēn shàn quán, dài zōng yǔ zǎi xiàng yuán zài rì yè tú zhī. jí cháo ēn zhū, dì fù yǔ zài èr, jūn chén cāi jiān bù xié, biān jì bīng shí, zhì ér bù yì zhě jǐ shí nián. ér zhū zhèn shàn dì, jié wèi biǎo lǐ, rì zhì bīng shàn lěi, tiān zǐ bù néng shéng yǐ fǎ, zhuān liú yì cí dǎo fén bì yù xiě fú tú shū, dù zhī bǐng cì sēng wū, suì yǐ jù wàn jì. rán dì xìng jiǎn yuē, shēn suǒ yù yī, bì huàn rǎn zhì zài sān, yù yǐ xiān tiān xià. rán shēng rì duān wǔ, sì fāng gòng xiàn zhì shù qiān wàn zhě, jiā yǐ ēn zé, ér zhū dào shàng chǐ lì yǐ zì mèi. cháo duō liú shì, jīng suì bù néng qiǎn, zhì kè shěng yǐ jū, shàng fēng shì bù zú cǎi zhě fān yí gòng xiàn wèi bào jí shī zhí wèi xù zhě, shí dù zhī shù qiān bǎi rén. dé zōng jí wèi, yòng zǎi xiàng cuī yòu fǔ, jū kè shěng zhě chū zhī, shí dù zhī zhě qiǎn zhī, suì shěng fèi wàn jì.
时回纥有助收西京功,代宗厚遇之,与中国婚姻,岁送马十万匹,酬以缣帛百 余万匹。而中国财力屈竭,岁负马价。河、湟六镇既陷,岁发防秋兵三万戍京西, 资粮百五十余万缗。而中官鱼朝恩方恃恩擅权,代宗与宰相元载日夜图之。及朝恩 诛,帝复与载贰,君臣猜间不协,边计兵食,置而不议者几十年。而诸镇擅地,结 为表里,日治兵缮垒,天子不能绳以法,颛留意祠祷、焚币玉、写浮屠书,度支禀 赐僧巫,岁以钜万计。然帝性俭约,身所御衣,必浣染至再三,欲以先天下。然生 日、端午,四方贡献至数千万者,加以恩泽,而诸道尚侈丽以自媚。朝多留事,经 岁不能遣,置客省以居,上封事不足采者、蕃夷贡献未报及失职未叙者,食度支数 千百人。德宗即位,用宰相崔祐甫,拘客省者出之,食度支者遣之,岁省费万计。