dōng yí
東夷
gāo lì, běn fú yú bié zhǒng yě. dì dōng kuà hǎi jù xīn luó, nán yì kuà hǎi jù bǎi jì, xī běi dù liáo shuǐ yǔ yíng zhōu jiē, běi mò hé. qí jūn jū píng rǎng chéng, yì wèi zhǎng ān chéng, hàn lè làng jùn yě, qù jīng shī wǔ qiān lǐ ér yíng, suí shān qū liáo wèi fú, nán yá pèi shuǐ, wáng zhú gōng qí zuǒ. yòu yǒu guó nèi chéng hàn chéng, hào bié dōu. shuǐ yǒu dà liáo shǎo liáo: dà liáo chū mò hé xī nán shān, nán lì ān shì chéng shǎo liáo chū liáo shān xī, yì nán liú, yǒu liáng shuǐ chū sài wài, xī xíng yǔ zhī hé. yǒu mǎ zī shuǐ chū mò hé zhī bái shān, sè ruò yā tóu, hào yā lù shuǐ, lì guó nèi chéng xī, yǔ yán nán shuǐ hé, yòu xī nán zhì ān shì, rù yú hǎi. ér píng rǎng zài yā lù dōng nán, yǐ jù lú jì rén, yīn shì yǐ wèi qiàn.
高麗,本扶餘別種也。地東跨海距新羅,南亦跨海距百濟,西北度遼水與營州 接,北靺鞨。其君居平壤城,亦謂長安城,漢樂浪郡也,去京師五千里而贏,隨山 屈繚為郛,南涯浿水,王築宮其左。又有國內城、漢城,號別都。水有大遼、少遼: 大遼出靺鞨西南山,南歷安市城;少遼出遼山西,亦南流,有梁水出塞外,西行與 之合。有馬訾水出靺鞨之白山,色若鴨頭,號鴨淥水,歷國內城西,與鹽難水合, 又西南至安市,入於海。而平壤在鴨淥東南,以巨艫濟人,因恃以為塹。
guān fán shí èr jí: yuē dà duì lú, huò yuē tǔ zuó yuē yù zhé, zhǔ tú bù zhě yuē tài dà shǐ zhě yuē bó yī tóu dà xiōng, suǒ wèi bó yī zhě, xiān rén yě, bǐng guó zhèng, sān suì yī yì, shàn zhí zé fǒu, fán dài rì, yǒu bù fú zé xiāng gōng, wáng wèi bì gōng shǒu, shèng zhě tīng wèi zhī yuē dà shǐ zhě yuē dà xiōng yuē shàng wèi shǐ zhě yuē zhū xiōng yuē xiǎo shǐ zhě yuē guò jié yuē xiān rén yuē gǔ zōu dà jiā. qí zhōu xiàn liù shí. dài chéng zhì nù sà yī, bǐ dū du yú chéng zhì chù lǘ jìn zhī, yì hào dào shǐ, bǐ cì shǐ. yǒu cān zuǒ, fēn gàn. yǒu dà mó dá, bǐ wèi jiāng jūn mò kè, bǐ zhōng láng jiāng.
官凡十二級:曰大對廬,或曰吐捽;曰郁折,主圖簿者;曰太大使者;曰帛衣 頭大兄,所謂帛衣者,先人也,秉國政,三歲一易,善職則否,凡代日,有不服則 相攻,王為閉宮守,勝者聽為之;曰大使者;曰大兄;曰上位使者;曰諸兄;曰小 使者;曰過節;曰先人;曰古鄒大加。其州縣六十。大城置傉薩一,比都督;餘城 置處閭近支,亦號道使,比刺史。有參佐,分干。有大模達,比衛將軍;末客,比 中郎將。
fēn wǔ bù: yuē nèi bù, jí hàn guì lóu bù yě, yì hào huáng bù yuē běi bù, jí jué nú bù yě, huò hào hòu bù yuē dōng bù, jí shùn nú bù yě, huò hào zuǒ bù yuē nán bù, jí guàn nú bù yě, yì hào qián bù yuē xī bù, jí xiāo nú bù yě.
分五部:曰內部,即漢桂婁部也,亦號黃部;曰北部,即絕奴部也,或號後部; 曰東部,即順奴部也,或號左部;曰南部,即灌奴部也,亦號前部;曰西部,即消 奴部也。
wáng fú wǔ cǎi, yǐ bái luó zhì guān, gé dài jiē jīn kòu. dà chén qīng luó guān, cì jiàng luó, ěr liǎng niǎo yǔ, jīn yín zá kòu, shān tǒng xiù, kù dà kǒu, bái wéi dài, huáng gé lǚ. shù rén yī hè, dài biàn. nǚ zǐ shǒu jīn guó. sú xǐ yì tóu hú cù jū. shí yòng biān dòu fǔ guǐ léi xǐ. jū yī shān gǔ, yǐ cǎo cí wū, wéi wáng gōng guān fǔ fú lú yǐ wǎ. jù mín shèng dōng zuò zhǎng kēng, yùn huǒ yǐ qǔ nuǎn. qí zhì, qiào fǎ yǐ shéng xià, gù shǎo fàn. pàn zhě cóng jù zhuó tǐ, nǎi zhǎn zhī, jí rù qí jiā. jiàng bài shā rén jí piāo jié zhě zhǎn, dào zhě shí bèi qǔ cháng, shā niú mǎ zhě méi wèi nú bì, gù dào bù duō yí. hūn qǔ bù yòng bì, yǒu shòu zhě chǐ zhī. fú fù mǔ sàng sān nián, xiōng dì yú yuè chú. sú duō yín cí, lǐ líng xīng jí rì jī zǐ kè hán děng shén. guó zuǒ yǒu dà xué yuē shén suì, měi shí yuè, wáng jiē zì jì. rén xǐ xué, zhì qióng lǐ sī jiā, yì xiāng jīn miǎn, qú cè xī gòu yán wū, hào jú táng, zǐ dì wèi hūn zhě cáo chù, sòng jīng xí shè.
王服五采,以白羅制冠,革帶皆金扣。大臣青羅冠,次絳羅,珥兩鳥羽,金銀 雜扣,衫筒袖,褲大口,白韋帶,黃革履。庶人衣褐,戴弁。女子首巾幗。俗喜弈、 投壺、蹴鞠。食用籩、豆、簠、簋、罍、洗。居依山谷,以草茨屋,惟王宮、官府、 佛廬以瓦。窶民盛冬作長坑,熅火以取暖。其治,峭法以繩下,故少犯。叛者叢炬 灼體,乃斬之,籍入其家。降、敗、殺人及剽劫者斬,盜者十倍取償,殺牛馬者沒 為奴婢,故道不掇遺。婚娶不用幣,有受者恥之。服父母喪三年,兄弟逾月除。俗 多淫祠,禮靈星及日、箕子、可汗等神。國左有大穴曰神隧,每十月,王皆自祭。 人喜學,至窮里廝家,亦相矜勉,衢側悉構嚴屋,號局堂,子弟未婚者曹處,誦經 習射。
suí mò, qí wáng gāo yuán sǐ, yì mǔ dì jiàn wǔ sì. wǔ dé chū, zài qiǎn shǐ rù cháo. gāo zǔ xià shū xiū hǎo, yuē gāo lì rén zài zhōng guó zhě hù sòng, zhōng guó rén zài gāo lì zhě chì qiǎn hái. yú shì jiàn wǔ xī sōu wáng mìng guī yǒu sī, qiě wàn rén. hòu sān nián, qiǎn shǐ zhě bài wèi shàng zhù guó liáo dōng jùn wáng gāo lì wáng. mìng dào shì yǐ xiàng fǎ wǎng, wèi jiǎng lǎo zi. jiàn wǔ dà yuè, lǜ guó rén gòng tīng zhī, rì shù qiān rén. dì wèi zuǒ yòu yuē: míng shí xū xiāng fù. gāo lì suī chén yú suí, ér zhōng jù yáng dì, hé chén zhī wèi? zhèn wù ān rén, hé bì shòu qí chén? péi jǔ wēn yàn bó jiàn yuē: liáo dōng běn jī zǐ guó, wèi jìn shí gù fēng nèi, bù kě bù chén. zhōng guó yǔ yí dí, yóu tài yáng yú liè xīng, bù kě yǐ jiàng. nǎi zhǐ. míng nián, xīn luó bǎi jì shàng shū, yán jiàn wǔ bì dào, shǐ bù dé cháo, qiě shù qīn rù. yǒu zhào sàn qí shì láng zhū zi shē chí jié yù hé, jiàn wǔ xiè zuì, nǎi qǐng yǔ èr guó píng. tài zōng yǐ qín tū jué xié lì, jiàn wǔ qiǎn shǐ zhě hè, bìng shàng fēng yù tú. dì zhào guǎng zhōu sī mǎ zhǎng sūn shī lín yì suí shì zhàn zì, huǐ gāo lì suǒ lì jīng guān. jiàn wǔ jù, nǎi zhú zhǎng chéng qiān lǐ, dōng běi shǒu fú yú, xī nán shǔ zhī hǎi. jiǔ zhī, qiǎn tài zǐ huán quán rù cháo xiàn fāng wù, dì hòu cì jī, zhào shǐ zhě chén dà dé chí jié dá láo, qiě guān mén. dà dé rù qí guó, hòu xiǎng guān shǒu, xī dé qí xiān qū. jiàn huá rén liú kè zhě, wèi dào qīn qī cún wáng, rén rén chuí tì, gù suǒ zhì shì nǚ jiā dào guān. jiàn wǔ shèng chén bīng jiàn shǐ zhě. dà dé hái zòu, dì yuè. dà dé yòu yán: wén gāo chāng miè, qí dà duì lú sān zhì guǎn, yǒu jiā lǐ yān. dì yuē: gāo lì dì zhǐ sì jùn, wǒ fā zú shù wàn gōng liáo dōng, zhū chéng bì jiù, wǒ yǐ zhōu shī zì dōng lái fān hǎi qū píng rǎng, gù yì. rán tiān xià fǔ píng, bù yù láo rén ěr.
隋末,其王高元死,異母弟建武嗣。武德初,再遣使入朝。高祖下書脩好,約 高麗人在中國者護送,中國人在高麗者敕遣還。於是建武悉搜亡命歸有司,且萬人。 後三年,遣使者拜為上柱國、遼東郡王、高麗王。命道士以像法往,為講《老子》。 建武大悅,率國人共聽之,日數千人。帝謂左右曰:「名實須相副。高麗雖臣於隋, 而終拒煬帝,何臣之為?朕務安人,何必受其臣?」裴矩、溫彥博諫曰:「遼東本 箕子國,魏晉時故封內,不可不臣。中國與夷狄,猶太陽於列星,不可以降。」乃 止。明年,新羅、百濟上書,言建武閉道,使不得朝,且數侵入。有詔散騎侍郎硃 子奢持節諭和,建武謝罪,乃請與二國平。太宗已禽突厥頡利,建武遣使者賀,並 上封域圖。帝詔廣州司馬長孫師臨瘞隋士戰胔,毀高麗所立京觀。建武懼,乃築長 城千里,東北首扶餘,西南屬之海。久之,遣太子桓權入朝獻方物,帝厚賜齎,詔 使者陳大德持節答勞,且觀亹。大德入其國,厚餉官守,悉得其纖曲。見華人流客 者,為道親戚存亡,人人垂涕,故所至士女夾道觀。建武盛陳兵見使者。大德還奏, 帝悅。大德又言:「聞高昌滅,其大對廬三至館,有加禮焉。」帝曰:「高麗地止 四郡,我發卒數萬攻遼東,諸城必救,我以舟師自東萊帆海趨平壤,固易。然天下 甫平,不欲勞人耳。」
yǒu gài sū wén zhě, huò hào gài jīn, xìng quán shì, zì yún shēng shuǐ zhōng yǐ huò zhòng. xìng rěn bào. fù wèi dōng bù dà rén dà duì lú, sǐ. gài sū wén dāng sì, guó rén è zhī, bù dé lì. dùn shǒu xiè zhòng, qǐng shè zhí, yǒu bù kě, suī fèi wú huǐ. zhòng āi zhī, suì sì wèi. cán xiōng bù dào, zhū dà chén yǔ jiàn wǔ yì zhū zhī, gài sū wén jué, xī zhào zhū bù, dài yún dà yuè bīng, liè zhuàn jù qǐng dà chén lín shì, bīn zhì jǐn shā zhī, fán bǎi yú rén. chí rù gōng shā jiàn wǔ, cán qí shī tóu zhū gōu. gèng lì jiàn wǔ dì zhī zǐ cáng wèi wáng, zì wèi mò lí zhī, zhuān guó, yóu táng bīng bù shàng shū zhōng shū lìng zhí yún. mào kuí xiù, měi xū rán, guān fú jiē shì yǐ jīn, pèi wǔ dāo, zuǒ yòu mò gǎn yǎng shì. shǐ guì rén fú zhū dì, jiàn yǐ shēng mǎ. chū rù chén bīng, zhǎng hū jìn qiè, xíng rén wèi cuàn, zhì tóu kēng gǔ.
有蓋蘇文者,或號蓋金,姓泉氏,自雲生水中以惑眾。性忍暴。父為東部大人、 大對廬,死。蓋蘇文當嗣,國人惡之,不得立。頓首謝眾,請攝職,有不可,雖廢 無悔。眾哀之,遂嗣位。殘凶不道,諸大臣與建武議誅之,蓋蘇文覺,悉召諸部, 紿雲大閱兵,列饌具請大臣臨視,賓至盡殺之,凡百餘人。馳入宮殺建武,殘其屍 投諸溝。更立建武弟之子藏為王,自為莫離支,專國,猶唐兵部尚書、中書令職雲。 貌魁秀,美須髯,冠服皆飾以金,佩五刀,左右莫敢仰視。使貴人伏諸地,踐以升 馬。出入陳兵,長呼禁切,行人畏竄,至投坑谷。
dì wén jiàn wǔ wèi xià suǒ shā, cè rán qiǎn shǐ zhě chí jié diào jì. huò quàn dì kě suì tǎo zhī, dì bù yù yīn sàng fá zuì, nǎi bài cáng wèi liáo dōng jùn wáng gāo lì wáng. dì yuē: gài sū wén shā jūn rǎng guó, zhèn qǔ zhī yì ěr, bù yuàn láo rén, ruò hé? sī kōng fáng xuán líng yuē: bì xià shì yǒng ér lì yǒu yú, jí bù yòng, suǒ wèi zhǐ gē wèi wǔ zhě. sī tú zhǎng sūn wú jì yuē: gāo lì wú yī jiè gào nán, yí cì shū ān wèi zhī, yǐn qí huàn, fǔ qí cún, bǐ dāng tīng mìng. dì yuē: shàn.
