běi dí
北狄
qì dān, běn dōng hú zhǒng, qí xiān wèi xiōng nú suǒ pò, bǎo xiān bēi shān. wèi qīng lóng zhōng, bù qiú bǐ néng shāo jié ào, wèi yōu zhōu cì shǐ wáng xióng suǒ shā, zhòng suì wēi, táo huáng shuǐ zhī nán, huáng lóng zhī běi. zhì yuán wèi, zì hào yuē qì dān. dì zhí jīng shī dōng běi wǔ qiān lǐ ér yíng, dōng jù gāo lì, xī xī, nán yíng zhōu, běi mò hé shì wéi, zǔ lěng xíng shān yǐ zì gù. shè liè jū chù wú cháng. qí jūn dà hè shì, yǒu shèng bīng sì wàn, xī bā bù, chén yú tū jué, yǐ wèi qí jīn. fán diào fā gōng zhàn, zé zhū bù bì huì liè zé bù dé zì xíng. yǔ xī bù píng, měi dòu bù lì, zhé dùn bǎo xiān bēi shān. fēng sú yǔ tū jué dà dǐ lüè móu. sǐ bù mù, yǐ mǎ chē zài shī rù shān, zhì yú shù diān. zi sūn sǐ, fù mǔ dàn xī kū fù mǔ sǐ zé fǒu, yì wú sàng qī.
契丹,本東胡種,其先為匈奴所破,保鮮卑山。魏青龍中,部酋比能稍桀驁, 為幽州刺史王雄所殺,眾遂微,逃潢水之南,黃龍之北。至元魏,自號曰契丹。地 直京師東北五千里而贏,東距高麗,西奚,南營州,北靺鞨、室韋,阻冷陘山以自 固。射獵居處無常。其君大賀氏,有勝兵四萬,析八部,臣於突厥,以為俟斤。凡 調發攻戰,則諸部畢會;獵則部得自行。與奚不平,每斗不利,輒遁保鮮卑山。風 俗與突厥大抵略侔。死不墓,以馬車載屍入山,置於樹顛。子孫死,父母旦夕哭; 父母死則否,亦無喪期。
wǔ dé zhōng, qí dà qiú sūn áo cáo yǔ mò hé zhǎng tū dì jī jù qiǎn rén lái cháo, ér jūn zhǎng huò xiǎo rù kòu biān. hòu èr nián, jūn zhǎng nǎi qiǎn shǐ zhě shàng míng mǎ fēng diāo. zhēn guān èr nián, mó huì lái jiàng. tū jué xié lì kè hán bù yù wài yí yǔ táng hé, nǎi qǐng yǐ liáng shī dōu yì qì dān. tài zōng yuē: qì dān tū jué bù tóng lèi, jīn yǐ jiàng wǒ, shàng kě suǒ xié? shī dōu, táng biān hù, dào wǒ zhōu bù, tū jué zhé wèi zhù, wǒ jiāng qín zhī, yì bù kě yì jiàng zhě. míng nián, mó huì fù rù cháo, cì gǔ dào, yóu shì yǒu cháng gòng. dì fá gāo lì, xī fā qiú zhǎng yǔ xī shǒu lǐng cóng jūn. dì hái, guò yíng zhōu, jǐn zhào qí zhǎng kū gē jí lǎo rén, chà cì zēng cǎi, yǐ kū gē wèi zuǒ wǔ wèi jiāng jūn.
武德中,其大酋孫敖曹與靺鞨長突地稽俱遣人來朝,而君長或小入寇邊。後二 年,君長乃遣使者上名馬、豐貂。貞觀二年,摩會來降。突厥頡利可汗不欲外夷與 唐合,乃請以梁師都易契丹。太宗曰:「契丹、突厥不同類,今已降我,尚可索邪? 師都,唐編戶,盜我州部,突厥輒為助,我將禽之,誼不可易降者。」明年,摩會 復入朝,賜鼓纛,由是有常貢。帝伐高麗,悉發酋長與奚首領從軍。帝還,過營州, 盡召其長窟哥及老人,差賜繒采,以窟哥為左武衛將軍。
dà qiú rǔ hé zhǔ qū jù yòu lǜ zhòng guī, jí qí bù wèi xuán zhōu, bài qū jù cì shǐ, lì yíng zhōu dū du fǔ. wèi jǐ, kū gē jǔ bù nèi shǔ, nǎi zhì sōng mò dū du fǔ, yǐ kū gē wèi shǐ chí jié shí zhōu zhū jūn shì sōng mò dū du, fēng wú jí nán, cì shì lǐ. yǐ dá jī bù wèi qiào luò zhōu, hé biàn bù wèi dàn hàn zhōu, dú huó bù wèi wú féng zhōu, fēn wèn bù wèi yǔ líng zhōu, tū biàn bù wèi rì lián zhōu, ruì xī bù wèi tú hé zhōu, zhuì jīn bù wèi wàn dān zhōu, fú bù wèi pǐ lí chì shān èr zhōu, jù lì sōng mò fǔ, jí yǐ rǔ hé zhǔ wèi zhī cì shǐ.
大酋辱紇主曲據又率眾歸,即其部為玄州,拜曲據刺史,隸營州都督府。未幾, 窟哥舉部內屬,乃置松漠都督府,以窟哥為使持節十州諸軍事、松漠都督,封無極 男,賜氏李。以達稽部為峭落州,紇便部為彈汗州,獨活部為無逢州,芬問部為羽 陵州,突便部為日連州,芮奚部為徒河州,墜斤部為萬丹州,伏部為匹黎、赤山二 州,俱隸松漠府,即以辱紇主為之刺史。
kū gē sǐ, yǔ xī lián pàn, xíng jūn zǒng guǎn ā shǐ dé shū bīn děng zhí sōng mò dū du ā bo gù xiàn dōng dōu. kū gē yǒu èr sūn: yuē kū mò lí, wèi zuǒ wèi jiāng jūn dàn hàn zhōu cì shǐ, fēng guī shùn jùn wáng yuē jǐn zhōng, wèi wǔ wèi dà jiāng jūn sōng mò dū du. ér áo cáo yǒu sūn yuē wàn róng, wèi guī chéng zhōu cì shǐ. yú shì yíng zhōu dū du zhào wén huì jiāo dá, shù qīn wǔ qí xià, jǐn zhōng děng jiē yuàn wàng. wàn róng běn yǐ shì zi rù cháo, zhī zhōng guó xiǎn yì, xié luàn bù yí, jí gòng jǔ bīng, shā wén huì, dào yíng zhōu fǎn. jǐn zhōng zì hào wú shàng kè hán, yǐ wàn róng wèi jiāng, zòng bīng sì lüè, suǒ xiàng zhé xià, bù zhòng jiā, zhòng shù wàn, wàng yán shí wàn, gōng chóng zhōu, zhí tǎo jī fù shǐ xǔ qīn jì. wǔ hòu nù, zhào yīng yáng jiāng jūn cáo rén shī jīn wú dà jiāng jūn zhāng xuán yù yòu wǔ wēi dà jiāng jūn lǐ duō zuò sī nóng shǎo qīng má rén jié děng èr shí bā jiāng jī zhī yǐ liáng wáng wǔ sān sī wèi yú guān dào ān fǔ dà shǐ, nà yán yáo wèi zhī fù. gèng hào wàn róng yuē wàn zhǎn, jǐn zhōng yuē jǐn miè. zhū jiāng zhàn xī xiá shí huáng zhāng gǔ, wáng shī bài jī, xuán yù rén jié jiē wèi lǔ qín. jìn gōng píng zhōu, bù kè. bài shū wén, hòu nǎi yǐ yòu wǔ wèi dà jiāng jūn jiàn ān wáng wǔ yōu yí wèi qīng biān dào dà zǒng guǎn, jī qì dān mù tiān xià rén nú yǒu yǒng zhě, guān bì zhǔ zhí, xī fā yǐ jī lǔ. wàn róng xián méi yè xí tán zhōu, qīng biān dào fù zǒng guǎn zhāng jiǔ jié mù sǐ shì shù bǎi báo zhàn, wàn róng bài ér zǒu shān. é ér jǐn zhōng sǐ, tū jué mò chuài xí pò qí bù. wàn róng shōu sǎn bīng fù zhèn, shǐ bié jiāng luò wù zhěng hé ā xiǎo rù jì zhōu, shā cì shǐ lù bǎo jī, lüè shù qiān rén.
窟哥死,與奚連叛,行軍總管阿史德樞賓等執松漠都督阿卜固獻東都。窟哥有 二孫:曰枯莫離,為左衛將軍、彈汗州刺史,封歸順郡王;曰盡忠,為武衛大將軍、 松漠都督。而敖曹有孫曰萬榮,為歸誠州刺史。於是營州都督趙文翽驕沓,數侵侮 其下,盡忠等皆怨望。萬榮本以侍子入朝,知中國險易,挾亂不疑,即共舉兵,殺 文翽,盜營州反。盡忠自號無上可汗,以萬榮為將,縱兵四略,所向輒下,不重浹, 眾數萬,妄言十萬,攻崇州,執討擊副使許欽寂。武后怒,詔鷹揚將軍曹仁師、金 吾大將軍張玄遇、右武威大將軍李多祚、司農少卿麻仁節等二十八將擊之;以梁王 武三思為榆關道安撫大使,納言姚為之副。更號萬榮曰萬斬,盡忠曰盡滅。諸將 戰西硤石黃麞谷,王師敗績,玄遇、仁節皆為虜禽。進攻平州,不克。敗書聞,後 乃以右武衛大將軍建安王武攸宜為清邊道大總管,擊契丹;募天下人奴有勇者,官 畀主直,悉發以擊虜。萬榮銜枚夜襲檀州,清邊道副總管張九節募死士數百薄戰, 萬榮敗而走山。俄而盡忠死,突厥默啜襲破其部。萬榮收散兵復振,使別將駱務整、 何阿小入冀州,殺刺史陸寶積,掠數千人。
wǔ hòu wén jǐn zhōng sǐ, gèng zhào xià guān shàng shū wáng xiào jié yǔ lín wèi jiāng jūn sū hóng huī lǜ bīng shí qī wàn tǎo qì dān, zhàn dōng xiá shí, shī bài, xiào jié sǐ zhī. wàn róng xí yǐ shèng, suì tú yōu zhōu. yōu yí qiǎn jiāng tǎo bǔ, bù néng kè. nǎi mìng yòu jīn wú wèi dà jiāng jūn hé nèi jùn wáng wǔ yì zōng wèi shén bīng dào dà zǒng guǎn, yòu sù zhèng tái yù shǐ dài fū lóu shī dé wèi qīng biān dào dà zǒng guǎn, yòu wǔ wēi wèi dà jiāng jūn shā zhā zhōng yì wèi qīng biān zhōng dào qián jūn zǒng guǎn, bīng fán èr shí wàn jī zéi. wàn róng ruì shén, gǔ ér nán, cán yíng zhōu shǔ xiàn, zì sì wú suǒ dàn. yú shì shén bīng dào zǒng guǎn yáng xuán jī lǜ xī jūn yǎn qí wěi, qì dān dà bài, huò hé ā xiǎo, jiàng bié jiāng lǐ kǎi gù luò wù zhěng, shōu zhàng xiè rú jī. wàn róng wěi jūn zǒu, cán duì fù hé, yǔ xī bó. xī sì miàn gōng, nǎi dà kuì, wàn róng zuǒ chí. zhāng jiǔ jié wèi sān fú cì zhī, wàn róng qióng, yǔ jiā nú qīng qí zǒu lù hé dōng, bèi shén, wò lín xià, nú zhǎn qí shǒu, jiǔ jié chuán zhī dōng dōu, yú zhòng kuì. yōu yí kǎi ér hái, hòu xǐ, wèi shè tiān xià, gǎi yuán wèi shén gōng.
