dōng yí
东夷
gāo lí, běn fú yú bié zhǒng yě. dì dōng kuà hǎi jù xīn luó, nán yì kuà hǎi jù bǎi jì, xī běi dù liáo shuǐ yǔ yíng zhōu jiē, běi mò hé. qí jūn jū píng rǎng chéng, yì wèi cháng ān chéng, hàn lè làng jùn yě, qù jīng shī wǔ qiān lǐ ér yíng, suí shān qū liáo wèi fú, nán yá pèi shuǐ, wáng zhù gōng qí zuǒ. yòu yǒu guó nèi chéng hàn chéng, hào bié dōu. shuǐ yǒu dà liáo shǎo liáo: dà liáo chū mò hé xī nán shān, nán lì ān shì chéng shǎo liáo chū liáo shān xī, yì nán liú, yǒu liáng shuǐ chū sài wài, xī xíng yǔ zhī hé. yǒu mǎ zī shuǐ chū mò hé zhī bái shān, sè ruò yā tóu, hào yā lù shuǐ, lì guó nèi chéng xī, yǔ yán nán shuǐ hé, yòu xī nán zhì ān shì, rù yú hǎi. ér píng rǎng zài yā lù dōng nán, yǐ jù lú jì rén, yīn shì yǐ wéi qiàn.
高丽,本扶馀别种也。地东跨海距新罗,南亦跨海距百济,西北度辽水与营州 接,北靺鞨。其君居平壤城,亦谓长安城,汉乐浪郡也,去京师五千里而赢,随山 屈缭为郛,南涯浿水,王筑宫其左。又有国内城、汉城,号别都。水有大辽、少辽: 大辽出靺鞨西南山,南历安市城;少辽出辽山西,亦南流,有梁水出塞外,西行与 之合。有马訾水出靺鞨之白山,色若鸭头,号鸭渌水,历国内城西,与盐难水合, 又西南至安市,入于海。而平壤在鸭渌东南,以巨舻济人,因恃以为堑。
guān fán shí èr jí: yuē dà duì lú, huò yuē tǔ zuó yuē yù zhé, zhǔ tú bù zhě yuē tài dà shǐ zhě yuē bó yī tóu dà xiōng, suǒ wèi bó yī zhě, xiān rén yě, bǐng guó zhèng, sān suì yī yì, shàn zhí zé fǒu, fán dài rì, yǒu bù fú zé xiāng gōng, wáng wèi bì gōng shǒu, shèng zhě tīng wèi zhī yuē dà shǐ zhě yuē dà xiōng yuē shàng wèi shǐ zhě yuē zhū xiōng yuē xiǎo shǐ zhě yuē guò jié yuē xiān rén yuē gǔ zōu dà jiā. qí zhōu xiàn liù shí. dài chéng zhì nù sà yī, bǐ dū du yú chéng zhì chù lǘ jìn zhī, yì hào dào shǐ, bǐ cì shǐ. yǒu cān zuǒ, fēn gàn. yǒu dà mó dá, bǐ wèi jiāng jūn mò kè, bǐ zhōng láng jiàng.
官凡十二级:曰大对庐,或曰吐捽;曰郁折,主图簿者;曰太大使者;曰帛衣 头大兄,所谓帛衣者,先人也,秉国政,三岁一易,善职则否,凡代日,有不服则 相攻,王为闭宫守,胜者听为之;曰大使者;曰大兄;曰上位使者;曰诸兄;曰小 使者;曰过节;曰先人;曰古邹大加。其州县六十。大城置傉萨一,比都督;馀城 置处闾近支,亦号道使,比刺史。有参佐,分干。有大模达,比卫将军;末客,比 中郎将。
fēn wǔ bù: yuē nèi bù, jí hàn guì lóu bù yě, yì hào huáng bù yuē běi bù, jí jué nú bù yě, huò hào hòu bù yuē dōng bù, jí shùn nú bù yě, huò hào zuǒ bù yuē nán bù, jí guàn nú bù yě, yì hào qián bù yuē xī bù, jí xiāo nú bù yě.
分五部:曰内部,即汉桂娄部也,亦号黄部;曰北部,即绝奴部也,或号后部; 曰东部,即顺奴部也,或号左部;曰南部,即灌奴部也,亦号前部;曰西部,即消 奴部也。
wáng fú wǔ cǎi, yǐ bái luó zhì guān, gé dài jiē jīn kòu. dà chén qīng luó guān, cì jiàng luó, ěr liǎng niǎo yǔ, jīn yín zá kòu, shān tǒng xiù, kù dà kǒu, bái wéi dài, huáng gé lǚ. shù rén yī hè, dài biàn. nǚ zǐ shǒu jīn guó. sú xǐ yì tóu hú cù jū. shí yòng biān dòu fǔ guǐ léi xǐ. jū yī shān gǔ, yǐ cǎo cí wū, wéi wáng gōng guān fǔ fú lú yǐ wǎ. jù mín shèng dōng zuò zhǎng kēng, yūn huǒ yǐ qǔ nuǎn. qí zhì, qiào fǎ yǐ shéng xià, gù shǎo fàn. pàn zhě cóng jù zhuó tǐ, nǎi zhǎn zhī, jí rù qí jiā. jiàng bài shā rén jí piāo jié zhě zhǎn, dào zhě shí bèi qǔ cháng, shā niú mǎ zhě méi wèi nú bì, gù dào bù duō yí. hūn qǔ bù yòng bì, yǒu shòu zhě chǐ zhī. fú fù mǔ sāng sān nián, xiōng dì yú yuè chú. sú duō yín cí, lǐ líng xīng jí rì jī zǐ kè hán děng shén. guó zuǒ yǒu dà xué yuē shén suì, měi shí yuè, wáng jiē zì jì. rén xǐ xué, zhì qióng lǐ sī jiā, yì xiāng jīn miǎn, qú cè xī gòu yán wū, hào jú táng, zǐ dì wèi hūn zhě cáo chù, sòng jīng xí shè.
王服五采,以白罗制冠,革带皆金扣。大臣青罗冠,次绛罗,珥两鸟羽,金银 杂扣,衫筒袖,裤大口,白韦带,黄革履。庶人衣褐,戴弁。女子首巾帼。俗喜弈、 投壶、蹴鞠。食用笾、豆、簠、簋、罍、洗。居依山谷,以草茨屋,惟王宫、官府、 佛庐以瓦。窭民盛冬作长坑,煴火以取暖。其治,峭法以绳下,故少犯。叛者丛炬 灼体,乃斩之,籍入其家。降、败、杀人及剽劫者斩,盗者十倍取偿,杀牛马者没 为奴婢,故道不掇遗。婚娶不用币,有受者耻之。服父母丧三年,兄弟逾月除。俗 多淫祠,礼灵星及日、箕子、可汗等神。国左有大穴曰神隧,每十月,王皆自祭。 人喜学,至穷里厮家,亦相矜勉,衢侧悉构严屋,号局堂,子弟未婚者曹处,诵经 习射。
suí mò, qí wáng gāo yuán sǐ, yì mǔ dì jiàn wǔ sì. wǔ dé chū, zài qiǎn shǐ rù cháo. gāo zǔ xià shū xiū hǎo, yuē gāo lí rén zài zhōng guó zhě hù sòng, zhōng guó rén zài gāo lí zhě chì qiǎn hái. yú shì jiàn wǔ xī sōu wáng mìng guī yǒu sī, qiě wàn rén. hòu sān nián, qiǎn shǐ zhě bài wèi shàng zhù guó liáo dōng jùn wáng gāo lí wáng. mìng dào shì yǐ xiàng fǎ wǎng, wèi jiǎng lǎo zi. jiàn wǔ dà yuè, lǜ guó rén gòng tīng zhī, rì shù qiān rén. dì wèi zuǒ yòu yuē:" míng shí xū xiāng fù. gāo lí suī chén yú suí, ér zhōng jù yáng dì, hé chén zhī wèi? zhèn wù ān rén, hé bì shòu qí chén?" péi jǔ wēn yàn bó jiàn yuē:" liáo dōng běn jī zǐ guó, wèi jìn shí gù fēng nèi, bù kě bù chén. zhōng guó yǔ yí dí, yóu tài yáng yú liè xīng, bù kě yǐ jiàng." nǎi zhǐ. míng nián, xīn luó bǎi jì shàng shū, yán jiàn wǔ bì dào, shǐ bù dé cháo, qiě shù qīn rù. yǒu zhào sàn qí shì láng zhū zi shē chí jié yù hé, jiàn wǔ xiè zuì, nǎi qǐng yǔ èr guó píng. tài zōng yǐ qín tū jué xié lì, jiàn wǔ qiǎn shǐ zhě hè, bìng shàng fēng yù tú. dì zhào guǎng zhōu sī mǎ zhǎng sūn shī lín yì suí shì zhàn zì, huǐ gāo lí suǒ lì jīng guān. jiàn wǔ jù, nǎi zhù zhǎng chéng qiān lǐ, dōng běi shǒu fú yú, xī nán shǔ zhī hǎi. jiǔ zhī, qiǎn tài zǐ huán quán rù cháo xiàn fāng wù, dì hòu cì jī, zhào shǐ zhě chén dà dé chí jié dá láo, qiě guān mén. dà dé rù qí guó, hòu xiǎng guān shǒu, xī dé qí xiān qū. jiàn huá rén liú kè zhě, wèi dào qīn qī cún wáng, rén rén chuí tì, gù suǒ zhì shì nǚ jiā dào guàn. jiàn wǔ shèng chén bīng jiàn shǐ zhě. dà dé hái zòu, dì yuè. dà dé yòu yán:" wén gāo chāng miè, qí dà duì lú sān zhì guǎn, yǒu jiā lǐ yān." dì yuē:" gāo lí dì zhǐ sì jùn, wǒ fā zú shù wàn gōng liáo dōng, zhū chéng bì jiù, wǒ yǐ zhōu shī zì dōng lái fān hǎi qū píng rǎng, gù yì. rán tiān xià fǔ píng, bù yù láo rén ěr."
隋末,其王高元死,异母弟建武嗣。武德初,再遣使入朝。高祖下书脩好,约 高丽人在中国者护送,中国人在高丽者敕遣还。于是建武悉搜亡命归有司,且万人。 后三年,遣使者拜为上柱国、辽东郡王、高丽王。命道士以像法往,为讲《老子》。 建武大悦,率国人共听之,日数千人。帝谓左右曰:“名实须相副。高丽虽臣于隋, 而终拒炀帝,何臣之为?朕务安人,何必受其臣?”裴矩、温彦博谏曰:“辽东本 箕子国,魏晋时故封内,不可不臣。中国与夷狄,犹太阳于列星,不可以降。”乃 止。明年,新罗、百济上书,言建武闭道,使不得朝,且数侵入。有诏散骑侍郎硃 子奢持节谕和,建武谢罪,乃请与二国平。太宗已禽突厥颉利,建武遣使者贺,并 上封域图。帝诏广州司马长孙师临瘗隋士战胔,毁高丽所立京观。建武惧,乃筑长 城千里,东北首扶馀,西南属之海。久之,遣太子桓权入朝献方物,帝厚赐赍,诏 使者陈大德持节答劳,且观亹。大德入其国,厚饷官守,悉得其纤曲。见华人流客 者,为道亲戚存亡,人人垂涕,故所至士女夹道观。建武盛陈兵见使者。大德还奏, 帝悦。大德又言:“闻高昌灭,其大对庐三至馆,有加礼焉。”帝曰:“高丽地止 四郡,我发卒数万攻辽东,诸城必救,我以舟师自东莱帆海趋平壤,固易。然天下 甫平,不欲劳人耳。”
yǒu gài sū wén zhě, huò hào gài jīn, xìng quán shì, zì yún shēng shuǐ zhōng yǐ huò zhòng. xìng rěn bào. fù wèi dōng bù dà rén dà duì lú, sǐ. gài sū wén dāng sì, guó rén è zhī, bù dé lì. dùn shǒu xiè zhòng, qǐng shè zhí, yǒu bù kě, suī fèi wú huǐ. zhòng āi zhī, suì sì wèi. cán xiōng bù dào, zhū dà chén yǔ jiàn wǔ yì zhū zhī, gài sū wén jué, xī zhào zhū bù, dài yún dà yuè bīng, liè zhuàn jù qǐng dà chén lín shì, bīn zhì jǐn shā zhī, fán bǎi yú rén. chí rù gōng shā jiàn wǔ, cán qí shī tóu zhū gōu. gèng lì jiàn wǔ dì zhī zǐ cáng wèi wáng, zì wèi mò lí zhī, zhuān guó, yóu táng bīng bù shàng shū zhōng shū lìng zhí yún. mào kuí xiù, měi xū rán, guān fú jiē shì yǐ jīn, pèi wǔ dāo, zuǒ yòu mò gǎn yǎng shì. shǐ guì rén fú zhū dì, jiàn yǐ shēng mǎ. chū rù chén bīng, zhǎng hū jìn qiè, xíng rén wèi cuàn, zhì tóu kēng gǔ.
有盖苏文者,或号盖金,姓泉氏,自云生水中以惑众。性忍暴。父为东部大人、 大对庐,死。盖苏文当嗣,国人恶之,不得立。顿首谢众,请摄职,有不可,虽废 无悔。众哀之,遂嗣位。残凶不道,诸大臣与建武议诛之,盖苏文觉,悉召诸部, 绐云大阅兵,列馔具请大臣临视,宾至尽杀之,凡百余人。驰入宫杀建武,残其尸 投诸沟。更立建武弟之子藏为王,自为莫离支,专国,犹唐兵部尚书、中书令职云。 貌魁秀,美须髯,冠服皆饰以金,佩五刀,左右莫敢仰视。使贵人伏诸地,践以升 马。出入陈兵,长呼禁切,行人畏窜,至投坑谷。
dì wén jiàn wǔ wéi xià suǒ shā, cè rán qiǎn shǐ zhě chí jié diào jì. huò quàn dì kě suì tǎo zhī, dì bù yù yīn sàng fá zuì, nǎi bài cáng wèi liáo dōng jùn wáng gāo lí wáng. dì yuē:" gài sū wén shā jūn rǎng guó, zhèn qǔ zhī yì ěr, bù yuàn láo rén, ruò hé?" sī kōng fáng xuán líng yuē:" bì xià shì yǒng ér lì yǒu yú, jí bù yòng, suǒ wèi' zhǐ gē wéi wǔ' zhě." sī tú zhǎng sūn wú jì yuē:" gāo lí wú yī jiè gào nán, yí cì shū ān wèi zhī, yǐn qí huàn, fǔ qí cún, bǐ dāng tīng mìng." dì yuē:" shàn."