帝聞建武為下所殺,惻然遣使者持節弔祭。或勸帝可遂討之,帝不欲因喪伐罪, 乃拜藏為遼東郡王、高麗王。帝曰:「蓋蘇文殺君攘國,朕取之易耳,不願勞人, 若何?」司空房玄齡曰:「陛下士勇而力有餘,戢不用,所謂『止戈為武』者。」 司徒長孫無忌曰:「高麗無一介告難,宜賜書安尉之,隱其患,撫其存,彼當聽命。」 帝曰:「善。」
huì xīn luó qiǎn shǐ zhě shàng shū yán: gāo lì bǎi jì lián hé, jiāng jiàn tǎo. jǐn guī mìng tiān zǐ. dì wèn: ruò hé ér miǎn? shǐ zhě yuē: jì qióng yǐ, wéi bì xià āi lián! dì yuē: wǒ yǐ piān bīng lǜ qì dān mò hé rù liáo dōng, ér guó kě shū yī suì, yī cè yě. wǒ yǐ jiàng páo dān zhì shù qiān cì ér guó, zhì, jiàn yǐ zhèn, èr guó jiàn, wèi wǒ shī zhì, bì zǒu, èr cè yě. bǎi jì shì hǎi, bù xiū róng xiè, wǒ yǐ zhōu shī shù wàn xí zhī ér guó nǚ jūn, gù wèi lín wǔ, wǒ yǐ zōng shì zhǔ ér guó, dài ān zé zì shǒu zhī, sān cè yě. shǐ zhě jì shú qǔ? shǐ zhě bù néng duì. yú shì qiǎn sī nóng chéng xiàng lǐ xuán jiǎng yǐ xǐ shū ràng gāo lì, qiě shǐ zhǐ wù gōng. shǐ wèi zhì, ér gài sū wén yǐ qǔ xīn luó èr chéng. xuán jiǎng yù dì zhǐ, dá yuē: wǎng suí jiàn qīn, xīn luó chéng zhān duó wǒ dì wǔ bǎi lǐ, jīn fēi jǐn fǎn dì, bīng bù zhǐ. xuán jiǎng yuē: wǎng shì wū zú lùn xié? liáo dōng gù zhōng guó jùn xiàn, tiān zǐ qiě bù qǔ, gāo lì yān dé wéi zhào? bù cóng. xuán jiǎng hái zòu, dì yuē: mò lí zhī shā jūn, nüè yòng qí xià rú wò jǐng, yuàn tòng yì dào, wǒ chū shī wú míng zāi? jiàn yì dài fū chǔ suì liáng yuē: bì xià zhī bīng dù liáo ér kè gù shàn, wàn fēn yī bù dé chěng, qiě zài yòng shī, zài yòng shī, ān wēi bù kě yì. bīng bù shàng shū lǐ jī yuē: bù rán. nǎng xuē yán tuó dào biān, bì xià yù zhuī jī, wèi zhēng kǔ jiàn ér zhǐ. xiàng ruò jī zhī, yī mǎ bù shēng fǎn. hòu fù pàn rǎo, zhì jīn wèi hèn. dì yuē: chéng rán. dàn yī lǜ zhī shī ér yóu zhī, hòu shuí wèi wǒ jì zhě? xīn luó shù qǐng yuán, nǎi xià wú chuán sì bǎi duò shū liáng, zhào yíng zhōu dū du zhāng jiǎn děng fā yōu yíng bīng jí qì dān xī mò hé děng chū tǎo. huì liáo yì, shī hái. mò lí zhī jù, qiǎn shǐ zhě nèi jīn, dì bù nà. shǐ zhě yòu yán: mò lí zhī qiǎn guān wǔ shí rù sù wèi. dì nù zé shǐ zhě yuē: ér děng wěi zhì gāo wǔ, ér bù fú jié sǐ yì, yòu wèi nì zǐ móu, bù kě shè. xī xià zhī yù.
會新羅遣使者上書言:「高麗、百濟聯和,將見討。謹歸命天子。」帝問: 「若何而免?」使者曰:「計窮矣,惟陛下哀憐!」帝曰:「我以偏兵率契丹、靺 鞨入遼東,而國可紓一歲,一策也。我以絳袍丹幟數千賜而國,至,建以陣,二國 見,謂我師至,必走,二策也。百濟恃海,不修戎械,我以舟師數萬襲之;而國女 君,故為鄰侮,我以宗室主而國,待安則自守之,三策也。使者計孰取?」使者不 能對。於是遣司農丞相里玄獎以璽書讓高麗,且使止勿攻。使未至,而蓋蘇文已取 新羅二城。玄獎諭帝旨,答曰:「往隋見侵,新羅乘邅奪我地五百里,今非盡反地, 兵不止。」玄獎曰:「往事烏足論邪?遼東故中國郡縣,天子且不取,高麗焉得違 詔?」不從。玄獎還奏,帝曰:「莫離支殺君,虐用其下如擭阱,怨痛溢道,我出 師無名哉?」諫議大夫褚遂良曰:「陛下之兵度遼而克固善,萬分一不得逞,且再 用師,再用師,安危不可億。」兵部尚書李勣曰:「不然。曩薛延陀盜邊,陛下欲 追擊,魏徵苦諫而止。向若擊之,一馬不生返。後復畔擾,至今為恨。」帝曰: 「誠然。但一慮之失而尤之,後誰為我計者?」新羅數請援,乃下吳船四百柁輸糧, 詔營州都督張儉等發幽、營兵及契丹、奚、靺鞨等出討。會遼溢,師還。莫離支懼, 遣使者內金,帝不納。使者又言:「莫離支遣官五十入宿衛。」帝怒責使者曰: 「而等委質高武,而不伏節死義,又為逆子謀,不可赦。」悉下之獄。
yú shì dì yù zì jiāng tǎo zhī, zhào zhǎng ān qí lǎo láo yuē: liáo dōng gù zhōng guó dì, ér mò lí zhī zéi shā qí zhǔ, zhèn jiāng zì xíng jīng lüè zhī, gù yǔ fù lǎo yuē: zi ruò sūn cóng wǒ xíng zhě, wǒ néng fǔ xún zhī, wú yōng xù yě. jí hòu cì bù sù. qún chén jiē quàn dì wú xíng, dì yuē: wú zhī zhī yǐ, qù běn ér jiù mò, shě gāo yǐ qǔ xià, shì jìn ér zhī yuǎn, sān zhě wèi bù xiáng, fá gāo lì shì yě. rán gài sū wén shì jūn, yòu lù dà chén yǐ chěng, yī guó zhī rén yán jǐng dài jiù, yì zhě gù wèi liàng ěr. yú shì běi shū sù yíng zhōu, dōng chǔ sù gǔ dà rén chéng. dì xìng luò yáng, nǎi yǐ zhāng liàng wèi píng rǎng dào héng jūn dà zǒng guǎn, cháng hé zuǒ nán dāng fù zhī, rǎn rén dé liú yīng xíng zhāng wén gàn páng xiào tài chéng míng zhèn wèi zǒng guǎn, shuài jiāng wú jīng luò mù bīng fán sì wàn, wú sōu wǔ bǎi, fàn hǎi qū píng rǎng. yǐ lǐ jī wèi liáo dōng dào héng jūn dà zǒng guǎn, jiāng xià wáng dào zōng fù zhī, zhāng shì guì zhāng jiǎn zhí shī sī lì qì bì hé lì ā shǐ nà mí shè jiāng dé běn qū zhì shèng wú hēi tà wèi xíng jūn zǒng guǎn lì zhī, shuài qí shì liù wàn qū liáo dōng. zhào yuē: zhèn suǒ guò, yíng dùn wú chì, shí wú fēng guài, shuǐ kě shè zhě wù zuò qiáo liáng, xíng zài fēi jìn zhōu xiàn bù de lìng xué shēng qí lǎo yíng yè. zhèn xī tí gē bō luàn, wú yíng yuè chǔ, yóu suǒ xiǎng fēng mí. jīn xìng jiā gěi rén zú, zhǐ kǒng láo yú zhuǎn xiǎng, gù qū niú yáng yǐ sì jūn. qiě zhèn bì shèng yǒu wǔ: yǐ wǒ dà jī bǐ xiǎo, yǐ wǒ shùn tǎo bǐ nì, yǐ wǒ ān chéng bǐ luàn, yǐ wǒ yì dí bǐ láo, yǐ wǒ yuè dāng bǐ yuàn, qú yōu bù kè xié! yòu fā qì dān xī xīn luó bǎi jì zhū jūn zhǎng bīng xī huì.
於是帝欲自將討之,召長安耆老勞曰:「遼東故中國地,而莫離支賊殺其主, 朕將自行經略之,故與父老約:子若孫從我行者,我能拊循之,毋庸恤也。」即厚 賜布粟。群臣皆勸帝毋行,帝曰:「吾知之矣,去本而就末,舍高以取下,釋近而 之遠,三者為不祥,伐高麗是也。然蓋蘇文弒君,又戮大臣以逞,一國之人延頸待 救,議者顧未亮耳。」於是北輸粟營州,東儲粟古大人城。帝幸洛陽,乃以張亮為 平壤道行軍大總管,常何、左難當副之,冉仁德、劉英行、張文干、龐孝泰、程名 振為總管,帥江、吳、京、洛募兵凡四萬,吳艘五百,泛海趨平壤。以李勣為遼東 道行軍大總管,江夏王道宗副之,張士貴、張儉、執失思力、契苾何力、阿史那彌 射、姜德本、曲智盛、吳黑闥為行軍總管隸之,帥騎士六萬趨遼東。詔曰:「朕所 過,營頓毋飭,食毋豐怪,水可涉者勿作橋樑,行在非近州縣不得令學生、耆老迎 謁。朕昔提戈撥亂,無盈月儲,猶所響風靡。今幸家給人足,只恐勞於轉餉,故驅 牛羊以飼軍。且朕必勝有五:以我大擊彼小,以我順討彼逆,以我安乘彼亂,以我 逸敵彼勞,以我悅當彼怨,渠憂不克邪!」又發契丹、奚、新羅、百濟諸君長兵悉 會。
shí jiǔ nián èr yuè, dì zì luò yáng cì dìng zhōu, wèi zuǒ yòu yuē: jīn tiān xià dà dìng, wéi liáo dōng wèi bīn, hòu sì yīn shì mǎ shèng qiáng, móu chén dǎo yǐ zhēng tǎo, sàng luàn fāng shǐ, zhèn gù zì qǔ zhī, bù yí hòu shì yōu yě. dì zuò chéng mén, guò bīng, rén rén fǔ wèi, jí bìng zhě qīn shì zhī, chì zhōu xiàn zhì liáo, shì dà yuè. zhǎng sūn wú jì bái zòu: tiān xià fú yú xī cóng, ér gōng guān zhǐ shí rén, tiān xià yǐ wèi qīng shén qì. dì yuē: shì dù liáo shí wàn, jiē qù jiā shì. zhèn yǐ shí rén cóng, shàng nǜ qí duō, gōng zhǐ wù yán! dì shēn shǔ tuó fáng, jié liǎng fú yú ān. sì yuè, jī jī jì liáo shuǐ, gāo lì jiē yīng chéng shǒu. dì dà xiǎng shì, zhàng yōu zhōu zhī nán, zhào zhǎng sūn wú jì shì shī, nǎi yǐn ér dōng.
十九年二月,帝自洛陽次定州,謂左右曰:「今天下大定,唯遼東未賓,後嗣 因士馬盛強,謀臣導以征討,喪亂方始,朕故自取之,不遺後世憂也。」帝坐城門, 過兵,人人撫慰,疾病者親視之,敕州縣治療,士大悅。長孫無忌白奏:「天下符 魚悉從,而宮官止十人,天下以為輕神器。」帝曰:「士度遼十萬,皆去家室。朕 以十人從,尚恧其多,公止勿言!」帝身屬橐房,結兩箙於鞍。四月,勣績濟遼水, 高麗皆嬰城守。帝大饗士,帳幽州之南,詔長孫無忌誓師,乃引而東。
jī gōng gài móu chéng, bá zhī, dé hù èr wàn, liáng shí wàn shí, yǐ qí dì wèi gài zhōu. chéng míng zhèn gōng shā bēi chéng, yè rù qí xī, chéng kuì, lǔ qí kǒu bā qiān, yóu bīng yā lù shàng. jī suì wéi liáo dōng chéng. dì cì liáo zé, zhào yì suí zhàn shì lù gé. gāo lì fā xīn chéng guó nèi chéng qí sì wàn jiù liáo dōng. dào zōng lǜ zhāng yì jūn nì zhàn, jūn yì què. dào zōng yǐ qí chí zhī, lǔ bīng pì yì, duó qí liáng, shōu sàn zú, gāo yǐ wàng, jiàn gāo lì zhèn xiāo, jí jī pò zhī, zhǎn shǒu qiān yú jí, zhū jūn yì yǐ xùn. dì dù liáo shuǐ, chè gàng zhuó, jiān shì xīn. yíng mǎ shǒu shān, shēn dào chéng xià, jiàn shì tián qiàn, fēn fù zhī, zhòng zhě mǎ shàng chí zhī qún chén zhèn jù, zhēng xié kuài yǐ jìn. chéng yǒu zhū méng cí, cí yǒu suǒ jiǎ xiān máo, wàng yán qián yān shì tiān suǒ jiàng. fāng wéi jí, shì měi nǚ yǐ fù shén, wū yán zhū méng yuè, chéng bì wán. jī liè pāo chē, fēi dà shí guò sān bǎi bù, suǒ dāng zhé kuì, lǔ jī mù wèi lóu, jié huán wǎng, bù néng jù. yǐ chōng chē zhuàng pí wū, suì zhī. shí bǎi jì shàng jīn zhào kǎi, yòu yǐ xuán jīn wèi shān wǔ wén kǎi, shì bèi yǐ cóng. dì yǔ jī huì, jiǎ guāng xuàn rì. huì nán fēng jí, shì zòng huǒ fén xī nán, biāo yán chéng zhōng, wū jǐ jǐn, rén sǐ yú liáo zhě wàn yú. zhòng dēng pí, lǔ méng dùn yǐ jù, shì jǔ zhǎng máo chōng zhī, lìn shí rú yǔ, chéng suì kuì, huò shèng bīng wàn, hù sì wàn, liáng wǔ shí wàn shí. yǐ qí dì wèi liáo zhōu. chū, dì zì tài zǐ suǒ shǔ xíng zài, shě zhì yī fēng, yuē xià liáo dōng jǔ fēng, shì rì chuán liáo rù sāi.
勣攻蓋牟城,拔之,得戶二萬,糧十萬石,以其地為蓋州。程名振攻沙卑城, 夜入其西,城潰,虜其口八千,游兵鴨淥上。勣遂圍遼東城。帝次遼澤,詔瘞隋戰 士露骼。高麗發新城、國內城騎四萬救遼東。道宗率張乂君逆戰,君乂卻。道宗以 騎馳之,虜兵辟易,奪其梁,收散卒,高以望,見高麗陣囂,急擊破之,斬首千餘 級,誅君乂以徇。帝度遼水,徹槓彴,堅士心。營馬首山,身到城下,見士填塹, 分負之,重者馬上持之』群臣震懼,爭挾塊以進。城有硃蒙祠,祠有鎖甲、銛矛, 妄言前燕世天所降。方圍急,飾美女以婦神,誣言硃蒙悅,城必完。勣列拋車,飛 大石過三百步,所當輒潰,虜積木為樓,結絙罔,不能拒。以衝車撞陴屋,碎之。 時百濟上金旐鎧,又以玄金為山五文鎧,士被以從。帝與勣會,甲光炫日。會南風 急,士縱火焚西南,熛延城中,屋幾盡,人死於燎者萬餘。眾登陴,虜蒙盾以拒, 士舉長矛舂之,藺石如雨,城遂潰,獲勝兵萬,戶四萬,糧五十萬石。以其地為遼 州。初,帝自太子所屬行在,舍置一烽,約下遼東舉烽,是日傳燎入塞。
jìn gōng bái yá chéng, chéng fù shān yǒu yá shuǐ, xiǎn shén. dì bì xī běi. lǔ qiú sūn fá yīn yīn gài jiàng, rán chéng zhōng bù néng yī. dì cì zhì yuē: ruò jiàng, jiàn yú dié yǐ xìn. é ér jǔ zhì, chéng rén jiē yǐ táng bīng dēng yǐ, nǎi jiàng. chū, fá yīn zhōng huǐ, dì nù, yuē yǐ lǔ kǒu bì zhū jiāng. jí shì, lǐ jī yuē: shì fèn ér xiān, tān lǔ huò yě. jīn chéng wēi bá, bù kě xǔ jiàng yǐ gū shì xīn. dì yuē: jiāng jūn yán shì yě. rán zòng bīng shā lù, lüè rén qī nú, zhèn bù rěn. jiāng jūn huī xià yǒu gōng zhě, zhèn néng yǐ kù wù shǎng zhī, shù yīn jiāng jūn shú yī chéng hū. huò nán nǚ fán wàn bīng èr qiān. yǐ qí dì wèi yán zhōu, bài fá yīn wèi cì shǐ. mò lí zhī yǐ jiā shī rén qī bǎi shù gài móu, jī fú zhī. qǐng zì xiào, dì yuē: ér jiā jiā shī, nǎi wèi wǒ zhàn, jiāng jǐn lù yǐ. yí yī xìng qiú yī rén lì, bù kě. bǐng ér zòng zhī.