武后聞盡忠死,更詔夏官尚書王孝傑、羽林衛將軍蘇宏暉率兵十七萬討契丹, 戰東硤石,師敗,孝傑死之。萬榮席已勝,遂屠幽州。攸宜遣將討捕,不能克。乃 命右金吾衛大將軍河內郡王武懿宗為神兵道大總管,右肅政台御史大夫婁師德為清 邊道大總管,右武威衛大將軍沙吒忠義為清邊中道前軍總管,兵凡二十萬擊賊。萬 榮銳甚,鼓而南,殘瀛州屬縣,恣肆無所憚。於是神兵道總管楊玄基率奚軍掩其尾, 契丹大敗,獲何阿小,降別將李楷固、駱務整,收仗械如積。萬榮委軍走,殘隊復 合,與奚搏。奚四面攻,乃大潰,萬榮左馳。張九節為三伏伺之,萬榮窮,與家奴 輕騎走潞河東,憊甚,臥林下,奴斬其首,九節傳之東都,餘眾潰。攸宜凱而還, 後喜,為赦天下,改元為神功。
qì dān bù néng lì, suì fù tū jué. jiǔ shì yuán nián, zhào zuǒ yù qián wèi dà jiāng jūn lǐ kǎi gù yòu wǔ wēi wèi jiāng jūn luò wù zhěng tǎo qì dān, pò zhī. cǐ liǎng rén jiē lǔ shàn jiāng, cháng fàn biān, shù jiǒng guān jūn zhě yě, jí shì yǒu gōng.
契丹不能立,遂附突厥。久視元年,詔左玉鈐衛大將軍李楷固、右武威衛將軍 駱務整討契丹,破之。此兩人皆虜善將,嘗犯邊,數窘官軍者也,及是有功。
kāi yuán èr nián, jǐn zhōng cóng fù dì dū du shī huó yǐ mò chuài zhèng shuāi, lǜ bù luò yǔ xié lì fā yī jiàn chuài lái guī, xuán zōng cì dān shū tiě quàn. hòu èr nián, yǔ xī zhǎng lǐ dà pú jiē lái, zhào fù zhì sōng mò fǔ, yǐ shī huó wèi dū du, fēng sōng mò jùn wáng, shòu zuǒ jīn wú wèi dà jiāng jūn. réng qí fǔ zhì jìng xī jūn, yǐ shī huó wèi jīng lüè dà shǐ, suǒ tǒng bā bù jiē zhuó qí qiú wèi cì shǐ. zhào jiāng jūn xuē tài wèi yā fān luò shǐ, dū jūn zhèn fǔ. dì yǐ dōng píng wáng wài sūn yáng yuán sì nǚ wèi yǒng lè gōng zhǔ, qī shī huó. míng nián, shī huó sǐ, zèng tè jìn, dì qiǎn shǐ diào cí, yǐ qí dì zhōng láng jiāng suō gù xí fēng jí suǒ lǐng. míng nián, suō gù yǔ gōng zhǔ lái cháo, yàn jī yǒu jiā.
開元二年,盡忠從父弟都督失活以默啜政衰,率部落與頡利發伊健啜來歸,玄 宗賜丹書鐵券。後二年,與奚長李大酺皆來,詔復置松漠府,以失活為都督,封松 漠郡王,授左金吾衛大將軍。仍其府置靜析軍,以失活為經略大使,所統八部皆擢 其酋為刺史。詔將軍薛泰為押蕃落使,督軍鎮撫。帝以東平王外孫楊元嗣女為永樂 公主,妻失活。明年,失活死,贈特進,帝遣使吊祠,以其弟中郎將娑固襲封及所 領。明年,娑固與公主來朝,宴齎有加。
yǒu kě tū yú zhě, wèi jìng xī jūn fù shǐ, hàn yǒng dé zhòng, suō gù yù qù zhī, wèi jué. kě tū yú fǎn gōng suō gù, suō gù bēn yíng zhōu. dū du xǔ qīn dàn yǐ zhōu jiǎ wǔ bǎi, hé xī jūn zhǎng lǐ dà pú bīng gòng gōng kě tū yú. bù shèng, suō gù dà pú jiē sǐ. qīn dàn jù, xǐ jūn rù yú guān. kě tū yú fèng suō gù cóng fù dì yù yú wèi jūn, qiǎn shǐ zhě xiè zuì. yǒu zhào jí bài yù yú sōng mò jùn wáng, ér shè kě tū yú. yù yú lái cháo, shòu lǜ gèng lìng, yǐ zōng shì suǒ chū nǚ mù róng wèi yàn jùn gōng zhǔ qī zhī. kě tū yú yì lái cháo, zhuó zuǒ yǔ lín wèi jiāng jūn. yù yú sǐ, dì tǔ yú sì, yǔ kě tū yú yǒu xì, bù néng dìng qí xià, xié gōng zhǔ lái bēn, fēng liáo yáng jùn wáng, liú sù wèi. kě tū yú fèng jǐn zhōng dì shào gù tǒng zhòng, zhào xǔ xí wáng. tiān zǐ fēng chán, shào gù yǔ zhū fān zhǎng jiē cóng xíng zài. míng nián, bài zuǒ yǔ lín wèi dà jiāng jūn, xǐ wáng guǎng huà jùn, yǐ zōng shì chū nǚ chén wèi dōng huá gōng zhǔ, qī shào gù, zhào guān qí bù qiú zhǎng bǎi yú rén, shào gù yǐ zi rù shì.
有可突於者,為靜析軍副使,悍勇得眾,娑固欲去之,未決。可突於反攻娑固, 娑固奔營州。都督許欽澹以州甲五百,合奚君長李大酺兵共攻可突於。不勝,娑固、 大酺皆死。欽澹懼,徙軍入榆關。可突於奉娑固從父弟郁於為君,遣使者謝罪。有 詔即拜郁於松漠郡王,而赦可突於。郁於來朝,授率更令,以宗室所出女慕容為燕 郡公主妻之。可突於亦來朝,擢左羽林衛將軍。郁於死,弟吐於嗣,與可突於有隙, 不能定其下,攜公主來奔,封遼陽郡王,留宿衛。可突於奉盡忠弟邵固統眾,詔許 襲王。天子封禪,邵固與諸蕃長皆從行在。明年,拜左羽林衛大將軍,徙王廣化郡, 以宗室出女陳為東華公主,妻邵固,詔官其部酋長百餘人,邵固以子入侍。
kě tū yú fù lái, bù wèi zǎi xiàng lǐ yuán hóng suǒ lǐ, yāng yāng qù. zhāng shuō yuē: bǐ shòu xīn zhě, wéi lì shì xiàng. qiě fāng chí guó, xià suǒ fù yě, bù jiǎ yǐ lǐ, bù lái yǐ. hòu sān nián, kě tū yú shā shào gù, lì qū liè wèi wáng, xié xī zhòng gòng jiàng tū jué. gōng zhǔ zǒu píng lú jūn. zhào yōu zhōu zhǎng shǐ zhī fàn yáng jié dù shì zhào hán zhāng jī zhī. qiǎn zhōng shū shè rén péi kuān gěi shì zhōng xuē kǎn dà mù zhuàng shì, bài zhōng wáng jùn hé běi dào héng jūn yuán shuài, yǐ yù shǐ dài fū lǐ cháo yǐn jīng zhào yǐn péi zhòu xiān fù zhī, shuài chéng bó xiàn zhāng wén yǎn sòng zhī tì lǐ dōng méng zhào wàn gōng guō yīng jié děng bā zǒng guǎn bīng jī qì dān. jì yòu yǐ zhōng wáng jiān hé dōng dào zhū jūn yuán shuài, wáng bù xíng. yǐ lǐ bù shàng shū xìn ān jùn wáng yī chí jié hé běi dào héng jūn fù yuán shuài, yǔ hán zhāng chū sài bǔ lǔ, dà pò zhī. kě tū yú zǒu, xī zhòng jiàng, wáng yǐ èr fān fú jí gào zhū miào.