帝闻建武为下所杀,恻然遣使者持节吊祭。或劝帝可遂讨之,帝不欲因丧伐罪, 乃拜藏为辽东郡王、高丽王。帝曰:“盖苏文杀君攘国,朕取之易耳,不愿劳人, 若何?”司空房玄龄曰:“陛下士勇而力有余,戢不用,所谓‘止戈为武’者。” 司徒长孙无忌曰:“高丽无一介告难,宜赐书安尉之,隐其患,抚其存,彼当听命。” 帝曰:“善。”
huì xīn luó qiǎn shǐ zhě shàng shū yán:" gāo lí bǎi jì lián hé, jiāng jiàn tǎo. jǐn guī mìng tiān zǐ." dì wèn: " ruò hé ér miǎn?" shǐ zhě yuē:" jì qióng yǐ, wéi bì xià āi lián!" dì yuē:" wǒ yǐ piān bīng lǜ qì dān mò hé rù liáo dōng, ér guó kě shū yī suì, yī cè yě. wǒ yǐ jiàng páo dān zhì shù qiān cì ér guó, zhì, jiàn yǐ zhèn, èr guó jiàn, wèi wǒ shī zhì, bì zǒu, èr cè yě. bǎi jì shì hǎi, bù xiū róng xiè, wǒ yǐ zhōu shī shù wàn xí zhī ér guó nǚ jūn, gù wèi lín wǔ, wǒ yǐ zōng shì zhǔ ér guó, dài ān zé zì shǒu zhī, sān cè yě. shǐ zhě jì shú qǔ?" shǐ zhě bù néng duì. yú shì qiǎn sī nóng chéng xiàng lǐ xuán jiǎng yǐ xǐ shū ràng gāo lí, qiě shǐ zhǐ wù gōng. shǐ wèi zhì, ér gài sū wén yǐ qǔ xīn luó èr chéng. xuán jiǎng yù dì zhǐ, dá yuē:" wǎng suí jiàn qīn, xīn luó chéng zhān duó wǒ dì wǔ bǎi lǐ, jīn fēi jǐn fǎn dì, bīng bù zhǐ." xuán jiǎng yuē:" wǎng shì wū zú lùn xié? liáo dōng gù zhōng guó jùn xiàn, tiān zǐ qiě bù qǔ, gāo lí yān dé wéi zhào?" bù cóng. xuán jiǎng hái zòu, dì yuē:" mò lí zhī shā jūn, nüè yòng qí xià rú wò jǐng, yuàn tòng yì dào, wǒ chū shī wú míng zāi?" jiàn yì dài fū chǔ suì liáng yuē:" bì xià zhī bīng dù liáo ér kè gù shàn, wàn fēn yī bù dé chěng, qiě zài yòng shī, zài yòng shī, ān wēi bù kě yì." bīng bù shàng shū lǐ jī yuē:" bù rán. nǎng xuē yán tuó dào biān, bì xià yù zhuī jī, wèi zhēng kǔ jiàn ér zhǐ. xiàng ruò jī zhī, yī mǎ bù shēng fǎn. hòu fù pàn rǎo, zhì jīn wèi hèn." dì yuē: " chéng rán. dàn yī lǜ zhī shī ér yóu zhī, hòu shuí wèi wǒ jì zhě?" xīn luó shù qǐng yuán, nǎi xià wú chuán sì bǎi duò shū liáng, zhào yíng zhōu dū du zhāng jiǎn děng fā yōu yíng bīng jí qì dān xī mò hé děng chū tǎo. huì liáo yì, shī hái. mò lí zhī jù, qiǎn shǐ zhě nèi jīn, dì bù nà. shǐ zhě yòu yán:" mò lí zhī qiǎn guān wǔ shí rù sù wèi." dì nù zé shǐ zhě yuē: " ér děng wěi zhì gāo wǔ, ér bù fú jié sǐ yì, yòu wèi nì zǐ móu, bù kě shè." xī xià zhī yù.
会新罗遣使者上书言:“高丽、百济联和,将见讨。谨归命天子。”帝问: “若何而免?”使者曰:“计穷矣,惟陛下哀怜!”帝曰:“我以偏兵率契丹、靺 鞨入辽东,而国可纾一岁,一策也。我以绛袍丹帜数千赐而国,至,建以阵,二国 见,谓我师至,必走,二策也。百济恃海,不修戎械,我以舟师数万袭之;而国女 君,故为邻侮,我以宗室主而国,待安则自守之,三策也。使者计孰取?”使者不 能对。于是遣司农丞相里玄奖以玺书让高丽,且使止勿攻。使未至,而盖苏文已取 新罗二城。玄奖谕帝旨,答曰:“往隋见侵,新罗乘邅夺我地五百里,今非尽反地, 兵不止。”玄奖曰:“往事乌足论邪?辽东故中国郡县,天子且不取,高丽焉得违 诏?”不从。玄奖还奏,帝曰:“莫离支杀君,虐用其下如擭阱,怨痛溢道,我出 师无名哉?”谏议大夫褚遂良曰:“陛下之兵度辽而克固善,万分一不得逞,且再 用师,再用师,安危不可亿。”兵部尚书李勣曰:“不然。曩薛延陀盗边,陛下欲 追击,魏徵苦谏而止。向若击之,一马不生返。后复畔扰,至今为恨。”帝曰: “诚然。但一虑之失而尤之,后谁为我计者?”新罗数请援,乃下吴船四百柁输粮, 诏营州都督张俭等发幽、营兵及契丹、奚、靺鞨等出讨。会辽溢,师还。莫离支惧, 遣使者内金,帝不纳。使者又言:“莫离支遣官五十入宿卫。”帝怒责使者曰: “而等委质高武,而不伏节死义,又为逆子谋,不可赦。”悉下之狱。
yú shì dì yù zì jiāng tǎo zhī, zhào cháng ān qí lǎo láo yuē:" liáo dōng gù zhōng guó dì, ér mò lí zhī zéi shā qí zhǔ, zhèn jiāng zì xíng jīng lüè zhī, gù yǔ fù lǎo yuē: zi ruò sūn cóng wǒ xíng zhě, wǒ néng fǔ xún zhī, wú yōng xù yě." jí hòu cì bù sù. qún chén jiē quàn dì wú xíng, dì yuē:" wú zhī zhī yǐ, qù běn ér jiù mò, shě gāo yǐ qǔ xià, shì jìn ér zhī yuǎn, sān zhě wèi bù xiáng, fá gāo lí shì yě. rán gài sū wén shì jūn, yòu lù dà chén yǐ chěng, yī guó zhī rén yán jǐng dài jiù, yì zhě gù wèi liàng ěr." yú shì běi shū sù yíng zhōu, dōng chǔ sù gǔ dà rén chéng. dì xìng luò yáng, nǎi yǐ zhāng liàng wèi píng rǎng dào héng jūn dà zǒng guǎn, cháng hé zuǒ nán dāng fù zhī, rǎn rén dé liú yīng xíng zhāng wén gàn páng xiào tài chéng míng zhèn wèi zǒng guǎn, shuài jiāng wú jīng luò mù bīng fán sì wàn, wú sōu wǔ bǎi, fàn hǎi qū píng rǎng. yǐ lǐ jī wèi liáo dōng dào héng jūn dà zǒng guǎn, jiāng xià wáng dào zōng fù zhī, zhāng shì guì zhāng jiǎn zhí shī sī lì qì bì hé lì ā shǐ nà mí shè jiāng dé běn qū zhì shèng wú hēi tà wèi xíng jūn zǒng guǎn lì zhī, shuài qí shì liù wàn qū liáo dōng. zhào yuē:" zhèn suǒ guò, yíng dùn wú chì, shí wú fēng guài, shuǐ kě shè zhě wù zuò qiáo liáng, xíng zài fēi jìn zhōu xiàn bù de lìng xué shēng qí lǎo yíng yè. zhèn xī tí gē bō luàn, wú yíng yuè chǔ, yóu suǒ xiǎng fēng mǐ. jīn xìng jiā jǐ rén zú, zhǐ kǒng láo yú zhuǎn xiǎng, gù qū niú yáng yǐ sì jūn. qiě zhèn bì shèng yǒu wǔ: yǐ wǒ dà jī bǐ xiǎo, yǐ wǒ shùn tǎo bǐ nì, yǐ wǒ ān chéng bǐ luàn, yǐ wǒ yì dí bǐ láo, yǐ wǒ yuè dāng bǐ yuàn, qú yōu bù kè xié!" yòu fā qì dān xī xīn luó bǎi jì zhū jūn zhǎng bīng xī huì.
于是帝欲自将讨之,召长安耆老劳曰:“辽东故中国地,而莫离支贼杀其主, 朕将自行经略之,故与父老约:子若孙从我行者,我能拊循之,毋庸恤也。”即厚 赐布粟。群臣皆劝帝毋行,帝曰:“吾知之矣,去本而就末,舍高以取下,释近而 之远,三者为不祥,伐高丽是也。然盖苏文弑君,又戮大臣以逞,一国之人延颈待 救,议者顾未亮耳。”于是北输粟营州,东储粟古大人城。帝幸洛阳,乃以张亮为 平壤道行军大总管,常何、左难当副之,冉仁德、刘英行、张文干、庞孝泰、程名 振为总管,帅江、吴、京、洛募兵凡四万,吴艘五百,泛海趋平壤。以李勣为辽东 道行军大总管,江夏王道宗副之,张士贵、张俭、执失思力、契苾何力、阿史那弥 射、姜德本、曲智盛、吴黑闼为行军总管隶之,帅骑士六万趋辽东。诏曰:“朕所 过,营顿毋饬,食毋丰怪,水可涉者勿作桥梁,行在非近州县不得令学生、耆老迎 谒。朕昔提戈拨乱,无盈月储,犹所响风靡。今幸家给人足,只恐劳于转饷,故驱 牛羊以饲军。且朕必胜有五:以我大击彼小,以我顺讨彼逆,以我安乘彼乱,以我 逸敌彼劳,以我悦当彼怨,渠忧不克邪!”又发契丹、奚、新罗、百济诸君长兵悉 会。
shí jiǔ nián èr yuè, dì zì luò yáng cì dìng zhōu, wèi zuǒ yòu yuē:" jīn tiān xià dà dìng, wéi liáo dōng wèi bīn, hòu sì yīn shì mǎ shèng qiáng, móu chén dǎo yǐ zhēng tǎo, sāng luàn fāng shǐ, zhèn gù zì qǔ zhī, bù yí hòu shì yōu yě." dì zuò chéng mén, guò bīng, rén rén fǔ wèi, jí bìng zhě qīn shì zhī, chì zhōu xiàn zhì liáo, shì dà yuè. zhǎng sūn wú jì bái zòu:" tiān xià fú yú xī cóng, ér gōng guān zhǐ shí rén, tiān xià yǐ wéi qīng shén qì." dì yuē:" shì dù liáo shí wàn, jiē qù jiā shì. zhèn yǐ shí rén cóng, shàng nǜ qí duō, gōng zhǐ wù yán!" dì shēn shǔ tuó fáng, jié liǎng fú yú ān. sì yuè, jī jī jì liáo shuǐ, gāo lí jiē yīng chéng shǒu. dì dà xiǎng shì, zhàng yōu zhōu zhī nán, zhào zhǎng sūn wú jì shì shī, nǎi yǐn ér dōng.
十九年二月,帝自洛阳次定州,谓左右曰:“今天下大定,唯辽东未宾,后嗣 因士马盛强,谋臣导以征讨,丧乱方始,朕故自取之,不遗后世忧也。”帝坐城门, 过兵,人人抚慰,疾病者亲视之,敕州县治疗,士大悦。长孙无忌白奏:“天下符 鱼悉从,而宫官止十人,天下以为轻神器。”帝曰:“士度辽十万,皆去家室。朕 以十人从,尚恧其多,公止勿言!”帝身属橐房,结两箙于鞍。四月,勣绩济辽水, 高丽皆婴城守。帝大飨士,帐幽州之南,诏长孙无忌誓师,乃引而东。
jī gōng gài móu chéng, bá zhī, dé hù èr wàn, liáng shí wàn dàn, yǐ qí dì wèi gài zhōu. chéng míng zhèn gōng shā bēi chéng, yè rù qí xī, chéng kuì, lǔ qí kǒu bā qiān, yóu bīng yā lù shàng. jī suì wéi liáo dōng chéng. dì cì liáo zé, zhào yì suí zhàn shì lù gé. gāo lí fā xīn chéng guó nèi chéng qí sì wàn jiù liáo dōng. dào zōng lǜ zhāng yì jūn nì zhàn, jūn yì què. dào zōng yǐ qí chí zhī, lǔ bīng pì yì, duó qí liáng, shōu sàn zú, gāo yǐ wàng, jiàn gāo lí zhèn xiāo, jí jī pò zhī, zhǎn shǒu qiān yú jí, zhū jūn yì yǐ xùn. dì dù liáo shuǐ, chè gāng zhuó, jiān shì xīn. yíng mǎ shǒu shān, shēn dào chéng xià, jiàn shì tián qiàn, fēn fù zhī, zhòng zhě mǎ shàng chí zhī' qún chén zhèn jù, zhēng xié kuài yǐ jìn. chéng yǒu zhū méng cí, cí yǒu suǒ jiǎ xiān máo, wàng yán qián yān shì tiān suǒ jiàng. fāng wéi jí, shì měi nǚ yǐ fù shén, wū yán zhū méng yuè, chéng bì wán. jī liè pāo chē, fēi dà shí guò sān bǎi bù, suǒ dāng zhé kuì, lǔ jī mù wèi lóu, jié huán wǎng, bù néng jù. yǐ chōng chē zhuàng pí wū, suì zhī. shí bǎi jì shàng jīn zhào kǎi, yòu yǐ xuán jīn wèi shān wǔ wén kǎi, shì bèi yǐ cóng. dì yǔ jī huì, jiǎ guāng xuàn rì. huì nán fēng jí, shì zòng huǒ fén xī nán, biāo yán chéng zhōng, wū jǐ jǐn, rén sǐ yú liáo zhě wàn yú. zhòng dēng pí, lǔ méng dùn yǐ jù, shì jǔ cháng máo chōng zhī, lìn shí rú yǔ, chéng suì kuì, huò shèng bīng wàn, hù sì wàn, liáng wǔ shí wàn dàn. yǐ qí dì wèi liáo zhōu. chū, dì zì tài zǐ suǒ shǔ xíng zài, shě zhì yī fēng, yuē xià liáo dōng jǔ fēng, shì rì chuán liáo rù sāi.
勣攻盖牟城,拔之,得户二万,粮十万石,以其地为盖州。程名振攻沙卑城, 夜入其西,城溃,虏其口八千,游兵鸭渌上。勣遂围辽东城。帝次辽泽,诏瘗隋战 士露骼。高丽发新城、国内城骑四万救辽东。道宗率张乂君逆战,君乂却。道宗以 骑驰之,虏兵辟易,夺其梁,收散卒,高以望,见高丽阵嚣,急击破之,斩首千馀 级,诛君乂以徇。帝度辽水,彻杠彴,坚士心。营马首山,身到城下,见士填堑, 分负之,重者马上持之’群臣震惧,争挟塊以进。城有硃蒙祠,祠有锁甲、铦矛, 妄言前燕世天所降。方围急,饰美女以妇神,诬言硃蒙悦,城必完。勣列抛车,飞 大石过三百步,所当辄溃,虏积木为楼,结絙罔,不能拒。以冲车撞陴屋,碎之。 时百济上金旐铠,又以玄金为山五文铠,士被以从。帝与勣会,甲光炫日。会南风 急,士纵火焚西南,熛延城中,屋几尽,人死于燎者万馀。众登陴,虏蒙盾以拒, 士举长矛舂之,蔺石如雨,城遂溃,获胜兵万,户四万,粮五十万石。以其地为辽 州。初,帝自太子所属行在,舍置一烽,约下辽东举烽,是日传燎入塞。
jìn gōng bái yá chéng, chéng fù shān yǒu yá shuǐ, xiǎn shén. dì bì xī běi. lǔ qiú sūn fá yīn yīn gài jiàng, rán chéng zhōng bù néng yī. dì cì zhì yuē:" ruò jiàng, jiàn yú dié yǐ xìn." é ér jǔ zhì, chéng rén jiē yǐ táng bīng dēng yǐ, nǎi jiàng. chū, fá yīn zhōng huǐ, dì nù, yuē yǐ lǔ kǒu bì zhū jiàng. jí shì, lǐ jī yuē:" shì fèn ér xiān, tān lǔ huò yě. jīn chéng wēi bá, bù kě xǔ jiàng yǐ gū shì xīn." dì yuē:" jiāng jūn yán shì yě. rán zòng bīng shā lù, lüè rén qī nú, zhèn bù rěn. jiāng jūn huī xià yǒu gōng zhě, zhèn néng yǐ kù wù shǎng zhī, shù yīn jiāng jūn shú yī chéng hū." huò nán nǚ fán wàn bīng èr qiān. yǐ qí dì wèi yán zhōu, bài fá yīn wèi cì shǐ. mò lí zhī yǐ jiā shī rén qī bǎi shù gài móu, jī fú zhī. qǐng zì xiào, dì yuē:" ér jiā jiā shī, nǎi wèi wǒ zhàn, jiāng jǐn lù yǐ. yí yī xìng qiú yī rén lì, bù kě." bǐng ér zòng zhī.