進攻白崖城,城負山有厓水,險甚。帝壁西北。虜酋孫伐音陰丐降,然城中不 能一。帝賜幟曰:「若降,建於堞以信。」俄而舉幟,城人皆以唐兵登矣,乃降。 初,伐音中悔,帝怒,約以虜口畀諸將。及是,李勣曰:「士奮而先,貪虜獲也。 今城危拔,不可許降以孤士心。」帝曰:「將軍言是也。然縱兵殺戮,略人妻孥, 朕不忍。將軍麾下有功者,朕能以庫物賞之,庶因將軍贖一城乎。」獲男女凡萬、 兵二千。以其地為岩州,拜伐音為刺史。莫離支以加屍人七百戍蓋牟,勣俘之。請 自效,帝曰:「而家加屍,乃為我戰,將盡戮矣。夷一姓求一人力,不可。」稟而 縱之。
cì ān shì. yú shì gāo lì běi bù nù sà gāo yán shòu nán bù nù sà gāo huì zhēn yǐn bīng jí mò hé zhòng shí wǔ wàn lái yuán. dì yuē: bǐ ruò lè bīng lián ān shì ér bì, jù gāo shān, qǔ chéng zhōng sù shí zhī, zòng mò hé lüè wú niú mǎ, gōng zhī bù kě xià, cǐ shàng cè yě. bá chéng yè qù, zhōng cè yě. yǔ wú zhēng fēng, zé qín yǐ. yǒu dà duì lú wèi yán shòu jì yuē: wú wén zhōng guó luàn, háo xióng bìng fèn, qín wáng shén wǔ, dí wú jiān, zhàn wú qián, suì dìng tiān xià, nán miàn ér dì, běi dí xī róng wǎng bù chén. jīn sǎo dì ér lái, móu chén zhòng jiāng jiē zài, qí fēng bù kě xiào. jīn mò ruò dùn bīng kuàng rì, yīn qiǎn qí bīng jué qí xiǎng dào, bù xún yuè liáng jǐn, yù zhàn bù dé, guī zé wú lù, nǎi kě qǔ yě. yán shòu bù cóng, yǐn jūn jù ān shì sì shí lǐ ér tún. dì yuē: lǔ duò wú cè zhōng yǐ. mìng zuǒ wèi dà jiāng jūn ā shǐ nà shè ěr yǐ tū jué qiān qí cháng zhī, lǔ cháng yǐ mò hé ruì bīng jū qián, shè ěr bīng jiē ér běi. yán shòu yuē: táng yì yǔ ěr. jìn yī shè, yǐ lù ér zhèn. dì zhào yán shòu yuē: wǒ yǐ ěr yǒu qiáng chén zéi shā qí zhǔ, lái wèn zuì, jí jiāo zhàn, fēi wǒ yì. yán shòu wèi rán, àn jiǎ qí. dì yè zhào zhū jiāng, shǐ lǐ jī lǜ bù qí wàn wǔ qiān zhèn xī lǐng dāng zéi, zhǎng sūn wú jì niú jìn dá jīng bīng wàn rén chū lǔ bèi xiá gǔ, dì yǐ qí sì qiān yǎn zhì qū lǔ běi shān shàng, lìng zhū jūn yuē: wén gǔ shēng ér zòng. zhāng wò cháo táng, yuē: míng rì rì zhōng, nà jiàng lǔ yú cǐ. shì yè, liú xīng duò yán shòu yíng. dàn rì, lǔ shì jī jūn shǎo, jí zhàn. dì wàng wú jì jūn chén shàng, mìng gǔ jiǎo zuò, bīng zhì sì hé, lǔ huáng huò, jiāng fēn bīng yù zhī, zhòng yǐ xiāo. jī yǐ bù shuò jī bài zhī, wú jì chéng qí hòu, dì zì shān chí xià, lǔ dà luàn, zhǎn shǒu èr wàn jí. yán shòu shōu yú zhòng fù shān zì gù, wú jì jī hé wéi zhī, chè chuān liáng, duàn guī lù. dì àn pèi guān lǔ yíng lěi yuē: gāo lì qīng guó lái, yī huī ér pò, tiān zàn wǒ yě. xià mǎ zài bài, xiè shui xiōng yú tiān. yán shòu děng dù shì qióng, jí jǔ zhòng jiàng. rù yuán mén, xī ér qián, bài shǒu qǐng mìng. dì yuē: hòu gǎn yǔ tiān zǐ zhàn hū? huáng hàn bù dé duì. dì liào qiú zhǎng sān qiān wǔ bǎi rén, xī guān zhī, xǔ nèi xǐ, yú zhòng sān wàn zòng hái zhī, zhū mò hé sān qiān yú rén, huò mǎ niú shí wàn, míng guāng kǎi wàn lǐng. gāo lì zhèn hài, hòu huáng yín èr chéng zì bá qù, shù bǎi lǐ wú shě yān. nǎi yì bào tài zǐ, bìng cì zhū chén shū yuē: zhèn zì jiāng ruò cǐ, yún hé? yīn hào suǒ xìng shān wèi zhù bì shān, tú pò zhèn zhuàng, lè shí jì gōng. bài yán shòu hóng lú qīng, huì zhēn sī nóng qīng. hòu qí huò chān rén, dì jiě qí fù, zì yán bù shí qiě sān rì, mìng sì zhī, cì yǐ juē, qiǎn yuē: guī yǔ mò lí zhī, ruò xū jūn zhōng jìn tuì, kě qiǎn rén zhì wú suǒ. dì měi yíng bù zuò qiàn lěi, jǐn chì hòu ér yǐ, ér shì yùn liáng, suī dān qí, lǔ bù gǎn chāo.
次安市。於是高麗北部傉薩高延壽、南部傉薩高惠真引兵及靺鞨眾十五萬來援。 帝曰:「彼若勒兵連安市而壁,據高山,取城中粟食之,縱靺鞨略吾牛馬,攻之不 可下,此上策也。拔城夜去,中策也。與吾爭鋒,則禽矣。」有大對廬為延壽計曰: 「吾聞中國亂,豪雄並奮,秦王神武,敵無堅,戰無前,遂定天下,南面而帝,北 狄、西戎罔不臣。今掃地而來,謀臣重將皆在,其鋒不可校。今莫若頓兵曠日,陰 遣奇兵絕其餉道,不旬月糧盡,欲戰不得,歸則無路,乃可取也。」延壽不從,引 軍距安市四十里而屯。帝曰:「虜墮吾策中矣。」命左衛大將軍阿史那社爾以突厥 千騎嘗之,虜常以靺鞨銳兵居前,社爾兵接而北。延壽曰:「唐易與耳。」進一舍, 倚麓而陣。帝詔延壽曰:「我以爾有強臣賊殺其主,來問罪,即交戰,非我意。」 延壽謂然,按甲俟。帝夜召諸將,使李勣率步騎萬五千陣西嶺當賊,長孫無忌、牛 進達精兵萬人出虜背狹谷,帝以騎四千偃幟趨虜北山上,令諸軍曰:「聞鼓聲而縱。」 張幄朝堂,曰:「明日日中,納降虜於此。」是夜,流星墮延壽營。旦日,虜視勣 軍少,即戰。帝望無忌軍塵上,命鼓角作,兵幟四合,虜惶惑,將分兵御之,眾已 囂。勣以步槊擊敗之,無忌乘其後,帝自山馳下,虜大亂,斬首二萬級。延壽收餘 眾負山自固,無忌、勣合圍之,徹川梁,斷歸路。帝按轡觀虜營壘曰:「高麗傾國 來,一麾而破,天贊我也。」下馬再拜,謝氵兄於天。延壽等度勢窮,即舉眾降。 入轅門,膝而前,拜手請命。帝曰:「後敢與天子戰乎?」惶汗不得對。帝料酋長 三千五百人,悉官之,許內徙,餘眾三萬縱還之,誅靺鞨三千餘人,獲馬牛十萬, 明光鎧萬領。高麗震駭,後黃、銀二城自拔去,數百里無舍煙。乃驛報太子,並賜 諸臣書曰:「朕自將若此,云何?」因號所幸山為駐蹕山,圖破陣狀,勒石紀功。 拜延壽鴻臚卿,惠真司農卿。候騎獲覘人,帝解其縛,自言不食且三日,命飼之, 賜以屩,遣曰:「歸語莫離支,若須軍中進退,可遣人至吾所。」帝每營不作塹壘, 謹斥候而已,而士運糧,雖單騎,虜不敢鈔。
dì yǔ jī yì suǒ gōng, dì yuē: wú wén ān shì dì xiǎn ér zhòng hàn, mò lí zhī jī bù néng xià, yīn yǔ zhī. jiàn ān shì xiǎn jué, sù duō ér shì shǎo, ruò chū qí bù yì gōng zhī, bù xiāng jiù yǐ. jiàn ān dé, zé ān shì zài wú fù zhōng. jī yuē: bù rán. jī liáng liáo dōng, ér xī jī jiàn ān, zéi jiāng gěng wǒ guī lù, bù rú xiān gōng ān shì. dì yuē: shàn. suì gōng zhī, wèi néng xià. yán shòu huì zhēn móu yuē: wū gǔ chéng nù sà yǐ mào, cháo gōng ér xī kě xià. wū gǔ bá, zé píng rǎng jǔ yǐ. qún chén yì yǐ zhāng liàng jūn zài shā chéng, zhào zhī yī xī zhì, ruò qǔ wū gǔ, dù yā lù, pò qí fù xīn, jì zhī shàn zhě. wú jì yuē: tiān zǐ xíng shī bù jiǎo xìng. ān shì zhòng shí wàn zài wú hòu, bù rú xiān pò zhī, nǎi qū ér nán, wàn quán shì yě. nǎi zhǐ. chéng zhōng jiàn dì jīng huī, zhé chéng pí zào, dì nù. jī qǐng pò rì nán zi jǐn zhū. lǔ wén, gù sǐ zhàn. jiāng xià wáng dào zōng zhú jù yīn gōng dōng nán, lǔ zēng pí yǐ shǒu. jī gōng qí xī, zhuàng chē suǒ huài, suí zhé chuàn shān wèi lóu. dì wén chéng zhōng jī zhì shēng, yuē: wéi jiǔ, tū wú qián yān. jīn jī zhì míng, bì shā yǐ xiǎng shì, lǔ qiě yè chū. zhào yán bīng. bǐng yè, lǔ shù bǎi rén zhuì ér xià, xī qín zhī. dào zōng yǐ shù méi guǒ tǔ jī zhī, jù yīn chéng, pò chéng bù shù zhàng, guǒ yì dū wèi fù fú ài shǒu zhī, zì gāo ér pái qí chéng, chéng qiě tuí, fú ài sī qù suǒ bù, lǔ bīng dé zì tuí chéng chū, jù ér qiàn duàn zhī, jī huǒ yíng dùn gù shǒu. dì nù, zhǎn fú ài, chì zhū jiāng jī zhī, sān rì bù kè.
帝與勣議所攻,帝曰:「吾聞安市地險而眾悍,莫離支擊不能下,因與之。建 安恃險絕,粟多而士少,若出其不意攻之,不相救矣。建安得,則安市在吾腹中。」 勣曰:「不然。積糧遼東,而西擊建安,賊將梗我歸路,不如先攻安市。」帝曰: 「善。」遂攻之,未能下。延壽、惠真謀曰:「烏骨城傉薩已耄,朝攻而夕可下。 烏骨拔,則平壤舉矣。」群臣亦以張亮軍在沙城,召之一昔至,若取烏骨,度鴨淥, 迫其腹心,計之善者。無忌曰:「天子行師不徼幸。安市眾十萬在吾後,不如先破 之,乃驅而南,萬全勢也。」乃止。城中見帝旌麾,輒乘陴噪,帝怒。勣請破日男 子盡誅。虜聞,故死戰。江夏王道宗築距闉攻東南,虜增陴以守。勣攻其西,撞車 所壞,隨輒串柵為樓。帝聞城中雞彘聲,曰:「圍久,突無黔煙。今雞彘鳴,必殺 以饗士,虜且夜出。」詔嚴兵。丙夜,虜數百人縋而下,悉禽之。道宗以樹枚裹土 積之,距闉成,迫城不數丈,果毅都尉傅伏愛守之,自高而排其城,城且頹,伏愛 私去所部,虜兵得自頹城出,據而塹斷之,積火縈盾固守。帝怒,斬伏愛,敕諸將 擊之,三日不克。
yǒu zhào bān shī, bá liáo gài èr zhōu zhī rén yǐ guī. bīng guò chéng xià, chéng zhōng bǐng xī yǎn qí, qiú zhǎng dēng chéng zài bài, dì jiā qí shǒu, cì juàn bǎi pǐ. liáo zhōu sù shàng shí wàn hú, shì qǔ bù néng jǐn. dì zhì bó cuò shuǐ, zǔ nào, bā shí lǐ chē qí bù tōng. zhǎng sūn wú jì yáng shī dào děng lǜ wàn rén zhǎn qiáo zhú dào, lián chē wèi liáng, dì fù xīn mǎ shàng zhù yì. shí yuè, bīng bì dù, xuě shén, zhào shǔ liáo yǐ dài jì. shǐ xíng, shì shí wàn, mǎ wàn pǐ dǎi hái, wù gù cái qiān yú, mǎ sǐ shí bā. chuán shī qī wàn, wù gù yì shù bǎi. zhào jí zhàn hái zàng liǔ chéng, jì yǐ tài láo, dì lín kū, cóng chén jiē liú tì. dì zǒng fēi qí rù lín yú guān, huáng tài zǐ yíng dào zuǒ. chū, dì yǔ tài zǐ bié, yù hè páo, yuē: qí jiàn ěr nǎi gèng. páo lì èr shí fú yì, zhì chuān xué. qún chén qǐng gèng fú, dì yuē: shì jiē bì yī, wú kě xīn fú xié? jí shì, tài zǐ jìn jié yī, nǎi yù. liáo jiàng kǒu wàn sì qiān, dāng méi wèi nú bì, qián jí yōu zhōu, jiāng fēn shǎng shì. dì yǐ fù zǐ fū fù lí xī, zhào yǒu sī yǐ bù bó shú zhī, yuán wèi mín, liè bài huān wǔ, sān rì bù xī. yán shòu jì jiàng, yǐ yōu sǐ, dú huì zhēn zhì zhǎng ān.
有詔班師,拔遼、蓋二州之人以歸。兵過城下,城中屏息偃旗,酋長登城再拜, 帝嘉其守,賜絹百匹。遼州粟尚十萬斛,士取不能盡。帝至渤錯水,阻淖,八十里 車騎不通。長孫無忌、楊師道等率萬人斬樵築道,聯車為梁,帝負薪馬上助役。十 月,兵畢度,雪甚,詔屬燎以待濟。始行,士十萬,馬萬匹;逮還,物故裁千餘, 馬死十八。船師七萬,物故亦數百。詔集戰骸葬柳城,祭以太牢,帝臨哭,從臣皆 流涕。帝總飛騎入臨渝關,皇太子迎道左。初,帝與太子別,御褐袍,曰:「俟見 爾乃更。」袍歷二時弗易,至穿穴。群臣請更服,帝曰:「士皆敝衣,吾可新服邪?」 及是,太子進潔衣,乃御。遼降口萬四千,當沒為奴婢,前集幽州,將分賞士。帝 以父子夫婦離析,詔有司以布帛贖之,原為民,列拜歡舞,三日不息。延壽既降, 以憂死,獨惠真至長安。
míng nián chūn, cáng qiǎn shǐ zhě shàng fāng wù, qiě xiè zuì xiàn èr shū kǒu, dì chì hái zhī, wèi shǐ zhě yuē: sè zhě rén suǒ zhòng, rán mǐn qí qù qīn qī yǐ shāng nǎi xīn, wǒ bù qǔ yě. chū, shī hái, dì yǐ gōng fú cì gài sū wén, shòu zhī, bù qiǎn shǐ zhě xiè, yú shì xià zhào xuē qì cháo gòng.