可突於復來,不為宰相李元紘所禮,鞅鞅去。張說曰:「彼獸心者,唯利是向。 且方持國,下所附也,不假以禮,不來矣。」後三年,可突於殺邵固,立屈烈為王, 脅奚眾共降突厥。公主走平廬軍。詔幽州長史、知范陽節度事趙含章擊之。遣中書 舍人裴寬、給事中薛偘大募壯士,拜忠王浚河北道行軍元帥,以御史大夫李朝隱、 京兆尹裴伷先副之,帥程伯獻、張文儼、宋之悌、李東蒙、趙萬功、郭英傑等八總 管兵擊契丹。既又以忠王兼河東道諸軍元帥,王不行。以禮部尚書信安郡王禕持節 河北道行軍副元帥,與含章出塞捕虜,大破之。可突於走,奚眾降,王以二蕃俘級 告諸廟。
míng nián, kě tū yú dào biān, yōu zhōu zhǎng shǐ xuē chǔ yù fù zǒng guǎn guō yīng jié wú kè qín wū zhī yì luó shǒu zhōng lǜ wàn qí jí xī jī zhī, zhàn dōu shān xià. kě tū yú yǐ tū jué bīng lái, xī jù, chí liǎng duān, zhòng zǒu xiǎn zhī yì shǒu zhōng bài, yīng jié kè qín sǐ zhī, shā táng bīng wàn rén. dì zhuó zhāng shǒu guī wèi yōu zhōu zhǎng shǐ jīng lüè zhī. shǒu guī jì shàn jiāng, kě tū yú kǒng, yáng qǐng chén ér shāo qū xī běi yǐ tū jué. qí yá guān lǐ guò zhé yǔ kě tū yú nèi bù píng, shǒu guī shǐ kè wáng huǐ yīn yāo zhī, yǐ bīng wéi kě tū yú, guò zhé jí yè zhǎn kě tū yú qū liè jí zhī dǎng shù shí rén, zì guī. shǒu guī shǐ guò zhé tǒng qí bù, hán kě tū yú děng shǒu chuán dōng dōu. bài guò zhé běi píng jùn wáng, wèi sōng mò dū du. kě tū yú cán dǎng jī shā guò zhé, tú qí jiā. yī zi lá gān zǒu ān dōng, bài zuǒ xiāo wèi jiāng jūn. èr shí wǔ nián, shǒu guī tǎo qì dān, zài pò zhī, yǒu zhào zì jīn zhàn yǒu gōng bì gào miào.
明年,可突於盜邊,幽州長史薛楚玉、副總管郭英傑、吳克勤、烏知義、羅守 忠率萬騎及奚擊之,戰都山下。可突於以突厥兵來,奚懼,持兩端,眾走險;知義、 守忠敗,英傑、克勤死之,殺唐兵萬人。帝擢張守珪為幽州長史經略之。守珪既善 將,可突於恐,陽請臣而稍趨西北倚突厥。其衙官李過折與可突於內不平,守珪使 客王悔陰邀之,以兵圍可突於,過折即夜斬可突於、屈烈及支黨數十人,自歸。守 珪使過折統其部,函可突於等首傳東都。拜過折北平郡王,為松漠都督。可突於殘 黨擊殺過折,屠其家。一子剌乾走安東,拜左驍衛將軍。二十五年,守珪討契丹, 再破之,有詔自今戰有功必告廟。
tiān bǎo sì zài, qì dān dà qiú lǐ huái xiù jiàng, bài sōng mò dū du, fēng chóng shùn wáng, yǐ zōng shì chū nǚ dú gū wèi jìng lè gōng zhǔ qī zhī. shì suì, shā gōng zhǔ pàn qù, fàn yáng jié dù shǐ ān lù shān tǎo pò zhī. gèng fēng qí qiú kǎi luò wèi gōng rén wáng, dài sōng mò dū du. lù shān fāng xìng, biǎo tǎo qì dān yǐ xiàng dì yì. fā yōu zhōu yún zhōng píng lú hé dōng bīng shí yú wàn, yǐ xī wèi xiāng dǎo, dà zhàn huáng shuǐ nán. lù shān bài, sǐ zhě shù qiān. zì shì lù shān yǔ xiāng qīn lüè wèi cháng jiě, zhì qí fǎn nǎi yǐ.
天寶四載,契丹大酋李懷秀降,拜松漠都督,封崇順王,以宗室出女獨孤為靜 樂公主妻之。是歲,殺公主叛去,范陽節度使安祿山討破之。更封其酋楷落為恭仁 王,代松漠都督。祿山方幸,表討契丹以向帝意。發幽州、雲中、平廬、河東兵十 余萬,以奚為鄉導,大戰潢水南。祿山敗,死者數千。自是祿山與相侵掠未嘗解, 至其反乃已。
qì dān zài kāi yuán tiān bǎo jiān, shǐ cháo xiàn zhě wú lǜ èr shí. gù shì, yǐ fàn yáng jié dù wèi yā xī qì dān shǐ, zì zhì dé hòu, fān zhèn shàn dì wù zì ān, zhāng shù chì hòu yì jǐn, bù shēng shì yú biān xī qì dān yì xiān rù kòu, suì xuǎn qiú háo shù shí rù zhǎng ān cháo huì, měi yǐn jiàn, cì yǔ yǒu zhì, qí xià lǜ shù bǎi jiē zhù guǎn yōu zhōu. zhì dé bǎo yīng shí zài cháo xiàn, dà lì zhōng shí sān, zhēn yuán jiān sān, yuán hé zhōng qī, dà hé kāi chéng jiān fán sì. rán tiān zǐ è qí wài fù huí gú, bù fù guān jué qú zhǎng. huì chāng èr nián, huí gú pò, qì dān qiú qū shù shǐ fù nèi fù, bài yún huī jiāng jūn shǒu yòu wǔ wèi jiāng jūn. yú shì yōu zhōu jié dù shǐ zhāng zhòng wǔ wèi yì huí gú suǒ yǔ jiù yìn, cì táng xīn yìn, yuē fèng guó qì dān zhī yìn.
契丹在開元、天寶間,使朝獻者無慮二十。故事,以范陽節度為押奚、契丹使, 自至德後,籓鎮擅地務自安,鄣戍斥候益謹,不生事於邊;奚、契丹亦鮮入寇,歲 選酋豪數十入長安朝會,每引見,賜與有秩,其下率數百皆駐館幽州。至德、寶應 時再朝獻,大曆中十三,貞元間三,元和中七,大和、開成間凡四。然天子惡其外 附回鶻,不復官爵渠長。會昌二年,回鶻破,契丹酋屈戍始復內附,拜雲麾將軍、 守右武衛將軍。於是幽州節度使張仲武為易回鶻所與舊印,賜唐新印,曰「奉國契 丹之印」。
xián tōng zhōng, qí wáng xí ěr zhī zài qiǎn shǐ zhě rù cháo, bù luò jìn qiáng. xí ěr zhī sǐ, zú rén qīn dé sì. guāng qǐ shí, fāng tiān xià dào xìng, běi jiāng duō gù, nǎi chāo xī shì wéi, xiǎo xiǎo bù zhǒng jiē yì fú zhī, yīn rù kòu yōu jì. liú rén gōng qióng shī yú zhāi xīng shān tǎo zhī, suì liáo sāi xià cǎo, shǐ bù dé liú mù, mǎ duō sǐ. qì dān nǎi qǐ méng, xiàn liáng mǎ qiú mù dì, rén gōng xǔ zhī. fù bài yuē rù kòu, liú shǒu guāng shù píng zhōu, qì dān yǐ wàn qí rù, shǒu guāng wěi yǔ hé, zhàng yǐn jù yú yě, fú fā, qín qí dà jiāng. qún hú tòng, yuàn nà mǎ wǔ qiān yǐ shú, bù xǔ. qīn dé shū zhòng lù qiú zhī, nǎi yǔ méng, shí nián bù gǎn jìn biān.
咸通中,其王習爾之再遣使者入朝,部落浸強。習爾之死,族人欽德嗣。光啟 時,方天下盜興,北疆多故,乃鈔奚、室韋,小小部種皆役服之,因入寇幽、薊。 劉仁恭窮師逾摘星山討之,歲燎塞下草,使不得留牧,馬多死。契丹乃乞盟,獻良 馬求牧地,仁恭許之。復敗約入寇,劉守光戍平州,契丹以萬騎入,守光偽與和, 帳飲具於野,伏發,禽其大將。群胡慟,願納馬五千以贖,不許。欽德輸重賂求之, 乃與盟,十年不敢近邊。
qīn dé wǎn jié zhèng bù jìng, qí bā bù dà rén fǎ cháng sān suì dài, shí yē lǜ ā bǎo jī jiàn gǔ qí wèi yī bù, bù kěn dài, zì hào wèi wáng ér yǒu guó, dà hè shì suì wáng.
欽德晚節政不競,其八部大人法常三歲代,時耶律阿保機建鼓旗為一部,不肯 代,自號為王而有國,大賀氏遂亡。
xī, yì dōng hú zhǒng, wèi xiōng nú suǒ pò, bǎo wū wán shān. hàn cáo cāo zhǎn qí shuài tà dùn, gài qí hòu yě. yuán wèi shí zì hào kù zhēn xī, jū xiān bēi gù dì, zhí jīng shī dōng běi sì qiān lǐ. qí dì dōng běi jiē qì dān, xī tū jué, nán bái láng hé, běi. yǔ tū jué tóng sú, zhú shuǐ cǎo xù mù, jū zhān lú, huán chē wèi yíng. qí jūn zhǎng cháng yǐ wǔ bǎi rén chí bīng wèi yá zhōng, yú bù sàn shān gǔ jiān, wú fù rù, yǐ shè liè wèi zī. jià duō jì, yǐ huò, jiào shān xià. duàn mù wèi jiù, wǎ dǐng wèi zhān, zá hán shuǐ ér shí. xǐ zhàn dòu, bīng yǒu wǔ bù, bù yī qí jīn zhǔ zhī. qí guó xī dǐ dà luò pō, jù huí hé yá sān qiān lǐ, duō yī tǔ hù zhēn shuǐ. qí mǎ shàn dēng, qí yáng hēi. shèng xià bì xǐ bǎo lěng xíng shān, shān zhí guī zhōu xī běi. zhì suí shǐ qù kù zhēn, dàn yuē xī.