进攻白崖城,城负山有厓水,险甚。帝壁西北。虏酋孙伐音阴丐降,然城中不 能一。帝赐帜曰:“若降,建于堞以信。”俄而举帜,城人皆以唐兵登矣,乃降。 初,伐音中悔,帝怒,约以虏口畀诸将。及是,李勣曰:“士奋而先,贪虏获也。 今城危拔,不可许降以孤士心。”帝曰:“将军言是也。然纵兵杀戮,略人妻孥, 朕不忍。将军麾下有功者,朕能以库物赏之,庶因将军赎一城乎。”获男女凡万、 兵二千。以其地为岩州,拜伐音为刺史。莫离支以加尸人七百戍盖牟,勣俘之。请 自效,帝曰:“而家加尸,乃为我战,将尽戮矣。夷一姓求一人力,不可。”禀而 纵之。
cì ān shì. yú shì gāo lí běi bù nù sà gāo yán shòu nán bù nù sà gāo huì zhēn yǐn bīng jí mò hé zhòng shí wǔ wàn lái yuán. dì yuē:" bǐ ruò lè bīng lián ān shì ér bì, jù gāo shān, qǔ chéng zhōng sù shí zhī, zòng mò hé lüè wú niú mǎ, gōng zhī bù kě xià, cǐ shàng cè yě. bá chéng yè qù, zhōng cè yě. yǔ wú zhēng fēng, zé qín yǐ." yǒu dà duì lú wèi yán shòu jì yuē: " wú wén zhōng guó luàn, háo xióng bìng fèn, qín wáng shén wǔ, dí wú jiān, zhàn wú qián, suì dìng tiān xià, nán miàn ér dì, běi dí xī róng wǎng bù chén. jīn sǎo dì ér lái, móu chén zhòng jiāng jiē zài, qí fēng bù kě xiào. jīn mò ruò dùn bīng kuàng rì, yīn qiǎn qí bīng jué qí xiǎng dào, bù xún yuè liáng jǐn, yù zhàn bù dé, guī zé wú lù, nǎi kě qǔ yě." yán shòu bù cóng, yǐn jūn jù ān shì sì shí lǐ ér tún. dì yuē:" lǔ duò wú cè zhōng yǐ." mìng zuǒ wèi dà jiàng jūn ā shǐ nà shè ěr yǐ tū jué qiān qí cháng zhī, lǔ cháng yǐ mò hé ruì bīng jū qián, shè ěr bīng jiē ér běi. yán shòu yuē:" táng yì yǔ ěr." jìn yī shè, yǐ lù ér zhèn. dì zhào yán shòu yuē:" wǒ yǐ ěr yǒu qiáng chén zéi shā qí zhǔ, lái wèn zuì, jí jiāo zhàn, fēi wǒ yì." yán shòu wèi rán, àn jiǎ qí. dì yè zhào zhū jiàng, shǐ lǐ jī lǜ bù qí wàn wǔ qiān zhèn xī lǐng dāng zéi, zhǎng sūn wú jì niú jìn dá jīng bīng wàn rén chū lǔ bèi xiá gǔ, dì yǐ qí sì qiān yǎn zhì qū lǔ běi shān shàng, lìng zhū jūn yuē:" wén gǔ shēng ér zòng." zhāng wò cháo táng, yuē:" míng rì rì zhōng, nà xiáng lǔ yú cǐ." shì yè, liú xīng duò yán shòu yíng. dàn rì, lǔ shì jī jūn shǎo, jí zhàn. dì wàng wú jì jūn chén shàng, mìng gǔ jiǎo zuò, bīng zhì sì hé, lǔ huáng huò, jiāng fēn bīng yù zhī, zhòng yǐ xiāo. jī yǐ bù shuò jī bài zhī, wú jì chéng qí hòu, dì zì shān chí xià, lǔ dà luàn, zhǎn shǒu èr wàn jí. yán shòu shōu yú zhòng fù shān zì gù, wú jì jī hé wéi zhī, chè chuān liáng, duàn guī lù. dì àn pèi guān lǔ yíng lěi yuē:" gāo lí qīng guó lái, yī huī ér pò, tiān zàn wǒ yě." xià mǎ zài bài, xiè shui xiōng yú tiān. yán shòu děng dù shì qióng, jí jǔ zhòng jiàng. rù yuán mén, xī ér qián, bài shǒu qǐng mìng. dì yuē:" hòu gǎn yǔ tiān zǐ zhàn hū?" huáng hàn bù de duì. dì liào qiú zhǎng sān qiān wǔ bǎi rén, xī guān zhī, xǔ nèi xǐ, yú zhòng sān wàn zòng hái zhī, zhū mò hé sān qiān yú rén, huò mǎ niú shí wàn, míng guāng kǎi wàn lǐng. gāo lí zhèn hài, hòu huáng yín èr chéng zì bá qù, shù bǎi lǐ wú shě yān. nǎi yì bào tài zǐ, bìng cì zhū chén shū yuē:" zhèn zì jiāng ruò cǐ, yún hé?" yīn hào suǒ xìng shān wèi zhù bì shān, tú pò zhèn zhuàng, lè shí jì gōng. bài yán shòu hóng lú qīng, huì zhēn sī nóng qīng. hòu qí huò chān rén, dì jiě qí fù, zì yán bù shí qiě sān rì, mìng sì zhī, cì yǐ juē, qiǎn yuē:" guī yǔ mò lí zhī, ruò xū jūn zhōng jìn tuì, kě qiǎn rén zhì wú suǒ." dì měi yíng bù zuò qiàn lěi, jǐn chì hòu ér yǐ, ér shì yùn liáng, suī dān qí, lǔ bù gǎn chāo.
次安市。于是高丽北部傉萨高延寿、南部傉萨高惠真引兵及靺鞨众十五万来援。 帝曰:“彼若勒兵连安市而壁,据高山,取城中粟食之,纵靺鞨略吾牛马,攻之不 可下,此上策也。拔城夜去,中策也。与吾争锋,则禽矣。”有大对庐为延寿计曰: “吾闻中国乱,豪雄并奋,秦王神武,敌无坚,战无前,遂定天下,南面而帝,北 狄、西戎罔不臣。今扫地而来,谋臣重将皆在,其锋不可校。今莫若顿兵旷日,阴 遣奇兵绝其饷道,不旬月粮尽,欲战不得,归则无路,乃可取也。”延寿不从,引 军距安市四十里而屯。帝曰:“虏堕吾策中矣。”命左卫大将军阿史那社尔以突厥 千骑尝之,虏常以靺鞨锐兵居前,社尔兵接而北。延寿曰:“唐易与耳。”进一舍, 倚麓而阵。帝诏延寿曰:“我以尔有强臣贼杀其主,来问罪,即交战,非我意。” 延寿谓然,按甲俟。帝夜召诸将,使李勣率步骑万五千阵西岭当贼,长孙无忌、牛 进达精兵万人出虏背狭谷,帝以骑四千偃帜趋虏北山上,令诸军曰:“闻鼓声而纵。” 张幄朝堂,曰:“明日日中,纳降虏于此。”是夜,流星堕延寿营。旦日,虏视勣 军少,即战。帝望无忌军尘上,命鼓角作,兵帜四合,虏惶惑,将分兵御之,众已 嚣。勣以步槊击败之,无忌乘其后,帝自山驰下,虏大乱,斩首二万级。延寿收馀 众负山自固,无忌、勣合围之,彻川梁,断归路。帝按辔观虏营垒曰:“高丽倾国 来,一麾而破,天赞我也。”下马再拜,谢氵兄于天。延寿等度势穷,即举众降。 入辕门,膝而前,拜手请命。帝曰:“后敢与天子战乎?”惶汗不得对。帝料酋长 三千五百人,悉官之,许内徙,馀众三万纵还之,诛靺鞨三千馀人,获马牛十万, 明光铠万领。高丽震骇,后黄、银二城自拔去,数百里无舍烟。乃驿报太子,并赐 诸臣书曰:“朕自将若此,云何?”因号所幸山为驻跸山,图破阵状,勒石纪功。 拜延寿鸿胪卿,惠真司农卿。候骑获觇人,帝解其缚,自言不食且三日,命饲之, 赐以屩,遣曰:“归语莫离支,若须军中进退,可遣人至吾所。”帝每营不作堑垒, 谨斥候而已,而士运粮,虽单骑,虏不敢钞。
dì yǔ jī yì suǒ gōng, dì yuē:" wú wén ān shì dì xiǎn ér zhòng hàn, mò lí zhī jī bù néng xià, yīn yǔ zhī. jiàn ān shì xiǎn jué, sù duō ér shì shǎo, ruò chū qí bù yì gōng zhī, bù xiāng jiù yǐ. jiàn ān dé, zé ān shì zài wú fù zhōng." jī yuē:" bù rán. jī liáng liáo dōng, ér xī jī jiàn ān, zéi jiāng gěng wǒ guī lù, bù rú xiān gōng ān shì." dì yuē: " shàn." suì gōng zhī, wèi néng xià. yán shòu huì zhēn móu yuē:" wū gǔ chéng nù sà yǐ mào, cháo gōng ér xī kě xià. wū gǔ bá, zé píng rǎng jǔ yǐ." qún chén yì yǐ zhāng liàng jūn zài shā chéng, zhào zhī yī xī zhì, ruò qǔ wū gǔ, dù yā lù, pò qí fù xīn, jì zhī shàn zhě. wú jì yuē:" tiān zǐ xíng shī bù jiǎo xìng. ān shì zhòng shí wàn zài wú hòu, bù rú xiān pò zhī, nǎi qū ér nán, wàn quán shì yě." nǎi zhǐ. chéng zhōng jiàn dì jīng huī, zhé chéng pí zào, dì nù. jī qǐng pò rì nán zi jǐn zhū. lǔ wén, gù sǐ zhàn. jiāng xià wáng dào zōng zhù jù yīn gōng dōng nán, lǔ zēng pí yǐ shǒu. jī gōng qí xī, zhuàng chē suǒ huài, suí zhé chuàn zhà wèi lóu. dì wén chéng zhōng jī zhì shēng, yuē:" wéi jiǔ, tū wú qián yān. jīn jī zhì míng, bì shā yǐ xiǎng shì, lǔ qiě yè chū." zhào yán bīng. bǐng yè, lǔ shù bǎi rén zhuì ér xià, xī qín zhī. dào zōng yǐ shù méi guǒ tǔ jī zhī, jù yīn chéng, pò chéng bù shù zhàng, guǒ yì dū wèi fù fú ài shǒu zhī, zì gāo ér pái qí chéng, chéng qiě tuí, fú ài sī qù suǒ bù, lǔ bīng dé zì tuí chéng chū, jù ér qiàn duàn zhī, jī huǒ yíng dùn gù shǒu. dì nù, zhǎn fú ài, chì zhū jiàng jī zhī, sān rì bù kè.
帝与勣议所攻,帝曰:“吾闻安市地险而众悍,莫离支击不能下,因与之。建 安恃险绝,粟多而士少,若出其不意攻之,不相救矣。建安得,则安市在吾腹中。” 勣曰:“不然。积粮辽东,而西击建安,贼将梗我归路,不如先攻安市。”帝曰: “善。”遂攻之,未能下。延寿、惠真谋曰:“乌骨城傉萨已耄,朝攻而夕可下。 乌骨拔,则平壤举矣。”群臣亦以张亮军在沙城,召之一昔至,若取乌骨,度鸭渌, 迫其腹心,计之善者。无忌曰:“天子行师不徼幸。安市众十万在吾后,不如先破 之,乃驱而南,万全势也。”乃止。城中见帝旌麾,辄乘陴噪,帝怒。勣请破日男 子尽诛。虏闻,故死战。江夏王道宗筑距闉攻东南,虏增陴以守。勣攻其西,撞车 所坏,随辄串栅为楼。帝闻城中鸡彘声,曰:“围久,突无黔烟。今鸡彘鸣,必杀 以飨士,虏且夜出。”诏严兵。丙夜,虏数百人缒而下,悉禽之。道宗以树枚裹土 积之,距闉成,迫城不数丈,果毅都尉傅伏爱守之,自高而排其城,城且颓,伏爱 私去所部,虏兵得自颓城出,据而堑断之,积火萦盾固守。帝怒,斩伏爱,敕诸将 击之,三日不克。
yǒu zhào bān shī, bá liáo gài èr zhōu zhī rén yǐ guī. bīng guò chéng xià, chéng zhōng bǐng xī yǎn qí, qiú zhǎng dēng chéng zài bài, dì jiā qí shǒu, cì juàn bǎi pǐ. liáo zhōu sù shàng shí wàn hú, shì qǔ bù néng jǐn. dì zhì bó cuò shuǐ, zǔ nào, bā shí lǐ chē qí bù tōng. zhǎng sūn wú jì yáng shī dào děng lǜ wàn rén zhǎn qiáo zhù dào, lián chē wèi liáng, dì fù xīn mǎ shàng zhù yì. shí yuè, bīng bì dù, xuě shén, zhào shǔ liáo yǐ dài jì. shǐ xíng, shì shí wàn, mǎ wàn pǐ dǎi hái, wù gù cái qiān yú, mǎ sǐ shí bā. chuán shī qī wàn, wù gù yì shù bǎi. zhào jí zhàn hái zàng liǔ chéng, jì yǐ tài láo, dì lín kū, cóng chén jiē liú tì. dì zǒng fēi qí rù lín yú guān, huáng tài zǐ yíng dào zuǒ. chū, dì yǔ tài zǐ bié, yù hè páo, yuē:" qí jiàn ěr nǎi gèng." páo lì èr shí fú yì, zhì chuān xué. qún chén qǐng gèng fú, dì yuē:" shì jiē bì yī, wú kě xīn fú xié?" jí shì, tài zǐ jìn jié yī, nǎi yù. liáo jiàng kǒu wàn sì qiān, dāng méi wèi nú bì, qián jí yōu zhōu, jiāng fēn shǎng shì. dì yǐ fù zǐ fū fù lí xī, zhào yǒu sī yǐ bù bó shú zhī, yuán wèi mín, liè bài huān wǔ, sān rì bù xī. yán shòu jì jiàng, yǐ yōu sǐ, dú huì zhēn zhì cháng ān.
有诏班师,拔辽、盖二州之人以归。兵过城下,城中屏息偃旗,酋长登城再拜, 帝嘉其守,赐绢百匹。辽州粟尚十万斛,士取不能尽。帝至渤错水,阻淖,八十里 车骑不通。长孙无忌、杨师道等率万人斩樵筑道,联车为梁,帝负薪马上助役。十 月,兵毕度,雪甚,诏属燎以待济。始行,士十万,马万匹;逮还,物故裁千余, 马死十八。船师七万,物故亦数百。诏集战骸葬柳城,祭以太牢,帝临哭,从臣皆 流涕。帝总飞骑入临渝关,皇太子迎道左。初,帝与太子别,御褐袍,曰:“俟见 尔乃更。”袍历二时弗易,至穿穴。群臣请更服,帝曰:“士皆敝衣,吾可新服邪?” 及是,太子进洁衣,乃御。辽降口万四千,当没为奴婢,前集幽州,将分赏士。帝 以父子夫妇离析,诏有司以布帛赎之,原为民,列拜欢舞,三日不息。延寿既降, 以忧死,独惠真至长安。
míng nián chūn, cáng qiǎn shǐ zhě shàng fāng wù, qiě xiè zuì xiàn èr shū kǒu, dì chì hái zhī, wèi shǐ zhě yuē:" sè zhě rén suǒ zhòng, rán mǐn qí qù qīn qī yǐ shāng nǎi xīn, wǒ bù qǔ yě." chū, shī hái, dì yǐ gōng fú cì gài sū wén, shòu zhī, bù qiǎn shǐ zhě xiè, yú shì xià zhào xuē qì cháo gòng.