明年春,藏遣使者上方物,且謝罪;獻二姝口,帝敕還之,謂使者曰:「色者 人所重,然愍其去親戚以傷乃心,我不取也。」初,師還,帝以弓服賜蓋蘇文,受 之,不遣使者謝,於是下詔削棄朝貢。
yòu míng nián sān yuè, zhào zuǒ wǔ wèi dà jiāng jūn niú jìn dá wèi qīng qiū dào héng jūn dà zǒng guǎn, yòu wǔ wèi jiāng jūn lǐ hǎi àn fù zhī, zì lái zhōu dù hǎi lǐ jī wèi liáo dōng dào héng jūn dà zǒng guǎn, yòu wǔ wèi jiāng jūn sūn èr lǎng yòu tún wèi dà jiāng jūn zhèng rén tài fù zhī, lǜ yíng zhōu dū du bīng, yáo xīn chéng dào yǐ jìn. cì nán sū mù dǐ, lǔ bīng zhàn bù shèng, fén qí fú. qī yuè, jìn dá děng qǔ shí chéng, jìn gōng jī lì chéng, zhǎn jí shù qiān, nǎi jiē hái. cáng qiǎn zi mò lí zhī gāo rèn wǔ lái cháo, yīn xiè zuì.
又明年三月,詔左武衛大將軍牛進達為青丘道行軍大總管,右武衛將軍李海岸 副之,自萊州度海;李勣為遼東道行軍大總管,右武衛將軍孫貳朗、右屯衛大將軍 鄭仁泰副之,率營州都督兵,繇新城道以進。次南蘇、木底,虜兵戰不勝,焚其郛。 七月,進達等取石城,進攻積利城,斬級數千,乃皆還。藏遣子莫離支高任武來朝, 因謝罪。
èr shí èr nián, zhào yòu wǔ wèi dà jiāng jūn xuē wàn chè wèi qīng qiū dào héng jūn dà zǒng guǎn, yòu wèi jiāng jūn péi xíng fāng fù zhī, zì hǎi dào rù. bù jiāng gǔ shén gǎn yǔ lǔ zhàn hé shān, lǔ kuì lǔ chéng míng xí wǒ zhōu, fú bīng pò zhī. wàn chè dù yā lù, cì pō zhuó chéng, jù sì shí lǐ ér shě. lǔ jù, jiē qì yì jū qù. dà qiú suǒ fū sūn jù zhàn, wàn chè jī zhǎn zhī, suì wéi chéng, pò qí yuán bīng sān wàn, nǎi hái. dì yǔ zhǎng sūn wú jì jì yuē: gāo lì kùn wú shī zhī rù, hù wáng hào, tián suì bù shōu, gài sū wén zhú chéng zēng pí, xià jī wò sǐ gōu hè, bù shèng bì yǐ. míng nián yǐ sān shí wàn zhòng, gōng wèi dà zǒng guǎn, yī jǔ kě miè yě. nǎi zhào jiàn nán dà zhì chuán, shǔ rén yuàn shū cái jiāng nán, jì zhí zuò zhōu, zhōu qǔ jiān qiān èr bǎi. bā shǔ dà sāo, qióng méi yǎ sān zhōu liáo jiē fǎn, fā lǒng xī xiá nèi bīng èr wàn jī dìng zhī. shǐ, dì jué qǔ lǔ, gù zhào shǎn zhōu cì shǐ sūn fú jiā lái zhōu cì shǐ lǐ dào yù chǔ liáng xiè yú sān shān pǔ wū hú dǎo, yuè zhōu dū du zhì dà huáng ǒu fǎng yǐ dài. huì dì bēng, nǎi jiē bà. cáng qiǎn shǐ zhě fèng wèi.
二十二年,詔右武衛大將軍薛萬徹為青丘道行軍大總管,右衛將軍裴行方副之, 自海道入。部將古神感與虜戰曷山,虜潰;虜乘暝襲我舟,伏兵破之。萬徹度鴨淥, 次泊灼城,拒四十里而舍。虜懼,皆棄邑居去。大酋所夫孫拒戰,萬徹擊斬之,遂 圍城,破其援兵三萬,乃還。帝與長孫無忌計曰:「高麗困吾師之入,戶亡耗,田 歲不收,蓋蘇文築城增陴,下飢臥死溝壑,不勝敝矣。明年以三十萬眾,公為大總 管,一舉可滅也。」乃詔劍南大治船,蜀人願輸財江南,計直作舟,舟取縑千二百。 巴、蜀大騷,邛、眉、雅三州獠皆反,發隴西、峽內兵二萬擊定之。始,帝決取虜, 故詔陝州刺史孫伏伽、萊州刺史李道裕儲糧械於三山浦、烏胡島,越州都督治大艎 偶舫以待。會帝崩,乃皆罷。藏遣使者奉慰。
yǒng huī wǔ nián, cáng yǐ mò hé bīng gōng qì dān, zhàn xīn chéng. dà fēng, shǐ jiē hái jī, wèi qì dān suǒ chéng, dà bài. qì dān huǒ yě fù zhàn, rén sǐ xiāng jí, jī shī ér zhǒng zhī. qiǎn shǐ zhě gào jié, gāo zōng wèi lù bù yú cháo. liù nián, xīn luó sù gāo lì mò hé duó sān shí liù chéng, wéi tiān zǐ āi jiù. yǒu zhào yíng zhōu dū du chéng míng zhèn zuǒ wèi zhōng láng jiāng sū dìng fāng lǜ shī tǎo zhī. zhì xīn chéng, bài gāo lì bīng, huǒ wài fú jí xū luò, yǐn hái. xiǎn qìng sān nián, fù qiǎn míng zhèn lǜ xuē rén guì gōng zhī, wèi néng kè. hòu èr nián, tiān zǐ yǐ píng bǎi jì, nǎi yǐ zuǒ xiāo wèi dà jiāng jūn qì bì lì hé yòu wǔ wèi dà jiāng jūn sū dìng fāng zuǒ xiāo wèi jiāng jūn liú bó yīng lǜ zhū jiāng chū pèi jiāng liáo dōng píng rǎng dào tǎo zhī. lóng shuò yuán nián, dà mù bīng, bài zhì zhū jiāng, tiān zǐ yù zì xíng, wèi zhōu cì shǐ lǐ jūn qiú jiàn yán: gāo lì xiǎo chǒu, hé zhì qīng zhōng guó shì zhī? yǒu rú gāo lì jì miè, bì fā bīng yǐ shǒu, shǎo fā zé wēi bù zhèn, duō fā rén bù ān, shì tiān xià pí yú zhuǎn shù. chén wèi zhēng zhī wèi rú wù zhēng, miè zhī wèi rú wù miè. yì huì wǔ hòu kǔ yāo, dì nǎi zhǐ. bā yuè, dìng fāng pò lǔ bīng yú pèi jiāng, duó mǎ yì shān, suì wéi píng rǎng. míng nián, páng xiào tài yǐ lǐng nán bīng bì shé shuǐ, gài sū wén gōng zhī, jǔ jūn méi dìng fāng jiě ér guī.
永徽五年,藏以靺鞨兵攻契丹,戰新城。大風,矢皆還激,為契丹所乘,大敗。 契丹火野復戰,人死相藉,積屍而冢之。遣使者告捷,高宗為露布於朝。六年,新 羅訴高麗、靺鞨奪三十六城,惟天子哀救。有詔營州都督程名振、左衛中郎將蘇定 方率師討之。至新城,敗高麗兵,火外郛及墟落,引還。顯慶三年,復遣名振率薛 仁貴攻之,未能克。後二年,天子已平百濟,乃以左驍衛大將軍契苾力何、右武衛 大將軍蘇定方、左驍衛將軍劉伯英率諸將出浿江、遼東、平壤道討之。龍朔元年, 大募兵,拜置諸將,天子欲自行,蔚州刺史李君球建言:「高麗小丑,何至傾中國 事之?有如高麗既滅,必發兵以守,少發則威不振,多發人不安,是天下疲於轉戍。 臣謂征之未如勿征,滅之未如勿滅。」亦會武后苦邀,帝乃止。八月,定方破虜兵 於浿江,奪馬邑山,遂圍平壤。明年,龐孝泰以嶺南兵壁蛇水,蓋蘇文攻之,舉軍 沒;定方解而歸。
gān fēng yuán nián, cáng qiǎn zǐ nán fú cóng tiān zǐ fēng tài shān, hái ér gài sū wén sǐ, zǐ nán shēng dài wèi mò lí zhī, yǒu dì nán jiàn nán chǎn xiāng yuàn. nán shēng jù guó nèi chéng, qiǎn zi xiàn chéng rù cháo qiú jiù, gài sū wén dì jìng tǔ yì qǐng gē dì jiàng. nǎi zhào qì bì hé lì wèi liáo dōng dào ān fǔ dà shǐ, zuǒ jīn wú wèi jiāng jūn páng tóng shàn yíng zhōu dū du gāo kǎn wèi xíng jūn zǒng guǎn, zuǒ wǔ wèi jiāng jūn xuē rén guì zuǒ jiān mén jiāng jūn lǐ jǐn xíng diàn ér xíng. jiǔ yuè, tóng shàn pò gāo lì bīng, nán shēng lǜ shī lái huì. zhào bài nán shēng tè jìn liáo dōng dà dū dū jiān píng rǎng dào ān fǔ dà shǐ, fēng xuán tù jùn gōng. yòu yǐ lǐ jī wèi liáo dōng dào héng jūn dà zǒng guǎn jiān ān fǔ dà shǐ, yǔ qì bì hé lì páng tóng shàn bìng lì. zhào dú gū qīng yún yóu yā lù dào, guō dài fēng jī lì dào, liú rén yuàn bì liè dào, jīn dài wèn hǎi gǔ dào, bìng wèi xíng jūn zǒng guǎn, shòu jī jié dù zhuǎn yàn zhào shí kuài liáo dōng. míng nián zhēng yuè, jī yǐn dào cì xīn chéng, hé zhū jiāng móu yuē: xīn chéng, zéi xī bǐ, bù xiān tú, yú chéng wèi yì xià. suì bì xī nán shān lín chéng, chéng rén fù shù qiú chū jiàng. jī jìn bá chéng shí yǒu liù. guō dài fēng yǐ zhōu shī jì hǎi, qū píng rǎng. sān nián èr yuè, jī lǜ rén guì bá fú yú chéng, tā chéng sān shí jiē nà kuǎn. tóng shàn kǎn shǒu xīn chéng, nán jiàn qiǎn bīng xí zhī, rén guì jiù kǎn, zhàn jīn shān, bù shèng. gāo lì gǔ ér jìn, ruì shén. rén guì héng jī, dà pò zhī, zhǎn shǒu wǔ wàn jí, bá nán sū mù dǐ cāng yán sān chéng, yǐn bīng lüè dì, yǔ jī huì. shì yù shǐ jiǎ yán zhōng jì shì hái, dì wèn jūn zhōng yún hé. duì yuē: bì kè. xī xiān dì wèn zuì, suǒ yǐ bù dé zhì zhě, lǔ wèi yǒu zhān yě. yàn yuē: jūn wú méi, zhōng dào huí. jīn nán shēng xiōng dì xì hěn, wèi wǒ xiāng dǎo, lǔ zhī qíng wěi, wǒ jǐn zhī zhī, jiāng zhōng shì lì, chén gù yuē bì kè. qiě gāo lì mì jì yuē: bù jí jiǔ bǎi nián, dāng yǒu bā shí dà jiāng miè zhī. gāo shì zì hàn yǒu guó, jīn jiǔ bǎi nián, jī nián bā shí yǐ. lǔ réng jiàn jī, rén xiāng lüè mài, dì zhèn liè, láng hú rù chéng, fēn xué yú mén, rén xīn wēi hài, shì xíng bù zài jǔ yǐ.
乾封元年,藏遣子男福從天子封泰山,還而蓋蘇文死,子男生代為莫離支,有 弟男建、男產相怨。男生據國內城,遣子獻誠入朝求救,蓋蘇文弟淨土亦請割地降。 乃詔契苾何力為遼東道安撫大使,左金吾衛將軍龐同善、營州都督高偘為行軍總管, 左武衛將軍薛仁貴、左監門將軍李謹行殿而行。九月,同善破高麗兵,男生率師來 會。詔拜男生特進、遼東大都督兼平壤道安撫大使,封玄菟郡公。又以李勣為遼東 道行軍大總管兼安撫大使,與契苾何力、龐同善併力。詔獨孤卿雲由鴨淥道,郭待 封積利道,劉仁願畢列道,金待問海谷道,並為行軍總管,受勣節度;轉燕、趙食 廥遼東。明年正月,勣引道次新城,合諸將謀曰:「新城,賊西鄙,不先圖,餘城 未易下。」遂壁西南山臨城,城人縛戍酋出降。勣進拔城十有六。郭待封以舟師濟 海,趨平壤。三年二月,勣率仁貴拔扶餘城,它城三十皆納款。同善、偘守新城, 男建遣兵襲之,仁貴救偘,戰金山,不勝。高麗鼓而進,銳甚。仁貴橫擊,大破之, 斬首五萬級,拔南蘇、木底、蒼岩三城,引兵略地,與勣會。侍御史賈言忠計事還, 帝問軍中云何。對曰:「必克。昔先帝問罪,所以不得志者,虜未有邅也。諺曰: 『軍無媒,中道回』。今男生兄弟鬩很,為我鄉導,虜之情偽,我盡知之,將忠士 力,臣故曰必克。且高麗祕記曰:『不及九百年,當有八十大將滅之。』高氏自漢 有國,今九百年,勣年八十矣。虜仍荐饑,人相掠賣,地震裂,狼狐入城,分穴 於門,人心危駭,是行不再舉矣。」
nán jiàn yǐ bīng wǔ wàn xí fú yú, jī pò zhī sà hè shuǐ shàng, zhǎn shǒu wǔ qiān jí, fú kǒu sān wàn, qì xiè niú mǎ chēng zhī. jìn bá dà xíng chéng. liú rén yuàn yǔ jī huì, hòu qī, zhào hái dāng zhū, shè liú yáo zhōu. qì bì hé lì huì jī jūn yú yā lù, bá rǔ yí chéng, xī shī wéi píng rǎng. jiǔ yuè, cáng qiǎn nán chǎn lǜ shǒu lǐng bǎi rén shù sù fān jiàng, qiě qǐng rù cháo, jī yǐ lǐ jiàn. ér nán jiàn yóu gù shǒu, chū zhàn shù běi. dà jiāng fú tú xìn chéng qiǎn dié yuē nèi yīng. wǔ rì, hé qǐ, bīng zào ér rù, huǒ qí mén, yù yàn sì xìng, nán jiàn jiǒng jí, zì cì bù shū. zhí cáng nán jiàn děng, shōu fán wǔ bù bǎi qī shí liù chéng, hù liù shí jiǔ wàn. zhào jī biàn dào xiàn fú zhāo líng, kǎi ér hái. shí èr yuè, dì zuò hán yuán diàn, yǐn jiàn jī děng, shù fú yú tíng. yǐ cáng sù xié zhì, shè wèi sī píng tài cháng bó, nán chǎn sī zǎi shǎo qīng tóu nán jiàn qián zhōu, bǎi jì wáng fú yú lóng lǐng wài yǐ xiàn chéng wèi sī wèi qīng, xìn chéng wèi yín qīng guāng lù dài fū, nán shēng yòu wèi dà jiāng jūn, hé lì xíng zuǒ wèi dà jiāng jūn, jī jiān tài zǐ tài shī, rén guì wēi wèi dà jiāng jūn. pōu qí dì wèi dū du fǔ zhě jiǔ, zhōu sì shí èr, xiàn bǎi. fù zhì ān dōng dōu hù fǔ, zhuó qiú háo yǒu gōng zhě shòu dū du cì shǐ lìng, yǔ huá guān cān zhì. rén guì wèi dōu hù, zǒng bīng zhèn zhī. shì suì jiāo jì, yǐ gāo lì píng, xiè chéng yú tiān.