奚,亦東胡種,為匈奴所破,保烏丸山。漢曹操斬其帥蹋頓,蓋其後也。元魏 時自號庫真奚,居鮮卑故地,直京師東北四千里。其地東北接契丹,西突厥,南白 狼河,北。與突厥同俗,逐水草畜牧,居氈廬,環車為營。其君長常以五百人持 兵衛牙中,餘部散山谷間,無賦入,以射獵為貲。稼多穄,已獲,窖山下。斷木為 臼,瓦鼎為飦,雜寒水而食。喜戰鬥,兵有五部,部一俟斤主之。其國西抵大洛泊, 距回紇牙三千里,多依土護真水。其馬善登,其羊黑。盛夏必徙保冷陘山,山直媯 州西北。至隋始去「庫真」,但曰奚。
wǔ dé zhōng, gāo kāi dào jiè qí bīng zài kòu yōu zhōu, zhǎng shǐ wáng shēn jī pò zhī. tài zōng zhēn guān sān nián shǐ lái cháo, yuè shí qī suì, fán sì cháo gòng. dì fá gāo lì, dà qiú sū zhī cóng zhàn yǒu gōng. bù shù nián, qí zhǎng kě dù zhě nèi fù, dì wèi zhì ráo lè dū du fǔ, bài kě dù zhě shǐ chí jié liù zhōu zhū jūn shì ráo lè dū du, fēng lóu fán xiàn gōng, cì lǐ shì. yǐ ā huì bù wèi ruò shuǐ zhōu, chù hé bù wèi qí lí zhōu, ào shī bù wèi luò guī zhōu, dù jī bù wèi tài lǔ zhōu, yuán qí zhé bù wèi kě yě zhōu, gè yǐ qiú lǐng rǔ hé zhǔ wèi cì shǐ, lì ráo lè fǔ. fù zhì dōng yí dōu hù fǔ yú yíng zhōu, jiān tǒng sōng mò ráo lè dì, zhì dōng yí xiào wèi.
武德中,高開道借其兵再寇幽州,長史王詵擊破之。太宗貞觀三年始來朝,閱 十七歲,凡四朝貢。帝伐高麗,大酋蘇支從戰有功。不數年,其長可度者內附,帝 為置饒樂都督府,拜可度者使持節六州諸軍事、饒樂都督,封樓煩縣公,賜李氏。 以阿會部為弱水州,處和部為祁黎州,奧失部為洛瑰州,度稽部為太魯州,元俟折 部為渴野州,各以酋領辱紇主為刺史,隸饒樂府。復置東夷都護府於營州,兼統松 漠、饒樂地,置東夷校尉。
xiǎn qìng jiān kě dù zhě sǐ, xī suì pàn. wǔ nián, yǐ dìng xiāng dū du ā shǐ dé shū bīn zuǒ wǔ hòu jiāng jūn yán tuó tī zhēn jū yán zhōu dū du lǐ hán zhū wèi lěng xíng dào héng jūn zǒng guǎn. míng nián, zhào shàng shū yòu chéng cuī yú qìng chí jié zǒng hù dìng xiāng děng sān dū dū tǎo zhī, xī jù qǐ xiáng, zhǎn qí wáng pǐ dì. wàn suì tōng tiān zhōng, qì dān fǎn, xī yì pàn, yǔ tū jué xiāng biǎo lǐ, hào liǎng fān. yán hé yuán nián, yǐ zuǒ yǔ lín wèi dà jiāng jūn yōu zhōu dū du sūn quán zuǒ xiāo wèi jiāng jūn lǐ kǎi luò zuǒ wēi wèi jiāng jūn zhōu yǐ tì shuài bīng shí èr wàn, wèi sān jūn, xí jī qí bù. cì lěng xíng, qián jūn kǎi luò yǔ xī qiú lǐ dà pú zhàn bù lì. quán jù, liǎn jūn, zhà dà pú yuē: wǒ fèng zhào lái wèi fǔ ruò děng, ér kǎi luò wéi jié dù zhé zhàn, fēi tiān zǐ yì, fāng lù yǐ xùn. dà pú yuē: chéng wèi fǔ wǒ, yǒu suǒ cì hū? quán chū jūn zhōng zēng bó páo dài yǔ zhī. dà pú xiè, qǐng quán hái shī, jǔ jūn dé tuō, zhēng xiān wú bù wǔ, dà pú bīng niè zhī, suì dà bài, shā shāng shù wàn. quán yǐ tì jiē wèi lǔ qín, sòng mò chuài hài zhī. cháo tíng fāng duō gù, bù xiá tǎo.
顯慶間可度者死,奚遂叛。五年,以定襄都督阿史德樞賓、左武候將軍延陀梯 真、居延州都督李含珠為冷陘道行軍總管。明年,詔尚書右丞崔餘慶持節總護定襄 等三都督討之,奚懼乞降,斬其王匹帝。萬歲通天中,契丹反,奚亦叛,與突厥相 表里,號「兩蕃」。延和元年,以左羽林衛大將軍幽州都督孫佺、左驍衛將軍李楷 洛、左威衛將軍周以悌帥兵十二萬,為三軍,襲擊其部。次冷陘,前軍楷洛與奚酋 李大酺戰不利。佺懼,斂軍,詐大酺曰:「我奉詔來慰撫若等,而楷洛違節度輒戰, 非天子意,方戮以徇。」大酺曰:「誠慰撫我,有所賜乎?」佺出軍中繒帛、袍帶 與之。大酺謝,請佺還師,舉軍得脫,爭先無部伍,大酺兵躡之,遂大敗,殺傷數 萬。佺、以悌皆為虜禽,送默啜害之。朝廷方多故,不暇討。
xuán zōng kāi yuán èr nián, shǐ ào sū huǐ luò gài jiàng, fēng ráo lè jùn wáng, zuǒ jīn wú wèi dà jiāng jūn ráo lè dū du. zhào zōng shì chū nǚ xīn wèi gù ān gōng zhǔ, qī dà pú. míng nián, shēn rù cháo chéng hūn. shǐ fù yíng zhōu dū du fǔ, qiǎn yòu lǐng jūn jiāng jūn lǐ jì chí jié hù sòng. dà pú hòu yǔ qì dān kě tū yú dòu, sǐ. dì lǔ sū lǐng qí bù, xí wáng. zhào jiān bǎo sāi jūn jīng lüè dà shǐ. yá guān sāi mò jié móu pàn, gōng zhǔ zhì jiǔ yòu shā zhī, dì jiā qí gōng, cì zhǔ lèi wàn. huì yǔ qí mǔ xiāng gào jié dé zuì, gèng yǐ shèng ān gōng zhǔ nǚ wéi wèi dōng guāng gōng zhǔ qī zhī. hòu sān nián, fēng lǔ sū fèng chéng jùn wáng, yòu yǔ lín wèi jiāng jūn, zhuó qí shǒu lǐng wú lǜ èr bǎi rén, jiē wèi láng jiāng.
玄宗開元二年,使奧蘇悔落丐降,封饒樂郡王,左金吾衛大將軍、饒樂都督。 詔宗室出女辛為固安公主,妻大酺。明年,身入朝成昏。始復營州都督府,遣右領 軍將軍李濟持節護送。大酺後與契丹可突於斗,死。弟魯蘇領其部,襲王。詔兼保 塞軍經略大使。牙官塞默羯謀叛,公主置酒誘殺之,帝嘉其功,賜主累萬。會與其 母相告訐得罪,更以盛安公主女韋為東光公主妻之。後三年,封魯蘇奉誠郡王,右 羽林衛將軍,擢其首領無慮二百人,皆位郎將。
jiǔ zhī, qì dān kě tū yú fǎn, xié xī zhòng bìng fù tū jué. lǔ sū bù néng zhì, bēn yú guān, gōng zhǔ bēn píng lú. yōu zhōu zhǎng shǐ zhào hán zhāng fā qīng yí jūn tǎo pò zhī, zhòng shāo zì guī. míng nián, xìn ān wáng yī jiàng qí qiú lǐ shī suǒ gāo děng bù luò wǔ qiān zhàng, yǐ qí dì wèi guī yì zhōu, yīn yǐ wáng shī, bài zuǒ yǔ lín jūn dà jiāng jūn běn zhōu dū du, cì bó shí wàn, zhì qí bù yōu zhōu zhī piān.
久之,契丹可突於反,脅奚眾並附突厥。魯蘇不能制,奔榆關,公主奔平廬。 幽州長史趙含章發清夷軍討破之,眾稍自歸。明年,信安王禕降其酋李詩鎖高等部 落五千帳,以其地為歸義州,因以王詩,拜左羽林軍大將軍、本州都督,賜帛十萬, 置其部幽州之偏。
lǐ shī sǐ, zi yán chǒng sì, yǔ qì dān yòu pàn, wèi yōu zhōu zhāng shǒu guī suǒ kùn. yán chǒng jiàng, fù bài ráo lè dū du huái xìn wáng, yǐ zōng shì chū nǚ yáng wèi yí fāng gōng zhǔ qī zhī. yán chǒng shā gōng zhǔ fù pàn, zhào lì tā qiú pó gù wèi zhāo xìn wáng ráo lè dū du, yǐ dìng qí bù. ān lù shān jié dù fàn yáng, guǐ biān gōng, shù yǔ áo dòu, shì fú yǐ xiàn, zhū qí jūn lǐ rì yuè, liào suǒ fú xiāo zhuàng shù yún nán. zhōng dì shì, fán bā cháo xiàn, zhì dé dà lì jiān shí èr.
李詩死,子延寵嗣,與契丹又叛,為幽州張守珪所困。延寵降,復拜饒樂都督、 懷信王,以宗室出女楊為宜芳公主妻之。延寵殺公主復叛,詔立它酋婆固為昭信王、 饒樂都督,以定其部。安祿山節度范陽,詭邊功,數與鏖斗,飾俘以獻,誅其君李 日越,料所俘驍壯戍雲南。終帝世,凡八朝獻,至德、大曆間十二。
zhēn yuán sì nián, yǔ shì wéi gōng zhèn wǔ. hòu qī nián, yōu zhōu cán qí zhòng liù wàn. dé zōng shí, liǎng cháo xiàn. yuán hé yuán nián, jūn méi luò shēn rù cháo, bài jiǎn xiào sī kōng guī chéng jùn wáng. yǐ bù qiú suǒ shì wèi zuǒ wēi wèi jiāng jūn tán jì zhōu yóu yì bīng mǎ shǐ, méi rǔ gū píng zhōu yóu yì bīng mǎ shǐ, jiē cì lǐ shì. rán yīn jié huí gú shì wéi bīng fàn xī chéng zhèn wǔ. dà dǐ xiàn zōng shì sì cháo xiàn.