明年春,藏遣使者上方物,且谢罪;献二姝口,帝敕还之,谓使者曰:“色者 人所重,然愍其去亲戚以伤乃心,我不取也。”初,师还,帝以弓服赐盖苏文,受 之,不遣使者谢,于是下诏削弃朝贡。
yòu míng nián sān yuè, zhào zuǒ wǔ wèi dà jiàng jūn niú jìn dá wèi qīng qiū dào héng jūn dà zǒng guǎn, yòu wǔ wèi jiāng jūn lǐ hǎi àn fù zhī, zì lái zhōu dù hǎi lǐ jī wèi liáo dōng dào héng jūn dà zǒng guǎn, yòu wǔ wèi jiāng jūn sūn èr lǎng yòu tún wèi dà jiàng jūn zhèng rén tài fù zhī, lǜ yíng zhōu dū du bīng, yáo xīn chéng dào yǐ jìn. cì nán sū mù dǐ, lǔ bīng zhàn bù shèng, fén qí fú. qī yuè, jìn dá děng qǔ shí chéng, jìn gōng jī lì chéng, zhǎn jí shù qiān, nǎi jiē hái. cáng qiǎn zi mò lí zhī gāo rèn wǔ lái zhāo, yīn xiè zuì.
又明年三月,诏左武卫大将军牛进达为青丘道行军大总管,右武卫将军李海岸 副之,自莱州度海;李勣为辽东道行军大总管,右武卫将军孙贰朗、右屯卫大将军 郑仁泰副之,率营州都督兵,繇新城道以进。次南苏、木底,虏兵战不胜,焚其郛。 七月,进达等取石城,进攻积利城,斩级数千,乃皆还。藏遣子莫离支高任武来朝, 因谢罪。
èr shí èr nián, zhào yòu wǔ wèi dà jiàng jūn xuē wàn chè wèi qīng qiū dào héng jūn dà zǒng guǎn, yòu wèi jiāng jūn péi xíng fāng fù zhī, zì hǎi dào rù. bù jiàng gǔ shén gǎn yǔ lǔ zhàn hé shān, lǔ kuì lǔ chéng míng xí wǒ zhōu, fú bīng pò zhī. wàn chè dù yā lù, cì pō zhuó chéng, jù sì shí lǐ ér shě. lǔ jù, jiē qì yì jū qù. dà qiú suǒ fū sūn jù zhàn, wàn chè jī zhǎn zhī, suì wéi chéng, pò qí yuán bīng sān wàn, nǎi hái. dì yǔ zhǎng sūn wú jì jì yuē:" gāo lí kùn wú shī zhī rù, hù wáng hào, tián suì bù shōu, gài sū wén zhù chéng zēng pí, xià jī wò sǐ gōu hè, bù shèng bì yǐ. míng nián yǐ sān shí wàn zhòng, gōng wèi dà zǒng guǎn, yī jǔ kě miè yě." nǎi zhào jiàn nán dà zhì chuán, shǔ rén yuàn shū cái jiāng nán, jì zhí zuò zhōu, zhōu qǔ jiān qiān èr bǎi. bā shǔ dà sāo, qióng méi yǎ sān zhōu liáo jiē fǎn, fā lǒng xī xiá nèi bīng èr wàn jī dìng zhī. shǐ, dì jué qǔ lǔ, gù zhào shǎn zhōu cì shǐ sūn fú jiā lái zhōu cì shǐ lǐ dào yù chǔ liáng xiè yú sān shān pǔ wū hú dǎo, yuè zhōu dū du zhì dà huáng ǒu fǎng yǐ dài. huì dì bēng, nǎi jiē bà. cáng qiǎn shǐ zhě fèng wèi.
二十二年,诏右武卫大将军薛万彻为青丘道行军大总管,右卫将军裴行方副之, 自海道入。部将古神感与虏战曷山,虏溃;虏乘暝袭我舟,伏兵破之。万彻度鸭渌, 次泊灼城,拒四十里而舍。虏惧,皆弃邑居去。大酋所夫孙拒战,万彻击斩之,遂 围城,破其援兵三万,乃还。帝与长孙无忌计曰:“高丽困吾师之入,户亡耗,田 岁不收,盖苏文筑城增陴,下饥卧死沟壑,不胜敝矣。明年以三十万众,公为大总 管,一举可灭也。”乃诏剑南大治船,蜀人愿输财江南,计直作舟,舟取缣千二百。 巴、蜀大骚,邛、眉、雅三州獠皆反,发陇西、峡内兵二万击定之。始,帝决取虏, 故诏陕州刺史孙伏伽、莱州刺史李道裕储粮械于三山浦、乌胡岛,越州都督治大艎 偶舫以待。会帝崩,乃皆罢。藏遣使者奉慰。
yǒng huī wǔ nián, cáng yǐ mò hé bīng gōng qì dān, zhàn xīn chéng. dà fēng, shǐ jiē hái jī, wèi qì dān suǒ chéng, dà bài. qì dān huǒ yě fù zhàn, rén sǐ xiāng jí, jī shī ér zhǒng zhī. qiǎn shǐ zhě gào jié, gāo zōng wèi lù bù yú cháo. liù nián, xīn luó sù gāo lí mò hé duó sān shí liù chéng, wéi tiān zǐ āi jiù. yǒu zhào yíng zhōu dū du chéng míng zhèn zuǒ wèi zhōng láng jiàng sū dìng fāng lǜ shī tǎo zhī. zhì xīn chéng, bài gāo lí bīng, huǒ wài fú jí xū luò, yǐn hái. xiǎn qìng sān nián, fù qiǎn míng zhèn lǜ xuē rén guì gōng zhī, wèi néng kè. hòu èr nián, tiān zǐ yǐ píng bǎi jì, nǎi yǐ zuǒ xiāo wèi dà jiàng jūn qì bì lì hé yòu wǔ wèi dà jiàng jūn sū dìng fāng zuǒ xiāo wèi jiāng jūn liú bó yīng lǜ zhū jiàng chū pèi jiāng liáo dōng píng rǎng dào tǎo zhī. lóng shuò yuán nián, dà mù bīng, bài zhì zhū jiàng, tiān zǐ yù zì xíng, wèi zhōu cì shǐ lǐ jūn qiú jiàn yán:" gāo lí xiǎo chǒu, hé zhì qīng zhōng guó shì zhī? yǒu rú gāo lí jì miè, bì fā bīng yǐ shǒu, shǎo fā zé wēi bù zhèn, duō fā rén bù ān, shì tiān xià pí yú zhuǎn shù. chén wèi zhēng zhī wèi rú wù zhēng, miè zhī wèi rú wù miè." yì huì wǔ hòu kǔ yāo, dì nǎi zhǐ. bā yuè, dìng fāng pò lǔ bīng yú pèi jiāng, duó mǎ yì shān, suì wéi píng rǎng. míng nián, páng xiào tài yǐ lǐng nán bīng bì shé shuǐ, gài sū wén gōng zhī, jǔ jūn méi dìng fāng jiě ér guī.
永徽五年,藏以靺鞨兵攻契丹,战新城。大风,矢皆还激,为契丹所乘,大败。 契丹火野复战,人死相藉,积尸而冢之。遣使者告捷,高宗为露布于朝。六年,新 罗诉高丽、靺鞨夺三十六城,惟天子哀救。有诏营州都督程名振、左卫中郎将苏定 方率师讨之。至新城,败高丽兵,火外郛及墟落,引还。显庆三年,复遣名振率薛 仁贵攻之,未能克。后二年,天子已平百济,乃以左骁卫大将军契苾力何、右武卫 大将军苏定方、左骁卫将军刘伯英率诸将出浿江、辽东、平壤道讨之。龙朔元年, 大募兵,拜置诸将,天子欲自行,蔚州刺史李君球建言:“高丽小丑,何至倾中国 事之?有如高丽既灭,必发兵以守,少发则威不振,多发人不安,是天下疲于转戍。 臣谓征之未如勿征,灭之未如勿灭。”亦会武后苦邀,帝乃止。八月,定方破虏兵 于浿江,夺马邑山,遂围平壤。明年,庞孝泰以岭南兵壁蛇水,盖苏文攻之,举军 没;定方解而归。
gān fēng yuán nián, cáng qiǎn zǐ nán fú cóng tiān zǐ fēng tài shān, hái ér gài sū wén sǐ, zǐ nán shēng dài wéi mò lí zhī, yǒu dì nán jiàn nán chǎn xiāng yuàn. nán shēng jù guó nèi chéng, qiǎn zi xiàn chéng rù cháo qiú jiù, gài sū wén dì jìng tǔ yì qǐng gē dì jiàng. nǎi zhào qì bì hé lì wèi liáo dōng dào ān fǔ dà shǐ, zuǒ jīn wú wèi jiāng jūn páng tóng shàn yíng zhōu dū du gāo kǎn wèi xíng jūn zǒng guǎn, zuǒ wǔ wèi jiāng jūn xuē rén guì zuǒ jiān mén jiāng jūn lǐ jǐn xíng diàn ér xíng. jiǔ yuè, tóng shàn pò gāo lí bīng, nán shēng lǜ shī lái huì. zhào bài nán shēng tè jìn liáo dōng dà dū dū jiān píng rǎng dào ān fǔ dà shǐ, fēng xuán tù jùn gōng. yòu yǐ lǐ jī wèi liáo dōng dào héng jūn dà zǒng guǎn jiān ān fǔ dà shǐ, yǔ qì bì hé lì páng tóng shàn bìng lì. zhào dú gū qīng yún yóu yā lù dào, guō dài fēng jī lì dào, liú rén yuàn bì liè dào, jīn dài wèn hǎi gǔ dào, bìng wèi xíng jūn zǒng guǎn, shòu jī jié dù zhuǎn yān zhào shí kuài liáo dōng. míng nián zhēng yuè, jī yǐn dào cì xīn chéng, hé zhū jiàng móu yuē:" xīn chéng, zéi xī bǐ, bù xiān tú, yú chéng wèi yì xià." suì bì xī nán shān lín chéng, chéng rén fù shù qiú chū jiàng. jī jìn bá chéng shí yǒu liù. guō dài fēng yǐ zhōu shī jì hǎi, qū píng rǎng. sān nián èr yuè, jī lǜ rén guì bá fú yú chéng, tā chéng sān shí jiē nà kuǎn. tóng shàn kǎn shǒu xīn chéng, nán jiàn qiǎn bīng xí zhī, rén guì jiù kǎn, zhàn jīn shān, bù shèng. gāo lí gǔ ér jìn, ruì shén. rén guì héng jī, dà pò zhī, zhǎn shǒu wǔ wàn jí, bá nán sū mù dǐ cāng yán sān chéng, yǐn bīng lüè dì, yǔ jī huì. shì yù shǐ jiǎ yán zhōng jì shì hái, dì wèn jūn zhōng yún hé. duì yuē:" bì kè. xī xiān dì wèn zuì, suǒ yǐ bù dé zhì zhě, lǔ wèi yǒu zhān yě. yàn yuē: ' jūn wú méi, zhōng dào huí'. jīn nán shēng xiōng dì xì hěn, wèi wǒ xiāng dǎo, lǔ zhī qíng wěi, wǒ jǐn zhī zhī, jiāng zhōng shì lì, chén gù yuē bì kè. qiě gāo lí mì jì yuē:' bù jí jiǔ bǎi nián, dāng yǒu bā shí dà jiàng miè zhī.' gāo shì zì hàn yǒu guó, jīn jiǔ bǎi nián, jī nián bā shí yǐ. lǔ réng jiàn jī, rén xiāng lüè mài, dì zhèn liè, láng hú rù chéng, fēn xué yú mén, rén xīn wēi hài, shì xíng bù zài jǔ yǐ."
乾封元年,藏遣子男福从天子封泰山,还而盖苏文死,子男生代为莫离支,有 弟男建、男产相怨。男生据国内城,遣子献诚入朝求救,盖苏文弟净土亦请割地降。 乃诏契苾何力为辽东道安抚大使,左金吾卫将军庞同善、营州都督高偘为行军总管, 左武卫将军薛仁贵、左监门将军李谨行殿而行。九月,同善破高丽兵,男生率师来 会。诏拜男生特进、辽东大都督兼平壤道安抚大使,封玄菟郡公。又以李勣为辽东 道行军大总管兼安抚大使,与契苾何力、庞同善并力。诏独孤卿云由鸭渌道,郭待 封积利道,刘仁愿毕列道,金待问海谷道,并为行军总管,受勣节度;转燕、赵食 廥辽东。明年正月,勣引道次新城,合诸将谋曰:“新城,贼西鄙,不先图,馀城 未易下。”遂壁西南山临城,城人缚戍酋出降。勣进拔城十有六。郭待封以舟师济 海,趋平壤。三年二月,勣率仁贵拔扶馀城,它城三十皆纳款。同善、偘守新城, 男建遣兵袭之,仁贵救偘,战金山,不胜。高丽鼓而进,锐甚。仁贵横击,大破之, 斩首五万级,拔南苏、木底、苍岩三城,引兵略地,与勣会。侍御史贾言忠计事还, 帝问军中云何。对曰:“必克。昔先帝问罪,所以不得志者,虏未有邅也。谚曰: ‘军无媒,中道回’。今男生兄弟阋很,为我乡导,虏之情伪,我尽知之,将忠士 力,臣故曰必克。且高丽祕记曰:‘不及九百年,当有八十大将灭之。’高氏自汉 有国,今九百年,勣年八十矣。虏仍荐饥,人相掠卖,地震裂,狼狐入城,分穴 于门,人心危骇,是行不再举矣。”
nán jiàn yǐ bīng wǔ wàn xí fú yú, jī pò zhī sà hè shuǐ shàng, zhǎn shǒu wǔ qiān jí, fú kǒu sān wàn, qì xiè niú mǎ chēng zhī. jìn bá dà xíng chéng. liú rén yuàn yǔ jī huì, hòu qī, zhào hái dāng zhū, shè liú yáo zhōu. qì bì hé lì huì jī jūn yú yā lù, bá rǔ yí chéng, xī shī wéi píng rǎng. jiǔ yuè, cáng qiǎn nán chǎn lǜ shǒu lǐng bǎi rén shù sù fān jiàng, qiě qǐng rù cháo, jī yǐ lǐ jiàn. ér nán jiàn yóu gù shǒu, chū zhàn shù běi. dà jiàng fú tú xìn chéng qiǎn dié yuē nèi yìng. wǔ rì, hé qǐ, bīng zào ér rù, huǒ qí mén, yù yàn sì xìng, nán jiàn jiǒng jí, zì cì bù shū. zhí cáng nán jiàn děng, shōu fán wǔ bù bǎi qī shí liù chéng, hù liù shí jiǔ wàn. zhào jī biàn dào xiàn fú zhāo líng, kǎi ér hái. shí èr yuè, dì zuò hán yuán diàn, yǐn jiàn jī děng, shù fú yú tíng. yǐ cáng sù xié zhì, shè wèi sī píng tài cháng bó, nán chǎn sī zǎi shǎo qīng tóu nán jiàn qián zhōu, bǎi jì wáng fú yú lóng lǐng wài yǐ xiàn chéng wèi sī wèi qīng, xìn chéng wèi yín qīng guāng lù dài fu, nán shēng yòu wèi dà jiàng jūn, hé lì xíng zuǒ wèi dà jiàng jūn, jī jiān tài zǐ tài shī, rén guì wēi wèi dà jiàng jūn. pōu qí dì wèi dū du fǔ zhě jiǔ, zhōu sì shí èr, xiàn bǎi. fù zhì ān dōng dū hù fǔ, zhuó qiú háo yǒu gōng zhě shòu dū du cì shǐ lìng, yǔ huá guān cān zhì. rén guì wèi dōu hù, zǒng bīng zhèn zhī. shì suì jiāo jì, yǐ gāo lí píng, xiè chéng yú tiān.