男建以兵五萬襲扶餘,勣破之薩賀水上,斬首五千級,俘口三萬,器械牛馬稱 之。進拔大行城。劉仁願與勣會,後期,召還當誅,赦流姚州。契苾何力會勣軍於 鴨淥,拔辱夷城,悉師圍平壤。九月,藏遣男產率首領百人樹素幡降,且請入朝, 勣以禮見。而男建猶固守,出戰數北。大將浮屠信誠遣諜約內應。五日,闔啟,兵 噪而入,火其門,郁焰四興,男建窘急,自刺不殊。執藏、男建等,收凡五部百七 十六城,戶六十九萬。詔勣便道獻俘昭陵,凱而還。十二月,帝坐含元殿,引見勣 等,數俘於廷。以藏素脅制,赦為司平太常伯,男產司宰少卿;投男建黔州,百濟 王扶餘隆嶺外;以獻誠為司衛卿,信誠為銀青光祿大夫,男生右衛大將軍,何力行 左衛大將軍,勣兼太子太師,仁貴威衛大將軍。剖其地為都督府者九,州四十二, 縣百。復置安東都護府,擢酋豪有功者授都督、刺史、令,與華官參治。仁貴為都 護,總兵鎮之。是歲郊祭,以高麗平,謝成於天。
zǒng zhāng èr nián, xǐ gāo lì mín sān wàn yú jiāng huái shān nán. dà zhǎng qián móu cén lǜ zhòng fǎn, lì cáng wài sūn ān shùn wèi zhǔ. zhào gāo kǎn dōng zhōu dào, lǐ jǐn xíng yān shān dào, bìng wèi xíng jūn zǒng guǎn tǎo zhī, qiǎn sī píng tài cháng bó yáng fǎng suī nà wáng yú. shùn shā qián móu cén zǒu xīn luó. kǎn xǐ dōu hù fǔ zhì liáo dōng zhōu, pò pàn bīng yú ān shì, yòu bài zhī quán shān, fú xīn luó yuán bīng èr qiān. lǐ jǐn xíng pò zhī yú fā lú hé, zài zhàn, fú guó wàn jì. yú shì píng rǎng yí cán bù néng jūn, xiāng shuài bēn xīn luó, fán sì nián nǎi píng. shǐ, jǐn xíng liú qī liú shǒu fá nú chéng, lǔ gōng zhī, liú huàn jiǎ lè bīng shǒu, zéi yǐn qù. dì jiā zhī, fēng yàn jùn fū rén.
總章二年,徙高麗民三萬於江淮、山南。大長鉗牟岑率眾反,立藏外孫安舜為 主。詔高偘東州道,李謹行燕山道,並為行軍總管討之,遣司平太常伯楊昉綏納亡 餘。舜殺鉗牟岑走新羅。偘徙都護府治遼東州,破叛兵於安市,又敗之泉山,俘新 羅援兵二千。李謹行破之於發廬河,再戰,俘馘萬計。於是平壤痍殘不能軍,相率 奔新羅,凡四年乃平。始,謹行留妻劉守伐奴城,虜攻之,劉擐甲勒兵守,賊引去。 帝嘉之,封燕郡夫人。
yí fèng èr nián, shòu cáng liáo dōng dū du, fēng cháo xiān jùn wáng, hái liáo dōng yǐ ān yú mín, xiān biān qiáo nèi zhōu zhě jiē yuán qiǎn, xǐ ān dōng dōu hù fǔ yú xīn chéng. cáng yǔ mò hé móu fǎn, wèi jí fā, zhào hái fàng qióng zhōu, sī qí rén yú hé nán lǒng yòu, ruò jù zhě liú ān dōng. cáng yǐ yǒng chún chū sǐ, zèng wèi wèi qīng, zàng xié lì mù zuǒ, shù bēi qí qiān. jiù chéng wǎng wǎng rù xīn luó, yí rén sàn bēn tū jué mò hé, yóu shì gāo shì jūn zhǎng jiē jué. chuí gǒng zhōng, yǐ cáng sūn bǎo yuán wèi cháo xiān jùn wáng. shèng lì chū, jìn zuǒ yīng yáng wèi dà jiāng jūn, gèng fēng zhōng chéng guó wáng, shǐ tǒng ān dōng jiù bù, bù xíng. míng nián, yǐ cáng zi dé wǔ wèi ān dōng dū du, hòu shāo zì guó. zhì yuán hé mò, qiǎn shǐ zhě xiàn lè gōng yún.
儀鳳二年,授藏遼東都督,封朝鮮郡王,還遼東以安餘民,先編僑內州者皆原 遣,徙安東都護府於新城。藏與靺鞨謀反,未及發,召還放邛州,廝其人於河南、 隴右,弱窶者留安東。藏以永淳初死,贈衛尉卿,葬頡利墓左,樹碑其阡。舊城往 往入新羅,遺人散奔突厥、靺鞨,由是高氏君長皆絕。垂拱中,以藏孫寶元為朝鮮 郡王。聖歷初,進左鷹揚衛大將軍,更封忠誠國王,使統安東舊部,不行。明年, 以藏子德武為安東都督,後稍自國。至元和末,遣使者獻樂工雲。
bǎi jì, fú yú bié zhǒng yě. zhí jīng shī dōng liù qiān lǐ ér yíng, bīn hǎi zhī yáng, xī jiè yuè zhōu, nán wō, běi gāo lì, jiē yú hǎi nǎi zhì, qí dōng, xīn luó yě. wáng jū dōng xī èr chéng, guān yǒu nèi chén zuǒ píng zhě xuān nà hào lìng, nèi tóu zuǒ píng zhǔ tǎng jù, nèi fǎ zuǒ píng zhǔ lǐ, wèi shì zuǒ píng diǎn wèi bīng, cháo tíng zuǒ píng zhǔ yù, bīng guān zuǒ píng zhǎng wài bīng. yǒu liù fāng, fāng tǒng shí jùn. dà xìng yǒu bā: shā shì, yàn shì, B125 shì, jiě shì, zhēn shì, guó shì, mù shì, cao yuē shì. qí fǎ: fǎn nì zhě zhū, jí qí jiā shā rén zhě, shū nú bì sān shú zuì lì shòu qiú jí dào, sān bèi cháng, gù zhōng shēn. sú yǔ gāo lì tóng. yǒu sān dǎo, shēng huáng qī, liù yuè cì qǔ shěn, sè ruò jīn. wáng fú dà xiù zǐ páo, qīng jǐn kù, sù pí dài, wū gé lǚ, wū luó guān shì yǐ jīn huā. qún chén jiàng yī, shì guàn yǐ yín huā. jìn mín yī jiàng zǐ. yǒu wén jí, jì shí yuè rú huá rén.
百濟,扶餘別種也。直京師東六千里而贏,濱海之陽,西界越州,南倭,北高 麗,皆逾海乃至,其東,新羅也。王居東、西二城,官有內臣佐平者宣納號令,內 頭佐平主帑聚,內法佐平主禮,衛士佐平典衛兵,朝廷佐平主獄,兵官佐平掌外兵。 有六方,方統十郡。大姓有八:沙氏,燕氏,[B125]氏,解氏,貞氏,國氏,木氏, {艹曰}氏。其法:反逆者誅,籍其家;殺人者,輸奴婢三贖罪;吏受賕及盜,三倍 償,錮終身。俗與高麗同。有三島,生黃漆,六月刺取沈,色若金。王服大袖紫袍, 青錦褲,素皮帶,烏革履,烏羅冠飾以金花。群臣絳衣,飾冠以銀花。禁民衣絳紫。 有文籍,紀時月如華人。
wǔ dé sì nián, wáng fú yú zhāng shǐ qiǎn shǐ xiàn guǒ xià mǎ, zì shì shù cháo gòng. gāo zǔ cè wèi dài fāng jùn wáng bǎi jì wáng. hòu wǔ nián, xiàn míng guāng kǎi, qiě sòng gāo lì gěng gòng dào. tài zōng zhēn guān chū, zhào shǐ zhě píng qí yuàn. yòu yǔ xīn luó shì chóu, shù xiāng qīn, dì cì xǐ shū yuē: xīn luó, zhèn fān chén, wáng zhī lín guó. wén shù xiāng qīn bào, zhèn yǐ zhào gāo lì xīn luó shēn hé, wáng yí wàng qián yuàn, shí zhèn běn huái. zhāng fèng biǎo xiè, rán bīng yì bù zhǐ. zài qiǎn shǐ cháo, shàng tiě jiǎ diāo fǔ, dì yōu láo zhī, cì bó duàn sān qiān. shí wǔ nián, zhāng sǐ, shǐ zhě sù fú fèng biǎo yuē: jūn wài chén bǎi jì wáng fú yú zhāng zú. dì wèi jǔ āi xuán wǔ mén, zèng guāng lù dài fū, fù cì shén hòu. mìng cí bù láng zhōng zhèng wén biǎo cè qí zi yì cí wèi zhù guó, shào wáng.
武德四年,王扶餘璋始遣使獻果下馬,自是數朝貢。高祖冊為帶方郡王、百濟 王。後五年,獻明光鎧,且訟高麗梗貢道。太宗貞觀初,詔使者平其怨。又與新羅 世仇,數相侵,帝賜璽書曰:「新羅,朕蕃臣,王之鄰國。聞數相侵暴,朕已詔高 麗、新羅申和,王宜忘前怨,識朕本懷。」璋奉表謝,然兵亦不止。再遣使朝,上 鐵甲雕斧,帝優勞之,賜帛段三千。十五年,璋死,使者素服奉表曰:「君外臣百 濟王扶餘璋卒。」帝為舉哀玄武門,贈光祿大夫,賻賜甚厚。命祠部郎中鄭文表冊 其子義慈為柱國,紹王。
yì cí shì qīn xiào, yǔ xiōng dì yǒu, shí hào hǎi dōng zēng zǐ. míng nián, yǔ gāo lì lián hé fá xīn luó, qǔ sì shí yú chéng, fā bīng shǒu zhī. yòu móu qǔ táng xiàng chéng, jué gòng dào. xīn luó gào jí, dì qiǎn sī nóng chéng xiàng lǐ xuán jiǎng jī zhào shū yù jiě. wén dì xīn tǎo gāo lì, nǎi jiān qǔ xīn luó qī chéng jiǔ zhī, yòu duó shí yú chéng, yīn bù cháo gòng. gāo zōng lì, nǎi qiǎn shǐ zhě lái, dì zhào yì cí yuē: hǎi dōng sān guó, kāi jī jiù yǐ, dì gù quǎn yá. bǐ zhě xì zhēng qīn xiào wú níng suì, xīn luó gāo chéng zhòng zhèn jiē wèi wáng bìng, guī qióng yú zhèn, gài wáng guī dì. xī qí huán yī zhū hóu, shàng cún wáng guó, kuàng zhèn wàn fāng zhǔ, kě bù xù qí wēi xié? wáng suǒ jiān chéng yí hái zhī, xīn luó suǒ fú yì bì hái wáng. bù rú zhào zhě, rèn wáng jué zhàn, zhèn jiāng fā qì dān zhū guó, dù liáo shēn rù. wáng kě sī zhī, wú hòu huǐ!
義慈事親孝,與兄弟友,時號「海東曾子」。明年,與高麗連和伐新羅,取四 十餘城,發兵守之。又謀取棠項城,絕貢道。新羅告急,帝遣司農丞相里玄獎齎詔 書諭解。聞帝新討高麗,乃間取新羅七城;久之,又奪十餘城,因不朝貢。高宗立, 乃遣使者來,帝詔義慈曰:「海東三國,開基舊矣,地固犬牙。比者隙爭侵校無寧 歲,新羅高城重鎮皆為王並,歸窮於朕,丐王歸地。昔齊桓一諸侯,尚存亡國,況 朕萬方主,可不恤其危邪?王所兼城宜還之,新羅所俘亦畀還王。不如詔者,任王 決戰,朕將發契丹諸國,度遼深入。王可思之,無後悔!」
yǒng huī liù nián, xīn luó sù bǎi jì gāo lì mò hé qǔ běi jìng sān shí chéng. xiǎn qìng wǔ nián, nǎi zhào zuǒ wèi dà jiāng jūn sū dìng fāng wèi shén qiū dào héng jūn dà zǒng guǎn, lǜ zuǒ wèi jiāng jūn liú bó yīng yòu wǔ wèi jiāng jūn féng shì guì zuǒ xiāo wèi jiāng jūn páng xiào tài fā xīn luó bīng tǎo zhī, zì chéng shān jì hǎi. bǎi jì shǒu xióng jīn kǒu, dìng fāng zòng jī, lǔ dà bài. wáng shī chéng cháo fān yǐ jìn, qū zhēn dū chéng yī shè zhǐ. lǔ xī zhòng jù, fù pò zhī, zhǎn shǒu wàn yú jí, bá qí chéng. yì cí xié tài zi lóng zǒu běi bǐ, dìng fāng wéi zhī. cì zǐ tài zì lì wèi wáng, lǜ zhòng gù shǒu, yì cí sūn wén sī yuē: wáng tài zǐ gù zài, shū nǎi zì wáng, ruò táng bīng jiě qù, rú wǒ fù zǐ hé? yǔ zuǒ yòu zhuì ér chū, mín jiē cóng zhī, tài bù néng zhǐ. dìng fāng lìng shì chāo dié lì zhì, tài kāi mén jiàng, dìng fāng zhí yì cí lóng jí xiǎo wáng xiào yǎn qiú zhǎng wǔ shí bā rén sòng jīng shī, píng qí guó wǔ bù sān shí qī jùn èr bǎi chéng, hù qī shí liù wàn. nǎi xī zhì xióng jīn mǎ hán dōng míng jīn lián dé ān wǔ dū du fǔ, zhuó qiú qú zhǎng zhì zhī. mìng láng jiāng liú rén yuàn shǒu bǎi jì chéng, zuǒ wèi láng jiāng wáng wén dù wèi xióng jīn dū du. jiǔ yuè, dìng fāng yǐ suǒ fú jiàn, zhào shì bù zhū. yì cí bìng sǐ, zèng wèi wèi qīng, xǔ jiù chén fù lín, zhào zàng sūn hào chén shū bǎo mù zuǒ, shòu lóng sī jià qīng. wén dù jì hǎi zú, yǐ liú rén guǐ dài zhī.