貞元四年,與室韋攻振武。後七年,幽州殘其眾六萬。德宗時,兩朝獻。元和 元年,君梅落身入朝,拜檢校司空、歸誠郡王。以部酋索氏為左威衛將軍、檀薊州 游弈兵馬使,沒辱孤平州游弈兵馬使,皆賜李氏。然陰結回鶻、室韋兵犯西城、振 武。大抵憲宗世四朝獻。
dà hé sì nián, fù dào biān, lú lóng lǐ zài yì pò zhī, zhí dà jiāng èr bǎi yú rén, fù qí shuài rú jié lái xiàn, wén zōng cì guān dài, shòu yòu xiāo wèi jiāng jūn. hòu wǔ nián, dà shǒu lǐng nì shě lǎng lái cháo. dà zhōng yuán nián, běi bù zhū shān xī xī pàn, lú lóng zhāng zhòng wǔ qín qiú qú, shāo zhàng luò èr shí wàn, qǔ qí cì shǐ yǐ xià miàn ěr sān bǎi, yáng niú qī wàn, zī zhù wǔ bǎi chéng, xiàn jīng shī. xián tōng jiǔ nián, qí wáng tū dǒng sū shǐ dà dū dū sà gé rù cháo.
大和四年,復盜邊,廬龍李載義破之,執大將二百餘人,縛其帥茹羯來獻,文 宗賜冠帶,授右驍衛將軍。後五年,大首領匿舍朗來朝。大中元年,北部諸山奚悉 叛,廬龍張仲武禽酋渠,燒帳落二十萬,取其刺史以下面耳三百,羊牛七萬,輜貯 五百乘,獻京師。咸通九年,其王突董蘇使大都督薩葛入朝。
shì hòu qì dān fāng qiáng, xī bù gǎn kàng, ér jǔ bù yì shǔ. lǔ zhèng kē, xī yuàn zhī, qí qiú qù zhū yǐn bié bù nèi fù, bǎo guī zhōu běi shān, suì wèi dōng xī xī.
是後契丹方強,奚不敢亢,而舉部役屬。虜政苛,奚怨之,其酋去諸引別部內 附,保媯州北山,遂為東、西奚。
shì wéi, qì dān bié zhǒng, dōng hú zhī běi biān, gài dīng líng miáo yì yě. dì jù huáng lóng běi, bàng yuè hé, zhí jīng shī dōng běi qī qiān lǐ, dōng hēi shuǐ mò hé, xī tū jué, nán qì dān, běi bīn hǎi. qí guó wú jūn zhǎng, wéi dà qiú, jiē hào mò hè duō, shè guǎn qí bù ér fù yú tū jué. xiǎo huò qiān hù, dà shù qiān hù, bīn sàn chuān gǔ, zhú shuǐ cǎo ér chù, bù shuì liǎn. měi yì liè jí xiāng xiào jù, shì bì qù, bù xiāng chén zhì, gù suī měng hàn xǐ zhàn, ér zú bù néng wèi qiáng guó. shàn mù wèi lí, rén wǎn yǐ gēng, tián huò shén biǎn. qí qì hòu duō hán, xià wù yǔ, dōng shuāng sǎn. qí sú, fù rén yǐ wǔ sè zhū chuí lǐng, hūn jià zé nán xiān yōng nǚ jiā sān suì, ér hòu fēn yǐ chǎn, yǔ fù gòng zài, gǔ wǔ ér hái. fū sǐ, bù zài jià. měi bù gòng gòu dà péng, sǐ zhě zhì shī qí shàng, sàng qī sān nián. tǔ shǎo jīn tiě, lǜ zī yú gāo lì. qì yǒu jiǎo gōng hù shǐ, rén yóu shàn shè. měi rù xià, xī bǎo tè bó cì duì èr shān. shān duō cǎo mù niǎo shòu, rán kǔ fēi wén, zé cháo jū yǐ bì. qiú shuài sǐ, yǐ zǐ dì jì, wú zé tuī háo jié lì zhī. lǜ chéng niú chē, qú chú wèi shì, dù shuǐ zé shù xīn wèi fú, huò yǐ pí wèi zhōu. mǎ jiē cǎo jiān shéng jī dí. suǒ jū huò pí méng shì, huò qū mù yǐ qú chú fù, xǐ zé zài ér xíng. qí chù wú yáng shǎo mǎ, yǒu niú bù yòng, yǒu jù shǐ shí zhī, wéi qí pí wèi fú ruò xí. qí yǔ yán, mò hé yě.
室韋,契丹別種,東胡之北邊,蓋丁零苗裔也。地據黃龍北,傍越河,直京 師東北七千里,東黑水靺鞨,西突厥,南契丹,北瀕海。其國無君長,惟大酋,皆 號「莫賀咄」,攝筦其部而附於突厥。小或千戶,大數千戶,濱散川谷,逐水草而 處,不稅斂。每弋獵即相嘯聚,事畢去,不相臣制,故雖猛悍喜戰,而卒不能為強 國。剡木為犁,人挽以耕,田獲甚褊。其氣候多寒,夏霧雨,冬霜霰。其俗,富人 以五色珠垂領,婚嫁則男先傭女家三歲,而後分以產,與婦共載,鼓舞而還。夫死, 不再嫁。每部共構大棚,死者置屍其上,喪期三年。土少金鐵,率資於高麗。器有 角弓、楛矢,人尤善射。每溽夏,西保貣勃、次對二山。山多草木鳥獸,然苦飛蚊, 則巢居以避。酋帥死,以子弟繼,無則推豪桀立之。率乘牛車,蘧蒢為室,度水則 束薪為桴,或以皮為舟。馬皆草韉、繩羈靮。所居或皮蒙室,或屈木以蘧蒢覆,徙 則載而行。其畜無羊少馬,有牛不用,有巨豕食之,韋其皮為服若席。其語言,靺 鞨也。
fēn bù fán èr shí yú: yuē lǐng xī bù shān běi bù huáng tóu bù, qiáng bù yě dà rú zhě bù xiǎo rú zhě bù pó wō bù nè běi bù luò dān bù, xī chù liǔ chéng dōng běi, jìn zhě sān qiān, yuǎn liù qiān lǐ ér yíng zuì xī yǒu wū sù gù bù, yǔ huí hé jiē, dāng jù lún pō zhī xī nán zì pō ér dōng yǒu yí sāi méi bù shāo dōng yǒu sāi hé zhī bù, zuì qiáng bù yě, jū chuài hé zhī yīn, yì yuē yàn zhī hé yì dōng yǒu hé jiě bù wū luó hù bù nà lǐ bù lǐng xī bù zhí běi yuē nè bǐ zhī bù, běi yǒu dà shān, shān wài yuē dà shì wéi, bīn yú shì jiàn hé, hé chū jù lún, chuò yě ér dōng hé nán yǒu méng wǎ bù, qí běi luò tǎn bù shuǐ dōng hé nà hé hū hàn hé, yòu dōng guàn hēi shuǐ mò hé, gù mò hé kuà shuǐ yǒu nán běi bù, ér dōng zhù yú hǎi. yuè hé dōng nán yì yǔ nà hé hé, qí běi yǒu dōng shì wéi, gài wū wán dōng nán bǐ yú rén yě.
分部凡二十餘:曰嶺西部、山北部、黃頭部,強部也;大如者部、小如者部、 婆萵部、訥北部、駱丹部,悉處柳城東北,近者三千,遠六千里而贏;最西有烏素 固部,與回紇接,當俱倫泊之西南;自泊而東有移塞沒部;稍東有塞曷支部,最強 部也,居啜河之陰,亦曰燕支河;益東有和解部、烏羅護部、那禮部、嶺西部;直 北曰訥比支部,北有大山,山外曰大室韋,瀕於室建河,河出俱倫,{辶也}而東; 河南有蒙瓦部,其北落坦部;水東合那河、忽汗河,又東貫黑水靺鞨,故靺鞨跨水 有南北部,而東注於海。越河東南亦與那河合,其北有東室韋,蓋烏丸東南鄙餘 人也。
zhēn guān wǔ nián, shǐ lái gòng fēng diāo, hòu zài rù cháo. zhǎng shòu èr nián pàn, jiāng jūn lǐ duō zuò jī dìng zhī. jǐng lóng chū, fù cháo xiàn, qǐng zhù tǎo tū jué. kāi yuán tiān bǎo jiān, fán shí cháo xiàn, dà lì zhōng shí yī. zhēn yuán sì nián, yǔ xī gòng kòu zhèn wǔ, jié dù shǐ táng cháo chén fāng jiāo láo tiān zǐ shǐ zhě, jīng ér zǒu jūn, shì wéi zhí zhào shǐ, dà shā lüè ér qù. míng nián, shǐ zhě lái xiè. dà hé zhōng sān cháo xiàn. dà zhōng zhōng yī lái. xián tōng shí, dà qiú dá liè yǔ xī jiē qiǎn shǐ zhì jīng shī, rán fēi xiǎn yí hòu, shǐ guān shī chuán.
貞觀五年,始來貢豐貂,後再入朝。長壽二年叛,將軍李多祚擊定之。景龍初, 復朝獻,請助討突厥。開元、天寶間,凡十朝獻,大曆中十一。貞元四年,與奚共 寇振武,節度使唐朝臣方郊勞天子使者,驚而走軍,室韋執詔使,大殺掠而去。明 年,使者來謝。大和中三朝獻。大中中一來。咸通時,大酋怛烈與奚皆遣使至京師, 然非顯夷後,史官失傳。
hēi shuǐ mò hé jū sù shèn dì, yì yuē yì lóu, yuán wèi shí yuē wù jí. zhí jīng shī dōng běi liù qiān lǐ, dōng bīn hǎi, xī shǔ tū jué, nán gāo lì, běi shì wéi. lí wèi shù shí bù, qiú gè zì zhì. qí zhù zhě yuē sù mò bù, jū zuì nán, dǐ tài bái shān, yì yuē tú tài shān, yǔ gāo lì jiē, yī sù mò shuǐ yǐ jū, shuǐ yuán yú shān xī, běi zhù tā lòu hé shāo dōng běi yuē mì duō bù yòu cì yuē ān jū gǔ bù yì dōng yuē fú niè bù jū gǔ zhī xī běi yuē hēi shuǐ bù sù mò zhī dōng yuē bái shān bù. bù jiān yuǎn zhě sān sì bǎi lǐ, jìn èr bǎi lǐ.