男建以兵五万袭扶馀,勣破之萨贺水上,斩首五千级,俘口三万,器械牛马称 之。进拔大行城。刘仁愿与勣会,后期,召还当诛,赦流姚州。契苾何力会勣军于 鸭渌,拔辱夷城,悉师围平壤。九月,藏遣男产率首领百人树素幡降,且请入朝, 勣以礼见。而男建犹固守,出战数北。大将浮屠信诚遣谍约内应。五日,阖启,兵 噪而入,火其门,郁焰四兴,男建窘急,自刺不殊。执藏、男建等,收凡五部百七 十六城,户六十九万。诏勣便道献俘昭陵,凯而还。十二月,帝坐含元殿,引见勣 等,数俘于廷。以藏素胁制,赦为司平太常伯,男产司宰少卿;投男建黔州,百济 王扶馀隆岭外;以献诚为司卫卿,信诚为银青光禄大夫,男生右卫大将军,何力行 左卫大将军,勣兼太子太师,仁贵威卫大将军。剖其地为都督府者九,州四十二, 县百。复置安东都护府,擢酋豪有功者授都督、刺史、令,与华官参治。仁贵为都 护,总兵镇之。是岁郊祭,以高丽平,谢成于天。
zǒng zhāng èr nián, xǐ gāo lí mín sān wàn yú jiāng huái shān nán. dà zhǎng qián móu cén lǜ zhòng fǎn, lì cáng wài sūn ān shùn wèi zhǔ. zhào gāo kǎn dōng zhōu dào, lǐ jǐn xíng yān shān dào, bìng wèi xíng jūn zǒng guǎn tǎo zhī, qiǎn sī píng tài cháng bó yáng fǎng suí nà wáng yú. shùn shā qián móu cén zǒu xīn luó. kǎn xǐ dū hù fǔ zhì liáo dōng zhōu, pò pàn bīng yú ān shì, yòu bài zhī quán shān, fú xīn luó yuán bīng èr qiān. lǐ jǐn xíng pò zhī yú fā lú hé, zài zhàn, fú guó wàn jì. yú shì píng rǎng yí cán bù néng jūn, xiāng shuài bēn xīn luó, fán sì nián nǎi píng. shǐ, jǐn xíng liú qī liú shǒu fá nú chéng, lǔ gōng zhī, liú huàn jiǎ lè bīng shǒu, zéi yǐn qù. dì jiā zhī, fēng yàn jùn fū rén.
总章二年,徙高丽民三万于江淮、山南。大长钳牟岑率众反,立藏外孙安舜为 主。诏高偘东州道,李谨行燕山道,并为行军总管讨之,遣司平太常伯杨昉绥纳亡 馀。舜杀钳牟岑走新罗。偘徙都护府治辽东州,破叛兵于安市,又败之泉山,俘新 罗援兵二千。李谨行破之于发庐河,再战,俘馘万计。于是平壤痍残不能军,相率 奔新罗,凡四年乃平。始,谨行留妻刘守伐奴城,虏攻之,刘擐甲勒兵守,贼引去。 帝嘉之,封燕郡夫人。
yí fèng èr nián, shòu cáng liáo dōng dū du, fēng cháo xiǎn jùn wáng, hái liáo dōng yǐ ān yú mín, xiān biān qiáo nèi zhōu zhě jiē yuán qiǎn, xǐ ān dōng dū hù fǔ yú xīn chéng. cáng yǔ mò hé móu fǎn, wèi jí fā, zhào hái fàng qióng zhōu, sī qí rén yú hé nán lǒng yòu, ruò jù zhě liú ān dōng. cáng yǐ yǒng chún chū sǐ, zèng wèi wèi qīng, zàng xié lì mù zuǒ, shù bēi qí qiān. jiù chéng wǎng wǎng rù xīn luó, yí rén sàn bēn tū jué mò hé, yóu shì gāo shì jūn zhǎng jiē jué. chuí gǒng zhōng, yǐ cáng sūn bǎo yuán wèi cháo xiǎn jùn wáng. shèng lì chū, jìn zuǒ yīng yáng wèi dà jiàng jūn, gèng fēng zhōng chéng guó wáng, shǐ tǒng ān dōng jiù bù, bù xíng. míng nián, yǐ cáng zi dé wǔ wèi ān dōng dū du, hòu shāo zì guó. zhì yuán hé mò, qiǎn shǐ zhě xiàn yuè gōng yún.
仪凤二年,授藏辽东都督,封朝鲜郡王,还辽东以安馀民,先编侨内州者皆原 遣,徙安东都护府于新城。藏与靺鞨谋反,未及发,召还放邛州,厮其人于河南、 陇右,弱窭者留安东。藏以永淳初死,赠卫尉卿,葬颉利墓左,树碑其阡。旧城往 往入新罗,遗人散奔突厥、靺鞨,由是高氏君长皆绝。垂拱中,以藏孙宝元为朝鲜 郡王。圣历初,进左鹰扬卫大将军,更封忠诚国王,使统安东旧部,不行。明年, 以藏子德武为安东都督,后稍自国。至元和末,遣使者献乐工云。
bǎi jì, fú yú bié zhǒng yě. zhí jīng shī dōng liù qiān lǐ ér yíng, bīn hǎi zhī yáng, xī jiè yuè zhōu, nán wō, běi gāo lì, jiē yú hǎi nǎi zhì, qí dōng, xīn luó yě. wáng jū dōng xī èr chéng, guān yǒu nèi chén zuǒ píng zhě xuān nà hào lìng, nèi tóu zuǒ píng zhǔ tǎng jù, nèi fǎ zuǒ píng zhǔ lǐ, wèi shì zuǒ píng diǎn wèi bīng, cháo tíng zuǒ píng zhǔ yù, bīng guān zuǒ píng zhǎng wài bīng. yǒu liù fāng, fāng tǒng shí jùn. dà xìng yǒu bā: shā shì, yàn shì, B125 shì, jiě shì, zhēn shì, guó shì, mù shì, cao yuē shì. qí fǎ: fǎn nì zhě zhū, jí qí jiā shā rén zhě, shū nú bì sān shú zuì lì shòu qiú jí dào, sān bèi cháng, gù zhōng shēn. sú yǔ gāo lí tóng. yǒu sān dǎo, shēng huáng qī, liù yuè cì qǔ shěn, sè ruò jīn. wáng fú dà xiù zǐ páo, qīng jǐn kù, sù pí dài, wū gé lǚ, wū luó guān shì yǐ jīn huā. qún chén jiàng yī, shì guàn yǐ yín huā. jìn mín yī jiàng zǐ. yǒu wén jí, jì shí yuè rú huá rén.
百济,扶馀别种也。直京师东六千里而赢,滨海之阳,西界越州,南倭,北高 丽,皆逾海乃至,其东,新罗也。王居东、西二城,官有内臣佐平者宣纳号令,内 头佐平主帑聚,内法佐平主礼,卫士佐平典卫兵,朝廷佐平主狱,兵官佐平掌外兵。 有六方,方统十郡。大姓有八:沙氏,燕氏,[B125]氏,解氏,贞氏,国氏,木氏, {艹曰}氏。其法:反逆者诛,籍其家;杀人者,输奴婢三赎罪;吏受赇及盗,三倍 偿,锢终身。俗与高丽同。有三岛,生黄漆,六月刺取沈,色若金。王服大袖紫袍, 青锦裤,素皮带,乌革履,乌罗冠饰以金花。群臣绛衣,饰冠以银花。禁民衣绛紫。 有文籍,纪时月如华人。
wǔ dé sì nián, wáng fú yú zhāng shǐ qiǎn shǐ xiàn guǒ xià mǎ, zì shì shù cháo gòng. gāo zǔ cè wèi dài fāng jùn wáng bǎi jì wáng. hòu wǔ nián, xiàn míng guāng kǎi, qiě sòng gāo lí gěng gòng dào. tài zōng zhēn guān chū, zhào shǐ zhě píng qí yuàn. yòu yǔ xīn luó shì chóu, shù xiāng qīn, dì cì xǐ shū yuē:" xīn luó, zhèn fān chén, wáng zhī lín guó. wén shù xiāng qīn bào, zhèn yǐ zhào gāo lì xīn luó shēn hé, wáng yí wàng qián yuàn, shí zhèn běn huái." zhāng fèng biǎo xiè, rán bīng yì bù zhǐ. zài qiǎn shǐ cháo, shàng tiě jiǎ diāo fǔ, dì yōu láo zhī, cì bó duàn sān qiān. shí wǔ nián, zhāng sǐ, shǐ zhě sù fú fèng biǎo yuē:" jūn wài chén bǎi jì wáng fú yú zhāng zú." dì wèi jǔ āi xuán wǔ mén, zèng guāng lù dài fu, fù cì shén hòu. mìng cí bù láng zhōng zhèng wén biǎo cè qí zi yì cí wèi zhù guó, shào wáng.
武德四年,王扶馀璋始遣使献果下马,自是数朝贡。高祖册为带方郡王、百济 王。后五年,献明光铠,且讼高丽梗贡道。太宗贞观初,诏使者平其怨。又与新罗 世仇,数相侵,帝赐玺书曰:“新罗,朕蕃臣,王之邻国。闻数相侵暴,朕已诏高 丽、新罗申和,王宜忘前怨,识朕本怀。”璋奉表谢,然兵亦不止。再遣使朝,上 铁甲雕斧,帝优劳之,赐帛段三千。十五年,璋死,使者素服奉表曰:“君外臣百 济王扶馀璋卒。”帝为举哀玄武门,赠光禄大夫,赙赐甚厚。命祠部郎中郑文表册 其子义慈为柱国,绍王。
yì cí shì qīn xiào, yǔ xiōng dì yǒu, shí hào" hǎi dōng zēng zǐ". míng nián, yǔ gāo lí lián hé fá xīn luó, qǔ sì shí yú chéng, fā bīng shǒu zhī. yòu móu qǔ táng xiàng chéng, jué gòng dào. xīn luó gào jí, dì qiǎn sī nóng chéng xiàng lǐ xuán jiǎng jī zhào shū yù jiě. wén dì xīn tǎo gāo lí, nǎi jiān qǔ xīn luó qī chéng jiǔ zhī, yòu duó shí yú chéng, yīn bù cháo gòng. gāo zōng lì, nǎi qiǎn shǐ zhě lái, dì zhào yì cí yuē:" hǎi dōng sān guó, kāi jī jiù yǐ, dì gù quǎn yá. bǐ zhě xì zhēng qīn xiào wú níng suì, xīn luó gāo chéng zhòng zhèn jiē wèi wáng bìng, guī qióng yú zhèn, gài wáng guī dì. xī qí huán yī zhū hóu, shàng cún wáng guó, kuàng zhèn wàn fāng zhǔ, kě bù xù qí wēi xié? wáng suǒ jiān chéng yí hái zhī, xīn luó suǒ fú yì bì hái wáng. bù rú zhào zhě, rèn wáng jué zhàn, zhèn jiāng fā qì dān zhū guó, dù liáo shēn rù. wáng kě sī zhī, wú hòu huǐ!"
义慈事亲孝,与兄弟友,时号“海东曾子”。明年,与高丽连和伐新罗,取四 十馀城,发兵守之。又谋取棠项城,绝贡道。新罗告急,帝遣司农丞相里玄奖赍诏 书谕解。闻帝新讨高丽,乃间取新罗七城;久之,又夺十馀城,因不朝贡。高宗立, 乃遣使者来,帝诏义慈曰:“海东三国,开基旧矣,地固犬牙。比者隙争侵校无宁 岁,新罗高城重镇皆为王并,归穷于朕,丐王归地。昔齐桓一诸侯,尚存亡国,况 朕万方主,可不恤其危邪?王所兼城宜还之,新罗所俘亦畀还王。不如诏者,任王 决战,朕将发契丹诸国,度辽深入。王可思之,无后悔!”
yǒng huī liù nián, xīn luó sù bǎi jì gāo lí mò hé qǔ běi jìng sān shí chéng. xiǎn qìng wǔ nián, nǎi zhào zuǒ wèi dà jiàng jūn sū dìng fāng wèi shén qiū dào héng jūn dà zǒng guǎn, lǜ zuǒ wèi jiāng jūn liú bó yīng yòu wǔ wèi jiāng jūn féng shì guì zuǒ xiāo wèi jiāng jūn páng xiào tài fā xīn luó bīng tǎo zhī, zì chéng shān jì hǎi. bǎi jì shǒu xióng jīn kǒu, dìng fāng zòng jī, lǔ dà bài. wáng shī chéng cháo fān yǐ jìn, qū zhēn dū chéng yī shè zhǐ. lǔ xī zhòng jù, fù pò zhī, zhǎn shǒu wàn yú jí, bá qí chéng. yì cí xié tài zi lóng zǒu běi bǐ, dìng fāng wéi zhī. cì zǐ tài zì lì wèi wáng, lǜ zhòng gù shǒu, yì cí sūn wén sī yuē:" wáng tài zǐ gù zài, shū nǎi zì wáng, ruò táng bīng jiě qù, rú wǒ fù zǐ hé?" yǔ zuǒ yòu zhuì ér chū, mín jiē cóng zhī, tài bù néng zhǐ. dìng fāng lìng shì chāo dié lì zhì, tài kāi mén jiàng, dìng fāng zhí yì cí lóng jí xiǎo wáng xiào yǎn qiú zhǎng wǔ shí bā rén sòng jīng shī, píng qí guó wǔ bù sān shí qī jùn èr bǎi chéng, hù qī shí liù wàn. nǎi xī zhì xióng jīn mǎ hán dōng míng jīn lián dé ān wǔ dū du fǔ, zhuó qiú qú cháng zhì zhī. mìng láng jiāng liú rén yuàn shǒu bǎi jì chéng, zuǒ wèi láng jiāng wáng wén dù wèi xióng jīn dū du. jiǔ yuè, dìng fāng yǐ suǒ fú jiàn, zhào shì bù zhū. yì cí bìng sǐ, zèng wèi wèi qīng, xǔ jiù chén fù lín, zhào zàng sūn hào chén shū bǎo mù zuǒ, shòu lóng sī jià qīng. wén dù jì hǎi zú, yǐ liú rén guǐ dài zhī.