永徽六年,新羅訴百濟、高麗、靺鞨取北境三十城。顯慶五年,乃詔左衛大將 軍蘇定方為神丘道行軍大總管,率左衛將軍劉伯英、右武衛將軍馮士貴、左驍衛將 軍龐孝泰發新羅兵討之,自城山濟海。百濟守熊津口,定方縱擊,虜大敗。王師乘 潮帆以進,趨真都城一舍止。虜悉眾拒,復破之,斬首萬餘級,拔其城。義慈挾太 子隆走北鄙,定方圍之。次子泰自立為王,率眾固守,義慈孫文思曰:「王、太子 固在,叔乃自王,若唐兵解去,如我父子何?」與左右縋而出,民皆從之,泰不能 止。定方令士超堞立幟,泰開門降,定方執義慈、隆及小王孝演、酋長五十八人送 京師,平其國五部、三十七郡、二百城,戶七十六萬。乃析置熊津、馬韓、東明、 金漣、德安五都督府,擢酋渠長治之。命郎將劉仁願守百濟城,左衛郎將王文度為 熊津都督。九月,定方以所俘見,詔釋不誅。義慈病死,贈衛尉卿,許舊臣赴臨, 詔葬孫皓、陳叔寶墓左,授隆司稼卿。文度濟海卒,以劉仁軌代之。
zhāng cóng zi fú xìn cháng jiāng bīng, nǎi yǔ fú tú dào chēn jù zhōu liú chéng fǎn, yíng gù wáng zǐ fú yú fēng yú wō, lì wèi wáng. xī bù jiē yīng, yǐn bīng wéi rén yuàn. lóng shuò yuán nián, rén guǐ fā xīn luó bīng wǎng jiù, dào chēn lì èr bì xióng jīn jiāng, rén guǐ yǔ xīn luó bīng jiā jī zhī, bēn rù bì, zhēng liáng duò nì zhě wàn rén, xīn luó bīng hái. dào chēn bǎo rèn xiào chéng, zì chēng lǐng jūn jiāng jūn, fú xìn chēng shuāng cén jiāng jūn, gào rén guǐ yuē: wén táng yǔ xīn luó yuē, pò bǎi jì, wú lǎo rú jiē shā zhī bì yǐ guó. wǒ yǔ shòu sǐ, bù ruò zhàn. rén guǐ qiǎn shǐ jī shū dá shuō, dào chēn jù shén, guǎn shǐ zhě yú wài, mān bào yuē: shǐ rén guān xiǎo, wǒ, guó dà jiāng, lǐ bù dāng jiàn. tú qiǎn zhī. rén guǐ yǐ zhòng shǎo, nǎi xiū jūn yǎng wēi, qǐng hé xīn luó tú zhī. fú xìn é shā dào chēn, bìng qí bīng, fēng bù néng zhì. èr nián qī yuè, rén yuàn děng pò zhī xióng jīn, bá zhī luó chéng, yè báo zhēn xiàn, bǐ míng rù zhī, zhǎn shǒu bā bǎi jí, xīn luó xiǎng dào nǎi kāi. rén yuàn qǐng jì shī, zhào yòu wēi wèi jiāng jūn sūn rén shī wèi xióng jīn dào héng jūn zǒng guǎn, fā qí bīng qī qiān wǎng. fú xìn zhuān guó, móu shā fēng fēng lǜ qīn xìn zhǎn fú xìn, yǔ gāo lì wō lián hé. rén yuàn yǐ dé qí bīng, shì qì zhèn, nǎi yǔ xīn luó wáng jīn fǎ mǐn lǜ bù qí, ér qiǎn liú rén guǐ lǜ zhōu shī, zì xióng jīn jiāng xié jìn, qū zhōu liú chéng. fēng zhòng tún bái jiāng kǒu, sì yù jiē kè, huǒ sì bǎi sōu fēng zǒu bù zhī suǒ zài. wěi wáng zǐ fú yú zhōng shèng zhōng zhì lǜ cán zhòng jí wō rén qǐng mìng, zhū chéng jiē fù. rén yuàn lēi jūn hái, liú rén guǐ dài shǒu.
璋從子福信嘗將兵,乃與浮屠道琛據周留城反,迎故王子扶餘豐於倭,立為王。 西部皆應,引兵圍仁願。龍朔元年,仁軌發新羅兵往救,道琛立二壁熊津江,仁軌 與新羅兵夾擊之,奔入壁,爭梁墮溺者萬人,新羅兵還。道琛保任孝城,自稱領軍 將軍,福信稱霜岑將軍,告仁軌曰:「聞唐與新羅約,破百濟,無老孺皆殺之;畀 以國。我與受死,不若戰。」仁軌遣使齎書答說,道琛倨甚,館使者於外,嫚報曰: 「使人官小,我,國大將,禮不當見。」徒遣之。仁軌以眾少,乃休軍養威,請合 新羅圖之。福信俄殺道琛,並其兵,豐不能制。二年七月,仁願等破之熊津,拔支 羅城,夜薄真峴,比明入之,斬首八百級,新羅餉道乃開。仁願請濟師,詔右威衛 將軍孫仁師為熊津道行軍總管,發齊兵七千往。福信顓國,謀殺豐;豐率親信斬福 信,與高麗、倭連和。仁願已得齊兵,士氣振,乃與新羅王金法敏率步騎,而遣劉 仁軌率舟師,自熊津江偕進,趨周留城。豐眾屯白江口,四遇皆克,火四百艘;豐 走不知所在。偽王子扶餘忠勝、忠志率殘眾及倭人請命,諸城皆復。仁願勒軍還, 留仁軌代守。
dì yǐ fú yú lóng wèi xióng jīn dū du, bǐ guī guó, píng xīn luó gù hàn, zhāo hái yí rén. lín dé èr nián, yǔ xīn luó wáng huì xióng jīn chéng, xíng bái mǎ yǐ méng. rén guǐ wèi méng cí yuē: wǎng bǎi jì xiān wáng, wǎng gù nì shùn, bù dūn lín, bù mù qīn, yǔ gāo lì wō gòng qīn xuē xīn luó, pò yì tú chéng. tiān zǐ lián bǎi xìng wú gū, mìng xíng rén xiū hǎo, xiān wáng fù xiǎn shì xiá, wǔ màn fú gōng. huáng hè sī nù, shì fá shì yí. dàn xìng wáng jì jué, wáng zhě tōng zhì, gù lì qián tài zǐ lóng wèi xióng jīn dū du, shǒu qí jì sì, fù zhàng xīn luó, zhǎng wèi yǔ guó, jié hǎo chú yuàn, gōng tiān zǐ mìng, yǒng wèi fān fú. yòu wēi wèi jiāng jūn lǔ chéng xiàn gōng rén yuàn, qīn lín jué méng, yǒu èr qí dé, xìng bīng dòng zhòng, míng shén jiān zhī, bǎi yāng shì jiàng, zi sūn bù yù, shè jì wú shǒu, shì shì wú gǎn fàn. nǎi zuò jīn shū tiě qì, cáng xīn luó miào zhōng.
帝以扶餘隆為熊津都督,俾歸國,平新羅故憾,招還遺人。麟德二年,與新羅 王會熊津城,刑白馬以盟。仁軌為盟辭曰:「往百濟先王,罔顧逆順,不敦鄰,不 睦親,與高麗、倭共侵削新羅,破邑屠城。天子憐百姓無辜,命行人脩好,先王負 險恃遐,侮慢弗恭。皇赫斯怒,是伐是夷。但興亡繼絕,王者通制,故立前太子隆 為熊津都督,守其祭祀,附杖新羅,長為與國,結好除怨,恭天子命,永為籓服。 右威衛將軍魯城縣公仁願,親臨厥盟,有貳其德,興兵動眾,明神監之,百殃是降, 子孫不育,社稷無守,世世毋敢犯。」乃作金書鐵契,藏新羅廟中。
rén yuàn děng hái, lóng wèi zhòng xié sàn, yì guī jīng shī. yí fèng shí, jìn dài fāng jùn wáng, qiǎn guī fān. shì shí, xīn luó qiáng, lóng bù gǎn rù jiù guó, jì zhì gāo lì sǐ. wǔ hòu yòu yǐ qí sūn jìng xí wáng, ér qí dì yǐ wèi xīn luó bó hǎi mò hé suǒ fēn, bǎi jì suì jué.
仁願等還,隆畏眾攜散,亦歸京師。儀鳳時,進帶方郡王,遣歸籓。是時,新 羅強,隆不敢入舊國,寄治高麗死。武后又以其孫敬襲王,而其地已為新羅、渤海 靺鞨所分,百濟遂絕。
xīn luó, biàn hán miáo yì yě. jū hàn lè làng dì, héng qiān lǐ, zòng sān qiān lǐ, dōng jù zhǎng rén, dōng nán rì běn, xī bǎi jì, nán bīn hǎi, běi gāo lì. ér wáng jū jīn chéng, huán bā lǐ suǒ, wèi bīng sān qiān rén. wèi chéng wèi qīn móu luó, yì zài nèi yuē huì píng, wài yuē yì lēi. yǒu huì píng liù, yì lēi wǔ shí èr. cháo fú shàng bái, hǎo cí shān shén. bā yuè wàng rì, dà yàn jī guān lì, shè. qí jiàn guān, yǐ qīn shǔ wèi shàng, qí zú míng dì yī gǔ dì èr gǔ yǐ zì bié. xiōng dì nǚ gū yí cóng zǐ mèi, jiē pìn wèi qī. wáng zú wèi dì yī gǔ, qī yì qí zú, shēng zǐ jiē wèi dì yī gǔ, bù qǔ dì èr gǔ nǚ, suī qǔ, cháng wèi qiè yìng. guān yǒu zǎi xiàng shì zhōng sī nóng qīng tài fǔ lìng, fán shí yǒu qī děng, dì èr gǔ dé wèi zhī. shì bì yǔ zhòng yì, hào hé bái, yī rén yì zé bà. zǎi xiàng jiā bù jué lù, nú tóng sān qiān rén, jiǎ bīng niú mǎ zhū chēng zhī. xù mù hǎi zhōng shān, xū shí nǎi shè. xī gǔ mǐ yú rén, cháng bù mǎn, yōng wèi nú bì. wáng xìng jīn, guì rén xìng pǔ, mín wú shì yǒu míng. shí yòng liǔ bēi ruò tóng wǎ. yuán rì xiāng qìng, shì rì bài rì yuè shén. nán zǐ hè kù. fù zhǎng rú, jiàn rén bì guì, zé yǐ shǒu jù dì wèi gōng. bù fěn dài, lǜ měi fā yǐ liáo shǒu, yǐ zhū cǎi shì zhī. nán zǐ jiǎn fā yù, mào yǐ hēi jīn. shì jiē fù nǚ mào fàn. dōng zé zuò zào táng zhōng, xià yǐ shí zhì bīng shàng. chù wú yáng, shǎo lǘ, duō mǎ. mǎ suī gāo dà, bù shàn xíng.
新羅,弁韓苗裔也。居漢樂浪地,橫千里,縱三千里,東拒長人,東南日本, 西百濟,南瀕海,北高麗。而王居金城,環八里所,衛兵三千人。謂城為侵牟羅, 邑在內曰喙評,外曰邑勒。有喙評六,邑勒五十二。朝服尚白,好祠山神。八月望 日,大宴齎官吏,射。其建官,以親屬為上,其族名第一骨、第二骨以自別。兄弟 女、姑、姨、從姊妹,皆聘為妻。王族為第一骨,妻亦其族,生子皆為第一骨,不 娶第二骨女,雖娶,常為妾媵。官有宰相、侍中、司農卿、太府令,凡十有七等, 第二骨得為之。事必與眾議,號「和白」,一人異則罷。宰相家不絕祿,奴僮三千 人,甲兵牛馬豬稱之。畜牧海中山,須食乃射。息穀米於人,償不滿,庸為奴婢。 王姓金,貴人姓朴,民無氏有名。食用柳杯若銅、瓦。元日相慶,是日拜日月神。 男子褐褲。婦長襦,見人必跪,則以手據地為恭。不粉黛,率美發以繚首,以珠彩 飾之。男子翦發鬻,冒以黑巾。市皆婦女貿販。冬則作灶堂中,夏以食置冰上。畜 無羊,少驢、■,多馬。馬雖高大,不善行。
zhǎng rén zhě, rén lèi zhǎng sān zhàng, jù yá gōu zhǎo, hēi máo fù shēn, bù huǒ shí, shì qín shòu, huò bó rén yǐ shí dé fù rén, yǐ zhì yī fú. qí guó lián shān shù shí lǐ, yǒu xiá, gù yǐ tiě hé, hào guān mén, xīn luó cháng tún nǔ shì shù qiān shǒu zhī.
長人者,人類長三丈,鋸牙鈎爪,黑毛覆身,不火食,噬禽獸,或搏人以食; 得婦人,以治衣服。其國連山數十里,有峽,固以鐵闔,號關門,新羅常屯弩士數 千守之。
chū, bǎi jì fá gāo lì, lái qǐng jiù, xī bīng wǎng pò zhī, zì shì xiāng gōng bù zhì. hòu huò bǎi jì wáng shā zhī, zī jié yuàn. wǔ dé sì nián, wáng zhēn píng qiǎn shǐ zhě rù cháo, gāo zǔ zhào tōng zhí sàn qí shì láng yǔ wén sù chí jié dá jī. hòu sān nián, bài zhù guó, fēng lè làng jùn wáng xīn luó wáng.
初,百濟伐高麗,來請救,悉兵往破之,自是相攻不置。後獲百濟王殺之,滋 結怨。武德四年,王真平遣使者入朝,高祖詔通直散騎侍郎庾文素持節答齎。後三 年,拜柱國,封樂浪郡王、新羅王。
zhēn guān wǔ nián, xiàn nǚ lè èr. tài zōng yuē: bǐ lín yì xiàn yīng wǔ, yán sī xiāng, gài hái, kuàng yú rén hū? fù shǐ zhě guī zhī. shì suì, zhēn píng sǐ, wú zi, lì nǚ shàn dé wèi wáng, dà chén yǐ jì bǐng guó. zhào zèng zhēn píng zuǒ guāng lù dài fū, fù wù duàn èr bǎi. jiǔ nián, qiǎn shǐ zhě cè shàn dé xí fù fēng, guó rén hào shèng zǔ huáng gū. shí qī nián, wèi gāo lì bǎi jì suǒ gōng, shǐ zhě lái qǐ shī, yì huì dì qīn fá gāo lì, zhào lǜ bīng yǐ pī lǔ shì. shàn dé shǐ bīng wǔ wàn rù gāo lì nán bǐ, bá shuǐ kǒu chéng yǐ wén. èr shí yī nián, shàn dé sǐ, zèng guāng lù dài fū, ér mèi zhēn dé xí wáng. míng nián, qiǎn zi wén wáng jí dì yī zàn zi chūn qiū lái cháo, bài wén wáng zuǒ wǔ wèi jiāng jūn, chūn qiū tè jìn. yīn qǐng gǎi zhāng fú, cóng zhōng guó zhì, nèi chū zhēn fú cì zhī. yòu yì guó xué guān shì diàn jiǎng lùn, dì cì suǒ zhì jìn shū. cí guī, chì sān pǐn yǐ shàng jiāo jiàn.
貞觀五年,獻女樂二。太宗曰:「比林邑獻鸚鵡,言思鄉,丐還,況於人乎?」 付使者歸之。是歲,真平死,無子,立女善德為王,大臣乙祭柄國。詔贈真平左光 祿大夫,賻物段二百。九年,遣使者冊善德襲父封,國人號聖祖皇姑。十七年,為 高麗、百濟所攻,使者來乞師,亦會帝親伐高麗,詔率兵以披虜勢。善德使兵五萬 入高麗南鄙,拔水口城以聞。二十一年,善德死,贈光祿大夫,而妹真德襲王。明 年,遣子文王及弟伊贊子春秋來朝,拜文王左武衛將軍,春秋特進。因請改章服, 從中國制,內出珍服賜之。又詣國學觀釋奠、講論,帝賜所制《晉書》。辭歸,敕 三品以上郊餞。
gāo zōng yǒng huī yuán nián, gōng bǎi jì, pò zhī, qiǎn chūn qiū zǐ fǎ mǐn rù cháo. zhēn dé zhī jǐn wèi sòng yǐ xiàn, yuē: jù táng kāi hóng yè, wēi wēi huáng yóu chāng. zhǐ gē chéng dà dìng, xìng wén jì bǎi wáng. tǒng tiān chóng yǔ shī, zhì wù tǐ hán zhāng. shēn rén xié rì yuè, fǔ yùn mài shí kāng. fān qí jì hè hè, zhēng gǔ hé huáng huáng. wài yí wéi mìng zhě, jiǎn fù bèi tiān yāng. chún fēng níng yōu xiǎn, xiá ěr jìng chéng xiáng. sì shí hé yù zhú, qī yào xún wàn fāng. wéi yuè jiàng zǎi fǔ, wéi dì rèn zhōng liáng. sān wǔ chéng yī dé, zhāo wǒ táng jiā táng. dì měi qí yì, zhuó fǎ mǐn tài fǔ qīng.