黑水靺鞨居肅慎地,亦曰挹婁,元魏時曰勿吉。直京師東北六千里,東瀕海, 西屬突厥,南高麗,北室韋。離為數十部,酋各自治。其著者曰粟末部,居最南, 抵太白山,亦曰徒太山,與高麗接,依粟末水以居,水源於山西,北注它漏河;稍 東北曰汨咄部;又次曰安居骨部;益東曰拂涅部;居骨之西北曰黑水部;粟末之東 曰白山部。部間遠者三四百里,近二百里。
bái shān běn chén gāo lì, wáng shī qǔ píng rǎng, qí zhòng duō rù táng, mì duō ān jū gǔ děng jiē bēn sàn, jìn wēi wú wén yān, yí rén bèng rù bó hǎi. wéi hēi shuǐ wán qiáng, fēn shí liù luò, yǐ nán běi chēng, gài qí jū zuì běi fāng zhě yě. rén jìn jiàn, shàn bù zhàn, cháng néng huàn tā bù. sú biān fā, zhuì yě shǐ yá, chā zhì wěi wèi guān shì, zì bié yú zhū bù. xìng rěn hàn, shàn shè liè, wú yōu qī, guì zhuàng jiàn lǎo. jū wú shì lú, fù shān shuǐ kǎn dì, liáng mù qí shàng, fù yǐ tǔ, rú qiū zhǒng rán. xià chū suí shuǐ cǎo, dōng rù chù. yǐ nì guàn miàn, yú yí dí zuì zhuó huì. sǐ zhě mái zhī, wú guān guǒ, shā suǒ chéng mǎ yǐ jì. qí qiú yuē dà mò fú mán duō, shì xiàng chéng wèi zhǎng. wú shū qì. qí shǐ shí zú, zhǎng èr cùn, gài hù nǔ yí fǎ. chù duō shǐ, wú niú yáng. yǒu chē mǎ, tián ǒu yǐ gēng, chē zé bù tuī. yǒu sù mài. tǔ duō diāo shǔ bái tù bái yīng. yǒu yán quán, qì zhēng báo, yán níng shù diān.
白山本臣高麗,王師取平壤,其眾多入唐,汨咄、安居骨等皆奔散,浸微無聞 焉,遺人迸入渤海。唯黑水完強,分十六落,以南北稱,蓋其居最北方者也。人勁 健,善步戰,常能患它部。俗編發,綴野豕牙,插雉尾為冠飾,自別於諸部。性忍 悍,善射獵,無憂戚,貴壯賤老。居無室廬,負山水坎地,梁木其上,覆以土,如 丘冢然。夏出隨水草,冬入處。以溺盥面,於夷狄最濁穢。死者埋之,無棺槨,殺 所乘馬以祭。其酋曰大莫拂瞞咄,世相承為長。無書契。其矢石鏃,長二寸,蓋楛 砮遺法。畜多豕,無牛羊。有車馬,田耦以耕,車則步推。有粟麥。土多貂鼠、白 兔、白鷹。有鹽泉,氣蒸薄,鹽凝樹顛。
wǔ dé wǔ nián, qú zhǎng ā gù láng shǐ lái. tài zōng zhēn guān èr nián, nǎi chén fù, suǒ xiàn yǒu cháng, yǐ qí dì wèi yàn zhōu. dì fá gāo lì, qí běi bù fǎn, yǔ gāo lì hé. gāo huì zhēn děng lǜ zhòng yuán ān shì, měi zhàn, mò hé cháng jū qián. dì pò ān shì, zhí huì zhēn, shōu mò hé bīng sān qiān yú, xī kēng zhī.
武德五年,渠長阿固郎始來。太宗貞觀二年,乃臣附,所獻有常,以其地為燕 州。帝伐高麗,其北部反,與高麗合。高惠真等率眾援安市,每戰,靺鞨常居前。 帝破安市,執惠真,收靺鞨兵三千餘,悉坑之。
kāi yuán shí nián, qí qiú ní shǔ lì jī lái cháo, xuán zōng jí bài bó lì zhōu cì shǐ. yú shì ān dōng dōu hù xuē tài qǐng zhì hēi shuǐ fǔ, yǐ bù zhǎng wèi dū du cì shǐ, cháo tíng wèi zhì zhǎng shǐ jiān zhī, cì fǔ dū du xìng lǐ shì, míng yuē xiàn chéng, yǐ yún huī jiāng jūn lǐng hēi shuǐ jīng lüè shǐ, lì yōu zhōu dū du. qì dì shì, cháo xiàn zhě shí wǔ. dà lì shì fán qī, zhēn yuán yī lái, yuán hé zhōng zài.
開元十年,其酋倪屬利稽來朝,玄宗即拜勃利州刺史。於是安東都護薛泰請置 黑水府,以部長為都督、刺史,朝廷為置長史監之,賜府都督姓李氏,名曰獻誠, 以雲麾將軍領黑水經略使,隸幽州都督。訖帝世,朝獻者十五。大曆世凡七,貞元 一來,元和中再。
chū, hēi shuǐ xī běi yòu yǒu sī mù bù, yì běi xíng shí rì dé jùn lì bù, dōng běi xíng shí rì dé kū shuō bù, yì hào qū shè, shāo dōng nán xíng shí rì dé mò yè jiē bù, yòu yǒu fú niè yú lóu yuè xǐ tiě lì děng bù. qí dì nán jù bó hǎi, běi dōng jì yú hǎi, xī dǐ shì wéi, nán běi mào èr qiān lǐ, dōng xī qiān lǐ. fú niè tiě lì yú lóu yuè xǐ shí shí tōng zhōng guó, ér jùn lì, qū shè mò yè jiē bù néng zì tōng. jīn cún qí cháo jīng shī zhě fù zuǒ fāng.
初,黑水西北又有思慕部,益北行十日得郡利部,東北行十日得窟說部,亦號 屈設,稍東南行十日得莫曳皆部,又有拂涅、虞婁、越喜、鐵利等部。其地南距渤 海,北、東際於海,西抵室韋,南北袤二千里,東西千里。拂涅、鐵利、虞婁、越 喜時時通中國,而郡利,屈設、莫曳皆不能自通。今存其朝京師者附左方。
fú niè, yì chēng dà fú niè, kāi yuán tiān bǎo jiān bā lái, xiàn jīng jīng diāo shǔ bái tù pí tiě lì, kāi yuán zhōng liù lái yuè xǐ, qī lái, zhēn yuán zhōng yī lái yú lóu, zhēn guān jiān zài lái, zhēn yuán yī lái. hòu bó hǎi shèng, mò hé jiē yì shǔ zhī, bù fù yǔ wáng huì yǐ.
拂涅,亦稱大拂涅,開元、天寶間八來,獻鯨睛、貂鼠、白兔皮;鐵利,開元 中六來;越喜,七來,貞元中一來;虞婁,貞觀間再來,貞元一來。後渤海盛,靺 鞨皆役屬之,不復與王會矣。
bó hǎi, běn sù mò mò hé fù gāo lì zhě, xìng dà shì. gāo lì miè, lǜ zhòng bǎo yì lóu zhī dōng móu shān, dì zhí yíng zhōu dōng èr qiān lǐ, nán bǐ xīn luó, yǐ ní hé wèi jìng, dōng qióng hǎi, xī qì dān. zhú chéng guō yǐ jū, gāo lì bū cán shāo guī zhī.
渤海,本粟末靺鞨附高麗者,姓大氏。高麗滅,率眾保挹婁之東牟山,地直營 州東二千里,南比新羅,以泥河為境,東窮海,西契丹。築城郭以居,高麗逋殘稍 歸之。
wàn suì tōng tiān zhōng, qì dān jǐn zhōng shā yíng zhōu dū du zhào huì fǎn, yǒu shè lì qǐ qǐ zhòng xiàng zhě, yǔ mò hé qiú qǐ sì bǐ yǔ jí gāo lì yú zhǒng dōng zǒu, dù liáo shuǐ, bǎo tài bái shān zhī dōng běi, zǔ ào lóu hé, shù bì zì gù. wǔ hòu fēng qǐ sì bǐ yǔ wèi xǔ guó gōng, qǐ qǐ zhòng xiàng wèi zhèn guó gōng, shè qí zuì. bǐ yǔ bù shòu mìng, hòu zhào yù qián wèi dà jiāng jūn lǐ kǎi gù zhōng láng jiāng suǒ chóu jī zhǎn zhī. shì shí zhòng xiàng yǐ sǐ, qí zi zuò róng yǐn cán yí dùn qù, kǎi gù qióng niè, dù tiān mén lǐng. zuò róng yīn gāo lì mò hé bīng jù kǎi gù, kǎi gù bài hái. yú shì qì dān fù tū jué, wáng shī dào jué, bù kè tǎo. zuò róng jí bìng bǐ yǔ zhī zhòng, shì huāng yuǎn, nǎi jiàn guó, zì hào zhèn guó wáng, qiǎn shǐ jiāo tū jué, dì fāng wǔ qiān lǐ, hù shí yú wàn, shèng bīng shù wàn. pō zhī shū qì, jǐn dé fú yú wò jǔ biàn hán cháo xiān hǎi běi zhū guó. zhōng zōng shí, shǐ shì yù shǐ zhāng xíng jí zhāo wèi, zuò róng qiǎn zi rù shì. ruì zōng xiān tiān zhōng, qiǎn shǐ bài zuò róng wèi zuǒ xiāo wèi dà jiāng jūn bó hǎi jùn wáng, yǐ suǒ tǒng wèi hū hàn zhōu, lǐng hū hàn zhōu dū du. zì shì shǐ qù mò hé hào, zhuān chēng bó hǎi.