永徽六年,新罗诉百济、高丽、靺鞨取北境三十城。显庆五年,乃诏左卫大将 军苏定方为神丘道行军大总管,率左卫将军刘伯英、右武卫将军冯士贵、左骁卫将 军庞孝泰发新罗兵讨之,自城山济海。百济守熊津口,定方纵击,虏大败。王师乘 潮帆以进,趋真都城一舍止。虏悉众拒,复破之,斩首万馀级,拔其城。义慈挟太 子隆走北鄙,定方围之。次子泰自立为王,率众固守,义慈孙文思曰:“王、太子 固在,叔乃自王,若唐兵解去,如我父子何?”与左右缒而出,民皆从之,泰不能 止。定方令士超堞立帜,泰开门降,定方执义慈、隆及小王孝演、酋长五十八人送 京师,平其国五部、三十七郡、二百城,户七十六万。乃析置熊津、马韩、东明、 金涟、德安五都督府,擢酋渠长治之。命郎将刘仁愿守百济城,左卫郎将王文度为 熊津都督。九月,定方以所俘见,诏释不诛。义慈病死,赠卫尉卿,许旧臣赴临, 诏葬孙皓、陈叔宝墓左,授隆司稼卿。文度济海卒,以刘仁轨代之。
zhāng cóng zǐ fú xìn cháng jiāng bīng, nǎi yǔ fú tú dào chēn jù zhōu liú chéng fǎn, yíng gù wáng zǐ fú yú fēng yú wō, lì wèi wáng. xī bù jiē yīng, yǐn bīng wéi rén yuàn. lóng shuò yuán nián, rén guǐ fā xīn luó bīng wǎng jiù, dào chēn lì èr bì xióng jīn jiāng, rén guǐ yǔ xīn luó bīng jiā jī zhī, bēn rù bì, zhēng liáng duò nì zhě wàn rén, xīn luó bīng hái. dào chēn bǎo rèn xiào chéng, zì chēng lǐng jūn jiāng jūn, fú xìn chēng shuāng cén jiāng jūn, gào rén guǐ yuē:" wén táng yǔ xīn luó yuē, pò bǎi jì, wú lǎo rú jiē shā zhī bì yǐ guó. wǒ yǔ shòu sǐ, bù ruò zhàn." rén guǐ qiǎn shǐ jī shū dá shuō, dào chēn jù shén, guǎn shǐ zhě yú wài, mān bào yuē: " shǐ rén guān xiǎo, wǒ, guó dà jiàng, lǐ bù dàng jiàn." tú qiǎn zhī. rén guǐ yǐ zhòng shǎo, nǎi xiū jūn yǎng wēi, qǐng hé xīn luó tú zhī. fú xìn é shā dào chēn, bìng qí bīng, fēng bù néng zhì. èr nián qī yuè, rén yuàn děng pò zhī xióng jīn, bá zhī luó chéng, yè báo zhēn xiàn, bǐ míng rù zhī, zhǎn shǒu bā bǎi jí, xīn luó xiǎng dào nǎi kāi. rén yuàn qǐng jì shī, zhào yòu wēi wèi jiāng jūn sūn rén shī wèi xióng jīn dào héng jūn zǒng guǎn, fā qí bīng qī qiān wǎng. fú xìn zhuān guó, móu shā fēng fēng lǜ qīn xìn zhǎn fú xìn, yǔ gāo lí wō lián hé. rén yuàn yǐ dé qí bīng, shì qì zhèn, nǎi yǔ xīn luó wáng jīn fǎ mǐn lǜ bù qí, ér qiǎn liú rén guǐ lǜ zhōu shī, zì xióng jīn jiāng xié jìn, qū zhōu liú chéng. fēng zhòng tún bái jiāng kǒu, sì yù jiē kè, huǒ sì bǎi sōu fēng zǒu bù zhī suǒ zài. wěi wáng zǐ fú yú zhōng shèng zhōng zhì lǜ cán zhòng jí wō rén qǐng mìng, zhū chéng jiē fù. rén yuàn lēi jūn hái, liú rén guǐ dài shǒu.
璋从子福信尝将兵,乃与浮屠道琛据周留城反,迎故王子扶馀丰于倭,立为王。 西部皆应,引兵围仁愿。龙朔元年,仁轨发新罗兵往救,道琛立二壁熊津江,仁轨 与新罗兵夹击之,奔入壁,争梁堕溺者万人,新罗兵还。道琛保任孝城,自称领军 将军,福信称霜岑将军,告仁轨曰:“闻唐与新罗约,破百济,无老孺皆杀之;畀 以国。我与受死,不若战。”仁轨遣使赍书答说,道琛倨甚,馆使者于外,嫚报曰: “使人官小,我,国大将,礼不当见。”徒遣之。仁轨以众少,乃休军养威,请合 新罗图之。福信俄杀道琛,并其兵,丰不能制。二年七月,仁愿等破之熊津,拔支 罗城,夜薄真岘,比明入之,斩首八百级,新罗饷道乃开。仁愿请济师,诏右威卫 将军孙仁师为熊津道行军总管,发齐兵七千往。福信颛国,谋杀丰;丰率亲信斩福 信,与高丽、倭连和。仁愿已得齐兵,士气振,乃与新罗王金法敏率步骑,而遣刘 仁轨率舟师,自熊津江偕进,趋周留城。丰众屯白江口,四遇皆克,火四百艘;丰 走不知所在。伪王子扶馀忠胜、忠志率残众及倭人请命,诸城皆复。仁愿勒军还, 留仁轨代守。
dì yǐ fú yú lóng wèi xióng jīn dū du, bǐ guī guó, píng xīn luó gù hàn, zhāo hái yí rén. lín dé èr nián, yǔ xīn luó wáng huì xióng jīn chéng, xíng bái mǎ yǐ méng. rén guǐ wèi méng cí yuē:" wǎng bǎi jì xiān wáng, wǎng gù nì shùn, bù dūn lín, bù mù qīn, yǔ gāo lí wō gòng qīn xuē xīn luó, pò yì tú chéng. tiān zǐ lián bǎi xìng wú gū, mìng xíng rén xiū hǎo, xiān wáng fù xiǎn shì xiá, wǔ màn fú gōng. huáng hè sī nù, shì fá shì yí. dàn xīng wáng jì jué, wáng zhě tōng zhì, gù lì qián tài zǐ lóng wèi xióng jīn dū du, shǒu qí jì sì, fù zhàng xīn luó, zhǎng wèi yǔ guó, jié hǎo chú yuàn, gōng tiān zǐ mìng, yǒng wèi fān fú. yòu wēi wèi jiāng jūn lǔ chéng xiàn gōng rén yuàn, qīn lín jué méng, yǒu èr qí dé, xīng bīng dòng zhòng, míng shén jiān zhī, bǎi yāng shì jiàng, zǐ sūn bù yù, shè jì wú shǒu, shì shì wú gǎn fàn." nǎi zuò jīn shū tiě qì, cáng xīn luó miào zhōng.
帝以扶馀隆为熊津都督,俾归国,平新罗故憾,招还遗人。麟德二年,与新罗 王会熊津城,刑白马以盟。仁轨为盟辞曰:“往百济先王,罔顾逆顺,不敦邻,不 睦亲,与高丽、倭共侵削新罗,破邑屠城。天子怜百姓无辜,命行人脩好,先王负 险恃遐,侮慢弗恭。皇赫斯怒,是伐是夷。但兴亡继绝,王者通制,故立前太子隆 为熊津都督,守其祭祀,附杖新罗,长为与国,结好除怨,恭天子命,永为籓服。 右威卫将军鲁城县公仁愿,亲临厥盟,有贰其德,兴兵动众,明神监之,百殃是降, 子孙不育,社稷无守,世世毋敢犯。”乃作金书铁契,藏新罗庙中。
rén yuàn děng hái, lóng wèi zhòng xié sàn, yì guī jīng shī. yí fèng shí, jìn dài fāng jùn wáng, qiǎn guī fān. shì shí, xīn luó qiáng, lóng bù gǎn rù jiù guó, jì zhì gāo lí sǐ. wǔ hòu yòu yǐ qí sūn jìng xí wáng, ér qí dì yǐ wèi xīn luó bó hǎi mò hé suǒ fēn, bǎi jì suì jué.
仁愿等还,隆畏众携散,亦归京师。仪凤时,进带方郡王,遣归籓。是时,新 罗强,隆不敢入旧国,寄治高丽死。武后又以其孙敬袭王,而其地已为新罗、渤海 靺鞨所分,百济遂绝。
xīn luó, biàn hán miáo yì yě. jū hàn lè làng dì, héng qiān lǐ, zòng sān qiān lǐ, dōng jù zhǎng rén, dōng nán rì běn, xī bǎi jì, nán bīn hǎi, běi gāo lí. ér wáng jū jīn chéng, huán bā lǐ suǒ, wèi bīng sān qiān rén. wèi chéng wèi qīn móu luó, yì zài nèi yuē huì píng, wài yuē yì lēi. yǒu huì píng liù, yì lēi wǔ shí èr. cháo fú shàng bái, hǎo cí shān shén. bā yuè wàng rì, dà yàn jī guān lì, shè. qí jiàn guān, yǐ qīn shǔ wèi shàng, qí zú míng dì yī gǔ dì èr gǔ yǐ zì bié. xiōng dì nǚ gū yí cóng zǐ mèi, jiē pìn wèi qī. wáng zú wèi dì yī gǔ, qī yì qí zú, shēng zǐ jiē wèi dì yī gǔ, bù qǔ dì èr gǔ nǚ, suī qǔ, cháng wèi qiè yìng. guān yǒu zǎi xiàng shì zhōng sī nóng qīng tài fǔ lìng, fán shí yǒu qī děng, dì èr gǔ dé wèi zhī. shì bì yǔ zhòng yì, hào" hé bái", yī rén yì zé bà. zǎi xiàng jiā bù jué lù, nú tóng sān qiān rén, jiǎ bīng niú mǎ zhū chēng zhī. xù mù hǎi zhōng shān, xū shí nǎi shè. xī gǔ mǐ yú rén, cháng bù mǎn, yōng wèi nú bì. wáng xìng jīn, guì rén xìng pǔ, mín wú shì yǒu míng. shí yòng liǔ bēi ruò tóng wǎ. yuán rì xiāng qìng, shì rì bài rì yuè shén. nán zǐ hè kù. fù zhǎng rú, jiàn rén bì guì, zé yǐ shǒu jù dì wèi gōng. bù fěn dài, lǜ měi fà yǐ liáo shǒu, yǐ zhū cǎi shì zhī. nán zǐ jiǎn fā yù, mào yǐ hēi jīn. shì jiē fù nǚ mào fàn. dōng zé zuò zào táng zhōng, xià yǐ shí zhì bīng shàng. chù wú yáng, shǎo lǘ, duō mǎ. mǎ suī gāo dà, bù shàn xíng.
新罗,弁韩苗裔也。居汉乐浪地,横千里,纵三千里,东拒长人,东南日本, 西百济,南濒海,北高丽。而王居金城,环八里所,卫兵三千人。谓城为侵牟罗, 邑在内曰喙评,外曰邑勒。有喙评六,邑勒五十二。朝服尚白,好祠山神。八月望 日,大宴赍官吏,射。其建官,以亲属为上,其族名第一骨、第二骨以自别。兄弟 女、姑、姨、从姊妹,皆聘为妻。王族为第一骨,妻亦其族,生子皆为第一骨,不 娶第二骨女,虽娶,常为妾媵。官有宰相、侍中、司农卿、太府令,凡十有七等, 第二骨得为之。事必与众议,号“和白”,一人异则罢。宰相家不绝禄,奴僮三千 人,甲兵牛马猪称之。畜牧海中山,须食乃射。息谷米于人,偿不满,庸为奴婢。 王姓金,贵人姓朴,民无氏有名。食用柳杯若铜、瓦。元日相庆,是日拜日月神。 男子褐裤。妇长襦,见人必跪,则以手据地为恭。不粉黛,率美发以缭首,以珠彩 饰之。男子翦发鬻,冒以黑巾。市皆妇女贸贩。冬则作灶堂中,夏以食置冰上。畜 无羊,少驴、■,多马。马虽高大,不善行。
zhǎng rén zhě, rén lèi zhǎng sān zhàng, jù yá gōu zhǎo, hēi máo fù shēn, bù huǒ shí, shì qín shòu, huò bó rén yǐ shí dé fù rén, yǐ zhì yī fú. qí guó lián shān shù shí lǐ, yǒu xiá, gù yǐ tiě hé, hào guān mén, xīn luó cháng tún nǔ shì shù qiān shǒu zhī.
长人者,人类长三丈,锯牙钩爪,黑毛覆身,不火食,噬禽兽,或搏人以食; 得妇人,以治衣服。其国连山数十里,有峡,固以铁阖,号关门,新罗常屯弩士数 千守之。
chū, bǎi jì fá gāo lí, lái qǐng jiù, xī bīng wǎng pò zhī, zì shì xiāng gōng bù zhì. hòu huò bǎi jì wáng shā zhī, zī jié yuàn. wǔ dé sì nián, wáng zhēn píng qiǎn shǐ zhě rù cháo, gāo zǔ zhào tōng zhí sàn qí shì láng yǔ wén sù chí jié dá jī. hòu sān nián, bài zhù guó, fēng lè làng jùn wáng xīn luó wáng.
初,百济伐高丽,来请救,悉兵往破之,自是相攻不置。后获百济王杀之,滋 结怨。武德四年,王真平遣使者入朝,高祖诏通直散骑侍郎庾文素持节答赍。后三 年,拜柱国,封乐浪郡王、新罗王。
zhēn guān wǔ nián, xiàn nǚ lè èr. tài zōng yuē:" bǐ lín yì xiàn yīng wǔ, yán sī xiāng, gài hái, kuàng yú rén hū?" fù shǐ zhě guī zhī. shì suì, zhēn píng sǐ, wú zi, lì nǚ shàn dé wèi wáng, dà chén yǐ jì bǐng guó. zhào zèng zhēn píng zuǒ guāng lù dài fū, fù wù duàn èr bǎi. jiǔ nián, qiǎn shǐ zhě cè shàn dé xí fù fēng, guó rén hào shèng zǔ huáng gū. shí qī nián, wèi gāo lí bǎi jì suǒ gōng, shǐ zhě lái qǐ shī, yì huì dì qīn fá gāo lí, zhào lǜ bīng yǐ pī lǔ shì. shàn dé shǐ bīng wǔ wàn rù gāo lí nán bǐ, bá shuǐ kǒu chéng yǐ wén. èr shí yī nián, shàn dé sǐ, zèng guāng lù dài fu, ér mèi zhēn dé xí wáng. míng nián, qiǎn zi wén wáng jí dì yī zàn zi chūn qiū lái zhāo, bài wén wáng zuǒ wǔ wèi jiāng jūn, chūn qiū tè jìn. yīn qǐng gǎi zhāng fú, cóng zhōng guó zhì, nèi chū zhēn fú cì zhī. yòu yì guó xué guān shì diàn jiǎng lùn, dì cì suǒ zhì jìn shū. cí guī, chì sān pǐn yǐ shàng jiāo jiàn.
贞观五年,献女乐二。太宗曰:“比林邑献鹦鹉,言思乡,丐还,况于人乎?” 付使者归之。是岁,真平死,无子,立女善德为王,大臣乙祭柄国。诏赠真平左光 禄大夫,赙物段二百。九年,遣使者册善德袭父封,国人号圣祖皇姑。十七年,为 高丽、百济所攻,使者来乞师,亦会帝亲伐高丽,诏率兵以披虏势。善德使兵五万 入高丽南鄙,拔水口城以闻。二十一年,善德死,赠光禄大夫,而妹真德袭王。明 年,遣子文王及弟伊赞子春秋来朝,拜文王左武卫将军,春秋特进。因请改章服, 从中国制,内出珍服赐之。又诣国学观释奠、讲论,帝赐所制《晋书》。辞归,敕 三品以上郊饯。
gāo zōng yǒng huī yuán nián, gōng bǎi jì, pò zhī, qiǎn chūn qiū zǐ fǎ mǐn rù cháo. zhēn dé zhī jǐn wèi sòng yǐ xiàn, yuē: " jù táng kāi hóng yè, wēi wēi huáng yóu chāng. zhǐ gē chéng dà dìng, xīng wén jì bǎi wáng. tǒng tiān chóng yǔ shī, zhì wù tǐ hán zhāng. shēn rén xié rì yuè, fǔ yùn mài shí kāng. fān qí jì hè hè, zhēng gǔ hé huáng huáng. wài yí wéi mìng zhě, jiǎn fù bèi tiān yāng. chún fēng níng yōu xiǎn, xiá ěr jìng chéng xiáng. sì shí hé yù zhú, qī yào xún wàn fāng. wéi yuè jiàng zǎi fǔ, wéi dì rèn zhōng liáng. sān wǔ chéng yī dé, zhāo wǒ táng jiā táng." dì měi qí yì, zhuó fǎ mǐn tài fǔ qīng.