高宗永徽元年,攻百濟,破之,遣春秋子法敏入朝。真德織錦為頌以獻,曰: 「巨唐開洪業,巍巍皇猷昌。止戈成大定,興文繼百王。統天崇雨施,治物體含章。 深仁諧日月,撫運邁時康。幡旗既赫赫,鉦鼓何鍠鍠。外夷違命者,翦覆被天殃。 淳風凝幽顯,遐邇競呈祥。四時和玉燭,七耀巡萬方。維岳降宰輔,維帝任忠良。 三五成一德,昭我唐家唐。」帝美其意,擢法敏太府卿。
wǔ nián, zhēn dé sǐ, dì wèi jǔ āi, zèng kāi fǔ yí tóng sān sī, cì cǎi duàn sān bǎi, mìng tài cháng chéng zhāng wén shōu chí jié diào jì, yǐ chūn qiū xí wáng. míng nián, bǎi jì gāo lì mò hé gòng fá qǔ qí sān shí chéng. shǐ zhě lái qǐng jiù, dì mìng sū dìng fāng tǎo zhī, yǐ chūn qiū wèi yú yí dào héng jūn zǒng guǎn, suì píng bǎi jì. lóng shuò yuán nián, sǐ, fǎ mǐn xí wáng. yǐ qí guó wèi jī lín zhōu dà dū dū fǔ, shòu fǎ mǐn dū du.
五年,真德死,帝為舉哀,贈開府儀同三司,賜彩段三百,命太常丞張文收持 節弔祭,以春秋襲王。明年,百濟、高麗、靺鞨共伐取其三十城。使者來請救,帝 命蘇定方討之,以春秋為隅夷道行軍總管,遂平百濟。龍朔元年,死,法敏襲王。 以其國為雞林州大都督府,授法敏都督。
xián hēng wǔ nián, nà gāo lì pàn zhòng, lüè bǎi jì dì shǒu zhī. dì nù, zhào xuē guān jué, yǐ qí dì yòu xiāo wèi yuán wài dà jiāng jūn lín hǎi jùn gōng rén wèn wèi xīn luó wáng, zì jīng shī guī guó. zhào liú rén guǐ wèi jī lín dào dà zǒng guǎn, wèi wèi qīng lǐ bì yòu lǐng jūn dà jiāng jūn lǐ jǐn xíng fù zhī, fā bīng qióng tǎo. shàng yuán èr nián èr yuè, rén guǐ pò qí zhòng yú qī zhòng chéng, yǐ mò hé bīng fú hǎi lüè nán jìng, zhǎn huò shén zhòng. zhào lǐ jǐn xíng wèi ān dōng zhèn fǔ dà shǐ, tún mǎi xiào chéng, sān zhàn, lǔ jiē běi. fǎ mǐn qiǎn shǐ rù cháo xiè zuì, gòng fěi xiāng wàng, rén wèn nǎi hái, cí wáng, zhào fù fǎ mǐn guān jué. rán duō qǔ bǎi jì dì, suì dǐ gāo lì nán jìng yǐ. zhì shàng liáng kāng xióng quán wǔ hàn shuò míng jiǔ zhōu, zhōu yǒu dū du, tǒng jùn shí huò èr shí, jùn yǒu dà shǒu, xiàn yǒu xiǎo shǒu. kāi yào yuán nián, sǐ, zi zhèng míng xí wáng. qiǎn shǐ zhě cháo, gài táng lǐ jí tā wén cí, wǔ hòu cì jí xiōng lǐ bìng wén cí wǔ shí piān. sǐ, zi lǐ hóng xí wáng. sǐ, dì xìng guāng xí wáng.
咸亨五年,納高麗叛眾,略百濟地守之。帝怒,詔削官爵,以其弟右驍衛員外 大將軍、臨海郡公仁問為新羅王,自京師歸國。詔劉仁軌為雞林道大總管,衛尉卿 李弼、右領軍大將軍李謹行副之,發兵窮討。上元二年二月,仁軌破其眾於七重城, 以靺鞨兵浮海略南境,斬獲甚眾。詔李謹行為安東鎮撫大使,屯買肖城,三戰,虜 皆北。法敏遣使入朝謝罪,貢篚相望,仁問乃還,辭王,詔復法敏官爵。然多取百 濟地,遂抵高麗南境矣。置尚、良、康、熊、全、武、漢、朔、溟九州,州有都督, 統郡十或二十,郡有大守,縣有小守。開耀元年,死,子政明襲王。遣使者朝,丐 唐禮及它文辭,武后賜《吉凶禮》並文詞五十篇。死,子理洪襲王。死,弟興光襲 王。
xuán zōng kāi yuán zhōng, shù rù cháo, xiàn guǒ xià mǎ zhāo xiá yú yá hǎi bào pí. yòu xiàn èr nǚ, dì yuē: nǚ jiē wáng gū zǐ mèi, wéi běn sú, bié suǒ qīn, zhèn bù rěn liú. hòu cì hái zhī. yòu qiǎn zǐ dì rù tài xué xué jīng shù. dì jiān cì xìng guāng ruì wén jǐn wǔ sè luó zǐ xiù wén páo jīn yín jīng qì. xìng guāng yì shàng yì gǒu mǎ huáng jīn měi dí zhū wù. chū, bó hǎi mò hé lüè dēng zhōu, xìng guāng jī zǒu zhī, dì jìn xìng guāng níng hǎi jūn dà shǐ, shǐ gōng mò hé. èr shí wǔ nián sǐ, dì yóu dào zhī, zèng tài zǐ tài bǎo, mìng xíng yǐ hóng lú shǎo qīng diào jì. zi chéng qìng xí wáng, zhào yuē: xīn luó hào jūn zǐ guó, zhī shī shū. yǐ qīng dūn rú, gù chí jié wǎng, yí yǎn jīng yì, shǐ zhī dà guó zhī shèng. yòu yǐ guó rén shàn qí, zhào lǜ fǔ bīng cáo cān jūn yáng jì yīng wèi fù. guó gāo yì jiē chū qí xià, yú shì hòu yí shǐ zhě jīn bǎo. é cè qí qī pǔ wèi fēi. chéng qìng sǐ, zhào shǐ zhě lín diào, yǐ qí dì xiàn yīng sì wáng. dì zài shǔ, qiǎn shǐ sù jiāng zhì chéng dū cháo zhēng yuè.
玄宗開元中,數入朝,獻果下馬、朝霞、魚牙、海豹皮。又獻二女,帝曰: 「女皆王姑姊妹,違本俗,別所親,朕不忍留。」厚賜還之。又遣子弟入太學學經 術。帝間賜興光瑞文錦、五色羅、紫繡紋袍、金銀精器。興光亦上異狗馬、黃金、 美髢諸物。初,渤海靺鞨掠登州,興光擊走之,帝進興光寧海軍大使,使攻靺鞨。 二十五年死,帝尤悼之,贈太子太保,命邢以鴻臚少卿弔祭。子承慶襲王,詔 曰:「新羅號君子國,知《詩》、《書》。以卿惇儒,故持節往,宜演經誼,使知 大國之盛。」又以國人善棋,詔率府兵曹參軍楊季鷹為副。國高弈皆出其下,於是 厚遺使者金寶。俄冊其妻朴為妃。承慶死,詔使者臨吊,以其弟憲英嗣王。帝在蜀, 遣使溯江至成都朝正月。
dà lì chū, xiàn yīng sǐ, zi gān yùn lì, fǔ guàn, qiǎn jīn yǐn jū rù cháo dài mìng. zhào cāng bù láng zhōng guī chóng jìng wǎng diào, jiān chá yù shǐ lù tǐng gù yīn wèi fù cè shòu zhī, bìng mǔ jīn wèi tài fēi. huì qí zǎi xiàng zhēng quán xiāng gōng, guó dà luàn, sān suì nǎi dìng. yú shì, suì cháo xiàn. jiàn zhōng sì nián sǐ, wú zi, guó rén gòng lì zǎi xiàng jīn liáng xiāng sì. zhēn yuán yuán nián, qiǎn hù bù láng zhōng gài xūn chí jié mìng zhī. shì nián sǐ, lì liáng xiāng cóng fù dì jìng xìn xí wáng. shí sì nián, sǐ, wú zi, lì dí sūn jùn yōng. míng nián, qiǎn sī fēng láng zhōng wéi dān chí cè, wèi zhì, jùn yōng sǐ, dān hái. zi zhòng xìng lì, yǒng zhēn yuán nián, zhào bīng bù láng zhōng yuán jì fāng cè mìng. hòu sān nián, shǐ zhě jīn lì qí lái xiè, qiě yán: wǎng suì cè gù zhǔ jùn yōng wèi zhǔ, mǔ shēn tài fēi, qī shū fēi, ér jùn yōng bù xìng, cè jīn liú shěng zhōng, chén qǐng shòu yǐ guī. yòu wèi qí zǎi xiāng jīn yàn shēng jīn zhòng gōng wáng zhī dì sū jīn tiān míng gài mén jǐ, zhào jiē kě. fán zài cháo gòng. qī nián sǐ, yàn shēng lì, lái gào sàng, mìng zhí fāng yuán wài láng cuī tíng diào, qiě mìng xīn wáng, yǐ qī zhēn wèi fēi. zhǎng qìng bǎo lì jiān, zài qiǎn shǐ zhě lái cháo, liú sù wèi. yàn shēng sǐ, zi jǐng huī lì. dà hé wǔ nián, yǐ tài zǐ zuǒ yù dé yuán jì cè diào rú yí. kāi chéng chū, qiǎn zi yì cóng xiè, yuàn liú wèi, jiàn tīng, míng nián qiǎn zhī. wǔ nián, hóng lú sì jí zhì zi jí xué shēng suì mǎn zhě yī bǎi wǔ rén, jiē hái zhī.
大曆初,憲英死,子乾運立,甫丱,遣金隱居入朝待命。詔倉部郎中歸崇敬往 吊,監察御史陸珽、顧愔為副冊授之,並母金為太妃。會其宰相爭權相攻,國大亂, 三歲乃定。於是,歲朝獻。建中四年死,無子,國人共立宰相金良相嗣。貞元元年, 遣戶部郎中蓋塤持節命之。是年死,立良相從父弟敬信襲王。十四年,死,無子, 立嫡孫俊邕。明年,遣司封郎中韋丹持冊,未至,俊邕死,丹還。子重興立,永貞 元年,詔兵部郎中元季方冊命。後三年,使者金力奇來謝,且言:「往歲冊故主俊 邕為主,母申太妃,妻叔妃,而俊邕不幸,冊今留省中,臣請授以歸。」又為其宰 相金彥升、金仲恭、王之弟蘇金添明丐門戟,詔皆可。凡再朝貢。七年死,彥升立, 來告喪,命職方員外郎崔廷吊,且命新王,以妻貞為妃。長慶、寶曆間,再遣使者 來朝,留宿衛。彥升死,子景徽立。大和五年,以太子左諭德源寂冊吊如儀。開成 初,遣子義琮謝,願留衛,見聽,明年遣之。五年,鴻臚寺籍質子及學生歲滿者一 百五人,皆還之。
yǒu zhāng bǎo gāo zhèng nián zhě, jiē shàn dòu zhàn, gōng yòng qiāng. nián fù néng méi hǎi, lǚ qí dì wǔ shí lǐ bù yē, jiǎo qí yǒng jiàn, bǎo gāo bù jí yě. nián yǐ xiōng hū bǎo gāo, bǎo gāo yǐ chǐ, nián yǐ yì, cháng bù xiāng xià. zì qí guó jiē lái wèi wǔ níng jūn xiǎo jiāng. hòu bǎo gāo guī xīn luó, yè qí wáng yuē: biàn zhōng guó yǐ xīn luó rén wèi nú bì, yuàn dé zhèn qīng hǎi, shǐ zéi bù dé lüè rén xī qù. qīng hǎi, hǎi lù zhī yào yě. wáng yǔ bǎo gāo wàn rén shǒu zhī. zì dà hé hòu, hǎi shàng wú yù xīn luó rén zhě. bǎo gāo jì guì yú qí guó, nián jī hán kè lián shuǐ, yī rì wèi shù zhǔ féng yuán guī yuē: wǒ yù dōng guī, qǐ shí yú zhāng bǎo gāo. yuán guī yuē: ruò yǔ bǎo gāo suǒ fù hé rú? nài hé qǔ sǐ qí shǒu? nián yuē: jī hán sǐ, bù rú bīng sǐ kuài, kuàng sǐ gù xiāng xié! nián suì qù. zhì, yè bǎo gāo, yǐn zhī jí huān. yǐn wèi zú, wén dà chén shā qí wáng, guó luàn wú zhǔ. bǎo gāo fēn bīng wǔ qiān rén yǔ nián, chí nián qì yuē: fēi zi bù néng píng huò nán. nián zhì qí guó, zhū fǎn zhě, lì wáng yǐ bào. wáng suì zhào bǎo gāo wèi xiāng, yǐ nián dài shǒu qīng hǎi. huì chāng hòu, cháo gòng bù fù zhì.
有張保皋、鄭年者,皆善鬥戰,工用槍。年復能沒海,履其地五十里不噎,角 其勇健,保皋不及也。年以兄呼保皋,保皋以齒,年以藝,常不相下。自其國皆來 為武寧軍小將。後保皋歸新羅,謁其王曰:「遍中國以新羅人為奴婢,願得鎮清海, 使賊不得掠人西去。」清海,海路之要也。王與保皋萬人守之。自大和後,海上無 鬻新羅人者。保皋既貴於其國,年饑寒客漣水,一日謂戍主馮元規曰:「我欲東歸, 乞食於張保皋。」元規曰:「若與保皋所負何如?奈何取死其手?」年曰:「饑寒 死,不如兵死快,況死故鄉邪!」年遂去。至,謁保皋,飲之極歡。飲未卒,聞大 臣殺其王,國亂無主。保皋分兵五千人與年,持年泣曰:「非子不能平禍難。」年 至其國,誅反者,立王以報。王遂召保皋為相,以年代守清海。會昌後,朝貢不復 至。
zàn yuē: dù mù chēng: ān sī shùn wèi shuò fāng jié dù shí, guō fén yáng lǐ lín huái jù wèi yá mén dōu jiāng, èr rén bù xiāng néng, suī tóng pán yǐn shí, cháng dì xiāng shì, bù jiāo yī yán. jí fén yáng dài sī shùn, lín huái yù wáng qù, jì wèi jué. xún rì, zhào lín huái fēn fén yáng bàn bīng dōng chū zhào wèi, lín huái rù qǐng yuē: yī sǐ gù gān, qǐ miǎn qī zǐ. fén yáng qū xià, chí shǒu shàng táng, yuē: jīn guó luàn zhǔ qiān, fēi gōng bù néng dōng fá, qǐ huái sī fèn shí xié? jí bié, zhí shǒu qì tì, xiāng miǎn yǐ zhōng yì, qì píng jù dào, shí èr gōng zhī lì. zhī qí xīn bù pàn, zhī qí xīn, nán yě fèn bì jiàn duǎn, zhī qí cái, yì nán yě. cǐ bǎo gāo yǔ fén yáng zhī xián děng ěr. nián tóu bǎo gāo bì yuē: bǐ guì wǒ jiàn, wǒ jiàng xià zhī, bù yí yǐ jiù fèn shā wǒ. bǎo gāo guǒ bù shā, rén zhī cháng qíng yě. lín huái qǐng sǐ yú fén yáng, yì rén zhī cháng qíng yě. bǎo gāo rèn nián, shì chū yú jǐ, nián qiě hán jī, yì wèi gǎn dòng. fén yáng lín huái, píng shēng kàng lì, lín huái zhī mìng, chū yú tiān zǐ. què yú bǎo gāo, fén yáng wèi yōu. cǐ nǎi shèng xián chí yí chéng bài zhī jì yě. shì chēng zhōu shào wèi bǎi dài zhī shī, zhōu gōng yōng rú zǐ ér shào gōng yí zhī, yǐ zhōu gōng zhī shèng, shào gōng zhī xián, shǎo shì wén wáng, lǎo zuǒ wǔ wáng, néng píng tiān xià, zhōu gōng zhī xīn, shào gōng qiě bù zhī zhī. gǒu yǒu rén yì zhī xīn, bù zī yǐ míng, suī shào gōng shàng ěr, kuàng qí xià zāi! jiē hū, bù yǐ yuàn dú xiāng shuò, ér xiān guó jiā zhī yōu, jìn yǒu qí xī, táng yǒu fén yáng bǎo gāo, shú wèi yí wú rén zāi!