萬歲通天中,契丹盡忠殺營州都督趙翽反,有舍利乞乞仲象者,與靺鞨酋乞四 比羽及高麗餘種東走,度遼水,保太白山之東北,阻奧婁河,樹壁自固。武后封乞 四比羽為許國公,乞乞仲象為震國公,赦其罪。比羽不受命,後詔玉鈐衛大將軍李 楷固、中郎將索仇擊斬之。是時仲象已死,其子祚榮引殘痍遁去,楷固窮躡,度天 門嶺。祚榮因高麗、靺鞨兵拒楷固,楷固敗還。於是契丹附突厥,王師道絕,不克 討。祚榮即並比羽之眾,恃荒遠,乃建國,自號震國王,遣使交突厥,地方五千里, 戶十餘萬,勝兵數萬。頗知書契,盡得扶餘、沃沮、弁韓、朝鮮海北諸國。中宗時, 使侍御史張行岌招慰,祚榮遣子入侍。睿宗先天中,遣使拜祚榮為左驍衛大將軍、 渤海郡王,以所統為忽汗州,領忽汗州都督。自是始去靺鞨號,專稱渤海。
xuán zōng kāi yuán qī nián, zuò róng sǐ, qí guó sī shì wèi gāo wáng. zi wǔ yì lì, chì dà tǔ yǔ, dōng běi zhū yí wèi chén zhī, sī gǎi nián yuē rén ān. dì cì diǎn cè xí wáng bìng suǒ lǐng. wèi jǐ, mò shuǐ mò hé shǐ zhě rù cháo, dì yǐ qí dì jiàn hēi shuǐ zhōu, zhì zhǎng shǐ lín zǒng. wǔ yì zhào qí xià móu yuē: hēi shuǐ shǐ jiǎ dào yú wǒ yǔ táng tōng, yì shí qǐng tǔ tún yú tū jué, jiē xiān gào wǒ, jīn qǐng táng guān bù wú gào, shì bì yǔ táng fù bèi gōng wǒ yě. nǎi qiǎn dì mén yì jí jiù rèn yǎ xiàng fā bīng jī hēi shuǐ. mén yì cháng zhì jīng shī, zhī lì hài, wèi wǔ yì yuē: hēi shuǐ qǐng lì ér wǒ jī zhī, shì bèi táng yě. táng, dà guó, bīng wàn bèi wǒ, yǔ zhī chǎn yuàn, wǒ qiě wáng. xī gāo lì shèng shí, shì sān shí wàn, kàng táng wèi dí, kě wèi xióng qiáng, táng bīng yī lín, sǎo dì jǐn yǐ. jīn wǒ zhòng bǐ gāo lì sān zhī yī, wáng jiāng wéi zhī, bù kě. wǔ yì bù cóng. bīng zhì jìng, yòu yǐ shū gù jiàn. wǔ yì nù, qiǎn cóng xiōng yī xià dài jiāng, zhào mén yì, jiāng shā zhī. mén yì jù, chán lù zì guī, zhào bài zuǒ xiāo wèi jiāng jūn. wǔ yì shǐ shǐ bào mén yì zuì è, qǐng zhū zhī. yǒu zhào chù zhī ān xī, hǎo bào yuē: mén yì qióng lái guī wǒ, yì bù kě shā, yǐ tóu zhī è dì. bìng liú shǐ zhě bù qiǎn, bié zhào hóng lú shǎo qīng lǐ dào suì yuán fù yù zhǐ. wǔ yì zhī zhī, shàng shū chì yán: bì xià bù dāng yǐ wàng shì tiān xià, yì bì shā mén yì. dì nù dào suì fù lòu yán guó shì, jiē zuǒ chú, ér yáng chì mén yì yǐ bào.
玄宗開元七年,祚榮死,其國私諡為高王。子武藝立,斥大土宇,東北諸夷畏 臣之,私改年曰仁安。帝賜典冊襲王並所領。未幾,墨水靺鞨使者入朝,帝以其地 建黑水州,置長史臨總。武藝召其下謀曰:「黑水始假道於我與唐通,異時請吐屯 於突厥,皆先告我,今請唐官不吾告,是必與唐腹背攻我也。」乃遣弟門藝及舅任 雅相發兵擊黑水。門藝嘗質京師,知利害,謂武藝曰:「黑水請吏而我擊之,是背 唐也。唐,大國,兵萬倍我,與之產怨,我且亡。昔高麗盛時,士三十萬,抗唐為 敵,可謂雄強,唐兵一臨,掃地盡矣。今我眾比高麗三之一,王將違之,不可。」 武藝不從。兵至境,又以書固諫。武藝怒,遣從兄壹夏代將,召門藝,將殺之。門 藝懼,儳路自歸,詔拜左驍衛將軍。武藝使使暴門藝罪惡,請誅之。有詔處之安西, 好報曰:「門藝窮來歸我,誼不可殺,已投之惡地。」並留使者不遣,別詔鴻臚少 卿李道邃、源復諭旨。武藝知之,上書斥言:「陛下不當以妄示天下」,意必殺門 藝。帝怒道邃、復漏言國事,皆左除,而陽斥門藝以報。
hòu shí nián, wǔ yì qiǎn dà jiāng zhāng wén xiū lǜ hǎi zéi gōng dēng zhōu, dì chí qiǎn mén yì fā yōu zhōu bīng jī zhī. shǐ tài pú qīng jīn sī lán shǐ xīn luó, dū bīng gōng qí nán. huì dà hán, xuě mào zhàng, shì dòng sǐ guò bàn, wú gōng ér hái. wǔ yì wàng qí dì bù yǐ, mù kè rù dōng dōu jū cì yú dào. mén yì gé zhī, dé bù sǐ. hé nán bǔ cì kè, xī shā zhī.
後十年,武藝遣大將張文休率海賊攻登州,帝馳遣門藝發幽州兵擊之。使太僕 卿金思蘭使新羅,督兵攻其南。會大寒,雪袤丈,士凍死過半,無功而還。武藝望 其弟不已,募客入東都狙刺於道。門藝格之,得不死。河南捕刺客,悉殺之。
wǔ yì sǐ, qí guó sī shì wǔ wáng. zi qīn mào lì, gǎi nián dà xìng, yǒu zhào sì wáng jí suǒ lǐng, qīn mào yīn shì shè jìng nèi. tiān bǎo mò, qīn mào xǐ shàng jīng, zhí jiù guó sān bǎi lǐ hū hàn hé zhī dōng. qì dì shì, cháo xiàn zhě èr shí jiǔ. bǎo yīng yuán nián, zhào yǐ bó hǎi wèi guó, qīn mào wáng zhī, jìn jiǎn xiào tài wèi. dà lì zhōng, èr shí wǔ lái, yǐ rì běn wǔ nǚ shí yī xiàn zhū cháo. zhēn yuán shí, dōng nán xǐ dōng jīng. qīn mào sǐ, sī shì wén wáng. zi hóng lín zǎo sǐ, zú dì yuán yì lì yī suì, cāi nüè, guó rén shā zhī. tuī hóng lín zi huá yú wèi wáng, fù hái shàng jīng, gǎi nián zhōng xìng. sǐ, shì yuē chéng wáng.
武藝死,其國私諡武王。子欽茂立,改年大興,有詔嗣王及所領,欽茂因是赦 境內。天寶末,欽茂徙上京,直舊國三百里忽汗河之東。訖帝世,朝獻者二十九。 寶應元年,詔以渤海為國,欽茂王之,進檢校太尉。大曆中,二十五來,以日本舞 女十一獻諸朝。貞元時,東南徙東京。欽茂死,私諡文王。子宏臨早死,族弟元義 立一歲,猜虐,國人殺之。推宏臨子華璵為王,復還上京,改年中興。死,諡曰成 王。
qīn mào shǎo zǐ sōng lín lì, gǎi nián zhèng lì, yǒu zhào shòu yòu xiāo wèi dà jiāng jūn, sì wáng. jiàn zhōng zhēn yuán jiān fán sì lái. sǐ, shì kāng wáng. zi yuán yú lì, gǎi nián yǒng dé. sǐ, shì dìng wáng. dì yán yì lì, gǎi nián zhū què, bìng xí wáng rú gù shì. sǐ, shì xī wáng. dì míng zhōng lì, gǎi nián tài shǐ, lì yī suì sǐ, shì jiǎn wáng. cóng fù rén xiù lì, gǎi nián jiàn xìng, qí sì shì zǔ yě bó, zuò róng dì yě. rén xiù pō néng tǎo fá hǎi běi zhū bù, kāi dà jìng yǔ, yǒu gōng, zhào jiǎn xiào sī kōng xí wáng. yuán hé zhōng, fán shí liù cháo xiàn, zhǎng qìng sì, bǎo lì fán zài. dà hé sì nián, rén xiù sǐ, shì xuān wáng. zi xīn dé zǎo sǐ, sūn yí zhèn lì, gǎi nián xián hé. míng nián, zhào xí jué. zhōng wén zōng shì lái cháo shí èr, huì chāng fán sì. yí zhèn sǐ, dì qián huǎng lì. sǐ, xuán xī lì. xián tōng shí, sān cháo xiàn.