高宗永徽元年,攻百济,破之,遣春秋子法敏入朝。真德织锦为颂以献,曰: “巨唐开洪业,巍巍皇猷昌。止戈成大定,兴文继百王。统天崇雨施,治物体含章。 深仁谐日月,抚运迈时康。幡旗既赫赫,钲鼓何锽锽。外夷违命者,翦覆被天殃。 淳风凝幽显,遐迩竞呈祥。四时和玉烛,七耀巡万方。维岳降宰辅,维帝任忠良。 三五成一德,昭我唐家唐。”帝美其意,擢法敏太府卿。
wǔ nián, zhēn dé sǐ, dì wèi jǔ āi, zèng kāi fǔ yí tóng sān sī, cì cǎi duàn sān bǎi, mìng tài cháng chéng zhāng wén shōu chí jié diào jì, yǐ chūn qiū xí wáng. míng nián, bǎi jì gāo lí mò hé gòng fá qǔ qí sān shí chéng. shǐ zhě lái qǐng jiù, dì mìng sū dìng fāng tǎo zhī, yǐ chūn qiū wèi yú yí dào héng jūn zǒng guǎn, suì píng bǎi jì. lóng shuò yuán nián, sǐ, fǎ mǐn xí wáng. yǐ qí guó wèi jī lín zhōu dà dū dū fǔ, shòu fǎ mǐn dū du.
五年,真德死,帝为举哀,赠开府仪同三司,赐彩段三百,命太常丞张文收持 节吊祭,以春秋袭王。明年,百济、高丽、靺鞨共伐取其三十城。使者来请救,帝 命苏定方讨之,以春秋为隅夷道行军总管,遂平百济。龙朔元年,死,法敏袭王。 以其国为鸡林州大都督府,授法敏都督。
xián hēng wǔ nián, nà gāo lí pàn zhòng, lüè bǎi jì dì shǒu zhī. dì nù, zhào xuē guān jué, yǐ qí dì yòu xiāo wèi yuán wài dà jiàng jūn lín hǎi jùn gōng rén wèn wèi xīn luó wáng, zì jīng shī guī guó. zhào liú rén guǐ wèi jī lín dào dà zǒng guǎn, wèi wèi qīng lǐ bì yòu lǐng jūn dà jiàng jūn lǐ jǐn xíng fù zhī, fā bīng qióng tǎo. shàng yuán èr nián èr yuè, rén guǐ pò qí zhòng yú qī zhòng chéng, yǐ mò hé bīng fú hǎi lüè nán jìng, zhǎn huò shén zhòng. zhào lǐ jǐn xíng wéi ān dōng zhèn fǔ dà shǐ, tún mǎi xiào chéng, sān zhàn, lǔ jiē běi. fǎ mǐn qiǎn shǐ rù cháo xiè zuì, gòng fěi xiāng wàng, rén wèn nǎi hái, cí wáng, zhào fù fǎ mǐn guān jué. rán duō qǔ bǎi jì dì, suì dǐ gāo lí nán jìng yǐ. zhì shàng liáng kāng xióng quán wǔ hàn shuò míng jiǔ zhōu, zhōu yǒu dū du, tǒng jùn shí huò èr shí, jùn yǒu dà shǒu, xiàn yǒu xiǎo shǒu. kāi yào yuán nián, sǐ, zi zhèng míng xí wáng. qiǎn shǐ zhě cháo, gài táng lǐ jí tā wén cí, wǔ hòu cì jí xiōng lǐ bìng wén cí wǔ shí piān. sǐ, zi lǐ hóng xí wáng. sǐ, dì xìng guāng xí wáng.
咸亨五年,纳高丽叛众,略百济地守之。帝怒,诏削官爵,以其弟右骁卫员外 大将军、临海郡公仁问为新罗王,自京师归国。诏刘仁轨为鸡林道大总管,卫尉卿 李弼、右领军大将军李谨行副之,发兵穷讨。上元二年二月,仁轨破其众于七重城, 以靺鞨兵浮海略南境,斩获甚众。诏李谨行为安东镇抚大使,屯买肖城,三战,虏 皆北。法敏遣使入朝谢罪,贡篚相望,仁问乃还,辞王,诏复法敏官爵。然多取百 济地,遂抵高丽南境矣。置尚、良、康、熊、全、武、汉、朔、溟九州,州有都督, 统郡十或二十,郡有大守,县有小守。开耀元年,死,子政明袭王。遣使者朝,丐 唐礼及它文辞,武后赐《吉凶礼》并文词五十篇。死,子理洪袭王。死,弟兴光袭 王。
xuán zōng kāi yuán zhōng, shù rù cháo, xiàn guǒ xià mǎ zhāo xiá yú yá hǎi bào pí. yòu xiàn èr nǚ, dì yuē: " nǚ jiē wáng gū zǐ mèi, wéi běn sú, bié suǒ qīn, zhèn bù rěn liú." hòu cì hái zhī. yòu qiǎn zǐ dì rù tài xué xué jīng shù. dì jiān cì xìng guāng ruì wén jǐn wǔ sè luó zǐ xiù wén páo jīn yín jīng qì. xìng guāng yì shàng yì gǒu mǎ huáng jīn měi dí zhū wù. chū, bó hǎi mò hé lüè dēng zhōu, xìng guāng jī zǒu zhī, dì jìn xìng guāng níng hǎi jūn dà shǐ, shǐ gōng mò hé. èr shí wǔ nián sǐ, dì yóu dào zhī, zèng tài zǐ tài bǎo, mìng xíng yǐ hóng lú shǎo qīng diào jì. zi chéng qìng xí wáng, zhào yuē:" xīn luó hào jūn zǐ guó, zhī shī shū. yǐ qīng dūn rú, gù chí jié wǎng, yí yǎn jīng yì, shǐ zhī dà guó zhī shèng." yòu yǐ guó rén shàn qí, zhào lǜ fǔ bīng cáo cān jūn yáng jì yīng wèi fù. guó gāo yì jiē chū qí xià, yú shì hòu yí shǐ zhě jīn bǎo. é cè qí qī pǔ wèi fēi. chéng qìng sǐ, zhào shǐ zhě lín diào, yǐ qí dì xiàn yīng sì wáng. dì zài shǔ, qiǎn shǐ sù jiāng zhì chéng dū cháo zhēng yuè.
玄宗开元中,数入朝,献果下马、朝霞、鱼牙、海豹皮。又献二女,帝曰: “女皆王姑姊妹,违本俗,别所亲,朕不忍留。”厚赐还之。又遣子弟入太学学经 术。帝间赐兴光瑞文锦、五色罗、紫绣纹袍、金银精器。兴光亦上异狗马、黄金、 美髢诸物。初,渤海靺鞨掠登州,兴光击走之,帝进兴光宁海军大使,使攻靺鞨。 二十五年死,帝尤悼之,赠太子太保,命邢以鸿胪少卿吊祭。子承庆袭王,诏 曰:“新罗号君子国,知《诗》、《书》。以卿惇儒,故持节往,宜演经谊,使知 大国之盛。”又以国人善棋,诏率府兵曹参军杨季鹰为副。国高弈皆出其下,于是 厚遗使者金宝。俄册其妻朴为妃。承庆死,诏使者临吊,以其弟宪英嗣王。帝在蜀, 遣使溯江至成都朝正月。
dà lì chū, xiàn yīng sǐ, zi gān yùn lì, fǔ guàn, qiǎn jīn yǐn jū rù cháo dài mìng. zhào cāng bù láng zhōng guī chóng jìng wǎng diào, jiān chá yù shǐ lù tǐng gù yīn wèi fù cè shòu zhī, bìng mǔ jīn wèi tài fēi. huì qí zǎi xiàng zhēng quán xiāng gōng, guó dà luàn, sān suì nǎi dìng. yú shì, suì cháo xiàn. jiàn zhōng sì nián sǐ, wú zi, guó rén gòng lì zǎi xiàng jīn liáng xiāng sì. zhēn yuán yuán nián, qiǎn hù bù láng zhōng gài xūn chí jié mìng zhī. shì nián sǐ, lì liáng xiāng cóng fù dì jìng xìn xí wáng. shí sì nián, sǐ, wú zi, lì dí sūn jùn yōng. míng nián, qiǎn sī fēng láng zhōng wéi dān chí cè, wèi zhì, jùn yōng sǐ, dān hái. zi zhòng xìng lì, yǒng zhēn yuán nián, zhào bīng bù láng zhōng yuán jì fāng cè mìng. hòu sān nián, shǐ zhě jīn lì qí lái xiè, qiě yán:" wǎng suì cè gù zhǔ jùn yōng wéi zhǔ, mǔ shēn tài fēi, qī shū fēi, ér jùn yōng bù xìng, cè jīn liú shěng zhōng, chén qǐng shòu yǐ guī." yòu wèi qí zǎi xiāng jīn yàn shēng jīn zhòng gōng wáng zhī dì sū jīn tiān míng gài mén jǐ, zhào jiē kě. fán zài cháo gòng. qī nián sǐ, yàn shēng lì, lái gào sàng, mìng zhí fāng yuán wài láng cuī tíng diào, qiě mìng xīn wáng, yǐ qī zhēn wèi fēi. cháng qìng bǎo lì jiān, zài qiǎn shǐ zhě lái zhāo, liú sù wèi. yàn shēng sǐ, zi jǐng huī lì. dà hé wǔ nián, yǐ tài zǐ zuǒ yù dé yuán jì cè diào rú yí. kāi chéng chū, qiǎn zi yì cóng xiè, yuàn liú wèi, jiàn tīng, míng nián qiǎn zhī. wǔ nián, hóng lú sì jí zhì zǐ jí xué shēng suì mǎn zhě yī bǎi wǔ rén, jiē hái zhī.
大历初,宪英死,子乾运立,甫丱,遣金隐居入朝待命。诏仓部郎中归崇敬往 吊,监察御史陆珽、顾愔为副册授之,并母金为太妃。会其宰相争权相攻,国大乱, 三岁乃定。于是,岁朝献。建中四年死,无子,国人共立宰相金良相嗣。贞元元年, 遣户部郎中盖埙持节命之。是年死,立良相从父弟敬信袭王。十四年,死,无子, 立嫡孙俊邕。明年,遣司封郎中韦丹持册,未至,俊邕死,丹还。子重兴立,永贞 元年,诏兵部郎中元季方册命。后三年,使者金力奇来谢,且言:“往岁册故主俊 邕为主,母申太妃,妻叔妃,而俊邕不幸,册今留省中,臣请授以归。”又为其宰 相金彦升、金仲恭、王之弟苏金添明丐门戟,诏皆可。凡再朝贡。七年死,彦升立, 来告丧,命职方员外郎崔廷吊,且命新王,以妻贞为妃。长庆、宝历间,再遣使者 来朝,留宿卫。彦升死,子景徽立。大和五年,以太子左谕德源寂册吊如仪。开成 初,遣子义琮谢,愿留卫,见听,明年遣之。五年,鸿胪寺籍质子及学生岁满者一 百五人,皆还之。
yǒu zhāng bǎo gāo zhèng nián zhě, jiē shàn dòu zhàn, gōng yòng qiāng. nián fù néng méi hǎi, lǚ qí dì wǔ shí lǐ bù yē, jiǎo qí yǒng jiàn, bǎo gāo bù jí yě. nián yǐ xiōng hū bǎo gāo, bǎo gāo yǐ chǐ, nián yǐ yì, cháng bù xiāng xià. zì qí guó jiē lái wèi wǔ níng jūn xiǎo jiàng. hòu bǎo gāo guī xīn luó, yè qí wáng yuē:" biàn zhōng guó yǐ xīn luó rén wéi nú bì, yuàn dé zhèn qīng hǎi, shǐ zéi bù dé lüè rén xī qù." qīng hǎi, hǎi lù zhī yào yě. wáng yǔ bǎo gāo wàn rén shǒu zhī. zì dà hé hòu, hǎi shàng wú yù xīn luó rén zhě. bǎo gāo jì guì yú qí guó, nián jī hán kè lián shuǐ, yī rì wèi shù zhǔ féng yuán guī yuē:" wǒ yù dōng guī, qǐ shí yú zhāng bǎo gāo." yuán guī yuē:" ruò yǔ bǎo gāo suǒ fù hé rú? nài hé qǔ sǐ qí shǒu?" nián yuē:" jī hán sǐ, bù rú bīng sǐ kuài, kuàng sǐ gù xiāng xié!" nián suì qù. zhì, yè bǎo gāo, yǐn zhī jí huān. yǐn wèi zú, wén dà chén shā qí wáng, guó luàn wú zhǔ. bǎo gāo fēn bīng wǔ qiān rén yǔ nián, chí nián qì yuē:" fēi zi bù néng píng huò nán." nián zhì qí guó, zhū fǎn zhě, lì wáng yǐ bào. wáng suì zhào bǎo gāo wèi xiāng, yǐ nián dài shǒu qīng hǎi. huì chāng hòu, cháo gòng bù fù zhì.
有张保皋、郑年者,皆善斗战,工用枪。年复能没海,履其地五十里不噎,角 其勇健,保皋不及也。年以兄呼保皋,保皋以齿,年以艺,常不相下。自其国皆来 为武宁军小将。后保皋归新罗,谒其王曰:“遍中国以新罗人为奴婢,愿得镇清海, 使贼不得掠人西去。”清海,海路之要也。王与保皋万人守之。自大和后,海上无 鬻新罗人者。保皋既贵于其国,年饥寒客涟水,一日谓戍主冯元规曰:“我欲东归, 乞食于张保皋。”元规曰:“若与保皋所负何如?奈何取死其手?”年曰:“饥寒 死,不如兵死快,况死故乡邪!”年遂去。至,谒保皋,饮之极欢。饮未卒,闻大 臣杀其王,国乱无主。保皋分兵五千人与年,持年泣曰:“非子不能平祸难。”年 至其国,诛反者,立王以报。王遂召保皋为相,以年代守清海。会昌后,朝贡不复 至。
zàn yuē: dù mù chēng:" ān sī shùn wèi shuò fāng jié dù shí, guō fén yáng lǐ lín huái jù wèi yá mén dōu jiāng, èr rén bù xiāng néng, suī tóng pán yǐn shí, cháng dì xiāng shì, bù jiāo yī yán. jí fén yáng dài sī shùn, lín huái yù wáng qù, jì wèi jué. xún rì, zhào lín huái fēn fén yáng bàn bīng dōng chū zhào wèi, lín huái rù qǐng yuē:' yī sǐ gù gān, qǐ miǎn qī zǐ.' fén yáng qū xià, chí shǒu shàng táng, yuē:' jīn guó luàn zhǔ qiān, fēi gōng bù néng dōng fá, qǐ huái sī fèn shí xié?' jí bié, zhí shǒu qì tì, xiāng miǎn yǐ zhōng yì, qì píng jù dào, shí èr gōng zhī lì. zhī qí xīn bù pàn, zhī qí xīn, nán yě fèn bì jiàn duǎn, zhī qí cái, yì nán yě. cǐ bǎo gāo yǔ fén yáng zhī xián děng ěr. nián tóu bǎo gāo bì yuē:' bǐ guì wǒ jiàn, wǒ jiàng xià zhī, bù yí yǐ jiù fèn shā wǒ.' bǎo gāo guǒ bù shā, rén zhī cháng qíng yě. lín huái qǐng sǐ yú fén yáng, yì rén zhī cháng qíng yě. bǎo gāo rèn nián, shì chū yú jǐ, nián qiě hán jī, yì wèi gǎn dòng. fén yáng lín huái, píng shēng kàng lì, lín huái zhī mìng, chū yú tiān zǐ. què yú bǎo gāo, fén yáng wèi yōu. cǐ nǎi shèng xián chí yí chéng bài zhī jì yě. shì chēng zhōu shào wèi bǎi dài zhī shī, zhōu gōng yōng rú zǐ ér shào gōng yí zhī, yǐ zhōu gōng zhī shèng, shào gōng zhī xián, shǎo shì wén wáng, lǎo zuǒ wǔ wáng, néng píng tiān xià, zhōu gōng zhī xīn, shào gōng qiě bù zhī zhī. gǒu yǒu rén yì zhī xīn, bù zī yǐ míng, suī shào gōng shàng ěr, kuàng qí xià zāi!" jiē hū, bù yǐ yuàn dú xiāng shuò, ér xiān guó jiā zhī yōu, jìn yǒu qí xī, táng yǒu fén yáng bǎo gāo, shú wèi yí wú rén zāi!