贊曰:杜牧稱:「安思順為朔方節度時,郭汾陽、李臨淮俱為牙門都將,二人 不相能,雖同盤飲食,常睇相視,不交一言。及汾陽代思順,臨淮欲亡去,計未決。 旬日,詔臨淮分汾陽半兵東出趙、魏,臨淮入請曰:『一死固甘,乞免妻子。』汾 陽趨下,持手上堂,曰:『今國亂主遷,非公不能東伐,豈懷私忿時邪?』及別, 執手泣涕,相勉以忠義,訖平劇盜,實二公之力。知其心不叛,知其心,難也;忿 必見短,知其材,益難也。此保皋與汾陽之賢等耳。年投保皋必曰:『彼貴我賤, 我降下之,不宜以舊忿殺我。』保皋果不殺,人之常情也。臨淮請死於汾陽,亦人 之常情也。保皋任年,事出於己,年且寒飢,易為感動。汾陽、臨淮,平生亢立, 臨淮之命,出於天子。榷於保皋,汾陽為優。此乃聖賢遲疑成敗之際也。世稱周、 邵為百代之師,周公擁孺子而邵公疑之,以周公之聖,邵公之賢,少事文王,老佐 武王,能平天下,周公之心,邵公且不知之。苟有仁義之心,不資以明,雖邵公尚 爾,況其下哉!」嗟乎,不以怨毒相槊,而先國家之憂,晉有祁奚,唐有汾陽、保 皋,孰謂夷無人哉!
rì běn, gǔ wō nú yě. qù jīng shī wàn sì qiān lǐ, zhí xīn luó dōng nán, zài hǎi zhōng, dǎo ér jū, dōng xī wǔ yuè xíng, nán běi sān yuè xíng. guó wú chéng fú, lián mù wèi shān luò, yǐ cǎo cí wū. zuǒ yòu xiǎo dǎo wǔ shí yú, jiē zì míng guó, ér chén fù zhī. zhì běn lǜ yī rén, jiǎn chá zhū bù. qí sú duō nǚ shǎo nán, yǒu wén zì, shàng fú tú fǎ. qí guān shí yǒu èr děng. qí wáng xìng ā měi shì, zì yán chū zhǔ hào tiān yù zhōng zhǔ, zhì yàn liàn, fán sān shí èr shì, jiē yǐ zūn wèi hào, jū zhù zǐ chéng. yàn liàn zi shén wǔ lì, gèng yǐ tiān huáng wèi hào, xǐ zhì dà hé zhōu. cì yuē suī jìng, cì ān níng, cì yì dé, cì xiào zhāo, cì tiān ān, cì xiào líng, cì xiào yuán, cì kāi huà, cì chóng shén, cì chuí rén, cì jǐng xíng, cì chéng wù, cì zhòng āi. zhòng āi sǐ, yǐ kāi huà céng sūn nǚ shén gōng wèi wáng. cì yīng shén, cì rén dé, cì lǚ zhōng, cì fǎn zhèng, cì yǔn gōng, cì ān kāng, cì xióng lüè, cì qīng níng, cì xiǎn zōng, cì rén xián, cì wǔ liè, cì jì tǐ, cì ān xián, cì xuān huà, cì qīn míng. qīn míng zhī shí yī nián, zhí liáng chéng shèng yuán nián. cì hǎi dá. cì yòng míng, yì yuē mù duō lì sī bǐ gū, zhí suí kāi huáng mò, shǐ yǔ zhōng guó tōng. cì chóng jùn. chóng jùn sǐ, qīn míng zhī sūn nǚ xióng gǔ lì. cì shū míng, cì huáng jí. qí sú chuí jì, wú guān dài, xiǎn yǐ xíng, fú jīn bì hòu, guì zhě mào jǐn fù rén yī chún sè qún, zhǎng yāo rú, jié fà yú hòu. zhì yáng dì, cì qí mín jǐn xiàn guān, shì yǐ jīn yù, wén bù wèi yī, zuǒ yòu pèi yín zhǎng bā cùn, yǐ duō shǎo míng guì jiàn.
日本,古倭奴也。去京師萬四千里,直新羅東南,在海中,島而居,東西五月 行,南北三月行。國無城郛,聯木為柵落,以草茨屋。左右小島五十餘,皆自名國, 而臣附之。置本率一人,檢察諸部。其俗多女少男,有文字,尚浮屠法。其官十有 二等。其王姓阿每氏,自言初主號天御中主,至彥瀲,凡三十二世,皆以「尊」為 號,居筑紫城。彥瀲子神武立,更以「天皇」為號,徙治大和州。次曰綏靖,次安 寧,次懿德,次孝昭,次天安,次孝靈,次孝元,次開化,次崇神,次垂仁,次景 行,次成務,次仲哀。仲哀死,以開化曾孫女神功為王。次應神,次仁德,次履中, 次反正,次允恭,次安康,次雄略,次清寧,次顯宗,次仁賢,次武烈,次繼體, 次安閒,次宣化,次欽明。欽明之十一年,直梁承聖元年。次海達。次用明,亦曰 目多利思比孤,直隋開皇末,始與中國通。次崇峻。崇峻死,欽明之孫女雄古立。 次舒明,次皇極。其俗椎髻,無冠帶,跣以行,幅巾蔽後,貴者冒錦;婦人衣純色 裙,長腰襦,結髮於後。至煬帝,賜其民錦線冠,飾以金玉,文布為衣,左右佩銀 ■長八寸,以多少明貴賤。
tài zōng zhēn guān wǔ nián, qiǎn shǐ zhě rù cháo. dì jīn qí yuǎn, zhào yǒu sī wú jū suì gòng. qiǎn xīn zhōu cì shǐ gāo rén biǎo wǎng yù, yǔ wáng zhēng lǐ bù píng, bù kěn xuān tiān zǐ mìng ér hái. jiǔ zhī, gèng fù xīn luó shǐ zhě shàng shū.
太宗貞觀五年,遣使者入朝。帝矜其遠,詔有司毋拘歲貢。遣新州刺史高仁表 往諭,與王爭禮不平,不肯宣天子命而還。久之,更附新羅使者上書。
yǒng huī chū, qí wáng xiào dé jí wèi, gǎi yuán yuē bái zhì, xiàn hǔ pò dà rú dòu, mǎ náo ruò wǔ shēng qì. shí xīn luó wèi gāo lì bǎi jì suǒ bào, gāo zōng cì xǐ shū, lìng chū bīng yuán xīn luó. wèi jǐ xiào dé sǐ, qí zi tiān fēng cái lì. sǐ, zi tiān zhì lì. míng nián, shǐ zhě yǔ xiā yí rén xié cháo. xiā yí yì jū hǎi dǎo zhōng, qí shǐ zhě xū zhǎng sì chǐ xǔ, ěr jiàn yú shǒu, lìng rén dài hù lì shù shí bù, shè wú bù zhōng. tiān zhì sǐ, zi tiān wǔ lì. sǐ, zi zǒng chí lì. xián hēng yuán nián, qiǎn shǐ hè píng gāo lì. hòu shāo xí xià yīn, è wō míng, gèng hào rì běn. shǐ zhě zì yán, guó jìn rì suǒ chū, yǐ wèi míng. huò yún rì běn nǎi xiǎo guó, wèi wō suǒ bìng, gù mào qí hào. shǐ zhě bù yǐ qíng, gù yí yān. yòu wàng kuā qí guó dōu fāng shù qiān lǐ, nán xī jǐn hǎi, dōng běi xiàn dà shān, qí wài jí máo rén yún.
永徽初,其王孝德即位,改元曰白雉,獻虎魄大如斗,碼硇若五升器。時新羅 為高麗、百濟所暴,高宗賜璽書,令出兵援新羅。未幾孝德死,其子天豐財立。死, 子天智立。明年,使者與蝦蛦人偕朝。蝦蛦亦居海島中,其使者須長四尺許,珥箭 於首,令人戴瓠立數十步,射無不中。天智死,子天武立。死,子總持立。咸亨元 年,遣使賀平高麗。後稍習夏音,惡倭名,更號日本。使者自言,國近日所出,以 為名。或雲日本乃小國,為倭所並,故冒其號。使者不以情,故疑焉。又妄夸其國 都方數千里,南、西盡海,東、北限大山,其外即毛人云。
zhǎng ān yuán nián, qí wáng wén wǔ lì, gǎi yuán yuē tài bǎo, qiǎn cháo chén zhēn rén sù tián gòng fāng wù. cháo chén zhēn rén zhě, yóu táng shàng shū yě. guān jìn dé guān, dǐng yǒu huá sì pī, zǐ páo bó dài. zhēn rén hǎo xué, néng shǔ wén, jìn zhǐ yǒu róng. wǔ hòu yàn zhī lín dé diàn, shòu sī shàn qīng, hái zhī. wén wǔ sǐ, zi ā yòng lì. sǐ, zi shèng wǔ lì, gǎi yuán yuē bái guī. kāi yuán chū, sù tián fù cháo, qǐng cóng zhū rú shòu jīng. zhào sì mén zhù jiào zhào xuán mò jí hóng lú sì wèi shī, xiàn dà fú bù wèi zhì, xī shǎng wù mào shū yǐ guī. qí fù cháo chén zhòng mǎn mù huá bù kěn qù, yì xìng míng yuē cháo héng, lì zuǒ bǔ què, yí wáng yǒu, duō suǒ gāi shí, jiǔ nǎi hái. shèng wǔ sǐ, nǚ xiào míng lì, gǎi yuán yuē tiān píng shèng bǎo. tiān bǎo shí èr zài, cháo héng fù rù cháo. shàng yuán zhōng, zhuó zuǒ sàn qí cháng shì ān nán dōu hù. xīn luó gěng hǎi dào, gèng yáo míng yuè zhōu cháo gòng. xiào míng sǐ, dà chuī lì. sǐ, yǐ shèng wǔ nǚ gāo yě jī wèi wáng. sǐ, bái bì lì. jiàn zhōng yuán nián, shǐ zhě zhēn rén xìng néng xiàn fāng wù. zhēn rén, gài yīn guān ér shì zhě yě. xìng néng shàn shū, qí zhǐ shì jiǎn ér zé, rén mò shí. zhēn yuán mò, qí wáng yuē huán wǔ, qiǎn shǐ zhě cháo. qí xué zi jú miǎn shì fú tú kōng hǎi yuàn liú yì yè, lì èr shí yú nián. shǐ zhě gāo jiē zhēn rén lái qǐng miǎn shì děng jù hái, zhào kě. cì nuò lè lì, cì cuó é, cì fú hé, cì rén míng. rén míng zhí kāi chéng sì nián, fù rù gòng. cì wén dé, cì qīng hé, cì yáng chéng. cì guāng xiào, zhí guāng qǐ yuán nián.
長安元年,其王文武立,改元曰太寶,遣朝臣真人粟田貢方物。朝臣真人者, 猶唐尚書也。冠進德冠,頂有華■四披,紫袍帛帶。真人好學,能屬文,進止有容。 武后宴之麟德殿,授司膳卿,還之。文武死,子阿用立。死,子聖武立,改元曰白 龜。開元初,粟田復朝,請從諸儒受經。詔四門助教趙玄默即鴻臚寺為師,獻大幅 布為贄,悉賞物貿書以歸。其副朝臣仲滿慕華不肯去,易姓名曰朝衡,歷左補闕, 儀王友,多所該識,久乃還。聖武死,女孝明立,改元曰天平勝寶。天寶十二載, 朝衡復入朝。上元中,擢左散騎常侍、安南都護。新羅梗海道,更繇明、越州朝貢。 孝明死,大炊立。死,以聖武女高野姬為王。死,白壁立。建中元年,使者真人興 能獻方物。真人,蓋因官而氏者也。興能善書,其紙似繭而澤,人莫識。貞元末, 其王曰桓武,遣使者朝。其學子橘免勢、浮屠空海願留肄業,歷二十餘年。使者高 階真人來請免勢等俱還,詔可。次諾樂立,次嵯峨,次浮和,次仁明。仁明直開成 四年,復入貢。次文德,次清和,次陽成。次光孝,直光啟元年。
qí dōng hǎi yǔ zhōng yòu yǒu xié gǔ bō xié duō ní sān xiǎo wáng, běi jù xīn luó, xī běi bǎi jì, xī nán zhí yuè zhōu, yǒu sī xù guài zhēn yún.
其東海嶼中又有邪古、波邪、多尼三小王,北距新羅,西北百濟,西南直越州, 有絲絮、怪珍雲。
liú guǐ qù jīng shī wàn wǔ qiān lǐ, zhí hēi shuǐ mò hé dōng běi, shǎo hǎi zhī běi, sān miàn jiē zǔ hǎi, qí běi mò zhī suǒ qióng. rén yī yǔ sǎn jū, duō jǔ zé, yǒu yú yán zhī lì. dì zǎo hán, duō shuāng xuě, yǐ mù guǎng liù cùn zhǎng qī chǐ xì qí shàng, yǐ jiàn bīng, zhú zǒu shòu. tǔ duō gǒu, yǐ pí wèi qiú. sú bèi fā. sù shì yǒu ér xiǎo, wú shū luǒ tā gǔ. shèng bīng wàn rén. nán yǔ mò yè mò hé lín, dōng nán háng hǎi shí wǔ rì xíng, nǎi zhì. zhēn guān shí sì nián, qí wáng qiǎn zi kě yě yú mò diāo pí gèng sān yì lái cháo. shòu qí dū wèi, qiǎn zhī.
流鬼去京師萬五千里,直黑水靺鞨東北,少海之北,三面皆阻海,其北莫知所 窮。人依嶼散居,多沮澤,有魚鹽之利。地蚤寒,多霜雪,以木廣六寸、長七尺系 其上,以踐冰,逐走獸。土多狗,以皮為裘。俗被發。粟似莠而小,無蔬蓏它谷。 勝兵萬人。南與莫曳靺鞨鄰,東南航海十五日行,乃至。貞觀十四年,其王遣子可 也余莫貂皮更三譯來朝。授騎都尉,遣之。
lóng shuò chū, yǒu dān luó zhě, qí wáng rú lǐ dōu luó qiǎn shǐ rù cháo, guó jū xīn luó wǔ zhōu nán dǎo shàng, sú pǔ lòu, yī dà shǐ pí, xià jū gé wū, dōng kū shì. dì shēng wǔ gǔ, gēng bù zhī yòng niú, yǐ tiě chǐ pá tǔ. chū fù bǎi jì. lín dé zhōng, qiú zhǎng lái cháo, cóng dì zhì tài shān. hòu fù xīn luó.
龍朔初,有儋羅者,其王儒李都羅遣使入朝,國居新羅武州南島上,俗樸陋, 衣大豕皮,夏居革屋,冬窟室。地生五穀,耕不知用牛,以鐵齒杷土。初附百濟。 麟德中,酋長來朝,從帝至太山。後附新羅。
kāi yuán shí yī nián, yòu yǒu dá mò lóu dá dù èr bù shǒu lǐng cháo gòng. dá mò lóu zì yán běi fú yú zhī yì, gāo lì miè qí guó, yí rén dù nà hé, yīn jū zhī, huò yuē tā lòu hé, dōng běi liú rù hēi shuǐ. dá gòu, shì wéi zhǒng yě, zài nà hé yīn, dòng mò hé zhī dōng, xī jiē huáng tóu shì wéi, dōng běi jù dá mò lóu yún.
開元十一年,又有達末婁、達妒二部首領朝貢。達末婁自言北扶餘之裔,高麗 滅其國,遺人度那河,因居之,或曰他漏河,東北流入黑水。達姤,室韋種也,在 那河陰,凍末河之東,西接黃頭室韋,東北距達末婁雲。