欽茂少子嵩鄰立,改年正歷,有詔授右驍衛大將軍,嗣王。建中、貞元間凡四 來。死,諡康王。子元瑜立,改年永德。死,諡定王。弟言義立,改年硃雀,並襲 王如故事。死,諡僖王。弟明忠立,改年太始,立一歲死,諡簡王。從父仁秀立, 改年建興,其四世祖野勃,祚榮弟也。仁秀頗能討伐海北諸部,開大境宇,有功, 詔檢校司空、襲王。元和中,凡十六朝獻,長慶四,寶曆凡再。大和四年,仁秀死, 諡宣王。子新德蚤死,孫彝震立,改年咸和。明年,詔襲爵。終文宗世來朝十二, 會昌凡四。彝震死,弟虔晃立。死,玄錫立。咸通時,三朝獻。
chū, qí wáng shù qiǎn zhū shēng yì jīng shī tài xué, xí shí gǔ jīn zhì dù, zhì shì suì wèi hǎi dōng shèng guó, dì yǒu wǔ jīng shí wǔ fǔ liù shí èr zhōu. yǐ sù shèn gù dì wèi shàng jīng, yuē lóng quán fǔ, lǐng lóng hú bó sān zhōu. qí nán wèi zhōng jīng, yuē xiǎn dé fǔ, lǐng lú xiǎn tiě tāng róng xìng liù zhōu. mò gù dì wèi dōng jīng, yuē lóng yuán fǔ, yì yuē shān chéng fǔ, lǐng qìng yán mù hè sì zhōu. wò jǔ gù dì wèi nán jīng, yuē nán hǎi fǔ, lǐng wò jīng jiāo sān zhōu. gāo lì gù dì wèi xī jīng, yuē yā lù fǔ, lǐng shén huán fēng zhèng sì zhōu yuē zhǎng lǐng fǔ, lǐng xiá hé èr zhōu. fú yú gù dì wèi fú yú fǔ, cháng tún jìn bīng gǎn qì dān, lǐng fú xiān èr zhōu mào xié fǔ lǐng mào gāo èr zhōu. yì lóu gù dì wèi dìng lǐ fǔ, lǐng dìng pān èr zhōu ān biān fǔ lǐng ān qióng èr zhōu. lǜ bīn gù dì wèi lǜ bīn fǔ, lǐng huá yì jiàn sān zhōu. fú niè gù dì wèi dōng píng fǔ, lǐng yī méng tuó hēi bǐ wǔ zhōu. tiě lì gù dì wèi tiě lì fǔ, lǐng guǎng fén pú hǎi yì guī liù zhōu. yuè xǐ gù dì wèi huái yuǎn fǔ, lǐng dá yuè huái jì fù měi fú xié zhī jiǔ zhōu ān yuǎn fǔ lǐng níng méi mù cháng sì zhōu. yòu yǐng tóng sù sān zhōu wèi dú zòu zhōu. sù zhōu yǐ qí jìn sù mò jiāng, gài suǒ wèi sù mò shuǐ yě. lóng yuán dōng nán bīn hǎi, rì běn dào yě. nán hǎi, xīn luó dào yě. yā lù, cháo gòng dào yě. zhǎng lǐng, yíng zhōu dào yě. fú yú, qì dān dào yě.
初,其王數遣諸生詣京師太學,習識古今制度,至是遂為海東盛國,地有五京、 十五府、六十二州。以肅慎故地為上京,曰龍泉府,領龍、湖、渤三州。其南為中 京,曰顯德府,領廬、顯、鐵、湯、榮、興六州。貃故地為東京,曰龍原府,亦曰 柵城府,領慶、鹽、穆、賀四州。沃沮故地為南京,曰南海府,領沃、睛、椒三州。 高麗故地為西京,曰鴨淥府,領神、桓、豐、正四州;曰長嶺府,領瑕、河二州。 扶餘故地為扶餘府,常屯勁兵扞契丹,領扶、仙二州;鄚頡府領鄚、高二州。挹婁 故地為定理府,領定、潘二州;安邊府領安、瓊二州。率賓故地為率賓府,領華、 益、建三州。拂涅故地為東平府,領伊、蒙、沱、黑、比五州。鐵利故地為鐵利府, 領廣、汾、蒲、海、義、歸六州。越喜故地為懷遠府,領達、越、懷、紀、富、美、 福、邪、芝九州;安遠府領寧、郿、慕、常四州。又郢、銅、涑三州為獨奏州。涑 州以其近涑沫江,蓋所謂粟末水也。龍原東南瀕海,日本道也。南海,新羅道也。 鴨淥,朝貢道也。長嶺,營州道也。扶餘,契丹道也。
sú wèi wáng yuē kě dú fū, yuē shèng wáng, yuē jī xià. qí mìng wèi jiào. wáng zhī fù yuē lǎo wáng, mǔ tài fēi, qī guì fēi, zhǎng zǐ yuē fù wáng, zhū zǐ yuē wáng zǐ. guān yǒu xuān zhào shěng, zuǒ xiāng zuǒ píng zhāng shì shì zhōng zuǒ cháng shì jiàn yì jū zhī. zhōng tái shěng, yòu xiāng yòu píng zhāng shì nèi shǐ zhào gào shè rén jū zhī. zhèng táng shěng, dà nèi xiāng yī rén, jū zuǒ yòu xiāng shàng zuǒ yòu sī zhèng gè yī, jū zuǒ yòu píng zhāng shì zhī xià, yǐ bǐ pú shè zuǒ yòu yǔn bǐ èr chéng. zuǒ liù sī, zhōng rén yì bù gè yī qīng, jū sī zhèng xià, zhī sī jué cāng shàn bù, bù yǒu láng zhōng yuán wài yòu liù sī, zhì lǐ xìn bù, zhī sī róng jì shuǐ bù, qīng láng zhǔn zuǒ: yǐ bǐ liù guān. zhōng zhèng tái, dà zhōng zhèng yī, bǐ yù shǐ dài fū, jū sī zhèng xià shǎo zhèng yī. yòu yǒu diàn zhōng sì zōng shǔ sì, yǒu dà lìng. wén jí yuàn yǒu jiān. lìng jiān jiē yǒu shǎo. tài cháng sī bīn dà nóng sì, sì yǒu qīng. sī cáng sī shàn sì, sì yǒu lìng chéng. zhòu zǐ jiān yǒu jiān zhǎng. xiàng bó jú yǒu cháng shì děng guān. qí wǔ yuán yǒu zuǒ yòu měng bì xióng wèi pí wèi, nán zuǒ yòu wèi, běi zuǒ yòu wèi, gè dà jiāng jūn yī jiāng jūn yī. dà dǐ xiàn xiàng zhōng guó zhì dù rú cǐ. yǐ pǐn wèi zhì, sān zhì yǐ shàng fú zǐ, yá hù jīn yú. wǔ zhì yǐ shàng fú fēi, yá hù yín yú. liù zhì qī zhì qiǎn fēi yī, bā zhì lǜ yī, jiē mù hù.
俗謂王曰「可毒夫」,曰「聖王」,曰「基下」。其命為「教」。王之父曰 「老王」,母「太妃」,妻「貴妃」,長子曰「副王」,諸子曰「王子」。官有宣 詔省,左相、左平章事、侍中、左常侍、諫議居之。中台省,右相、右平章事、內 史、詔誥舍人居之。政堂省,大內相一人,居左右相上;左、右司政各一,居左右 平章事之下,以比僕射;左、右允比二丞。左六司,忠、仁、義部各一卿,居司政 下,支司爵、倉、膳部,部有郎中、員外;右六司,智、禮、信部,支司戎、計、 水部,卿、郎准左:以比六官。中正台,大中正一,比御史大夫,居司政下;少正 一。又有殿中寺、宗屬寺,有大令。文籍院有監。令、監皆有少。太常、司賓、大 農寺,寺有卿。司藏、司膳寺,寺有令、丞。胄子監有監長。巷伯局有常侍等官。 其武員有左右猛賁、熊衛、羆衛,南左右衛,北左右衛,各大將軍一、將軍一。大 抵憲象中國制度如此。以品為秩,三秩以上服紫,牙笏、金魚。五秩以上服緋,牙 笏、銀魚。六秩、七秩淺緋衣,八秩綠衣,皆木笏。
sú suǒ guì zhě, yuē tài bái shān zhī tú, nán hǎi zhī kūn bù, shān chéng zhī shì, fú yú zhī lù, mào xié zhī shǐ, lǜ bīn zhī mǎ, xiǎn zhōu zhī bù, wò zhōu zhī mián, lóng zhōu zhī, wèi chéng zhī tiě, lú chéng zhī dào, méi tuó hú zhī zéi. guǒ yǒu jiǔ dōu zhī lǐ, lè yóu zhī lí. yú sú yǔ gāo lì qì dān lüè děng. yōu zhōu jié dù fǔ yǔ xiāng pìn wèn, zì yíng píng jù jīng shī gài bā qiān lǐ ér yuǎn. hòu cháo gòng zhì fǒu, shǐ jiā shī chuán, gù pàn fù wú kǎo yān.
俗所貴者,曰太白山之菟,南海之昆布,柵城之豉,扶餘之鹿,鄚頡之豕,率 賓之馬,顯州之布,沃州之綿,龍州之,位城之鐵,廬城之稻,湄沱湖之鯽。果 有九都之李,樂游之梨。餘俗與高麗、契丹略等。幽州節度府與相聘問,自營、平 距京師蓋八千里而遠。後朝貢至否,史家失傳,故叛附無考焉。
zàn yuē: táng zhī dé dà yǐ! jì tiān suǒ fù, xī chén ér shǔ zhī bó hǎi nèi wài, wú bù zhōu xiàn, suì zūn tiān zǐ yuē tiān kè hán. sān wáng yǐ lái, wèi yǒu yǐ guò zhī. zhì huāng qū jūn zhǎng, dài táng xǐ dào nǎi néng guó yī wèi bù bīn, suí zhé yí fù. gù mán chēn yí bǎo, zhǒng xiāng dǎi yú tíng. jí chì ér shuāi, jué huò nèi yí, tiān bǎo zhī hòu, qū xià yí pò, wáng guān zhī shù, běi bù yú hé, xī zhǐ qín bīn, líng yí bǎi nián, dǎi yú wáng, gù bù tòng zāi! gù yuē: zhì jǐ zhì rén, wéi shèng rén néng zhī.
贊曰:唐之德大矣!際天所覆,悉臣而屬之;薄海內外,無不州縣,遂尊天子 曰「天可汗」。三王以來,未有以過之。至荒區君長,待唐璽纛乃能國;一為不賓, 隨輒夷縛。故蠻琛夷寶,踵相逮於廷。極熾而衰,厥禍內移,天寶之後,區夏痍破, 王官之戍,北不逾河,西止秦、邠,凌夷百年,逮於亡,顧不痛哉!故曰:治己治 人,惟聖人能之。