赞曰:杜牧称:“安思顺为朔方节度时,郭汾阳、李临淮俱为牙门都将,二人 不相能,虽同盘饮食,常睇相视,不交一言。及汾阳代思顺,临淮欲亡去,计未决。 旬日,诏临淮分汾阳半兵东出赵、魏,临淮入请曰:‘一死固甘,乞免妻子。’汾 阳趋下,持手上堂,曰:‘今国乱主迁,非公不能东伐,岂怀私忿时邪?’及别, 执手泣涕,相勉以忠义,讫平剧盗,实二公之力。知其心不叛,知其心,难也;忿 必见短,知其材,益难也。此保皋与汾阳之贤等耳。年投保皋必曰:‘彼贵我贱, 我降下之,不宜以旧忿杀我。’保皋果不杀,人之常情也。临淮请死于汾阳,亦人 之常情也。保皋任年,事出于己,年且寒饥,易为感动。汾阳、临淮,平生亢立, 临淮之命,出于天子。榷于保皋,汾阳为优。此乃圣贤迟疑成败之际也。世称周、 邵为百代之师,周公拥孺子而邵公疑之,以周公之圣,邵公之贤,少事文王,老佐 武王,能平天下,周公之心,邵公且不知之。苟有仁义之心,不资以明,虽邵公尚 尔,况其下哉!”嗟乎,不以怨毒相槊,而先国家之忧,晋有祁奚,唐有汾阳、保 皋,孰谓夷无人哉!
rì běn, gǔ wō nú yě. qù jīng shī wàn sì qiān lǐ, zhí xīn luó dōng nán, zài hǎi zhōng, dǎo ér jū, dōng xī wǔ yuè xíng, nán běi sān yuè xíng. guó wú chéng fú, lián mù wèi zhà luò, yǐ cǎo cí wū. zuǒ yòu xiǎo dǎo wǔ shí yú, jiē zì míng guó, ér chén fù zhī. zhì běn lǜ yī rén, jiǎn chá zhū bù. qí sú duō nǚ shǎo nán, yǒu wén zì, shàng fú tú fǎ. qí guān shí yǒu èr děng. qí wáng xìng ā měi shì, zì yán chū zhǔ hào tiān yù zhōng zhǔ, zhì yàn liàn, fán sān shí èr shì, jiē yǐ" zūn" wèi hào, jū zhù zǐ chéng. yàn liàn zi shén wǔ lì, gèng yǐ" tiān huáng" wèi hào, xǐ zhì dà hé zhōu. cì yuē suí jìng, cì ān níng, cì yì dé, cì xiào zhāo, cì tiān ān, cì xiào líng, cì xiào yuán, cì kāi huà, cì chóng shén, cì chuí rén, cì jǐng xíng, cì chéng wù, cì zhòng āi. zhòng āi sǐ, yǐ kāi huà zēng sūn nǚ shén gōng wèi wáng. cì yīng shén, cì rén dé, cì lǚ zhōng, cì fǎn zhèng, cì yǔn gōng, cì ān kāng, cì xióng lüè, cì qīng níng, cì xiǎn zōng, cì rén xián, cì wǔ liè, cì jì tǐ, cì ān xián, cì xuān huà, cì qīn míng. qīn míng zhī shí yī nián, zhí liáng chéng shèng yuán nián. cì hǎi dá. cì yòng míng, yì yuē mù duō lì sī bǐ gū, zhí suí kāi huáng mò, shǐ yǔ zhōng guó tōng. cì chóng jùn. chóng jùn sǐ, qīn míng zhī sūn nǚ xióng gǔ lì. cì shū míng, cì huáng jí. qí sú chuí jì, wú guàn dài, xiǎn yǐ xíng, fú jīn bì hòu, guì zhě mào jǐn fù rén yī chún sè qún, zhǎng yāo rú, jié fà yú hòu. zhì yáng dì, cì qí mín jǐn xiàn guān, shì yǐ jīn yù, wén bù wèi yī, zuǒ yòu pèi yín zhǎng bā cùn, yǐ duō shǎo míng guì jiàn.
日本,古倭奴也。去京师万四千里,直新罗东南,在海中,岛而居,东西五月 行,南北三月行。国无城郛,联木为栅落,以草茨屋。左右小岛五十余,皆自名国, 而臣附之。置本率一人,检察诸部。其俗多女少男,有文字,尚浮屠法。其官十有 二等。其王姓阿每氏,自言初主号天御中主,至彦潋,凡三十二世,皆以“尊”为 号,居筑紫城。彦潋子神武立,更以“天皇”为号,徙治大和州。次曰绥靖,次安 宁,次懿德,次孝昭,次天安,次孝灵,次孝元,次开化,次崇神,次垂仁,次景 行,次成务,次仲哀。仲哀死,以开化曾孙女神功为王。次应神,次仁德,次履中, 次反正,次允恭,次安康,次雄略,次清宁,次显宗,次仁贤,次武烈,次继体, 次安闲,次宣化,次钦明。钦明之十一年,直梁承圣元年。次海达。次用明,亦曰 目多利思比孤,直隋开皇末,始与中国通。次崇峻。崇峻死,钦明之孙女雄古立。 次舒明,次皇极。其俗椎髻,无冠带,跣以行,幅巾蔽后,贵者冒锦;妇人衣纯色 裙,长腰襦,结发于后。至炀帝,赐其民锦线冠,饰以金玉,文布为衣,左右佩银 ■长八寸,以多少明贵贱。
tài zōng zhēn guān wǔ nián, qiǎn shǐ zhě rù cháo. dì jīn qí yuǎn, zhào yǒu sī wú jū suì gòng. qiǎn xīn zhōu cì shǐ gāo rén biǎo wǎng yù, yǔ wáng zhēng lǐ bù píng, bù kěn xuān tiān zǐ mìng ér hái. jiǔ zhī, gèng fù xīn luó shǐ zhě shàng shū.
太宗贞观五年,遣使者入朝。帝矜其远,诏有司毋拘岁贡。遣新州刺史高仁表 往谕,与王争礼不平,不肯宣天子命而还。久之,更附新罗使者上书。
yǒng huī chū, qí wáng xiào dé jí wèi, gǎi yuán yuē bái zhì, xiàn hǔ pò dà rú dòu, mǎ náo ruò wǔ shēng qì. shí xīn luó wèi gāo lí bǎi jì suǒ bào, gāo zōng cì xǐ shū, lìng chū bīng yuán xīn luó. wèi jǐ xiào dé sǐ, qí zi tiān fēng cái lì. sǐ, zi tiān zhì lì. míng nián, shǐ zhě yǔ xiā yí rén xié cháo. xiā yí yì jū hǎi dǎo zhōng, qí shǐ zhě xū zhǎng sì chǐ xǔ, ěr jiàn yú shǒu, lìng rén dài hù lì shù shí bù, shè wú bù zhōng. tiān zhì sǐ, zi tiān wǔ lì. sǐ, zi zǒng chí lì. xián hēng yuán nián, qiǎn shǐ hè píng gāo lí. hòu shāo xí xià yīn, è wō míng, gèng hào rì běn. shǐ zhě zì yán, guó jìn rì suǒ chū, yǐ wéi míng. huò yún rì běn nǎi xiǎo guó, wèi wō suǒ bìng, gù mào qí hào. shǐ zhě bù yǐ qíng, gù yí yān. yòu wàng kuā qí guó dōu fāng shù qiān lǐ, nán xī jǐn hǎi, dōng běi xiàn dà shān, qí wài jí máo rén yún.
永徽初,其王孝德即位,改元曰白雉,献虎魄大如斗,码硇若五升器。时新罗 为高丽、百济所暴,高宗赐玺书,令出兵援新罗。未几孝德死,其子天丰财立。死, 子天智立。明年,使者与虾蛦人偕朝。虾蛦亦居海岛中,其使者须长四尺许,珥箭 于首,令人戴瓠立数十步,射无不中。天智死,子天武立。死,子总持立。咸亨元 年,遣使贺平高丽。后稍习夏音,恶倭名,更号日本。使者自言,国近日所出,以 为名。或云日本乃小国,为倭所并,故冒其号。使者不以情,故疑焉。又妄夸其国 都方数千里,南、西尽海,东、北限大山,其外即毛人云。
cháng ān yuán nián, qí wáng wén wǔ lì, gǎi yuán yuē tài bǎo, qiǎn cháo chén zhēn rén sù tián gòng fāng wù. cháo chén zhēn rén zhě, yóu táng shàng shū yě. guān jìn dé guān, dǐng yǒu huá sì pī, zǐ páo bó dài. zhēn rén hào xué, néng zhǔ wén, jìn zhǐ yǒu róng. wǔ hòu yàn zhī lín dé diàn, shòu sī shàn qīng, hái zhī. wén wǔ sǐ, zi ā yòng lì. sǐ, zi shèng wǔ lì, gǎi yuán yuē bái guī. kāi yuán chū, sù tián fù cháo, qǐng cóng zhū rú shòu jīng. zhào sì mén zhù jiào zhào xuán mò jí hóng lú sì wèi shī, xiàn dà fú bù wèi zhì, xī shǎng wù mào shū yǐ guī. qí fù cháo chén zhòng mǎn mù huá bù kěn qù, yì xìng míng yuē cháo héng, lì zuǒ bǔ quē, yí wáng yǒu, duō suǒ gāi shí, jiǔ nǎi hái. shèng wǔ sǐ, nǚ xiào míng lì, gǎi yuán yuē tiān píng shèng bǎo. tiān bǎo shí èr zài, cháo héng fù rù cháo. shàng yuán zhōng, zhuó zuǒ sàn qí cháng shì ān nán dū hù. xīn luó gěng hǎi dào, gèng yáo míng yuè zhōu cháo gòng. xiào míng sǐ, dà chuī lì. sǐ, yǐ shèng wǔ nǚ gāo yě jī wèi wáng. sǐ, bái bì lì. jiàn zhōng yuán nián, shǐ zhě zhēn rén xìng néng xiàn fāng wù. zhēn rén, gài yīn guān ér shì zhě yě. xīng néng shàn shū, qí zhǐ shì jiǎn ér zé, rén mò shí. zhēn yuán mò, qí wáng yuē huán wǔ, qiǎn shǐ zhě cháo. qí xué zǐ jú miǎn shì fú tú kōng hǎi yuàn liú yì yè, lì èr shí yú nián. shǐ zhě gāo jiē zhēn rén lái qǐng miǎn shì děng jù hái, zhào kě. cì nuò lè lì, cì cuó é, cì fú hé, cì rén míng. rén míng zhí kāi chéng sì nián, fù rù gòng. cì wén dé, cì qīng hé, cì yáng chéng. cì guāng xiào, zhí guāng qǐ yuán nián.
长安元年,其王文武立,改元曰太宝,遣朝臣真人粟田贡方物。朝臣真人者, 犹唐尚书也。冠进德冠,顶有华■四披,紫袍帛带。真人好学,能属文,进止有容。 武后宴之麟德殿,授司膳卿,还之。文武死,子阿用立。死,子圣武立,改元曰白 龟。开元初,粟田复朝,请从诸儒受经。诏四门助教赵玄默即鸿胪寺为师,献大幅 布为贽,悉赏物贸书以归。其副朝臣仲满慕华不肯去,易姓名曰朝衡,历左补阙, 仪王友,多所该识,久乃还。圣武死,女孝明立,改元曰天平胜宝。天宝十二载, 朝衡复入朝。上元中,擢左散骑常侍、安南都护。新罗梗海道,更繇明、越州朝贡。 孝明死,大炊立。死,以圣武女高野姬为王。死,白壁立。建中元年,使者真人兴 能献方物。真人,盖因官而氏者也。兴能善书,其纸似茧而泽,人莫识。贞元末, 其王曰桓武,遣使者朝。其学子橘免势、浮屠空海愿留肄业,历二十余年。使者高 阶真人来请免势等俱还,诏可。次诺乐立,次嵯峨,次浮和,次仁明。仁明直开成 四年,复入贡。次文德,次清和,次阳成。次光孝,直光启元年。
qí dōng hǎi yǔ zhōng yòu yǒu xié gǔ bō xié duō ní sān xiǎo wáng, běi jù xīn luó, xī běi bǎi jì, xī nán zhí yuè zhōu, yǒu sī xù guài zhēn yún.
其东海屿中又有邪古、波邪、多尼三小王,北距新罗,西北百济,西南直越州, 有丝絮、怪珍云。
liú guǐ qù jīng shī wàn wǔ qiān lǐ, zhí hēi shuǐ mò hé dōng běi, shǎo hǎi zhī běi, sān miàn jiē zǔ hǎi, qí běi mò zhī suǒ qióng. rén yī yǔ sǎn jū, duō jǔ zé, yǒu yú yán zhī lì. dì zǎo hán, duō shuāng xuě, yǐ mù guǎng liù cùn cháng qī chǐ xì qí shàng, yǐ jiàn bīng, zhú zǒu shòu. tǔ duō gǒu, yǐ pí wèi qiú. sú bèi fā. sù shì yǒu ér xiǎo, wú shū luǒ tā gǔ. shèng bīng wàn rén. nán yǔ mò yè mò hé lín, dōng nán háng hǎi shí wǔ rì xíng, nǎi zhì. zhēn guān shí sì nián, qí wáng qiǎn zi kě yě yú mò diāo pí gèng sān yì lái zhāo. shòu qí dū wèi, qiǎn zhī.
流鬼去京师万五千里,直黑水靺鞨东北,少海之北,三面皆阻海,其北莫知所 穷。人依屿散居,多沮泽,有鱼盐之利。地蚤寒,多霜雪,以木广六寸、长七尺系 其上,以践冰,逐走兽。土多狗,以皮为裘。俗被发。粟似莠而小,无蔬蓏它谷。 胜兵万人。南与莫曳靺鞨邻,东南航海十五日行,乃至。贞观十四年,其王遣子可 也余莫貂皮更三译来朝。授骑都尉,遣之。
lóng shuò chū, yǒu dān luó zhě, qí wáng rú lǐ dōu luó qiǎn shǐ rù cháo, guó jū xīn luó wǔ zhōu nán dǎo shàng, sú pǔ lòu, yī dà shǐ pí, xià jū gé wū, dōng kū shì. dì shēng wǔ gǔ, gēng bù zhī yòng niú, yǐ tiě chǐ pá tǔ. chū fù bǎi jì. lín dé zhōng, qiú zhǎng lái zhāo, cóng dì zhì tài shān. hòu fù xīn luó.
龙朔初,有儋罗者,其王儒李都罗遣使入朝,国居新罗武州南岛上,俗朴陋, 衣大豕皮,夏居革屋,冬窟室。地生五谷,耕不知用牛,以铁齿杷土。初附百济。 麟德中,酋长来朝,从帝至太山。后附新罗。
kāi yuán shí yī nián, yòu yǒu dá mò lóu dá dù èr bù shǒu lǐng cháo gòng. dá mò lóu zì yán běi fú yú zhī yì, gāo lí miè qí guó, yí rén dù nà hé, yīn jū zhī, huò yuē tā lòu hé, dōng běi liú rù hēi shuǐ. dá gòu, shì wéi zhǒng yě, zài nà hé yīn, dòng mò hé zhī dōng, xī jiē huáng tóu shì wéi, dōng běi jù dá mò lóu yún.
开元十一年,又有达末娄、达妒二部首领朝贡。达末娄自言北扶馀之裔,高丽 灭其国,遗人度那河,因居之,或曰他漏河,东北流入黑水。达姤,室韦种也,在 那河阴,冻末河之东,西接黄头室韦,东北距达末娄云。